Untitled

Jan en Hubrecht van Eyck
Het Lam Godsretabel
Adam
Voltooid in 1432
Olieverf op paneel
30
Stijl en techniek
H
et is niet overdreven te stellen dat de bloei van de
Vlaamse schilderkunst begint met het Lam
GodsretabeL Stilistisch en technisch kan het worden
beschouwd als een triomf van de schilderkunst. Dank zij een
buitengewone opmerkingsgave en een grote technische
bekwaamheid hebben de makers van het kunstwerk de
hoogste waarachtigheid en grootsheid bereikt. Zij hebben
hun tijdgenoten een beeld trachten te geven van de glorie
van God en van de hemelse sereniteit die de stervelingen te
beurt valt bij het aanschouwen van Zijn zaligheid.
Het respectieve aandeel van de gebroeders Van Eyck heeft
al heel wat auteurs beziggehouden. Volgens de laatste
bevindingen - die volledig overeenkomen met de geest van
het kwatrijn waarvan de authenticiteit niet moet worden
betwist - is dit grootse werk begonnen en bijna geheel
voltooid door Hubrecht, terwijl het aandeel vanJan erin
bestond het af te werken en te harmoniseren.
De voornaamste ingreep vanJan op Hubrechts werk is
waarschijnlijk de wijziging die werd aangebracht in de
compositie van de panelen met de Boodschap. De Adam en
Evapanelen worden integraal aanJan toegeschreven.
De schilderkunstige bijdrage van Hubrecht en Jan van Eyck
is evenwel van uitzonderlijke betekenis geweest, zowel op
het vlak van de techniek als op dat van de artistieke
opvattingen die in het begin van de 15e eeuw door beide
kunstenaars wezenlijk werden veranderd. Zij voerden een
aanzienlijke verbetering door in de toepassing van de
olieverftechniek. Door het boven elkaar aanbrengen van
verschillende doorschijnende verflagen verkreeg hun
schilderwerk een schitterende glans. Zij braken bovendien
radicaal met het uitsluitend decoratief gebruik van kleur.
Door het aanbrengen van tussentonen en het verzachten
van de overgangen van licht naar schaduw, versterkten zij
de modellering, het volume en de ruimte. De Van Eycks
ontdekten ook dat kleurnuances in de natuur worden
bepaald door de materie van de voorwerpen en door hun
graad van belichting. Zij begrepen dat de kleur van de
dingen aan intensiteit verliest naarmate zij verder van het
oog verwijderd zijn. Zo slaagden zij erin het essentiële
element in de weergave van de natuur, het ruimtegevoel,
in de schilderkunst door te voeren. Al deze nieuwe
bevindingen die ten overvloede in het Lam Godsretabel
worden geïllustreerd, vormen een compendium van kennis
dat de schilderkunst een beslissende stap vooruit heeft
gebracht.