Lees een fragment van Ze vraagt: Is dit je kamer - Lemniscaat

Harm Hendrik ten Napel
Ze vraagt: Is dit je kamer?
ABCyourself Lemniscaat

Voor en dankzij
M, R, JW, J, D & anderen
© 2013 Harm Hendrik ten Napel
Omslag: Maarten Deckers
Nederlandse rechten Lemniscaat b.v., Vijverlaan 48, 3062 hl, Rotterdam
2013
isbn 978 90 477 0560 4
Druk- en bindwerk:
Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt
door middel van druk, fotokopie, microfilm, geluidsband of op welke andere
wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
Dit boek is gedrukt op milieuvriendelijk, chloorvrij gebleekt en verouderingsbestendig
papier en geproduceerd in de Benelux waardoor onnodig en milieuverontreinigend
transport is vermeden.

Litteken
Hij is een jongen die niet goed weet hoe knap hij is en zij
is een zelfverzekerd meisje en dit is haar kamer. Ze kunnen
het – simpelweg – goed met elkaar vinden en liggen
nu, let op, niet in maar op haar bed. De avond duurt al
tot voorbij twaalven. Om die reden en andere praten ze
rustig, zonder de haast die slimme mensen zoals zij met
woorden hebben (overdag). Hij pakt haar hand vast en
ziet pas op dat moment de littekens op haar armen. De
streepjes huid glanzen een beetje, glad.
Hij zegt: ‘Wow.’ Met nadruk op de ‘o’.
Zij zegt: ‘Ja.’
Het zijn er links meer dan rechts, want snijden doe je
ook beter met de hand waarmee je schrijft. Ze hebben de
wittige kleur van as.
Het tekent de jongen misschien dat hij zegt: ‘Ze lijken
op tijgerstrepen.’
Hij raakt ze aan met een vinger. Je kunt ze voelen en
het zijn er genoeg. Hij vraagt hoe oud ze zijn, en zij denkt
en antwoordt: ‘Zeven jaar.’ Hij vraagt ook hoe dat zo
komt, en zij zegt dat ze toen niet zo blij was, tot ze besloot
daarmee op te houden, met niet zo blij zijn. Ze stottert
niet. Haar arm ligt op zijn benen.
Hij zegt, dan, dat hij ook een litteken heeft en hij draait
zijn rechterelleboog naar haar schoot en strekt zijn arm.
Er loopt vaag een lange bruine streep over zijn bovenarm.
5

‘Wil je weten hoe ik daaraan kom?’
‘Nou.’
‘Met een walrus gevochten.’
Daar lacht ze om. ‘O.’
‘Nee, wil je het verhaal weten?’
‘Vertel.’
‘In 2007 heb ik Esbjörn Svensson ontmoet, dat was de
pianist van het jazztrio e.s.t.. Naar die band luisterde ik
mijn hele middelbare school-tijd. Ik heb zijn hand geschud.
Het is misschien even belangrijk om te zeggen, nu,
dat er nog nooit iemand die dichtbij me stond dood is gegaan.
In 2008 kwam Svensson om het leven bij een duikongeluk.
Het was echt heel vreemd dat hij weg, wég was.
Het maakte mijn buik zwaarder wanneer ik eraan dacht.
Niet lang daarna fietste ik en – en dat was zeldzaam toen
– ik luisterde geen muziek. Toen ik bijna thuis was zag ik
opeens zijn blauwe handen voor me, levensdichtbij. Er is
een filmopname waarin hij ‘Round Midnight’ speelt
onder zulk blauw licht. Ik zag dat dus en hoorde ook alle
klanken vallen. Dat was eng, alsof hij het echt op dat moment
speelde en ik zag niet meer waar ik fietste en fietste
pasgesnoeide stuiken in.’
‘Au.’
‘Ja.’ Hij kijkt haar kant wat op. ‘Vooral dom dus. Ik.
Mijn litteken.’
‘Je weet het leuk te brengen.’ Het voelt alsof meer van
haar lichaam zijn lichaam raakt nu. Hij kijkt: zijn arm ligt
voor het grootste gedeelte op die van haar.
‘Dank je.’
6

A.
Ze wilde dat ik op haar arm schreef, in mijn eigen handschrift.
Ze zei erbij dat ze het eerlijk vond, mijn handschrift,
zoals ze het bijvoorbeeld naast tekeningen en
schetsen voor vorige tatoeages had zien staan, als kort
commentaar of memootje – vandaar. Terwijl ze het vroeg
(‘Het is misschien een rare vraag…’) streek ze een houtbruine
krul uit haar gezicht, uit haar oog.
Hij vond het moeilijk om met de naald noodzakelijk
langzamer toch in zijn eigen handschrift te schrijven. Ze
wilde het aan de binnenkant van een onderarm, toevallig
ook de arm waarmee ze de krul had aangeraakt. Ze zei dat
hij een foutje moest corrigeren, gewoon, zoals hij dat normaal
gesproken ook zou doen als hij schreef. Bij het rrrrr
van het ijzer vertelde ze over haar fretten en over haar
moeder, die ze eng vindt (de fretten) en zo praatte ze maar
door. Haar arm lag een beetje gespannen in de hand waarmee
hij niet schreef. Hij voelde haartjes brutaal opstaan.
Hij schreef ‘wonen’ goed, maar moest ‘nergens’ doorhalen,
en ‘een’. Fouten van maar één letter, waarvan je
zou denken dat je ze niet kon maken in zo’n vertraagd
tempo, maar omdat ze zo tegen hem ratelde en zijn aandacht
verdeelde, daarom wel. Daarom werd het langzaam
schrijven. Het ijzer een ballpoint, de kamer een huis.
Hij bond de wond voor haar af en direct legde ze haar
hand op het verband. Ze bleef nog even in de shop en
praatte.
7

Mijn Dit is Ik vond je
adres in het telefoonboek.
Er waren nog twee anderen
met precies jouw naam
maar alleen jij zult waarschijnlijk
mijn naam herkennen.
En als een ander
dat ook doet hoop ik dat
het goed mooi afloopt. Na
gister ben ik toch (eindelijk)
tot de conclusie gekomen
dat ik vaker dichtbij je wil
zijn dan de momenten dat
ik in de shop ben. Ik hoop
dat je het niet raar erg vindt
dat dat raar klinkt. Liefs,
Alice
Eindelijk
8

Tinteling
Hij gaf me een naam en legde me in zijn bed. Daar liggen
we als het donker is geworden allebei. Ik lag daar eerst,
kort na het begin, als de steen waarvan Spinoza kennelijk
dacht dat die pas een bewustzijn kreeg wanneer hij die
door de lucht smeet. Ik was er, bewust, maar stil. Ik was
van lappen en een pop. Sinds eens is dat ’s nachts anders.
Wanneer hij is opgestaan, gedronken en gegeten heeft,
leest hij of gaat voor een korte tijd weg, het huis uit. Als
hij thuis is slaapt hij of leest dus, hardop of geluidloos. Hij
eet, hij trekt zijn andere broek aan of luistert naar een
orgel. Dat klinkt laag en lang, alsof er iets groots opgeblazen
moet worden. Spinoza en de Bijbel leest hij hardop.
Zo blijft hij bezig tot het licht verdwijnt.
Dan trekt hij zijn kleren uit en rilt soms. Hij kuipt zijn
bed op en drukt zijn lippen op de voorkant van mijn
hoofd. Hij gaat op zijn rug liggen en probeert zich niet te
bewegen tot hij slaapt. Wanneer hij slaapt beweegt hij gewoon
niet. Soms een rilling.
Maar, sinds eens, voel ik ’s nachts een tinteling. Dat is
het goede woord ervoor, met die lichte ‘i’. Ik voel het tot
in de toppen van mijn genaaide vingers. Het voelt alsof
materiaal dat niet in me zit toch in me zit en trilt. Ik kan
me onmogelijk herinneren hoe ik erachter kwam, maar
dat gevoel betekent dat ik kan bewegen. Als ik mijn vingers
ergens op zet, wordt de stof iets naar binnen gedrukt.
9

Mijn buik is dunner wanneer mijn armen erop liggen, en
ik voel dat gewichtige tintelgebeuren weerstand bieden.
Sinds toen, eens, nu ik bewegen kan, draai ik me naar
hem toe en leg mezelf tegen hem aan. Ik leg één van mijn
armen en één van mijn benen op zijn lichaam. Daarmee
vang ik, hopelijk, wat van zijn rillingen op. Nu gaan zijn
ogen ’s ochtends wijder open dan daarvoor.
10

Tol
Mis.
Wat was het? Een waterballon. Nou ja, een waterballonnetje.
Het ligt op de grond, heel en roze. Er zit te weinig
water in. Zo’n ballon hoort op springen te staan. Bij
minimale schok te ontploffen.
Daar komt er nog één. Mooi rond, klein, hot pink en tollend
in de lucht; een moment is alles droomachtig vertraagd.
Hij komt neer op mijn gezicht, vervormd en koud maar
houdt zijn spanning. De ballon springt weer op, stuitert
naar de grond. Er zijn boven me twee balkons, één van
tweeën zal de bunker zijn.
‘Hé!’ Niks. ‘Hé, laat jezelf eens zien!’
Een blond hoofd met precies geplaatste jukbeenderen
en iets glimmends bij de neus verschijnt aan de rand van
het linker balkon. Een lach met inscriptie: gesnapt.
Ik roep weer. ‘Je mag het nog één keer proberen.’ Hopelijk
helpt dat me met de rest van je kennis te maken.
‘Oké!’
‘Wacht! Deze keer moet je de ballon goed vullen. Twee
keer zo vol als de laatste. En dan kun je nog eens. Op voorwaarde
dat je er eventueel een handdoek achteraan gooit.’
Iemand roept iets vanuit de kamer achter het balkon.
Ze roept iets terug.
‘Afgesproken?’
‘Deal.’ En een lach. Grijzige ogen?
Daar komt-ie.
11

Stil
Zij zwaait en hij fietst weg, draait zich nog eens om,
zwaait. Ze maken een gebaar waarvan zij weten wat het
overdragen moet. Het duister is dik maar de avond is
warm, net als zijn lichaam. Hij voelt dit tot in zijn vingers.
Het is elf uur ’s nachts en een uur fietsen. Hij kijkt zo
ver zijn voorste lamp verlicht en trapt. Zijn mp3-speler
staat op ‘up-tempo elektronisch’. Ongeveer op de helft
flitst het in de wolken alsof het onweert. True, it may
seem like a stretch, b– *
Hij luistert. Er komt geen donder. Het is stil, op gevormd
geluid na, aan weerskanten uit de koptelefoon om
zijn nek. Om de dertig seconden zijn er flitsen en hij fietst
ze tegemoet. Hij heeft een helder hoofd en ademt vrij,
maar hij komt er niet op wat die lichten kunnen zijn.
Na nog tien minuten trappen krijgt hij het te zien. Het
is vuurwerk, rood, geel, groen, knetterend vuurwerk, zijn
reis lang al. En hij kan het niet helpen, hij denkt: dit past
goed.
* Such great heights van The Postal Service
12

Hap
Een jongen van zeventien probeert veel te vatten, hij leest
de volgende dichtregels: ‘Mijn vader zei dat het hielp aan
iets te denken waar ik lang naar kon kijken, / bijvoorbeeld
een zeilschip op het water, of kies maar uit waar ik
lang naar kon kijken.’ * Een vader die zoiets zegt, het idee,
raakt hem. Zijn longen voelen er warm bij, als groene
thee. Zijn eigen vader kan de Bijbel citeren.
Een jongen van zeventien kan lang naar water kijken,
de weerspiegeling, het blinken van zonlicht door golfjes
en ook de schepen erop. De dichtbundel leest hij langzaam.
Hij zet streepjes bij het moois.
Een jongen van twintig leest de woorden opnieuw, hij
is tegelijk ook zeventien. Hij leest ook ‘of kies maar uit’.
De dichter, Nachoem M. Wijnberg, schrijft verderop:
‘Kleed je om, ik bedoel, kleed je uit.’ De jongen van twintig
schrijft een verhaal over de regels, met één, twee jongens,
of drie. Ik bedoel: hij schrijft een verhaal met jongens.
Ze hebben een vader die hen vertelt hoe op een duin
te staan. Terwijl de jongen van twintig schrijft heeft hij
het gevoel dat er een brok aardappel in zijn keel zit; alsof
hij een te grote hap heeft genomen die maar langzaam
door zijn slokdarm zal reizen. Dat laatste is te hopen. Op
dit moment voelt het alsof het daar zit, vast. ‘Wat is, was
er reeds lang, en wat zal zijn, is reeds lang geweest’. **
* Divan van Ghalib, Nachoem M. Wijnberg
** Prediker 3 vers 15 (NBG)
13

Stimulans
Een meisje krast met een vinger op de pagina van het notitieboek
dat al een tijdje stil op zijn schoot lag, onbeschreven.
– Wat doe je?
– Ik dacht: misschien stimuleert dat.
– Hoe?
– Ik dacht misschien krijg je daar zo’n ding van, je weet
wel, zoals je moet plassen als je water hoort.
14

Ananas
Je vult een glas rond middernacht, met sinaasappelsap.
Een ananas – waarvan je onzeker was of die wel zo op het
aanrecht kon wachten op consumptie – begint te zweven.
Het is een traag schommelen, omhoog. De lucht wiegt het
fruit tot op ooghoogte. Nu gaat-ie zeker ook nog praten,
denk je. Of groeien. Of hij vliegt me aan. Je denkt onderlegd
genoeg te zijn in de mogelijkheden en drinkt je sap.
De ananas verandert van kleur. Orginéél, denk je. Hij
wordt een lichtblauwe ellips met rubberzwarte pluim.
Wacht, denk je. Ik zal het interessanter maken. Je opent
een lade, kiest een mes. Je stapt op de blauwe schubbenverzameling
af en steekt met kracht het mes tot aan je
vuist in het fruit. Je voelt de ananas trillen. Sap druipt. Je
snijdt zoals je het klokhuis uit een appel snijdt, een cirkel,
een kolom. Je trekt het mes weer naar buiten en voelt, tijdens
die beweging, de druk.
Zodra je hand weg is begint de ananas te spuiten. Van
onder, vanuit de wond, spuit dikkige vloeistof. Geen bloed,
ook geen water. De vrucht spuit melk. Je ruikt het. Een
voor ananasvolume onmogelijke stroom vult de keukenvloer
binnen seconden. Wat? denk je. Je kijkt naar je voeten
die hoeven zijn, naar je handen die niet meer bestaan en je
voelt je maag niet. Je torso is een holle houten ananas. Je
zult blijven drijven. Het peil stijgt. Je zult blijven drijven.
Tot aan het plafond. Als de ramen het houden verdrink je
met je gezicht tegen de plamuur of met ogen vol wit.
15

Wijzen
In gesprekken wees zij bij hem aan dat hij haar onderwaardeerde
en hij bij haar dat ze hem niet wilde verbazen,
zij wees daarop bij hem aan dat hij haar tot een object
dacht, hij bij haar dat ze verzweeg wat haar dwars zat, zij
bij hem dat hij wanneer hij naar haar luisterde hij eigenlijk
niet naar haar luisterde maar naar haar probleem, hij
wees daarop bij haar aan dat ze zijn interesses belachelijk
maakte, zonder het te weten en dat deed meer pijn. Hij
maakte te veel rommel. Zij vatte hem verkeerd op. Hij
stonk te vaak. Zij was te bang. Hij schreeuwde. Zij
droomde. Zo kwam het dat ze op een dag tegenover elkaar
stonden. In ieder geval leek dat zo. Zij een onverbazende,
verzwijgende, beschimpende, begriploze, bange,
dromende vrouw en hij een onderwaarderende, objectificerende,
ongeïnteresseerde, rommelige, stinkende, boze
man; allebei zonder te weten wat ze met hun handen
moesten, welke kant op te lopen of hoe erover te beginnen.
16

Lul
‘Hey meis’, ik moet effen ’n plasje plegen. Kun jij op m’n
rotzooi letten? Hart’lijk dank.’
De man die, denkt ze, een bron van geuren is, hier, staat
op. Hij laat zijn tweede schoen achter. De rest van zijn
spullen bestaat uit: twee gevulde plastic tassen en een blik
bier met een rietje. De man moet een drukke weg oversteken
en zo bedachtzaam als zijn toestand hem toestaat
vindt hij openingen tussen doorrijdende auto’s die groot
genoeg zijn om waggelend vooruitgang te boeken richting
overkant. Hij is op het midden – hij kijkt – hij strompelt –
strómpelt! – en hij is er. De man loopt tegen een boom op,
plant zijn voeten, ritst zijn gulp open en begint voor even
een centrum te vormen. Met zijn rug naar ons toe doet hij
zijn nummer en zij, bij de halte, kijken. Fietsers kijken en
automobilisten kijken. Of ze kijken weg. Als ze wegkijken
doen ze precies en alleen dat, weg-kijken, en dat bevestigt
alleen maar dat er iets is om van weg te kijken. Evengoed
staat die man daar op één sok en pist. Ze kunnen zich er
niet niet bewust van zijn.
Hij plast flink. Dat blikje is niet zijn eerste.
Als hij na een tweede ontwijkwals met toeters terug is
zegt hij iets over auto’s tegen haar, dat het statussymbolen
zijn of het verlengde van een lul.
En: ‘Ik ben mijn eigen auto.’
17

Schaak
In de faculteitskantine zitten vijf, zes mensen. Twee ervan
schaken in de vensterbank. Ik pretendeer enig inzicht in
schaak en kijk mee, geef tips aan het blonde meisje dat
verliest. Ondanks dat ik herstellende ben van een weekend
koorts, lukt dat. Aan tafel vindt een gesprek plaats.
Dan vraagt Vincent wanneer de vensterbankpot afloopt:
‘Harm, heb je zin om te schaken?’ ‘Nee,’ zeg ik en daarna,
en hierbij verandert Vincents blik meteen, ‘ik heb hoofdpijn.’
Pauze. We moeten het allebei denken, op dat moment,
denken dat ik als een vrouw klink, als een meisje
dat gewoon wil gaan slapen. Ik moet lachen. Ietwat nerveus.
Ik begin te vertellen. Dat ik koorts had, dat ik nu
wel weer op de faculteit ben, probeer te studeren, maar
dat ik wat te enthousiast was, dat ik straks naar huis ga
en Vincents reactie is: ‘Je weet dat alles na “nee” gewoon
klonk als bla bla bla bla?’ Zijn hand een eendenbek.
18

Nee
Hij zit op een stoel zonder hemd aan.
Zij ligt op de vloer met ontblote benen.
Nee, niet. Niet.
Er zijn een stoel, geen hemd, hij, vloer, ontblote benen
en zij. Dat klopt. Er is nog geen ‘op’. Er komt geen ‘op’,
misschien, of ‘aan’ of ‘met’. Er komt niets, misschien.
Toch niet. Stel het zo:
Hij stoelt hemdloos.
Zij vloert beenbloot.
Hij ontstoelt.
19