Pijnbestrijding tijdens de bevalling – - Zaans Medisch Centrum
Pijnbestrijding tijdens de bevalling – - Zaans Medisch Centrum
Pijnbestrijding tijdens de bevalling – - Zaans Medisch Centrum
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
1. Inleiding<br />
<strong>Pijnbestrijding</strong> <strong>tij<strong>de</strong>ns</strong> <strong>de</strong> <strong>bevalling</strong> <strong>–</strong><br />
mogelijkhe<strong>de</strong>n in het <strong>Zaans</strong> <strong>Medisch</strong> <strong>Centrum</strong><br />
Bevallen doet pijn. Weinig vrouwen zullen opkijken van <strong>de</strong>ze uitspraak. Zij weten dat pijn bij een<br />
<strong>bevalling</strong> hoort en dat pijn een normaal verschijnsel is. Bijna alle vrouwen ervaren <strong>de</strong> ontsluitingsweeën,<br />
samentrekkingen van <strong>de</strong> baarmoe<strong>de</strong>r die ervoor zorgen dat <strong>de</strong> baarmoe<strong>de</strong>rmond zich opent, als pijnlijk.<br />
Datzelf<strong>de</strong> geldt voor <strong>de</strong> uitdrijvingsweeën, die samen met het persen ervoor zorgen dat het kind<br />
geboren wordt.<br />
De duur en <strong>de</strong> mate van <strong>de</strong> pijn <strong>tij<strong>de</strong>ns</strong> een <strong>bevalling</strong> wisselen. Meestal neemt <strong>de</strong> pijn toe naarmate <strong>de</strong><br />
ontsluiting vor<strong>de</strong>rt. De pijn is voornamelijk on<strong>de</strong>rin <strong>de</strong> buik aanwezig, maar soms ook in <strong>de</strong> rug of in <strong>de</strong><br />
benen. Ook <strong>de</strong> pijn <strong>tij<strong>de</strong>ns</strong> het persen verschilt; soms is het een opluchting om mee te mogen persen,<br />
soms doet het persen juist meer pijn.<br />
A<strong>de</strong>mhalings- en ontspanningsoefeningen kunnen helpen <strong>de</strong> weeën op te vangen. Dit kunt u al <strong>tij<strong>de</strong>ns</strong><br />
<strong>de</strong> zwangerschap in verschillen<strong>de</strong> cursussen leren. Door geconcentreerd <strong>de</strong> weeën ‘weg te zuchten’,<br />
komt u in een ritme waarbij het lichaam zelf stoffen aanmaakt die een pijnstillend effect hebben:<br />
endorfinen. Deze endorfinen zorgen ervoor dat <strong>de</strong> pijn te verdragen is.<br />
Uitputting, angst of spanning kunnen een rol spelen. Een warme douche of een warm bad, massage of<br />
een an<strong>de</strong>re houding kan dan vaak ook helpen, maar toch kan <strong>de</strong> pijn soms ondraaglijk zijn. Om <strong>de</strong><br />
vicieuze cirkel van pijn en niet kunnen ontspannen te doorbreken, kan <strong>de</strong> pijn met medicijnen wor<strong>de</strong>n<br />
on<strong>de</strong>rdrukt.<br />
In <strong>de</strong>ze fol<strong>de</strong>r bespreken wij hoe het zit met <strong>de</strong> pijn bij <strong>de</strong> <strong>bevalling</strong>, wat u er tegen kunt doen en welke<br />
mid<strong>de</strong>len er in het <strong>Zaans</strong> <strong>Medisch</strong> <strong>Centrum</strong> wor<strong>de</strong>n gebruikt om <strong>de</strong> pijn te bestrij<strong>de</strong>n.<br />
Auteur: IMJ Bannink, anesthesioloog, ME Al<strong>de</strong>rliesten, gynaecoloog, versie 4 d.d. 09-12-2012<br />
Stichting <strong>Zaans</strong> <strong>Medisch</strong> <strong>Centrum</strong>, Maatschap gynaecologen, Koningin Julianaplein 58, 1502 DV Zaandam<br />
Tel. 075-650 29 11 www.zaansmedischcentrum.nl
2. Hoe ontstaat pijn <strong>tij<strong>de</strong>ns</strong> <strong>de</strong> <strong>bevalling</strong>?<br />
Pijn <strong>tij<strong>de</strong>ns</strong> <strong>de</strong> <strong>bevalling</strong> wordt veroorzaakt door <strong>de</strong> weeën. Weeën zijn samentrekkingen van <strong>de</strong><br />
baarmoe<strong>de</strong>r. U kunt zo’n wee vergelijken met een golf die aanspoelt op het strand. In het begin voelt u<br />
<strong>de</strong> pijngolf aan komen rollen. Net voor <strong>de</strong> golf omslaat, is <strong>de</strong> pijn het hevigst. Daarna trekt <strong>de</strong> golf terug<br />
en voelt u <strong>de</strong> pijn weer min<strong>de</strong>r wor<strong>de</strong>n. Tussen <strong>de</strong> weeën door is er rust in uw buik.<br />
De weeën komen in twee fasen: <strong>de</strong> ontsluiting en <strong>de</strong> uitdrijving.<br />
Ontsluiting<br />
Tij<strong>de</strong>ns <strong>de</strong> ontsluiting rekken <strong>de</strong> weeën het on<strong>de</strong>rste <strong>de</strong>el van <strong>de</strong> baarmoe<strong>de</strong>r en <strong>de</strong> baarmoe<strong>de</strong>rmond<br />
uit, waardoor <strong>de</strong> baarmoe<strong>de</strong>rmond zich opent en het hoofd van <strong>de</strong> baby kan indalen. Dit alles<br />
veroorzaakt pijn, vooral in <strong>de</strong> buik. U kunt ook pijn hebben in <strong>de</strong> rug, in <strong>de</strong> benen, in <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rbuik,<br />
vagina en rondom <strong>de</strong> anus. In <strong>de</strong> fase van <strong>de</strong> ontsluiting kunt u <strong>de</strong> weeën wegzuchten en daarmee <strong>de</strong><br />
pijn zo goed mogelijk on<strong>de</strong>r controle hou<strong>de</strong>n. De pijn is niet steeds even erg. Aan het begin van <strong>de</strong><br />
<strong>bevalling</strong> zit er meer tijd tussen <strong>de</strong> weeën. Dan doen ze ook nog niet zo veel pijn. Na een tijdje wor<strong>de</strong>n<br />
<strong>de</strong> pauzes tussen <strong>de</strong> weeën korter. De weeën wor<strong>de</strong>n dan krachtiger en doen meer pijn.<br />
Uitdrijving<br />
De uitdrijvingsfase begint als er volledige ontsluiting is (10 cm ontsluiting). In <strong>de</strong>ze fase mag u <strong>tij<strong>de</strong>ns</strong> <strong>de</strong><br />
weeën meepersen. De pijn wordt nu veroorzaakt door uitrekking van het geboortekanaal en het gebied<br />
rond <strong>de</strong> bilnaad. Die pijn is meestal scherper en zit meer op één plek dan bij <strong>de</strong> ontsluitingsweeën.<br />
Hoeveel pijn <strong>de</strong> <strong>bevalling</strong> doet, verschilt per vrouw en per <strong>bevalling</strong>. Sommige vrouwen ervaren erg veel<br />
en ondraaglijke pijn, voor an<strong>de</strong>ren valt <strong>de</strong> pijn mee. De geboorte van het eerste kind kan heel pijnlijk<br />
zijn, terwijl <strong>de</strong> twee<strong>de</strong> meevalt. Ook <strong>de</strong> pijn <strong>tij<strong>de</strong>ns</strong> het persen verschilt van vrouw tot vrouw; sommige<br />
vrouwen zijn opgelucht dat ze mee mogen persen, bij an<strong>de</strong>ren doet het persen juist het meeste pijn.<br />
3. Invloed op <strong>de</strong> pijn<br />
Het is niet van te voren te voorspellen hoe pijnlijk een <strong>bevalling</strong> zal zijn. Er zijn wel enkele factoren<br />
bekend die <strong>de</strong> pijn <strong>tij<strong>de</strong>ns</strong> <strong>de</strong> <strong>bevalling</strong> kunnen vermin<strong>de</strong>ren of juist verergeren:<br />
De <strong>bevalling</strong> van het eerste kind is vaak pijnlijker dan volgen<strong>de</strong> <strong>bevalling</strong>en.<br />
Angst voor <strong>de</strong> <strong>bevalling</strong> of voor pijn verergert <strong>de</strong> pijn vaak.<br />
Een goe<strong>de</strong> begeleiding en on<strong>de</strong>rsteuning <strong>tij<strong>de</strong>ns</strong> <strong>de</strong> <strong>bevalling</strong> kan <strong>de</strong> pijn vermin<strong>de</strong>ren.<br />
Vrouwen die in een huiselijke omgeving bevallen ervaren min<strong>de</strong>r pijn. Een ziekenhuiskamer die<br />
huiselijk is ingericht heeft hetzelf<strong>de</strong> effect.<br />
Bereid u voor op <strong>de</strong> <strong>bevalling</strong>. Volg een zwangerschapscursus en oefen alvast<br />
a<strong>de</strong>mhalingsoefeningen en perstechnieken.<br />
Zorg ervoor dat u uitgerust aan <strong>de</strong> <strong>bevalling</strong> begint, want als u uitgerust bent kunt u beter tegen<br />
<strong>de</strong> pijn. Neem dus elke dag even tijd voor jezelf, doe het in <strong>de</strong> laatste weken rustig aan en<br />
probeer voldoen<strong>de</strong> te slapen.<br />
Auteur: IMJ Bannink, anesthesioloog, ME Al<strong>de</strong>rliesten, gynaecoloog, versie 4 d.d. 09-12-2012<br />
Stichting <strong>Zaans</strong> <strong>Medisch</strong> <strong>Centrum</strong>, Maatschap gynaecologen, Koningin Julianaplein 58, 1502 DV Zaandam<br />
Tel. 075-650 29 11 www.zaansmedischcentrum.nl
4. Hoe kan <strong>de</strong> pijn wor<strong>de</strong>n bestre<strong>de</strong>n?<br />
Omgaan met <strong>de</strong> pijn; zón<strong>de</strong>r medicijnen:<br />
Zoek afleiding<br />
Let nog niet teveel op <strong>de</strong> pijn in het begin. De weeën zijn dan meestal nog goed te verdragen.<br />
Ga zo lang mogelijk gewoon door met waar u mee bezig bent. Zoek afleiding. Bijvoorbeeld door<br />
te lezen, tv te kijken of te luisteren naar muziek.<br />
Probeer houdingen uit<br />
Als <strong>de</strong> weeën sterker wor<strong>de</strong>n en meer pijn gaan doen, is het vaak moeilijker om te ontspannen.<br />
Probeer uit in welke houding u zich het beste kunt ontspannen. U kunt bijvoorbeeld staand een<br />
wee opvangen, terwijl u een beetje wiegt met <strong>de</strong> heupen of leunt op een tafel of stoel.<br />
Misschien is het prettig om op han<strong>de</strong>n en knieën te zitten of wellicht ligt u liever. Rondlopen kan<br />
ook prettig zijn. Kijk wat bij u het beste past en helpt om <strong>de</strong> pijn op te vangen.<br />
Zorg ervoor dat u het lekker warm hebt<br />
Warmte helpt om te ontspannen. Doe warme kleren aan die gemakkelijk zitten. Veel vrouwen<br />
vin<strong>de</strong>n het lekker om on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> douche te zitten, met een warme straal water uit <strong>de</strong> douchekop<br />
op hun buik of rug gericht. Het warme water helpt om te ontspannen, waardoor u <strong>de</strong> pijn min<strong>de</strong>r<br />
erg voelt.<br />
Tel af: elke wee is er eentje min<strong>de</strong>r<br />
Denk positief. Geloof erin dat u dit aankunt. Denk steeds: <strong>de</strong>ze wee is weer voorbij en komt niet<br />
meer terug. Denk bij elke wee dat u weer dichter bij het ein<strong>de</strong> bent gekomen. Tel af in plaats<br />
van op. Denk aan het moment na <strong>de</strong> <strong>bevalling</strong>, als u uw kindje vasthoudt.<br />
Concentreer je op je a<strong>de</strong>mhaling<br />
Als u het ritme van je a<strong>de</strong>mhaling volgt, bent u min<strong>de</strong>r gericht op <strong>de</strong> pijn. Dat helpt om u te<br />
ontspannen en dan kunt u <strong>de</strong> weeën beter opvangen. Blijf dus rustig doora<strong>de</strong>men. A<strong>de</strong>m in, en<br />
a<strong>de</strong>m dan langzaam in vier tellen uit.<br />
Masseren<br />
Een massage van uw on<strong>de</strong>rrug of benen kan prettig zijn als <strong>de</strong> weeën sterker wor<strong>de</strong>n. Het leidt<br />
u af van <strong>de</strong> pijn en voorkomt verstijving van <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rrug. Sommige vrouwen willen liever dat<br />
iemand met twee vuisten constant tegen hun on<strong>de</strong>rrug drukt. Probeer het uit en kijk of u het<br />
prettig vindt.<br />
Een geboorteTENS (Transcutane Elektrische Neuro Stimulatie) kan u ook helpen om met <strong>de</strong><br />
pijn om te gaan.<br />
5. Pijnbehan<strong>de</strong>ling met medicijnen<br />
Pijnbehan<strong>de</strong>ling met medicijnen gebeurt altijd in het ziekenhuis. De verloskundige draagt <strong>de</strong> zorg voor<br />
uw <strong>bevalling</strong> over aan <strong>de</strong> gynaecoloog. De gebruikte metho<strong>de</strong>n in het <strong>Zaans</strong> <strong>Medisch</strong> <strong>Centrum</strong> zijn:<br />
epidurale analgesie (ruggenprik)<br />
injecties met morfine<br />
Bij al <strong>de</strong>ze behan<strong>de</strong>lingen moet <strong>de</strong> gezondheid van moe<strong>de</strong>r en kind goed in <strong>de</strong> gaten gehou<strong>de</strong>n<br />
wor<strong>de</strong>n. Uw hartslag, bloeddruk en a<strong>de</strong>mhaling wor<strong>de</strong>n daarom voortdurend gecontroleerd, net als <strong>de</strong><br />
conditie van het kind. Hiervoor is speciale apparatuur nodig en daarom moet <strong>de</strong> <strong>bevalling</strong> in het<br />
ziekenhuis plaatsvin<strong>de</strong>n.<br />
Auteur: IMJ Bannink, anesthesioloog, ME Al<strong>de</strong>rliesten, gynaecoloog, versie 4 d.d. 09-12-2012<br />
Stichting <strong>Zaans</strong> <strong>Medisch</strong> <strong>Centrum</strong>, Maatschap gynaecologen, Koningin Julianaplein 58, 1502 DV Zaandam<br />
Tel. 075-650 29 11 www.zaansmedischcentrum.nl
Epidurale analgesie (ruggenprik)<br />
De ruggenprik geeft het beste resultaat als pijnbestrijding <strong>tij<strong>de</strong>ns</strong> <strong>de</strong> <strong>bevalling</strong>.<br />
Deze ruggenprik kan in het <strong>Zaans</strong> <strong>Medisch</strong> <strong>Centrum</strong> 7 dagen per week, 24 uur per dag wor<strong>de</strong>n<br />
aangevraagd. Hij wordt toegediend door <strong>de</strong> anesthesioloog.<br />
Wat is epidurale pijnbestrijding?<br />
Bij <strong>de</strong> ruggenprik spuit <strong>de</strong> anesthesioloog via een dun slangetje (katheter) verdovingsvloeistof in een<br />
ruimte tussen <strong>de</strong> ruggenwervels: <strong>de</strong> epidurale ruimte.<br />
Hier lopen <strong>de</strong> zenuwen die pijnprikkels van <strong>de</strong> baarmoe<strong>de</strong>r en bekkenbo<strong>de</strong>m vervoeren. Als <strong>de</strong>ze<br />
zenuwen wor<strong>de</strong>n uitgeschakeld voelt u <strong>de</strong> pijn van <strong>de</strong> weeën veel min<strong>de</strong>r of helemaal niet meer.<br />
Behalve <strong>de</strong> pijnzenuwen lopen in <strong>de</strong>ze ruimte ook zenuwen die <strong>de</strong> spieren in het on<strong>de</strong>rlichaam<br />
aansturen. Na een ruggenprik kan dus ook <strong>de</strong> spierkracht en het gevoel in <strong>de</strong> benen tij<strong>de</strong>lijk afnemen,<br />
wat inhoudt dat u na inwerken van <strong>de</strong> ruggenprik beter op bed kunt blijven liggen. De pijn verdwijnt niet<br />
meteen na <strong>de</strong> ruggenprik, dit duurt ongeveer een kwartier.<br />
Re<strong>de</strong>nen voor een epiduraal<br />
U wenst pijnstilling<br />
Er is sprake van een langdurige / stagneren<strong>de</strong> ontsluiting<br />
Uitputting<br />
Angst voor <strong>de</strong> <strong>bevalling</strong> of moeizame <strong>bevalling</strong> in het verle<strong>de</strong>n<br />
Wanneer kan een ruggenprik niet<br />
On<strong>de</strong>r bepaal<strong>de</strong> omstandighe<strong>de</strong>n kan een anesthesioloog of gynaecoloog afzien van een ruggenprik,<br />
omdat er een verhoog<strong>de</strong> kans bestaat op complicaties.<br />
Bijvoorbeeld bij:<br />
bepaal<strong>de</strong> neurologische aandoeningen<br />
afwijkingen of eer<strong>de</strong>re operaties aan <strong>de</strong> wervelkolom<br />
problemen met <strong>de</strong> bloedstolling<br />
infecties<br />
als <strong>de</strong> ontsluiting snel vor<strong>de</strong>rt of al in een te ver gevor<strong>de</strong>rd stadium is<br />
Hoe verloopt <strong>de</strong> ruggenprik?<br />
Voorbereiding: U krijgt eerst extra vocht via een infuus. Dit is nodig omdat uw bloeddruk niet te veel<br />
mag dalen na <strong>de</strong> ruggenprik. Uw pols, bloeddruk, zuurstofgehalte in het bloed en uw hartslag wor<strong>de</strong>n<br />
gecontroleerd met behulp van automatische bewakingsapparatuur. Ook wordt er een hartfilmpje<br />
gemaakt van baby. (CTG) Deze controles vin<strong>de</strong>n continu plaats tot <strong>de</strong> baby geboren is.<br />
De ruggenprik: De prik wordt door een anesthesioloog gegeven op <strong>de</strong> verloskamer. Het kan voorkomen<br />
dat u na uw verzoek om pijnstilling moet wachten op <strong>de</strong> anesthesioloog, dit komt omdat <strong>de</strong><br />
anesthesioloog ook nog an<strong>de</strong>re taken heeft in het ziekenhuis en omdat hij pas kan prikken nadat er<br />
eerst extra vocht via een infuus gegeven is. We streven ernaar om binnen een uur na het verzoek <strong>de</strong><br />
ruggenprik te geven. (voor het prikken van <strong>de</strong> ruggenprik moet er namelijk nog een CTG van <strong>de</strong> baby<br />
wor<strong>de</strong>n gemaakt en krijgt u extra vloeistof via <strong>de</strong> a<strong>de</strong>ren toegediend)<br />
De anesthesioloog prikt terwijl u voorovergebogen zit of op uw zij ligt. U moet uw on<strong>de</strong>rrug zo bol<br />
mogelijk maken, zodat <strong>de</strong> ruimte tussen <strong>de</strong> wervels makkelijker bereikbaar is en u moet zo stil mogelijk<br />
zitten.<br />
Na het schoonmaken van <strong>de</strong> huid en een plaatselijke verdoving zoekt <strong>de</strong> anesthesioloog <strong>de</strong> epidurale<br />
ruimte, waarna een klein slangetje door <strong>de</strong> naald in <strong>de</strong> epidurale ruimte geschoven wordt.<br />
Auteur: IMJ Bannink, anesthesioloog, ME Al<strong>de</strong>rliesten, gynaecoloog, versie 4 d.d. 09-12-2012<br />
Stichting <strong>Zaans</strong> <strong>Medisch</strong> <strong>Centrum</strong>, Maatschap gynaecologen, Koningin Julianaplein 58, 1502 DV Zaandam<br />
Tel. 075-650 29 11 www.zaansmedischcentrum.nl
Na <strong>de</strong> prik: Als het slangetje eenmaal is aangebracht en vastgeplakt kunt u zich weer bewegen. Het<br />
slangetje zal aangesloten wor<strong>de</strong>n op een pompje waardoor continu een kleine hoeveelheid<br />
verdovingsvloeistof loopt.<br />
Gemid<strong>de</strong>ld duurt het 10 tot 15 minuten voordat u echt effect merkt.<br />
Bij ongeveer 5% van <strong>de</strong> vrouwen werkt <strong>de</strong> epidurale pijnbestrijding onvoldoen<strong>de</strong>. Dan moet gekeken<br />
wor<strong>de</strong>n of het slangetje goed zit en of <strong>de</strong> verdovingsvloeistof sterk genoeg is. Soms is het nodig<br />
opnieuw te prikken.<br />
Na <strong>de</strong> <strong>bevalling</strong>: Na <strong>de</strong> <strong>bevalling</strong> wordt het slangetje verwij<strong>de</strong>rd. Na enkele uren komt het gevoel in uw<br />
benen volledig terug. Dan kunt u weer oplopen en douchen. Het duurt vaak even voordat u weer het<br />
gevoel krijgt dat u aandrang heeft om te urineren, vandaar dat <strong>de</strong> verpleegkundige uw blaasinhoud<br />
indien nodig controleert.<br />
De ruggenprik is niet slecht voor <strong>de</strong> gezondheid van uw kind. U kunt ook gewoon<br />
borstvoeding geven.<br />
Bijwerkingen van epidurale pijnbestrijding:<br />
Bloeddrukdaling: Dit is het gevolg van bloedvatverwijding in <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rste lichaamshelft. Door het<br />
geven van infuusvloeistoffen kan dit wor<strong>de</strong>n voorkomen. Bij optre<strong>de</strong>n hiervan <strong>tij<strong>de</strong>ns</strong> het<br />
ver<strong>de</strong>re verloop kunt u geadviseerd wor<strong>de</strong>n zoveel mogelijk op linker- of rechterzij<strong>de</strong> te liggen.<br />
Dit draagt bij tot handhaving van <strong>de</strong> bloeddruk.<br />
Jeuk: Afhankelijk van <strong>de</strong> gebruikte verdovingsvloeistoffen treedt soms een mil<strong>de</strong> vorm van jeuk<br />
op. Deze behoeft zel<strong>de</strong>n behan<strong>de</strong>ling.<br />
Koorts: Uw lichaamstemperatuur kan stijgen. Het is dan lastig te bepalen of u koorts hebt door<br />
<strong>de</strong> ruggenprik of door een infectie. Het kan zijn dat u daardoor een antibioticum moet krijgen en<br />
dat <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>rarts uw kind op <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>raf<strong>de</strong>ling opneemt om het zo goed te kunnen<br />
on<strong>de</strong>rzoeken.<br />
Blaasfunctie: De epiduraal kan van invloed zijn op <strong>de</strong> blaasfunctie, in die zin dat u het gevoel<br />
van een volle blaas niet goed bemerkt. Daarom krijgt u ook een slangetje in <strong>de</strong> blaas om <strong>de</strong><br />
urine af te laten lopen.<br />
Baringsbeloop: Het bereiken van volledige ontsluiting kan langer duren zodat u een infuus met<br />
weeën opwekkend mid<strong>de</strong>l nodig heeft. Het kan ook zijn dat <strong>de</strong> spontane persdrang trager op<br />
gang komt, waardoor <strong>de</strong> uitdrijvingsfase wat langer duurt. Ook is bekend dat er een grotere<br />
kans is op een zogeheten kunstverlossing (<strong>bevalling</strong> met <strong>de</strong> vacuümpomp of een keizersne<strong>de</strong>).<br />
Auteur: IMJ Bannink, anesthesioloog, ME Al<strong>de</strong>rliesten, gynaecoloog, versie 4 d.d. 09-12-2012<br />
Stichting <strong>Zaans</strong> <strong>Medisch</strong> <strong>Centrum</strong>, Maatschap gynaecologen, Koningin Julianaplein 58, 1502 DV Zaandam<br />
Tel. 075-650 29 11 www.zaansmedischcentrum.nl
Aanprikken van <strong>de</strong> bloedvaten: Doordat <strong>de</strong> bloedvaten in <strong>de</strong> epidurale ruimte <strong>tij<strong>de</strong>ns</strong> <strong>de</strong><br />
zwangerschap opzetten, bestaat <strong>de</strong> kans dat <strong>tij<strong>de</strong>ns</strong> het zetten van <strong>de</strong> ruggenprik een bloedvat<br />
wordt aangeprikt. Om complicaties die hieruit kunnen voortkomen te voorkomen, wordt er eerst<br />
een proefdosis toegediend.<br />
Zenuwprikkelingen: Tij<strong>de</strong>ns het zetten van <strong>de</strong> ruggenprik kunt u zenuwprikkelingen voelen, een<br />
soort van elektrische schokjes. Dit is onschuldig en blijven<strong>de</strong> scha<strong>de</strong> aan <strong>de</strong> zenuwen is zeer<br />
zeldzaam.<br />
Overige complicaties van een epiduraal<br />
Hoofdpijn: Hoofdpijn treedt soms op (1%) en is het gevolg van het aanprikken van <strong>de</strong> met<br />
hersenvocht gevul<strong>de</strong> ruimte waarin zich het centraal zenuwstelsel bevindt. De hoofdpijn<br />
manifesteert zich vaak <strong>de</strong> volgen<strong>de</strong> dag. Het betreft een vervelen<strong>de</strong> maar ver<strong>de</strong>r onschuldige<br />
bijwerking die goed behan<strong>de</strong>lbaar is. In <strong>de</strong> helft van <strong>de</strong> gevallen volstaan eenvoudige<br />
maatregelen als rust, medicijnen en veel drinken. An<strong>de</strong>rszins zijn er bij aanhou<strong>de</strong>n<strong>de</strong> of<br />
ernstige klachten an<strong>de</strong>re behan<strong>de</strong>lingsmogelijkhe<strong>de</strong>n.<br />
Rugklachten: Rugklachten <strong>tij<strong>de</strong>ns</strong> <strong>de</strong> zwangerschap en rondom <strong>de</strong> <strong>bevalling</strong> zijn niet ongewoon<br />
(5-30%). Over langere termijn gezien, zijn aanhou<strong>de</strong>n<strong>de</strong> of nieuw optre<strong>de</strong>n<strong>de</strong> rugklachten na<br />
een <strong>bevalling</strong> on<strong>de</strong>r epidurale pijnstilling niet rechtstreeks hieraan toe te schrijven. De epiduraal<br />
kan soms wel een tij<strong>de</strong>lijk beurs gevoel geven op <strong>de</strong> plaats van <strong>de</strong> prik.<br />
A<strong>de</strong>mhalingsproblemen: In zeldzame gevallen komen <strong>de</strong> medicijnen uit <strong>de</strong> ruggenprik bij<br />
zenuwen die <strong>de</strong> borstspieren aansturen terecht. Dit kan zorgen voor moeilijkhe<strong>de</strong>n met<br />
a<strong>de</strong>men. Er kan dan zuurstof wor<strong>de</strong>n gegeven ter verlichting en om <strong>de</strong> a<strong>de</strong>mhaling te<br />
on<strong>de</strong>rsteunen.<br />
Overig: De kans dat grote hoeveelhe<strong>de</strong>n verdovingsvloeistoffen ongewild in bloedbaan of<br />
hersenvocht terechtkomen is bijzon<strong>de</strong>r klein. Wel is dit een van <strong>de</strong> re<strong>de</strong>nen waarom <strong>de</strong><br />
anesthesioloog <strong>de</strong>ze ingreep uitvoert met gebruikmaking van eer<strong>de</strong>r genoem<strong>de</strong> hulp- en<br />
bewakingsapparatuur. Hierdoor kan een <strong>de</strong>rgelijke complicatie met succes snel en a<strong>de</strong>quaat<br />
wor<strong>de</strong>n behan<strong>de</strong>ld.<br />
Ernstige complicaties als zenuwbeschadiging, bloedingen, verlamming en infecties zijn zeer<br />
zeldzaam.<br />
Morfine<br />
Morfine wordt toegediend via een injectie in uw bil of bovenbeen. Deze behan<strong>de</strong>ling is altijd<br />
beschikbaar, ongeacht dag of tijdstip. Voordat u morfine toegediend krijgt wordt er eerst een half uur<br />
een hartfilmpje (CTG) van uw baby gemaakt om <strong>de</strong> conditie van <strong>de</strong> baby te beoor<strong>de</strong>len.<br />
Morfine werkt na ongeveer een kwartier, <strong>de</strong> ergste pijn wordt dan wat min<strong>de</strong>r. Naast <strong>de</strong> pijnstillen<strong>de</strong><br />
werking zorgt morfine er ook voor dat u zich beter kan ontspannen tussen <strong>de</strong> weeën door. Sommige<br />
vrouwen soezen weg of slapen zelfs. Deze rustgeven<strong>de</strong> werking zorgt er vaak voor dat <strong>de</strong> ontsluiting<br />
wordt bespoedigd. De verpleegkundige probeert voor u een rustige omgeving te creëren. Morfine werkt<br />
twee tot vier uur.<br />
Auteur: IMJ Bannink, anesthesioloog, ME Al<strong>de</strong>rliesten, gynaecoloog, versie 4 d.d. 09-12-2012<br />
Stichting <strong>Zaans</strong> <strong>Medisch</strong> <strong>Centrum</strong>, Maatschap gynaecologen, Koningin Julianaplein 58, 1502 DV Zaandam<br />
Tel. 075-650 29 11 www.zaansmedischcentrum.nl
Wanneer kan morfine niet?<br />
Er zijn twee omstandighe<strong>de</strong>n waaron<strong>de</strong>r morfine voor u niet <strong>de</strong> beste keus is.<br />
Wanneer er bij u een allergie tegen morfine of opiaten in het algemeen is vastgesteld (dit komt<br />
zeer weinig voor).<br />
Wanneer <strong>de</strong> verloskundige of dokter verwacht dat <strong>de</strong> <strong>bevalling</strong> zich binnen zeer korte tijd<br />
aandient.<br />
Ongeveer een kwart van <strong>de</strong> vrouwen die morfine krijgen, is tevre<strong>de</strong>n over het pijnstillen<strong>de</strong> effect.<br />
Dit is veel min<strong>de</strong>r dan bij een ruggenprik. Een an<strong>de</strong>r na<strong>de</strong>el is dat u na een morfine-injectie niet meer<br />
mag rondlopen. Maar u heeft wel meer bewegingsvrijheid dan bij een ruggenprik want er is behalve het<br />
CTG geen an<strong>de</strong>re bewaking nodig. U behoeft geen infuus, urinecatheter, monitorbewaking en<br />
<strong>de</strong>rgelijke. Tevens bent u ná <strong>de</strong> <strong>bevalling</strong> direct weer mobiel.<br />
De belangrijkste bijwerkingen van morfine zijn misselijkheid en sufheid, waardoor u <strong>de</strong> geboorte<br />
misschien min<strong>de</strong>r bewust meemaakt. Ook <strong>de</strong> baby kan wat suf wor<strong>de</strong>n van dit mid<strong>de</strong>l. Dit gebeurt<br />
vooral als morfine kort voor <strong>de</strong> geboorte is toegediend. Vóórdat u morfine krijgt toegediend wordt er<br />
daarom altijd gekeken hoeveel ontsluiting u op dat moment heeft.<br />
6. Wat is een goe<strong>de</strong> medicamenteuze pijnbehan<strong>de</strong>ling?<br />
De ruggenprik (epidurale analgesie) is <strong>de</strong> meest effectieve en veilige pijnbehan<strong>de</strong>ling voor moe<strong>de</strong>r en<br />
kind. Een ruggenprik geeft goe<strong>de</strong> pijnstilling, zowel <strong>tij<strong>de</strong>ns</strong> <strong>de</strong> ontsluiting als <strong>tij<strong>de</strong>ns</strong> het persen.<br />
Morfine on<strong>de</strong>rdrukt <strong>de</strong> pijn min<strong>de</strong>r goed dan een ruggenprik. Toch zijn <strong>de</strong>ze mid<strong>de</strong>len in sommige<br />
situaties een goe<strong>de</strong> keus. Bijvoorbeeld wanneer u erg moe bent en tot rust moet komen, wanneer <strong>de</strong><br />
pijnbehan<strong>de</strong>ling nog maar kort hoeft te werken (2-3 uur) of wanneer u geen ruggenprik wilt of kunt<br />
krijgen. Morfine is <strong>de</strong> enige vorm van pijnstilling waarbij <strong>de</strong> verloskundige na het uitwerken van <strong>de</strong><br />
morfine <strong>de</strong> <strong>bevalling</strong> weer overneemt.<br />
7. Voorlichting en het maken van een keuze<br />
U kunt altijd zelf kiezen of u een pijnbehan<strong>de</strong>ling wilt of niet. Daarvoor moet u <strong>de</strong> voor- en na<strong>de</strong>len van<br />
<strong>de</strong> verschillen<strong>de</strong> pijnbehan<strong>de</strong>lingen kennen. Uw verloskundige, gynaecoloog of huisarts geeft u daarom<br />
rond <strong>de</strong> 30e week van <strong>de</strong> zwangerschap informatie over pijn en <strong>de</strong> diverse (medicamenteuze)<br />
pijnbehan<strong>de</strong>lingen. Deze informatie is ook schriftelijk beschikbaar, in fol<strong>de</strong>rs en op Internet.<br />
Keuze maken: Tij<strong>de</strong>ns <strong>de</strong> zwangerschap of <strong>tij<strong>de</strong>ns</strong> <strong>de</strong> <strong>bevalling</strong> kunt u aangeven dat u medicijnen tegen<br />
<strong>de</strong> pijn wilt. U kunt dus al voor <strong>de</strong> <strong>bevalling</strong> met <strong>de</strong> arts of verloskundige overleggen wat <strong>de</strong> meest<br />
geschikte pijnbehan<strong>de</strong>ling is. Deze keuze wordt dan in het medisch dossier of het geboorteplan<br />
opgenomen.<br />
Keuze veran<strong>de</strong>ren: U kunt uw keuze altijd weer aanpassen. Misschien heeft u gevraagd om<br />
pijnbehan<strong>de</strong>ling, maar is <strong>de</strong> <strong>bevalling</strong> min<strong>de</strong>r pijnlijk dan verwacht. Dan kunt u van <strong>de</strong> pijnbehan<strong>de</strong>ling<br />
afzien. An<strong>de</strong>rsom geldt hetzelf<strong>de</strong>: als u van tevoren heeft gezegd dat u geen medicamenteuze<br />
pijnbehan<strong>de</strong>ling wilt, dan kunt u hier <strong>tij<strong>de</strong>ns</strong> <strong>de</strong> <strong>bevalling</strong> alsnog om vragen. Probeer daarmee dan niet<br />
te wachten tot <strong>de</strong> pijn echt totaal onhoudbaar is, want het kan even duren voordat <strong>de</strong> pijnbehan<strong>de</strong>ling<br />
geregeld is. Als u <strong>de</strong>nkt dat pijnbehan<strong>de</strong>ling later <strong>tij<strong>de</strong>ns</strong> <strong>de</strong> <strong>bevalling</strong> wel eens nodig zou kunnen zijn, is<br />
het verstandig dat vast te zeggen zodat <strong>de</strong> voorbereidingen getroffen kunnen wor<strong>de</strong>n. Het is niet erg als<br />
het dan uitein<strong>de</strong>lijk toch niet nodig is.<br />
Auteur: IMJ Bannink, anesthesioloog, ME Al<strong>de</strong>rliesten, gynaecoloog, versie 4 d.d. 09-12-2012<br />
Stichting <strong>Zaans</strong> <strong>Medisch</strong> <strong>Centrum</strong>, Maatschap gynaecologen, Koningin Julianaplein 58, 1502 DV Zaandam<br />
Tel. 075-650 29 11 www.zaansmedischcentrum.nl
An<strong>de</strong>re pijnbehan<strong>de</strong>ling dan gewenst: Het kan ook gebeuren dat u een bepaal<strong>de</strong> pijnbehan<strong>de</strong>ling voor<br />
ogen hebt, maar dat <strong>de</strong> verloskundig zorgverlener of anesthesioloog een an<strong>de</strong>re behan<strong>de</strong>ling voorstelt.<br />
Daarvoor is dan meestal een medische re<strong>de</strong>n. U krijgt bijvoorbeeld waarschijnlijk geen ruggenprik als er<br />
stoornissen in <strong>de</strong> bloedstolling ontstaan. Ook bij infecties, bepaal<strong>de</strong> neurologische aandoeningen of<br />
afwijkingen aan <strong>de</strong> wervelkolom is een ruggenprik niet altijd mogelijk.<br />
8. Afspraak met <strong>de</strong> anesthesioloog en gynaecoloog:<br />
Wanneer u na <strong>de</strong>ze informatie, in <strong>de</strong> zwangerschap al weet dat u <strong>tij<strong>de</strong>ns</strong> <strong>de</strong> <strong>bevalling</strong> zeker in<br />
aanmerking wilt komen voor een ruggenprik, maakt uw verloskundige voor u een afspraak bij <strong>de</strong><br />
anesthesioloog en <strong>de</strong> gynaecoloog. De anesthesioloog geeft u meer informatie over <strong>de</strong> pijnbestrijding,<br />
en kijkt of er misschien medische re<strong>de</strong>nen zijn waarom dit voor u wellicht niet <strong>de</strong> juiste keuze is. Ook<br />
krijgt u een afspraak bij <strong>de</strong> gynaecoloog omdat met een ruggenprik <strong>de</strong> <strong>bevalling</strong> altijd in het ziekenhuis<br />
on<strong>de</strong>r leiding van <strong>de</strong> gynaecoloog plaatsvindt. Zo beschikt <strong>de</strong>ze ook over <strong>de</strong> juiste informatie om u goed<br />
te begelei<strong>de</strong>n <strong>tij<strong>de</strong>ns</strong> <strong>de</strong> <strong>bevalling</strong>.<br />
Wij proberen hiervoor dan een combinatieafspraak te maken ( bij anesthesioloog en gynaecoloog) op<br />
dinsdag- of vrijdagochtend.<br />
U kunt hiervoor contact opnemen met <strong>de</strong> poli verloskun<strong>de</strong>, tel: 075-6501225. Vergeet u dan niet erbij te<br />
vermel<strong>de</strong>n dat het een gecombineer<strong>de</strong> afspraak bij gynaecoloog en anesthesist betreft.<br />
Bent u al on<strong>de</strong>r behan<strong>de</strong>ling van <strong>de</strong> gynaecoloog dan wordt er voor u een afspraak gemaakt bij <strong>de</strong><br />
anesthesioloog.<br />
Bronnen:<br />
Ne<strong>de</strong>rlandse Vereniging voor Anesthesiologie - sectie obstetrische anesthesie<br />
Ne<strong>de</strong>rlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie, patiëntfol<strong>de</strong>r pijnbestrijding<br />
CBO richtlijn pijnbestrijding <strong>tij<strong>de</strong>ns</strong> <strong>de</strong> baring<br />
Koninklijke Ne<strong>de</strong>rlandse Organisatie van Verloskundigen, fol<strong>de</strong>r ‘Hoe ga je om met pijn?’<br />
Auteur: IMJ Bannink, anesthesioloog, ME Al<strong>de</strong>rliesten, gynaecoloog, versie 4 d.d. 09-12-2012<br />
Stichting <strong>Zaans</strong> <strong>Medisch</strong> <strong>Centrum</strong>, Maatschap gynaecologen, Koningin Julianaplein 58, 1502 DV Zaandam<br />
Tel. 075-650 29 11 www.zaansmedischcentrum.nl