Een referentiebuffer voor huishoudens, onderzoek naar het ... - Nibud

Een referentiebuffer voor 

huishoudens 

Onderzoek naar het vermogen en het spaargedrag van 

Nederlandse huishoudens 

Auteurs 

Drs. Marcel Warnaar 

Drs. Corinne van Gaalen

Voorwoord 

In 2008 heeft het Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting (Nibud) een onderzoek gedaan naa r de gewenste financiële 

buffer van de Nederlander. Met welk bedrag op de spaarrekening voelt de Nederlander zich prettig? En hoe varieert deze 

buffer met de kenmerken van het huishouden? In dat onderzoek is een aantal mogelijkheden tot vaststellen van zo’n buffer 

verkend. 

Uiteindelijk is voor het vaststellen van een referentiebuffer gebruik gemaakt van het DNB Household Survey 2006, een 

dataverzameling van Centerdata. De referentiebuffers kunnen voor een individueel huishouden uitgerekend worden door 

middel van de internetapplicatie BufferBerekenaar, die te vinden is op de website van het Nibud (www.nibud.nl). 

De cijfers die ten grondslag liggen aan de referentiebuffers zijn afkomstig uit 2006, een jaar waarin van een financiële crisis 

nog geen sprake was. Door die crisis is het financiële gedrag sterk aan verandering onderhevig. Dit heeft mogelijk ook zijn 

weerslag op het spaargedrag van de Nederlander. Daarom was het nodig de cijfers van de BufferBerekenaar te 

actualiseren. Dit wordt gedaan aan de hand van de data van het DNB Household Survey 2011. 

Daarnaast wordt een aantal andere aspecten van het spaargedrag van de huishoudens in Nederland besproken. Deze zijn 

afkomstig van de data die verkregen zijn bij het onderzoek Geldzaken in de Praktijk (Madern en Van der Burg, 2012) en de 

ING Budgetbarometer. 

De auteurs van dit rapport zijn drs. Marcel Warnaar en drs. Corinne van Gaalen. Zij bedanken Marijke van Ewijk, Gabriëlla 

Bettonville en Anna van der Schors voor hun commentaar. 

Dit onderzoek is financieel mede mogelijk gemaakt door de ING. 

2

Inhoudsopgave 

Samenvatting 

1. Inleiding 

2. Het spaargedrag van 


3. Het vermogen van 


4. Referentiebuffer 

Literatuurlijst 

Bijlagen 

Inhoudsopgave 

Samenvatting p. 4 

1. Inleiding p. 6 

2. Het spaargedrag van huishoudens p. 9 

3. Het vermogen van Nederlandse huishoudens p. 17 

4. Referentiebuffer p. 36 

Literatuurlijst p. 43 

Bijlagen p. 44 

3

Inhoudsopgave 

Samenvatting 

1. Inleiding 







Bijlagen 

Samenvatting 

In 2008 heeft het Nibud de BufferBerekenaar ontwikkeld om huishoudens een richtbedrag te geven wat vergelijkbare 

huishoudens op hun spaarrekening hebben staan. Deze BufferBerekenaar was gebaseerd op cijfers uit 2006. De crisis van 

de afgelopen jaren heeft het financiële gedrag van huishoudens waarschijnlijk veranderd. Dat was de reden om het 

referentiebedrag voor de spaarrekening van huishoudens opnieuw te schatten, met behulp van de meest actuele gegevens. 

Tegelijkertijd is het spaargedrag van huishoudens onderzocht. 

Voor onderhavig onderzoek is gebruik gemaakt van drie datasets: de ING BudgetBarometer 2 e kwartaal 2012, de DNB 

Household Survey 2011 en de data ten behoeve van het onderzoek Geldzaken in de Praktijk. 

De meeste huishoudens (circa 40 procent) zeggen onregelmatig te sparen, dat wil zeggen alleen als er geld overblijft of met 

wisselende bedragen. Ongeveer een kwart van de huishoudens spaart een vast bedrag per maand. Een op de zeven 

huishoudens geeft aan niet te sparen. Vooral onder alleenstaanden en huishoudens met een laa g inkomen zijn deze niet- 

spaarders te vinden. De vaste spaarders leggen gemiddeld zo’n 9 procent van hun inkomen per maand in. 

Ongeveer 20 procent van de huishoudens zeggen geen enkele financiële buffer te hebben en nog eens 20 procent geeft 

een bedrag aan van minder dan 2.000 euro. Van de mensen die moeite hebben met rondkomen, geeft de helft aan geen 

buffer te hebben. 

Ongeveer 85 procent van de huishoudens zou een buffer willen hebben. Alleen bij de laagste inkomens, bij jongeren onder 

25 en bij ouderen boven de 65 is de behoefte iets kleiner. 

Er zijn drie dimensies te onderscheiden bij de motieven om te sparen. De eerste heeft te maken met de buffer en is vooral 

gericht op de korte en middellange termijn. Deze dimensie hangt vooral samen met de motiev en om onvoorziene uitgaven te 

kunnen doen en niet afhankelijk te zijn van anderen. De tweede dimensie hangt samen met de aanwezigheid van kinderen, 

de derde met eenmalige grote uitgaven, zoals de aankoop van een woning of het starten van een bedrijf. Bij de eerste 

dimensie valt op dat er weinig kenmerken van het huishouden zijn die samenhangen met dit motief. Blijkbaar is het streven 

naar een buffer een universele wens. 

Tussen 2006 en 2011 bleek er weinig verandering te zijn opgetreden in het wel of niet a anhouden van een bepaalde 

vermogensvorm. Alleen het verdwijnen van de spaarloonregeling heeft duidelijk zijn uitwerking gehad. 

4

Inhoudsopgave 

Samenvatting 

1. Inleiding 







Bijlagen 

Wel zijn de bedragen die in de diverse vermogensvormen worden aangehouden flink gestegen. Zo had in 2006 de helft van 

de eigenaar-bewoners meer dan 8.500 euro op spaarrekeningen staan. In 2011 was dat gestegen tot 17.000 euro. 

Ook de bedragen voor het liquide eigen vermogen zijn gestegen. Het liquide eigen vermogen is de basis voor de 

referentiebuffer. Dit liquide eigen vermogen hangt af van de leeftijd, het inkomen van het huishouden, of het huishouden een 

koopwoning bezit, de waarde van de auto en de aanwezigheid van kinderen. 

De aanwezigheid van kinderen zorgt er voor dat er, bij een zelfde inkomen, minder gespaard wordt en er een kleinere buffer 

aanwezig is. De kosten van kinderen zijn dermate hoog dat andere uitgaven verlaagd worden, waaronder het bedrag dat 

opzij gezet wordt. 

5

Inhoudsopgave 

Samenvatting 

1. Inleiding 







Bijlagen 

1 Inleiding 

1.1 

Waarom sparen? 

De uitgaven van een huishouden zijn in te delen in drie categorieën, afhankelijk van de betaalfrequentie. Vaste lasten zijn 

vaak contractueel bepaald en komen regelmatig voor, bijvoorbeeld één keer per maand. Huishoudelijke uitgaven zijn ook 

elke maand redelijk gelijk. Grote variatie is te vinden in de reserveringsuitgav en. Het gaat hierbij om kleding, inventaris, 

onderhoud van de woning, vakantie- en andere vrije-tijdsuitgaven of niet-vergoede ziektekosten. Deze uitgaven komen niet 

maandelijks terug. Er zijn maanden met geen enkele uitgave aan bovengenoemde posten, maar er zijn ook maanden dat ze 

duizenden euro’s vergen, bijvoorbeeld de kosten van een verbouwing of wanneer een vakantie betaald wordt. Dit leidt tot 

het verschijnsel van dure en goedkope maanden. 

Daarnaast is het inkomen niet elke maand hetzelfde: de hoogte van de diverse inkomstenbronnen kan variëren. Denk maar 

aan uitbetaling van het vakantiegeld in mei, of de kinderbijslag, die eens per kwartaal uitbetaald wordt. Dit leidt tot rijke en 

arme maanden. 

Het verschijnsel van rijke, arme, dure en goedkope maanden betekent dat een huishouden zijn bankrekening goed moet 

beheren. Wanneer de gemiddelde maandbegroting net sluitend is en er geen buffer aanwezig is, leidt een dure maand al 

snel tot het aanwenden van krediet (rood staan) of het uitstellen van noodzakelijke uitgaven. Dit is onwenselijk. Op langere 

termijn leidt dit tot hogere kosten: geld lenen kost geld, en het uitstellen van noodzakelijke uitgaven gaat ten koste van he t 

welzijn van het huishouden, wat weer kan leiden tot extra (maatschappelijke) kost en. 

Het Nibud adviseert huishoudens om op gezette tijden een bedrag apart te zetten. De apart gezette bedragen vormen een 

buffer. Met die buffer kan men arme en dure maanden doorkomen. 

Daarnaast is het belangrijk om een buffer op te bouwen ter vervanging van duurzame consumptiegoederen. Vaak moeten 

deze op stel en sprong vervangen worden en dan moet in één keer een relatief groot bedrag betaald worden. Ook hier geldt 

dat de afwezigheid van een buffer dan leidt tot het aanwenden van krediet of het uitstel van noodzakelijke uitgaven. Een 

buffer kan ook dienen voor min of meer geplande uitgaven als onderhoud aan en vervanging van auto of eigen woning. 

Het kost huishoudens, met name die met een laag inkomen, echter veel inspanning en discipline om geld te reserveren voor 

gebeurtenissen die op middellange termijn kunnen plaatsvinden. De korte-termijnproblemen krijgen vaak voorrang. En 

wanneer er eens ruimte is (bijvoorbeeld wanneer het vakantiegeld binnenkomt), wordt het beschikbare geld eerder besteed 

6

Inhoudsopgave 

Samenvatting 

1. Inleiding 







Bijlagen 

aan leuke dingen dan aan een vage reservebuffer, ook al is die bestemd voor noodzakelijke uitgaven op de middellange 

termijn. Door een concreet geldbedrag aan te geven, wordt een doel gecreëerd. Hierdoor zullen mensen eerder gemotiveerd 

zijn om de buffer bij elkaar te sparen. 

In 2008 heeft het Nibud een eerste onderzoek gedaan naar de grootte van een dergelijke buffer (Nibud, 2008). 

De resultaten daaruit hebben geleid tot een internet-tool, waarmee huishoudens hun eigen referentiebuffer kunnen 

berekenen. Deze BufferBerekenaar wordt gemiddeld 50.000 keer per jaar ingevuld. 

Het DNB Household Panel 2006 vormde de basis van de huidige BufferBerekenaar. In 2006 was er nog geen sprake van 

een financiële crisis. De crisis heeft het spaargedrag van Nederlanders veranderd. Zo is het totale bedrag dat in Nederland 

op spaarrekeningen staat, gestegen van 221 miljard eind 2006 tot 305 miljard eind 2011 (CBS Statline, 2012). Daarom is het 

noodzakelijk de BufferBerekenaar te actualiseren. 

Om ervoor te zorgen dat de uitkomsten van de BufferBerekenaar betrouwbaar zijn en aansluiten bij huidige situatie, is het 

belangrijk opnieuw te analyseren welke factoren (kenmerken van het huishouden) bepalend zijn voor het bedrag dat een 

huishouden achter de hand heeft en hoe sterk de invloed is van de verschillende factoren. Zo wordt de kwaliteit van de 

BufferBerekenaar gewaarborgd, zodat het voor huishoudens een actueel en praktisch hulpmiddel blijft, waarmee zij 

concreter kunnen streven naar een bepaalde reserve. Hiervoor is gebruik gemaakt van de meest recente versie van het 

DNB Household Panel (2011). 

Dit onderzoek geeft inzicht in het vermogen en de individuele vermogensbestanddelen van Nederlandse huishoudens. Ook 

maakt het inzichtelijk welke factoren bepalend zijn voor het vermogen van Nederlandse huishoudens. Op basis van deze 

resultaten kunnen de berekeningen achter de bestaande BufferBerekenaar worden geactualiseerd en waar nodig herzien. 

Daarnaast geeft dit onderzoek inzicht in het spaargedrag van Nederlandse huishoudens: waaro m sparen huishoudens? Of: 

waarom sparen ze juist niet? En als ze sparen, doen ze dat op één aparte spaarrekening? Of juist op verschillende 

spaarrekeningen? Om huishoudens te verleiden te streven naar een bepaalde buffer , is het belangrijk te weten op welke 

manier huishoudens in de praktijk sparen. Om mensen te stimuleren een buffer op te bouwen kan rekening gehouden 

worden met en ingespeeld worden op dit specifieke gedrag. 

1.2 

Leeswijzer 

In hoofdstuk twee worden enige achtergronden geschetst rondom het spaargedrag van Nederlanders. Deze zijn 

voornamelijk afkomstig uit de data die zijn verkregen voor het onderzoek Geldzaken in de Praktijk en de ING 

BudgetBarometer. 

7

De kwantitatieve achtergronden van vermogens in Nederland worden beschreven aan de hand van de gegevens van het 

DNB Household Panel in hoofdstuk drie. Hoofdstuk vier bevat een beschrijving van de daadwerkelijke berekening van de 

referentiebuffer voor huishoudens. 

8

Inhoudsopgave 

Samenvatting 

1. Inleiding 







Bijlagen 

2 Het spaargedrag van huishoudens 

Dit hoofdstuk gaat dieper in op het spaargedrag van huishoudens, door vragen te beantwoorden als: hoeveel huishoudens 

sparen, welke huishoudens sparen, hoe ziet hun spaargedrag eruit (sparen zij bijvoorbeeld een vast bedrag per maand) en 

waarom sparen huishoudens of waarom juist niet? 

Ook wordt bekeken of en welke huishoudens voldoende geld achter de hand hebben om grote uitgaven direct te kunnen 

betalen. Het gaat hier om het oordeel van de respondenten zelf. De vraag of en wanneer huishoudens daadwerkelijk 

voldoende geld achter de hand hebben, gemeten naar objectieve maatstaven, wordt beantwoord in hoofdstuk 4. 

2.1 Dataverzamelingen 

In dit hoofdstuk wordt gebruik gemaakt van drie dataverzamelingen. Dit zijn: 

Dataverzameling ten behoeve van het Nibud-onderzoek Geldzaken in de praktijk, 2012 

De ING BudgetBarometer 2 e kwartaal 2012 

Het DNB-Household Survey 2011 

Zie bijlage 1 voor een uitgebreidere beschrijving van deze data. 

2.2 Manieren van sparen 

Sparen kan op verschillende manieren, maar de meest voor de hand liggende manier is om naast de betaalreke ning een 

spaarrekening te openen en daar, al dan niet op regelmatige basis, bedragen naar over te maken. 

Uit het onderzoek Geldzaken in de Praktijk blijkt dat ruim 55 procent van de huishoudens één aparte spaarrekening heeft 

naast de betaalrekening, 28 procent heeft meerdere spaarrekeningen en 19 procent heeft geen aparte spaarrekening. 

Opvallend is het verschil tussen paren en alleenstaanden: van alle respondenten met een partner geeft 12 procent aan geen 

spaarrekening te hebben (de respondent noch de partner), terwijl onder alleenstaanden ruim 30 procent geen spaarrekening 

heeft. 

Hoe en wanneer huishoudens sparen kan variëren. Ruim een kwart van de huishoudens spaart een vast bedrag per maand, 

bijna een kwart spaart alleen als er geld overblijft en 15 procent spaart niets. In 2009 antwoordde een kwart van de 

respondenten negatief op de vraag: ‘Zet u of uw huishouden regelmatig een bedrag opzij?’. Of dit ook betekent dat deze 

9

huishoudens in het geheel niet spaarden, is nu niet eenduidig vast te stellen. Be ter vergelijkbaar is het percentage dat een 

vast bedrag per maand opzij zet. Dit lag in 2009 iets hoger dan in 2011, namelijk 32 procent. 

Tabel 2.1: Spaart u een vast bedrag per maand? 

Alleenstaanden 

% 

Paren 

% 

Totaal 

% 

Ja, ik spaar elke maand een vast bedrag 19 32 27 

Ik spaar iedere maand, maar het bedrag is nooit gelijk 16 18 17 

Ik spaar alleen als er geld overblijft 25 22 23 

Ik spaar niets 20 12 15 

Weet ik niet 5 3 4 

Wil ik niet zeggen 15 14 14 

Huishoudens met een hoog inkomen (vanaf 3100 euro netto per maand) sparen vaker een vast bedrag per maand dan 

huishoudens met een lager inkomen. Ook paren zonder kinderen, huishoudens met een koopwoning, vrouwen en ouderen 

boven de 65 jaar zijn oververtegenwoordigd in de groep van vaste spaarders. 

Huishoudens met een laag inkomen (minder dan 1200 euro netto of tussen de 1200 en 1700 euro), alleenstaanden, 

laagopgeleiden, huurders en jongeren (18 – 24 jaar) geven vaker dan gemiddeld aan dat zij niet sparen. 

Kijkend naar het bedrag dat huishoudens vast per maand sparen, dan zien we dat het inkomen van het huishouden een 

belangrijke rol speelt. De vaste spaarders leggen zo’n 9 procent van hun maandelijkse inkomen in. Gecorrigeerd voor 

inkomen, blijken hoger en middelbaar opgeleiden maandelijks hogere bedragen in te leggen dan lager opgeleiden. 

Huishoudens met kinderen sparen, gecorrigeerd voor het inkomen, lagere vaste bedragen per maand. 

Huishoudens met een inkomen van minder dan 1200 euro per maand en vrouwen geven vaker aan dat zij alleen sparen als 

er geld overblijft, terwijl mannen en jongeren vaker niet willen zeggen of en hoe zij sparen. 

De relatie tussen sparen en maandelijks kunnen rondkomen is wat complexer. Zoals te verwachten kunnen huishoudens die 

(zeer) moeilijk rond kunnen komen, minder dan gemiddeld elke maand sparen. Maar ook alleen sparen als er geld overblijft, 

gebeurt minder bij de groep die zeer moeilijk rond kan komen. Huishoudens die moeilijk rond kunnen komen sparen juist 

vaker als er geld overblijft. Kan men gemakkelijk of zeer gemakkelijk rondkomen, dan wordt er vaker een onregelmatig 

bedrag per maand gespaard en minder vaak alleen als er geld overblijft. 

10

Inhoudsopgave 

Samenvatting 

1. Inleiding 







Bijlagen 

Over de gehele linie sparen huishoudens die (zeer) moeilijk rond kunnen komen vaker in het geheel niet. Huishoudens die 

(zeer) gemakkelijk rond kunnen komen, geven juist minder vaak aan dat zij niets sparen, maar zij sparen vaker op 

onregelmatige basis. 

Huishoudens die iedere maand sparen, kunnen ervoor kiezen om automatisch geld over te laten maken van de 

betaalrekening naar de spaarrekening. Dit gebeurt in 84 procent van de gevallen, 15 procent regelt dit zelf en 1 procent 

spaart contant. 

Huishoudens die niet sparen, kunnen daarvoor verschillende redenen hebben. Deze zijn weergegeven in tabel 2.2. 

Tabel 2.2: Waarom spaart u niet? (Meerdere antwoorden mogelijk; n= 329) 

Paren 

% 

Alleenstaanden 

% 

Totaal 

% 

Ik heb het geld hard nodig om van rond te komen 60 61 60 

Ik heb te weinig geld om te kunnen sparen 44 45 45 

Het lukt mij niet; ik geef het geld te gemakkelijk uit 6 9 7 

Ik geef het geld liever nu uit 5 11 8 

Ik weet niet waarvoor ik zou moeten sparen 5 8 7 

Ik spaar wel, maar alleen in de maanden dat ik extra 

inkomsten heb. Dat vind ik voldoende. 

7 6 6 

De voornaamste redenen om niet te sparen, komen dus voort uit een gebrek aan middelen: mensen willen misschien wel 

sparen, maar er is domweg geen geld aanwezig om naar een spaarrekening over te maken. Dit geldt zowel voor 

alleenstaanden als voor paren. Het belangrijkste verschil tussen mensen met en zonder partner zit vooral in het niet willen 

sparen: 11 procent van de alleenstaanden geeft het geld liever nu uit, tegen 5 procent van de paren. Wellicht dat ook de 

aanwezigheid van kinderen hier een rol speelt, maar de relatie tussen het geld liever nu uitgeven en het hebben van 

kinderen is gezien het (te) lage aantal waarnemingen niet significant. 

11

Inhoudsopgave 

Samenvatting 

1. Inleiding 







Bijlagen 

2.3 

Geld achter de hand 

In de vorige paragraaf is vastgesteld dat niet ieder huishouden voldoende middelen heeft om (op regelmatige basis) te 

kunnen sparen. De vraag is vervolgens of huishoudens wel voldoende geld achter de hand hebben voor het geval zij voor 

grote onverwachte uitgaven komen te staan. 

In de ING BudgetBarometer van het tweede kwartaal van 2012 is een tweetal vragen gesteld over een financiële buffer. Dat 

onderzoek is gedaan onder 1061 Nederlanders. Dit zijn dus niet alleen klanten van de ING. 

Er is gevraagd hoe groot de financiële buffer voor onvoorziene omstandigheden is en hoe groot de buffer is die men 

nastreeft. In figuur 3.1 is weergegeven hoe de verdeling is van de aanwezige en gewenste buffer. 

Van alle respondenten geeft 21% aan op dit moment geen financiële buffer te hebben. Ongeveer 20 procent geeft wel een 

bedrag aan, maar minder dan 2.000 euro en 16 procent geeft een bedrag aan van meer dan 20.000 euro. 

Gevraagd naar de gewenste financiële buffer, geeft 16 procent aan geen financiële buffer nodig te hebben. De mediane 

gewenste buffer ligt rond de 5.000 euro. 

Figuur 2.1: Verdeling aanwezige en gewenste financiële buffer (Bron: ING BudgetBarometer, 2 e kwartaal 2012) 

12

Te zien is dat de gewenste buffer wat minder gespreid is dan de op dit moment aanwezige buffer. De huishoudens met nu 

een relatief lage buffer wensen wel een iets hogere buffer, terwijl voor degenen met nu een relatief hogere buffer een lagere 

buffer ook wel aanvaardbaar is. 

Het is niet verwonderlijk dat huishoudens met een inkomen onder modaal of die moeite hebben met rondkomen vaker geen 

financiële buffer hebben. Van degenen die geld tekort zeggen te komen heeft 51 procent geen financiële buffer tegen 4 

procent van de mensen die zeggen geld over te houden. Ook de wens om een financiële buffer aan te houden is bij lagere 

inkomens kleiner. Dit komt waarschijnlijk omdat men eerst wil zorgen dat men überhaupt rondkomt en dat een buffer een 

wens met een lagere prioriteit is. 

Naar andere achtergrondkenmerken is er verrassend weinig onderscheid te zien in de aanwezigheid van een buffer. 

Geslacht en leeftijd geven nauwelijks significante verschillen te zien. Alleen jongeren tot 25 jaar hebben over het alg emeen 

vaker geen financiële buffer en wensen een iets lagere buffer dan anderen. Mensen van 65 jaar en ouder geven iets vaker 

aan, dat ze geen buffer meer hoeven. 

Geldzaken in de Praktijk 

In de vragenlijst van Geldzaken in de Praktijk is een groot aantal stellingen opgenomen over omgaan met geld. De 

vragenlijst bevatte een vraag of huishoudens wel of niet een buffer aanhouden. 

Daarmee kunnen we tevens de rol van een aantal andere facetten onderzoeken. Bijvoorbeeld hoe huishoudens met hun 

geld omgaan: houden zij een administratie bij, hebben zij overzicht over inkomsten en uitgaven, geven ze gemakkelijk geld 

uit of zijn zij juist zuinig, etc. Ook de wijze waarop mensen in het leven staan (leven zij voor de dag van vandaag of voor d e 

dag van morgen?) en de financiële opvoeding die zij van huis uit hebben meegekregen, kunnen van invloed zijn op de 

hoeveelheid geld die zij achter de hand houden. 

Huishoudens zonder buffer waren het vaker dan gemiddeld helemaal eens met onderstaande stellingen: 

Ik richt mij alleen op de korte termijn; de toekomst wijst zichzelf wel uit. 

Ik leef meer voor de dag van vandaag dan voor de dag van morgen. 

Ik geef gemakkelijk geld uit. 

Ik maak mij vaak zorgen over mijn financiën. 

Ik plan elke maand wat ik ga uitgeven. 

Met de volgende stellingen waren zij het juist vaker helemaal niet eens: 

Geld geeft mij zekerheid in het leven. 

Ik vind het moeilijk om geld uit te geven, ik ben zuinig. 

13

Inhoudsopgave 

Samenvatting 

1. Inleiding 







Bijlagen 

Het al dan niet aanwezig zijn van een buffer, hangt niet alleen af van de financiële middelen die huishoudens tot hun 

beschikking hebben. Mensen die het een prettig idee vinden om altijd geld achter de hand te hebben, hebben vaker een 

buffer dan diegenen die dit minder belangrijk vinden. Ook factoren als overzicht, een lange-termijnvisie en een gedegen 

financiële opvoeding spelen een rol. 

Ten slotte is een aspect van belang dat in de literatuur wordt aangeduid als ‘mental accounting’ (Shefrin en Thaler, 1988). 

Hiermee wordt bedoeld dat het beschikbare budget maandelijks wordt toegewezen aan aparte rekeninge n, die bedoeld zijn 

voor verschillende soorten uitgaven, zoals voeding, kleding, etc. Een dergelijke methode wordt nog veelvuldig toegepast: 57 

procent van de respondenten doet in een of andere vorm aan mental accounting, 43 procent koopt gewoon wat nodig is. 

Deze laatste groep heeft significant vaker dan gemiddeld geen buffer. Huishoudens die daadwerkelijk verschillende 

rekeningen hebben voor verschillende kostenposten (en hun budget dus niet alleen in hun hoofd opdelen), geven minder 

vaak aan dat zij onvoldoende middelen achter de hand hebben. 

2.4 

Spaarmotieven 

In het DNB Household Panel is gevraagd naar de motieven van mensen om een bedrag te sparen. De respondenten 

moesten van een aantal redenen aangeven hoe belangrijk ze het vonden om daarvoor enig spaargel d te hebben. In tabel 

2.3 staan de antwoorden op deze vraag op volgorde van belangrijkheid. Te zien is dat de meeste mensen het in eerste 

instantie belangrijk vinden om geld achter de hand te hebben voor zaken op de korte termijn. Zoals in tabel 2.3 te zien is, 

vindt 78 procent (31 + 47) het belangrijk tot zeer belangrijk om genoeg geld te hebben om aan financiële verplic htingen te 

kunnen voldoen en 74 procent om onvoorziene uitgaven te kunnen doen. De overige redenen die meer dan de helft van de 

respondenten belangrijk tot zeer belangrijk vinden om spaargeld voor te hebben, zijn om nooit bij anderen te hoeven 

aankloppen voor financiële hulp, om in de toekomst extra hoge uitgaven te kunnen dekken en om te doen en te laten wat 

men wil. 

Zaken die verder in de toekomst liggen, zoals voor pensioenaanvulling, het helpen van kinderen of kleinkinderen of het 

vormen van een nalatenschap worden door een minderheid belangrijk geacht. 

14

Inhoudsopgave 

Samenvatting 

1. Inleiding 







Bijlagen 

Tabel 2.3: Hoe belangrijk is deze reden om enig spaargeld te hebben? 

Om genoeg geld op rekening te hebben zodat 

u aan financiële verplichtingen kan voldoen 

Zeer onbelangrijk 

% 

Zeer belangrijk 

% 

Nvt 

% 

1 1 1 6 11 31 47 3 

Om onvoorziene uitgaven te kunnen doen 1 1 1 6 15 38 36 2 

Om nooit bij anderen aan te kloppen voor 

financiële hulp 

Om in toekomst extra (hoge) uitgaven te 

dekken 

2 3 4 11 14 26 37 4 

1 2 3 12 18 33 27 3 

Om te doen en laten wat u wilt 2 3 4 15 20 26 26 5 

Om later duurzame artikelen te kunnen kopen 3 4 5 15 22 28 20 3 

Om extra geld te hebben als met pensioen 4 3 5 12 16 24 21 17 

Om AOW-uitkering aan te vullen 4 5 6 15 17 26 19 8 

Voor een betere toekomst 3 4 5 20 23 25 14 6 

Om kinderen te helpen bij financiële 

moeilijkheden 

Om aan (klein)kinderen cadeaus te kunnen 

geven 

Om geld na te laten aan kinderen/ andere 

familieleden 

6 4 7 13 17 19 15 21 

7 6 8 16 19 15 9 20 

20 14 11 15 11 9 5 15 

Om later een woning te kunnen kopen 19 14 11 14 8 8 5 22 

Om inkomen te verkrijgen in vorm van rente 

en dividend 

Om huis en/of waardevolle bezittingen na te 

laten aan kinderen 

19 16 12 17 11 7 5 12 

18 12 11 14 10 7 5 22 

Om eigen bedrijf op te zetten 33 13 6 7 3 2 1 35 

Een factoranalyse op deze spaarmotieven leverde drie dimensies op. De eerste hangt vooral samen met de buffer en is 

gericht op de korte en middellange termijn. Deze factor hangt vooral samen met de motieven om onvoorziene uitgaven te 

kunnen doen (correlatie 0,80), om aan financiële verplichtingen te kunnen voldoen (0,77), om in de toekomst extra hoge 

uitgaven te kunnen dekken (0,73) en om nooit bij anderen te hoeven aankloppen voor hulp (0,64). 

15

Inhoudsopgave 

Samenvatting 

1. Inleiding 







Bijlagen 

De tweede dimensie hangt samen met het sparen voor de kinderen en de nalatenschap. Sterk gecorreleerd met deze 

dimensie zijn de motieven om een huis en andere bezittingen na te laten (0,88), om kinderen te helpen als die in financiële 

moeilijkheden zijn (0,83), om geld na te laten (0,81) en om kinderen of kleinkinderen cadeautjes te kunnen geven (0,73). 

De derde dimensie ten slotte is gericht op duidelijk afgebakende doelen, waarvoor een groot bedrag nodig is. Dit gaat 

bijvoorbeeld over het kopen van een woning (0,80), om inkomen uit te genereren (0,74) of om een eigen bedrijf op te zetten 

(0,73). 

Aangezien we op zoek zijn naar een referentiebedrag voor een buffer, analyseren we de eerste dimensie verder. Er zijn 

weinig kenmerken van het huishouden die samenhangen met de belangrijkheid van het buffermotief. Blijkbaar is het 

aanhouden van een buffer iets wat in alle lagen van de bevolking wordt nagestreefd, ongeacht inkomen, huishoudsituatie, 

opleiding of leeftijd. De enige significante samenhang is dat vrouwen het aanhouden van een buffer belangrijker vinden dan 

mannen. 

In het volgende hoofdstuk wordt ingegaan op de vraag hoeveel vermogen huishoudens daadwerkelijk tot hun beschikking 

hebben. 

16

Inhoudsopgave 

Samenvatting 

1. Inleiding 







Bijlagen 

3 Het vermogen van Nederlandse huishoudens 

Het onderzoek “Achter de hand” uit 2008 was primair bedoeld om te onderzoeken welke maatstaf bruikbaar zou kunnen zijn 

voor een buffer. Tijdens dat proces zijn verschillende definities van vermogen onder de loep genomen. Daarbij is gekeken 

naar het vóórkomen en de omvang van verschillende manieren van vermogensvorming. In dit hoofdstuk zullen we deze 

analyses herhalen voor 2011 om te zien of en waar veranderingen zijn opgetreden. 

3.1 De aanwezigheid van vermogensvormen 

In eerste instantie kijken we naar de aanwezigheid van verschillende vermogensvormen: hoeveel procent van de 

Nederlandse huishoudens heeft een bepaalde vermogensvorm? In tabel 3.1 wordt hier inzicht in gegeven. 

Tabel 3.1: Percentage dat vermogensvorm bezit naar koop-of huurwoning: verschil 2006-2011 

Koopwoning 

% 

Huurwoning 

% 

2006 

Totaal 

% 

Koopwoning 

% 

Huurwoning 

% 

2011 

Totaal 

% 

Betaalrekening 97 95 97 97 97 97 

Bedrijfsspaarrekening 43 25 37 30 17 27 

Spaarrekening 87 77 84 90 81 88 

Spaarbankboekjes 7 6 7 2 4 3 

Koopsompolissen 29 17 25 24 12 21 

Kapitaalverzekering 15 7 12 13 5 11 

Groeifondsen 6 3 5 0 0 0 

Beleggingsfondsen 23 10 19 25 15 22 

Obligaties 6 2 5 5 1 4 

Aandelen 16 6 13 14 5 12 

Opties 1 0 1 1 0 1 

Auto’s 87 67 80 83 66 79 

Motoren 8 3 6 7 3 6 

Boten 3 2 3 3 1 3 

17

Inhoudsopgave 

Samenvatting 

1. Inleiding 







Bijlagen 

Koopwoning 

% 

Huurwoning 

% 

2006 

Totaal 

% 

Koopwoning 

% 

Huurwoning 

% 

2011 

Totaal 

% 

Caravans 12 6 10 14 7 12 

Uitgeleend geld 10 8 9 10 7 9 

Overige bezittingen 3 2 3 2 2 2 

Aanmerkelijk belang 0 0 0 1 0 1 

Bedrijfskapitaal vrij beroep 0 0 0 1 0 1 

Bedrijfskapitaal 

zelfstandige 

3 3 3 4 4 4 

Eigen huis 98 0 67 99 0 77 

Levensverzekering woning 25 0 17 17 0 13 

Tweede woning 3 1 2 4 1 3 

Ander onroerend goed 5 1 4 4 1 4 

Persoonlijke lening 3 5 3 2 5 3 

Doorlopend krediet 7 16 10 10 15 11 

Financieringskrediet 2 1 2 2 0 2 

Lening bij familie/vrienden 3 4 3 3 3 3 

Studielening 3 6 4 3 3 3 

Schuld op credit card 2 6 4 3 6 4 

Andere lening 1 0 1 1 0 1 

Roodstaan 13 21 15 8 14 9 

Hypotheek eigen huis 76 0 52 65 0 50 

Hypotheek 2e woning 1 0 1 1 0 0 

Hypotheek ander 

onroerend goed 

2 1 2 2 1 2 

Tussen 2006 en 2011 zijn weinig verschuivingen waar te nemen. Het percentage huishoud ens dat een spaarrekening bezit, 

is licht gestegen. Het percentage met een bedrijfsspaarrekening is gedaald. Het afschaffen van de spaarloonregeling per 1 

januari 2012 Is daar ongetwijfeld debet aan. 

18

Inhoudsopgave 

Samenvatting 

1. Inleiding 







Bijlagen 

Met behulp van een Probit-analyse 1 kan onderzocht worden welke kenmerken van een huishouden invloed hebben op de 

beslissing wel of niet een bepaalde vorm van vermogensopbouw aan te houden. Tabel 3.2 vat deze analyses samen. 

Betaalrekeningen zijn zo algemeen, dat daar geen verschil te constateren is tussen verschillende huishoudgroepen. 

Huishoudens met hogere inkomens hebben vaker een spaarrekening dan mensen met een lager inkomen. Eigenaar- 

bewoners hebben vaker een spaarrekening dan huurders. Verder valt op dat de aanwezigheid van kinderen betekent dat er 

minder vaak een spaarrekening wordt aangehouden. Het is logisch dat bedrijfsspaarrekeningen vaker door werkenden 

worden aangehouden. 

Bij regelingen voor het pensioen, zoals koopsompolissen en kapitaalverzekeringen, valt op dat het wel of niet hebben van 

zo’n vermogenstitel niet samenhangt met het inkomen. Dit was in 2006 nog wel het geval. De aanwezigheid van kinderen 

hangt negatief samen met het sparen voor het pensioen via individuele verzekeringen. Verder is opvallend dat deze 

vermogensvormen minder gebruikt worden na een bepaalde leeftijd (rond de 50 jaar), die redelijk ver voor de 

pensioneringsdatum ligt. 

De risicovollere vormen van vermogensopbouw, zoals beleggingsfondsen en aandelen, worden voornamelijk benut door 

huishoudens met hogere inkomens en hoger opgeleiden. 

Tegengesteld aan de vermogenstitels, komen schulden vaker voor bij huurders dan bij eigenaar-bewoners. Huishoudens 

met een lager inkomen staan vaker rood. Verder is opvallend dat werkenden vaker rood staan en een credit -cardschuld 

hebben dan niet-werkenden met eenzelfde inkomen. Waarschijnlijk hebben werkenden eerder de mogelijkheid om een 

credit-card aan te schaffen. Het kan ook een aanwijzing zijn dat werkenden wat makkelijker met hun inkomen omgaan dan 

niet-werkenden die veel meer op hun geld letten. 

1 Een probit-analyse is een statistische onderzoeksmethode waarbij rekening wordt gehouden dat hetgeen dat we willen verklaren (in dit geval: 

19

Inhoudsopgave 

Samenvatting 

1. Inleiding 







Bijlagen 

Tabel 3.2: Uitkomsten probit-analyses wel of niet bepaalde vermogenstitels aanhouden 

Betaalrekening 

Koopwoning Leeftijd Inkomen Partner Kinderen Opleiding Arbeidssituatie 

Bedrijfsspaarrekening + top 49 jr + werkend: ++ 

Spaarrekening ++ ++ -- 

Koopsompolissen ++ top 50 jr 

Kapitaalverzekering ++ top 43 jr - werkend: + 

Beleggingsfondsen + ++ - hoog: ++ 

Aandelen + ++ - 

Auto’s ++ ++ 

Motoren top 45 jr hoog: - 

Caravans + ++ werkend: - 

Uitgeleend geld 

Eigen huis ++ ++ ++ hoog: ++ 

Doorlopend krediet -- 

Schuld op credit card -- werkend: ++ 

Roodstaan -- 

Hypotheek eigen huis . 

+ significant positief op 95%; ++ significant positief op 99%; - significant negatief op 95%; -- significant negatief op 99% 

De leeftijd is kwadratisch meegenomen in de analyse. Wanneer er een kwadratisch verband is, wordt aangegeven bij welke leeftijd de top 

of het dal zich bevindt. 

Voor het inkomen is het logaritme van het jaarinkomen van het totale huishouden genomen. 

Hierbij is gekeken naar het aantal kinderen in het huishouden 

Er zijn drie opleidingsniveaus onderscheiden. Laagopgeleiden zijn de referentiegroep 

Er zijn drie arbeidssituaties onderscheiden: werkend, gepensioneerd en overig. Deze laatste is de referentiegroep. 

Bij hypotheek eigen huis zijn alleen de eigenaars-bewoners meegenomen. 

20

Inhoudsopgave 

Samenvatting 

1. Inleiding 







Bijlagen 

3.2 De hoogte van de vermogensvormen 

De hoogte van de verschillende vermogensvormen is scheef verdeeld. Een groot aantal huishoudens heeft bepaalde 

vermogensvormen helemaal niet, en bij degenen die de vermogensvormen wel hebben, zijn er een paar met een heel groot 

vermogen. Het gemiddelde is dan ook geen goede maat om de hoogte van de waarde van de vermogensvorm te 

karakteriseren. De mediaan (de middelste waarneming) is wat dat betreft een betere maat. In tabel 3.3 staat de mediaan 

vermeld van de huishoudens die wel de vermogensvorm hebben. 

Tabel 3.3: Mediaan bedrag per vermogensvorm naar koop-of huurwoning: verschil 2006-2011 (excl. 0) 

Koopwoning 

€ 

Huurwoning 

€ 

2006 

Totaal 

€ 

Koopwoning 

€ 

Huurwoning 

€ 

2011 

Totaal 

€ 

Betaalrekening 1750 1032 1535 1986 1134 1750 

Bedrijfsspaarrekening 1750 1545 1750 2270 1350 2000 

Spaarrekening 8500 3289 6618 17000 7249 14033 

Spaarbankboekjes 1410 875 1200 3000 875 1825 

Koopsompolissen 3884 1841 3593 9990 7815 9334 

Kapitaalverzekering 12754 6600 11000 12000 8000 11326 

Beleggingsfondsen 11310 7517 10210 14943 6000 12562 

Aandelen 6125 4482 5483 7709 9546 7780 

Auto’s 7500 4000 6308 7250 4020 6700 

Motoren 3700 3750 3700 2800 3500 2900 

Caravans 4000 2135 3750 5000 2500 5000 

Uitgeleend geld 2367 2250 2300 7000 1800 5000 

Eigen huis 230000 230000 250000 

Doorlopend krediet -5942 -4100 -4763 -3750 -4500 -3750 

Schuld op credit card -1138 -1050 -1050 

Roodstaan -598 -500 -592 -550 -445 -500 

Hypotheek eigen huis -103.000 -103.000 -65.000 -65.000 

21

Inhoudsopgave 

Samenvatting 

1. Inleiding 







Bijlagen 

Er zijn duidelijke verschillen te constateren naar hoogte van de vermogensvormen tussen 2006 en 2011. Zo is het mediane 

bedrag op een spaarrekening tussen 2006 en 2011 meer dan verdubbeld. Ook op andere vermogenstitels zijn stijgingen 

aanwezig. Opvallend is dat de waarde van de duurzame consumptiegoederen (auto’s, motoren, e.d.) veel minder gestegen 

is. Blijkbaar is men de afgelopen jaren terughoudend geweest met de aanschaf van dergelijke zaken. 

Ook is er afgelost: het openstaande bedrag aan doorlopend krediet is gedaald onder huiseigenaren. Dit geldt niet voor 

huurders; bij hen is het mediane bedrag gestegen. Wel is het zo dat meer huiseigenaren nu een doorlopend krediet hebben 

dan vijf jaar geleden. 

De scheve verdeling van de hoogte van de verschillende vermogensvormen heeft consequenties voor het analyseren van de 

samenhang tussen de verschillende achtergrondvariabelen en de hoogte van de vermogensvormen. De huishoudens met 

(extreem) hoge vermogens kunnen de samenhang namelijk sterk beïnvloeden. Bovendien vormen de huishoudens die wel 

een bepaalde vermogensvorm aanhouden, wellicht een speciale groep. Als dat zo is, hangt de hoogte van de 

vermogensvorm wellicht meer af van de keuze om een vermogensvorm al dan niet aan te schaffen dan van de 

achtergrondkenmerken zelf. 

Met deze twee bezwaren wordt als volgt omgegaan. Ten eerste hanteren we de logaritme van de waarde als de te verklaren 

variabele. Het gebruik van een logaritme verkleint de invloed van extreem hoge waarden. Ten tweede maken we gebruik 

van een schattingstechniek 2 waarbij we het keuzeaspect om wel of niet een vermogensvorm aan te schaffen, betrekken bij 

de verklaring van de hoogte van deze vermogensvorm. Hierbij veronderstellen we dat de opleiding van de hoofdkostwinner 

wél een directe rol speelt bij de keuze om een vermogensvorm aan te houden, maar geen directe rol speelt bij de hoogte 

ervan. Bij de bedrijfsspaarrekening veronderstellen we dat het in loondienst zijn een rol speelt bij het wel of niet hebben v an 

een dergelijke rekening. 

2 Dit is het Heckman-selectiemodel, ook wel Heckit-methode (Heckman, 1979) genoemd. Om consistente schatters te krijgen wordt in deze 

methode gecorrigeerd voor het feit dat bij het verklaren van de hoogte een selectie van de steekproef wordt gebruikt. 

22

Inhoudsopgave 

Samenvatting 

1. Inleiding 







Bijlagen 

Tabel 3.4: Hoogte van de individuele vermogensvorm verklaard (via Heckman-selectiemodel) 

Koop- 

woning 

Betaalrekening ++ ++ ++ 

Bedrijfsspaarrekening 

Spaarrekening ++ + ++ 

Koopsompolissen ++ 

Kapitaalverzekering ++ 

Leeftijd Inkomen Partner Kinderen Overig Invloed 

bezit op 

hoogte 

Beleggingsfondsen + ++ 

Aandelen Werk:- 

Waarde auto’s ++ -- 

Waarde motoren 

Waarde caravans + 

Waarde uitgeleend 

geld 

++ -- 

Eigen huis ++ ++ + + Opleiding 

hoog: ++ 

Doorlopend krediet 

Creditcardschuld 

Roodstand 

Hypotheek eigen huis -- ++ Waarde 

woning: 

++ 


Bij de hoogte van de betaalrekening is de Heckman-methode niet toegepast, aangezien nagenoeg iedereen een betaalrekening heeft. 

Bij de hoogte van de bedrijfsspaarrekening, de waarde van de motor, de hoogte van het uitgeleende geldbedrag en de hoogte van de 

schulden is de arbeidssituatie als selectievariabele gebruikt die wel invloed heeft op het wel of niet hebben van een bepaalde 

vermogensvorm, maar niet op de hoogte daarvan. 

De leeftijd en het inkomen zijn logaritmisch meegenomen in de regressie. In totaal zijn drie arbeidssituaties onderscheiden (werkend, 

gepensioneerd, niet-werkend). De referentiegroep zijn de niet-werkenden. 

23

Inhoudsopgave 

Samenvatting 

1. Inleiding 







Bijlagen 

De hoogte van de bedragen op de betaalrekening en de spaarrekening hangen samen met inkomen en leeftijd. 

Huishoudens met hogere inkomens en ouderen hebben hogere bedragen op deze rekening staan. Ook het bezit van een 

koopwoning leidt tot hogere bedragen op deze rekeningen. 

De waarden van langlopende contracten als koopsompolissen en kapitaalverzekeringen hangen natuurlij k positief samen 

met de leeftijd. 

Bij de waarde van beleggingsfondsen is de keuze wel of niet een beleggingsfonds aan te houden , een belangrijke 

verklaring. Blijkbaar is het kiezen voor een beleggingsfonds een fundamentele. Als men zoiets afsluit, steekt men er ook 

relatief veel geld in. 

De waarde van de auto hangt positief samen met het inkomen, maar vreemd genoeg negatief met het aantal kinderen. 

Ouderen lenen een hoger bedrag aan geld uit. Misschien is dat aan eigen kinderen, maar niet zolang die nog thuis wonen. 

De waarde van de eigen woning is hoger naarmate het inkomen hoger is en het huishouden groter is. Verder bewonen 

ouderen en mensen met een hoge opleiding duurdere woningen dan even rijke jongeren en mensen met een lagere 

opleiding. 

De hoogte van de hypotheek hangt natuurlijk sterk samen met het inkomen en de waarde van de woning. De aflossing op d e 

hypotheek komt tot uiting in het lagere bedrag aan hypotheek voor ouderen. 

3.2.1 Vermogensdefinities 

Er is geen eenduidige definitie van vermogen die toegepast kan worden bij de specificatie van een buffer. We illustreren dit 

aan de hand van een theoretische balans van een huishouden, die in tabel 3.5 is weergegeven. Zoals gebruikelijk wordt er 

onderscheid gemaakt tussen bezittingen (activa) en schulden (passiva). Het verschil tussen bezittingen en schulden wordt 

het ‘eigen vermogen’ genoemd. Bij de bezittingen wordt onderscheid gemaakt tussen vaste en vlottende bezittingen. 

Vlottende bezittingen kunnen snel te gelde worden gemaakt; voor vaste be zittingen is dat veel moeilijker of zelfs onmogelijk. 

De schulden worden onderverdeeld in schulden voor lange termijn en schulden voor korte termijn. 

Niet alle vermogensvormen zijn van belang voor een financiële buffer voor plotselinge, noodzakelijke uitgaven. Het gaat dan 

alleen om liquide vermogensvormen, dat wil zeggen vermogensvormen die snel in contant geld zijn om te zetten. In 

onderstaand schema worden dat de vlottende bezittingen genoemd. Zaken die daarom niet meetellen, zijn de (over)waarde 

van de eigen woning, pensioen- en lijfrenteaanspraken en bijvoorbeeld termijndeposito’s. 

Daarnaast moet rekening gehouden worden met eventuele leningen. In plaats van alleen naar het bezit te kijken, wordt het 

beschikbare vermogen in beschouwing genomen. Dit is het bezit minus alle aanwezige kredieten. Het is namelijk niet 

24

verstandig om zowel te sparen als te lenen. Een huishouden zou met het spaartegoed allereerst zijn leningen moeten 

aflossen. Daarmee is de beschikbare financiële ruimte kleiner. Bij de kredieten moeten de schulden op lange termijn, zoals 

hypotheken en studieschulden, buiten beschouwing gelaten worden. Alleen het ‘vreemd vermogen op korte termijn’ is van 

belang. Daaronder vallen dus daadwerkelijk afgesloten leningen (persoonlijke lening, doorlope nd krediet), al dan niet 

geoorloofd rood staan, afbetalingsregelingen, informele leningen en betalingsachterstanden. 

Tabel 3.5: Balans van een huishouden 

ACTIVA, BEZITTINGEN PASSIVA, SCHULDEN 

DUURZAME/VASTE BEZITTINGEN VREEMD VERMOGEN OP LANGE TERMIJN 

1 waarde eigen woning € 1 hypotheek € 

2 waarde 2e woning € 2 tweede/verhogingen hypotheek € 

3 waarde eigen auto € 3 overig hypothecair krediet € 

4 waarde inboedel € 4 studieleningen € 

5 vermogen eigen bedrijf € 5 overige langlopende kredieten € 

6 vermogen in deelnemingen € 

7 waarde beleggingsobjecten € 

8 uitstaande leningen € 

9 afkoop-/eindwaarde verz. met 

spaardeel 

10 tegoed levensloopregelingen € 

11 tegoed spaarloonregelingen € 

12 overige vaste bezittingen € 

€ 

25

Inhoudsopgave 

Samenvatting 

1. Inleiding 







Bijlagen 

VLOTTENDE BEZITTINGEN VREEMD VERMOGEN OP KORTE TERMIJN 

Consumptieve kredieten 

13 contant geld € 6 persoonlijke leningen € 

14 positief saldo betaalrekeningen € 7 doorlopende kredieten € 

15 omvang spaarrekeningen € 8 roodstaan op contract € 

16 omvang spaarbewijzen en 

spaardeposito's 

17 waarde waardepapieren, effecten € Afbetalingsregelingen 

€ 9 roodstaan zonder contract € 

18 overige tegoeden € 10 autofinancieringen € 

19 deelnemingen beleggingsinstellingen € 11 postorderkredieten € 

20 overige vlottende bezittingen € 12 saneringskredieten € 

TOTAAL VLOTTENDE ACTIVA € 13 kredieten o.b.v. klantenkaarten € 

14 kredieten o.b.v. credit cards € 

15 overige consumptieve kredieten € 

TOTAAL CONSUMPTIEVE KREDIETEN € 

Informele leningen 

16 leningen bij familie, vrienden € 

Betalingsachterstanden 

17 achterstanden op kredieten, hypotheken e.d. € 

TOTAAL KORTLOPENDE PASSIVA € 

TOTAAL ACTIVA € TOTAAL PASSIVA € 

EIGEN VERMOGEN € 

26

Inhoudsopgave 

Samenvatting 

1. Inleiding 







Bijlagen 

Hieronder staan de vermogensdefinities die we verder tonen. Zij verschillen onder andere in mate van liquiditeit. Daarnaast 

is bij sommige definities gekeken naar het bedrag aan bezittingen en bij andere definities naar het eigen vermogen. Bij de 

diverse definities van bezit en eigen vermogen gaat het om de financiële bezittingen. Overige bezittingen, zoals huisraad en 

de auto, zijn niet meegenomen. De precieze indeling van de vermogensdefinities staat in bijlage 2. Achtereenvolgens komen 

aan bod: 

1. Balanstotaal (totale activa): het totaal van alle (liquide en illiquide) financiële bezittingen. 

2. Liquide bezittingen: bezittingen die op zeer korte termijn in een geldbedrag kunnen worden omgezet. Dit is voornamelijk 

spaargeld en verhandelbare beleggingen, als fondsen, obligaties, etc. 

3. Risicoarme liquide bezittingen: het totaal van het spaargeld. 

4. Eigen vermogen: het totaal van de bezittingen minus de schulden. 

5. Liquide eigen vermogen: de liquide bezittingen minus de kortlopende schulden. 

Verder geven we nog kort de schuldpositie van huishoudens weer: 

6. Het totaal van de schulden 

7. Het totaal van de kortlopende schulden 

In de figuren 3.1 tot en met 3.7 staan de cumulatieve verdelingen van deze vermogensdefinities, voor huurders afzonderlijk 

en voor kopers afzonderlijk. Een cumulatieve verdeling geeft weer hoeveel procent van de groep maximaal een bepaald 

bedrag aan vermogen heeft. In de grafiek van het balanstotaal is bijvoorbeeld te zien dat 15 procent van de eigenaar- 

bewoners een bedrag aan bezittingen heeft van maximaal 200.000 euro en de 10 procent rijkste huiseigenaren een bedrag 

aan bezittingen heeft van minimaal bijna 700.000 euro. 

27

Inhoudsopgave 

Samenvatting 

1. Inleiding 







Bijlagen 

Figuur 3.1: Balanstotaal 

Het is vrij logisch dat het balanstotaal voor eigenaar-bewoners duidelijk hoger is dan voor huurders. Dit heeft te maken met 

het feit dat de waarde van de woning meetelt voor het balanstotaal, ongeacht of daar een hypotheek tegenover staat. 

28

Inhoudsopgave 

Samenvatting 

1. Inleiding 







Bijlagen 

Figuur 3.2: Liquide bezittingen 

Bij de liquide bezittingen is het verschil tussen eigenaar-bewoners en huurders duidelijk kleiner, omdat bij deze definitie de 

waarde van het huis niet meetelt. Maar ook met deze definitie hebben eigenaar -bewoners een hoger vermogen dan 

huurders. Het mediane bedrag aan liquide bezittingen ligt bij kopers op ruim 21.000 euro en bij huurders op 6 .500 euro. 

29

Inhoudsopgave 

Samenvatting 

1. Inleiding 







Bijlagen 

Figuur 3.3: Liquide risicoarme bezittingen 

Het percentage huishoudens met risicovolle liquide bezittingen als aandelen en opties, is relatief beperkt. Daarom vertoont 

de cumulatieve verdeling van de liquide risicoarme bezittingen een gelijk patroon als van de totale liquide bezittingen. De 

medianen liggen op ruim 16.000 euro voor eigenaar-bewoners en ruim 6.000 euro voor huurders. 

Met de introductie van het begrip eigen vermogen worden ook de schulden betrokken bij het vermogensbegrip. Bij het totaal 

eigen vermogen spelen de waarde van de woning en de hypotheekschuld een rol. De cumulatieve verdeling lijkt bij de 

eigenaar-bewoners redelijk lineair te stijgen tot 70 procent van de verdeling. Het eigen vermogen van de rijkste kwart van de 

eigenaar-bewoners verloopt exponentieel. De helft van de eigenaar-bewoners heeft minimaal een eigen vermogen van ruim 

220.000 euro. Bij huurders is dit bedrag slechts 7.500 euro. 

30

Inhoudsopgave 

Samenvatting 

1. Inleiding 







Bijlagen 

Figuur 3.4: Eigen vermogen 

Figuur 3.5: Liquide eigen vermogen 

31

Inhoudsopgave 

Samenvatting 

1. Inleiding 







Bijlagen 

Wanneer we de woning en de hypotheek buiten beschouwing laten, zakt het vermogen van de huiseigenaren natuurlijk flink. 

Het mediane liquide eigen vermogen voor die groep is 30.000 euro. 

Figuur 3.6: Het totaal van de schulden 

De verdeling van het totaal van de schulden ligt voor eigenaar-bewoners hoger dan voor huurders. Dit heeft vooral te maken 

met de hypotheek. Ongeveer 30 procent van de woningeigenaren heeft geen hypotheek meer. Van de woningeigenaren met 

hypotheek heeft de helft nog een openstaande schuld van ca. 125.000 euro (in figuur 4.6 op 65 procent van de verdeling). 

32

Inhoudsopgave 

Samenvatting 

1. Inleiding 







Bijlagen 

Figuur 3.7: Het totaal van de kortlopende schulden 

Wanneer we de hypotheek niet meenemen en alleen kijken naar het consumptief krediet en roodstanden, dan blijken meer 

huurders dan eigenaar-bewoners zo’n krediet te hebben, maar dat eigenaren een hoger bedrag lenen. 

3.2.2 Analyse van de vermogensdefinities 

De verschillende vermogensdefinities hebben we multivariaat geanalyseerd. Omdat vrijwel elk huishouden een bedrag aan 

vermogen heeft -ongeacht welke definitie gehanteerd wordt-, is de Heckman-correctie niet nodig, zo bleek uit de analyses. 

Er moet rekening worden gehouden met het feit dat huishoudens een negatief bedrag aan (eigen) vermogen kunnen 

hebben. In dat geval is het niet mogelijk de logaritme van het vermogen te nemen. Het is echter niet mogelijk om deze 

specifieke groep huishoudens zomaar buiten beschouwing te laten. Daarom hebben we een alternatief 3 voor de 

logaritmische functie gebruikt waarbij negatieve waarden wel kunnen worden meegenomen. 

3 

Er is gebruik gemaakt van de inverse hyperbolische sinus functie (IHS-functie), waarbij geldt: IHS = 2 

log(X (X 1)) en X is het totale vermogen. 

33

Inhoudsopgave 

Samenvatting 

1. Inleiding 







Bijlagen 

Tabel 3.6: Regressieanalyse op hoogte van vermogensdefinities (alle huishoudens) 

Leeftijd Partner Aantal 

kinderen 

Inkomen Koopwoning 

Arbeidssituatie 

Opleiding Waarde 

Auto 

Totaal bezittingen + - ++ ++ ++ 

Liquide middelen -- ++ ++ ++ 

Liquide risicoarme 

middelen 

Eigen vermogen ++ ++ 

Eigen vermogen 

excl. Huis 

-- ++ ++ ++ 

++ -- ++ ++ + 

Liquide eigen 

vermogen 

++ -- ++ ++ ++ 

De leeftijd, het aantal kinderen, het inkomen en de waarde auto zijn logaritmisch meegenomen. 

Te zien is dat het bezit van een koopwoning van sterke invloed is op alle verschillende vermogensdefinities, zowel die waar 

de waarde van de eigen woning is opgenomen als die waar de waarde van de eigen woning geen rol speelt. Ook het 

inkomen is bij vrijwel alle vermogensdefinities van invloed. De leeftijd is alleen van invloed als het gaat om definities van het 

eigen vermogen, niet als het gaat om alleen bezittingen. Ouderen hebben blijkbaar minder schulden dan jongeren. Het 

aantal kinderen beïnvloedt het vermogen negatief. De uitgaven aan kinderen zijn blijkbaar dermate hoog dat dit ten koste 

gaat van de spaarcapaciteit. Deze negatieve invloed is overigens minder of afwezig wanneer de waarde van de eigen 

woning betrokken wordt in de vermogensdefinitie. Een groter gezin betekent waarschijnlijk een grotere, d.w.z. duurdere 

woning, waardoor het lagere spaarbedrag gecompenseerd wordt. Een duurdere auto hangt samen met een groter bedrag 

aan vermogen. 

Het bezit van een koopwoning is sterk van invloed op de bezittingen en op het eigen vermogen. Dat is op zich niet zo 

vreemd, omdat de waarde van de eigen woning verreweg de grootste bezitting is bij de meeste huishoudens. Ook is de 

hypotheek verreweg de grootste schuld die mensen zijn aangegaan. Wellicht is die koopwoning zo bepalend voor het totale 

vermogen, dat het de invloed van andere factoren die samenhangen met het eigenwoningbezit, zoals het inkomen en de 

gezinssamenstelling, wegneemt. Daarom hebben we deze invloeden geschat voor huurders en kopers apar t. 

34

Inhoudsopgave 

Samenvatting 

1. Inleiding 







Bijlagen 

Tabel 3.7: Regressieanalyse op hoogte van vermogensdefinities (alleen huurders) 


kinderen 

Inkomen Arbeidssituatie 


auto 

Totaal bezittingen -- ++ 

Liquide middelen - + ++ 

Liquide risicoarme middelen - + ++ 

Eigen vermogen -- 

Liquide eigen vermogen Midden: - 



Bij huurders spelen maar weinig kenmerken een rol bij de hoogte van de verschillende vermogensdefinities. De uitgaven 

aan kinderen spelen een belangrijke rol, de leeftijd niet. Ook het inkomen is nauwelijks van invl oed op de hoogte van het 

vermogen. Wel speelt de waarde van de auto een belangrijke rol. Deze is van invloed op de vermogensdefinities zonder 

schulden, maar niet van invloed op de vermogensdefinities met schulden. Het lijkt er dan ook op dat er voor de au to’s 

leningen worden afgesloten. 

Tabel 3.8: Regressieanalyse op hoogte van vermogensdefinities (alleen eigenaar-bewoners) 


kinderen 

Inkomen Arbeidssituatie 

Totaal bezittingen ++ ++ ++ Hoog: ++ 


auto 

Liquide middelen -- ++ Hoog: ++ ++ 

Liquide risicoarme middelen -- ++ Hoog: + ++ 

Eigen vermogen ++ 

Eigen vermogen excl. huis ++ -- ++ 

Liquide eigen vermogen ++ -- ++ + 



Bij de eigenaar-bewoners speelt de leeftijd een belangrijke rol, met name in de vermogensdefinities waarbij o ok de schulden 

worden betrokken. Het aflossen van de hypotheek door ouderen zal hier een belangrijke rol in spelen. Verder valt op dat 

eigenaar-bewoners met een hogere opleiding meer bezittingen, maar ook meer schulden hebben. Ook een dure auto leidt 

wel tot meer liquide middelen, maar niet tot meer eigen vermogen. 

35

Inhoudsopgave 

Samenvatting 

1. Inleiding 







Bijlagen 

4 Referentiebuffer 

4.1 Criteria voor een buffer 

Dit onderzoek is primair bedoeld om de BufferBerekenaar van 2008 te actualiseren. Destijds is aangegeven dat het 

belangrijk was dat de gepresenteerde buffer SMART was, Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realistisch en Tijdsgebonden. 

We zullen deze hierna bespreken. 

Specifiek 

In 2008 is ervoor gekozen om de BufferBerekenaar als volgt te specificeren: 

De buffer is bedoeld voor min of meer voorzienbare uitgaven op de korte en middellange termijn. Met min of meer 

voorzienbaar bedoelen we uitgaven waarvan het wel zeker is dat ze een keer gedaan gaan worden, maar dat het onzeker is 

op welk tijdstip precies ze gedaan worden. 

Dat kan bijvoorbeeld zijn, omdat men een nieuw apparaat pas aanschaft wanneer het oude kapot gaat. Of bijvoorbeeld 

omdat een aanschaf pas over een aantal jaar gepland staat: “Deze auto gaat zeker nog vijf jaar mee.“ Dit zijn ook de 

motieven waarvoor de meeste huishoudens spaargeld achter de hand willen hebben, zoals in hoofdstuk 3 vermeld werd. 

Daarmee is de buffer bedoeld voor: 

Het overbruggen van arme of dure maanden (bijv. voor de vakantie) 

Het vervangen van inventarisonderdelen (witgoed, meubilair) 

Het vervangen van de auto 

Onderhoud en verfraaiing van de eigen woning 

Daarom hanteren we het liquide eigen vermogen als vermogensbegrip om de referentiebuffers op te baseren. 

Het liquide eigen vermogen is daarvoor een passend vermogensbegrip. Het feit dat het liquide is, wil zeggen dat het snel in 

geld omgezet kan worden, waarmee de aanschaf gefinancierd kan worden. Door te werken met het eigen vermogen, wordt 

gesaldeerd voor mogelijk aanwezige schulden. Wanneer dat niet zou gebeuren en alleen gekeken zou worden naar de 

bezittingen, dan zou een scheef beeld ontstaan van de financiële mogelijkheden van een huishouden. 

De referentiebuffer is daarmee niet bedoeld voor het opvangen van een inkomensterugval, zoals bij pensionering, 

arbeidsongeschiktheid, werkloosheid e.d. Ook voor calamiteiten die voor grote uitgaven zorgen, zoals brand en ziekte is de 

buffer niet bedoeld. Voor al dit soort zaken zijn verzekeringen betere alternatieven. 

36

Inhoudsopgave 

Samenvatting 

1. Inleiding 







Bijlagen 

De referentiebuffer is bedoeld voor het gehele huishouden, of dit nu uit één of uit meerdere personen bestaat. De 

reserveringsuitgaven, waar de buffer voor is bedoeld, zijn namelijk vaak voor het gehele huishouden bestemd en veelal niet 

voor één persoon. 

Uit hoofdstuk 3 blijkt dat het bedrag op spaarrekeningen de afgelopen jaren sterk is toegenomen. De onzekere tijden 

hebben ervoor gezorgd dat veel mensen minder zijn gaan uitgeven en minder risicovol zijn gaan beleggen. De angst voor de 

toekomst heeft waarschijnlijk tot meer sparen geleid. En deze angst gaat wellicht over voorzienbare problemen als een 

inkomensterugval bij dreigende werkloosheid, maar waarschijnlijk ook om veel vagere, ongrijpbaardere angsten als 

onzekerheid over pensioen of de toekomst van de euro. De verwachtingen over de eigen financiële situatie de komende 12 

maanden zijn veel pessimistischer geworden (zie figuur 4.1, waar het verschil staat tussen positieve en negatieve 

antwoorden). De hogere spaarsaldi veroorzaken hogere mediane spaargeldbedragen. Dit geldt vooral voor de huishoudens 

met middeninkomens en hogere inkomens en huishoudens met een koopwoning. 

De vraag is daarmee gerechtvaardigd of het mediane liquide eigen vermogen nog kan gelden als te adviseren buffer. Aan 

de ene kant zal het bedrag op de spaarrekening ruimer zijn dan voorheen om de inventaris e.d. te kunnen vervangen. Aan 

de andere kant is de stijging een teken dat mensen op dit moment een ruimere buffer wensen aan te houden dan voorheen. 

Door de crisis is het te verwachten dat de mogelijke aanwendingsdoelen voor de buffer de afgelopen jaren uitgebreid zijn. Er 

wordt niet alleen maar gespaard voor het vervangen of vernieuwen van inventaris, auto of de eigen woning, maar ook om de 

toegenomen onzekerheid over de toekomst het hoofd te kunnen bieden. Een referentiebedrag dat geen rekening houdt met 

deze ontwikkeling, is niet realistisch. Verder is het onmogelijk om bedragen af te splitsen. Aangezien vrijwel niemand aparte 

spaarrekeningen gebruikt voor dit soort gebeurtenissen, is het niet mogelijk een onderscheid te maken welk bedrag 

waarvoor apart gezet wordt. Daarom kiezen we ervoor om de mediaan als referentiebedrag te blijven noemen, maar daarbij 

wel de nadruk te leggen op het referentiekarakter (“zo doen vergelijkbare huishoudens het”) in plaats van het als advies mee 

te geven voor de eerder genoemde, afgebakende doelen. 

37

Inhoudsopgave 

Samenvatting 

1. Inleiding 







Bijlagen 

Figuur 4.1: Verwachting eigen financiële situatie komende 12 maanden, verschil tussen positieve en negatieve antwoorden (Bron: CBS 

Statline, 2012) 

Meetbaar 

We willen tot een berekening komen waarbij een persoon na het invullen van enkele gegevens, te zien krijgt hoe hoog in zijn 

situatie een geschikte buffer kan zijn. Hiervoor wordt het voor een persoon snel duidelijk hoeveel geld hij achter de hand 

moet hebben. Vervolgens kan hij eenvoudig nagaan of hij dit streefdoel al heeft bereikt of dat er nog ( verder) moet worden 

gespaard. 

Om te komen tot een “meetbaar’ streefdoel maken we gebruik van de uitkomsten uit hoofdstuk 3. Uit de analyses blijkt dat 

leeftijd, inkomen, het aantal kinderen, het type woning (koop of huur) en de waarde van de auto invloed hebben op de 

hoogte van het liquide eigen vermogen. Dit zijn zaken die een consument van zichzelf weet of vrij makkelijk kan opzoeken. 

38

Inhoudsopgave 

Samenvatting 

1. Inleiding 







Bijlagen 

Acceptabel 

De referentiebuffer wordt geschat op basis van empirische gegevens. Voor veel huishoudens zal dit model een goede 

schatting geven van het liquide vermogen dat soortgelijke huishoudens op dat moment aanhouden. Maar dat hoeft niet voor 

alle huishoudens te gelden. Zeker voor huishoudens met een laag, of juist een erg hoog inkomen kan het model tot niet - 

realistische uitkomsten leiden. Het referentiebedrag voor een buffer moet bijvoorbeeld niet onder de nul terecht komen. 

Om zoiets te voorkomen specificeren we naast de geschatte buffer op basis van de empirische data , ook een minimale 

buffer. Deze is onafhankelijk van het inkomen, maar wel afhankelijk van de huishoudsituatie. 

Minimale buffer 

Deze minimale buffer wordt gebaseerd op het minimale inventarispakket, zoals dat door het Nibud gespecificeerd wordt. De 

minimale buffer is dan ook alleen bedoeld voor het opvangen van arme en dure maanden, en voor het vervangen van de 

noodzakelijke inventaris. Vervanging van de auto of onderhoud aan de eigen woning kunnen dus niet uit de minimale buffer 

gefinancierd worden. 

Net als in 2008 wordt de minimale buffer gesteld op de helft van de waarde van het pakket. Bij gespreide aankopen over de 

tijd is de helft van het pakket een goede benadering van de dagwaarde. Het verschil tussen de dagwaarde en de waarde 

van een nieuw pakket is daarmee ook de helft. Bovengenoemd bedrag voor inventaris is ook voldoende om arme en dure 

maanden te kunnen overbruggen. 

Referentiebuffer 

De referentiebuffer geeft het bedrag aan vermogen weer dat vergelijkbare huishoudens op spaarrekeningen hebben staan. 

Zoals in 2008, wordt het referentiebedrag gebaseerd op het mediane liquide vermogen en niet op het gemiddelde liquide 

vermogen. Figuur 3.5 geeft aan dat de verdeling van de liquide vermogens niet normaal verdeeld is en dat het gemiddelde 

geen goede maat is voor de meeste huishoudens. Het mediane liquide eigen vermogen bedraagt bijvoorbeeld 30.000 euro, 

het gemiddelde ligt op ruim 47.000 euro. 

Door in de analyses in hoofdstuk 3 een lognormale verdeling van het vermogensbegrip te veronderstellen, is het mogelijk de 

verwachte mediaan te berekenen 4 . 

Voor het schatten van het model voor de referentiebuffer hebben we alleen de huishoudens meegenomen die een positief 

liquide eigen vermogen hadden. We willen immers een advies geven over de hoogte van de noodzakelijk aanwezige buffer. 

Huishoudens met vermogen hebben ook daadwerkelijk een vermogen dat als buffer kan dienen. Personen waarbij de 

4 Bij een lognormale regressie is de mediaan gelijk aan de verwachte waarde. 

39

Inhoudsopgave 

Samenvatting 

1. Inleiding 







Bijlagen 

schulden hoger zijn dan het bezit hebben dat niet. Als huishoudens geen buffer hebben, kan er ook geen uitspraak worden 

gedaan over hoe hoog de buffer moet zijn. 

Anders dan in 2008, maken we geen aparte schattingen voor eigenaar-bewoners en huurders, maar wordt dit gecombineerd 

in één schatting. Belangrijkste reden hiervoor is dat het aantal huurders in de steekproef gering was. De aparte analyse voor 

de huurders leverde weinig significante resultaten op. 

Ook is ervoor gekozen om alle huishoudens mee te nemen in de analyse, ook die van boven de 65. Door de leeftijd 

logaritmisch mee te nemen, wordt het effect van oudere respondenten verkleind. Bovendien week het resultaat n auwelijks af 

wanneer 65-plussers niet werden meegenomen. Dit is ook anders dan in 2008. 

Realistisch: een buffer die voor iedereen haalbaar is 

Uit het model moet een buffer volgen die realistisch is. Voor elk type huishouden moet het mogelijk zijn om het s treefdoel te 

bereiken en de benodigde buffer te behouden. Door de wijze waarop we de buffer berekenen, verwachten we voor elk type 

huishouden tot een realistische buffer te komen. De berekening is immers gebaseerd op empirische analyses van het 

vermogensbezit in Nederland, waarbij we rekening houden met diverse omstandigheden (zie criterium “acceptabel”). 

Bovendien kijken we naar het mediane vermogen in plaats van naar het gemiddelde vermogen. Dit voorkomt dat de hoogte 

van de noodzakelijke buffer wordt beïnvloed door enkele huishoudens met een heel hoog liquide eigen vermogen. Volgens 

het model zou de helft van vergelijkbare huishoudens dit bedrag als buffer achter de hand hebben. 

Tijdsgebonden: aanwezigheid van de buffer op elk moment 

Het bereiken van de buffer is niet aan een specifieke tijd gebonden. In feite moet de buffer op elk moment aanwezig zijn. Na 

aanwending van de buffer voor reserveringsuitgaven en bij veranderingen in de individuele situatie, moet een huishouden de 

buffer zo snel mogelijk weer aanvullen. Door veranderingen in de persoonlijke situatie, bijvoorbeeld bij inkomens - 

verandering, verhuizing of scheiding, kan de hoogte van de noodzakelijke buffer veranderen. 

Wanneer de buffer nog niet aanwezig is, bepaalt de individuele financiële s ituatie binnen welk tijdsbestek huishoudens het 

streefdoel kunnen halen. Dit vergt ook een analyse van het huidige inkomsten- en uitgavenpatroon om te zien hoeveel er 

gespaard kan worden. Het Persoonlijk Budget Advies van het Nibud kan hierbij een belangri jk hulpmiddel zijn. 

40

Inhoudsopgave 

Samenvatting 

1. Inleiding 







Bijlagen 

4.2 De bedragen voor de minimum- en referentiebuffer 

In de vorige paragraaf is weergegeven aan welke criteria een bufferadvies moet voldoen. In deze paragraaf beschrijven we 

de technische uitwerking van het bufferadvies. Zoals gezegd worden er twee bufferbedragen genoemd: een minimale buffer, 

alleen bedoeld ter vervanging van de minimale inventaris, en een referentiebuffer, die aangeeft hoeveel vergelijkbare 

huishoudens aan liquide eigen vermogen aanhouden en die ook bedoeld is voor zaken als de auto en het onderhoud van de 

woning. 

Minimale buffer 

De minimale buffer is de helft van de nieuwwaarde van het minimale inventarispakket, zoals het Nibud dat jaarlijks 

specificeert. Voor 2012 zijn deze bedragen weergegeven in tabel 4.1. 

Tabel 4.1 Minimumbuffer in euro’s 

Minimumbuffer 

€ 

Alleenstaande 3.550 

(Echt)paar 4.000 

Alleenstaande ouder met 1 kind 3.950 

Alleenstaande ouder met 2 kinderen 4.350 



(Echt)paar met 1 kind 4.400 

(Echt)paar met 2 kinderen 5.000 



Referentiebuffer 

Zoals uit tabel 3.6 blijkt, hangt het liquide eigen vermogen samen met de leeftijd, het aantal kinderen, of het huishouden een 

koopwoning of huurwoning heeft, het inkomen en de dagwaarde van de auto. De referentiebuffer is geschat aan de hand 

van deze regressievergelijking. Deze luidt als volgt: 

ln (referentiebuffer) = 0,303 - 0,873 (als koophuis) – 1,746 (als huurhuis) + 1,023 * ln(leeftijd) - 0,485 * ln(aantal kinderen + 

1) + 0,912 * ln (besteedbaar inkomen per maand) + 0,028 * ln(dagwaarde auto). 

41

Deze vergelijking wordt ingebouwd in de vernieuwde BufferBerekenaar. Hieronder geven we een aantal voorbeelden van de 

uitkomsten van deze vergelijking. 

Voorbeeld 1: Alleenstaande 25 jaar, inkomen 1.500 euro per maand, huurwoning, geen auto. 

Minimumbuffer: 3.550 euro 

Referentiebuffer 5.000 euro 

Voorbeeld 2: Paar zonder kinderen, 30 jaar, inkomen 3.500 euro per maand, koopwoning, auto 5.000 euro 


Referentiebuffer: 39.750 euro 

Voorbeeld 3: Paar met 2 kinderen, 40 jaar, inkomen 3.000 euro per maand, koopwoning, auto 10.000 euro. 



Voorbeeld 4: Paar zonder kinderen, 65 jaar, inkomen 2.000 euro per maand, koopwoning, auto 5.000 euro. 



42

Inhoudsopgave 

Samenvatting 

1. Inleiding 







Bijlagen 


CBS Statline (2012), Verwachting eigen financiële situatie komende 12 maanden, Den Haag/Heerlen: CBS. 

Heckman, J. J. (1979), Sample Selection Bias as a Specification Error. Econometrica, 47:l, p. 53-161. 

Madern, T. en D. van der Burg (2012), Geldzaken in de Praktijk, Utrecht: Nibud. 

Nibud (2008), Achter de hand, zoeken naar richtlijnen voor een financiële buffer, Utrecht: Nibud. 

Shefrin, H.M. en Thaler, R.H (1988), The Behavioral Life-Cycle Hypothesis, Economic Enquiry 26:4, p. 609-643. 

43

Inhoudsopgave 

Samenvatting 

1. Inleiding 







Bijlagen 

Bijlagen 

Bijlage 1: Gebruikte datasets 

Dataset Geldzaken in de Praktijk 

Vragenlijst: Online vragenlijst onder deelnemers van Opinieland, het panel van Survey Sampling International 

(SSI). 

Veldwerkperiode: Oktober – november 2011 

Doelgroep: Nederlanders tussen de 18 en 75 jaar die een eigen huishouden voeren 

Steekproef: N = 2196 

De netto steekproef is zodanig gewogen dat de resultaten nationaal representatief zijn op geslacht, 

leeftijd en opleiding voor de Nederlandse bevolking tussen 18 en 75 jaar. 

In 2009 is een soortgelijke vragenlijst voorgelegd aan het StemPunt-panel van onderzoeksbureau Motivaction. Waar 

mogelijk en voor zover dit voor dit rapport relevant is, is een vergelijking gemaakt tussen de onderzoeksresultaten van 2009 

en 2011. 

DNB Household Survey 

Het DNB Household Survey, verzameld door CentERdata in Tilburg, is een panel bestaande uit 2.000 huishoudens. Dit 

panel is representatief voor de Nederlandse bevolking. Sinds 1993 beantwoorden de huishoudens vragen over gegevens 

gerelateerd aan werk, inkomen, bezittingen en schulden. In dit onderzoek is gebruik gemaakt van de gegevens uit 2011. 

Vragen over vermogen komen ruim aan bod. Zowel naar de aanwezige soorten vermogensvormen als naar de hoogte van 

het aanwezige vermogen is uitgebreid gevraagd. 

De survey bevat naast een groot aantal economische gegevens ook vragen over spaarmotieven. 

Voor het analyseren van het beschikbare vermogen van huishoudens in Nederland, maken we gebruik van het DNB 

Household Survey 2011 van CentERdata. Voor alle analyses en berekeningen hebben we de gegevens in deze dataset 

gebruikt. Hierin zijn 1.117 huishoudens meegenomen. 

44

Inhoudsopgave 

Samenvatting 

1. Inleiding 







Bijlagen 

ING BudgetBarometer 

De ING BudgetBarometer wordt elk kwartaal afgenomen door TNS Nipo onder een groep representatieve huishoudens in 

Nederland. In de meting voor het tweede kwartaal is een aantal vragen gesteld over buffers. Deze is afgenomen in mei 

2012. Het aantal respondenten bedroeg 1.061. 

45

Inhoudsopgave 

Samenvatting 

1. Inleiding 







Bijlagen 

Bijlage 2: Indeling van de vermogensdefinities 

Totaal 

bezit 

Liquide 

middelen 

Risicoarme 

liquide 

middelen 

Totaal 

schuld 

Kortlopende 

schuld 

Eigen 

Vermogen 

(EV) 

EV 

excl. huis 

Betaalrekening + + + + + + 

Bedrijfsspaarregelingen + + 

Spaarrekeningen + + + + + + 

Koopsompolissen + + + 

Kapitaalverzekeringen + + + 

Groeifondsen + + + + + 

Beleggingsfondsen + + + + + 

Obligaties + + + + + 

Aandelen + + + + + 

Gekochte put-opties + + + + + 

Geschreven put-opties + + + + + 

Gekochte call-opties + + + + + 

Geschreven call-opties + + + + + 

Onroerend goed anders 

dan woonhuizen 

Uitgeleend geld + + + 

Overige bezittingen + + + 

Aanmerkelijk belang + + + 

Bedrijfskapitaal vrij 

beroep 

Bedrijfskapitaal 

zelfstandige 

+ + + 

+ + + 

Woonhuis + + 

Tweede woning + + 

Liquide 

EV 

46

Inhoudsopgave 

Samenvatting 

1. Inleiding 







Bijlagen 

Levensverzekering 

woonhuis 

Levensverzekering 2e 

woning 

Levensverzekering 

onroerend goed 

Totaal 

bezit 

Liquide 

middelen 

Risicoarme 

liquide 

middelen 

Totaal 

schuld 

Kortlopende 

schuld 

Eigen 

Vermogen 

(EV) 

+ + 

+ + 

+ + 

Persoonlijke lening + + - - - 

Doorlopend krediet + + - - - 

Krediet postorderbedrijf + + - - - 

Financieringskrediet + + - - - 

Lening bij familie of 

vrienden 

EV 

excl. 

huis 

Liquide 

EV 

+ + - - - 

Studielening + - - - 

Schuld op creditcard + + - - - 

Andere leningen + + - - - 

Hypotheek woonhuis + - 

Hypotheek tweede 

woning 

Hypotheken op 

onroerend goed anders 

dan woonhuis 

+ - 

+ - 

47

Een referentiebuffer voor huishoudens, onderzoek naar het ... - Nibud

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?