26.09.2013 Views

een digitaal portfolio in een jenaplanschool - Nederlandse ...

een digitaal portfolio in een jenaplanschool - Nederlandse ...

een digitaal portfolio in een jenaplanschool - Nederlandse ...

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

20<br />

DE KWALITEIT VAN<br />

KWETSBAARHEID<br />

Nadenken over de professionaliteit<br />

van de Jenaplan-groepsleider (2)<br />

De kwetsbaarheid van kwaliteit<br />

De behoefte aan zekerheid, aan vaste grond onder de<br />

voeten, aan <strong>een</strong> basis om dagelijkse keuzes als leerkracht<br />

te maken en te verantwoorden kwam ook<br />

duidelijk naar voor <strong>in</strong> mijn onderzoek naar de professionele<br />

ontwikkel<strong>in</strong>g van leerkrachten . Uit de loopbaanverhalen<br />

van leerkrachten bleek dat zij vaak<br />

<strong>in</strong>tense gevoelens van kwetsbaarheid ervaren: ze staan<br />

onder voortdurende verantwoord<strong>in</strong>gsdruk én hebben<br />

tegelijkertijd we<strong>in</strong>ig houvast om die verantwoord<strong>in</strong>g te<br />

geven. Het gaat immers vaak om zaken die niet louter<br />

technisch zijn (didactische methode of werkvorm;<br />

curriculumkeuze), maar veeleer moreel van aard.<br />

Didactische en curriculumkeuzes hebben morele<br />

gevolgen. Het gaat immers altijd om keuzes tussen<br />

wat het beste is voor de k<strong>in</strong>deren, maar precies daarover<br />

bestaat g<strong>een</strong> noodzakelijke <strong>een</strong>sgez<strong>in</strong>dheid tussen<br />

leerkrachten en ouders of zelfs tussen leerkrachten<br />

onderl<strong>in</strong>g. Daarenboven moeten veel (de meeste?)<br />

van die besliss<strong>in</strong>gen genomen worden <strong>in</strong> de concrete<br />

realiteit van <strong>een</strong> groep, waarbij het groepsgebeuren<br />

gewoon verder loopt. Leerkrachten kunnen voor hun<br />

keuzes zelden teruggrijpen naar gedeelde ethische<br />

pr<strong>in</strong>cipes. En zelfs wanneer zo’n gem<strong>een</strong>schappelijke<br />

basis van waarden en normen lijkt te bestaan, bijvoorbeeld<br />

<strong>in</strong> <strong>een</strong> school met <strong>een</strong> uitgesproken en uitgewerkt<br />

schoolpedagogisch concept zoals<br />

Jenaplanscholen, dan nog moeten de leerkrachten zelf<br />

de vertal<strong>in</strong>g maken van het abstracte pr<strong>in</strong>cipe naar de<br />

eisen van de concrete situatie van het hier-en-nu die<br />

eist dat er gehandeld wordt. Uite<strong>in</strong>delijk kunnen leerkrachten<br />

voor de verantwoord<strong>in</strong>g van hun concrete<br />

besliss<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> ethische kwesties enkel terugvallen op<br />

hun taakopvatt<strong>in</strong>g, namelijk de persoonlijke waarden<br />

en normen die voor de betrokkene bepalen wat hij of<br />

zij moet doen om <strong>een</strong> goede leerkracht te zijn. Het<br />

persoonlijke professionele programma van doelen en<br />

engagementen dat voor hen goed leraarschap <strong>in</strong>houdt.<br />

Die taakopvatt<strong>in</strong>g is <strong>een</strong> erg belangrijk onderdeel<br />

van de opvatt<strong>in</strong>gen die ze hebben over zichzelf als<br />

MENSEN-KINDEREN<br />

JANUARI 2005<br />

Geert Kelchtermans<br />

Het eerste deel werd gepubliceerd <strong>in</strong><br />

Mensen-k<strong>in</strong>deren, november 2004. De<br />

complete tekst van de lez<strong>in</strong>g – <strong>in</strong>clusief<br />

de literatuuropgaven – staat op<br />

www.jenaplan.nl onder ‘Mensenk<strong>in</strong>deren’.<br />

leerkracht, wat ik genoemd heb hun professionele zelfverstaan<br />

of hun identiteit als leerkracht.<br />

Een verschil maken<br />

Uit het promotieonderzoek van Hoogev<strong>een</strong> <strong>in</strong> 1999<br />

bleek dat <strong>in</strong> die taakopvatt<strong>in</strong>g van <strong>Nederlandse</strong> leerkrachten<br />

basisonderwijs het “houden van k<strong>in</strong>deren”<br />

zeer vaak genoemd werd als belangrijkste kenmerk van<br />

goed leraarschap, wat vertaald wordt <strong>in</strong> <strong>een</strong> brede<br />

waaier aan zorgtaken. Didactische vaardigheden worden<br />

gezien als onlosmakelijk verbonden met het leerkrachtenberoep,<br />

maar dat houdt volgens de betrokken<br />

leraren nog niet <strong>in</strong> dat iemand <strong>een</strong> goede leerkracht is.<br />

Hoogev<strong>een</strong> schrijft “Vrijwel unaniem zijn de geïnterviewden<br />

van men<strong>in</strong>g dat <strong>een</strong> goede leerkracht niet op<br />

rout<strong>in</strong>e vaart, maar iets extra’s aan de leerl<strong>in</strong>gen biedt.<br />

(...) Het ‘extra’ waarover de onderwijsgevenden spreken<br />

heeft te maken met de persoonlijkheid van de leerkracht”.<br />

Op het e<strong>in</strong>de van haar onderzoek concludeert<br />

ze: “Vrijwel alle leerkrachten (...) v<strong>in</strong>den dat <strong>een</strong> onderwijsgevende<br />

<strong>in</strong> de eerste plaats gericht dient te zijn op<br />

het k<strong>in</strong>d, de leerl<strong>in</strong>g behoort centraal te staan <strong>in</strong> het<br />

onderwijs en niet de lesstof of de onderwijsmethoden”.<br />

Nu zijn ‘persoonlijkheid’, taakopvatt<strong>in</strong>g, <strong>een</strong> ethos van<br />

zorgen en identiteit zaken die zich niet zomaar laten<br />

meten, laat staan vergelijken met <strong>een</strong> elders vastgelegde<br />

norm. Maar toch worden ze door de meeste<br />

leerkrachten wel wezenlijk geacht voor goed leraarschap.<br />

Daarbij betekent ‘goed’ niet all<strong>een</strong> dat men er<br />

effectief <strong>in</strong> slaagt leerl<strong>in</strong>gen te begeleiden bij het leren<br />

en ontwikkelen, maar daarbij ook nog beroepsvoldoen<strong>in</strong>g<br />

ervaart en op die manier <strong>een</strong> eigen professionele<br />

identiteit ontwikkelt. Evaluatiesystemen die <strong>een</strong>zijdig de<br />

meetbare output beogen gaan voorbij aan <strong>een</strong> van de<br />

belangrijkste bronnen van motivatie, engagement en<br />

beroepsvoldoen<strong>in</strong>g van leerkrachten. Ik omschrijf dat<br />

vaak als “leerkrachten willen als persoon <strong>een</strong> verschil<br />

maken <strong>in</strong> het leven van k<strong>in</strong>deren en jongeren”, daar zit<br />

<strong>in</strong> elk geval <strong>een</strong> diepe drijfveer van hun handelen. Luc<br />

Stevens schrijft <strong>in</strong> zijn afscheidsrede als hoogleraar over

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!