BOOM-accountant Ed Weustenraad pakte af in onderzoek-Xenon ...

BOOM-accountant Ed Weustenraad
pakte af in onderzoek-Xenon
Roy Appels (Fiod) over
het gras bij de ander
Afpakken als estafette:
hijg elkaar in de nek
RELATIEMAGAZINE VAN HET OPENBAAR MINISTERIE | NR 05 | JAARGANG 18 | MEI 2012
Thema: afpakken

Digitale kinderlokkerij
IN dE BAN vAN EEN
vIRtuElE vRIENd
Chatten met kinderen is niet verboden, ook niet als het over seks
gaat. Pas als er pornografisch materiaal wordt uitgewisseld, of er de
intentie is om in het echt af te spreken om ontucht te plegen, wordt
het strafbaar. Dit fenomeen noemen we grooming.
Eva Kwakman, officier van justitie in Groningen, gaf onlangs in
dagblad Trouw een toelichting op grooming. 'Veel van de pedofielen
die op het internet naar minderjarigen speuren, doen zich eerst voor
als een leeftijdgenootje. Vaak begint het via de webcam en wordt er
bijvoorbeeld gevraagd of de kinderen hun kleren uit willen trekken.
Soms maken ze pas later duidelijk dat ze veel ouder zijn. Maar dan
zijn de kinderen al helemaal in de ban van hun virtuele vriend.'
Het opvoedblad J/M heeft onlangs in samenwerking met de NRCV
onderzoek laten doen naar het fenomeen grooming. Daaruit bleek
onder meer dat mogelijk wel tienduizenden Nederlandse kinderen
wel eens met een digitale kinderlokker zijn geconfronteerd.
Foto: ANP / Lex van Lieshout
2 | In Naam beeld artikel - Opportuun - Opportuun 5 - mei 5 - 2012 mei 2012 Opportuun 5 - mei 2012 - Naam artikel | 3

6
12
26
28
Afpakfront
Criminelen die na hun celstraf weer in hun
porsche kunnen stappen – Roy appels kan het
niet uitstáán. Daarom moeten Om, fiscus, politie
en bijzondere opsporingsdiensten één afpakfront
vormen. Interview met de tweede man van de
fiod. ‘Gun elkaar het succes.’
Coke en cash
“Tactisch” leek er niet veel reden om de woning te
doorzoeken van minnares van de vermeende
drugshandelaar. het financieel rechercheteam
stapte toch naar binnen. ed Weustenraad,
forensisch accountant van het BOOm, en George
van der Zon, (toenmalig) rechercheur bij politie
haaglanden, doken in tassen geld en administratie.
De opmaat voor een forse ontnemingsvordering.
Spiegeltje, spiegeltje…
het werk en het gedrag van Om-medewerkers
liggen onder een vergrootglas. Iedereen ziet – en
moet kunnen zien – wat wij doen. Integriteit is
daarom een kwaliteitskenmerk van het Om.
Bureau Integriteit Om wil integriteit vooraf
bespreekbaar maken.
Afpakken als estafette
als de schijn niet bedriegt, lijkt het de komende
jaren écht wat te worden. met afpakken. Opportuun
zag dat met het ketenprogramma afpakken de
schuttingen neergaan. het estafette-denken wint
terrein, en de persoonlijke betrokkenheid ook. ‘Ik
wil die graaiers niet meer terugzien.’
OPPORTUUN | RELATIEMAGAZINE VAN HET OPENBAAR MINISTERIE | JAARGANG 18 | NUMMER 05 | MEI 2012 Opportuun wordt gratis verstrekt
aan de medewerkers van het OM en andere geïnteresseerden. Het magazine verschijnt twaalf keer per jaar. De redactie is verantwoordelijk voor de
inhoud. Aan de in Opportuun verstrekte informatie kunnen geen rechten worden ontleend. Overname van artikelen met bronvermelding is toegestaan.
Abonnementenadministratie Wijzigingen? Stuur de adresdrager met de aangebrachte wijzigingen naar het retouradres, of e-mail de wijzigingen naar
opportuun@om.nl. Redactieadres Openbaar Ministerie, Parket-Generaal, afdeling Communicatie, Prins Clauslaan 16, Postbus 20305, 2500 EH Den Haag.
Eindredacteur Pieter Vermaas, 070 - 3399840 of p.vermaas@om.nl. Plaatsvervangend eindredacteur Thea van der Geest, 070 - 3399825 of t.v.d.geest@om.nl.
Aan dit nummer werkten mee Paul van der Zanden, Marijke Vromans Foto omslag Robin Utrecht Bladformule en vormgeving Kris Kras Design
Druk Tuijtel Oplage 8800
Aanpakken en afpakken!
Inhoud
Ik beschouw mijzelf over het algemeen niet als een rancuneus mens. In het gewone
sociale verkeer vind ik het een goede eigenschap als je over conflicten heen kunt
stappen. maar ik maak graag een uitzondering voor criminelen. Dan heb ik helemaal
niet de neiging om te denken: “ach, laat maar”. In tegendeel; ik kan dan juist heel
vasthoudend zijn. Ik vind het ronduit plezierig als we er in slagen om dat soort types
aan te pakken en hun crimineel vermogen af te pakken.
het mag duidelijk zijn dat één opsporingsdienst of één instantie het nooit kan opnemen
tegen de gehaaide jongens die denken dat crimineel ondernemerschap een
prima manier is om geld te verdienen. De fIOD, waar ik als staatssecretaris van
financiën verantwoordelijk voor ben, de politie en het Openbaar ministerie werken
dan ook sinds vorig jaar nog nauwer samen in het programma afpakken. Want het
lukt alleen maar om de daders in een hoek te drijven en hun zakken leeg te halen, als
we schouder aan schouder optrekken.
In meer juridische termen gevat, is rechtsherstel het doel van het programma
afpakken. het gaat erom de oude situatie van vóór het misdrijf zo goed mogelijk te
herstellen. Dat kunnen we alleen maar door het onrechtmatig verkregen voordeel af
te pakken. Zo tref je de daders in hun portemonnee. en het biedt ook de beste kansen
om de slachtoffers te compenseren. De fIOD, de politie en het Om gaan er samen op
af, zodat iedereen krijgt wat hij verdient.
frans Weekers, staatssecretaris van financiën
En verder...
Stelling > 10
De zaak > 11
Actueel > 16
Kortom > 18
Column > 21
Het Parket > 22
Jurisprudentie > 31
Gespot > 32
Opportuun 5 - mei 2012 - Inhoudsopgave | 5

Roy Appels :
‘Het gras bij
de ander is
ook groen’
6 | Naam artikel - Opportuun 5 - mei 2012
Criminelen die na hun celstraf weer in hun porsche kunnen stappen
– Roy appels kan het niet uitstáán. Daarom moeten Om, fiscus,
politie en bijzondere opsporingsdiensten één afpakfront vormen.
Interview met de tweede man van de fiod. ‘Gun elkaar het succes.’
‘PAK CRIMINELEN HUN
Het rechtsgevoel van Fiod-topman Roy Appels
PORSCHE AF’
‘Vroeger pakten we grote criminelen
wel op en kwam het vaak wel tot een
veroordeling. maar zelden kwamen
we bij hun vermogen. Versluierd en
weggesluisd was het al, door
notarissen, boekhouders, vastgoedhandelaren.
nú pakken we de
facilitators en “bankiers van de
onderwereld” aan. als fiod, maar
ook vooral samen met de nationale
Recherche in een combiteam.
Roy appels, plaatsvervangend
directeur van de fiscale Inlichtingen
en Opsporingsdienst, gelóóft in de
nieuwe visie op “afpakken”. In zijn
werkkamer in het fiod-kantoor in
Utrechts kanaleneiland, vallen de
woorden “samenwerken” en “elkaar
successen gunnen” vaak.
het combiteam is slechts één van de
initiatieven binnen het
“ketenprogramma afpakken”.
nationale Recherche en fiod
investeren samen in het team, onder
gezag van het Landelijk parket en
functioneel parket. Voor dergelijke
initiatieven wordt alleen geld
uitgetrokken als de indieners
aannemelijk konden maken dat hun
gezamenlijke, concrete, innovatieve
plannen ("bids") zeker drie keer
hun geld opleveren.
De partijen plukken al de vruchten
van het gezamenlijke team, ziet
appels. ‘De nationale Recherche
heeft veel expertise over de
georganiseerde criminaliteit, en wij
zijn weer sterk in complexe
financiële onderzoeken. als je dat
bij elkaar in één team zet, met
daarbij officieren en parketsecretarissen
van het Landelijk parket en
het functioneel parket, dan heb je
de goede mix om deze criminaliteit
aan te vliegen. Deze verbinding is
zó waardevol. fiod en fp hebben
veel ervaring en zijn goed in het
“terugrechercheren” in financiële
onderzoeken. Terwijl nationale
Recherche en Lp meer in het
heden werken. Ze kunnen goed
schakelen in de hectiek: vandaag
gebeurt er iets en direct verleggen
ze de koers in het onderzoek. nu
we samen in één team optrekken
leren ze dat van elkaar. en óf ze dat
leuk vinden! fiod-rechercheurs
leren van hun nR-collega’s veel
over de inzet van bijzondere
opsporingsbevoegdheden en van
hun tactische analyse. en recher-
cheurs van de nR kunnen van ons
leren op het gebied van financieel
rechercheren. het is mooi om dat
samen te brengen.’
niemand hoeft de 51-jarige appels,
oud-teamleider fraude van het fp in
Rotterdam, op te porren om af te
pakken. ‘Ónverteerbaar vind ik het:
verdachten en daders die zich ten
koste van anderen verrijken. Die met
bijvoorbeeld mooie rendementsverhalen
en malafide beleggingsconstructies
mensen hun laatste
spaarcentjes afhandig maken. Deze
mensen hebben daar hun hele leven
hard voor gewerkt, en dan alles
kwijt! De daders moeten achter de
tralies, en we moeten hun geld
afpakken. Teruggeven aan de slachtoffers,
zodat zij weer fatsoenlijk
door hun oude dag kunnen komen.
Straffen-zonder-afpakken botst met
rechtvaardigheid en mijn rechtsgevoel.
Ik kan het niet uitleggen als de
dader na zijn celstraf weer zijn eigen
porsche instapt en zijn oude leventje
voortzet met het geld dat hij
afhandig heeft gemaakt.’
afpakken was nooit “hot”. maar het
beeld kantelt, merkt appels. ‘De
maatschappij ziet wat voor verdien-
Opportuun 5 - mei 2012 - Interview | 7

sten er in om gaan, en de verontwaardiging
heeft zijn weerslag op de
aanpak. nog maar vier jaar geleden
gold dat je beter de fiscus kon
oplichten voor drie ton, dan voor drie
ton diefstal plegen. Voor die diefstal
ging je twee jaar de bak in, voor die
belastingfraude kreeg je een
taakstraf. Bovendien was het nog
maar de vraag of de “winst” werd
afgenomen. Dat is veranderd.’
appels geldt als trekker van
afpakken binnen de fiod. hij werd
drie jaar geleden binnengehaald
vanuit het fp om de opsporing
binnen het fiod te versterken. hij
stimuleerde dat de fiod zijn eigen
pseudokopers opleidde. Inmiddels
struinen fiod-rechercheurs zelf het
internet af naar aanbieders van
merkvervalste goederen als
medicijnen en sigaretten. Zonder de
grens van uitlokking te overschrijden,
maken ze afspraken met
illegale handelaren, waarna deze
kunnen worden aangehouden. Ook
OVC, opnemen van vertrouwelijke
communicatie, doet de fiod nu zelf.
In de vastgoedfraudezaak “klimop”
leverde dit afluisteren in hotelkamers
doorslaggevend bewijs op, al
was de apparatuur toen nog van het
kLpD. Tegelijkertijd, zegt hij, hoeft
niet elke organisatie alles zelf te
kunnen en alleen te doen. ‘Bij
afpakken moet je criminelen treffen
waar het het meest pijn doet, in hun
portemonnee. Voor het slachtoffer,
voor de maatschappij, én omdat geld
vaak de brandstof voor nieuwe
misdrijven vormt. Wie afpakt en hoe,
dat maakt eigenlijk niet uit.’
‘Weet je wat vroeger een doorn in
mijn oog was? Dan waren voor
politie en Om de strafrechtelijke
mogelijkheden uitgeput, en moest
het in beslag genomen vermogen
worden terug gegeven… en dan
bleek achteraf dat de fiscus tegen
deze verdachte nog een flinke
vordering had openstaan. eén
telefoontje vanuit de opsporing naar
de Belastingdienst had voldoende
geweest om langs een andere weg
dat geld af te pakken.’
‘en dus moeten de afpakpartners
meer samenwerken. Van begin tot
eind, van intelligence tot incasso.
Dus moet je “aan de voorkant” de
vragen stellen. Wat willen we
bereiken? hoe handelen we met het
meeste effect? Welke andere
partners heb ik nodig? Wie doet
wat? Waar liggen mogelijke
vermogenbestanddelen en hoe
kunnen we die het beste afpakken?
Want afpakken is breder dan het
strafrechtelijke ontnemen en
verbeurd verklaren. het gaat ook
om compensatie van slachtoffers,
schikken, de fiscus in stelling
brengen, bestuurlijke maatregelen.
Of soms ook om derdenbeslag.
Daarbij kan het Om zijn beslag
opheffen omdat een derde er civiel
beslag overheen heeft gelegd.’
‘De fiscus kan soms effectiever en
efficiënter werken dan het Om. De
fiscus hoeft niet te bewijzen dat een
belastingplichtige verkeerd heeft
gehandeld; het is juist de belastingplichtige
die zal moeten aantonen
hoe hij aan zijn vermogen komt.
Denk aan de “patseraanpak” van de
politie. Stel, politie en justitie weten
dat iemand een uitkering heeft én
een nieuwe BmW uit de 7-serie rijdt.
maar ze kunnen niet bewijzen dat de
auto met crimineel geld is bekostigd.
Dan kunnen ze beter de
Belastingdienst tippen. kan iemand
niet aantonen dat hij legale inkomsten
heeft, dan kan de fiscus iemand
een aanslag opleggen en uiteindelijk
die aanslag innen.’
‘maar in een ander geval doe je het
juist niet onopvallend. Dan ga je juist
voor het oog van de camera’s
Bentley’s wegslepen en schilderijen
van de muur tillen.'
‘In de vastgoedfraudezaak “klimop”
is voor een driesporenbeleid
gekozen. 46 miljoen ging naar de
slachtoffers: de pensioenfondsen.
meer dan honderd miljoen ging naar
de fiscus doordat op basis van
informatie uit het strafdossier
naheffingsaanslagen konden worden
opgelegd. er komen nog diverse
ontnemingszaken voor de rechter.’
‘klimop was een kolossale zaak.
meer dan vijf jaar heeft onderzoek
van de fiod geduurd. Op de actiedag
waren er wel vijf- tot zeshonderd
man in touw. Structureel zijn er
tientallen mensen mee bezig
Fiod-taken
Als opsporingsdienst van de Belastingdienst
doet de Fiod onderzoeken op het terrein van
de fiscale wetgeving en douanewetgeving.
Het speurt, onder meer, naar fraude met
toeslagen en subsidies, faillissementsfraude,
merkvervalsing (kleding, sigaretten) en
naar misbruik van strategische goederen.
geweest. Van veertig bij dalmomenten
tot honderdtwintig bij piekmomenten.
De branche zegt dat klimop
een incident is, maar daar denken
wij, gezien alle signalen, anders
over. fp-hoofdofficier marianne
Bloos is met de branche in gesprek.’
het gaat om samenwerken, stelt
appels. hij wijst op een tweede “bid”
binnen het ketenprogramma
afpakken waar de fIOD aan
meedoet. een gezamenlijk bid van
alle BOD’en en het fp. ‘Daarin
hebben de partijen afgesproken dat
in álle onderzoeken het afpakken
van crimineel vermogen vast
onderdeel is. afpakken is dus
gewoon werk. Verder doen twee of
meer BOD’en in 2012 minimaal drie
gezamenlijke onderzoeken en vanaf
2013 vier. Daarmee bundel je de
krachten die elke dienst heeft.’
het bid schermt ermee dat vanaf
2018 met een jaarlijkse investering
van 5,8 miljoen minimaal 49 miljoen
extra aan wederrechtelijk verkregen
voordeel aan het fp wordt gerapporteerd.
Daarvan zal ten minste
negentig procent, 44 miljoen, onder
conservatoir beslag worden gelegd,
waarvan uiteindelijk minimaal 28,8
miljoen moet worden geïncasseerd
door het fp. De investering leidt
verder tot een spinn off van een
extra (boete-)opbrengst van 17
miljoen in het bestuurlijke traject.
Bijzondere opsporingsdiensten
waren altijd “verticaal”, op hun
departementen, georiënteerd. De
fiod op financiën. De Sociale
inlichtingen en opsporingsdienst
(SIOD) op Sociale Zaken. De
VROm-IOD op VROm. en de nieuwe
Voedsel- en Warenautoriteit op LnV.
nu werken ze, met al hun kennis, in
alle onderzoeken meer samen.
‘hun onderzoek begint pas als ook
de afpakmogelijkheden en -activiteiten
zijn beschreven in preweegdocumenten
en projectplannen, en het
onderzoek eindigt pas als ook het
financiële deel klaar is.
medewerkers worden getraind,
begeleid en uitgewisseld, en de
toppers vormen een expertpool.
Waar mogelijk loopt het strafrechtelijke
onderzoek samen met het
financiële onderzoek. Vermogen
moet vroegtijdig worden gedetecteerd
en in beslag genomen. Zo
brengen we doorlooptijden omlaag
en casht de keten snel.’
In afpakland liggen nog veel
percelen braak, stelt appels. en niet
omdat afpakken zo moeilijk is. ‘het
punt is: we hebben te lang binnen
onze eigen kokers gedacht.
Belangrijk is dat je weet welke
bijdrage een dienst kan geven en
over welke informatie ze kunnen
beschikken. Vaak blijkt dat als je wél
over de informatie had beschikt die
bij andere diensten lag, je andere
keuzes zou hebben gemaakt. De
fiod, bijvoorbeeld, heeft zelf geen
vermogenstraceerders in dienst.
maar het BOOm wel. De
Belastingdienst heeft veel kundige
Gezamenlijk succes
financiële mensen die kunnen
helpen bij ingewikkelde financiële
constructies. Dat delen, die verbinding
leggen - dat moet bevorderd
worden.’
Dat vereist veel samenwerking.
Willen mensen dat wel? appels: ‘het
probleem is niet dat mensen niet
willen samenwerken, zeker niet op
de werkvloer. maar we leven zo “on
the targets”, dat “streepjes halen”
binnen je eigen organisatie soms
belangrijker is dan het maximale
effect dat je voor de maatschappij
wil bereiken.’
Verder moeten we –ook de fiod- bij
het samenwerken oog voor de ander
houden. heb het lef de successen
met anderen te delen. met onze
expertise hebben we het als fiod
makkelijk. maar het kan verstandig
zijn om een afpaksucces op het
conto van een andere opsporingsdienst,
waarmee je samen werkt, te
laten komen. Daarmee kunnen die
collega’s in hun eigen organisatie
het afpakken nog meer op de kaart
zetten en mensen in beweging
krijgen. Gun elkaar het succes. het
gaat al beter, maar ook het Om kan,
bijvoorbeeld in persberichten, nog
meer de nadruk leggen op gezamenlijke
successen door daarin ook
nadrukkelijk de opsporingsdiensten
'Ik onderschrijf volledig het belang dat Roy Appels hecht aan intensieve
samenwerking tussen alle afpakpartners. Het maakt
niet uit welke overheidsdienst crimineel vermogen afpakt, áls het
maar gebeurt.
Is afpakken via de Belastingdienst de snelste en meest efficiënte
manier? dan haalt de fiscus het criminele geld terug. Gaat het om
een complexe afpakzaak? dan schakelen we de expertise in van het
Bureau Ontnemingswetgeving OM.
Het is belangrijk dat we het Programma Afpakken gezamenlijk tot
een succes maken. dat vraagt om samenwerking tussen politie,
bijzondere opsporingsdiensten, Belastingdienst, het OM en vele
andere partners. door samen op te trekken kunnen we snel en
efficiënt meer crimineel vermogen afpakken.
Ik wil dat die manier van denken in elke zaak terugkeert.
dat doen we eerst en vooral voor de slachtoffers. We willen gedupeerden
van bijvoorbeeld fraude zoveel mogelijk schadeloos stellen.
Zijn er geen slachtoffers in beeld – zoals in onder meer drugszaken
– dan vloeit het afgepakte crimineel vermogen naar de
staatskas.’
Marianne Bloos, voorzitter Stuurgroep Afpakken en hoofdofficier FP
te noemen. mensen denken
simpelweg vaak niet verder dan hun
eigen organisatie. Terwijl het gras
bij de buren óók heel groen kan zijn.
Die gunfactor, dat uitstralen dat je
als één front opereert, als één keten
– dat geeft een boost, hoor.’
‘niemand is tegen samenwerken,
maar in de uitvoering schuurt het
soms. Je moet samen verschillen
overbruggen: in kennis en kunde; in
achtergrond en cultuur. Ook voor
aspecten als vertrouwen en veiligheid
moet je oog hebben. als
manager moet je daar aandacht
voor hebben. Zo is de politie, en dat
bedoel ik niet onaardig, redelijk
hiërarchisch georganiseerd, terwijl
de fiod een vrij platte structuur en
cultuur kent. Gechargeerd: bij de
politie geldt eerder: “als de baas
zegt dat we linksaf gaan, gáán we
linksaf.” Onze rechercheurs gaan
steeds het gesprek aan om de ander
te overtuigen dat in hun ogen een
beslissing niet juist is. Voor die
verschillen zul je tot op zekere
hoogte begrip moeten hebben.
alleen dan wordt samenwerken en
daarmee afpakken een succes.’
Tekst: pieter Vermaas
foto: Onno kummer
8 | Interview - Opportuun 5 - mei 2012 | 9

DE STELLING
‘ Liever miljoenen afpakken in een paar zaken dan
een paar centen afpakken in veel strafzaken’
‘Ja’
Ik zou liever miljoenen afpakken in een paar grote
strafzaken, dan standaard bij iedereen. Want mensen
die grof geld hebben verdiend met economische
misdaden hebben geen recht op dat vermogen. Ze
moeten veroordeeld worden voor hun vergrijp en hun
crimineel vermogen moet worden afgepakt.
het ligt anders als iemand geen economisch delict
heeft gepleegd. Dan vind ik het maar de vraag of je
moet afpakken. Je moet naar de individuele omstandigheden
kijken om daarover te beslissen. als een
veroordeelde geen financiële middelen heeft, wat voor
uitweg heeft hij dan?
Je kan met rücksichtslos afpakken iemand ook de
criminaliteit in duwen. als je bijvoorbeeld een scooter
afpakt van een koerier, dan ontneem je hem ook zijn
inkomsten. Bij kleinere zaken moet je de persoonlijke
situatie bekijken. pak af als er wat af te pakken is of
tref een regeling. Overweeg om het bedrag om te
zetten tot een werkstraf. Standaard afpakken brengt
ook kosten met zich mee. Weegt dat op tegen wat het
opbrengt? en wat is het voordeel dan?
Maarten van Oort (23), deelnemer OM-burgerforum
Rotterdam
10 | Stelling - Opportuun 5 - mei 2012
‘Nee’
Ik vind het korte termijn denken: wel miljoenen
afpakken van grote jongens en van de kleintjes niets.
het is natuurlijk snel geld maken om alleen bij grote
zaken het criminele geld af te pakken. maar kleine
criminaliteit wordt op die manier niet afgeremd. Dus
pak bij grote én kleine criminelen af. Ze nemen beiden
bewust risico. neem bijvoorbeeld uitkeringsfraude. Ik
heb het idee dat sommige mensen met een uitkering
ook zwart werken voor een extra inkomen. Dat is
crimineel gedrag. Ze zouden alles moeten terugbetalen
en de belastinggelden die ze ontdoken ook.
als je niet afpakt schept het precedenten voor gelijkwaardige
gevallen. Ook schadevergoeding moet je af
kunnen pakken, omdat daders er anders te makkelijk
vanaf komen.
Door niet af te pakken bij kleine vergrijpen ontstaat het
idee bij boefjes dat ze minder risico lopen om gepakt te
worden. natuurlijk kost het de gemeenschap meer om
kleine bedragen af te pakken, maar laat de crimineeltjes
er maar iets voor terugdoen. papier prikken wat
mij betreft, wat bureau halt met jongeren doet.
Aline de Reus (57), deelneemster Ad lezersjury en
OM-burgerforum Rotterdam
foto’s: michel de Groot
Zaanse portier
Mot in de rij voor de disco
Het uitgaansleven van Zaanstad is
een ruige boel. Amsterdam Zuidoost
meets de Hollandse polder. In Club
Minq hebben ze de opvallende
huisregel dat de samenstelling van
het publiek een afspiegeling moet
zijn van de maatschappij.
Op een avond in maart van 2010 ging
het mis. Beneden, in de club, was
het stampvol. Bij de ingang zou de
portier hebben geroepen: ‘Alle
negers uit de rij!’, of iets dergelijks.
Een van de wachtenden, een donker
meisje van toen zestien, kwam thuis
en vertelde het haar moeder, zo van:
wat mij nu toch is overkomen. Joh,
zei de moeder, dat is discriminatie,
daar moet je aangifte van doen. Ze
hadden het er vaak over. Drie weken
later stapte de dochter naar de
politie.
Anderen die in de rij hadden
gestaan, stuurden brieven en mails
die nu ook in het strafdossier zitten.
Soms hadden ze het niet verstaan.
‘Ik hoorde blablabla mogen niet
meer naar binnen. Ik hoorde van
anderen dat hij “donkere mensen”
zei.’
Vandaag, bij de politierechter in
Haarlem, zitten moeder en dochter
op de publieke tribune. Tegenover
de rechter zit de portier: type
sportschool, houthakkersoverhemd,
geschoren kop. Er is een getuige: de
eigenaresse van club Minq. Eerder
kwam ze niet opdagen, het scheelde
een haartje of de politie was haar
komen ophalen.
Heeft zij die nacht tegen haar portier
gezegd dat er geen donkere mensen
meer in mochten, vraagt de rechter.
Nee, zegt ze.
En hoe zit het met die huisregel van
de afspiegeling van de maatschappij?
Hoe pas je die toe?
‘Dat is echt iets dat ik aan de portier
overlaat’, zegt ze. Handen, onschuld,
dat werk.
Dan is de portier aan de beurt.
‘Kunt u zich herinneren’, vraagt de
rechter, ‘of u die nacht aanwijzingen
kreeg dat u geen mensen meer
moest toelaten?’
‘Ik ga het hier niet letterlijk zeggen,’
zegt de portier, ‘maar mevrouw
meldde luidkeels dat ik geen
donkere mensen meer mocht
binnenlaten, maar alleen vaste
klanten.’
Bovengekomen, vertelt de portier,
bleek er mot te zijn ontstaan in de
rij. ‘Toen heb ik iedereen weggestuurd.
Ik heb gezegd: “We gaan een
half uur dicht, er komt niemand
meer in”. Als je blanke mensen
weigert, accepteren ze dat.
Allochtonen hebben dan nog wel
eens de neiging om te zeggen dat ze
dan worden gediscrimineerd.’
‘Dus als de aangeefster zegt dat ze
hoorde: “Alle bruine mensen
moeten uit de rij”, dan liegt mevrouw?’
‘Dan liegt mevrouw.’
De officier van justitie twijfelt niet.
‘Uit de aangifte volgt dat mijnheer
heeft gezegd dat alle donkere
mensen uit de rij moesten. Door die
uitspraak te doen, neemt hij het
risico dat mensen zich gediscrimineerd
voelen. Als hij het al in
opdracht heeft gedaan, dan ontslaat
dat hem nog niet van zijn eigen
verantwoordelijkheid.’ Ze eist 250
euro boete.
De advocaat vindt het bewijs maar
zo-zo. Er zit zoveel van horen
zeggen bij, de mensen uit de rij
hebben elkaar opgestookt, denkt hij.
‘Ik ga uit van de aangifte’, begint de
rechter zijn uitspraak. ‘Aangeefster
is een jong meisje, maar is tijdens
het verhoor staande gebleven.’
De verdachte slaakt een hoorbare
zucht.
‘U hebt mensen gediscrimineerd op
grond van ras. U bent al lang
professioneel actief, u weet als geen
ander dat dit soort uitlatingen als
discriminerend kan worden opgevat.
Ik veroordeel u conform de eis tot
250 euro boete.’
In de hal blijven de hoofdrolspelers
plakken. Moeder en dochter zijn
tevreden, de portier boos. Dit kan hij
niet hebben op zijn strafblad, dit
gaat om zijn brood. Hij wil in beroep.
Tekst: Lars Kuipers
Illustratie: Guusje Kaaijk
Opportuun 5 - mei 2012 - de Zaak | 11

‘De verdachte
was
een echte
patser’
Coke en cash
De afpakzaak van BOOM-accountant Weustenraad en rechercheur Van der Zon
bij de minnares
12 | Naam artikel - Opportuun 5 - mei 2012
“Tactisch” leek er niet veel
reden om de woning te
doorzoeken van minnares
van de vermeende drugshandelaar.
Het financieel
rechercheteam stapte toch
naar binnen. Ed Weustenraad,
forensisch accountant
van het BOOM, en George
van der Zon, (toenmalig)
rechercheur bij politie
Haaglanden, doken in
tassen geld en administratie.
De opmaat voor een
forse ontnemingsvordering.
De wijk escamp in Den haag wordt op een
dinsdag halverwege december opgeschrikt door
een inval van de politie. In een strak gecoördineerde
actie doorzoeken politiemensen de
woning van de minnares van drugshandelaar
marcel.
het resultaat van de doorzoeking is indrukwekkend.
De politie vindt in de woning een industriele
ton vol cocaïne en een tas met coke. In totaal
ruim honderd kilo. Daarnaast liggen verspreid in
de woning een koffer en tassen vol contant geld:
opgeteld meer dan 1,3 miljoen euro. het geld en
de drugs worden in beslag genomen. De
eigenaren zullen hun bankbiljetten nooit meer
terugzien.
het is inmiddels jaren geleden, maar forensisch
accountant ed Weustenraad van het Bureau
Ontnemingswetgeving Om (BOOm) bewaart nog
levendige herinneringen aan die decemberdag.
‘We draaiden mee in een groot onderzoek naar
cocaïnehandel. Voor het tactische deel van dat
onderzoek leek de woning van deze vrouw niet
erg interessant. maar het financieel rechercheteam
wilde daar per se naar binnen, omdat we
vermoedden dat een van de hoofdverdachten er
zijn administratie had ondergebracht. het is
goed dat we hebben doorgezet, want deze
onverwachte vondst was natuurlijk prachtig.’
Opportuun 5 - mei 2012 - Alles afwegende | 13

het verhaal begint rond de jaarwisseling van 2000
op 2001. Uit informatie van de Criminele
Inlichtingeneenheid blijkt dat een internationale
organisatie werkt aan de opbouw van een cokelijn
van Colombia naar nederland. De daders verstoppen
hun illegale handelswaar in blikken met
palmharten, jonge scheuten van palmbomen die
veel gebruikt worden in salades. De route loopt
van Colombia naar equador, waar de cocaïne op
een schip naar antwerpen wordt geladen. politie
zijn op de hoogte en starten onderzoek "Xenon".
De eerste zending met daarin 312 kilo cocaïne
wordt direct onderschept door de douane in
antwerpen. Slechts enkele blikken met coke
blijven achter, waarna de container wordt
doorgelaten voor transport naar nederland. een
vrachtwagen levert de lading dinsdag 19 december
2001 af bij een opslagloods in maasland. Dat is
het startsein voor ingrijpen. een serie verdachten
wordt aangehouden, onder wie drugshandelaar
marcel en zijn maîtresse uit de haagse wijk
escamp.
naast het klassieke opsporingsonderzoek naar de
drugsbende loopt ook een strafrechtelijk financieel
onderzoek. Dat levert enkele maanden voor de
“klapdag” in december al een grote drugsvangst
op. De Colombiaanse autoriteiten onderscheppen
in de zomer van 2001 op de luchthaven van Bogota
720 kilo cocaïne, uiterst vakkundig verstopt in een
lading fruitpulp. ‘De drugshandelaren dachten dat
ze pech hadden en deze vondst een toevalstreffer
was’, zegt George van der Zon, destijds financieel
rechercheur bij de politie haaglanden. 'maar deze
vangst was het gevolg van financieel rechercheren.
een van onze verdachten in nederland was
net een handelsbedrijf gestart in fruitpulp en hij
deed uitsluitend zaken met één Colombiaanse
toeleverancier. Dat is wel heel opmerkelijk. aan de
hand van informatie van de Belastingdienst
gecombineerd met financieel speurwerk konden
we vanuit nederland dit drugstransport opsporen.’
Onderzoek Xenon leidt naar in totaal 1132 kilo
cocaïne en miljoenen euro’s crimineel geld. Deze
vangst markeert voor Weustenraad en Van der Zon
enkel een tussenstand in hun onderzoek. met een
team van twee financieel en zes tactisch rechercheurs
bereiden ze een ontnemingsvordering van
miljoenen euro’s tegen de verdachten voor.
Crimineel geld wordt afgepakt, zodat drugshandelaren
geen profijt hebben van hun illegale
praktijken. en zodat ze na hun celstraf geen geld
achter de hand hebben om opnieuw een cokelijn
op te zetten.
forensisch accountant Weustenraad: ‘Tijdens de
actiedag in december werd beslag gelegd op alle
vermogensbestandsdelen die we in kaart hadden
gebracht. Onroerend goed, auto’s bankrekeningen
– noem maar op. en natuurlijk administratie. Daar
moet je snel induiken. Zijn er nog onbekende
14 | Alles afwegende - Opportuun 5 - mei 2012
bankrekeningen of ander vermogen?’
Rechercheur Van der Zon vult aan: ‘We hebben
niet zomaar alles meegenomen, maar gekeken
welke informatie nuttig is voor ons onderzoek.
Dan nog eindig je met vuilniszakken vol papierwerk.’
het napluizen van administratie is monnikenwerk,
maar legt wel de basis voor een goede
ontnemingsvordering. het financieel opsporingsteam
brengt het uitgavenpatroon van de verdachten
in kaart met een zogeheten kasopstelling. Dat
betekent dat rechercheurs nagaan hoeveel geld
de verdachten hebben uitgegeven en welk legaal
inkomen daar tegenover staat.
‘neem nu marcel. Dat was een echte patser’, zegt
Van der Zon. ‘hij bestelde voor meer dan zeventigduizend
euro een mercedes. Die betaalde hij in
vier delen, allemaal met contact geld. Bij de
laatste betaling nam marcel een dure fles
champagne mee naar de autodealer. al het
personeel moest proosten op zijn aankoop.’
De aanschaf van de mercedes is slechts één
voorbeeld van de onverklaarbare uitgaven die
achteraf zijn gereconstrueerd. In totaal doet het
financieel rechercheteam zo’n honderdtachtig
deelonderzoeken naar uitgaven van de drugsverdachten.
Dat is een pittige klus. De mannen
blijken gebruik te maken van complexe witwasconstructies
en bedrijven in binnen- en buitenland
om de herkomst van hun geld te verhullen.
het onderzoek naar de portemonnee van marcel
leidt naar fikse uitgaven aan onder meer dure
audioapparatuur, reizen, sieraden en de betaling
van een handlanger. maar veruit het grootste
bedrag geeft marcel volgens de rechercheurs uit
aan de financiering van drugstransporten: meer
dan 2,2 miljoen euro. Die investering is berekend
op basis van de groothandelsprijzen in Colombia.
De berekening van marcels crimineel vermogen
komt uiteindelijk uit op bijna 3,8 miljoen euro.
het financieel onderzoek resulteert in een dik
Geen euro op zak
de berg contant geld die werd gevonden bij de doorzoeking
in Escamp bestond volledig uit buitenlandse valuta.
Het is nooit precies vast komen te staan waarom. Maar
van der Zon en Weustenraad hebben wel een theorie. ‘de
invallen in Xenon vonden plaats aan de vooravond van de
invoering van de euro. We vermoeden dat de verdachten
bewust voor valuta hebben gekozen die buiten de eurozone
vallen. Stel dat ze alleen guldens bezaten. dan
hadden ze al die miljoenen in vrij korte tijd bij de bank
moeten omwisselen voor euro’s. dat zou een risico zijn.
Met deze buitenlandse bankbiljetten kwamen ze onder
die druk uit en hoopten ze niet op te vallen.’
proces-verbaal. Om het inzichtelijk te houden,
bouwt het financieel opsporingsteam het
proces-verbaal op als een piramide. De top wordt
gevormd door een samenvatting met daarin de
belangrijkste conclusies. Die rusten op verschillende
bouwstenen: hoofdstukken waarin de
cijfers en het bewijs exact worden uitgewerkt.
‘Xenon is een van de grotere ontnemingszaken
van het BOOm’, stelt Weustenraad vast. ‘Toch
omvat het “hoofd proces-verbaal” slechts elf
pagina’s. Daar staat alle informatie in. Je moet
het rekenwerk overzichtelijk brengen, ook voor de
rechtbank. Deze methode om het onderzoek
compact en begrijpelijk te houden, hebben we in
Xenon voor het eerst gebruikt.’
Officier van justitie karin Zweers brengt de ontnemingsvordering
in Xenon voor de rechtbank in
haarlem, daarbij ondersteund door Weustenraad.
De inhoudelijke behandeling is voorafgegaan door
uitvoerig schriftelijk overleg. ‘Dus kwam de
voorzitter van de rechtbank binnen met de vraag:
“heeft u nog aanvullende punten? nee? Dan kan
de officier beginnen met het requisitoir.” Binnen
een uur was de zitting voorbij. Terwijl we het toch
over miljoenen verondersteld crimineel geld
hadden’, blikt Weustenraad terug.
De rechtbank haarlem volgt de eis van het BOOm
en oordeelt dat marcel 3,8 miljoen euro crimineel
vermogen moet inleveren. het gerechtshof
verlaagt de ontneming later tot 1,2 miljoen euro.
‘We zijn in deze zaak voor verschillende ankers
gaan liggen en hebben de aankoop van partijen
drugs volledig aan marcel toegerekend’, verklaart
Weustenraad. ‘het hof constateert dat de
verdachte die cocaïne samen met anderen heeft
betaald. Bovendien heeft het gerechtshof een
geldboete van negenhonderdduizend euro uit de
strafzaak tegen marcel in mindering gebracht op
de ontnemingsmaatregel.’ In de strafzaak kreeg
de drugshandelaar negen jaar cel opgelegd.
De ontnemingsmaatregel tegen marcel is
inmiddels volledig geëxecuteerd. het Centraal
Justitieel Incassobureau kon het bedrag innen
dankzij het grootschalige beslag dat in december
2001 werd gelegd op geld en goederen. een
medeverdachte van marcel moet van het
gerechtshof 177.000 euro crimineel geld terugbetalen,
naast zijn gevangenisstraf van drie jaar. een
derde verdachte in Xenon kreeg van de rechtbank
een ontneming van 635.000 euro opgelegd. het
hoger beroep in die zaak loopt nog. Zijn gevangenisstraf
van zes jaar is wel onherroepelijk.
en de minnares uit escamp? Zij kreeg een
gepeperde boete van 13.500 euro voor het
verbergen van cocaïne en crimineel geld in haar
woning.
Tekst: paul van der Zanden
foto: Robin Utrecht
‘We wisten
elkaar snel
te vinden’
Ed WEuStEN RAAd EN GEORGE vAN dER ZON:
Weustenraad en van der Zon kijken tevreden
terug op de nauwe samenwerking tussen
politie en Openbaar Ministerie in het financieel
onderzoek binnen Xenon. ‘de lijnen waren
kort; we wisten elkaar snel te vinden. En we
hadden voldoende financiële kennis in huis.
dat alles heeft zeker bijgedragen aan het
succes in deze zaak’, zegt van der Zon.
George van der Zon (1964) was in de periode
dat het onderzoek Xenon werd opgestart
financieel rechercheur bij de politie
Haaglanden. Hij stapte in 2004 over naar de
Nationale Recherche, die toen werd opgericht,
en werd daar financieel expert. tegenwoordig
is van der Zon milieujurist bij IPOl, de informa-
tietak van het Korps landelijke politiediensten.
Ed Weustenraad (1958) is nog altijd senior
forensisch accountant bij het Bureau
Ontnemingswetgeving OM. Hij adviseert
officieren van justitie bij berekeningen van
crimineel vermogen in complexe ontnemings-
zaken. vanuit die functie stuurt hij ook politie-
teams aan. Weustenraad is inmiddels tevens
teamleider van de BOOM-vestiging in
Rotterdam.
Opportuun 5 - mei 2012 - Naam artikel | 15

‘De kracht zit ‘m in het
feit dat er gelijktijdig
wordt gewerkt in
plaats van na elkaar’
Selecteren, afdoen, uitvoeren
ZSM als landelijke werkwijze
16 | Actueel - Opportuun 5 - mei 2012
Vanaf deze maand bereiden alle parketten zich voor op
de invoering van een nieuwe werkwijze om eenvoudige
strafzaken af te handelen. Afgelopen jaar is er al
proefgedraaid. Resultaat: het ging beter en sneller.
een verdachte stompt en duwt een jongen en
trekt daarbij het poloshirt van het slachtoffer
kapot. De waarde van het shirt wordt vastgesteld
op €75. De dader betaalt meteen, en de
politie draagt het bedrag direct over aan het
slachtoffer. Vervolgens krijgt de dader nog
een boete van € 400,- voor mishandeling, die
hij ook direct kan betalen. klaar.
“Samen, snel, slim, selectief, simpel en
samenlevingsgericht” eenvoudige strafzaken
afhandelen. Dát aan het einde van dit jaar
geregeld hebben, is wat Om, politie en hun
ketenpartners beogen.
Bij de intake van de strafzaken wordt direct
een selectie toegepast. Is er sprake van een
eenvoudige, veelvoorkomende zaak, zoals
winkeldiefstal of vernieling, die zonder
tussenkomst van de rechter kan worden
afgedaan, dan wordt er direct een beslissing
door het Om genomen. Zo kan een eenvoudige
mishandeling, willekeurig waar, soms al
binnen enkele uren betekenisvol worden
afgedaan.
landelijke invoering
De landelijke voorbereiding om tot deze
nieuwe werkwijze te komen, is deze maand
van start gegaan. na pilots op vijf verschillende
parketten en regiokorpsen gaan ook de
andere parketten aan de slag met de invoering.
Om en politie willen met de nieuwe werkwijze
de bureaucratie verminderen en de slagkracht
verhogen, zodat slachtoffers, verdachten
en de samenleving sneller weten waar ze
aan toe zijn. er moet een einde komen aan
lange doorlooptijden, zodat criminaliteit
doelmatiger en effectiever wordt aangepakt.
De aanpak vraagt om een hechte samenwer-
king. Behalve het Om en de politie zijn ook de
advocatuur, de Rechtspraak, de reclasseringsorganisaties,
Slachtofferhulp nederland
en de Raad voor de kinderbescherming erbij
betrokken.
De kracht van dit werkproces zit in het feit dat
er gelijktijdig wordt gewerkt in plaats van na
elkaar. De ketenpartners bekijken bijvoorbeeld
of er een slachtoffer is, wat de eventuele
schade is, of de dader al bekend is van
eerdere zaken en het effect van de zaak op de
buurt. alle relevante informatie die nodig is
voor een afdoeningsbeslissing wordt door de
betrokken partners uitgewisseld. Op basis
daarvan kan snel, zichtbaar en effectief een
sanctie worden opgelegd.
OM-teams
Binnen het Om worden speciale teams
samengesteld, met de officier van justitie als
boegbeeld, die worden opgeleid om met de
nieuwe manier van werken aan de slag te
gaan. De officier van justitie speelt een
centrale rol. kort na de aanhouding van een
verdachte bespreekt de officier van justitie de
zaaksinformatie met de ketenpartners. hij
neemt daarna een beslissing over de zaak,
rekening houdend met de bewijstechnische
kant van de zaak, de persoon van de verdachte,
de schade van het slachtoffer en de
context van het strafbare feit. De officier van
justitie beslist over de route van de zaak. Dit
kan een verwijzing naar bureau halt zijn, een
sepot, het opleggen van een strafbeschikking
of het uitreiken van een dagvaarding.
Omdat alle ketenpartners tegelijk werken
aan een zaak, wordt er niet geschoven met
dossiers. De verdachten kunnen direct
verhoord worden via telehoor of in de
verhoorruimte. Zo worden veel zaken binnen
de zes uur voor verhoor, dan wel drie dagen
voor inverzekeringstelling, afgehandeld. Door
de Om-interventie hoeft de zaak meestal niet
voor de rechter te komen.
langere openingstijden
Omdat misdaad zich niet houdt aan kantoortijden
wordt er ook buiten kantoortijden
gewerkt, waarbij de ambitie is zeven dagen in
de week, zestien uur per dag. De betrokken
partijen werken mogelijk vanuit één locatie,
meestal op een politiebureau. Daar moeten
de werkplekken met ict-voorzieningen en
printers voorhanden zijn voor de verschillende
ketenpartners. Dat betekent dat voor
de partners ook de nodigde faciliteiten zoals
toegang tot het pand, beveiliging en catering
aanwezig zijn.
Tekst: Thea van der Geest
foto: anp / phil nijhuis
| 17

KORTOM
Kijk voor meer actueel nieuws op www.om.nl
daders opsporen via dNA van familielid
Met DNA-verwantschapsonderzoek
hebben politie en
justitie een nieuw instrument
in handen in de strijd
tegen criminaliteit.
Dna-verwantschapsonderzoek is
een nieuw type onderzoek dat kan
uitwijzen of een bloedverwant van
de persoon de mogelijke dader is
van een misdrijf. In de praktijk
wordt de Dna-databank doorzocht
op Dna-profielen die in hoge mate
overeenkomsten vertonen met dat
van de dader. Zo kan in onopgeloste
zaken via een bloedverwant
mogelijk alsnog een verdachte
worden gevonden.
De wet bescherming persoonsgegevens
verbood, tot voor kort, dit
type onderzoek. Zaken liepen vast
wanneer het Dna van een dader
niet voorkwam in de Dna-databank
voor strafzaken, en er verder geen
aanwijzingen waren. na aanpas-
sing van de wet sinds 1 april 2012
mag het wel. afhankelijk van aard
en omvang van het onderzoek is
toestemming nodig van het Om of
de rechter-commissaris.
Verwantschapsonderzoek kan
onder meer behulpzaam zijn bij
verkrachtingszaken, de vondst van
een babylijkje of bij incestzaken.
Burgers over boetes
Waarom gaan mensen in
beroep tegen een verkeersboete?
Gaan ze van tevoren
op zoek naar informatie en
zo ja bij welke bronnen?
Zouden mensen sneller in
beroep gaan als dit digitaal
zou kunnen? Dit zijn vragen
waar de CVOM graag de
mening van “de burger” over
wilde weten, met het oog op
de bouw van een digitaal
loket.
Bijna zeshonderd deelnemers
hebben een online enquête ingevuld
op om.nl (waarvan negentig
procent man). Van deze zeshonderd
hebben elf burgers deelgenomen
aan een burgerforum bij de CVOm,
om dieper op de resultaten van de
enquête in te gaan.
als reden om in beroep te gaan
geeft een groot deel van de deelnemers
aan dat ze de overtreding niet
hadden begaan. Ook veel genoemd
is dat er goede redenen waren om
de overtreding te begaan. De
meesten gingen van tevoren niet op
zoek naar informatie of het zin
heeft om in beroep te gaan. als er
een digitaal loket komt, moet dit
vooral gebruiksvriendelijk zijn, de
flitsfoto moet opgevraagd kunnen
worden en er moet een ontvangst-
het nfI waarschuwt wel voor te
hoge verwachtingen. ‘In Groot-
Brittannië staan bijna zes miljoen
mensen geregistreerd. Dat is één
op de tien Britten. In nederland
slechts 135.000 mensen; nog niet
eens één op honderd. Daartussen
moet dus maar net een familielid
van de dader zitten.’
bevestiging komen. Ook vinden
burgers het belangrijk dat er wel
altijd een “echt persoon” naar het
beroep kijkt, niet alles moet digitaal
afgehandeld worden. Ook het
kunnen volgen van de status van je
beroep werd door veel deelnemers
aan zowel de enquête als het
burgerforum aangegeven als een
“must have”.
Inmiddels is de CVOm aan de slag
met de bouw van het loket, en
houdt daarbij zoveel mogelijk
rekening met de input van de
deelnemers. het loket is naar
verwachting na de zomer beschikbaar
via www.om.nl
dierenmishandelaars opvoeden
Een educatieve maatregel
als alternatieve straf voor
dierenmishandeling. Dat
stelden handhavers voor
tijdens de eerste Netwerkbijeenkomst
Dierenpolitie.
Op 29 maart 2012 organiseerde
het Om de bijeenkomst onder het
centrale thema ‘Samenwerking
Dierenhandhaving’ in het DVOm te
Utrecht. honderd handhavers,
waaronder contactpersonen van de
parketten, politie, inspecteurs en
vertegenwoordigers van verschillende
ministeries, voerden overleg
over een eenduidig landelijke
aanpak van dierenmishandeling en
dierverwaarlozing.
In het regeerakkoord is een hardere
aanpak van dierenmishandeling
aangekondigd.
maatregelen op het terrein van de
aanpak zijn de invoering van een
landelijk meldnummer 144 voor
dieren in nood en de inrichting van
de dierenpolitie. De komende jaren
worden jaarlijks 125 agenten door
de politieacademie opgeleid.
het Om vertelde tijdens de bijeenkomst
dat elk parket een contactpersoon
heeft aangesteld die
handhavingspartners adviseert
over het te volgen traject, bijvoorbeeld
strafrechtelijk of bestuursrechtelijk
optreden en de opslag
van in beslag genomen dieren.
Tijdens de vergadering is afgesproken
dat het expertisebureau dierenpolitie
bij het kLpD zorgt voor
verdere opbouw van de expertise,
met name over internationale
illegale dierenhandel en de relatie
tussen dierenmishandeling en
huiselijk geweld.
Vervolgbijeenkomsten worden
georganiseerd door de
politieacademie.
tennet strijdt tegen metaaldiefstal
TenneT, beheerder van het
nederlandse elektriciteitsnet heeft
zich aangesloten bij de strijd tegen
metaaldiefstal. De diefstal van
metaal is een aanhoudend probleem
en kan op het spoor of bij
het elektriciteitsnet gevaarlijke
situaties opleveren. het Om heeft
al afspraken gemaakt met partners
proRail, de metaalrecyclingfederatie
mRf en politie om gezamenlijk
acties te ondernemen en
elkaar te steunen in de strijd tegen
metaaldiefstal.
kLpD, proRail en het Landelijk
parket Team Verkeer stemmen de
inzet van private beveiligers en
politieteams op elkaar af. De
risicolocaties voor koperdiefstal
zijn in kaart gebracht, en er is een
lijst samengesteld op basis van
politiegegevens over 1780 verdachten
van koperdiefstal in de afgelopen
drie jaar. politiehelikopters
vliegen boven het spoor om te
assisteren bij arrestaties van
koperdieven. De private partijen
nemen zelfstandig maatregelen
om metaaldiefstal tegen te gaan,
zoals proRail dit onlangs deed met
het plaatsen van struikelmatten.
andere maatregelen moeten het
moeilijker maken om gestolen
metalen te verkopen. met de mRf
en de spooraannemers zijn afspraken
gemaakt dat legaal te verwerken
koper afkomstig van bijvoorbeeld
bouwprojecten alleen via
metaalhandelaren voorzien van
mRf keurmerk verwerkt mag
worden. Bij wijze van proef wordt
een aantal metaalopkopers voorzien
van SDna-readers om het
aangeboden materiaal te controleren
op sporen van koperdiefstal.
De invoering en handhaving van de
legitimatieplicht van aanbieders
van koper en andere metalen,
treedt uiterlijk eind dit jaar in
werking.
18 | KortOM - Opportuun 5 - mei 2012 | 19

Gebiedsverbod direct in werking
Parket Den Haag heeft op
dinsdag 17 april 2012 in twee
zaken met succes toepassing
van de wet voorwaardelijke
sancties geëist. Dat is mogelijk
sinds de inwerkingtreding
van deze wet op 1 april
2012.
Deze nieuwe wet geeft de mogelijkheid
om bijzondere voorwaarden
verbonden aan een strafrechtelijke
veroordeling direct in
werking te laten treden. Deze wet
is gericht op het verminderen van
recidive en persoonsgerichte
gedragsbeïnvloeding.
Bijzondere voorwaarden bestaan
lANGE lAt
‘Het is heel imponerend als we op linie de
stok uitschuiven. Door zijn lengte creëert hij
een veiliger werkruimte. En de impact van
een tik is veel groter, je hoeft zodoende
minder klappen uit te delen om effect te
bereiken.’
Agent Dennis van Someren,
Blauw, 14 april 2012
KINdERMISBRuIK
‘Er zijn ook enkele fotoseries in omloop van
kinderen van wie je kunt zien dat ze al
jarenlang misbruikt worden. Je ziet ze op de
foto’s ouder worden. Internationaal wordt er
op de misbruikers en de makers van deze
series gejaagd.’
Landelijk coördinerend officier van justitie
voor kinderpornografie Michelle
Spoormaker, LP-magazine, april 2012
al langer en zijn bijvoorbeeld:
verplicht contact met de reclassering,
een contactverbod met het
slachtoffer of een gebiedsverbod.
nieuw is dat de toepassing van
deze voorwaarden direct in werking
kan treden bij veroordeling
voor een strafbaar feit. Dus ook
als er nog hoger beroep open staat
tegen het vonnis.
een 28-jarige man uit Den haag
kreeg op 17 april een gevangenisstraf
van honderddertig dagen,
waarvan dertig dagen voorwaardelijk.
een 78-jarige man uit Gouda kreeg
een voorwaardelijke gevangenisstraf
van drie weken. Beiden
OMGESlAGEN
vAlSE AANGIFtE
tAARtPuNt
‘Maar de punt uit de maatschappelijke taart
die wij snijden en die te maken heeft met
gedrag dat niet deugt, moet je niet
vereenzelvigen met de hele maatschappij.
Een chirurg ziet ook alleen maar ziektes,
maar gelukkig zijn de meeste mensen
gezond.’
PG Herman Bolhaar,
Elsevier 24, maart 2012
mannen hebben zich schuldig
gemaakt aan huiselijk geweld. De
zaken staan los van elkaar.
De mannen kregen als bijzondere
voorwaarden opgelegd: verplichte
begeleiding door de reclassering
en een gebiedsverbod voor de
omgeving van de woning van het
slachtoffer.
Bij overtreding van deze bijzondere
voorwaarden kan de officier
van justitie direct vorderen dat de
voorwaardelijke gevangenisstraf
alsnog moet worden uitgezeten,
ook als de zaak nog niet onherroepelijk
is, bijvoorbeeld doordat de
verdachte in hoger beroep is
gegaan.
‘Het kan mijn inziens ook uitstekend bij
studentengrappen, of valse noodmeldingen,
grappenmakers die gebeld hebben dat er
een kind van een flat is gevallen, waar
ambulances en helikopters nodeloos naar
toe werden gestuurd. Dat alles kan nu
verhaald worden, ook zonder aangifte.’
Jurist van politie Amsterdam-Amstelland
Lodewijk Bosch van Drakestein,
Blauw, 31 maart 2012
De wachtwoordwijzigingsmaffia
Inloggen. een dagelijks ritueel waaraan we niet kunnen ontkomen. eerst om de
computer überhaupt aan te krijgen – en *zucht* ja, ik zal me ook vandaag weer als een
integer ambtenaar gedragen – dan Compas, GpS, Decos, JD-online en af en toe p-portal
voor het uurtje vrij dat ik geregeld opneem. en allemaal andere inlognamen en wachtwoorden
natuurlijk die ook nog eens verschillende expiratiedata hebben. Ondanks de
hoeveelheid wachtwoorden die ik moet onthouden – en die ik vooral niet bij elkaar op een
ander medium zoals mijn smartphone heb opgeslagen – ben ik een kind van deze tijd en
onderken ik het belang van een sterk wachtwoord en de noodzaak die wachtwoorden zo
nu en dan te wijzigen.
Waar ik mij daarentegen wel heel erg druk om maak zijn de pop-upjes met de tekst:
‘Over 22 dagen verloopt je wachtwoord. Wil je het nu wijzigen?’. Om vervolgens bij een ‘nee’
de volgende 21 dagen het pop-upje te blijven herhalen. Zou iemand mij kunnen uitleggen
wat de reden is dat zo lang van te voren mij gevraagd wordt of ik nu alvast mijn wachtwoord
wil wijzigen? Iemand? mijns inziens zou de wachtwoordwijziging makkelijk kunnen
plaatsvinden op – hou je vast, nu ga ik iets heel geks noemen – op de dag dat mijn wachtwoord
daadwerkelijk verloopt. Sterker nog, weinig lijkt mij logischer dan dat. Ik begrijp
het niet. Om die reden druk ik, met een lichtelijk ondeugende blik in mij ogen, elk van de
22 dagen op ‘nee’. als een soort van stil protest tegen de onnodige wachtwoordwijzigings-
maffia. Ik weet dat mijn kleine dagelijkse protestactie weinig uit zal halen, maar ik hoop
stiekem dat er een moment komt dat een of andere applicatiebeheerder ziet dat ik 22
dagen lang mijn wachtwoord niet wijzig en eens gaat nadenken over het nut van die
onzinnige pop-up. help mij meehopen en druk ook op ‘nee’. 22 dagen lang. Laat het ze
maar voelen.
Joost Vliegenthart
Illustratie: Sanne paul
Joost de nee-drukker
20 | OMgeslagen - Opportuun 5 - mei 2012 Opportuun 5 -mei 2012 - Column | 21

‘MOOIER KUNNEN WE ZE NIET
De knalroze mappen van Afpakteam Haarlem
MAKEN, WEL ARMER’
Vijftigduizend euro cash verstopt in een frituurpan, het bezit van een
scooter of huis. Het Afpakteam Haarlem komt het allemaal tegen
binnen enkele uren speurwerk in liggende zaken. ‘Afpakken loont!’
‘We pakken criminelen waar het pijn doet en dat
is in hun portemonnee. Dat maakt ontnemen juist
zo goed.’ administratief medewerker Joke heeft
net een machtiging van conservatoir beslag naar
het huis van Bewaring in haarlem verstuurd.
‘het gaat om een vordering van 62.000 euro, we
gaan beslag leggen op allerlei sieraden en
sportartikelen, dit gaat hij niet leuk vinden!’
haar collega annet legt een knalroze map terug
in de kast. ‘Dat is de kleur van ontnemen binnen
ons parket, dus als er een ontnemingscomponent
in een strafzaak zit valt dat meteen goed op.’
annet is bezig met de administratieve verwerking
van de inbeslagneming van een auto. ‘Deze man
woont bij mij om de hoek. hij weet niet dat ik
hiermee bezig ben en dat houd ik liever zo.’ het
is ook de reden dat annet niet herkenbaar in
Opportuun wil. evenals de andere collega’s van
het afpakteam, dat sinds begin dit jaar huist in de
voormalige kamer van plaatsvervangend
hoofdofficier Chris van Dam, een kamer met een
weids uitzicht op de binnenstad van haarlem.
Afpakken loont
‘Veel plezier met afpakken’ is het motto van de
powerpoint presentatie die het kersverse team
heeft gemaakt. ‘het is niet moeilijk, maar leuk’,
vertelt officier anne. anne werkte ruim vijf jaar
op Schiphol en begon begin maart bij het
afpakteam. Ook is er sindsdien bijstand van een
vermogenstraceerder van het BOOm waarmee
de bezetting, met senior parketsecretaris en
twee administratief medewerkers, compleet is.
parket haarlem staat voor de uitdaging om in
2012 en 2013 in totaal negen miljoen euro te
incasseren (zie kader). ‘Dat kunnen we niet doen
zonder onze andere collega’s. het is een
misverstand dat ons team alle afpakzaken gaat
‘Tijdens de rooidagen
wil ik laten zien hoe
je op het vermogen
beslag legt’
draaien. Dat is niet het geval’, vertelt anne,
terwijl ze een stressballetje in een mini-basket
probeert te werpen, die boven een vol beschreven
whiteboard hangt. ‘Jammer, alweer mis!’ Zij
en senior parketsecretaris frans zijn net
teruggekeerd van een kennismakingsbezoek aan
het Bureau financiële Recherche. ‘morgen zijn
we met ons team op parket alkmaar en overmorgen
bij politie noord-holland noord, zo gaan
we de komende tijd langs alle collega’s en
ketenpartners om ons team te presenteren. Ze
kunnen ons als vraagbaak gebruiken voor al hun
zaken en we bieden ze graag hulp bij het
afpakken. als we het voor elkaar krijgen dat
iedereen – van wijkagent tot officier – meer oog
krijgt voor ontnemen, versterkt dat onze
informatiepositie. Dan halen we uiteindelijk veel
meer binnen. afpakken loont echt!’
Inhaalslag
het gesprek wordt onderbroken als de tune van
politieserie hill Street Blues door de kamer
schalt. De aanzwellende muziek stopt abrupt als
anne haar mobiel opneemt. ‘Gelukkig weten ze
ons al goed te vinden, deze vraag ging over
witwassen.’
De meeste telefoontjes komen binnen bij annet.
‘Zij is echt een begrip op het parket’, vertelt
‘Ze zouden eens
moeten weten dat de
crimineel zijn in
beslag genomen
Mercedes heeft
moeten terugkópen!’
parketsecretaris frans, ‘annet regelt al jaren de
administratieve afhandeling van alle aanvragen
voor conservatoir beslag en strafrechtelijk
financiële onderzoeken en heeft goed zicht op
alle grote zaken.’
het team wil eerst een inhaalslag gaan maken
voor de liggende zaken met een ontnemings-pv
waarbij totnogtoe geen beslaglegging plaatsvond.
frans: ‘Ik ben bijvoorbeeld net bezig
geweest met een hennepzaak uit 2010, waarbij
twee ton is verdiend. De eigenaar van de kwekerij
‘In no time vond ik
allerlei zaken waarin
nog genoeg te halen is’
Opportuun 5 - mei 2012 - Het parket | 23

‘In grotere zaken
wordt een
verdachte niet
echt geraakt met
een straf van zes
of zeven jaar’
had verklaard een eigen huis te hebben. Ik heb
uitgezocht dat daar overwaarde op zit en uiteindelijk
hebben we beslag op dat huis kunnen leggen.
en zo hebben we nog veel meer zaken liggen
waar we mee aan de slag gaan.’ er ligt veel
crimineel vermogen op straat. Dat bleek toen het
team onlangs een eerste rondje langs een aantal
collega’s maakte. ‘In no time vond ik allerlei
zaken waarin nog veel te halen is’, zegt vermogenstraceerder
kor. ‘Van scooters en auto’s tot
mensen die reguliere inkomsten uit een baan
hebben, want ook loonbeslag is een effectief
middel gebleken. ‘als iemand opeens niet meer
kan pinnen doordat zijn bankrekening in beslag is
genomen en zijn pas dus is geblokkeerd, dan zijn
verdachten toch opeens sneller geneigd om het
wederrechtelijk verkregen voordeel te gaan
betalen.’
Rooidagen
hoewel de eerste effecten van het afpakteam al
duidelijk zichtbaar zijn, zit het team nog in de
opbouwfase, stelt officier anne. ‘eerst hebben we
de speerpunten benoemd: hennep, witwassen,
geldkoeriers op Schiphol (GOS) en project
Ongebruikelijk Bezit (pOB). Daarvoor hebben we
een mooi plan van aanpak gemaakt. nu is onze
uitdaging om een goede slag naar de praktijk te
maken.’
De rooidagen zijn daarvan een mooi voorbeeld.
het team bereidt deze samen met de politie goed
voor. Vermogenstraceerder kor: ‘De politie zal
zoveel mogelijk informatie verzamelen over de
personen die achter de betreffende hennepkwekerijen
zitten en over hun financiële positie. Ik ga
ze helpen om het vermogen te traceren. Tijdens
de rooidagen laat ik dan zien hoe je het beste
beslag kunt leggen en welke voorwerpen daarvoor
in aanmerking kunnen komen. het is de
bedoeling dat de politie en andere opsporingsdiensten
daarvan leren, zodat ze het uiteindelijk
zelfstandig kunnen gaan doen.’
Zwarte Mercedes
Beslagcoördinator Guus vraagt zich af hoe je
ervoor kunt zorgen dat de in beslag genomen
goederen ook daadwerkelijk geld gaan opleveren,
dus loopt hij bij het afpakteam binnen om te
sparren. hij constateert dat in beslag genomen
goederen dikwijls jarenlang bij de Domeinen
staan voordat er in hoger beroep uitspraak volgt.
‘Ondertussen zakt een auto niet alleen in dagwaarde,
maar kost het de staat ook nog eens
zesduizend euro aan stallingskosten per jaar.’
‘eigenlijk zou vervreemding de standaard
beslissing in eerste aanleg moeten zijn’, oppert
frans. Op grond van 117 Sv kan de auto in verband
met waardeverlies snel worden verkocht. De
opbrengst wordt dan door het Om beheerd totdat
de zaak onherroepelijk is geworden. als een auto
blijft staan totdat de zaak onherroepelijk is, dan
blijft er weinig tot niets meer over van de oorspronkelijke
waarde.‘
Daarvan kan Guus nog een mooi voorbeeld geven.
‘Eigenlijk zou vervreemding de
standaard beslissing in eerste
aanleg moeten zijn’
‘Binnenkort komt die zaak met die zwarte
mercedes voor. Buurtgenoten van verdachte zijn
verbaasd “Ik dacht dat ze die oude zouden
knippen en scheren en dan staat die mooie auto
alweer voor de deur, hoe kan dat nou?”. Zij
weten niet dat de verdachte zijn eigen auto weer
heeft teruggekocht! hij heeft de auto op eigen
verzoek terug kunnen kopen dmv een zekerheidstelling,
in feite heeft hij de auto dus twee keer
gekocht. ‘natuurlijk willen we weten wat voor
gevangenisstraf deze man krijgt, maar wij zijn er
vooral voor om te zorgen dat de verdachte het
ook duidelijk in zijn portemonnee voelt’, zegt
administratief medewerker annet, ‘daar raak je
hem echt mee.’
‘Zeker in grote zaken zie je dat een verdachte
eigenlijk niet echt wordt geraakt door een gevangenisstraf.
Dat lijkt een soort bedrijfsrisico te
zijn’, aldus anne. ‘We willen daarom zoveel
mogelijk zaken met een ontnemingscomponent
op zitting krijgen. Dat komt ook de strafzaak
vaak ten goede, aangezien het in tachtig procent
om geld draait. Ik heb vaak gezien dat een
verdachte zich eerst op zwijgrecht beroept maar
opeens spraakzaam wordt als we aan zijn
vermogen komen. Dan komt hij met allerlei
gegevens over mededaders, want dat bedrag wil
hij niet alleen ophoesten.’
Om redenen van privacy zijn de namen van
geïnterviewden gefingeerd.
Tekst: marijke Vromans
foto’s: Robin Utrecht
Resultaatverplichting
Afpakteam
het Om wil het afnemen van crimineel vermogen
intensiveren en diende daartoe een investeringsplan
in bij het ministerie van Veiligheid en Justitie.
het departement heeft op basis daarvan een bedrag
toegekend dat oploopt tot twintig miljoen euro
per jaar vanaf 2013. Daar tegenover staat een
resultaatsverplichting oplopend tot uiteindelijk
ruim honderd miljoen euro aan afneemopbrengsten
in 2018.
het bedrag dat parket haarlem toegewezen heeft
gekregen voor het afpakteam moet zich de komende
jaren drie keer terugverdienen via incasso
van ontnemingen, ontnemingsschikkingen en verbeurdverklaringen.
Voor dit jaar en volgend jaar
betekent dit dat het parket ongeveer € 9 miljoen
moet incasseren.
‘Ontnemen is niet
moeilijk, maar leuk’
Opportuun 5 - mei 2012 - Het parket | 25

SPIEGELTJE,
BI-OM wil integriteit vooraf bespreekbaar maken
SPIEGELTJE…
Het werk en het gedrag van OM-medewerkers liggen onder een
vergrootglas. Iedereen ziet – en moet kunnen zien – wat wij doen.
Integriteit is daarom een kwaliteitskenmerk van het OM.
Integer handelen
In computersystemen opzoeken of de buurman wel te
vertrouwen is. Buitensporig declareren, lekken uit
onderzoek of zelf strafbare feiten plegen. het zijn
overduidelijke voorbeelden van niet integer gedrag.
maar wat beslis je als je bijvoorbeeld nog niet beëdigd
bent en een collega vraagt je met spoed iets te doen
wat eigenlijk nog niet mag? Of je zit in een systeem te
kijken en ziet dat een broer van een Om-medewerker
wordt voorgeleid. Loop je naar betreffende collega,
meld je het aan de leidinggevende of doe je geen van
beide en pretendeer je van niets te weten?
Waarden en normen
het Om wil integriteit naar een hoger niveau brengen,
juist omdat het een wezenlijk kwaliteitskenmerk van
ons werk is en moet zijn. Uitgangspunt is de overtuiging
dat integriteit een steviger verankering in de organisatiecultuur
dient te krijgen. Dit kan niet zonder een moreel
leerproces: het bewustmaken van leidinggevenden
en medewerkers van professionele dilemma’s op integriteitsvlak.
In het verlengde daarvan ligt het benoemen,
delen en gezamenlijk doorontwikkelen en verfijnen van
waarden en normen voor de organisatie. Op deze wijze
wordt de basis gelegd voor een Om-organisatie waar
bewust wordt omgegaan met het onderwerp integriteit,
waarin medewerkers zich veilig en vrij voelen dilemma’s
te bespreken en waar een gezamenlijke verantwoordelijkheid
wordt ervaren voor integer handelen.
Procureur-generaal Marc van Nimwegen
26 | Organisatie - Opportuun 5 - mei 2012
‘Integriteit moet een smoel krijgen! Dat is de centrale
boodschap die kitty nooy, landelijk programmanager
Integriteit met verve verkondigt: ‘Wij staan in toga te
eisen namens de maatschappij, dan kan het niet zo
zijn dat wij zelf foute dingen doen. als we zelf niet
integer zijn ondermijnen we het Om en daarmee
de rechtstaat.’
Bureau Integriteit
het College van procureurs-generaal heeft kitty nooy
gevraagd om samen met de Werkgroep Integriteit als
kwartiermaker te fungeren voor een te vormen Bureau
Veilig werkklimaat
Wat ik zelf boeiend vind aan integriteit zijn de vele
facetten ervan. Vanuit het BI-Om is geprobeerd
dit in de volle breedte op te pakken. Dit betekent
op de eerste plaats veel aandacht voor bewustwording,
communicatie, bespreekbaarheid en een
veilig werkklimaat. aan de andere kant vraagt een
geloofwaardig integriteitsbeleid ook om adequaat,
eenduidig en zichtbaar optreden als gedragingen
duidelijk de norm overschrijden. Dit uiteraard
zonder te verharden in de aanpak, want een angstcultuur
is wel het laatste dat we willen!
Integriteitscoördinator Heleen Smit
‘Integriteit moet
een smoel krijgen!’
Integriteit Om (BI-Om). het bureau wordt een landelijk
expertisecentrum met een adviserende, stimulerende
en beheersende rol op het gebied van integriteit. het
ondersteunt de Om-onderdelen door hulpmiddelen en
instrumenten gericht op communicatie en bewustwording
ter beschikking te stellen. Daarnaast voorziet het
– bijvoorbeeld op het gebied van de melding en afhandeling
van integriteitschendingen – in uniforme kaders,
waardoor in beginsel geen lokale richtlijnen en protocollen
op het gebied van integriteit meer nodig zijn.
Steviger verankeren
Integriteit staat op de agenda bij het afleggen van de
belofte of tijdens benoemingen, maar wordt niet altijd
structureel besproken. Integriteit is nu vaak nog een
reactief onderwerp. er worden onderzoeken ingesteld
of acties ondernomen als er sprake is van schending.
‘We willen integriteit juist vooraf bespreekbaar maken.
het is vaak geen kwestie van ‘goed’ of ‘slecht’. er is een
groot grijs gebied dat vraagt om permanente oriëntatie
op normen en waarden, dilemma’s en ethische kwesties.
het met elkaar praten over wat je in bepaalde
situaties wel of niet kan doen’, aldus kitty nooy.
In het voorstel dat nu bij het college ligt wordt het
expertisecentrum BI-Om samengesteld uit een
hoofdofficier (kitty nooy), een integriteitscoördinator
(heleen Smit), iemand van hRm, een departementaal
arbeidsjurist, een mT-lid van de Rijksrecherche, de
coördinerend Rijksrechercheofficier, een directeur
bedrijfsvoering, een informatiebeveiligingscoördinator
en een communicatieadviseur. Daarnaast zal het BI-Om
beschikken over een pool van acht ervaren en getrainde
onderzoekers, waar de leiding van een Om-onderdeel bij
een (vermoedelijke) integriteitschending een beroep op
kan doen.
Op de werkvloer
Om integriteit op de kaart te krijgen wordt binnenkort
materiaal beschikbaar gesteld om dilemma’s bespreekbaar
te maken: Je vermoedt dat een collega zijn
vakantiedagen of ouderschapsverlof niet goed bijhoudt
in de p-portal , zijn ontevredenheid over de werkgever
op facebook uit of een dienstauto gebruikt om de
kinderen op te halen. Wat doe je?’ De vijf kernwaarden
van de nieuwe gedragscode – professioneel, omgevingsgericht,
integer, open en zorgvuldig – vervullen hierbij
natuurlijk een belangrijke rol.
Stel je voor: een collega is veroordeeld voor onverzekerd
rijden en je weet dat hij het verzwijgt voor de leidinggevende.
Of je weet dat een officier van justitie regelmatig
dronken op straat zwalkt. Is dat privé of toch niet?
‘het is afgelopen met dat tobben. Integriteit op de
werkvloer moeten we bespreekbaar maken. Dat is niet
alleen iets voor de leiding, maar voor ons allemaal. We
moeten elkaar durven aan te spreken op integer
handelen’ benadrukt kitty nooy. en kom je er als
medewerkers onderling niet uit of maak je je zorgen
over iets dat je hebt gezien of gehoord, blijf er dan vooral
niet zelf mee rondlopen! Leidinggevenden en zeker de
speciaal hiervoor aangestelde vertrouwenspersonen
integriteit bieden een luisterend oor en kunnen je prima
adviseren.’
Tekst: Thea van der Geest
foto’s: peter van der Struijs, Wim van der Spiegel
| 27

Als de schijn niet bedriegt, lijkt het de komende jaren écht
wat te worden. Met afpakken. Opportuun zag dat met het
Ketenprogramma Afpakken de schuttingen neergaan.
Het estafette-denken wint terrein, en de persoonlijke
betrokkenheid ook. ‘Ik wil die graaiers niet meer terugzien.’
De kracht van organisaties, ketens en de persoonlijke drive
financieel rechercheren, ontnemen. Veel mooie
woorden zijn er in de laatste vijftien jaar over gesproken.
maar om nou te zeggen dat het écht lekker van de
grond kwam?
afpakken was meer iets wat je als rechercheur of
officier “erbij” deed. als het zo uitkwam. Of als je net
diegene was die er wel aardigheid in had om met
kasopstellingen en vermogensvergelijkingen te
berekenen hoeveel fout inkomen en vermogen criminelen
en hun financiële hulpjes bijeen hebben geharkt.
Bij de aanvang van grote onderzoeken ging het vaak al
fout. Zelden bevatte een plan van aanpak of een
“preweegdocument” een paragraaf over hoe er zicht op
het criminele vermogen van een verdachten kon
worden verkregen. Over hoe er beslag op kon worden
gelegd en hoe het daadwerkelijk uit handen van de
crimineel kon worden geslagen.
CIe-runners of CIe–officieren vroegen het zelden
expliciet aan hun informanten: wat weet je over de
vermogenspositie van de verdachte, hoe verdient hij
zijn geld, en wat doet hij daarmee.
Tappen dan. potentieel toch een mooi middel, maar in
de praktijk meestal weer niet bij afpakken. en dan niet
omdat verdachten nooit over geld telefoongesprekken
houden. maar de financieel rechercheur die nieuwsgierig
het verslag van een tapgesprek wilde lezen stuitte
soms op de volgende zin: “financieel gesprek, niet
uitgewerkt”.
Bevoegdheden worden vaak niet ingezet. Bij een
doorzoeking van een woning van een criminelen wordt
wel gezocht naar wapens en verdovende middelen,
28 | Expertise - Opportuun 5 - mei 2012
HEt WORdt WAt,
dAt AFPAKKEN
maar er wordt niet tegelijkertijd acht geslagen op de
schilderijen, horloges en de folder van de luxe jachten.
het ontnemingsbedrag steeg de laatste jaren, naar zo’n
45 miljoen per jaar. maar vriend en vijand zijn het
erover eens dat een veelvoud kan worden binnengehaald.
het heeft te maken met de reden waarom
mensen traditioneel bij politie en Om kwamen. De
hectiek van bloed en spoed. ‘We zijn geen boekhouders!’
Zou het dan nu wel wat worden, met dat
“ketenprogramma afpakken” dat Om, politie en
bijzondere opsporingsdiensten hebben opgesteld, in
samenwerking met ministeries, fiscus, CJIB,
Domeinen, Toezichthouders, semi-overheid en particulieren?
het lijkt er op.
Want nu, in een tijd van krimp, investéért elke afpakketenpartner.
Zo is het Om nu bezig om in alle regio’s
afpakteams te vormen (zoals het afpakteam haarlem,
zie pagina’s 22-25) ‘In die teams’, zegt directeur van
Bureau Ontnemingswetgeving Om, tevens implementatiemanager
afpakken bij het Om, Dirk ten Boer, ‘komen
deskundigheid, overzicht, controle, sturing en ketensamenwerking
samen. en binnen het functioneel parket/
BOOm zijn we bezig onze “community of experts”, een
specialistenorganisatie, verder uit te bouwen. Zo
kunnen ze het totaalproces ondersteunen.’
De politie is net zo hard bezig om expertise van buiten
aan te trekken. financieel deskundigen, financieel
analisten, bestuurskundigen: ze worden als zij-instromers
“blauw geverfd”. frederik Jansen, implementatiemanager
afpakken bij de politie: ‘Daarnaast worden
de huidige en nieuwe medewerkers opgeleid om
financieel-economische criminaliteit beter te herkennen
en slimmer aan te pakken. Van elke duizend
executieve politiemedewerkers zullen er minimaal
achttien bij de financiële recherche werkzaam zijn.’
Van het zelfde laken een pak bij de bijzondere opsporingsdiensten.
‘Ook wij vertalen onze ambities naar
meer handjes-aan-het-bed’, zegt arthur Buitenhek,
implementatiemanager afpakken voor de BOD’en. ‘We
bouwen een expertpool op van medewerkers van alle
BOD’en. medewerkers krijgen opleidingen en training
“on the job”, we verschuiven afpakken nog meer naar
de voorkant van ons werkproces, en een afpakwizard
moet de medewerkers erop wijzen welk afpakinstrument
in een onderzoek het meest geschikt is.’
Nu even anders
maar is dat nou genoeg? níet als die investeringen op
zichzelf staan, is de les die Yvonne van der meer,
programmamanager van het ketenprogramma
afpakken (en officier van justitie bij het fp) geleerd
heeft. ‘Vroeger kreeg het veld ook geld van het ministerie.
Dan werd bepaald hoe dat het best over de ketenpartners
kon worden verdeeld, en dan… bleek dat
iedereen de eigen organisatie had ingericht zonder echt
rekening te houden met de volgende stap in de keten.
Dat doen we nu dus even anders.’
Start en finish
Van der meer had bemerkt dat het lastig is om met de
mond beleden ketensamenwerking in de praktijk te
brengen. ‘niemand zegt tegen ketensamenwerking te
zijn, nietwaar? maar in de praktijk zag je dat wanneer
die samenwerking betekent dat je in je eigen organisatie
iets extra’s moet doen, dat dat een stuk moeilijker
blijkt. De opsporing dacht: wij zijn er om een ontnemingsrapportage
op te stellen, en als dat bij het Om
ligt, zijn we klaar. maar als er bij het Om niet een
officieer klaar staat om die rapportage in onvangst te
nemen en er iets mee te doen, wordt het moeilijk. het
Om was vooral gericht op het kunnen neerleggen van
een vordering tot executie bij het CJIB. en dan merkte
het CJIB dat er weer geen snipper beslag was gelegd.
maar de afpakproducten moet je zien estafettestokjes.
als je het stokje niet goed overdraagt, gaat het fout en
duurt het allemaal veel langer. Je moet erop ingericht
zijn en samen al weten wat de vervolgstappen zijn. Je
moet het stokje letterlijk in de handen van de ander
stoppen, en door je voorganger in je nek gehijgd
worden. en je moet je samen verantwoordelijk voelen
voor het eindresultaat: geld in de knip. Dan duurt het
| 29

vast niet meer de huidige gemiddeld zeven jaar tussen
start en finish.’
De samenwerking staat centraal bij de twintig miljoen
euro die ketenpartners de komende jaren investeren in
afpakken. politie, Om, opsporingsdiensten, CJIB: ze
maakten alleen kans op geld als ze in hun voorstellen
(“bids”) konden aantonen hoe ze vernieuwend,
concreet en samen hun investeringen minimaal drie
keer zouden terugverdienen. Van der meer: ‘Dat
betekende dat we bids waarop niet de handtekening
van de korpschef en de hoofdofficier stonden, niet in
behandeling namen.’
Gewoon dóén
Die ketengedachte blijkt nu gegroeid in de keten.
politie, BOD’en en Om omarmen de ketenvisie. ‘We
delen kennis in netwerken’, zegt arthur Buitenhek
namens de BOD’en. ‘We werken samen met arrondissementsparketten,
functioneel parket, politie,
koninklijke marechaussee. het BOOm betrekken we
eerder bij onze onderzoeken, die soms ook in combiteams
worden verricht. We gaan op alle onderdelen –
opleidingen, expertpools, netwerken- samenwerken,
met ondersteuning van het landelijk ketenprogramma,
onder leiding van Yvonne van der meer. en we gaan het
gewoon dóen, met vertrouwen in elkaar.’
Sceptici zouden kunnen denken dat dit slechts
woorden zijn. Van organisaties die in de praktijk
natuurlijk gewoon vooral de eigen organisatie “op de
kaart willen zetten”, en hun gemankeerde estafettestokjes
stiekem over de schutting smijten.
maar kijk nou, de keten spreekt in 2012 met één mond.
‘Ik ben het helemaal eens met arthur Buitenhek’, zegt
politiemanager frederik Jansen. ‘het gaat om daadwerkelijk
samenwerken. aan de voorkant van een
onderzoek moeten we de koppen al bij elkaar steken
om te bepalen welke partner het meest effectief een
criminele organisatie kan aanpakken. het maakt niet
uit wie crimineel vermogen afpakt. Áls het maar wordt
afgepakt.’
en Dirk ten Boer, hoofdofficier/directeur BOOm, maakt
het nog bonter, qua niet-zichzelf-op-de-kaart-zetten:
‘Gewoon niks aan toe te voegen, geheel eens met wat
arthur zegt.’
het gaat hen niet om de eigen organisatie, het gaat om
de keten. Sterker nog, het gaat niet om de strafrechtsketen,
het gaat om de maatschappij. Waarom zou je
afpakken alleen maar oppakken en afhandelen via een
geoliede strafrechtsketen van intelligence – opsporing
– beslag – vervolging – executie - incasso? Waarom
zou het alleen maar moeten leiden tot een incasso,
verbeurd verklaren of een strafrechtelijke schade
vergoeding? het kan vaak anders, vaak beter.
het bekendste voorbeeld is de fiscus. De vermogende
crimineel vreest de blauwe enveloppe soms meer dan
het blauwe uniform. een béétje crimineel piept niet
over een paar jaartjes achter de tralies als daarna het
geld van de Zwitserse bankrekening wordt gehaald.
Dat is een ander verhaal bij de fiscus. De fiscus is
amoreel, houdt zich niet bezig met de manier waarop
geld is vergaard, maar constateert droog: ‘Wij denken
dat dit uw inkomen en vermogen is, geeft u even aan
waar dat vandaan komt? en overigens als u dat niet
goed kan stellen wij uw vermogen vast en sturen we u
een aanslag.’
Civiel zijn er ook tal van mogelijkheden om af te
pakken. Slachtoffers van faillissements- of belastingfraude
die zich verenigen en die een civiele vordering
tegen hun tegenstander indienen: het fp ziet het
graag en geeft hen advies. Ligt er (civiel)derden beslag
op het vermogen van een verdachte? Dan kan in
sommige gevallen het Om misschien beter schikken
met de verdachte, op voorwaarde dat die verdachte
zich civiel laat plukken. Ook het bestuur kan worden
ingezet. Zo kunnen uitkeringsinstanties afpakken door
uitkeringen in te houden.
Boot inleveren
‘Wat je ook in beeld krijgt – leg beslag.’ Daarop hamert
programmamanager afpakken Yvonne van der meer
keer op keer. ‘In 83 procent van de zaken die het CJIB
krijgt, ligt er geen beslag. Dat is niet altijd erg: jij en ik,
wij betalen toch wel, ook zonder beslag. maar in zware
zaken is het wel nodig. Criminelen moeten niet de
kans krijgen hun inkomen en vermogen te versluieren
en weg te sluizen. De officier die beschikt over
conservatoir beslag staat veel sterker. Verdachten
komen niet meer weg met de smoes dat zij een arme
sloeber zijn. “nee”, zegt de rechter dan, “kijk maar, u
heeft een dure boot.” en vergeet niet dat het voor
iederéén zichtbaar is: een verdachte die zijn met
crimineel geld aangeschafte goederen bij de
Domeinen moet inleveren.’
Goede afpakorganisaties, een geoliede keten van
strafrecht en handhaving. prachtig allemaal. maar
niets zo stimulerend als de persoonlijke drive van
mensen als Yvonne van der meer. Zij heeft het hélemaal
gehad met “die grote graaiers”. en daarom
schiet de programmamanager die de keten zo’n warm
hart toedraagt, pardoes in de ik-vorm. ‘Ik wil het grote
graaien afstraffen. Sommige criminele ondernemers
wil ik gewoon niet meer terugzien.’
Tekst: pieter Vermaas
foto: Judith Dekker
PILLEN IN DE BEHA,
Recente jurisprudentie over fouillering door beveiligers
PISTOOL IN DE TRUI
een jonge vrouw gaat met haar vriend naar het Loveland-festival. In haar beha verstopt ze
vooraf enkele sfeerverhogende tabletten. Bij de ingang wordt ze gefouilleerd door een
beveiligingsbeambte. Deze vindt de drugs en draagt haar over aan de politie. De vrouw wordt
vervolgd en veroordeeld. haar raadsman betoogt dat de fouillering onrechtmatig was en de
gevonden pillen daarom niet als bewijs tegen haar gebruikt hadden mogen worden. het hof
amsterdam verwerpt dat verweer. Zij wist dat zij gefouilleerd zou kunnen worden en heeft
door het festivalterrein te betreden daarmee ingestemd. De fouillering was dus rechtmatig.
Zelfs als haar toestemming niet zo ver reikte dat ook haar beha mocht worden opgelicht, is
dat nog geen grond voor bewijsuitsluiting. De regels van het Wetboek van Strafvordering
gelden niet voor onderzoek aan lichaam en kleding door een particulier. het kan zijn dat een
door een niet-overheidsdienaar verrichte fouillering zozeer in strijd komt met het recht dat
het Om het aangetroffen voorwerp niet als bewijs mag gebruiken, maar dat was hier niet aan
de orde, aldus het hof. Verdachte gaat in cassatie, maar de hoge Raad kan zich vinden in de
redenering van het hof (LJn BV7501).
Daarmee wordt een bestendige lijn in de jurisprudentie bevestigd. De marges voor het Om om
de vruchten van mogelijk onrechtmatige of onzorgvuldige handelingen door particulieren te
gebruiken zijn ruim. een uitzondering is wanneer de overheid zelf betrokken is geweest bij de
door de particulier verrichte onrechtmatige handeling of die heeft aangemoedigd.
Bij een tweede recent arrest van de hoge Raad ging het om de vraag of zich een dergelijke
uitzondering had voorgedaan (BU7636). Opnieuw had een beveiliger gefouilleerd en een
verboden voorwerp gevonden. Deze keer was het een portier in een café en was de vondst
een pistool van het merk Zastava met zes patronen. er was rondom het café de taakverdeling
dat de portiers optreden als er binnen iets gebeurt en dat de politie incidenten buiten voor
haar rekening neemt. De betreffende fouillering was door een politieagent live gezien op een
televisiescherm bij de ingang van het café. De raadsman stelde dat hier sprake was geweest
van een zo nauwe samenwerking tussen de politie en de portiers dat de regels van het
Wetboek van Strafvordering van toepassing waren. Volgens de raadsman had hier niet
gefouilleerd mogen worden, omdat er geen ernstige bezwaren aanwezig waren. Daarom
hadden het aangetroffen wapen en de kogels niet als bewijs gebruikt mogen worden. het hof
vond echter dat de fouillering plaats had gevonden op basis van de eigen huisregels van het
café. Dat er afspraken waren tussen de politie en de portiers over de ordehandhaving deed
daar niet aan af. Geen bewijsuitsluiting dus.
In cassatie bracht de raadsman daartegen onder meer in dat de huisregels van het café niet
in het dossier zaten en dus helemaal niet vaststond of de portiers volgens die regels hadden
gehandeld. maar de hoge Raad vond de huisregels kennelijk irrelevant. nu niet gebleken was
dat de politie en/of het Om bij de fouillering betrokken waren geweest of deze anderszins
hadden geïnitieerd of gefaciliteerd, was het beroep op bewijsuitsluiting terecht verworpen.
Tekst: Juriaan Simonis (WBOm) en miranda van Turennout (Regioparket alkmaar-haarlem)
30 | Expertise - Opportuun 5 - mei 2012 Opportuun 5 - mei 2012 - Jusrisprudentie | 31

GESPOT:
kleuterschool in Thika, Kenia
Met geld uit Nederland
Toekomst voor
Kenia
NAAM :
Annemarie Kwaspen
LEEFTIJD:
37 jaar
FUNCTIE:
Officier van justitie, parket
Amsterdam
www.kopkenya.org
ING-bank 3655057
het is 2006. annemarie kwaspen, toekomstig officier van justitie, maar nu nog
advocaat bij een engelse law firm, zoekt het internet af naar een vrijwilligersorganisatie
in het buitenland. Want ‘ik riep al jaren dat ik iets wilde doen, maar had het nog
nooit gedaan.’ Ze vond het Child Rescue Center, een keniaans opvanghuis voor zwaar
ondervoed en mishandelde kinderen uit de sloppenwijken. Ze meldde zich als
vrijwilligster aan, nam al haar vakantiedagen op en vertrok naar Thika, anderhalf uur
van nairobi.
Voor een maand woonde en werkte ze in het opvanghuis. ‘het Child Rescue Center
had grote behoefte aan een kleuterschooltje. Basisonderwijs in kenia is gratis, maar
kleuteronderwijs niet. en zonder kleuteronderwijs word je niet toegelaten tot de
basisschool.’
nog hetzelfde jaar zet annemarie samen met twee nederlandse leraren de Stichting
kop op. Ze schakelen vrienden en familie in, trekken een keniaanse leraar en kok aan
en kopen schoolbanken. ‘We begonnen kleinschalig, met zestien kindjes in de
kleuterklas. Dat is uitgebouwd tot twee klassen van twintig leerlingen.’
annemarie is voorzitter van Stichting kop. ‘De gezondheidspost, die er later bij is
gekomen, en de twee klassen kosten 1200 euro per maand. het blijft zaak om
sponsors aan te trekken en uit te leggen dat het geld goed gebruikt wordt. Je ziet,
proeft en ruikt de noodzaak van hulp als je daar bent. Ik vind het verschrikkelijk om
de stekker er maar uit te trekken, zoals besproken wordt in dit kabinet. Dat kan
enorme gevolgen hebben voor een land.’