Val door Gert-Jan Schaap

Val
“Voor iemand van ons wordt dit een dodenrit,” grijnst de soldaat die me
op de kar hijst. Het ontlokt een grimas bij zijn kameraden. De rijzweep
knalt en de wagen, die aan mijn kant onder de duivendrek zit, komt met
een schok in beweging. Het ketsende geluid van paardenhoeven
bezorgt me koude rillingen tot in mijn nek. Onder het knellende touw,
achter mijn rug, voel ik mijn polsaderen kloppen.
Mijn laatste tocht.
Het onweer dat me vannacht van mijn laatste kruimels slaap beroofde,
is alleen nog in de verte te horen. Zodra we de hoge poort passeren,
rukt de herfstwind venijnig aan mijn dunne kleren. De kou trekt direct in
mijn botten. Een vage geur van regen hangt in de lucht.
De priester naast me zoekt mijn afgewende blik. Ook in de cel heb ik
hem genegeerd. “Mijn lot is een aanklacht tegen jouw God,” heb ik hem
slechts toegebeten. Zijn zwijgen klonk als een knieval. Nu frunnikt hij
aan het kruis dat om zijn vlezige nek bungelt.
Mijn bewakers blijken beulen met woorden.
“Je boft maar, jij zult in ieder geval nooit grijze haren krijgen.”
“Ik ben benieuwd of zo’n grote kerel nog een echte koprol kan maken.”
“Hé, ruiken jullie dat ook? Heb je het nu al in je broek gedaan?”
Ik laat het pantser van mijn zwijgen niet doorbreken, en luister naar de
rouwlitanie van de wagenwielen.
Een misselijkmakende vraag vreet al uren aan me, als een rat:
hoeveel pijn zal ik voelen? Treedt de dood direct in, of pas na enkele
seconden? Wie het antwoord weet, kan het niet navertellen.
We rijden al tussen de eerste, nog in schaduw gevangen huizenrijen
door. De soldaten worden waakzamer. Honden, varkens en kippen
springen opzij voor de paarden en het gebonk van de hoge wielen. De
mensen in de straten slaan hun gretige ogen naar mij op. Wat zien ze?
Een man, murw gebeukt door het besef van een onafwendbaar noodlot.
Iemand zonder naam. Behalve die ene: moordenaar.
Alleen God weet wie er werkelijk bloed aan zijn vingers heeft. Ik heb
onder ede verklaard dat ik onschuldig ben. Ik heb, ondanks mezelf,
gesmeekt. Geschreeuwd. Naar nieuwe woorden gezocht om te

overtuigen en mijn onschuld te bewijzen. Zonder succes. Mijn reputatie
– de oeros met de losse handen – én het feit dat ik in de buurt was
toen de moord werd gepleegd, plaatsten me in de verdachtenbank.
Ongetwijfeld omgekochte getuigen deden de rest. De rechter velde het
vonnis. Alsof er een dam doorbrak. Ineens kabbelde de tijd niet meer
voort, maar werd ik meegesleurd in een donkere draaikolk naar de
afgrond.
De ‘getuigen’ zullen moeten leven met hun vuile leugens, die mij een
smadelijke dood bezorgen. Ik zweer dat mijn brandende haat pas zal
doven als de zware aardkluiten in mijn graf ploffen. Gedachten vol
wraak stormen op me af, als gieren op een karkas. Ik sluit mijn ogen om
ze van me af te schudden.
“Hé, priester, die vrome ziel begint al te bidden!”
Omdat ik geen slappeling wil lijken, kijk ik direct weer op. We zijn al
halverwege de Rue St. Denis. Een jonge vrouw met een slanke hals
staart me aan vanuit een verveloze deuropening. Twee jongens kruipen
weg onder haar schort. Ze komt me vaag bekend voor, maar ik herinner
me haar naam niet. Het laatste wat ik van haar zie voordat we een
bocht omslaan, zijn haar donkere, intense ogen.
De soldaat links voor me, een bleke kerel met een pokdalig gezicht,
kijkt me net zo lang aan tot onze blikken kruisen. Tergend langzaam
trekt hij de nagel van z’n wijsvinger over zijn keel, net boven de
adamsappel. Hij lacht zijn onregelmatige voortanden bloot. Mijn handen
– het belangrijkste werktuig in mijn smidse – zijn machteloos. Ik kijk
weg.
“Het geloof zal overgaan in aanschouwen,” schreef Mylène in haar
laatste briefje. Had ik haar kinderlijke vertrouwen in die belofte maar.
Over enkele hartslagen is zij weduwe, en ik een gehavend lijk. Welk
geloof overleeft een bijlslag?
De straten en stegen maken plaats voor het volgepakte plein. Mijn
adem stokt. In het midden van de Place du Caroussel torent het
moordwapen hoog boven alle hoofden uit, op het houten platform.
De koetsier trekt de teugels aan. De laatste omwentelingen van de
wielen. Op een steenworp afstand van de Tuilerieën staan we stil

temidden van een opgewonden menigte, die de kar omstuwt. Mijn ogen
zoeken Mylène, maar zien alleen de gezichten van onbekenden.
Zodra de paardenhoeven zwijgen, komt er nog meer deining in de
joelende massa. Iedereen wil een glimp opvangen van het slachtoffer –
een woord als een lemmet tegen de keel.
Kinderhanden gooien kiezelsteentjes in mijn richting, die met korte
tikken tegen de kar ketsen. “Je eindbestemming,” zegt de soldaat die
me van de kar duwt en in de richting van het platform loodst. Mijn hart
hamert als een bezetene en ik voel overal zweet.
Als bij toverslag splijt de mensenzee – de eenzame exodus naar mijn
executie. Aan weerszijden een bonte haag van jassen, rokken, broeken
en schoenen. Stemmen die samen een dreigende branding vormen.
Een man spuugt vlak voor mijn voeten op de ongelijke keien. Ik spuug
terug. De fluim komt niet verder dan mijn schouder.
Ergens achter mij hoor ik een schrille jongensstem: “Het trapje naar
het hiernamaals!” Mijn benen lijken van was. Ik kom wankelend boven.
Op het platform waait de wind de haren uit mijn gezicht. Ik zie het
verzwaarde stalen blad, dat vier meter hoog hel afsteekt tegen een
oneindig hoge lucht met openbrekende wolken. Mijn maag draait zich
om. Een harde duw in mijn onderrug. Ik zet mijn laatste voetstappen op
de licht meeverende planken.
De man die mijn dood in zijn handen heeft, komt nauwelijks tot mijn
kin. In een gevecht zou ik hem moeiteloos verpletteren. Als een
kakkerlak. Maar mijn handen zijn gebonden en de soldaten dichtbij.
Wapens in de aanslag. Op alles voorbereid.
De houten ligbank staat nog rechtop, gemaakt van hetzelfde, dofrode
hout als de guillotine. De schaduw wijst in mijn richting. Mijn keel voelt
dik aan en is kurkdroog. De beul maakt de bovenste knopen van mijn
overhemd los en rukt de kraag naar achteren. Met één snelle haal van
zijn dolk snijdt hij de dikke haarlokken in mijn nek weg.
Geen belemmeringen.
Ineens vallen mij de diepe lijnen in het voorhoofd van de beul op, en
het web van rimpels rond zijn ogen. Vergankelijkheid laat overal haar
tekens achter. Al biedt ook die gedachte geen enkele troost.

Ik voel dat de priester voor de laatste keer mijn blik zoekt, maar ik
negeer hem opnieuw. Wat kan de vertegenwoordiger van een
zwijgende God in hemelsnaam zeggen? Geen mens, geen God die
deze aanstormende golf van duisternis kan breken.
Juist als ik in een opwelling de beul een kopstoot in zijn
uitdrukkingloze gezicht wil geven, stapt hij uit mijn blikveld. Twee
gereedstaande assistenten slaan de leren riemen rond mijn armen, rug
en benen. Ze snoeren me vast aan deze harde bank, die ze direct
daarna laten zakken. In een flits vang ik de laatste glimp op van de
daken en schoorstenen van Parijs, en van de wachtende mensenmassa
rondom het platform. Als een neergehaalde prooi wacht ik roerloos op
de dood, die van boven komt.
Met mijn kin kan ik de mand bijna aanraken. Een opengesperde muil
van riet. Het ronde deksel is uitnodigend teruggeslagen – klaar voor de
fatale klap en het gutsen van het bloed.
Mijn hijgende ademstoten kan ik nauwelijks bedwingen. Klappertand
ik, of verbeeld ik me dat?
Achter me klinkt een luide, monotone stem. De beul? Het publiek
wordt gemaand het pad van de misdaad niet te betreden. Ik ben de
spiegel met de dodelijke schittering die men waarschuwend opheft: zó
loopt het met je af als de rechterlijke macht vindt dat je je leven hebt
verspeeld. Leven – vijf letters, krachteloos als de vingers van een
lamgeslagen hand.
Het is alsof mijn hoofd zich vult met lood. Mijn hals- en nekspieren
verkrampen. Ik wil uit mijn lichaam kruipen. Als ik diep inadem, voel ik
duizelingen. Ik zie alleen nog deze rieten rouwkrans, vlak onder me.
Niets kan de losgeslagen weefspoel van mijn gedachten stoppen. Laat
deze waanzin snel voorbij zijn! Een schreeuw blijft in mijn keel hangen.
Monddood.
“Bid: ‘O God, wees mij zondaar genadig’ als je bang bent,” schreef
Mylène. Ik bén bang, maar een bidder – nee.
Elke hartslag klinkt als een doodsklok.
Ik doe mijn ogen stijf dicht – Mylènes gezicht licht op in het donker.
O God, wees mij zondaar genadig.
De stem achter mij zwijgt.

Ik proef gal.
Het geluid.
O Go
Gert-Jan Schaap, Huizen