27.09.2013 Views

Pijnbestrijding tijdens de bevalling – - Zaans Medisch Centrum

Pijnbestrijding tijdens de bevalling – - Zaans Medisch Centrum

Pijnbestrijding tijdens de bevalling – - Zaans Medisch Centrum

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

1. Inleiding<br />

<strong>Pijnbestrijding</strong> <strong>tij<strong>de</strong>ns</strong> <strong>de</strong> <strong>bevalling</strong> <strong>–</strong><br />

mogelijkhe<strong>de</strong>n in het <strong>Zaans</strong> <strong>Medisch</strong> <strong>Centrum</strong><br />

Bevallen doet pijn. Weinig vrouwen zullen opkijken van <strong>de</strong>ze uitspraak. Zij weten dat pijn bij een<br />

<strong>bevalling</strong> hoort en dat pijn een normaal verschijnsel is. Bijna alle vrouwen ervaren <strong>de</strong> ontsluitingsweeën,<br />

samentrekkingen van <strong>de</strong> baarmoe<strong>de</strong>r die ervoor zorgen dat <strong>de</strong> baarmoe<strong>de</strong>rmond zich opent, als pijnlijk.<br />

Datzelf<strong>de</strong> geldt voor <strong>de</strong> uitdrijvingsweeën, die samen met het persen ervoor zorgen dat het kind<br />

geboren wordt.<br />

De duur en <strong>de</strong> mate van <strong>de</strong> pijn <strong>tij<strong>de</strong>ns</strong> een <strong>bevalling</strong> wisselen. Meestal neemt <strong>de</strong> pijn toe naarmate <strong>de</strong><br />

ontsluiting vor<strong>de</strong>rt. De pijn is voornamelijk on<strong>de</strong>rin <strong>de</strong> buik aanwezig, maar soms ook in <strong>de</strong> rug of in <strong>de</strong><br />

benen. Ook <strong>de</strong> pijn <strong>tij<strong>de</strong>ns</strong> het persen verschilt; soms is het een opluchting om mee te mogen persen,<br />

soms doet het persen juist meer pijn.<br />

A<strong>de</strong>mhalings- en ontspanningsoefeningen kunnen helpen <strong>de</strong> weeën op te vangen. Dit kunt u al <strong>tij<strong>de</strong>ns</strong><br />

<strong>de</strong> zwangerschap in verschillen<strong>de</strong> cursussen leren. Door geconcentreerd <strong>de</strong> weeën ‘weg te zuchten’,<br />

komt u in een ritme waarbij het lichaam zelf stoffen aanmaakt die een pijnstillend effect hebben:<br />

endorfinen. Deze endorfinen zorgen ervoor dat <strong>de</strong> pijn te verdragen is.<br />

Uitputting, angst of spanning kunnen een rol spelen. Een warme douche of een warm bad, massage of<br />

een an<strong>de</strong>re houding kan dan vaak ook helpen, maar toch kan <strong>de</strong> pijn soms ondraaglijk zijn. Om <strong>de</strong><br />

vicieuze cirkel van pijn en niet kunnen ontspannen te doorbreken, kan <strong>de</strong> pijn met medicijnen wor<strong>de</strong>n<br />

on<strong>de</strong>rdrukt.<br />

In <strong>de</strong>ze fol<strong>de</strong>r bespreken wij hoe het zit met <strong>de</strong> pijn bij <strong>de</strong> <strong>bevalling</strong>, wat u er tegen kunt doen en welke<br />

mid<strong>de</strong>len er in het <strong>Zaans</strong> <strong>Medisch</strong> <strong>Centrum</strong> wor<strong>de</strong>n gebruikt om <strong>de</strong> pijn te bestrij<strong>de</strong>n.<br />

Auteur: IMJ Bannink, anesthesioloog, ME Al<strong>de</strong>rliesten, gynaecoloog, versie 4 d.d. 09-12-2012<br />

Stichting <strong>Zaans</strong> <strong>Medisch</strong> <strong>Centrum</strong>, Maatschap gynaecologen, Koningin Julianaplein 58, 1502 DV Zaandam<br />

Tel. 075-650 29 11 www.zaansmedischcentrum.nl


2. Hoe ontstaat pijn <strong>tij<strong>de</strong>ns</strong> <strong>de</strong> <strong>bevalling</strong>?<br />

Pijn <strong>tij<strong>de</strong>ns</strong> <strong>de</strong> <strong>bevalling</strong> wordt veroorzaakt door <strong>de</strong> weeën. Weeën zijn samentrekkingen van <strong>de</strong><br />

baarmoe<strong>de</strong>r. U kunt zo’n wee vergelijken met een golf die aanspoelt op het strand. In het begin voelt u<br />

<strong>de</strong> pijngolf aan komen rollen. Net voor <strong>de</strong> golf omslaat, is <strong>de</strong> pijn het hevigst. Daarna trekt <strong>de</strong> golf terug<br />

en voelt u <strong>de</strong> pijn weer min<strong>de</strong>r wor<strong>de</strong>n. Tussen <strong>de</strong> weeën door is er rust in uw buik.<br />

De weeën komen in twee fasen: <strong>de</strong> ontsluiting en <strong>de</strong> uitdrijving.<br />

Ontsluiting<br />

Tij<strong>de</strong>ns <strong>de</strong> ontsluiting rekken <strong>de</strong> weeën het on<strong>de</strong>rste <strong>de</strong>el van <strong>de</strong> baarmoe<strong>de</strong>r en <strong>de</strong> baarmoe<strong>de</strong>rmond<br />

uit, waardoor <strong>de</strong> baarmoe<strong>de</strong>rmond zich opent en het hoofd van <strong>de</strong> baby kan indalen. Dit alles<br />

veroorzaakt pijn, vooral in <strong>de</strong> buik. U kunt ook pijn hebben in <strong>de</strong> rug, in <strong>de</strong> benen, in <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rbuik,<br />

vagina en rondom <strong>de</strong> anus. In <strong>de</strong> fase van <strong>de</strong> ontsluiting kunt u <strong>de</strong> weeën wegzuchten en daarmee <strong>de</strong><br />

pijn zo goed mogelijk on<strong>de</strong>r controle hou<strong>de</strong>n. De pijn is niet steeds even erg. Aan het begin van <strong>de</strong><br />

<strong>bevalling</strong> zit er meer tijd tussen <strong>de</strong> weeën. Dan doen ze ook nog niet zo veel pijn. Na een tijdje wor<strong>de</strong>n<br />

<strong>de</strong> pauzes tussen <strong>de</strong> weeën korter. De weeën wor<strong>de</strong>n dan krachtiger en doen meer pijn.<br />

Uitdrijving<br />

De uitdrijvingsfase begint als er volledige ontsluiting is (10 cm ontsluiting). In <strong>de</strong>ze fase mag u <strong>tij<strong>de</strong>ns</strong> <strong>de</strong><br />

weeën meepersen. De pijn wordt nu veroorzaakt door uitrekking van het geboortekanaal en het gebied<br />

rond <strong>de</strong> bilnaad. Die pijn is meestal scherper en zit meer op één plek dan bij <strong>de</strong> ontsluitingsweeën.<br />

Hoeveel pijn <strong>de</strong> <strong>bevalling</strong> doet, verschilt per vrouw en per <strong>bevalling</strong>. Sommige vrouwen ervaren erg veel<br />

en ondraaglijke pijn, voor an<strong>de</strong>ren valt <strong>de</strong> pijn mee. De geboorte van het eerste kind kan heel pijnlijk<br />

zijn, terwijl <strong>de</strong> twee<strong>de</strong> meevalt. Ook <strong>de</strong> pijn <strong>tij<strong>de</strong>ns</strong> het persen verschilt van vrouw tot vrouw; sommige<br />

vrouwen zijn opgelucht dat ze mee mogen persen, bij an<strong>de</strong>ren doet het persen juist het meeste pijn.<br />

3. Invloed op <strong>de</strong> pijn<br />

Het is niet van te voren te voorspellen hoe pijnlijk een <strong>bevalling</strong> zal zijn. Er zijn wel enkele factoren<br />

bekend die <strong>de</strong> pijn <strong>tij<strong>de</strong>ns</strong> <strong>de</strong> <strong>bevalling</strong> kunnen vermin<strong>de</strong>ren of juist verergeren:<br />

De <strong>bevalling</strong> van het eerste kind is vaak pijnlijker dan volgen<strong>de</strong> <strong>bevalling</strong>en.<br />

Angst voor <strong>de</strong> <strong>bevalling</strong> of voor pijn verergert <strong>de</strong> pijn vaak.<br />

Een goe<strong>de</strong> begeleiding en on<strong>de</strong>rsteuning <strong>tij<strong>de</strong>ns</strong> <strong>de</strong> <strong>bevalling</strong> kan <strong>de</strong> pijn vermin<strong>de</strong>ren.<br />

Vrouwen die in een huiselijke omgeving bevallen ervaren min<strong>de</strong>r pijn. Een ziekenhuiskamer die<br />

huiselijk is ingericht heeft hetzelf<strong>de</strong> effect.<br />

Bereid u voor op <strong>de</strong> <strong>bevalling</strong>. Volg een zwangerschapscursus en oefen alvast<br />

a<strong>de</strong>mhalingsoefeningen en perstechnieken.<br />

Zorg ervoor dat u uitgerust aan <strong>de</strong> <strong>bevalling</strong> begint, want als u uitgerust bent kunt u beter tegen<br />

<strong>de</strong> pijn. Neem dus elke dag even tijd voor jezelf, doe het in <strong>de</strong> laatste weken rustig aan en<br />

probeer voldoen<strong>de</strong> te slapen.<br />

Auteur: IMJ Bannink, anesthesioloog, ME Al<strong>de</strong>rliesten, gynaecoloog, versie 4 d.d. 09-12-2012<br />

Stichting <strong>Zaans</strong> <strong>Medisch</strong> <strong>Centrum</strong>, Maatschap gynaecologen, Koningin Julianaplein 58, 1502 DV Zaandam<br />

Tel. 075-650 29 11 www.zaansmedischcentrum.nl


4. Hoe kan <strong>de</strong> pijn wor<strong>de</strong>n bestre<strong>de</strong>n?<br />

Omgaan met <strong>de</strong> pijn; zón<strong>de</strong>r medicijnen:<br />

Zoek afleiding<br />

Let nog niet teveel op <strong>de</strong> pijn in het begin. De weeën zijn dan meestal nog goed te verdragen.<br />

Ga zo lang mogelijk gewoon door met waar u mee bezig bent. Zoek afleiding. Bijvoorbeeld door<br />

te lezen, tv te kijken of te luisteren naar muziek.<br />

Probeer houdingen uit<br />

Als <strong>de</strong> weeën sterker wor<strong>de</strong>n en meer pijn gaan doen, is het vaak moeilijker om te ontspannen.<br />

Probeer uit in welke houding u zich het beste kunt ontspannen. U kunt bijvoorbeeld staand een<br />

wee opvangen, terwijl u een beetje wiegt met <strong>de</strong> heupen of leunt op een tafel of stoel.<br />

Misschien is het prettig om op han<strong>de</strong>n en knieën te zitten of wellicht ligt u liever. Rondlopen kan<br />

ook prettig zijn. Kijk wat bij u het beste past en helpt om <strong>de</strong> pijn op te vangen.<br />

Zorg ervoor dat u het lekker warm hebt<br />

Warmte helpt om te ontspannen. Doe warme kleren aan die gemakkelijk zitten. Veel vrouwen<br />

vin<strong>de</strong>n het lekker om on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> douche te zitten, met een warme straal water uit <strong>de</strong> douchekop<br />

op hun buik of rug gericht. Het warme water helpt om te ontspannen, waardoor u <strong>de</strong> pijn min<strong>de</strong>r<br />

erg voelt.<br />

Tel af: elke wee is er eentje min<strong>de</strong>r<br />

Denk positief. Geloof erin dat u dit aankunt. Denk steeds: <strong>de</strong>ze wee is weer voorbij en komt niet<br />

meer terug. Denk bij elke wee dat u weer dichter bij het ein<strong>de</strong> bent gekomen. Tel af in plaats<br />

van op. Denk aan het moment na <strong>de</strong> <strong>bevalling</strong>, als u uw kindje vasthoudt.<br />

Concentreer je op je a<strong>de</strong>mhaling<br />

Als u het ritme van je a<strong>de</strong>mhaling volgt, bent u min<strong>de</strong>r gericht op <strong>de</strong> pijn. Dat helpt om u te<br />

ontspannen en dan kunt u <strong>de</strong> weeën beter opvangen. Blijf dus rustig doora<strong>de</strong>men. A<strong>de</strong>m in, en<br />

a<strong>de</strong>m dan langzaam in vier tellen uit.<br />

Masseren<br />

Een massage van uw on<strong>de</strong>rrug of benen kan prettig zijn als <strong>de</strong> weeën sterker wor<strong>de</strong>n. Het leidt<br />

u af van <strong>de</strong> pijn en voorkomt verstijving van <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rrug. Sommige vrouwen willen liever dat<br />

iemand met twee vuisten constant tegen hun on<strong>de</strong>rrug drukt. Probeer het uit en kijk of u het<br />

prettig vindt.<br />

Een geboorteTENS (Transcutane Elektrische Neuro Stimulatie) kan u ook helpen om met <strong>de</strong><br />

pijn om te gaan.<br />

5. Pijnbehan<strong>de</strong>ling met medicijnen<br />

Pijnbehan<strong>de</strong>ling met medicijnen gebeurt altijd in het ziekenhuis. De verloskundige draagt <strong>de</strong> zorg voor<br />

uw <strong>bevalling</strong> over aan <strong>de</strong> gynaecoloog. De gebruikte metho<strong>de</strong>n in het <strong>Zaans</strong> <strong>Medisch</strong> <strong>Centrum</strong> zijn:<br />

epidurale analgesie (ruggenprik)<br />

injecties met morfine<br />

Bij al <strong>de</strong>ze behan<strong>de</strong>lingen moet <strong>de</strong> gezondheid van moe<strong>de</strong>r en kind goed in <strong>de</strong> gaten gehou<strong>de</strong>n<br />

wor<strong>de</strong>n. Uw hartslag, bloeddruk en a<strong>de</strong>mhaling wor<strong>de</strong>n daarom voortdurend gecontroleerd, net als <strong>de</strong><br />

conditie van het kind. Hiervoor is speciale apparatuur nodig en daarom moet <strong>de</strong> <strong>bevalling</strong> in het<br />

ziekenhuis plaatsvin<strong>de</strong>n.<br />

Auteur: IMJ Bannink, anesthesioloog, ME Al<strong>de</strong>rliesten, gynaecoloog, versie 4 d.d. 09-12-2012<br />

Stichting <strong>Zaans</strong> <strong>Medisch</strong> <strong>Centrum</strong>, Maatschap gynaecologen, Koningin Julianaplein 58, 1502 DV Zaandam<br />

Tel. 075-650 29 11 www.zaansmedischcentrum.nl


Epidurale analgesie (ruggenprik)<br />

De ruggenprik geeft het beste resultaat als pijnbestrijding <strong>tij<strong>de</strong>ns</strong> <strong>de</strong> <strong>bevalling</strong>.<br />

Deze ruggenprik kan in het <strong>Zaans</strong> <strong>Medisch</strong> <strong>Centrum</strong> 7 dagen per week, 24 uur per dag wor<strong>de</strong>n<br />

aangevraagd. Hij wordt toegediend door <strong>de</strong> anesthesioloog.<br />

Wat is epidurale pijnbestrijding?<br />

Bij <strong>de</strong> ruggenprik spuit <strong>de</strong> anesthesioloog via een dun slangetje (katheter) verdovingsvloeistof in een<br />

ruimte tussen <strong>de</strong> ruggenwervels: <strong>de</strong> epidurale ruimte.<br />

Hier lopen <strong>de</strong> zenuwen die pijnprikkels van <strong>de</strong> baarmoe<strong>de</strong>r en bekkenbo<strong>de</strong>m vervoeren. Als <strong>de</strong>ze<br />

zenuwen wor<strong>de</strong>n uitgeschakeld voelt u <strong>de</strong> pijn van <strong>de</strong> weeën veel min<strong>de</strong>r of helemaal niet meer.<br />

Behalve <strong>de</strong> pijnzenuwen lopen in <strong>de</strong>ze ruimte ook zenuwen die <strong>de</strong> spieren in het on<strong>de</strong>rlichaam<br />

aansturen. Na een ruggenprik kan dus ook <strong>de</strong> spierkracht en het gevoel in <strong>de</strong> benen tij<strong>de</strong>lijk afnemen,<br />

wat inhoudt dat u na inwerken van <strong>de</strong> ruggenprik beter op bed kunt blijven liggen. De pijn verdwijnt niet<br />

meteen na <strong>de</strong> ruggenprik, dit duurt ongeveer een kwartier.<br />

Re<strong>de</strong>nen voor een epiduraal<br />

U wenst pijnstilling<br />

Er is sprake van een langdurige / stagneren<strong>de</strong> ontsluiting<br />

Uitputting<br />

Angst voor <strong>de</strong> <strong>bevalling</strong> of moeizame <strong>bevalling</strong> in het verle<strong>de</strong>n<br />

Wanneer kan een ruggenprik niet<br />

On<strong>de</strong>r bepaal<strong>de</strong> omstandighe<strong>de</strong>n kan een anesthesioloog of gynaecoloog afzien van een ruggenprik,<br />

omdat er een verhoog<strong>de</strong> kans bestaat op complicaties.<br />

Bijvoorbeeld bij:<br />

bepaal<strong>de</strong> neurologische aandoeningen<br />

afwijkingen of eer<strong>de</strong>re operaties aan <strong>de</strong> wervelkolom<br />

problemen met <strong>de</strong> bloedstolling<br />

infecties<br />

als <strong>de</strong> ontsluiting snel vor<strong>de</strong>rt of al in een te ver gevor<strong>de</strong>rd stadium is<br />

Hoe verloopt <strong>de</strong> ruggenprik?<br />

Voorbereiding: U krijgt eerst extra vocht via een infuus. Dit is nodig omdat uw bloeddruk niet te veel<br />

mag dalen na <strong>de</strong> ruggenprik. Uw pols, bloeddruk, zuurstofgehalte in het bloed en uw hartslag wor<strong>de</strong>n<br />

gecontroleerd met behulp van automatische bewakingsapparatuur. Ook wordt er een hartfilmpje<br />

gemaakt van baby. (CTG) Deze controles vin<strong>de</strong>n continu plaats tot <strong>de</strong> baby geboren is.<br />

De ruggenprik: De prik wordt door een anesthesioloog gegeven op <strong>de</strong> verloskamer. Het kan voorkomen<br />

dat u na uw verzoek om pijnstilling moet wachten op <strong>de</strong> anesthesioloog, dit komt omdat <strong>de</strong><br />

anesthesioloog ook nog an<strong>de</strong>re taken heeft in het ziekenhuis en omdat hij pas kan prikken nadat er<br />

eerst extra vocht via een infuus gegeven is. We streven ernaar om binnen een uur na het verzoek <strong>de</strong><br />

ruggenprik te geven. (voor het prikken van <strong>de</strong> ruggenprik moet er namelijk nog een CTG van <strong>de</strong> baby<br />

wor<strong>de</strong>n gemaakt en krijgt u extra vloeistof via <strong>de</strong> a<strong>de</strong>ren toegediend)<br />

De anesthesioloog prikt terwijl u voorovergebogen zit of op uw zij ligt. U moet uw on<strong>de</strong>rrug zo bol<br />

mogelijk maken, zodat <strong>de</strong> ruimte tussen <strong>de</strong> wervels makkelijker bereikbaar is en u moet zo stil mogelijk<br />

zitten.<br />

Na het schoonmaken van <strong>de</strong> huid en een plaatselijke verdoving zoekt <strong>de</strong> anesthesioloog <strong>de</strong> epidurale<br />

ruimte, waarna een klein slangetje door <strong>de</strong> naald in <strong>de</strong> epidurale ruimte geschoven wordt.<br />

Auteur: IMJ Bannink, anesthesioloog, ME Al<strong>de</strong>rliesten, gynaecoloog, versie 4 d.d. 09-12-2012<br />

Stichting <strong>Zaans</strong> <strong>Medisch</strong> <strong>Centrum</strong>, Maatschap gynaecologen, Koningin Julianaplein 58, 1502 DV Zaandam<br />

Tel. 075-650 29 11 www.zaansmedischcentrum.nl


Na <strong>de</strong> prik: Als het slangetje eenmaal is aangebracht en vastgeplakt kunt u zich weer bewegen. Het<br />

slangetje zal aangesloten wor<strong>de</strong>n op een pompje waardoor continu een kleine hoeveelheid<br />

verdovingsvloeistof loopt.<br />

Gemid<strong>de</strong>ld duurt het 10 tot 15 minuten voordat u echt effect merkt.<br />

Bij ongeveer 5% van <strong>de</strong> vrouwen werkt <strong>de</strong> epidurale pijnbestrijding onvoldoen<strong>de</strong>. Dan moet gekeken<br />

wor<strong>de</strong>n of het slangetje goed zit en of <strong>de</strong> verdovingsvloeistof sterk genoeg is. Soms is het nodig<br />

opnieuw te prikken.<br />

Na <strong>de</strong> <strong>bevalling</strong>: Na <strong>de</strong> <strong>bevalling</strong> wordt het slangetje verwij<strong>de</strong>rd. Na enkele uren komt het gevoel in uw<br />

benen volledig terug. Dan kunt u weer oplopen en douchen. Het duurt vaak even voordat u weer het<br />

gevoel krijgt dat u aandrang heeft om te urineren, vandaar dat <strong>de</strong> verpleegkundige uw blaasinhoud<br />

indien nodig controleert.<br />

De ruggenprik is niet slecht voor <strong>de</strong> gezondheid van uw kind. U kunt ook gewoon<br />

borstvoeding geven.<br />

Bijwerkingen van epidurale pijnbestrijding:<br />

Bloeddrukdaling: Dit is het gevolg van bloedvatverwijding in <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rste lichaamshelft. Door het<br />

geven van infuusvloeistoffen kan dit wor<strong>de</strong>n voorkomen. Bij optre<strong>de</strong>n hiervan <strong>tij<strong>de</strong>ns</strong> het<br />

ver<strong>de</strong>re verloop kunt u geadviseerd wor<strong>de</strong>n zoveel mogelijk op linker- of rechterzij<strong>de</strong> te liggen.<br />

Dit draagt bij tot handhaving van <strong>de</strong> bloeddruk.<br />

Jeuk: Afhankelijk van <strong>de</strong> gebruikte verdovingsvloeistoffen treedt soms een mil<strong>de</strong> vorm van jeuk<br />

op. Deze behoeft zel<strong>de</strong>n behan<strong>de</strong>ling.<br />

Koorts: Uw lichaamstemperatuur kan stijgen. Het is dan lastig te bepalen of u koorts hebt door<br />

<strong>de</strong> ruggenprik of door een infectie. Het kan zijn dat u daardoor een antibioticum moet krijgen en<br />

dat <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>rarts uw kind op <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>raf<strong>de</strong>ling opneemt om het zo goed te kunnen<br />

on<strong>de</strong>rzoeken.<br />

Blaasfunctie: De epiduraal kan van invloed zijn op <strong>de</strong> blaasfunctie, in die zin dat u het gevoel<br />

van een volle blaas niet goed bemerkt. Daarom krijgt u ook een slangetje in <strong>de</strong> blaas om <strong>de</strong><br />

urine af te laten lopen.<br />

Baringsbeloop: Het bereiken van volledige ontsluiting kan langer duren zodat u een infuus met<br />

weeën opwekkend mid<strong>de</strong>l nodig heeft. Het kan ook zijn dat <strong>de</strong> spontane persdrang trager op<br />

gang komt, waardoor <strong>de</strong> uitdrijvingsfase wat langer duurt. Ook is bekend dat er een grotere<br />

kans is op een zogeheten kunstverlossing (<strong>bevalling</strong> met <strong>de</strong> vacuümpomp of een keizersne<strong>de</strong>).<br />

Auteur: IMJ Bannink, anesthesioloog, ME Al<strong>de</strong>rliesten, gynaecoloog, versie 4 d.d. 09-12-2012<br />

Stichting <strong>Zaans</strong> <strong>Medisch</strong> <strong>Centrum</strong>, Maatschap gynaecologen, Koningin Julianaplein 58, 1502 DV Zaandam<br />

Tel. 075-650 29 11 www.zaansmedischcentrum.nl


Aanprikken van <strong>de</strong> bloedvaten: Doordat <strong>de</strong> bloedvaten in <strong>de</strong> epidurale ruimte <strong>tij<strong>de</strong>ns</strong> <strong>de</strong><br />

zwangerschap opzetten, bestaat <strong>de</strong> kans dat <strong>tij<strong>de</strong>ns</strong> het zetten van <strong>de</strong> ruggenprik een bloedvat<br />

wordt aangeprikt. Om complicaties die hieruit kunnen voortkomen te voorkomen, wordt er eerst<br />

een proefdosis toegediend.<br />

Zenuwprikkelingen: Tij<strong>de</strong>ns het zetten van <strong>de</strong> ruggenprik kunt u zenuwprikkelingen voelen, een<br />

soort van elektrische schokjes. Dit is onschuldig en blijven<strong>de</strong> scha<strong>de</strong> aan <strong>de</strong> zenuwen is zeer<br />

zeldzaam.<br />

Overige complicaties van een epiduraal<br />

Hoofdpijn: Hoofdpijn treedt soms op (1%) en is het gevolg van het aanprikken van <strong>de</strong> met<br />

hersenvocht gevul<strong>de</strong> ruimte waarin zich het centraal zenuwstelsel bevindt. De hoofdpijn<br />

manifesteert zich vaak <strong>de</strong> volgen<strong>de</strong> dag. Het betreft een vervelen<strong>de</strong> maar ver<strong>de</strong>r onschuldige<br />

bijwerking die goed behan<strong>de</strong>lbaar is. In <strong>de</strong> helft van <strong>de</strong> gevallen volstaan eenvoudige<br />

maatregelen als rust, medicijnen en veel drinken. An<strong>de</strong>rszins zijn er bij aanhou<strong>de</strong>n<strong>de</strong> of<br />

ernstige klachten an<strong>de</strong>re behan<strong>de</strong>lingsmogelijkhe<strong>de</strong>n.<br />

Rugklachten: Rugklachten <strong>tij<strong>de</strong>ns</strong> <strong>de</strong> zwangerschap en rondom <strong>de</strong> <strong>bevalling</strong> zijn niet ongewoon<br />

(5-30%). Over langere termijn gezien, zijn aanhou<strong>de</strong>n<strong>de</strong> of nieuw optre<strong>de</strong>n<strong>de</strong> rugklachten na<br />

een <strong>bevalling</strong> on<strong>de</strong>r epidurale pijnstilling niet rechtstreeks hieraan toe te schrijven. De epiduraal<br />

kan soms wel een tij<strong>de</strong>lijk beurs gevoel geven op <strong>de</strong> plaats van <strong>de</strong> prik.<br />

A<strong>de</strong>mhalingsproblemen: In zeldzame gevallen komen <strong>de</strong> medicijnen uit <strong>de</strong> ruggenprik bij<br />

zenuwen die <strong>de</strong> borstspieren aansturen terecht. Dit kan zorgen voor moeilijkhe<strong>de</strong>n met<br />

a<strong>de</strong>men. Er kan dan zuurstof wor<strong>de</strong>n gegeven ter verlichting en om <strong>de</strong> a<strong>de</strong>mhaling te<br />

on<strong>de</strong>rsteunen.<br />

Overig: De kans dat grote hoeveelhe<strong>de</strong>n verdovingsvloeistoffen ongewild in bloedbaan of<br />

hersenvocht terechtkomen is bijzon<strong>de</strong>r klein. Wel is dit een van <strong>de</strong> re<strong>de</strong>nen waarom <strong>de</strong><br />

anesthesioloog <strong>de</strong>ze ingreep uitvoert met gebruikmaking van eer<strong>de</strong>r genoem<strong>de</strong> hulp- en<br />

bewakingsapparatuur. Hierdoor kan een <strong>de</strong>rgelijke complicatie met succes snel en a<strong>de</strong>quaat<br />

wor<strong>de</strong>n behan<strong>de</strong>ld.<br />

Ernstige complicaties als zenuwbeschadiging, bloedingen, verlamming en infecties zijn zeer<br />

zeldzaam.<br />

Morfine<br />

Morfine wordt toegediend via een injectie in uw bil of bovenbeen. Deze behan<strong>de</strong>ling is altijd<br />

beschikbaar, ongeacht dag of tijdstip. Voordat u morfine toegediend krijgt wordt er eerst een half uur<br />

een hartfilmpje (CTG) van uw baby gemaakt om <strong>de</strong> conditie van <strong>de</strong> baby te beoor<strong>de</strong>len.<br />

Morfine werkt na ongeveer een kwartier, <strong>de</strong> ergste pijn wordt dan wat min<strong>de</strong>r. Naast <strong>de</strong> pijnstillen<strong>de</strong><br />

werking zorgt morfine er ook voor dat u zich beter kan ontspannen tussen <strong>de</strong> weeën door. Sommige<br />

vrouwen soezen weg of slapen zelfs. Deze rustgeven<strong>de</strong> werking zorgt er vaak voor dat <strong>de</strong> ontsluiting<br />

wordt bespoedigd. De verpleegkundige probeert voor u een rustige omgeving te creëren. Morfine werkt<br />

twee tot vier uur.<br />

Auteur: IMJ Bannink, anesthesioloog, ME Al<strong>de</strong>rliesten, gynaecoloog, versie 4 d.d. 09-12-2012<br />

Stichting <strong>Zaans</strong> <strong>Medisch</strong> <strong>Centrum</strong>, Maatschap gynaecologen, Koningin Julianaplein 58, 1502 DV Zaandam<br />

Tel. 075-650 29 11 www.zaansmedischcentrum.nl


Wanneer kan morfine niet?<br />

Er zijn twee omstandighe<strong>de</strong>n waaron<strong>de</strong>r morfine voor u niet <strong>de</strong> beste keus is.<br />

Wanneer er bij u een allergie tegen morfine of opiaten in het algemeen is vastgesteld (dit komt<br />

zeer weinig voor).<br />

Wanneer <strong>de</strong> verloskundige of dokter verwacht dat <strong>de</strong> <strong>bevalling</strong> zich binnen zeer korte tijd<br />

aandient.<br />

Ongeveer een kwart van <strong>de</strong> vrouwen die morfine krijgen, is tevre<strong>de</strong>n over het pijnstillen<strong>de</strong> effect.<br />

Dit is veel min<strong>de</strong>r dan bij een ruggenprik. Een an<strong>de</strong>r na<strong>de</strong>el is dat u na een morfine-injectie niet meer<br />

mag rondlopen. Maar u heeft wel meer bewegingsvrijheid dan bij een ruggenprik want er is behalve het<br />

CTG geen an<strong>de</strong>re bewaking nodig. U behoeft geen infuus, urinecatheter, monitorbewaking en<br />

<strong>de</strong>rgelijke. Tevens bent u ná <strong>de</strong> <strong>bevalling</strong> direct weer mobiel.<br />

De belangrijkste bijwerkingen van morfine zijn misselijkheid en sufheid, waardoor u <strong>de</strong> geboorte<br />

misschien min<strong>de</strong>r bewust meemaakt. Ook <strong>de</strong> baby kan wat suf wor<strong>de</strong>n van dit mid<strong>de</strong>l. Dit gebeurt<br />

vooral als morfine kort voor <strong>de</strong> geboorte is toegediend. Vóórdat u morfine krijgt toegediend wordt er<br />

daarom altijd gekeken hoeveel ontsluiting u op dat moment heeft.<br />

6. Wat is een goe<strong>de</strong> medicamenteuze pijnbehan<strong>de</strong>ling?<br />

De ruggenprik (epidurale analgesie) is <strong>de</strong> meest effectieve en veilige pijnbehan<strong>de</strong>ling voor moe<strong>de</strong>r en<br />

kind. Een ruggenprik geeft goe<strong>de</strong> pijnstilling, zowel <strong>tij<strong>de</strong>ns</strong> <strong>de</strong> ontsluiting als <strong>tij<strong>de</strong>ns</strong> het persen.<br />

Morfine on<strong>de</strong>rdrukt <strong>de</strong> pijn min<strong>de</strong>r goed dan een ruggenprik. Toch zijn <strong>de</strong>ze mid<strong>de</strong>len in sommige<br />

situaties een goe<strong>de</strong> keus. Bijvoorbeeld wanneer u erg moe bent en tot rust moet komen, wanneer <strong>de</strong><br />

pijnbehan<strong>de</strong>ling nog maar kort hoeft te werken (2-3 uur) of wanneer u geen ruggenprik wilt of kunt<br />

krijgen. Morfine is <strong>de</strong> enige vorm van pijnstilling waarbij <strong>de</strong> verloskundige na het uitwerken van <strong>de</strong><br />

morfine <strong>de</strong> <strong>bevalling</strong> weer overneemt.<br />

7. Voorlichting en het maken van een keuze<br />

U kunt altijd zelf kiezen of u een pijnbehan<strong>de</strong>ling wilt of niet. Daarvoor moet u <strong>de</strong> voor- en na<strong>de</strong>len van<br />

<strong>de</strong> verschillen<strong>de</strong> pijnbehan<strong>de</strong>lingen kennen. Uw verloskundige, gynaecoloog of huisarts geeft u daarom<br />

rond <strong>de</strong> 30e week van <strong>de</strong> zwangerschap informatie over pijn en <strong>de</strong> diverse (medicamenteuze)<br />

pijnbehan<strong>de</strong>lingen. Deze informatie is ook schriftelijk beschikbaar, in fol<strong>de</strong>rs en op Internet.<br />

Keuze maken: Tij<strong>de</strong>ns <strong>de</strong> zwangerschap of <strong>tij<strong>de</strong>ns</strong> <strong>de</strong> <strong>bevalling</strong> kunt u aangeven dat u medicijnen tegen<br />

<strong>de</strong> pijn wilt. U kunt dus al voor <strong>de</strong> <strong>bevalling</strong> met <strong>de</strong> arts of verloskundige overleggen wat <strong>de</strong> meest<br />

geschikte pijnbehan<strong>de</strong>ling is. Deze keuze wordt dan in het medisch dossier of het geboorteplan<br />

opgenomen.<br />

Keuze veran<strong>de</strong>ren: U kunt uw keuze altijd weer aanpassen. Misschien heeft u gevraagd om<br />

pijnbehan<strong>de</strong>ling, maar is <strong>de</strong> <strong>bevalling</strong> min<strong>de</strong>r pijnlijk dan verwacht. Dan kunt u van <strong>de</strong> pijnbehan<strong>de</strong>ling<br />

afzien. An<strong>de</strong>rsom geldt hetzelf<strong>de</strong>: als u van tevoren heeft gezegd dat u geen medicamenteuze<br />

pijnbehan<strong>de</strong>ling wilt, dan kunt u hier <strong>tij<strong>de</strong>ns</strong> <strong>de</strong> <strong>bevalling</strong> alsnog om vragen. Probeer daarmee dan niet<br />

te wachten tot <strong>de</strong> pijn echt totaal onhoudbaar is, want het kan even duren voordat <strong>de</strong> pijnbehan<strong>de</strong>ling<br />

geregeld is. Als u <strong>de</strong>nkt dat pijnbehan<strong>de</strong>ling later <strong>tij<strong>de</strong>ns</strong> <strong>de</strong> <strong>bevalling</strong> wel eens nodig zou kunnen zijn, is<br />

het verstandig dat vast te zeggen zodat <strong>de</strong> voorbereidingen getroffen kunnen wor<strong>de</strong>n. Het is niet erg als<br />

het dan uitein<strong>de</strong>lijk toch niet nodig is.<br />

Auteur: IMJ Bannink, anesthesioloog, ME Al<strong>de</strong>rliesten, gynaecoloog, versie 4 d.d. 09-12-2012<br />

Stichting <strong>Zaans</strong> <strong>Medisch</strong> <strong>Centrum</strong>, Maatschap gynaecologen, Koningin Julianaplein 58, 1502 DV Zaandam<br />

Tel. 075-650 29 11 www.zaansmedischcentrum.nl


An<strong>de</strong>re pijnbehan<strong>de</strong>ling dan gewenst: Het kan ook gebeuren dat u een bepaal<strong>de</strong> pijnbehan<strong>de</strong>ling voor<br />

ogen hebt, maar dat <strong>de</strong> verloskundig zorgverlener of anesthesioloog een an<strong>de</strong>re behan<strong>de</strong>ling voorstelt.<br />

Daarvoor is dan meestal een medische re<strong>de</strong>n. U krijgt bijvoorbeeld waarschijnlijk geen ruggenprik als er<br />

stoornissen in <strong>de</strong> bloedstolling ontstaan. Ook bij infecties, bepaal<strong>de</strong> neurologische aandoeningen of<br />

afwijkingen aan <strong>de</strong> wervelkolom is een ruggenprik niet altijd mogelijk.<br />

8. Afspraak met <strong>de</strong> anesthesioloog en gynaecoloog:<br />

Wanneer u na <strong>de</strong>ze informatie, in <strong>de</strong> zwangerschap al weet dat u <strong>tij<strong>de</strong>ns</strong> <strong>de</strong> <strong>bevalling</strong> zeker in<br />

aanmerking wilt komen voor een ruggenprik, maakt uw verloskundige voor u een afspraak bij <strong>de</strong><br />

anesthesioloog en <strong>de</strong> gynaecoloog. De anesthesioloog geeft u meer informatie over <strong>de</strong> pijnbestrijding,<br />

en kijkt of er misschien medische re<strong>de</strong>nen zijn waarom dit voor u wellicht niet <strong>de</strong> juiste keuze is. Ook<br />

krijgt u een afspraak bij <strong>de</strong> gynaecoloog omdat met een ruggenprik <strong>de</strong> <strong>bevalling</strong> altijd in het ziekenhuis<br />

on<strong>de</strong>r leiding van <strong>de</strong> gynaecoloog plaatsvindt. Zo beschikt <strong>de</strong>ze ook over <strong>de</strong> juiste informatie om u goed<br />

te begelei<strong>de</strong>n <strong>tij<strong>de</strong>ns</strong> <strong>de</strong> <strong>bevalling</strong>.<br />

Wij proberen hiervoor dan een combinatieafspraak te maken ( bij anesthesioloog en gynaecoloog) op<br />

dinsdag- of vrijdagochtend.<br />

U kunt hiervoor contact opnemen met <strong>de</strong> poli verloskun<strong>de</strong>, tel: 075-6501225. Vergeet u dan niet erbij te<br />

vermel<strong>de</strong>n dat het een gecombineer<strong>de</strong> afspraak bij gynaecoloog en anesthesist betreft.<br />

Bent u al on<strong>de</strong>r behan<strong>de</strong>ling van <strong>de</strong> gynaecoloog dan wordt er voor u een afspraak gemaakt bij <strong>de</strong><br />

anesthesioloog.<br />

Bronnen:<br />

Ne<strong>de</strong>rlandse Vereniging voor Anesthesiologie - sectie obstetrische anesthesie<br />

Ne<strong>de</strong>rlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie, patiëntfol<strong>de</strong>r pijnbestrijding<br />

CBO richtlijn pijnbestrijding <strong>tij<strong>de</strong>ns</strong> <strong>de</strong> baring<br />

Koninklijke Ne<strong>de</strong>rlandse Organisatie van Verloskundigen, fol<strong>de</strong>r ‘Hoe ga je om met pijn?’<br />

Auteur: IMJ Bannink, anesthesioloog, ME Al<strong>de</strong>rliesten, gynaecoloog, versie 4 d.d. 09-12-2012<br />

Stichting <strong>Zaans</strong> <strong>Medisch</strong> <strong>Centrum</strong>, Maatschap gynaecologen, Koningin Julianaplein 58, 1502 DV Zaandam<br />

Tel. 075-650 29 11 www.zaansmedischcentrum.nl

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!