27.09.2013 Views

PDF compleet - OTAR

PDF compleet - OTAR

PDF compleet - OTAR

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Vakblad voor managers beheer en onderhoud infrastructuur<br />

november, nummer 9<br />

• Strooien. Wat hebben we geleerd?<br />

• Daan Stuit van MKB Infra<br />

‘In de infra moet alles goedkoop’<br />

• Rooskleurige toekomst voor<br />

waterbouwers<br />

2010<br />

Jaargang 91


Duurzaamheid<br />

zit in onze genen<br />

ARCADIS heeft een lange traditie in duurzaamheid. Al decennia lang is duurzaamheid een vanzelfsprekend onder deel<br />

in onze projecten en adviezen op het vlak van milieu en ruimte, gebouwen, mobiliteit en water.<br />

De komende jaren krijgt dat zelfs nog nadrukkelijker vorm, nu wij wereldwijd het maatschappelijk verantwoord<br />

onder nemen tot integraal onderdeel hebben gemaakt van onze werkmethode: Sustainability by Design ® .<br />

ARCADIS. Projectmanagement, ontwerpen, adviezen en ingenieursdiensten voor het v erbeteren van bereikbaarheid,<br />

duurzaamheid en leefbaarheid. We ontwik kelen, ontwerpen, implementeren, onderhouden en exploiteren projecten.<br />

Voor overheden en bedrijven, wereldwijd. Met 3.000 mede wer kers in Nederland, in een regionaal verankerd netwerk<br />

van kantoren. Dichtbij onze klanten, denken we als onze klanten. Een heldere blik op het probleem. Creatief in de<br />

oplossing. Daadkrachtig in de uitvoering. Resultaat telt.<br />

Meer weten?<br />

Bel 033 4771 153. Of bezoek ons op internet: www.arcadis.nl.<br />

Kantoren in:<br />

Amersfoort, Arnhem, Assen, Apeldoorn, Bodegraven, Eindhoven, Goes, Hoorn, Hoofddorp, Maastricht,<br />

Marknesse, Rotterdam, Wageningen, Zwolle en ‘s-Hertogenbosch.<br />

Imagine the result<br />

november, nummer 9<br />

Zoutloket alleen nog bij<br />

crisissituatie<br />

2010<br />

Het zouttekort van vorige winter ligt nog vers in<br />

ons geheugen. De winter staat weer voor de deur.<br />

Rijkswaterstaat hoopt met 30.000 ton extra zout en<br />

verbeterde contracten met leveranciers problemen te<br />

voorkomen.<br />

Daan Stuit, MKB Infra<br />

Daan Stuit is sinds dit voorjaar de<br />

nieuwe voorzitter van MKB Infra.<br />

Hij maakt zich druk over de nieuwe<br />

contractvormen, waarbij vaak te<br />

hoge eisen worden gesteld aan<br />

MKB’ers en over het onderwijs dat<br />

tekort schiet.<br />

Column Elco Brinkman<br />

Actueel<br />

Column Hans van der Togt<br />

Agenda<br />

Wie, wat, waar<br />

Spoedaanpak<br />

De aanleg en aanpassing van transportinfrastructuur<br />

in Nederland kan<br />

sneller en beter, zo rapporteerde de<br />

commissie Elverding in 2008. De<br />

versnelde aanpak van dertig hardnekkige<br />

fileknelpunten is de eerste<br />

praktijktoets. Inmiddels is ruim de<br />

helft van deze spoedaanpakprojecten<br />

in uitvoering.<br />

18<br />

4 10 28<br />

9<br />

17,25<br />

22<br />

35<br />

36<br />

Coverbeeld:<br />

Rijkswaterstaat<br />

Waterbouwers hebben<br />

vertrouwen in de toekomst<br />

De Nederlandse waterbouwers waren<br />

ongetwijfeld verheugd toen staatssecretaris<br />

Joop Atsma bekend maakte<br />

dat het nieuwe kabinet volledig achter<br />

de Deltacommissaris staat. Ook wil hij<br />

de Deltawet zo snel mogelijk door de<br />

Kamer krijgen.<br />

november 2010<br />

3


Daan Stuit, MKB Infra:<br />

‘In de infra moet helaas<br />

alles goedkoop’<br />

Tekst: Astrid Melger<br />

Daan Stuit is sinds dit voorjaar de nieuwe voorzitter van MKB<br />

Infra. Hij maakt zich druk over de nieuwe contractvormen, waar-<br />

bij vaak te hoge eisen worden gesteld aan MKB’ers en over het<br />

onderwijs dat tekort schiet. Ook het gemak waarmee opdracht-<br />

gevers nog steeds op laagste prijs gunnen, stuit hem tegen de<br />

borst. “Wanneer u een televisie koopt, selecteert u toch ook niet<br />

alleen op prijs?”<br />

Een belangrijke verandering die de<br />

laatste jaren in de infra-wereld heeft<br />

plaatsgevonden, zijn de nieuwe<br />

contractvormen. Wat betekent dat<br />

voor uw achterban?<br />

“Het is meer een gevestigde opvatting<br />

dat ‘als het maar hele grote bedrijven<br />

zijn, dan kunnen ze een opdracht wel<br />

goed maken’. Maar in de praktijk is een<br />

groot werk eigenlijk een kwestie van<br />

organiseren en financieren. Als je die<br />

twee dingen kunt, dan kun je eigenlijk<br />

het werk maken.”<br />

Zijn er voor MKB’ers dan voldoende<br />

kansen? Er worden vaak hoge eisen<br />

gesteld.<br />

“Dat is exact wat het probleem is. Het<br />

is niet gebaseerd op ‘kunnen ze het’,<br />

maar de eisen worden dusdanig hoog<br />

opgeschroefd dat veel MKB-bedrijven<br />

niet in aanmerking komen. Dat is<br />

een echt probleem. Vroeger sprak<br />

men veel over scheve concurrentie<br />

- dat ging over concurrentie tussen<br />

aannemersbedrijven en loonbedrijven.<br />

Omdat die in een andere CAO werken,<br />

scheelt dat de opdrachtgever een<br />

aantal euro’s per uur. Maar nu is er een<br />

situatie waarin er geen concurrentie is.<br />

Wanneer er een prachtig werk ligt dat<br />

je als ondernemer prima zou kunnen<br />

maken, kom je niet in aanmerking<br />

omdat er onterechte eisen zijn. Je<br />

mag domweg niet meedoen. Dus<br />

eigenlijk is dat nog erger dan scheve<br />

concurrentie.”<br />

Komt dit vaak voor?<br />

“We zien wel een toename. Een groot<br />

gedeelte van wat er in de infra gebeurt,<br />

wordt uitgevoerd door een beperkt<br />

aantal heel grote bedrijven. Ik schat dat<br />

dit om de helft van de bestedingen in<br />

de infrastructuur gaat. Niemand beseft<br />

dat die verhoudingen zo liggen. Het is<br />

heel raar dat er altijd gefocust wordt<br />

op die hele grote concerns. Dat is een<br />

probleem. We proberen met elkaar wel<br />

te onderzoeken of het inderdaad zo<br />

is. Is er van de tien aanbestedingen<br />

maar één geschikt voor het MKB?<br />

Rijkswaterstaat als aanbesteder wil<br />

ook graag weten of zij de eisen aan<br />

moet passen. Het is ook in het belang<br />

van de opdrachtgever dat er meer<br />

werken geschikter zijn. Dat onderkent<br />

Rijkswaterstaat ook. Als koper is het<br />

natuurlijk goed om de markt zo breed<br />

mogelijk te houden en om gebruik te<br />

maken van de kennis die overal zit.”<br />

De relatie met Rijkswaterstaat is dus<br />

heel belangrijk?<br />

“Jazeker, ik kan geen markt verzinnen<br />

met zo’n dominante opdrachtgever als<br />

infra. Bij 80 procent van de werken op<br />

het gebied van infra is een overheid<br />

opdrachtgever. Bovendien zijn ze<br />

regelgever. Je hebt dus een gedeelde<br />

verantwoordelijkheid voor die markt.<br />

Je hebt elkaar nodig, je bent tot elkaar<br />

veroordeeld. Wij betalen belasting en de<br />

overheid is een soort rentmeester die<br />

daar op een goede manier mee om moet<br />

gaan. Die moet daar dingen van maken,<br />

die daarna weer van ons allemaal zijn.<br />

Als ik een huis laat bouwen en het is een<br />

rothuis, dan heb ik een probleem. Als er<br />

een weg of een riool wordt aangelegd<br />

en die voldoet niet, dan hebben we met<br />

zijn allen een probleem. Ik vind dat de<br />

overheid het werk niet selectief mag<br />

uitgeven aan een paar hele grote partijen<br />

omdat dat toevallig heel goedkoop is, je<br />

hebt ook een verantwoordelijkheid die<br />

markt breed te houden. Een bedrijf met<br />

een omzet van twee miljoen euro moet<br />

je geen nieuwe Van Brienenoordbrug<br />

gunnen, maar er zijn wel werken die<br />

– net als in het verleden – in drie of<br />

vier stukken hadden kunnen worden<br />

geknipt. Wij zijn niet tegen het clusteren<br />

van werk, als dat een hele goede<br />

reden heeft. We zijn wel tegen onnodig<br />

clusteren alleen omdat het makkelijk is.<br />

Tegenwoordig wordt veel gesproken<br />

over maatschappelijk verantwoord<br />

ondernemen, ik wil graag aandacht<br />

voor maatschappelijk verantwoord<br />

aanbesteden. Neem als overheid je<br />

verantwoordelijkheid.”<br />

november 2010<br />

5


Toch is bij Rijkswaterstaat duidelijk<br />

het doel om naar meer zaken te<br />

kijken dan alleen de laagste prijs,<br />

denk aan de Economische Meest<br />

Verantwoorde Investering.<br />

“Dat is ook zo, maar dat zou veel verder<br />

moeten gaan en het zou transparant<br />

gemaakt moeten worden. Ik wil<br />

precies weten welk onderdeel van een<br />

inschrijving wordt gewaardeerd. Dat<br />

is van belang en gebeurt nog veel te<br />

weinig.”<br />

Dus uiteindelijk draait het om de<br />

laagste prijs?<br />

“Ja, het draait altijd om geld en dat zou<br />

niet zo moeten zijn. Het is ons aller bezit<br />

en een gedeelde verantwoordelijkheid.<br />

Als u een televisie gaat kopen, gaat<br />

u waarschijnlijk in drie of vier zaken<br />

kijken en besluit welke tv u voor welke<br />

prijs wilt. Dat gebeurt nooit in de infra.<br />

Er is een aantal aanbieders en er wordt<br />

altijd gekeken naar de laagste prijs.<br />

Maar verder doet niemand dat, anders<br />

zouden we allemaal in dezelfde Lada<br />

rijden. Je kijkt naar prijs-kwaliteit, maar<br />

in de infra moet alles goedkoop.”<br />

6 november 2010<br />

U maakt zich ook druk over<br />

opleidingen in de infra.<br />

“Ik zie dat met opleidingen hetzelfde als<br />

met aanbestedingen gebeurt. Als je in<br />

Nederland doctorandus Slavische talen<br />

wil worden, dan kan dat bijna geheel<br />

op kosten van de overheid. Als je een<br />

stratenmaker of een timmerman nodig<br />

hebt, dan moeten we dat als bedrijfstak<br />

zelf doen, anders gebeurt het niet meer.<br />

Er is geen opleiding voor. Dat vind ik een<br />

rare situatie. Als het dan zo is, vind ik<br />

dat een overheidsopdrachtgever ervoor<br />

moet zorgen dat er ook voldoende<br />

leerplekken zijn. Als onze bedrijven<br />

geen personeel meer kunnen vinden,<br />

dan hebben wij een probleem. Ik vind<br />

het een totale verantwoordelijkheid om<br />

te zorgen dat er voldoende opleidingen<br />

zijn en voldoende mensen worden<br />

opgeleid om ons nationaal bezit aan te<br />

leggen en in stand te houden. Maar dat<br />

gebeurt niet. Wij moeten het doen, want<br />

niemand anders doet het.”<br />

Zijn de opleidingen verdwenen?<br />

Vroeger had je de HTS, MTS en LTS. Er<br />

is nooit een LTS Infratechniek geweest,<br />

CurrICuluM VITAe<br />

alleen een LTS Bouw. Je werd daarmee<br />

metselaar, elektricien. Het huidige<br />

VMBO heeft bijna helemaal niets<br />

meer met techniek te maken. De<br />

hele technische opleiding begint<br />

eigenlijk op MBO-niveau. Een heleboel<br />

drop-outs kwamen en komen in de<br />

infratechniek terecht. Wij hebben daar<br />

opleidingsinstituten voor opgezet,<br />

maar die staan financieel onder<br />

druk. Als wij het dan zelf moeten<br />

doen, kan het kan natuurlijk niet zo<br />

zijn dat subsidiestromen opdrogen.<br />

Daarnaast zou je, zoals je dat in de<br />

bouw kent, ook leerlingbouwplaatsen<br />

in de GWW moeten hebben.<br />

Opdrachtgevers zouden daar vaker<br />

projecten beschikbaar voor moeten<br />

stellen. Bijvoorbeeld het aanleggen<br />

van een parkeerplaats, waarbij het niet<br />

uitmaakt of die een week later klaar<br />

is. Dit lukt niet meer. Het organiseren<br />

van leerlingbouwplaatsen is mij wel<br />

een paar keer gelukt, maar dan vooral<br />

bij wethouders van linkse signatuur.<br />

Die hebben wat meer met opleiden en<br />

zorg en zijn bereid dat te verdedigen in<br />

de politiek. Daar gaat het om, je moet<br />

Opleiding<br />

MTS Weg- en Waterbouw<br />

Kader Opleiding Bouwnijverheid<br />

Hogere bedrijfsleiding ISW en diverse management cursussen<br />

Werkervaring<br />

• Medewerker ingenieursbureau in de infrastructuur<br />

• Civil engineer bij Chemisch concern t.b.v. nieuwbouw<br />

projecten en onderhoud<br />

• Bedrijfsleider aannemingsbedrijf grond-, weg en<br />

waterbouw (GWW)<br />

• Directeur aannemingsbedrijf in de Bouw en GWW<br />

• Directeur / Eigenaar aannemingsbedrijf GWW<br />

(tot medio 2006)<br />

• Adviseur MKB ondernemingen<br />

Functies<br />

• Naast het dagelijks werk, jarenlang als bestuurder en<br />

voorzitter van grote brancheorganisaties<br />

• Commissaris bij middelgroot bedrijf<br />

• Algemeen bestuurslid VNO/NCW<br />

• Voorzitter landelijke branche-organisatie MKB INFRA<br />

• Lid Presidium Aannemersfederatie Nederland<br />

• Voorzitter Adviescentrum Aanbestedingen Grond- Weg- en<br />

Waterbouw (ACA GWW)<br />

je nek willen uitsteken om een goede<br />

zaak te maken. Dat gebeurt steeds<br />

minder.”<br />

Is het voor een MKB’er nog wel leuk<br />

om in de infra te zitten?<br />

Ja, het is heel erg leuk om dingen te<br />

maken, maar het is wel hartstikke<br />

moeilijk. Zeker nu. De recessie heeft<br />

zijn uitwerking op alles. Als je iets<br />

produceert als theekopjes, dan kun je<br />

in slechtere tijden toch doorproduceren<br />

en het tijdelijk opslaan. Dat kan in<br />

onze markt natuurlijk nooit. Ik heb wel<br />

eens gepleit dat opdrachtnemers de<br />

uitvoeringstijd mogen kiezen. Soms<br />

komt het een aannemer veel beter uit<br />

om iets twee maanden later te doen<br />

en kan dan een betere prijs bieden.<br />

Het betekent dus inkoopvoordeel voor<br />

de opdrachtgever en een geweldig<br />

voordeel voor de ondernemer. Want<br />

onze beste jaren zijn als de werken<br />

toevallig op een rijtje vallen. Ik zeg ook<br />

bewust toevallig, want je kunt er niet op<br />

sturen. In een aanbesteding ligt alles<br />

vast en daar valt niet over te praten.”<br />

Be there fi rst<br />

Loopt het aantal bedrijven in de MKB<br />

infra terug?<br />

“Dat valt mee. Maar wat is MKB?<br />

Wat is de definitie? Ik ervaar niet dat<br />

ze met bosjes omvallen en als er al<br />

bedrijven failliet gaan, wat natuurlijk<br />

altijd gebeurt, dan ontstaan er ook<br />

weer andere. Wij werken natuurlijk erg<br />

regionaal. Je bent als bedrijf dikwijls<br />

een verlengstuk geworden van een<br />

aantal opdrachtgevers, die uitbezuinigd<br />

zijn. Gemeenten doen veel minder dan<br />

in het verleden. Bij calamiteiten worden<br />

heel snel bedrijven uit de omgeving<br />

gebeld. Dat is voor veel MKB-bedrijven<br />

de basis van hun bestaansrecht.”<br />

Dus het loont nog steeds om als pas<br />

afgestuurde voor jezelf te beginnen?<br />

“Jazeker, dat vind ik wel.”<br />

U bent dit voorjaar aangetreden als<br />

nieuwe voorzitter. Gaan de leden<br />

daar wat van merken?<br />

“Als het goed is wel. Wij zijn een heel<br />

jonge organisatie en mijn voorganger,<br />

Theo van der Kuil, heeft ons echt<br />

fantastisch op de kaart gezet. Mijn<br />

De wereld ontwaakt, natuurlijk zijn de straten sneeuw- en ijsvrij. We moeten kunnen vertrouwen op de<br />

begaanbaarheid van ons wegennet. Zeker in de wintermaanden wanneer de wegen geteisterd worden<br />

door sneeuw en gladheid. Nido, dé specialist op het gebied van gladheid bestrijding: Innovatief, betrouwbaar<br />

en effi ciënt. Uiteraard worden de Nido strooimachines met alle zorg voor het milieu ontwikkeld en<br />

is ook het gebruik ervan afgestemd op een minimale belasting van het milieu. Natuurlijk Nido!<br />

focus ligt nu wat meer op de leden zelf.<br />

Ik wil de leden meer betrekken, meer<br />

commissies bemannen die in de gaten<br />

houden wat er op de markt gebeurt qua<br />

aanbestedingen, arbeidsvoorwaarden,<br />

cao’s, duurzaamheid et cetera. De<br />

voorzitters van die commissies die<br />

komen in het bestuur, zodat zij terug<br />

kunnen koppelen wat er allemaal<br />

gebeurt. Ik vind het belangrijk de<br />

leden te betrekken, dat zij zelf actief<br />

zijn binnen de vereniging. Tenslotte<br />

behartigen wij hun belangen en dan<br />

werkt directe betrokkenheid het<br />

beste.”<br />

T 0548 370000, www.aebi-schmidt.nl


Verhuur en handel<br />

Rijplaten en Draglineschotten<br />

RUIM OP TIJD OP DE PLAATS<br />

VAN BESTEMMING ZIJN?<br />

Cofely maakt ’t waar.<br />

De toename van het verkeer maakt een goede doorstroming steeds belangrijker.<br />

Hoe kunt u vaarwegen, tunnels of bruggen bouwen of onderhouden zonder<br />

extra hinder te veroorzaken? Of verkeerscentrales en waterinstallaties optimaal<br />

laten functioneren? Met duurzame technologieën, een integrale projectaanpak en<br />

ver vooruit in duurzame technologie<br />

Met een vloot van diverse begeleidingsvoertuigen voor<br />

de binnenwateren, biedt SwetsODV ondersteuning bij<br />

projecten in de waterbouwkundige en watergebonden<br />

infrastructuur.<br />

SwetsODV is flexibel inzetbaar voor:<br />

• assistentie bij infrastructurele waterwerken<br />

• survey – en inspectiewerkzaamheden<br />

• schouwen van vaarwegen<br />

• scheepvaartbegeleiding op de binnenwateren<br />

• transport van personeel en bemanningsleden<br />

BEDIENING BINNENVAART VEREN NAUTISCH BEHEER<br />

T +31 (0) 88 6191234<br />

www.swetsodv.com<br />

uitgekiende onderhoudsconcepten maakt Cofely Energy & Infra het waar. Waarbij<br />

één regisseur zorgt voor een optimale planning en afstemming. Wilt u weten wat onze<br />

oplossingen voor u kunnen betekenen? Kijk op www.cofely.nl voor meer informatie,<br />

praktijkvoorbeelden en de mogelijkheid om een persoonlijke afspraak te maken.<br />

Het is altijd een goede zaak wanneer organisaties bereid zijn<br />

om hun eigen opereren bij betrokken partijen en belanghebbenden<br />

te toetsen. Of het nu over de ingezette koers gaat of<br />

eerder geformuleerde doelstellingen. Dat geldt zeker voor<br />

organisaties die in de publieke arena actief zijn en hun activiteiten<br />

ontplooien met gemeenschapsgeld. Het is dan ook te<br />

prijzen in Rijkswaterstaat dat zij bij haar opdrachtnemers te rade<br />

is gegaan hoe zij haar zien als opdrachtgever. Met als uitgangspunt<br />

de ambitie van Rijkswaterstaat om een resultaatgedreven,<br />

deskundige, vernieuwende en betrouwbare opdrachtgever te<br />

zijn. Eén waar marktpartijen graag mee samenwerken.<br />

Het getuigt van openheid dat zij onder meer Bouwend Nederland heeft gevraagd om gezamenlijk de vragenlijst<br />

op te stellen. De resultaten van de enquête, die door ongeveer de helft van de 900 aangeschreven grote<br />

en kleinere opdrachtnemers is ingevuld, verschaffen een helder inzicht hoe de geënquêteerden momenteel<br />

tegen Rijkswaterstaat aankijken. Er is waardering waar het de betrouwbaarheid en de integriteit betreft. De<br />

tijdigheid van betaling, die is gerealiseerd, is daarbij een belangrijke graadmeter. Op openheid en transparantie<br />

scoort Rijkswaterstaat ook goed. Al wordt wel geconstateerd dat de besluitvorming, na bevraging van<br />

de markt, toch vrij eenzijdig is en de bedrijven niet altijd de resultaten van hun suggesties terugzien.<br />

De bedrijven merken wel duidelijk dat Rijkswaterstaat een nieuwe koers is ingegaan. Het beleid ’Markt,<br />

tenzij’ heeft gezorgd voor een toename van geïntegreerde contracten, wat heeft geleid tot een betere invulling<br />

van de toepassing, zoals functioneel specificeren en EMVI. Er wordt ten opzichte van 2004 door tweederde<br />

van de marktpartijen geconstateerd dat er een positieve ontwikkeling is in het functioneel specificeren,<br />

in consistent en herkenbaar marktbeleid, in meerjarige programmering en het optimaliseren van contracten.<br />

Echter de bundeling van contracten wordt door kleinere ondernemingen en specialisten als een groeiende<br />

hobbel ervaren om als hoofdaannemer aan de slag te kunnen gaan.<br />

Uit de enquête blijkt verder dat er nog een weg te gaan is waar het de transactie- en inschrijvingskosten<br />

betreft. Een kwart geeft aan dat er nog steeds niet noodzakelijke informatie bij inschrijvingen wordt gevraagd.<br />

Hetzelfde geldt voor de risicoverdeling. Die wordt nog al eens als onevenwichtig ervaren. Het beleid van<br />

’Markt, tenzij’ heeft in de afgelopen jaren gezorgd dat er minder technische kennis bij Rijkswaterstaat aanwezig<br />

is. Dit geven de bedrijven ook aan in de enquête. Daarnaast merken de bedrijven dat de uitvoering<br />

van het beleid en de uniformiteit in deze, nog wel eens kan verschillen tussen de landelijke organisaties en<br />

de regionale diensten. Zoals gezegd verdient de enquête lof. Het is nu zaak om de verbeteringen verder<br />

door te voeren en de minpunten aan te pakken. Dat kan door elkaar kritisch en met open vizier te blijven<br />

volgen.<br />

Mr. drs. L.C. Brinkman<br />

voorzitter Bouwend Nederland<br />

Column<br />

Elco Brinkman<br />

Waardering<br />

november 2010<br />

9


Spoedaanpak praktijktoets voor efficiëntere<br />

infraprojecten<br />

Snellere besluitvorming<br />

vereist betere<br />

samenwerking<br />

Tekst: Constant Gras<br />

De aanleg en aanpassing van transportinfrastructuur in Nederland kan sneller en beter, zo rap-<br />

porteerde de commissie Elverding in 2008 aan het toenmalige kabinet Balkenende IV. De ver-<br />

snelde aanpak van dertig hardnekkige fileknelpunten onder de wet Versnelling Besluitvorming<br />

Wegprojecten kan in dat kader gezien worden als de eerste praktijktoets. Inmiddels is ruim de<br />

helft van deze spoedaanpakprojecten in uitvoering.<br />

“Van meet af aan was duidelijk dat de samenwerking met<br />

marktpartijen, omwonenden en weggebruikers de cruciale<br />

factor is om de gewenste versnelling ook daadwerkelijk te<br />

realiseren”, zegt Louis Schouwstra, namens Rijkswaterstaat<br />

ambtelijk opdrachtgever voor 22 van de dertig<br />

spoedaanpakprojecten. In zestien van de dertig projecten<br />

past Rijkswaterstaat dan ook ‘de nieuwe marktbenadering’<br />

toe waarbij bouwaannemers de ruimte krijgen en<br />

geprikkeld worden om zowel technisch als organisatorisch<br />

met slimme en innovatieve oplossingen te komen. “De<br />

openheid en duidelijkheid die daartoe in de communicatie<br />

centraal staat, geldt ook in de relatie met omwonenden en<br />

weggebruikers”, aldus Amiranda Abbes, projectleider van<br />

enkele spoedaanpakprojecten.<br />

Projecten op het gebied van transportinfrastructuur en<br />

ruimtelijke ordening hebben in Nederland vaak een zeer lange<br />

looptijd, met name door uitgebreide wettelijke procedures<br />

in de planvormings- en beroepsfase. Het doortrekken van<br />

de A4 vanaf Delft naar Schiedam is hiervan waarschijnlijk<br />

het bekendste voorbeeld. Na bijna vijftig jaar praten, is dit<br />

jaar definitief besloten om dit A4-tracé aan te leggen. Dat<br />

de besluitvorming over ruimtelijke projecten sneller moet én<br />

kan, wordt politiek al jaren breed onderschreven.<br />

Sneller en beter<br />

In 2007 stelden de toenmalige ministers van VenW en VROM<br />

de Commissie Versnelling Besluitvorming Infrastructurele<br />

Projecten in. Deze commissie Elverding, genoemd naar haar<br />

voorzitter, onderzocht waar het fout gaat in de besluitvorming<br />

rond deze projecten en hoe het beter kan.<br />

Als één van de belangrijkste oorzaken voor vertraging in de<br />

besluitvorming noemt de commissie ‘de beperkte en late<br />

betrokkenheid van bewoners, maatschappelijke organisaties<br />

en decentrale overheden in de planfase’. Daarnaast<br />

wordt onder meer aandacht gevraagd voor ‘de kwalitatief<br />

onvoldoende ambtelijke voorbereiding’, ‘een bestuurscultuur<br />

met voortdurend wijzigende inzichten’, ‘onduidelijkheden<br />

over budget, planning en organisatie’ en ‘juridische factoren,<br />

met name op het gebied van natuur- en milieuwetgeving’.<br />

De aanbevelingen van de commissie betroffen het<br />

vernieuwen van de verkenningsfase (betrokkenen eerder<br />

bij het project betrekken, strakke termijnen, helder politiek<br />

besluit), de planuitwerkingsfase (compact, pragmatisch<br />

en duidelijk) en de uitvoeringsfase (bedrijven eerder bij<br />

vergunningverlening betrekken). Daarnaast pleitte de<br />

commissie voor een consistent en krachtig bestuur (kennis,<br />

continuïteit en stabiliteit), voldoende budgettaire ruimte en<br />

aanpassingen in wet- en regelgeving.<br />

Spoedwet<br />

Uitvoering en toepassing van deze aanbevelingen kost<br />

tijd, omdat ze van de betrokken projectpartijen niet alleen<br />

een andere manier van werken, maar ook een andere<br />

manier van met elkaar omgaan, een cultuuromslag,<br />

10 november 2010 november 2010 11


‘Als één ding duidelijk was, was<br />

het wel dat we dit samen met de<br />

markt moesten doen’<br />

vragen. “Wegprojecten waarvan de urgentie hoog was,<br />

konden daar niet op wachten”, zegt Schouwstra. “Op een<br />

groot aantal punten in het Nederlandse hoofdwegennet<br />

was het dagelijkse fileprobleem zo groot geworden dat<br />

snel ingrijpen noodzakelijk was.” Om de hardnekkigste<br />

fileknelpunten versneld te kunnen aanpakken – of de<br />

daarvoor reeds opgezette, maar vastgelopen aanpas-<br />

singsprojecten vlot te trekken – nam de toenmalige<br />

verkeersminister De Boer in 2002 het initiatief voor de<br />

Spoedwet Wegverbreding. Deze wet, die voor het oplossen<br />

van grote knelpunten in het hoofdwegennet verkorte en<br />

vereenvoudigde besluitvormingsprocedures mogelijk maakt,<br />

werd in juni 2003 van kracht.<br />

De start van spoedaanpakprojecten liet echter even op<br />

zich wachten omdat juist op dat moment de luchtkwaliteit<br />

een rol ging spelen in de juridische bezwaren tegen<br />

wegenbouwprojecten. Dat gold overigens niet alleen voor<br />

de spoedaanpakprojecten. Ook wegenbouwprojecten in het<br />

kader van de Tracéwet liepen door de fijnstofproblematiek<br />

vertraging op. Met het van kracht worden van de wet<br />

Versnelling Besluitvorming Wegprojecten, begin 2009,<br />

werd dit probleem opgelost. Deze wet maakte het mogelijk<br />

de dertig daarin genoemde fileknelpunten versneld aan te<br />

pakken.<br />

Uitdaging en condities<br />

“We werden in 2008 bij toenmalig verkeersminister Eurlings<br />

geroepen”, vertelt Schouwstra. “Hij wilde weer vaart brengen<br />

in het voornemen van het kabinet om grote fileknelpunten<br />

versneld aan te pakken. Wat kunnen jullie me daarvoor bieden,<br />

was zijn vraag aan ons als medewerkers van Rijkswaterstaat.<br />

Hoe kunnen we dat zo snel en zo goed mogelijk doen en wat<br />

is daarvoor nodig? We hebben een crashteam geformeerd,<br />

alle mogelijkheden geïnventariseerd en de opgave vanuit<br />

verschillende disciplines bekeken. Het ging immers om<br />

het versneld aanpakken van dertig fileknelpunten met een<br />

grote concentratie in Midden-Nederland. Dan gaat het er<br />

dus niet meer alleen om hoe je vaart krijgt in de projecten,<br />

maar bijvoorbeeld ook om hoe je de verkeershinder beperkt<br />

als je meerdere wegwerkzaamheden op het hoofdwegennet<br />

tegelijkertijd uitvoert.”<br />

De ambitie was groot. Binnen twee jaar moesten dertig<br />

spoedaanpakprojecten opgetuigd en in uitvoering genomen<br />

zijn en sneller opgeleverd worden dan bij een reguliere<br />

Tracéwet-aanpak. “Een prachtige uitdaging, maar tegelijkertijd<br />

een groot risico”, aldus Schouwstra. “Toch zijn we<br />

de uitdaging enthousiast aangegaan. De hoge urgentie om<br />

de fileknelpunten op te lossen en de hoge prioriteit die het<br />

ministerie hieraan gaf, waren daarbij belangrijke drijfveren.<br />

Die urgentie en prioriteit zijn ook de essentiële factoren om<br />

de gewenste versnelling succesvol te kunnen realiseren.<br />

En natuurlijk speelt ook het economische tij daarbij een<br />

stimulerende rol.”<br />

Samen met de markt<br />

In het najaar van 2008 werd bij Rijkswaterstaat de organisatie<br />

ingericht voor wat kortweg ‘de spoedaanpak’ ging heten. “De<br />

projectteams werden samengesteld en begin 2009 hadden<br />

we onze kick off”, vertelt Schouwstra. Maar kon de markt<br />

de gelijktijdige uitvoering van dertig spoedaanpakprojecten<br />

en ook nog eens 27 Tracéwetplichtige aanleg- en aanpassingsprojecten<br />

wel aan, zo luidde de eerste vraag<br />

die Schouwstra zich als ambtelijk opdrachtgever van<br />

spoedaanpakprojecten moest stellen? “Daartoe hebben<br />

we gesprekken gevoerd met brancheorganisaties in de<br />

wegenbouw- en installatiemarkt. De uitvoeringscapaciteit<br />

bleek groot genoeg, maar de tendercapaciteit van de<br />

bedrijven was te beperkt om op alle projecten te kunnen<br />

inschrijven.”<br />

“Als er op dat moment één ding voor ons duidelijk was,<br />

was het wel dat we dit samen met de markt moesten<br />

doen”, benadrukt Schouwstra. “Aanpassing van de wet- en<br />

regelgeving is immers maar één kant van de versnelling die<br />

we met de spoedaanpak willen realiseren. Met verkorte en<br />

vereenvoudigde plan- en besluitvormingsprocedures kan<br />

de projectuitvoering in veel gevallen sneller beginnen, maar<br />

ook aan de uitvoeringskant kan tijdwinst geboekt worden.<br />

Dan heb ik het over de samenwerking met bouwaannemers<br />

en het benutten van hun kennis en innovatiekracht. Daar<br />

komt bij dat het versnellen van de besluitvorming nooit ten<br />

koste mag gaan van de kwaliteit en zorgvuldigheid van die<br />

besluitvorming.”<br />

Kwaliteit<br />

Het grote belang van een goede samenwerking tussen<br />

Rijkswaterstaat en de marktpartijen werd in de spoedaanpak<br />

onderstreept met een gedegen marktconsultatie en duidelijk<br />

geformuleerde selectie-eisen. “We hebben gekozen voor<br />

een verkorte aanbestedingsprocedure, met een duidelijke<br />

focus op kwaliteit. Bedrijven zijn dan minder tijd kwijt aan<br />

tendering, terwijl de concurrentie behouden blijft”, licht<br />

Schouwstra toe. ‘De prijs-kwaliteitverhouding die we bij de<br />

aannemersselectie toepassen, is zo’n dertig om zeventig<br />

procent.”<br />

In de afwegingen die binnen de spoedaanpak op basis van<br />

de methode Best Value Procurement gemaakt worden, staan<br />

de risico’s en de kansen in de projecten centraal. “Wij willen<br />

weten of de aannemer de risico’s kent die Rijkswaterstaat<br />

als opdrachtgever van deze projecten loopt en of deze in<br />

staat is over de beheersing daarvan mee te denken”, legt<br />

Schouwstra uit. “Dat stellen we vast op basis van het in te<br />

leveren risicodossier en kansendossier en de interviews met<br />

sleutelfiguren van de marktpartijen. Want deze uitdaging<br />

tot een succes brengen, is alleen mogelijk als de partijen<br />

die de projecten moeten uitvoeren, zich daar eveneens bij<br />

betrokken voelen en de urgentie van snelle en geslaagde<br />

oplossingen onderkennen.”<br />

‘Het versnellen van de besluitvorming<br />

mag nooit ten koste gaan<br />

van de kwaliteit en zorgvuldigheid<br />

van die besluitvorming’<br />

12 november 2010 november 2010 13


Interactie<br />

Het onderkennen van de urgentie, betrokkenheid, focus op het<br />

gemeenschappelijke doel en een goede samenwerking. Dat zijn<br />

de ingrediënten om de complexe en ambitieuze spoedaanpak<br />

tot een succes te maken. “Dat geldt voor ons en voor de<br />

marktpartijen”, zegt Amiranda Abbes. Als projectmanager<br />

Spoedaanpak bij Rijkswaterstaat is zij direct betrokken bij de<br />

samenwerking met in- en externe stakeholders en de markt.<br />

“Een goede samenwerking tussen partijen is gebaseerd op een<br />

goede interactie tussen mensen. Dat laatste moet je dus goed<br />

afstemmen en bijstellen als dat nodig is.”<br />

Vooral in de spoedaanpakprojecten, waarin de werkdruk snel<br />

kan oplopen, is de samenwerking in het projectteam volgens<br />

Abbes erg belangrijk. “De versnelde aanpak is voor alle partijen<br />

nieuw, dus moet je elkaar helpen bij problemen, elkaar erop<br />

aanspreken als iets fout gaat en je kwetsbaar durven opstellen;<br />

open en helder communiceren.” De spoedaanpakprojecten<br />

leveren dan ook kansen op voor de nieuwe marktbenadering<br />

van Rijkswaterstaat, gericht op het meer en beter gebruikmaken<br />

van de expertise, creativiteit en innovatiekracht van<br />

marktpartijen. “Traditioneel wordt een aannemer geprikkeld<br />

om met meerwerk op de proppen te komen, maar voor de<br />

spoedaanpak hebben we een bonusconstructie ontwikkeld om<br />

minderwerk te stimuleren”, vult Schouwstra hierop aan.<br />

Innovatieve oplossingen<br />

Een versnelde en kwalitatief hoogwaardige aanpak van<br />

fileknelpunten, niet alleen in de besluitvorming van het project,<br />

maar ook in de uitvoering ervan. Dat is het ambitieuze doel<br />

van de spoedaanpak, die daarmee de praktijktoets is van<br />

de breed gedragen politieke wens om ruimtelijke projecten<br />

in Nederland sneller én beter op te zetten en aan te pakken.<br />

“Dat hebben we in de praktijk ook gerealiseerd, mede dankzij<br />

creatieve en innovatieve oplossingen van aannemers”,<br />

stelt Abbes vast. Als voorbeeld noemt ze het project A12<br />

Gouda-Woerden, een spoedaanpakproject waarvan zij<br />

de projectleider is. “Het gaat hier om de aanleg van een<br />

extra rijstrook die in korte tijd gerealiseerd en opengesteld<br />

moet worden. De wegverbreding wordt op de middenberm<br />

aangebracht. De grondcondities zijn hier echter dusdanig<br />

slecht dat het aanleggen van een nieuwe fundering voor<br />

het extra asfalt veel meer tijd zou gaan kosten dan gedacht.<br />

We hebben de aannemer gevraagd om na te denken over<br />

alternatieve oplossingen. Deze kwam met het voorstel de<br />

fundering van de bestaande onderhoudsstrook aan de kant<br />

van de middenberm optimaal te benutten. Op die manier<br />

maken we gebruik van bestaand asfalt en is voor de strook<br />

nieuw asfalt geen nieuwe fundering nodig. Een innovatieve<br />

uitvoeringsmethode waardoor de aannemer verwacht de<br />

wegverbreding hier een kleine twee jaar eerder op te leveren<br />

dan gepland.”<br />

Duidelijkheid<br />

Niet alleen een betere samenwerking met marktpartijen<br />

biedt kansen voor snellere projectuitvoering. Ook in de communicatie<br />

met omwonenden en andere belanghebbenden<br />

bij de spoedaanpakprojecten liggen mogelijkheden voor<br />

versnelling. “Onder de Crisis- en Herstelwet is de duur van<br />

een beroep tegen een tracébesluit bij de Raad van State<br />

teruggebracht van anderhalf naar een half jaar”, vertelt Abbes.<br />

“Maar juist door die nieuwe wetgeving heb ik als projectleider<br />

veel meer uit te leggen aan de mensen in de omgeving van<br />

mijn projecten. Dan kom je er achter dat bezwaren van<br />

omwonenden en beroepsprocedures van belanghebbenden<br />

vaak voortkomen uit onwetendheid. Onder meer doordat wij<br />

het niet duidelijk genoeg hebben uitgelegd of niet voldoende<br />

open en transparant geweest zijn. Ik heb nu veel meer<br />

contact met mensen in de projectomgeving en denk dat ik<br />

veel duidelijker geworden ben in de communicatie.”<br />

Parallel schakelen<br />

Een andere belangrijke component van de spoedaanpak<br />

voor het versnellen van de projectuitvoering is het parallel<br />

schakelen van planstudie en realisatie, daar waar dat<br />

mogelijk is. “Voor diverse werkzaamheden hoeven we niet<br />

te wachten tot de planstudie is afgerond”, legt Schouwstra<br />

uit. “Bijvoorbeeld omdat die werkzaamheden niet onder het<br />

tracébesluit of het wegaanpassingsbesluit vallen. Als je dat<br />

goed communiceert met de aannemers en ook goed uitlegt<br />

aan omwonenden, kan dat zonder problemen veel tijdwinst<br />

opleveren. Ruis in de communicatie en onduidelijkheid in de<br />

samenwerking zijn de grootste oorzaken van vertragingen.<br />

Daarom stoppen we zoveel energie in de samenwerking<br />

met marktpartijen en de relatie met omwonenden. Voor de<br />

projectomgeving moet het in ieder geval duidelijk worden<br />

dat Rijkswaterstaat, en ook de mensen die de projecten voor<br />

ons uitvoeren, niet onderdeel zijn van het probleem, maar<br />

van de oplossing.”<br />

Hoge werkdruk<br />

De spoedaanpak van dertig fileknelpunten in Nederland<br />

is volop in uitvoering en Schouwstra is tevreden met de<br />

gang van zaken en resultaten tot nog toe. “Maar ik wil ook<br />

benadrukken hoeveel inzet het vergt van de mensen die<br />

bij de projectuitvoeringen betrokken zijn. Dat aannemers<br />

7x24 uur werken, is meer regel dan uitzondering. En ook de<br />

projectteams maken regelmatig lange dagen. Ik vraag me<br />

dan ook af wat sommige weggebruikers bezield om zich<br />

agressief te gedragen tegen wegwerkers die gewoon hun<br />

werk doen!? Met deze spoedaanpak boeken we immers<br />

drie keer winst: de wegwerkzaamheden zijn sneller klaar, de<br />

files worden minder en de enorme vertraging en daarmee<br />

filekosten nemen af.”<br />

Op 30 augustus dit jaar ging voor het zeventiende<br />

spoedaanpakproject A2 Maasbracht-Geleen de schop de<br />

grond in, terwijl op 15 november jongstleden het tweede<br />

afgeronde spoedaanpakproject A9 Holendrecht-Diemen<br />

door minister Schultz van Haegen van Infrastructuur en<br />

Milieu officieel werd geopend. “Onze ambitie is nog steeds<br />

om in mei 2011 dertig wegaanpassingsbesluiten, dertig<br />

schoppen in de grond en tien openstellingen gerealiseerd<br />

te hebben”, onderstreept Schouwstra. “Daarvoor liggen we<br />

nog steeds op schema.”<br />

vriendendiensten<br />

kraamzorg<br />

| goed voor elkaar |<br />

gezond<br />

iza.nl<br />

wachtlijst<br />

bemiddeling<br />

Daarom kiezen voor IZA. Vanwege de betrouwbaarheid,<br />

de betrokkenheid en de goede service. Vanwege de ruime<br />

vergoedingen tegen een scherpe premie en het extra voordeel<br />

dankzij de collectieve verzekering. Maar zeker ook de<br />

‘Vriendendiensten’; ledenvoordelen van IZA die het leven<br />

leuker en makkelijker maken. Kijk voor meer informatie op<br />

www.iza.nl/vriendendiensten<br />

14 november 2010 november 2010 15<br />

internet<br />

consult<br />

extra veel<br />

voordeel op<br />

brillen en<br />

lenzen<br />

premie<br />

voordeel<br />

plan<br />

gezond<br />

werken<br />

test<br />

regie op<br />

je BMI


Waterbouw 2.0<br />

Waterkeringen beschermen ons land langdurig tegen overstromingen en wateroverlast.<br />

Een veilig gevoel. Maar voor hoe lang? Onze aanpak: inrichten en beheren mét water,<br />

waarin we functies blijven combineren met nattigheid, de mens anders omgaat met water-<br />

veiligheid en bestuurders op een andere manier gaan kijken. Hierbij zijn de adviseurs van<br />

Oranjewoud dagelijks bezig met de vertaling van ideeën naar leefbaarheid, beheerste risico’s<br />

en vernieuwende oplossingen. Ons uitgangspunt?<br />

Werken in een wereld vol mogelijkheden!<br />

Zullen wij een handje helpen?<br />

Het vinden van het juiste personeel is<br />

vaak een hele klus.<br />

Almere<br />

Laat onze jarenlange kennis en ervaring<br />

op het gebied van werving en selectie u<br />

helpen bij het vinden van professionele,<br />

fl exibele arbeid.<br />

uitzenden • detacheren • werving en selectie<br />

Assen<br />

Capelle a/d IJssel<br />

Deventer<br />

Geleen<br />

Rivierdijk 759 • Sliedrecht • Tel. 0184-412242 • www.nauticjobs.nl<br />

Goes<br />

Heerenveen<br />

Oosterhout<br />

www.oranjewoud.nl<br />

Rijkswaterstaat<br />

Award voor<br />

Winterpave<br />

Winterpave, van Dura Vermeer, heeft<br />

de Rijkswaterstaat Award 2010 gewonnen<br />

in de categorie Innovatie. Onder de noe-<br />

mer Winterpave heeft Dura Vermeer<br />

het verwerkingsproces van asfalt zo<br />

aangepast dat het mogelijk is om te<br />

asfalteren onder moeilijke weersomstandigheden,<br />

zoals onder het vriespunt.<br />

Hierdoor zijn tijdelijke (nood)reparaties in<br />

vriesperioden niet meer nodig.<br />

In februari van dit jaar heeft Dura Vermeer<br />

Infrastructuur Zuid West in opdracht van<br />

Rijkswaterstaat onder winterse omstandigheden<br />

een ZOAB deklaag op de A58<br />

aangebracht. De proef bewees dat Winterpave<br />

het mogelijk maakt om ZOAB zonder kwali-<br />

teitsverlies onder het vriespunt aan te<br />

brengen. Daardoor kent Winterpave slechts<br />

eenmalige kosten van aanleg en eenmalige<br />

verkeershinder.<br />

Innovatiemanager Laurens Smal van Divisie<br />

Infra van Dura Vermeer ontving de Award uit<br />

handen van Directeur-Generaal Jan Hendrik<br />

Dronkers van Rijkswaterstaat tijdens de<br />

RWS Marktdag 2010. De Award is een<br />

onderscheiding voor opdrachtnemers uit de<br />

grond -, weg- en waterbouw die een bijzondere<br />

prestatie hebben geleverd en wordt jaarlijks<br />

uitgereikt.<br />

Meer informatie:<br />

www.duravermeer.nl<br />

Actueel<br />

Klaar voor de nieuwe CE normering voor<br />

geleiderail in 2011<br />

De constructie van een geleiderail of<br />

afschermingsvoorziening moet vol-<br />

doen aan de eisen, die zijn vastgelegd<br />

in NEN-EN 1317 deel 1 tot en met<br />

6. Die vormen op hun beurt het<br />

referentiekader voor CE-markering,<br />

zoals in de EN 1317 is vastgelegd.<br />

Uiterlijk in 2011 zijn fabrikanten<br />

van deze materialen verplicht al<br />

hun producten van dit keurmerk te<br />

voorzien.<br />

Vooruitlopend op de nieuwe CE nor-<br />

mering zijn dan ook de meest voorko-<br />

mende Europese type geleiderailcon-<br />

structies door Eurorail bv en de partner<br />

Peetz al reeds volgens deze nieuwe<br />

normen getest, gefabriceerd en geplaatst.<br />

Sinds 1978 is Eurorail bv gespecialiseerd<br />

in het leveren en plaatsen van geleiderail-<br />

constructies en is het bedrijf de laatste<br />

jaren tevens een vraagbaak geworden<br />

voor besteksschrijvers en wegbeheerders<br />

voor wat betreft de keuze en<br />

toepassingsmogelijkheden voor geleiderailconstructies.<br />

Meer informatie:<br />

www.eurorail.nl<br />

Milieuvriendelijk strooien<br />

Het Nederlandse dooimiddel Lotux Defrost is niet schadelijk voor mens, dier,<br />

materiaal en milieu. Het product bestaat uit dooivlokken die volgens de fabrikant<br />

30x sneller en 5x langer werken dan pekel. Door de lange werkingsduur van<br />

24 tot 45 uur zijn de vlokken geschikt voor preventief gebruik. Ook fietspaden,<br />

bruggen en trappen zijn geschikt voor gebruik van Lotux Defrost. Volgens de<br />

fabrikant blijft het product zelfs tijdens de meest strenge winters (-50 graden<br />

Celsius) werkzaam.<br />

Daarnaast is het niet schadelijk voor<br />

materialen zoals (gelakte) metalen, beton<br />

en wegen en blijft de vegetatie in leven.<br />

Hierdoor is Lotux Defrost geschikt voor<br />

omgevingen waar pekel en ureum niet te<br />

gebruiken zijn vanwege corrosievorming.<br />

De kosten per kilo zijn hoger dan van<br />

andere dooimiddelen, maar dat wordt<br />

volgens de fabrikant gecompenseerd<br />

door de besparing op arbeid, het aantal<br />

strooibeurten en de kostenbesparing<br />

door schade aan materialen.<br />

Meer informatie:<br />

www.lotux-defrost.com<br />

november 2010<br />

17


Rijkswaterstaat schroeft voorraad strooizout op met 30.000 ton<br />

Zoutloket nu alleen nog bij crisissituatie<br />

Tekst: Astrid Melger<br />

Sneeuw, sneeuw en nog eens sneeuw. Het leek wel of<br />

er geen einde aan kwam. Vorig jaar was niet alleen<br />

de koudste winter sinds 1996, maar ook nog eens<br />

een hele lange winter met de meeste sneeuwdagen sinds<br />

1979 (bron: KNMI). Het begon op 17 december met fikse<br />

sneeuwval en er volgden kort op elkaar nog een aantal dagen<br />

met sneeuw. En wanneer het sneeuwt of vriest, betekent dat<br />

strooien. De gladheidbestrijders komen dan in actie. Vlak voor<br />

de kerst van 2009 is er ontzettend veel gestrooid. Er is zelfs<br />

een keer op één dag 20.000 ton zout door Rijkswaterstaat<br />

over het wegennet verspreid. In een gemiddeld jaar gebruikt<br />

Rijkswaterstaat 70.000 ton zout. Vorig jaar was dat 191.000<br />

ton. Rinse Nieuwsma is medewerker gladheidbestrijding<br />

bij Rijkswaterstaat en onder andere verantwoordelijk voor<br />

de inkoop van strooizout. Hij vertelt dat over het algemeen<br />

de gladheidbestrijding goed georganiseerd is, maar dat de<br />

winter in 2009-2010 wel extreem was. “In een winter als<br />

afgelopen jaar zijn we met man en macht bezig om de wegen<br />

begaanbaar te houden.”<br />

Het zouttekort van vorige winter ligt nog vers in ons geheugen.<br />

Gemeenten die badzout op de straten strooiden en wegbeheerders die<br />

van plan waren wegen af te sluiten. De winter staat weer voor de deur.<br />

Rijkswaterstaat hoopt met 30.000 ton extra zout en verbeterde contrac-<br />

ten met leveranciers problemen te voorkomen.<br />

Zoutloket<br />

Nieuwsma: “Vlak na de kerst constateerden wij dat de<br />

leveranciers van strooizout niet konden voldoen aan de<br />

vraag. Begin januari zijn daarom het nationaal zoutloket en<br />

negen regionale zoutloketten in het leven geroepen. Bij die<br />

regionale loketten werd gekeken waar de nood het hoogst<br />

was en indien nodig werd het zout (her)verdeeld, Regionale<br />

verzoeken konden in geval van nood opgeschaald worden<br />

naar het nationale zoutloket. Die heeft verzoeken om<br />

strooizout voor de belangrijkste wegen en calamiteitenroutes<br />

in alle gevallen kunnen honoreren. Nieuwsma vertelt dat het<br />

eigenlijk de bedoeling was dat andere wegbeheerders ook<br />

hun zoutvoorraad in zouden brengen, maar dat is in de praktijk<br />

niet gebeurd. “Uiteindelijk is alleen vanuit Rijkswaterstaat<br />

zout ingebracht.” Ongeveer 35.000 ton is doorgeleverd aan<br />

andere wegbeheerders als de provincies en 162 gemeenten.<br />

Toch bleek het op een gegeven moment even kritisch<br />

te worden. Begin februari beschikte Rijkswaterstaat nog<br />

maar over 10.000 ton strooizout en de leveringen werden<br />

18 november 2010 november 2010 19


steeds onzekerder. Nieuwsma: “De toenmalige minister van<br />

Verkeer en Waterstaat, Camiel Eurlings, heeft toen bepaald<br />

dat Rijkswaterstaat het beschikbare zout voorlopig voor het<br />

hoofdwegennet moest aanwenden.<br />

Extra zout<br />

Maar wat als we nu weer zo’n lange of heel strenge winter<br />

krijgen? Nieuwsma: “Naast de standaard voorraad van<br />

60.000 ton zout, hebben we nu ook extra een strategische<br />

voorraad van 30.000 ton aangelegd. Die ligt opgeslagen<br />

in loodsen in Valkenburg (ZH). Over de inrichting van een<br />

nationaal zoutloket zijn we in overleg met de verschillende<br />

wegbeheerders, maar er is nog niets geformaliseerd. We<br />

zullen bijvoorbeeld zorgvuldig afspraken met elkaar moeten<br />

maken over de criteria die we hanteren bij de (her)verdeling<br />

van zout in tijden van schaarste. Welke weg wel en welke<br />

niet? Net als Rijkswaterstaat hebben ook de overige<br />

wegbeheerders een les geleerd van afgelopen winter. “Veel<br />

gemeenten hebben nu al extra zout ingekocht.”<br />

Meer opleiding<br />

Nieuwsma vindt wel dat uiteindelijk door die extreme winter<br />

de samenwerking tussen alle partijen is verbeterd. Hij vertelt<br />

dat het opleidingstraject naar aanleiding van wat er vorig jaar<br />

is gebeurd, wordt aangepast. De 80 gladheidcoördinatoren<br />

van Rijkswaterstaat volgen nu samen met coördinatoren<br />

van andere wegbeheerders een cursus. “De opleiding wordt<br />

uniform voor alle wegbeheerders. Zo is er veel aandacht voor<br />

het gebruik van alternatieve dooimiddelen, verschillende<br />

wegdekken, inzet van materieel en wordt er meer ingespeeld<br />

op weerinvloeden.” De vernieuwde opleiding zal in<br />

samenwerking met het CROW (het nationale kennisplatform<br />

voor infrastructuur, verkeer, vervoer en openbare ruimte)<br />

worden gegeven. Nieuwsma vertelt dat er onlangs nieuwe<br />

contracten zijn afgesloten met drie zoutleveranciers, te<br />

weten Eurosalt, ESCO/Frisia en Rasenberg Wegenbouw. De<br />

contracten met leveranciers zijn aangescherpt wat betreft<br />

levertijden en boetes bij het niet nakomen van gemaakte<br />

afspraken.<br />

Nieuwsma benadrukt dat iedere wegbeheerder wel zelf<br />

verantwoordelijk is en blijft voor de gladheidbestrijding.<br />

“Iedereen moet zijn eigen zaakjes voor elkaar hebben en<br />

dus de juiste mensen en het juiste materieel beschikbaar<br />

hebben.”<br />

Schade wegdek<br />

Vorig jaar was er ook veel schade aan het wegdek. Heeft<br />

het type strooizout daar nog invloed op? “Nee, we strooien<br />

hier al jaren met natriumchloride. Dit heeft nagenoeg geen<br />

nadelige gevolgen voor het wegdek. Alternatieven zijn veel<br />

schaarser en dus ook veel duurder. Die gebruiken we alleen<br />

bij calamiteiten. De afgelopen winter is op een gegeven<br />

moment gestrooid met alternatieve middelen als zand en<br />

pekel. Dit zijn prima alternatieven voor dicht asfaltbeton. De<br />

‘De contracten met leveranciers<br />

zijn aangescherpt’<br />

20 november 2010<br />

‘Ongeveer 35.000 ton is<br />

doorgeleverd aan andere<br />

wegbeheerders als de<br />

provincies en 162 gemeenten’<br />

gemeente Etten-Leur bestrooide de straten met lavendelbadzout,<br />

omdat er niets anders voor handen zou zijn .”<br />

Maar is het zoutloket nu een blijvertje? “Nou, als er zich<br />

weer een crisissituatie voordoet, profiteren we zeker van de<br />

ervaring van het afgelopen jaar. Of het zoutloket standaard<br />

wordt ingesteld aan het begin van elke winter is nu nog<br />

onderwerp van gesprek. Het is een scenario dat we voor nu<br />

in de la hebben liggen, maar pas gebruiken als dat nodig is.”<br />

Uitbesteden?<br />

Onlangs heeft het Havenbedrijf Rotterdam de gladheidbestrijding<br />

uitbesteed. Volgens Nieuwsma geen vreemde<br />

ontwikkeling, maar niet iets wat op korte termijn bij<br />

Rijkswaterstaat te verwachten is. “Na afgelopen winter<br />

is nog maar weer eens duidelijk geworden dat we bij<br />

zo’n essentiële taak de risico’s zo veel mogelijk dienen<br />

te beperken. Daar waar mogelijk schakelen we de markt<br />

uiteraard wel in. Aannemers en transportbedrijven zijn voor<br />

dit werk essentieel, want zij leveren de voertuigen met<br />

chauffeurs die bij nacht en ontij onze wegen begaanbaar<br />

houden. Het materieel, zoals schuivers en strooiers, en het<br />

zout blijven in beheer van Rijkswaterstaat.“<br />

Nieuwsma stelt tot slot dat het goed is dat we zo’n strenge<br />

winter hebben gehad. “De gladheidbestrijding heeft enorm<br />

veel aandacht gehad. We weten nu weer voor wie en waarom<br />

we het doen.”<br />

Vóór verkeersveiligheid, tégen verkeerslawaai<br />

Eurorail BV voor: Geleiderail, stalen duikers en geluidsschermen<br />

Meer en meer worden wegbeheerders op verzoek uitgebreid geadviseerd en geïnformeerd over de juiste toepassing<br />

van de bovenstaande constructies en bijgestaan bij de besteksomschrijving van de projecten. De constructies worden<br />

uitsluitend door ISO genormeerde fabrikanten geleverd en alleen door eigen, VCA* gecertificeerde monteurs<br />

geplaatst. Voor aanvullende informatie, bezoek de website: www.eurorail.nl<br />

HeT GlAdHeIdMeldSySTeeM<br />

In de optimale situatie wordt er alleen gestrooid als het<br />

daadwerkelijk glad wordt. Er zit ongeveer twee tot drie uur<br />

tussen de beslissing om te gaan strooien en het tijdstip<br />

waarop de wegen daadwerkelijk zijn gestrooid. Het<br />

gladheidmeldsysteem (GMS) is een landelijk netwerk van<br />

zo’n 300 meetstations. Het meest in het zicht springen de<br />

witte paaltjes met een bolletje, die langs de snelwegen<br />

staan. Dit zijn de zogenoemde weerhutten. Daarnaast<br />

bestaat een meetstation uit een wegkantkast en<br />

wegdeksensoren. Soms is er nog een camera, windmeter<br />

of sproeiinstallatie aan gekoppeld.<br />

Het GMS ondersteunt de gladheidcoördinatoren in het<br />

nemen van een strooibeslissing. Het GMS geeft actuele<br />

gegevens over de wegdekconditie zoals temperatuur,<br />

vochtigheid en het zout dat eventueel nog op de weg ligt<br />

van een eerdere strooibeurt. Daarnaast kunnen de lokale<br />

windrichting en –snelheid worden weergegeven of een<br />

foto van de wegdeksituatie. Met deze gegevens kan het<br />

GMS het ontstaan van verschillende soorten gladheid<br />

zoals bevriezing en condensatiegladheid onderscheiden.<br />

Met deze gegevens en weersvoorspellingen beslist de<br />

gladheidcoördinator om wel of niet te strooien.<br />

Eurorail BV<br />

Postbus 62<br />

8060 AB Hasselt<br />

Tel.: 038 - 477 3340<br />

Fax: 038 - 477 2594<br />

info@eurorail.nl<br />

www.eurorail.nl


Het is najaar en het stormt. De regen klettert zonder ophouden<br />

tegen de ramen. Op de radio klinken berichten over wateroverlast<br />

in België en verschillende kleine en grote incidenten in ons eigen<br />

land. Het is lekker om thuis te zijn, met een kop thee en een pak koekjes en zo meteen een glas wijn. Niemand<br />

maakt zich echt druk over een mogelijke overstroming. Nou ja, een enkele man of vrouw van het waterschap<br />

die afwacht of er in de komende nacht beperkte dijkbewaking wordt ingesteld en de beheerder van de<br />

stormvloedkering checkt of zijn pieper en zijn telefoon wel aan staan. Zijn de 6 miljoen Nederlanders die<br />

onder de waterspiegel leven zich bewust van waterveiligheid?<br />

Recentelijk werd in Zeeland een klein feestje gevierd; de 200ste kilometer dijkverbetering langs Ooster-<br />

en Westerschelde was gereed. Nog 125 kilometer te gaan en dan is dat klusje ook weer klaar. Ook werd<br />

gevierd dat de eerste cluster vooroeverbestorting van 1,1 miljoen ton steen gereed was. Het bescheiden<br />

feestje werd gevierd in het watersnoodmuseum in Ouwerkerk. Meteen werd duidelijk waarom we dit soort<br />

dingen doen. Het museum is gevestigd in vier caissons die in 1953 gebruikt zijn om een stroomgat te dichten.<br />

Het is een prachtig monument voor de 1853 slachtoffers van de ramp en het vertelt beter en indringender<br />

dan 100 beleidsnota’s dat waterveiligheid in Nederland iedere dag weer een issue is.<br />

Toevallig was er die dag een bezoek van een grote Amerikaanse delegatie aan Zeeland. Delegatieleider was<br />

senator Mary Landrieu van de staat Louisiana. In haar kielzog een gezelschap van 45 personen waaronder<br />

de Deputy Assistant Secretary of the Army Civil Works, de heer Rock Salt. Het gezelschap had geen verdere<br />

aansporing tot awarness of sense of urgency nodig. Hun ramp is nog maar vijf jaar terug. Buitengewoon<br />

leergierig zijn ze. The Dutch zijn hun grote voorbeeld. Niet dat we ze kunnen leren hoe een dijk of een<br />

constructie gebouwd wordt, nee dat kunnen ze zelf ook wel, en sneller ook. Wel hoe je beheer en onderhoud<br />

doet, hoe waterveiligheid in wetten verankerd wordt en hoe geld op tafel komt om veiligheid te realiseren.<br />

Veel kansen voor het Nederlandse bedrijfsleven dus en veel Dutch pride!<br />

De Nederlandse hoogwaardigheidsbekleders en de senator legden de laatste steen van de 200 kilometer<br />

dijkverbetering in de Zeeuwse dijk terwijl de wind gierde en de golven klotsten. Mooier weer had het niet<br />

kunnen zijn.<br />

Hans van der Togt<br />

Directeur Water en Scheepvaart Zeeland<br />

en Voorzitter VWAR<br />

Column<br />

Hans van der Togt<br />

Herfststorm<br />

Asfaltweg als<br />

energiebron<br />

Duurzame energievoorziening is niet meer weg te denken uit de samenleving. De inzet van<br />

duurzame energiebronnen wordt steeds belangrijker. Ooms speelt hier op in met Road Energy<br />

Systems, waarbij energie uit asfalt kan worden geëxploiteerd. Het idee is simpel: plaats leidingen<br />

in een asfaltweg en sluit die aan op een warmtekoudeopslag. Daarmee koel en verwarm je de<br />

naastliggende gebouwen en hou je de weg in de winter vorstvrij.<br />

Road Energy Systems bestaat uit een asfaltzonnecollector<br />

waarmee energie in de bodem gebufferd wordt. Deze<br />

energie wordt vervolgens via warmtepompen in de<br />

bebouwde omgeving gebracht. Hierdoor is het mogelijk gas te<br />

vervangen door thermische warmte. Of om kou uit het asfalt<br />

te benutten voor koeling van gebouwen. Marcel Roozendaal,<br />

projectmanager bij Ooms Avenhorn Groep legt uit dat het<br />

voordeel hiervan is dat het verbruik van fossiele brandstoffen<br />

vermeden wordt en dat de CO 2 uitstoot afneemt. “Road Energy<br />

Systems zorgt voor regeneratie van energie in de bodem, zodat<br />

er een duurzame temperatuur/energiebalans ontstaat bij gebruik<br />

van de warmtekoudeopslag bij gebouwen.”<br />

Langere levensduur<br />

De projectmanager vertelt dat Road Energy Systems verder zorgt<br />

voor een verlenging van de levensduur van de asfaltconstructie.<br />

“De asfaltzonnecollector zit er als een tussenlaag van zo’n vijf à<br />

zes centimeter tussenin en bestaat uit een versterkend raster.<br />

Het is onverbrekelijk verbonden en vormt één geheel met de<br />

totale asfaltconstructie.” Daarnaast is het systeem in te zetten als<br />

milieuvriendelijke sneeuw- en gladheidbestrijding. Roozendaal:<br />

“Dit draagt bij tot persoonlijke veiligheid en logistieke continuïteit.<br />

Een vroegtijdige ontmoeting van initiatiefnemers van duurzaam<br />

gebouwde omgeving met deze volwassen en bewezen<br />

energietechniek in de infrastructuur biedt kansen voor mens,<br />

milieu en maatschappij.”<br />

Terug verdienen<br />

Maar hoeveel woningen heb je nou nodig om zo’n project te<br />

kunnen financieren? Roozendaal: “Je moet dan denken aan een<br />

gebouwoppervlak van zo’n 10.000 m 2 . De initiële investeringen<br />

zijn hoger dan bij een normale warmtevoorziening. Het is een<br />

duurzame installatie en dan heb je het over tien tot twaalf procent<br />

hogere stichtingskosten. Die zul je terug moeten verdienen in<br />

een bepaalde terugverdientijd. Die kan variëren tussen de acht<br />

en vijftien jaar.” Volgens de projectmanager is er veel vraag naar<br />

deze oplossing. “Deze oplossing geeft 50 procent CO 2 reductie,<br />

daarnaast beheers je de woonlasten van bewoners en lever je<br />

meer comfort.”<br />

Demonstratieproject<br />

In 2003 is het nieuwe hoofdkantoor van Ooms te Scharwoude<br />

met energiezuinige concepten uitgevoerd. Road Energy Systems<br />

was hier onderdeel van. Dit project fungeert als monitoringobject<br />

met als doel het optimaliseren van de samenhang tussen het<br />

gebouw, de bronnen en de asfaltzonnecollector. Concreet heeft<br />

dit geleid tot een optimale regelstrategie en daarnaast specifieke<br />

ervaring met gladheidsbestrijding. De inmiddels bereikte<br />

energiebesparing is 55 procent.<br />

22 november 2010 november 2010 23


Actueel<br />

Kennis centraal op InfraTech 2011<br />

Van 11 t/m 14 januari 2011 verzamelt de infrabranche zich in Ahoy Rotterdam<br />

voor InfraTech 2011. Naast diverse producten en diensten, wordt er ook veel<br />

aandacht besteed aan een kennisprogramma. In samenwerking met CURNET<br />

en overheden worden vrij toegankelijke bijeenkomsten georganiseerd in het<br />

InfraTheater.<br />

Daarnaast trakteert CROW bezoekers aan<br />

de beurs op een seminarprogramma in het<br />

congres- en vergadercentrum tijdens de<br />

CROW Infraweek en organiseert zij informatiebijeenkomsten<br />

over de nieuwe RAW<br />

Standaard Bepalingen. Tot slot delen<br />

young professionals hun creativiteit in de<br />

finale van de InfraTour en worden speciaal<br />

voor een selecte groep middelbare<br />

scholieren rondleidingen verzorgd op de<br />

InfraOnderwijsdag.<br />

Discussieer mee<br />

CURNET stelt in overleg met opdrachtgevers<br />

het programma van het Infra-<br />

Theater samen. Dagelijks vinden onder<br />

leiding van een dagvoorzitter ronde<br />

tafelgesprekken plaats met inspirerende<br />

gastsprekers. Bezoekers kunnen live<br />

naar deze gesprekken kijken, luisteren<br />

en over de diverse onderwerpen mee<br />

discussiëren. Elke beursdag staat een<br />

ander thema centraal:<br />

• Dinsdag: Dag van het onderwijs -<br />

Maak werk van je loopbaan!<br />

• Woensdag: Dag van innovatie, kennis<br />

en kunde - Het MKB als innovatiemotor<br />

• Donderdag: Dag van de keten - Over<br />

rollen en relaties<br />

• Vrijdag: Dag van de klant - Eindgebruiker<br />

zijn we allemaal<br />

Bezoek de CROW Infraweek<br />

Tijdens InfraTech brengt CROW de<br />

nieuwste ontwikkelingen in de infra in<br />

zeven symposia onder de aandacht van<br />

de bezoeker:<br />

• Professioneel aanbesteden<br />

• Wegbeheer<br />

• Asfaltontwikkelingen<br />

• Beton, in samenwerking met het<br />

Cement&BetonCentrum<br />

• Verkeersmaatregelen bij werk in<br />

uitvoering<br />

• Specificeren op basis van Systems<br />

Engineering<br />

• Blijvend Vlakke Wegen<br />

Bezoekers kunnen zich separaat voor deze<br />

symposia inschrijven die plaatsvinden in<br />

het Congres- en Vergadercentrum van<br />

Ahoy.<br />

InfraTech Innovatieprijs<br />

Tot eind oktober kon de volledige<br />

infrabranche, jong en oud, bedrijf of<br />

student, een inzending insturen voor de<br />

InfraTech Innovatieprijs 2011. Maar liefst<br />

29 bedrijven hebben aan deze oproep<br />

gehoor gegeven en een poster ontwikkeld<br />

van hun innovatie. Het gaat hierbij om<br />

recent uitgevoerde projecten, nog in<br />

ontwikkeling zijnde plannen of een volledig<br />

out-of-the-box concept.<br />

Een jury, onder leiding van Bouwend<br />

Nederland, zal alle inzendingen beoordelen.<br />

De genomineerden voor de prijs<br />

worden in december bekendgemaakt.<br />

Voor de Cobouw Publieksprijs kunnen<br />

vakprofessionals binnenkort zelf hun stem<br />

uitbrengen.<br />

De inzendingen voor de InfraTech Innovatieprijs<br />

zijn tijdens de beurs te bewonderen<br />

in de Kennis- en innovatieplaza.<br />

Meer informatie:<br />

www.infratech.nl.<br />

november 2010<br />

25


Ultradunne (geluidreducerende) asfalt-<br />

deklagen voor winterschade onderhoud<br />

en regulier onderhoud.<br />

Novachip tegen<br />

winterschade<br />

Nederland stelt steeds hogere kwaliteitseisen aan asfaltdeklagen. En terecht, in een land waar<br />

zoveel kilometers aan asfalt ligt. Er wordt daarom ook veel onderzoek gedaan naar de verbetering<br />

van de deklagen en er zijn een aantal interessante innovatieve producten op de markt. Novachip<br />

en Microville op ZOAB bijvoorbeeld, ultradunne asfaltdeklagen met een zeer lange levensduur.<br />

Bovendien zijn deze lagen na aanbrengen snel berijdbaar, waardoor er sprake is van minimale<br />

overlast. Dé perfecte producten om winterschade mee te bestrijden!<br />

Novachip Holland past deze ultradunne overlagingen reeds<br />

jaren toe op verschillende projecten. Sinds 1995 is er door<br />

Novachip Holland al circa 6.000.000 m 2 aangebracht. De<br />

deklagen worden aangebracht met geavanceerde, speciaal<br />

voor deze producten ontwikkelde verwerkingsmachines, die de<br />

bitumenemulsie en het asfaltmengsel in één werkgang kunnen<br />

aanbrengen. Dit gebeurt met een gemiddelde snelheid van<br />

10 tot 20 meter per minuut en een minimale breedte van 2,65<br />

meter. De deklagen zijn bovendien milieuvriendelijk, voldoen<br />

aan het Besluit Bodemkwaliteit, en zijn aan het einde van de<br />

levensduur volledig her te gebruiken.<br />

De ultradunne asfaltdeklagen bestaan uit een dunne laag<br />

steen- en bitumenrijk warm asfalt, ingebed en verankerd in een<br />

relatief dikke, ononderbroken laag polymeergemodificeerde<br />

bitumenemulsie. Ze zijn samengesteld uit de meest hoogwaardige<br />

bouwstoffen. Door de gepatenteerde samenstelling<br />

en door de jarenlange ervaring kan een zeer lange levensduur<br />

worden gegarandeerd. Hierbij blijft bovendien de stroefheid tot<br />

het einde van de levensduur op een voldoende en hoog niveau.<br />

Naast Novachip en Microville op ZOAB produceert Novachip<br />

Holland nog een aantal andere soorten ultradunne deklagen,<br />

zoals de standaard Microville, Safedress en Deciville.<br />

Novachip<br />

Novachip is een ultradunne overlaging, met de kwaliteiten van<br />

een asfaltdeklaag. De soorten 0/8 (met name voor stedelijk<br />

gebied) en 0/11 (met name voor buitengebied), met minimale<br />

laagdiktes van 15 tot 25 mm, worden voornamelijk aangebracht<br />

voor herstel van het dwarsprofiel, reparatie van oppervlakschade<br />

en voor verbetering van de stroefheid. De open textuur van<br />

Novachip resulteert in een hoge aanvangsstroefheid en<br />

vermindering van spat- en stuifwater. Het steenskelet bestaat<br />

uit steenslag 3. Hierdoor is de stroefheid ook op lange termijn<br />

gegarandeerd. De geluidreductie van Novachip kan, afhankelijk<br />

van de maximale korrelmaat, tot bijna 2dB(A) bedragen ten<br />

opzichte van standaard dicht asfaltbeton.<br />

Microville<br />

Microville wordt aangebracht in laagdiktes van 20 tot 30<br />

mm en heeft een holle ruimte van circa 20%. Het heeft een<br />

uitstekend waterbergend en -afvoerend vermogen, waardoor<br />

het bijdraagt aan de verkeersveiligheid tijdens en na hevige<br />

regenval. Bovendien levert de toepassing van Microville grote<br />

geluidreducties op, 4dB(A) bij een voertuigsnelheid van 50<br />

km/u. Het steenskelet van Microville bestaat uit electro-oven<br />

(staal)slakken met een polijstgetal van minimaal 60 en het<br />

bindmiddel is Sealoflex polymeergemodificeerd bitumen. Het<br />

is daardoor goed bestand tegen rafeling, scheurvorming en<br />

permanente deformatie, terwijl de stroefheid is gewaarborgd.<br />

Microville is daarom niet alleen geschikt voor toepassing<br />

binnen de bebouwde kom. Het is bijvoorbeeld ook uitstekend<br />

toepasbaar op auto(snel)wegen.<br />

Deciville<br />

Deciville is de semi-dichte variant van de Microville, welke een<br />

geluidreductie van bijna 4dB(A) geeft.<br />

Microville op ZOAB<br />

Microville op ZOAB is een duurzame onderhoudsmaatregel<br />

voor snel verouderde of beschadigde ZOAB deklagen. Het<br />

speciale procedé wat voor de reparatie of overlaging van de<br />

oude ZOAB wordt gebruikt, zorgt er voor dat de ZOAB zijn<br />

karakteristieke eigenschappen niet verliest (waterberging en<br />

verminderde splash en spray), tevens geeft het systeem een<br />

geluidsreductie van circa 5dB(A). De gemiddelde laagdikte van<br />

de Microville op ZOAB is 20 mm welke over de ZOAB maar ook<br />

als inlay toegepast wordt. Microville op ZOAB geeft de ZOAB<br />

constructie een levensduurverlenging van 7 tot 10 jaar.<br />

Safedress<br />

Safedress wordt geleverd met een maximale korrelgrootte van 6<br />

mm. De minimale laagdikte hiervan is 10 tot 15 mm, afhankelijk<br />

van het bestaande wegprofiel. Het wordt voornamelijk toegepast<br />

als alternatief voor de traditionele oppervlakbehandeling. Het<br />

heeft dezelfde voordelen: uiterst geringe laagdikte, snel aan<br />

te brengen, direct te berijden en budgettair concurrerend.<br />

Echter, met Safedress kan, in vergelijking met een traditionele<br />

oppervlakbehandeling, een geluidreductie behaald worden<br />

van meer dan 6dB(A) bij 50km/u. Omdat er geen los steenslag<br />

aanwezig is, treedt er geen ruitschade op. Door de wijze van<br />

aanbrengen is er geen vervuiling van aanliggende wegen.<br />

Bovendien is dit egale oppervlak ook aantrekkelijk voor<br />

langzaam verkeer zoals fietsers en skaters.<br />

Winterschade of Vorstschade<br />

Novachip kan preventief worden aangebracht op wegen met<br />

een dichte- of semidichte deklaag, die voor de winter al een<br />

lichte vorm van schade vertonen. Bij deklagen die tevens<br />

een geluidsreducerende functie hebben, kan de standaard<br />

Microville worden toegepast. Bij gestarte rafeling en/of<br />

oppervlakteschade bij ZOAB-wegdekken is Microville op<br />

ZOAB preventief toepasbaar. De geluidsreducerende én de<br />

waterafvoerende functie van de ZOAB-constructie blijft hierbij<br />

gewaarborgd. Voordeel van deze methode is het voorkomen<br />

van grote schades in de winterperiode en uitstel van ingrijpende<br />

reconstructies met een aantal jaren, voor een relatief geringe<br />

investering.<br />

Novachip en Microville op ZOAB kan men toepassen wanneer de<br />

schade in de winterperiode reeds heeft toegeslagen. Novachip<br />

en Microville op ZOAB kunnen namelijk in de winterperiode<br />

worden toegepast, wanneer de gevoelstemperatuur tot 0°<br />

Celcius is gedaald. Na het toepassen, als noodmaatregel, in<br />

deze winterse omstandigheden, voldoet de constructie weer<br />

direct voor de lopende winterperiode en kan duur onderhoud<br />

weer voor geruime tijd worden uitgesteld.<br />

Novachip Holland kan deze noodreparaties uitvoeren, omdat<br />

het systeem van het Novachip procedé zo uniek is. Door het<br />

sproeien van de speciaal gemodificeerde emulsie vlak voor<br />

de afwerkbalk (kleven en asfalteren in 1 werkgang) is men<br />

verzekerd van perfecte hechting van het nieuwe asfaltmengsel<br />

aan het oude asfalt. Bij het conventioneel overlagen, is deze<br />

hechting er namelijk onvoldoende en zal de nieuwe deklaag<br />

mogelijk in dezelfde winter weer loslaten. De extra voordelen<br />

van de toepassing van de Novachip en Microville op ZOAB bij<br />

winterschade of vorstschade, zijn de aantrekkelijke lage prijs en<br />

de hoge productiesnelheid.<br />

Kortom, Novachip en Microville op ZOAB zijn, zowel preventief<br />

als correctief, dé perfecte producten om de winterschade of<br />

vorstschade mee te bestrijden!<br />

www.novachip.nl<br />

26 november 2010 Advertorial<br />

Advertorial<br />

november 2010 27


Nederlandse waterbouwers<br />

hebben vertrouwen in de toekomst<br />

Tekst: Olav lammers<br />

De Nederlandse waterbouwers moeten flink in de handen gewreven hebben toen staatssecre-<br />

taris Joop Atsma op 4 november, tijdens het eerste Nationale Deltacongres in Scheveningen,<br />

bekend maakte dat het nieuwe kabinet volledig achter de Deltacommissaris staat. Ook de aan-<br />

kondiging dat hij de Deltawet zo snel mogelijk door de Kamer wil krijgen en het nieuwe kabinet<br />

achter het plan blijft staan om het Deltafonds vanaf 2020 jaarlijks met 1 miljard te vullen, moet de<br />

waterbouwers als muziek in de oren hebben geklonken.<br />

“In ieder geval doet het ons goed te constateren dat de<br />

nieuwe staatssecretaris al snel en goed in de materie is<br />

ingevoerd. Wij zullen al onze kennis en expertise aanbieden<br />

om de uitvoering van het Deltaprogramma zo goed en<br />

efficiënt mogelijk te laten verlopen”, zegt Frank A. Verhoeven,<br />

voorzitter van de Vereniging van Waterbouwers.<br />

Het gaat goed met de Nederlandse waterbouwsector. Dat<br />

bleek ook tijdens de Waterbouwdag 2010, die enkele dagen<br />

na het Nationale Deltacongres werd gehouden in Amersfoort.<br />

Internationaal wordt steeds meer aan de weg getimmerd<br />

en op nationaal gebied zijn tot de verbeelding sprekende<br />

projecten in uitvoering waar duizenden bezoekers uit binnen<br />

en buitenland op afkomen. Vooral de aanleg van de Tweede<br />

Maasvlakte trekt enorm veel bekijks. Maar ook projecten in<br />

het kader van ‘Ruimte voor de Rivier’, hebben de aandacht<br />

van menig ‘buitenland’.<br />

Visitekaartje<br />

“Deze projecten vormen het visitekaartje van de Nederlandse<br />

waterbouwers en maken dat onze positie over de grenzen<br />

heen alleen maar sterker wordt en we over een steeds sterker<br />

groeiend exportproduct beschikken, waar ook Nederlandse<br />

ingenieursbureaus die in de wereld voorop lopen, van<br />

kunnen profiteren”, aldus een tevreden Verhoeven, die zelf<br />

ook groepsdirecteur bij Boskalis is.<br />

Rollen omgekeerd<br />

Vervulden grote baggeraars als Van Oord en Boskalis<br />

voorheen meestal een onderaannemersrol voor grote civiele<br />

hoofdaannemers, de afgelopen tien jaar is die situatie<br />

steeds vaker omgekeerd en zijn zij hoofdaannemer. Volgens<br />

Verhoeven heeft dat vooral te maken met het feit dat grote<br />

havenontwikkelingen dermate risicovol zijn geworden dat<br />

grote aannemers daarmee gestopt zijn. “Wij hebben deze rol<br />

voor een belangrijk deel overgenomen. Een goed voorbeeld<br />

daarvan is de aanleg van de Tweede Maasvlakte waar wij<br />

voor meer dan een miljard aan werk hebben, waarvan voor<br />

ruim 200 miljoen naar civiele onderaannemers is gegaan<br />

voor de aanleg van wegen en kademuren.”<br />

Vier grote drivers<br />

Verhoeven ziet de toekomst van de Nederlandse<br />

waterbouwsector tamelijk rooskleurig in. Er zijn, internationaal<br />

gezien, vier grote drivers die op de wat langere termijn een<br />

positieve trend zullen geven. Zo is er een toenemende vraag<br />

naar energie en transport. Opkomende landen als India en<br />

China spelen daar een belangrijke rol in. Verhoeven: “Dat<br />

betekent een groeiende vraag naar olie en gas, steeds meer<br />

vraag naar pijpleidingen en dergelijke, maar ook de bouw van<br />

LNG-havens. Vervoer- en havenontwikkeling worden steeds<br />

belangrijker. Daarnaast is er een toenemende behoefte aan<br />

land in delta’s waar een tekort aan ruimte ontstaat. Kijk<br />

bijvoorbeeld naar Singapore en Dubai. Dat betekent dus<br />

meer opspuiten van land. En als vierde driver: de verdediging<br />

tegen water. Mede met het oog op de klimaatverandering,<br />

maar ook door bevolkingtoename in delta’s en toename van<br />

geïnvesteerd vermogen en aanverwante activiteiten, ontstaat<br />

een steeds grotere behoefte aan kustverdedigingswerken.“<br />

Internationale positie<br />

Als baggeraars behoren Boskalis en Van Oord samen met<br />

twee Belgische baggerondernemingen tot de wereldtop<br />

en pakken zij de grotere projecten aan. Chinese bedrijven<br />

zijn in opkomst, maar richten zich nog voornamelijk op de<br />

Chinese markt. Verhoeven denkt de vooraanstaande positie<br />

van Boskalis en Van Oord in de wereld zeker te kunnen<br />

vasthouden. “De concurrentie neemt weliswaar toe, maar wij<br />

denken onze positie zelfs nog verder te kunnen uitbouwen,<br />

28 november 2010 november 2010 29


want wij lopen duidelijk voorop wat betreft de meer<br />

gecompliceerde projecten, zoals ‘design en construct’ of<br />

grote projecten waarbij ecologie een belangrijke rol speelt.”<br />

Toename D&B contracten<br />

Verhoeven vertelt over hoe vroeger klanten ontwerpen tot in detail<br />

op de markt zetten. “Maar de laatste jaren zie je steeds meer dat<br />

de klant alleen een aantal hoofdeisen stelt aan de opdracht en<br />

ontwerp en uitvoering helemaal aan ons overlaat. Onze rol is dus<br />

breder, maar ook leuker geworden. Ons personeel kan daardoor<br />

het hele werk van begin tot eind meemaken. Die trend zet zich<br />

voort en in Nederland hebben wij daarmee met Rijkswaterstaat<br />

al veel ervaring opgedaan. Het mooie is dat je nu ziet dat ook<br />

steeds meer MKB-bedrijven binnen onze vereniging daar goed<br />

op inspelen en zelf ook meer te maken krijgen met design en<br />

build-contracten. Veel bedrijven nemen ook extra engineers<br />

in dienst. Wat dat betreft is een enorme verschuiving gaande<br />

omdat deze voorheen bij de overheid zaten.”<br />

Vrijheid<br />

Een goede ontwikkeling, zo vindt Verhoeven omdat dit in<br />

zijn algemeenheid meer vrijheid geeft voor beide partijen.<br />

“Een opdrachtgever die alles tot in detail voorschrijft, heeft<br />

vaak onvoldoende idee wat dat betekent voor uitvoering en<br />

materieel. Wanneer meer vrijheid geboden wordt aan de<br />

aannemer, zal dat in het algemeen leiden tot optimalisatie<br />

en goedkopere werkmethoden en dus ook een lagere prijs.<br />

Bovendien is er meer ruimte voor innovatie. Een project als<br />

de Tweede Maasvlakte laat dat duidelijk zien.”<br />

Zandsuppleties<br />

Verhoeven noemt ook de zandsuppleties langs de Nederlandse<br />

kust als voorbeeld waarbij het tot voor kort zo was dat<br />

suppleties in een bepaalde vastgestelde periode plaats<br />

moesten vinden en zijn beëindigd als het toeristenseizoen<br />

begon. “Als je de aannemer bijvoorbeeld de opdracht geeft<br />

in een periode van drie jaar een paar miljoen m3 zand te<br />

suppleren en het aan hem overlaat wanneer hij dat doet,<br />

kan hij dat zelf inplannen zodat het voor de opdrachtgever<br />

economisch aantrekkelijker zal worden.”<br />

Dergelijke contractvormen bieden ook een grote uitdaging voor<br />

afgestudeerde civiele ingenieurs die bij de waterbouwbedrijven<br />

komen werken. Zij mogen vaak direct mee naar een project<br />

en hebben daardoor veel meer feedback. “Dat is een enorme<br />

verrijking en het maakt het werken in de waterbouw een stuk<br />

aantrekkelijker voor jong-afgestudeerden. En die jongeren zijn<br />

hard nodig in onze sector.”<br />

Promotiebeleid sector<br />

Kijkend naar de toekomst en het vele werk wat op de<br />

sector afkomt, is de voorzitter van de Vereniging van<br />

Waterbouwers niet benauwd over de beschikbaarheid van<br />

voldoende personeel. “Onze vereniging voert een heel actief<br />

promotiebeleid. We gaan de scholen langs om de waterbouw<br />

onder de aandacht te brengen als een aantrekkelijke sector<br />

om later in te gaan werken. We gaan langs de basisscholen,<br />

middelbare scholen en HBO-instellingen. En in het kader van<br />

ecologie en waterbouw hebben wij in Delft en ook op andere<br />

universiteiten een flink aantal promotieplaatsen kunnen<br />

realiseren. Over de resultaten tot nu toe zijn we positief, te meer<br />

WATerbOuWprIjZeN OM belANGSTellING VOOr WATerbOuW Te WekkeN<br />

Rindert de Jong en Tim van Schooten van de TU Delft<br />

hebben met hun afstudeerscripties beiden de Waterbouwprijs<br />

2010 in de categorie Academisch gewonnen. De eerste<br />

prijs in de categorie HBO ging naar Joost Borgers van de<br />

Hogeschool Van Hall Larenstein. De prijzen werden tijdens<br />

de Waterbouwdag uitgereikt door Frank Verhoeven, voorzitter<br />

van de Vereniging van Waterbouwers.<br />

Elk jaar stelt de Vereniging van Waterbouwers studenten die<br />

afstuderen aan HBO of Technische Universiteit in de richting<br />

Waterbouwkunde (of aanverwante studierichtingen) in de<br />

gelegenheid hun afstudeerproject te laten meedingen naar<br />

de jaarlijkse Waterbouwprijs. Het doel van de prijs is om<br />

studenten te animeren bij deze vakgroep of studierichting af te<br />

studeren en op deze wijze belangstelling voor de waterbouw<br />

te wekken.<br />

Een jury beoordeelt de afstudeerprojecten op onder andere<br />

de innovativiteit van het afstudeerproject. Dat wil zeggen<br />

de mate waarin nieuwe elementen worden toegevoegd aan<br />

de bestaande kennis, de praktische toepasbaarheid van<br />

het resultaat van het afstudeerproject en multidisciplinaire<br />

benadering.<br />

Rindert de Jong won met zijn scriptie ‘Beheersen van extreme<br />

waterstanden in het IJsselmeer; een nieuw perspectief voor<br />

een veilig en klimaatbestendig IJsselmeergebied’. In het<br />

rapport worden creatieve maatregelen voorgesteld die de<br />

negatieve gevolgen van een waterstandverhoging in het<br />

IJsselmeer beperken, die zouden plaatsvinden als gevolg van<br />

een waterstandverhoging, zoals voorgesteld in het tweede<br />

Deltaplan van de commissie Veerman.<br />

Tim van Schooten won eveneens de eerste prijs met zijn<br />

afstudeerproject ‘Hydraulic mechanic cutting of rock’. In<br />

zijn rapport wordt voor een sleephopper de combinatie van<br />

hogedruk jetten en het snijden van gesteente bestudeerd.<br />

Met deze studie heeft Tim van Schooten de grenzen voor<br />

toepassing van een sleephopper niet alleen verlegd, maar ook<br />

de mogelijkheid geopend om de productie van dit werktuig in<br />

gesteente te verhogen.<br />

Op HBO-niveau was de studie van Joost Borgers de eerste<br />

prijswinnaar. Het project ‘De toetsbaarheid van het voorland’<br />

bestudeert de gevolgen van erosie van het voorland door<br />

golven en stroming, waarvan tot nu toe weinig bekend is. De<br />

Waterbouwprijsjury is van mening dat een beheerder met de<br />

bevindingen van deze studie zich op praktische wijze een<br />

eerste oordeel kan vormen over de veiligheidsstatus van het<br />

voorland.<br />

30 november 2010 november 2010 31


TeCHNeuT Of TeCHNOlOOG?<br />

“Noem uzelf, wanneer u zich voorstelt aan een bestuurder of<br />

(hoge) ambtenaar nooit meer techneut, maar technoloog. Je<br />

hebt het toch ook niet over een psycheut?!”<br />

Voormalig FME-voorman, Arie Kraaijeveld, thans voorzitter<br />

van het Netherlands Water Partnership, maar boven alles<br />

Bèta-man, is altijd in voor een ‘peptalk’. Zo ook tijdens de<br />

landelijke Waterbouwdag die op 9 november werd gehouden.<br />

In de aankondiging van het congres stond dat hij het zou gaan<br />

hebben over: ‘Wat zijn de lessen die we kunnen trekken uit<br />

de frequente vernieuwingen van het onderwijs sinds 1968. Is<br />

het kennisniveau in de bètavakken gestegen of gedaald? Wat<br />

betekent dit voor de positie van ons land in de internationale<br />

waterbouwmarkt?’<br />

Zo ‘saai’ als de aankondiging klinkt, zo bevlogen zette hij<br />

in twintig minuten tijd een beeld neer van de onmiskenbare<br />

mislukkingen in het onderwijsbeleid waarmee volgens hem<br />

‘jongeren jarenlang een kat in de zak is verkocht’. Een serieuze<br />

act waarmee hij de zaal regelmatig plat kreeg als ware het een<br />

oudejaarsconferentie. Maar de boodschap kwam over!<br />

Kraaijeveld, ooit nog conrector geweest, heeft zich ingezet<br />

voor een beter onderwijssysteem, zoals dat gold vóór de<br />

invoering van de Mammoetwet. Hij heeft zich altijd verzet tegen<br />

oeverloze (politieke) discussies over onderwijsstructuren,<br />

waarbij de inhoud een ondergeschikte rol speelde. Praat hem<br />

niet over de Middenschool (“vakkenpakketten, profielen en<br />

het meest misdadige: kinderen van 15-16 jaar suggereren dat<br />

ze daarmee een beroep moesten kiezen. Docenten die nooit<br />

buiten kwamen en niets van de arbeidsmarkt wisten”) en de<br />

vele kubieke meters papier met ongebruikte adviezen uit de<br />

onderwijssector die hij in de kelder van voormalig minister van<br />

Onderwijs, Deetman aantrof.<br />

omdat grote projecten in Nederland sinds de deltawerken<br />

zo’n dertig jaar zijn uitgebleven. Met de Tweede Maasvlakte<br />

en Ruimte voor de Rivier zien we dat de belangstelling voor<br />

ons vak behoorlijk toeneemt. Als we dergelijke uitdagende<br />

projecten weten voort te zetten – en daar ziet het met het<br />

Deltaprogramma wel naar uit – zal de interesse voor de<br />

waterbouwsector alleen maar verder groeien.”<br />

Deltaprogramma<br />

Het Deltaprogramma waarmee Nederland voor de toekomst<br />

klimaatbestendig moet worden gemaakt, belooft voor de<br />

waterbouwsector veel werk gedurende tientallen jaren. Maar<br />

ook nieuwe kennis en ervaring die ook op de buitenlandse<br />

markt kan worden aangewend. Verhoeven, die aanwezig was<br />

tijdens het eerste Nationale Deltacongres in Scheveningen, is<br />

niet ontevreden over de eerste signalen die staatssecretaris<br />

Joop Atsma daar afgaf. “Nu moet blijken hoe daadkrachtig<br />

we met elkaar zijn en wat we er verder van gaan maken.<br />

De aanpak van deltacommissaris Kuijken spreekt ons echter<br />

Kraaijeveld is destijds ook niet voor niets toegetreden tot<br />

het bestuur van Platform Bèta Techniek. Hij werd door<br />

de regering gevraagd te zorgen dat er meer technici en<br />

natuurwetenschappers uit de jongeren zouden komen.<br />

Hij stoorde zich aan geldverkwistende ambtenaren en practiviteiten<br />

en trok vervolgens het land in om op alle technische<br />

en algemene universiteiten, hbo-instellingen en vwo-scholen<br />

honderden toespraken te houden over het belang om toch<br />

vooral exact te kiezen.<br />

En niet zonder resultaat. Hij steunde initiatieven van<br />

geestverwanten in het onderwijs en wist uiteindelijk het aantal<br />

jongens en meisjes dat voor een b-opleiding koos met enkele<br />

tientallen procenten op te krikken. “Ik verzamelde op een<br />

gegeven moment 80 jongeren van 16-18 jaar om me heen<br />

en vroeg hen waardoor zij geraakt werden. Toen zeiden ze<br />

iets wat volstrekt voor de hand lag: niet door pakken papier,<br />

niet door gladde verhalen, wij willen mensen zien, inspirerende<br />

leraren, zoals wij allemaal wel een of meerdere leraren<br />

kunnen opnoemen die van grote betekenis in ons leven zijn<br />

geweest. Volgens Kraaijeveld ligt met een goede b-opleiding,<br />

inclusief een aantal talen, de wereld voor je open. “Zeker<br />

in de waterbouwsector.” Hij riep de aanwezigen op zich<br />

gezamenlijk in te zetten om de kwaliteit van het onderwijs een<br />

kick naar boven te geven. “Een taskforce Waterbouw. Dan<br />

gaat de waterbouwsector een rijke toekomst tegemoet.”<br />

Kraaijeveld kon het tenslotte niet laten te constateren dat<br />

toen hij zijn strijd begon, slechts vier van de honderdvijftig<br />

Kamerleden een exacte opleiding had genoten. “Dat zijn er<br />

nu twee…”<br />

bijzonder aan en de waterbouwers willen er graag hun<br />

energie in stoppen om mee te helpen sturen en oplossingen<br />

te vinden in een periode van grote begrotingstekorten.”<br />

Wijsheid en nieuwe kansen<br />

“Wat dat betreft zijn wij verheugd dat de deltacommissaris<br />

ons vanaf het begin heeft uitgenodigd mee te denken en<br />

onze praktijkervaring in te brengen”, zo vervolgt Verhoeven.<br />

“Building with Nature speelt daarbij een belangrijke rol en<br />

biedt ons nieuwe kansen op de wereldmarkt. Hoewel wij met<br />

de Tweede Maasvlakte en Ruimte voor de Rivier nog wel even<br />

vooruit kunnen, is het wel van belang dat er wordt nagedacht<br />

over de periode tot 2020. Dan wordt het eerste miljard in het<br />

Deltafonds gestort en kunnen de grote werkzaamheden van<br />

start. Wellicht zijn hier mogelijkheden tot voorfinanciering?<br />

De feiten wijzen uit dat we qua veiligheid door moeten zetten.<br />

Ik ga ervan uit dat de wijsheid overheerst, we er samen uit<br />

zullen komen in plaats van op onze lauweren te rusten met<br />

het idee dat het allemaal wel goed komt.”<br />

‘building with Nature’,<br />

nieuw exportproduct<br />

Nederlandse waterbouw<br />

Tekst: Olav lammers<br />

Loopt de Nederlandse water(bouw)sector internationaal al aan kop op het gebied van baggeren,<br />

het opspuiten van grote terreinen en zandsuppleties, de bouw van stormvloedkeringen en andere<br />

vormen van deltatechnologie, inmiddels wordt in Nederland kennis en ervaring opgedaan met<br />

‘Building with Nature’, ofwel ‘groene waterbouw’. Een geheel nieuwe benadering van waterbouw<br />

waarmee Nederland opnieuw hoge ogen kan gooien op de buitenlandse markt, zo bleek tijdens<br />

de Waterbouwdag op 9 november in Amersfoort.<br />

32 november 2010 november 2010 33


Onder de naam ‘EcoShape’ werken de Nederlandse waterbouwers<br />

aan ecodynamisch ontwikkelen en ontwerpen.<br />

Ze doen dit samen met overheden, kennisinstituten,<br />

ingenieurs- en adviesbureaus, havenbeheerders en private<br />

opdrachtgevers. Bij ecodynamisch ontwikkelen en ontwerpen<br />

wordt gebruik gemaakt van de dynamiek van het natuurlijke<br />

systeem. Een vijfjarig project dat in 2008 is opgezet en waarin<br />

30 miljoen wordt gestoken. De overheid financiert de ene<br />

helft, bedrijven de andere helft.<br />

Duurzaamheid<br />

Het initiatief is destijds genomen door Boskalis en Van Oord.<br />

“Wij zijn daartoe overgegaan omdat in het verleden nogal<br />

wat bouwkundige projecten werden teruggefloten door de<br />

Raad van State. Bij die ontwerpen zou te weinig rekening<br />

zijn gehouden met ecologische aspecten”, vertelt Frank<br />

Verhoeven, voorzitter van de Vereniging van Waterbouwers<br />

en groepsdirecteur bij Boskalis. “Vooral bij de Tweede<br />

Maasvlakte heeft dat sterk gespeeld en spannende momenten<br />

opgeleverd. Ook in de waterbouw is duurzaamheid hoog op<br />

de agenda komen te staan en om de ecologie wat ‘uit de softe<br />

hoek’ te halen, concreter te maken, zijn wij tot dit initiatief<br />

gekomen.”<br />

Natuurlijke dynamiek<br />

Met het project wordt kennis en ervaring opgedaan met<br />

krachten van de natuur om waterbouwkundige infrastructuur<br />

tot stand te brengen en tegelijk kansen te scheppen voor de<br />

natuur. Uitgangspunt daarbij is dat naarmate de dynamiek van<br />

de natuur beter begrepen wordt, de mogelijkheden worden<br />

• Werkt 30x sneller en 5x langer dan pekel<br />

• 24 - 45 uur werkzaam waardoor preventief te gebruiken<br />

• Direct werkzaam bij contact met sneeuw en ijs<br />

• Geen corrosieschade bij toepassing op o.a. (gelakte) metalen<br />

• Geen schade aan wegen<br />

• Bespaart arbeidskosten<br />

• Milieuvriendelijk<br />

• Werkzaam tot -50 graden Celsius<br />

• Voorkomt opvriezen Na 10 min. Na 1 uur<br />

Defrost <br />

vergroot om de natuur in het ontwikkel- en ontwerpproces te<br />

integreren. Met behulp van nieuwe inzichten en kennis wordt<br />

de natuur dan zelf een drijvende kracht achter de duurzame<br />

ontwikkeling van waterbouwkundige infrastructuur.<br />

Nederland bakermat<br />

Verhoeven: “Deze insteek heeft een enorme potentie voor<br />

opdrachten in het buitenland. Het mooie is dat Nederland op<br />

dit gebied de bakermat vormt omdat wij hier al in de praktijk<br />

met de toepassing kunnen experimenteren. Niet alleen op<br />

papier, maar ook in de praktijk, zoals bij de aanleg van de<br />

Tweede Maasvlakte, waar wij daadwerkelijk aan het monitoren<br />

zijn, en het programma Ruimte voor de Rivier. Dat geeft een<br />

enorme uitstraling die zich ook in het Deltaprogramma moet<br />

gaan manifesteren.”<br />

Kennis en ervaring opdoen<br />

De voorzitter van de vereniging van Waterbouwers doelt<br />

daarmee onder meer op grote plannen voor de Nederlandse<br />

kust, zoals het gedoseerd suppleren in Zeeuwse intergetijdengebieden<br />

en de megasuppletie (zandmotor) voor de<br />

Delflandse kust. Ook het idee om voor de Noord-Hollandse<br />

kust zandsuppleties in samenwerking met de natuur te<br />

laten plaatsvinden en nieuwe natuur te creëren, is een goed<br />

voorbeeld. Verhoeven: “Dat biedt bij uitstek de kans om nog<br />

meer kennis en ervaring op te doen met nieuwe vormen van<br />

traditionele technieken in de waterbouw en te bepalen welke<br />

hiervan de toekomst hebben.”<br />

Aansluiting op Watervisie<br />

Het Building with Nature-programma sluit op een aantal<br />

fronten nauw aan op de door het kabinet vastgestelde<br />

Watervisie. Daarin wordt de noodzaak aangegeven voor een<br />

fundamentele verandering in onze manier van denken en<br />

doen en voor het toepassen van innovatieve concepten rond<br />

watervraagstukken. Building with Nature wordt ook genoemd<br />

in de doelstelling van de Maatschappelijke Innovatieagenda<br />

Water (MIAW). Het doel van de MIAW is het verbinden van<br />

maatschappelijke met economische ambities. Innovaties op<br />

het gebied van water hebben alleen kans van slagen als een<br />

maatschappelijke behoefte samengaat met echte kansen<br />

voor het bedrijfsleven. Die kansen verleiden de sector om<br />

met oplossingen te komen en mee te investeren. Projecten in<br />

het Building with Nature-programma worden dan ook alleen<br />

gehonoreerd als er een significante bijdrage uit de particuliere<br />

sector komt.<br />

Meer informatie<br />

www.lotux-defrost.com<br />

Agenda<br />

Asfalt en bitumendag 2010<br />

7 december, De Flint in Amersfoort<br />

Dit jaar is het thema ‘Duurzaamheid en wegonderhoud’.<br />

Het programma varieert van concepten voor duurzame<br />

wegen, regelgeving op technisch en milieuhygiënisch vlak<br />

en productontwikkelingen, waaronder het zelfherstellend<br />

vermogen van asfalt. Ook de bijdrage van de verharding<br />

aan kostenbesparing en milieuwinst door brandstofbesparing<br />

komt aan bod. Veel invalshoeken en korte presentaties<br />

maken het mogelijk in één dag kennis te nemen van de<br />

nieuwe ontwikkelingen.<br />

www.vbwasfalt.nl<br />

Congres: Brabant bereikbaar<br />

8 december, Sofitel Cocagne, Eindhoven<br />

www.sbo.nl<br />

Middagsymposium Bouwprognoses 2010-2015<br />

9 december, Kasteel De Vanenburg, Putten<br />

www.bouwprognoses.nl<br />

Verkeer & Mobiliteit 2010<br />

9 december, Expo Houten<br />

Deze nationaal georiënteerde vakbeurs laat zien wat<br />

er vandaag de dag en in de nabije toekomst praktisch<br />

mogelijk is qua verkeerstoepassingen en mobiliteitsoplossingen.<br />

Dat betekent dat u er aanbieders met verkeersproducten<br />

en diensten vindt, verkeerskundige adviesbureaus<br />

en andere gesprekspartners op mobiliteitsgebied.<br />

www.verkeerenmobiliteit.nl<br />

Infratech<br />

11-14 januari 2011, Ahoy, Rotterdam<br />

www.infratech.nl<br />

CROW Infraweek<br />

11-14 januari 2011, Ahoy, Rotterdam<br />

CROW organiseert in samenwerking met InfraTech de<br />

CROW Infraweek. In negen symposia worden de nieuwste<br />

ontwikkelingen in de infra gepresenteerd. De symposia<br />

beslaan een ochtend, een middag of een gehele dag en<br />

worden afgesloten met een lunch- of dinerbuffet.<br />

www.crow.nl<br />

Injection Nederland is gespecialiseerd in het waterremmend maken van zandlagen.<br />

Behalve als toepassing in de bouwkuip, ook een uitstekende methode om<br />

bodemverontreiniging te isoleren.<br />

Door onze aangepaste boortechniek is het in de meeste gevallen mogelijk om voc-emissies<br />

uit de bodem tijdens het injecteren te voorkomen.<br />

Injection Nederland BV<br />

Symposium: 100 jaar afvoerreeks Borgharen<br />

3 februari 2011, Crown Plaza, Maastricht<br />

In 2011 bestaat de debietmeetreeks Borgharen 100 jaar.<br />

Reden voor Rijkswaterstaat Dienst Limburg om deze mijlpaal<br />

op 3 februari 2011 met een symposium onder de<br />

aandacht te brengen. Tijdens het symposium zullen drie<br />

sprekers ingaan op de afvoer bij Borgharen-dorp en het<br />

gebruik van de meetreeks voor extreme situaties. Hoe<br />

Koninklijk is de meetreeks en wat doen we ermee voor<br />

extreem droge en extreem natte situaties? Genoeg vragen<br />

om de afvoerreeks Borgharen-dorp onder de loep te<br />

nemen.<br />

www.rura-arnhem.eu<br />

De BouwBeurs<br />

7 t/m 12 februari 2011, Jaarbeurs, Utrecht<br />

De Internationale BouwBeurs is dé tweejaarlijkse ontmoetingsplaats<br />

waar bouwend Nederland bij elkaar komt. Deze<br />

editie is het thema ‘Bouwen doen we samen’. Gelijktijdig<br />

met de Internationale BouwBeurs vindt Bouw & ICT plaats<br />

van dinsdag 8 tot en met donderdag 10 februari. Van 7<br />

tot en met 11 februari staat hal 1 in het teken van Material<br />

Xperience.<br />

www.bouwbeurs.nl<br />

Vakbeurs Grond Groen en Water<br />

8 t/m 10 maart 2011, TT hal, Assen<br />

www.grondgroenenwater.nl<br />

Vakbeurs ParkeerVak<br />

5 t/m 7 april 2011, Brabanthallen, ’s-Hertogenbosch<br />

www.parkeervak.nl<br />

Heeft u ook een interessant evenement voor onze agenda?<br />

Mail het naar info@otar.nl!<br />

Marconiweg 4, 4131 PD Vianen - Tel.: 0347-375774 - www.injection.nl


91e jaargang nummer 9, november 2010<br />

Bestuur VWAR<br />

Hans van der Togt (voorzitter), Dick<br />

Ottevanger (secretaris), Albert Vink (penningmeester),<br />

André Timmermans (lid),<br />

Theo Berkhout (lid), Angelien van Boxtel<br />

(lid), Jim van de Geer (lid).<br />

Hoofd- en eindredactie<br />

Astrid Melger<br />

Advies en begeleiding<br />

Redactie Advies Commissie VWAR<br />

Medewerkers<br />

Olav Lammers, Constant Gras,<br />

Sandra Krens<br />

Redactie-adres<br />

Verhaalsuggesties, persberichten of andere<br />

tips kunt u mailen naar info@otar.nl<br />

Uitgever<br />

AcquiMedia<br />

Brouwerstraat 2-4, 3364 BE Sliedrecht<br />

Henk van der Brugge<br />

Tel.: 0184-481041<br />

info@acquimedia.nl<br />

Bladmanagement en advertentieverkoop<br />

AcquiMedia<br />

Wim Boer<br />

Tel.: 0184-481042<br />

info@otar.nl<br />

Vormgeving<br />

KLETS! TEKST & RECLAME B.V.<br />

Abonnementen<br />

Abonnementsprijs 2010 binnen Nederland<br />

€ 79,50 excl. BTW.<br />

Abonnementen buitenland (Europa)<br />

€ 94,- excl. BTW.<br />

Abonnementen lopen per jaar, ingaande de<br />

Uitgave onder licentie van de Vereniging<br />

van Waterstaatkundige Ambtenaren van<br />

de Rijkswaterstaat (VWAR)<br />

maand van aanmelding, en worden zonder<br />

wederopzegging steeds met een jaar verlengd.<br />

Losse nummers kosten € 9,50 per<br />

stuk excl. BTW, excl. verzendkosten.<br />

Voor opgave en vragen over abonnementen<br />

kunt u terecht bij Abonnementenland,<br />

Postbus 20, 1910 AA Uitgeest.<br />

Tel.: 0900-ABOLAND of 0900-226 52 63<br />

€ 0,10 per minuut.<br />

Fax: 0251-31 04 05<br />

Site: www.bladenbox.nl voor abonneren of<br />

www.aboland.nl voor adreswijzigingen en<br />

opzeggingen.<br />

Opzeggingen (uitsluitend schriftelijk)<br />

dienen 8 weken voor afloop van de abonnementsperiode<br />

in het bezit te zijn van<br />

Abonnementenland.<br />

‘Wie Wat Waar’<br />

Een reservering/abonnement op de rubriek<br />

‘Wie Wat Waar’ omvat 9 achtereenvolgende<br />

afplaatsingen voor slechts € 395,- en<br />

wordt zonder wederopzegging steeds met<br />

een jaar (9 afplaatsingen) verlengd.<br />

AcquiMedia heeft in nauwe samenwerking<br />

met de Redactie Advies Commissie van<br />

de VWAR deze uitgave van Otar samengesteld.<br />

De VWAR en de uitgever zijn<br />

zich bewust van hun verantwoordelijkheid<br />

aangaande inhoud en vormgeving<br />

van het magazine <strong>OTAR</strong>. Desalniettemin<br />

aanvaarden zij geen aansprakelijkheid voor<br />

eventueel in deze uitgave voorkomende<br />

onjuistheden.<br />

Reproductie van artikelen of delen van artikelen<br />

uit dit blad, op welke wijze dan ook,<br />

is uitsluitend toegestaan na voorafgaande<br />

schriftelijke toestemming van de uitgever.<br />

ISSN 0376 – 6799<br />

www.otar.nl<br />

Asfaltonderhoud<br />

Diepeveen VOF<br />

De Hooge Hoek 17<br />

3927 GG Renswoude<br />

Tel.: 06-20417349<br />

info@diepeveenvof.nl<br />

www.asfalt-onderhoud.nl<br />

Bermbeveiliging<br />

Laura Metaal Eygelshoven BV<br />

Postbus 42<br />

6470 EA Eygelshoven<br />

Tel.: +31(0)45 546 88 88<br />

h.verstappen@verran.nl<br />

www.verran.nl<br />

Baggerwerken<br />

Dredging and Contracting<br />

Rotterdam B.V.<br />

Zuid-Oostsingel 24d<br />

4611 BB Bergen op Zoom<br />

Tel.: +31 (0)164 266 144<br />

info@dcrnl.com<br />

www.jandenul.com<br />

Betonfabrikant<br />

Spanbeton BV<br />

Postbus 5<br />

2396 ZG Koudekerk a/d Rijn<br />

Tel.: 071-342 02 00<br />

info@spanbeton.nl<br />

www.spanbeton.nl<br />

OTAr dIGITAAl<br />

Vanaf begin 2011 zal <strong>OTAR</strong> Magazine ook digitaal beschikbaar<br />

komen. Alle abonnees krijgen vanaf dat moment niet alleen hun<br />

geprinte vaktijdschrift thuisgestuurd, maar kunnen het blad ook,<br />

per e-mail, in digitale vorm ontvangen.<br />

Om nu reeds kennis te maken met de digitale versie van Otar kunt<br />

u als voorbeeld de uitgave van oktober bekijken op<br />

www.otar.nl onder <strong>OTAR</strong> Digitaal.<br />

<strong>OTAR</strong> Digitaal oogt hetzelfde als de geprinte versie, maar is<br />

voorzien van verschillende verrijkingen zoals bijvoorbeeld wisselde<br />

foto’s / slideshows, extra achtergrondinformatie en, minstens zo<br />

belangrijk, veel advertentie-uitingen met een directe link naar de<br />

website van de betreffende adverteerder, waardoor nóg meer<br />

interactie ontstaat tussen aanbieder en (potentiële) klant.<br />

Nieuwsgierig? Bekijk dan de demoversie van <strong>OTAR</strong> Digitaal op<br />

www.otar.n<br />

Wie Wat Waar<br />

Uw vermelding (en<br />

foto) voordelig en<br />

doeltreffend in deze<br />

rubriek & op<br />

www.otar.nl<br />

Info: tel. 0184 - 481042<br />

E-mail: info@otar.nl<br />

Bermbeveiliging<br />

Prins Dokkum B.V.<br />

Postbus 4<br />

9100 AA Dokkum<br />

Tel.: +31 (0) 519 298 555<br />

info@prinsdokkum.com<br />

www.prinsdokkum.com<br />

Betonreparatie<br />

Injection<br />

Oplossingen voor bodem en bouw<br />

Injection Nederland B.V.<br />

Postbus 230<br />

4130 EE Vianen<br />

Tel.: +31(0)347 37 57 74<br />

injection@injection.nl<br />

www.injection.nl<br />

Advies en Engineering<br />

Ingenieursbureau Boorsma B.V.<br />

Postbus 647<br />

9200 AP Drachten<br />

Tel.: +31(0)512 58 03 00<br />

j.wessels@boorsma-consultants.nl<br />

www.boorsma-consultants.nl<br />

Betonreparatie & Beton-/<br />

Staalcoating producten<br />

Sika Nederland B.V.<br />

Zonnebaan 56<br />

3542 EG Utrecht<br />

Tel.: 030-241 01 20<br />

info@nl.sika.com<br />

www.sika.nl<br />

Betonverbeteraars en<br />

kleurpigmenten<br />

Scholz Benelux BV<br />

Postbus 356<br />

6700 AJ Wageningen<br />

Tel.: +31 (0)317 617 044<br />

info@scholz-benelux.com<br />

www.scholz-benelux.com<br />

Geluidsschermen<br />

Eurorail bv<br />

Postbus 62<br />

8060 AB Hasselt<br />

Tel.: +31(0)38 477 33 40<br />

info@eurorail.nl<br />

www.eurorail.nl<br />

Geluidsschermen<br />

Van Campen Geluidsschermen<br />

Postbus 2192<br />

8203 AD Lelystad<br />

Tel.: +31 320 277888<br />

info@campen.nl<br />

www.geluidsschermen.nl<br />

Colbond bv<br />

Postbus 9600<br />

6800 TC Arnhem<br />

Tel.: +31 26 366 4600<br />

geosynthetics@colbond.com<br />

www.colbond-geosynthetics.nl<br />

Grondverbetering<br />

C<br />

Cofra<br />

Cofra B.V.<br />

Postbus 20694<br />

1001 NR Amsterdam<br />

Tel.: +31(0)20 - 693 45 96<br />

mail@cofra.nl<br />

www.cofra.nl<br />

Damwanden en<br />

beschoeiingen<br />

Profextru Productie B.V.<br />

Postbus 122<br />

7770 AC Hardenberg<br />

Tel.: +31 (0)523 654 011<br />

info@profextru.nl<br />

www.prolock.nl<br />

Geografische informatie<br />

systemen<br />

Esri Nederland B.V.<br />

Postbus 29020<br />

3001 GA Rotterdam<br />

Tel: +31 (0)10 217 07 00<br />

bouw-infra@esri.nl<br />

www.esri.nl/bouw-infra<br />

Geokunststoffen Geotextielen<br />

Grondstabilisatie<br />

Grond- weg en waterbouw<br />

Aquafix Milieu bv<br />

Postbus 288<br />

3640 AG Mijdrecht<br />

Tel.: 0297-26 29 29<br />

info@aquafix.nl<br />

www.aquafix.nl<br />

Explosieven opsporing<br />

aDeDe bvba<br />

Antwerpsesteenweg 56-60<br />

B – 9000 Gent<br />

Tel: +32 9 228 61 50<br />

info@adede.com<br />

www.adede.com<br />

Geluidsschermen<br />

Redubel B.V.<br />

Postbus 177<br />

4190 CD Geldermalsen<br />

Tel.: 0345-588 500<br />

info@redubel.nl<br />

www.redubel.nl<br />

Geopex Products (Europe) BV<br />

Postbus 20<br />

2830 AA Gouderak<br />

Tel.: +31(0)182 377 327<br />

europe@geopex.com<br />

www.geopex.com<br />

Grondkerende wanden<br />

Terre Armée b.v.<br />

Postbus 318<br />

2740 AH Waddinxveen<br />

Tel.: +31(0)182 622 735<br />

Fax: +31(0)182 636 031<br />

www.terrearmee.nl<br />

Folieconstructies<br />

C<br />

Cofra<br />

Cofra B.V.<br />

Postbus 20694<br />

1001 NR Amsterdam<br />

Tel.: +31(0)20 - 693 45 96<br />

mail@cofra.nl<br />

www.cofra.nl<br />

Grondinjectie<br />

36 november 2010 november 2010 37<br />

Injection<br />

Oplossingen voor bodem en bouw<br />

Injection Nederland B.V.<br />

Postbus 230<br />

4130 EE Vianen<br />

Tel.: +31(0)347 37 57 74<br />

injection@injection.nl<br />

www.injection.nl


Grond- weg en waterbouw<br />

Van Walraven Bouw/<br />

Installatiematerialen<br />

Postbus 62<br />

3640 AB Mijdrecht<br />

Tel.: 0297-231400<br />

verkoop@walravenbv.com<br />

www.walravenbv.com<br />

Incident Management<br />

IMS b.v.<br />

Bosmanskamp 75<br />

4190 MT Geldermalsen<br />

Meldnummer: 0653-373406<br />

info@imsbv.nl<br />

www.imsbv.nl<br />

Prefab betonelementen<br />

Spanbeton BV<br />

Postbus 5<br />

2396 ZG Koudekerk a/d Rijn<br />

Tel.: 071-342 02 00<br />

info@spanbeton.nl<br />

www.spanbeton.nl<br />

Systeemgerichte<br />

contractbeheersing<br />

K2 Infra-Consultants<br />

Postbus 54<br />

3440 AB Woerden<br />

Tel.: +31(0)348 407 000<br />

consult@k2infra.nl<br />

www.k2infra.nl<br />

38 november 2010<br />

Houtproducten<br />

GWW Houtimport<br />

Bedrijfsweg 11<br />

3411 NV Lopik<br />

Tel.: 0348-55 00 09<br />

verkoop@gwwhoutimport.nl<br />

www.gwwhoutimport.nl<br />

Kwaliteitsborging<br />

K2 Infra-Consultants<br />

Postbus 54<br />

3440 AB Woerden<br />

Tel.: +31(0)348 407 000<br />

consult@k2infra.nl<br />

www.k2infra.nl<br />

Rijplaten en<br />

draglineschotten<br />

Lekkerkerker Roterdam<br />

Vareseweg 125<br />

3047 AT Rotterdam<br />

Tel.: +31(0)10 298 58 58<br />

verhuur@lekkerkerker.com<br />

www.lekkerkerker.com<br />

Verkeersmaatregelen<br />

De Jong b.v.<br />

Postbus 91<br />

4153 ZH Beesd<br />

Tel.: 0345-684 590<br />

Fax: 0345-684 530<br />

www.dejongbv.com<br />

Kunststof beschoeiing<br />

Bergschenhoek Civiele<br />

Techniek BV<br />

Postbus 45<br />

2650 AA Berkel en Rodenrijs<br />

Tel.: +31(0)10 5242650<br />

infobct@bergschenhoek-ct.com<br />

www.kunststofbeschoeiing.nl<br />

Landmeetkundige<br />

systemen<br />

Topcon Sokkia Nederland<br />

De Kronkels 14<br />

3752 LM Bunschoten<br />

Tel.: 033-2992939<br />

info@topconsokkia.nl<br />

www.topconsokkia.nl<br />

Signaleringsapparatuur<br />

Marelko Benelux<br />

Postbus 2674<br />

6026 ZH Maarheeze<br />

Tel.: +31(0)495-592 290<br />

info@marelkobenelux.nl<br />

www.marelkobenelux.nl<br />

Houtproducten<br />

Reef Hout<br />

Breukersweg 9<br />

7471 ST Goor<br />

Tel. : +31 (0)547 - 28 63 50<br />

info@reefhout.nl<br />

www.reefhout.nl<br />

Positionering- &<br />

Monitoringsystemen<br />

Seabed BV<br />

Zamenhofstraat 150, unit 120<br />

1022 AG Amsterdam<br />

Tel.: +31 (0)20-63 68 443<br />

sales@seabed.nl<br />

www.seabed.eu<br />

Sloopwerken<br />

Lekkerkerker Rotterdam<br />

Vareseweg 125<br />

3047 AT Rotterdam<br />

Tel.: +31(0)10 298 58 59<br />

sloopwerken@lekkerkerker.com<br />

www.lekkerkerker.com<br />

A single good idea<br />

often makes the<br />

difference between<br />

disaster and safety.<br />

Elastocoast revetments break<br />

the force of the waves.<br />

Elastocoast, the polyurethane system for mechanically<br />

bonding revetments on coasts, withstands even the<br />

heaviest seas. It is so open-pored that the waves’<br />

destructive energy is dissipated on impact. And it is<br />

so ecological that it is recolonized by flora and fauna<br />

only a short while after application.<br />

Elastocoast ® . Making our coasts safer.<br />

Further information: Denis Vugrek, Tel.: +49 5443 12-2859<br />

E-mail: denis.vugrek@basf.com, www.elastocoast.com


Gladheidsmeldsystemen<br />

Veiligheid vraagt om<br />

betrouwbare informatie<br />

Met het gladheidsmeldsysteem kan de gladheid op wegen worden bewaakt. De<br />

meetstations detecteren de plaatselijke omstandigheden en geven gegevens door<br />

aan een centrale server bij MeteoConsult. Van daaruit worden de wegbeheerders<br />

gewaarschuwd en geïnformeerd.<br />

Talent in techniek<br />

Glasvezeltechniek<br />

Aslastmeetsysteem<br />

Openbare verlichting<br />

Dynamisch verkeersmanagement<br />

Postbus 2009<br />

2470 AA Zwammerdam<br />

Telefoon (0172) 63 21 21<br />

Telefax (0172) 63 21 22<br />

Internet: www.vandenberg.nl<br />

10145 www.fige.nl

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!