Archeologisch onderzoek - Gemeente Woerden

Utrechtsestraatweg 50 te Woerden
Een Bureauonderzoek en Inventariserend Veldonderzoek in de vorm van een verkennend en
deels karterend booronderzoek
I.S.J. Beckers
R.M. van der Zee

Colofon
ADC Rapport 2192
Utrechtsestraatweg 50 te Woerden
Een Bureauonderzoek en Inventariserend Veldonderzoek in de vorm van een verkennend en deels karterend
booronderzoek
Auteurs: I.S.J. Beckers, R.M. van der Zee
In opdracht van: Gemeente Woerden
© ADC ArcheoProjecten, Amersfoort, 15 april 2010
Foto’s en tekeningen: ADC ArcheoProjecten, tenzij anders vermeld
Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt
worden door middel van druk, fotokopie of op welke wijze dan ook
zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgevers.
ADC ArcheoProjecten aanvaardt geen aansprakelijkheid voor eventuele schade voortvloeiend
uit de toepassing van de adviezen of het gebruik van de resultaten van dit onderzoek.
Autorisatie:
dr. E. Lohof
ISBN 978-94-6064-183-1
ADC ArcheoProjecten
Tel 033-299 81 81
Postbus 1513
3800 BM Amersfoort
Fax 033-299 81 80
Email info@archeologie.nl
2

Inhoudsopgave
Administratieve gegevens van het onderzoeksgebied 4
Samenvatting 5
1 Inleiding 7
1.1 Algemeen 7
1.2 Doelstelling en vraagstelling 7
2 Bureauonderzoek 7
2.1 Methoden 7
2.2 Resultaten 8
3 Inventariserend Veldonderzoek 11
3.1 Methoden 11
3.2 Resultaten 12
3.3 Interpretatie 13
4 Conclusies 13
5 Aanbeveling 14
Literatuur 15
Lijst van afbeeldingen 15
Lijst van tabellen 15
Bijlage 1 Boorgegevens 23
3

Administratieve gegevens van het onderzoeksgebied
Provincie: Utrecht
Gemeente: Woerden
Plaats: Woerden
Toponiem: Utrechtsestraatweg 50
Kadastrale gegevens: Gem. Woerden, sectie A, perceelnr. 6264
Kaartblad: 31 West Utrecht
Coördinaten: 121.320 / 455.850
121.480 / 455.940
121.440 / 455.740
121.560 / 455.760
Bevoegde overheid: Gemeente Woerden
Deskundige namens de bevoegde overheid: Mevr. H. van der Ende
ARCHIS-onderzoeksmeldingsnummer (CIS-code): 38721
ADC-projectcode: 4110767
Periode van uitvoering: Januari en maart 2010
Beheer en plaats documentatie: ADC ArcheoProjecten bv, Amersfoort
4

Samenvatting
In opdracht van de gemeente Woerden heeft ADC ArcheoProjecten een bureauonderzoek en een
inventariserend veldonderzoek uitgevoerd voor het plangebied Utrechtsestraatweg 50 in Woerden. Het
plangebied betreft het terrein van het verpleeghuis Zuwe Zorg, dat verder ontwikkeld zal worden. Het
onderzoek is uitgevoerd in het kader van een aanvraag van een bouwvergunning en was noodzakelijk
om te bepalen of bij de voorgenomen activiteiten de kans bestaat dat archeologische resten in de
ondergrond worden aangetast.
In het plangebied kunnen vanwege ligging op de oever van de Oude Rijn archeologische waarden uit de
Romeinse Tijd en dan in het bijzonder van de Romeinse Limes aanwezig zijn. Het betreft resten van de
weg, die zich naar alle waarschijnlijkheid als een grindlaag zullen manifesteren. Daarnaast moet
rekening worden gehouden met resten uit andere perioden vanaf de Midden-Bronstijd. Eventuele resten
uit de Midden-Bronstijd tot de Vroege Middeleeuwen zullen zich in of op de oeverafzettingen van de
Oude Rijn bevinden en zullen zich manifesteren als een archeologische laag bestaande uit een
vermenging van onder meer kleine fragmenten aardewerk, houtskool en bot met het oorspronkelijke
substraat. Eventuele resten uit de Late Middeleeuwen en Nieuwe Tijd worden direct onder het maaiveld
verwacht en zullen bestaan uit ophogingspakketten en funderingsresten.
Gezien het ontbreken van een afdekkende kleilaag bestaat een gerede kans dat alle potentiële
archeologische niveaus door het huidige gebruik van de locatie zijn verstoord.
Organische resten en bot zullen door de boven het hoogste grondwaterpeil (circa 40 cm – mv)
heersende relatief droge en zure bodemomstandigheden slecht zijn geconserveerd. Andere type
indicatoren (aardewerk) zijn waarschijnlijk matig goed geconserveerd. Door de voorgenomen bouw- en
sloopactiviteiten zullen eventueel aanwezige archeologische waarden op of in de top
van de oeverwal verstoord dan wel vernietigd worden.
Teneinde deze verwachting te toetsen werd in het plangebied een booronderzoek (specificatie VS03)
uitgevoerd. Het booronderzoek bestond uit 20 verkennende boringen in een 40x50 m grid. In het deel
van het plangebied waar de Romeinse Limes werd verwacht is dit grid verdicht met 9 aanvullende
boringen waarmee hier een karterend boorgrid (20x25 m) is gecreëerd. De gemiddelde boordiepte
bedroeg 200 cm en de maximale boordiepte is 300 cm onder het maaiveld.
Uit het booronderzoek bleek dat de ondergrond van het plangebied uit beddingafzettingen bestaat,
overdekt door aan de basis zandige en aan de top kleiige oeverafzettingen.
In de top van de beddingafzettingen en in de oeverafzettingen van de Oude Rijn kunnen archeologische
resten aanwezig zijn in de vorm van een archeologische laag. Een dergelijke laag is echter niet tijdens
het booronderzoek aangetroffen. Indien een archeologische laag in het plangebied aanwezig was, is
deze waarschijnlijk verstoord door de bouw van het verpleeghuis of andere graafactiviteiten.
In boring 5 is waarschijnlijk op een diepte van 100 tot 210 cm onder het maaiveld een deel van de
Romeinse Limesweg opgeboord. Op deze locatie is namelijk een grindpakket van 30 cm dikte met
brokken verbrand materiaal, waaronder ijzerslakken, aangetroffen. Ten westen en oosten van boring 5
kunnen de resten van de Romeinse Limesweg verwacht worden. In het gebied rond boring 5 kunnen op
een diepte van 100 tot 210 cm onder het maaiveld archeologische resten uit de Romeinse Tijd aanwezig
zijn.
Tijdens het booronderzoek is op de locatie van boorpunt 5 op een diepte van 100 tot 210 cm onder het
maaiveld waarschijnlijk de Romeinse Limesweg aangetroffen . Om van deze vindplaats de gegevens te
kunnen documenteren en het materiaal veilig te stellen, adviseert ADC ArcheoProjecten om in het
plangebied tijdens de sloopwerkzaamheden van de noordelijke vleugel van het verpleegtehuis in een
archeologische begeleiding te voorzien, om daarmee informatie te behouden die van belang is voor
kennisvorming over het verleden. Tevens adviseren wij een proefsleuf ten noorden van de noordelijke
vleugel van het verpleegtehuis aan te leggen om een dwarsprofiel van de Romeinse Limesweg te creëren
en de oriëntatie van de weg vast te stellen. Ten zuiden van de kapel dient deze proefsleuf doorgetrokken
te worden tot boring 21 (zie afb. 8). De archeologische begeleiding dient hetzelfde doel als een
opgraving. Dit betekent dat bij de civiele werkzaamheden aangetroffen vondsten of archeologische
sporen worden geregistreerd en, in zover de werkzaamheden dat toelaten, worden gedocumenteerd. De
exacte invulling van de werkzaamheden dient te worden vastgelegd in een door de bevoegde overheid
goed te keuren Programma van Eisen (PvE). Ten zuiden van boring 26 dienen nog enkele boringen
geplaatst te worden zodat ook hier een 25x20 m boorgrid gecreëerd wordt en dit gedeelte ook op een
karterende wijze is onderzocht.
Het verdient verder de aanbeveling om de uitvoerder van het grondwerk te wijzen op de plicht
archeologische vondsten te melden bij de bevoegde overheid, zoals aangegeven in artikel 53 van de
Monumentenwet.
ADC ArcheoProjecten Rapport 2192 Utrechtsestraatweg 50 te Woerden
5

Tabel 1. Tijdsduur van de verschillende (pre)historische perioden.
Periode Tijd in jaren
Nieuwe Nieuwe tijd tijd
1500 - heden
Middeleeuwen
Middeleeuwen:
Middeleeuwen : 450 – 1500 na Chr.
Late Middeleeuwen 1050 - 1500 na Chr.
Vroege Middeleeuwen 450 - 1050 na Chr.
Romeinse Romeinse tijd tijd: tijd : 12 voor Chr. – 450 na Chr.
Laat Romeinse tijd 270 - 450 na Chr.
Midden Romeinse tijd 70 - 270 na Chr.
Vroeg Romeinse tijd 12 voor Chr. - 70 na Chr.
IJzertijd IJzertijd: IJzertijd :
800 – 12 voor Chr.
Late IJzertijd 250 - 12 voor Chr.
Midden IJzertijd 500 - 250 voor Chr.
Vroege IJzertijd 800 - 500 voor Chr.
Bronstijd Bronstijd: Bronstijd : 2000 - 800 voor Chr.
Late Bronstijd 1100 - 800 voor Chr.
Midden Bronstijd 1800 - 1100 voor Chr.
Vroege Bronstijd 2000 - 1800 voor Chr.
Neolithicum Neolithicum Neolithicum (Jonge (Jonge (Jonge Steentijd) Steentijd): Steentijd) : 5300 – 2000 voor Chr.
Laat Neolithicum 2850 - 2000 voor Chr.
Midden Neolithicum 4200 - 2850 voor Chr.
Vroeg Neolithicum 5300 - 4200 voor Chr.
Mesolithicum Mesolithicum (Midden (Midden (Midden Steentijd) Steentijd): Steentijd) : : 8800 – 4900 voor Chr.
Laat Mesolithicum 6450 - 4900 voor Chr.
Midden Mesolithicum 7100 - 6450 voor Chr.
Vroeg Mesolithicum 8800 - 7100 voor Chr.
Paleolithicum Paleolithicum (Oude (Oude Steentijd) Steentijd): Steentijd) : tot 8800 voor Chr.
Laat Paleolithicum 35.000 - 8800 voor Chr.
Midden Paleolithicum 300.000 – 35.000 voor Chr.
Vroeg Paleolithicum tot 300.000 voor Chr.
Bron: Archeologisch Basis Register 1992
ADC ArcheoProjecten Rapport 2192 Utrechtsestraatweg 50 te Woerden
6

1 Inleiding
1.1 Algemeen
In opdracht van de gemeente Woerden heeft ADC ArcheoProjecten een bureauonderzoek en een
inventariserend veldonderzoek uitgevoerd voor het plangebied Utrechtsestraatweg 50 in Woerden. Het
plangebied betreft het terrein van het verpleeghuis Zuwe Zorg dat verder ontwikkeld zal worden. Het
onderzoek is uitgevoerd in het kader van een aanvraag van een bouwvergunning en was noodzakelijk
om te bepalen of bij de voorgenomen activiteiten de kans bestaat dat archeologische resten in de
ondergrond worden aangetast.
1.2 Doelstelling en vraagstelling
Het doel van het bureauonderzoek is het verwerven van informatie over bekende of verwachte
archeologische waarden binnen het omschreven gebied.
Het doel van het inventariserende veldonderzoek is het aanvullen en toetsen van de op basis van het
bureauonderzoek opgestelde gespecificeerde verwachting. Het inventariserend veldonderzoek vond
plaats door middel van een verkennend en deels een karterend booronderzoek.
In het plangebied is nog nooit archeologisch onderzoek uitgevoerd.
Ten behoeve van het inventariserend veldonderzoek is een plan van aanpak (PvA) opgesteld conform
KNA (Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie) specificatie VS01 en de geldende beleidsregel van de
Staatsecretaris van OCW. 1
Hierin zijn de volgende onderzoeksvragen opgesteld:
- Is er in het plangebied een intact potentieel vondstniveau aanwezig en zo ja, komt dit overeen met
het op basis van het bureauonderzoek verwachte potentiële vondstniveau?
- Zijn er (aanwijzingen voor) archeologische waarden in het plangebied aanwezig, en zo ja, wat is naar
verwachting de omvang, ligging, aard en datering hiervan?
Indien er archeologische waarden aanwezig zijn:
- In welke mate worden deze waarden verstoord door realisatie van de geplande bodemingreep?
- Hoe kan deze verstoring door planaanpassing tot een minimum worden beperkt?
Indien de archeologische waarden niet kunnen worden behouden:
- Welke vorm van nader onderzoek is nodig om de aanwezigheid van archeologische waarden en hun
omvang, ligging, aard en datering voldoende te kunnen bepalen om te komen tot een selectiebesluit?
Het bureauonderzoek is uitgevoerd op 11 januari 2010 en het booronderzoek op 25 januari 2010.
Meegewerkt hebben: I.S.J. Beckers (archeoloog), K. van Kappel (fysisch geograaf), L. Haaring (fysisch
geograaf), R.M. van der Zee (prospector) en E. Lohof (senior prospector).
2 Bureauonderzoek
2.1 Methoden
Het onderzoek is uitgevoerd conform de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (KNA), versie 3.1, in
het bijzonder de specificaties LS01, LS02, LS03, LS04 en LS05. Het bureauonderzoek wordt
gerapporteerd conform LS06.
Het onderzoek bestaat uit zes onderdelen (specificaties LS01 t/m LS06). In de eerste vier onderdelen zijn
de volgende werkzaamheden verricht:
- afbakening plangebied en vaststellen van de consequenties van het mogelijk toekomstige gebruik
- beschrijving van de huidige situatie
- beschrijving van de historische situatie en mogelijke verstoringen
- beschrijving van bekende archeologische waarden en aardwetenschappelijke gegevens
Op grond van deze onderdelen wordt een gespecificeerde verwachting van het gebied opgesteld
(specificatie LS05). Hierin wordt verwoord of, en zo ja, welke archeologische waarden worden verwacht.
Indien deze worden verwacht worden de (veronderstelde) eigenschappen van de waarden zo
gedetailleerd mogelijk aangegeven.
1
Beleidsregel van de Staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap van 15 juni 2005, nr. WJZ/2005/26210 (8163), tot wijziging
van de Beleidsregels opgravingsbevoegdheid.
ADC ArcheoProjecten Rapport 2192 Utrechtsestraatweg 50 te Woerden
7

2.2 Resultaten
2.2.1 Afbakening plan- en onderzoeksgebied en vaststellen van de consequenties van het
mogelijk toekomstige gebruik (LS01)
Het plangebied ligt ten zuiden van de Utrechtsestraatweg en heeft een oppervlakte van 2,5 ha. Het wordt
begrensd door de Hofplein in het westen van het plangebied en de percelen van de huizen aan de
Utrechtsestraatweg, die het plangebied ook aan de noordkant begrenzen. De oostgrens van het
plangebied wordt gevormd door de Sint Prins Mauritssingel. Het gedeelte ten zuiden van de hoofdingang
van het verpleeghuis en het terrein ten westen daarvan behoren niet bij het plangebied. De exacte
locatie is weergegeven in afbeelding 1 en een detailkaart van het plangebied is weergegeven in afb. 2.
Van het plangebied zelf zijn onvoldoende archeologische en aardkundige gegevens beschikbaar om een
uitspraak te kunnen doen over de archeologische verwachting. Daarom zijn tevens gegevens betrokken
uit de directe omgeving, waarmee het onderzoeksgebied kan worden gedefinieerd als het gebied binnen
een straal van circa 500 m rondom het plangebied.
In het plangebied is een opwaardering van de bestaande bebouwing gepland. De huidige hoofdingang
zal worden gerenoveerd. De twee noordwestelijke vleugels die nu als kinderdagverblijf en als
verpleeghuis in gebruik zijn, zullen gesloopt worden. De gehele oostelijke vleugel van het verpleeghuis
en een deel van het centrale deel dat naar de hoofdingang toeloopt zal gesloopt worden. In de
noordoosthoek van het plangebied zal een gebouw met drie etages worden gebouwd. In het oosten van
het plangebied, ten noorden van de huidige bosschage, zal een gebouw met drie verdiepingen en een
halfverdiepte parkeergarage worden gerealiseerd. Rondom deze nieuwe gebouwen zullen paden,
parkeerplaatsen en een brug naar de Prins Mauritssingel aangelegd worden. Op basis van informatie van
dhr. J.W. Hajee van De Bodemonderzoeker, die het milieutechnisch onderzoek in het plangebied
gelijktijdig met het archeologische onderzoek heeft uitgevoerd, blijkt dat er ten westen van de oostelijke
vleugel sprake is van een sterke olieverontreigining van de bodem .
De consequentie van de voorgenomen ingreep is dat eventuele waardevolle archeologische resten in de
ondergrond worden aangetast.
2.2.2 Beschrijving van de huidige situatie (LS02)
De huidige bebouwing is in gebruik als verpleeghuis van Zuwe Zorg. Een noordwestelijke vleugel van dit
pand is in gebruik als kinderdagverblijf. Ten noorden van het verpleeghuis is een kapel in het plangebied
aanwezig. Deze kapel zal in de nieuwe plannen in ongeschonden staat blijven bestaan. Ten oosten van
het verpleeghuis is een vijver aangelegd. De zuidoosthoek van het plangebied is bebost.
In het kader van een KLIC-melding zijn gegevens betreffende de ligging van kabels en leidingen binnen
het plangebied opgevraagd. Hieruit bleek dat er kabels en leidingen onder de noordelijke en de zuidkant
van de westelijke toegangswegen lopen. De kabels en leiding lopen naar de hoofdingang en de
noordoostelijke hoek van het gebouw. Aan de westelijke en zuidelijke kant van de oostelijke vleugel
loopt een kabel naar de Prins Mauritssingel.
2.2.3 Beschrijving van de historische situatie en mogelijke verstoringen (LS03)
De historische situatie is op verschillende kaarten als volgt:
Bron ron Historische istorische situatie
situatie
Van Berckenrodekaart uit 1609-16 Utrechtsestraatweg bestaat, plangebied onbebouwd,
waarschijnlijk bouwland
Atlas van Rijnland van 1746 Boerderij in het oosten van het plangebied.
Kadastrale minuut uit 1811-32 westelijke deel hooiland, oostelijke deel weiland, bouwland en
bos.
Topografische kaart uit 1849 2 Situatie identiek aan 1811-32
Bonnekaart uit 1875, 1914 3 Plangebied in gebruik als bouwland
Topografische kaart uit 1950 4 Huizen aan de Utrechtsestraatweg, laan in oostelijke helft van
het plangebied
Topografische kaart uit 1958 5
Ziekenhuis aan de Utrechtsestraatweg
Topografische kaart uit 1969 6
Noordelijke helft huidige verpleeghuis gebouwd
2
Wolters Noordhoff Atlasproducties 1990.
3
Bureau Militaire Verkenningen 1875, 1914.
4
www.watwaswaar.nl
5
www.watwaswaar.nl
6
www.watwaswaar.nl
ADC ArcheoProjecten Rapport 2192 Utrechtsestraatweg 50 te Woerden
8

Bron ron Historische istorische situatie
situatie
Topografische kaart uit 1981, 1988 7 Zuidelijke helft huidige ziekenhuis gebouwd en vijver aangelegd
Topografische kaart uit 1991 8 Ziekenhuis aan de Utrechtsestraatweg gesloopd en huizen
gebouwd op die locatie.
De oudste kaart die een overzicht van de locatie geeft is de Van Berckenrode-kaart uit het begin van de
17 e
eeuw. De Utrechtsestraatweg is op deze kaart al op de huidige locatie afgebeeld. In het plangebied
lijkt geen bebouwing aanwezig te zijn, maar omdat de kaart niet gedetailleerd genoeg is valt dat niet met
zekerheid te zeggen.
Op de atlas van het Rijnland die op basis van landmetingen uit de 17 e
en 18 e
eeuw is samengesteld, is
een boerderij in het oostelijk deel van het huidige plangebied zichtbaar, welke via een oprijlaan met de
Utrechtsestraatweg verbonden was. Het kadastrale minuutplan uit het begin van de 19 e eeuw geeft een
gedetailleerd overzicht van het huidige plangebied. Op deze kaart is een boerderij iets ten zuiden van het
plangebied afgebeeld. De oostelijke percelen horen bij deze boerderij en zijn in gebruik als weiland,
bosland en bouwland. De westelijke percelen hadden in het begin van de 19 e
eeuw meerdere eigenaren
en waren voornamelijk in gebruik als hooiland. Deze situatie verandert niet of nauwelijks in de 19 e
eeuw.
In het begin van de 20 e
eeuw raakt de zuidkant van de Utrechtsestraatweg grotendeels bebouwd en
wordt aan de oostkant van het huidige plangebied een laan aangelegd, de voorloper van de Prins
Mauritssingel. Tussen 1950 en 1958 is het oude ziekenhuis aan de Utrechtsestraatweg gebouwd. Dit
ziekenhuis zal zich in de tweede helft van de 20 ste
eeuw in meerdere fasen naar het zuiden uitbreiden tot
de huidige bebouwing is ontstaan. Tussen 1988 en 1991 wordt het gedeelte van het ziekenhuis dat aan
de Utrechtsestraatweg stond gesloopt en later zijn op die locatie woningen gebouwd.
2.2.4 Beschrijving van bekende archeologische waarden en aardwetenschappelijke gegevens
(LS04)
De volgende aardwetenschappelijke informatie is bekend van het plangebied:
Bron Bron
Informatie nformatie
Geologie 9
Formatie van Echteld, geulafzettingen of oever- op
geulafzettingen.
Geomorfologie 10
Gekarteerd als bebouwd, maar waarschijnlijk Rivieroeverwal
(3K25)
Bodemkunde 11
Westelijke kant gekarteerd als bebouwd, maar waarschijnlijk
evenals het middendeel Kalkhoudende Poldervaaggrond, roest
en grijze vlekken beginnend binnen 50 cm, zware zavel en lichte
klei, grondwatertrap III/IV (Rn95A III/IV)
Zuidelijk deel Kalkloze Poldervaaggrond, roest en grijze vlekken
beginnend binnen 50 cm, zware klei, met zware laag of zware
ondergrond, grondwatertrap V (Rn47C V)
Berendsen en Stouthamer, 2001 12 Oude Rijn meandergordel uit +/- 3595 v. Chr. tot 1122 n. Chr.
Uit de geraadpleegde aardwetenschappelijke bronnen blijkt dat het plangebied zich uitstrekt over de
zuidelijke oeverwal van de rivier de Oude Rijn. Er kunnen dan ook geul- en oeverafzettingen (Echteld
Formatie) in de ondergrond verwacht kunnen worden. De geulafzettingen zullen bestaan uit fijn tot grof
zand en zijn plaatselijk grindhoudend. De oeverafzettingen zullen bestaan uit zandige klei tot kleiig fijn
zand en zand.
Het riviersysteem van de Oude Rijn functioneerde van ca. 3500 v. Chr. tot 1122 na Chr., in de periode
Neolithicum – Late Middeleeuwen. Het is in feite een voortzetting van de Werkhoven, Houten en
Kromme Rijn stroomgordels en heeft om die reden een complexe vormingsgeschiedenis. 13
De
stroomgordel is tussen Utrecht en Harmelen relatief breed, dit als gevolg van de aanwezigheid van
gemakkelijk erodeerbaar dekzand (beneden 6 – 4 m – NAP), waarin ze zich heeft ingesneden.
De meandergordel van de Oude Rijn is weliswaar zeer lang (ruim 5500 jaar) actief geweest, maar heeft
ook periodes gekend waarin de rivier minder actief was. 14 Gedurende deze periodes waren de oevers van
de rivier geschikt voor bewoning. Op basis van intensief archeologisch en landschappelijk onderzoek in
de VINEX locatie Leidsche Rijn en enkele opgravingen in de omgeving van Alphen aan den Rijn kan
worden gesteld dat de Rijn gedurende de Late Bronstijd en in de Late IJzertijd kortstondig minder actief
was.
7
8
9
www.watwaswaar.nl
www.watwaswaar.nl
Rijks Geologische Dienst 1982.
Stichting voor Bodemkartering 1975.
Stichting voor Bodemkartering 1970.
Berendsen & Stouthamer 2001.
Berendsen & Stouthamer 2001.
De Boer & Van der Heijden 2003
10
11
12
13
14
ADC ArcheoProjecten Rapport 2192 Utrechtsestraatweg 50 te Woerden
9

In de Late IJzertijd ontstond de Waal. Deze rivier nam een deel van de afvoer van de Oude Rijn over.
Hierdoor versmalde en verdiepte de bedding van de Oude Rijn zich en vond er nagenoeg geen
sedimentatie plaats. In de Romeinse tijd nam de afvoer van de Vecht toe ten koste van de Oude Rijn, wat
opnieuw leidde tot een afname van het debiet. In de loop van de Romeinse Tijd herstelde het natuurlijke
evenwicht zich weer en begon de Oude Rijn weer te meanderen. Na 780 nam de afvoer van de Oude
Rijn af. Dit maakte bewoning van de oevers mogelijk. Vanaf deze periode verplaatste de bedding van de
rivier zich nauwelijks meer.
Sinds 1122 vindt geen actieve sedimentatie meer plaats. In dat jaar werd de Kromme Rijn, waarmee de
rivier bovenstrooms in verbinding staat bij Wijk bij Duurstede afgedamd. Vanaf dat moment kreeg de
Oude Rijn slechts een regionale afwateringsfunctie. De huidige loop dateert dan ook uit de
Middeleeuwen toen deze werd vastgelegd door bedijking.
De oeverwallen langs de Oude Rijn zijn relatief smal, maar hoog. Door hun hoge ligging en goede
natuurlijke ontwatering werden ze in het verleden door de mens als woongebied uitgekozen. Vrijwel alle
oudere dorpen in dit gebied zijn op stroomruggen ontstaan; ook de verbindingswegen lopen er over.
Bovendien zijn stroomruggen geschikt voor allerlei vormen van landbouw. Op de zuidelijke oeverwal liep
ook de Romeinse Limes-weg. Mogelijk heeft de Limes-weg door het huidige plangebied gelopen van
oost naar west, maar de ligging van de weg is nog niet exact bekend. 15
Dit in tegenstelling tot meer naar
oosten toe, waar bij De Meern ruim drie kilometer van de weg in zeer gave staat in de bodem is
aangetroffen.
De oorspronkelijke bodem in het noordelijke en centrale deel van het plangebied was vermoedelijk een
kalkhoudende poldervaaggrond in zware zavel en lichte klei (Rn95A-III/IV), zoals deze in grote,
onbebouwde delen van de stroomgordel van de Oude Rijn is gekarteerd. Ze zijn gevormd in relatief
jonge afzettingen en hebben geen of weinig differentiërende kenmerken. Langs de Oude Rijn hebben ze
in het algemeen een humushoudende bovengrond van circa 35 cm. 16 In het zuidoosten van het
plangebied is een kalkloze poldervaaggrond aanwezig die voornamelijk uit zware klei bestaat.
In het onderzoeksgebied zijn de volgende archeologische (indicatieve) waarden vastgesteld:
Bron Bron
Omschrijving mschrijving mschrijving
Indicatieve Kaart Archeologische Waarden (IKAW) Hoge indicatieve archeologische waarde
Cultuurhistorische waardenkaart provincie Utrecht Romeinse Limesweg loopt door het plangebied heen van
west naar oost.
vondstmeldingen ARCHISII 408995, geen vondsten ingevoerd.
410126, Laatmiddeleeuwse cultuurlaag met fragmenten
aardewerk o.a. Paffrath scherven.
onderzoeksmeldingen ARCHISII 3014, Park Bredius, booronderzoek, geen vervolg
7428, Frederik Hendriklaan 18a, geen vervolg
10502, bureaonderzoek spoor Woerden-Harmelen
17684, bureauonderzoek Bastion Maurits
17853, vooronderzoek Johan de Witlaan, geen vervolg
26868, bureauonderzoek Brediuspark
28860, booronderzoek ’t Oudeland
32393, proefsleuvenonderzoek Park Oudeland 51
37816, booronderzoek Bastion Maurits
Dhr. M Scheer De Romeinse Limesweg zou door het plangebied
kunnen lopen.
De ligging van deze waarden is weergegeven in afb. 3.
Op de Indicatieve Kaart van Archeologische Waarde (IKAW) bevindt het plangebied zich in een zone met
een hoge indicatieve waarde. Deze waardering is gebaseerd op de aanwezigheid van hoger in het
landschap gelegen gebieden zoals de geul- en oeverafzettingen van de Oude Rijn. 17
De cultuurhistorische waardenkaart van de provincie Utrecht geeft, evenals andere bronnen o.a. dhr. M.
Scheer, aan dat de Romeinse Limesweg waarschijnlijk door het plangebied heeft gelopen. Ten westen
van De Meern is deze weg bij het verkennend archeologisch onderzoek aangetroffen en vervolgens
opgegraven. Uit dat onderzoek blijkt dat de Limesweg is opgebouwd uit een houten bekisting die met
zand is opgevuld en met een toplaag van grind. De weg zelf was op de drassige delen van de oeverwal
op een dijk gebouwd die aan weerszijden met houten palen was verstevigd. 18
15
Blijdenstijn 2005
16
Stichting voor Bodemkartering 1970
17
Handleiding voor de Indicatieve Kaart van Archeologische Waarden 2e generatie, versie 2.1
18
Graafstal 2002
ADC ArcheoProjecten Rapport 2192 Utrechtsestraatweg 50 te Woerden
10

De restanten van de Romeinse Limesweg kunnen mogelijk ook uit een grindlaag van 15-30 cm dik
bestaan, eventueel geflankeerd door greppels. 19 In het onderzoeksgebied is de exacte locatie van de weg
nog niet teruggevonden.
Het dichtsbijzijnde onderzoek is uitgevoerd op ongeveer 120 m ten oosten van het plangebied aan de
Frederik Hendriklaan ter hoogte van nummer 18a. 20
Dit terrein was ten dele verstoord en daarom heeft er
geen vervolgonderzoek op de locatie plaatsgevonden. Op het terrein van het Bastion Maurits, 130 m ten
noorden van het plangebied, zijn een bureauonderzoek en het booronderzoek uitgevoerd. 21
De resultaten
van dit booronderzoek uit 2009 zijn nog niet bekend in Archis.
Aan de Johan de Witlaan ten zuiden van het plangebied is ook een bureau- en booronderzoek
uitgevoerd, de bodem bleek echter op deze locatie verstoord te zijn. 22 Voor de verdubbeling van de
spoorlijn tussen Woerden en Harmelen is een grote bureaustudie uitgevoerd. 23
Het bijbehorende
vervolgonderzoek heeft ongeveer 1000 m ten oosten van het onderzoeksgebied plaatsgevonden.
Ten westen van het plangebied zijn vier onderzoeken uitgevoerd voor de ontwikkeling van het
Brediuspark en het park ’t Oude Land. 24 Alleen de resultaten van het proefsleuvenonderzoek van het park
’t Oude Land zijn bekend in Archis. Hier is namelijk een Middeleeuwse cultuurlaag gevonden met
verschillende fragmenten aardewerk, waaronder Paffrath-scherven. 25
2.2.5 Gespecificeerde verwachting (LS05)
In het plangebied kunnen vanwege ligging op de oever van de Oude Rijn archeologische waarden uit de
Romeinse Tijd en dan in het bijzonder van de Romeinse Limes aanwezig zijn. Het betreft resten van de
weg, die zich naar alle waarschijnlijkheid als een grindlaag zullen manifesteren. Daarnaast moet
rekening worden gehouden met resten uit andere perioden vanaf de Midden-Bronstijd. Eventuele resten
uit de Midden-Bronstijd tot de Vroege Middeleeuwen zullen zich in of op de oeverafzettingen van de
Oude Rijn bevinden en zullen zich manifesteren als een archeologische laag bestaande uit een
vermenging van onder meer kleine fragmenten aardewerk, houtskool en bot met het oorspronkelijke
substraat. Eventuele resten uit de Late Middeleeuwen en Nieuwe Tijd worden direct onder het maaiveld
verwacht en zullen bestaan uit ophogingspakketten en funderingsresten.
Gezien het ontbreken van een afdekkende kleilaag bestaat een gerede kans dat de potentiële
archeologische niveaus door het huidige gebruik van de locatie zijn verstoord.
Organische resten en bot zullen door de boven het hoogste grondwaterpeil (circa 40 cm – mv)
heersende relatief droge en zure bodemomstandigheden slecht zijn geconserveerd. Andere type
indicatoren (aardewerk) zijn waarschijnlijk matig goed geconserveerd. Door de voorgenomen bouw- en
sloopactiviteiten zullen eventueel aanwezige archeologische waarden op of in de top
van de oeverwal verstoord dan wel vernietigd worden.
3 Inventariserend Veldonderzoek
3.1 Methoden
De bij het Inventariserend Veldonderzoek toegepaste methoden zijn conform de KNA, versie 3.1, in het
bijzonder specificatie VS03 (booronderzoek). Uitgangspunt van het inventariserend veldonderzoek is de
gespecificeerde verwachting zoals die is opgesteld in het bureauonderzoek. De strategie voor het
veldonderzoek is hierop gebaseerd, alsmede op het voor dit onderzoek opgestelde Plan van Aanpak
(VS01). Tevens is de strategie voor het veldonderzoek afgestemd op de door de bevoegde overheid
opgestelde richtlijnen. De rapportage is opgesteld conform specificatie VS05.
In het plangebied zijn grondboringen uitgevoerd met als doel het bepalen van de bodemopbouw en
eventuele bodemverstoringen. Dit is de verkennende fase van het inventariserend veldonderzoek. In het
gebied waar de Romeinse Limesweg vermoedelijk aangetroffen kon worden is het boorgrid verdicht; in
dit gedeelte van het plangebied is een karterend booronderzoek verricht.
Blom 2005
Onderzoeksmelding 7428.
Onderzoeksmeldingen 17684 en 37816.
Onderzoeksmelding 17853.
Onderzoeksmelding 10502.
Onderzoeksmeldingen 3014, 26868, 28860 en 32393.
Vondstmeldingen 408995 en 410126.
19
20
21
22
23
24
25
ADC ArcheoProjecten Rapport 2192 Utrechtsestraatweg 50 te Woerden
11

Het verkennen van de bodemopbouw gebeurt door de bodemtextuur en, indien relevant, bodemkundige
horizonten systematisch te beschrijven. Eventuele afwijkingen van de verwachte bodemopbouw zoals
vastgesteld op grond van het bureauonderzoek, en andere niet-natuurlijke bodemkenmerken kunnen er
aanleiding toe geven om (delen van) het plangebied als verstoord te beschouwen.
Het karteren van de vindplaatsen gebeurt door het vaststellen van de aan- of afwezigheid van
archeologische indicatoren in het opgeboorde materiaal. Archeologische indicatoren zijn bijvoorbeeld
fragmenten aardewerk, houtskool, verbrande klei, (on)verbrand bot en andere insluitsels die van nature
niet in de bodem voorkomen. Daarnaast kunnen bodemverkleuringen, bijvoorbeeld veroorzaakt door
fosfaatverbindingen, een indicatie vormen voor bewoning in het verleden.
Er zijn 29 boringen in het plangebied uitgevoerd. 20 boringen waren geplaatst in een grid bestaande uit
parallelle raaien met een afstand van 40 m. Binnen een raai zijn de boringen geplaatst om de 50 m. De
boringen zijn zodanig geplaatst dat zij verspringen ten opzichte van die in de aangrenzende raai en zijn
uitgevoerd met een 7 cm edelmanboor en een 3 cm guts tot 10 cm in de beddingafzettingen van de
Oude Rijn of tot maximaal 300 cm onder het maaiveld. Op de vermoedelijke locatie van de Romeinse
Limesweg zijn 9 karterende boringen gezet zodat in deze zone een verspringend 25x20 m grid is
ontstaan. 26 De opgeboorde grond is gecontroleerd op de aanwezigheid van archeologisch materiaal door
het te versnijden of verbrokkelen. Boring 12 moest verplaatst worden omdat op deze locatie op een
diepte van 50 cm de boring is gestuit. Het verplaatste boorpunt is boring 112 genoemd. Omdat op de
locatie van boring 4 meerdere kabels en leidingen in de grond aanwezig zijn, is nadat deze boring gestuit
was geen alternatieve locatie gekozen.
De bodemtextuur en archeologische indicatoren zijn beschreven volgens SBB 5.1 van het NITG-TNO
waarin ondermeer de standaard classificatie van bodemmonsters volgens NEN5104 wordt gehanteerd. 27
De X- en Y-coördinaten zijn bepaald aan de hand van de lokale topografie en ingemeten met een
meetlint. De hoogte van het maaiveld ter plaatse van de boringen is bepaald aan de hand van AHNbeelden.
3.2 Resultaten
De locatie van de boringen is weergeven in afb. 8 en een lithologische beschrijving is weergegeven in
bijlage 1. Een interpretatie van de boorgegevens is weergegeven in afb. 6.
De diepe ondergrond van het plangebied bestaat uit ongelaagd zwak siltig, matig fijn tot matig grof zand.
In dit pakket zijn ook roestvlekken aanwezig en het heeft een lichtbruingrijze kleur. De bovenkant van dit
klastische pakket is in boring 22 op een diepte van 100 cm onder het maaiveld aangetroffen. Gemiddeld
is de bovenkant van dit pakket op een hoogte van 1 m onder NAP aangetroffen, maar in andere boringen
is de bovenkant van dit pakket op een grotere diepte aangetroffen, in boring 25 op een diepte van 280
cm onder het maaiveld.
Het pakket daarboven is een gelaagd pakket wat voornamelijk uit matig grof zand is opgebouwd dat
door kleilagen wordt onderbroken. Dit zandige pakket heeft een geleidelijke overgang met het kleipakket
wat zich daarboven bevindt. In dit kleipakket bevinden zich zandlagen. De bovenste 50 tot 80 cm van het
kleipakket zijn in de meeste boringen geroerd. In de top van het kleipakket zijn ook baksteenresten
aangetroffen. Beide pakketten zijn sterk siltig en hebben een bruingrijze tot grijze kleur.
In boring 1, 2, 4 en 24 wordt het kleipakket afgedekt door een pakket matig grof en zwak siltig zand. Dit
pakket is zwak grindig en heeft een grijze kleur. Het bovenste pakket heeft een heterogene vulling en
een dikte van gemiddeld 50 cm. In dit bovenste pakket bevinden zich ook baksteenresten en sintels.
Tijdens het booronderzoek zijn vier indicatoren aangetroffen die wijzen op archeologische resten in de
bodem. Deze zijn beschreven in tabel 2. De vondsten zijn niet geselecteerd voor conservering.
Een uitzonderlijke archeologische indicator is het pakket dat zich van 100 tot 210 cm onder het maaiveld
in boring 5 bevindt. De bovenkant van dit pakket is sterk grindig, en de component grind neemt naar
onderen toe af. De bovenkant van het pakket bevatte ook brokken verbrand materiaal, waaronder
waarschijnlijk ijzerslakken. In de onderkant van het pakket zijn baksteenresten en brokken grof wit zand
aangetroffen.
In boring 3 is op een diepte van 40 cm –mv. een fragment verbrand bot gevonden. In boring 11 en 13 zijn
op een diepte van 80 en 90 cm –mv houtskoolfragmenten aangetroffen.
Onderzoek E. Blom.
Bosch 2005; Normalisatie-Instituut 1989.
26
27
ADC ArcheoProjecten Rapport 2192 Utrechtsestraatweg 50 te Woerden
12

3.3 Interpretatie
Het pakket van grof zand dat de diepe ondergrond van het plangebied vormt wordt geinterpreteerd als
het beddingzand van de Oude Rijn. De bovenkant van dit pakket kent een hoogteverschil van ongeveer
180 cm in het plangebied. Dit loopt naar boven toe over in oeverafzettingen. Het pakket van
oeverafzettingen bestaat aan de basis voornamelijk uit zwak siltig en matig fijn zand en wordt naar
boven toe steeds kleiiger. De bovenkant van het pakket bestaat uit siltige klei met zandlagen. In een
groot deel van de boringen is de bovenste 10 tot 80 cm van de oeverafzettingen omgewerkt.
Het bovenste pakket in het plangebied heeft een heterogene samenstelling en is in grote mate
omgewerkt en met humus verrijkt. Dit is de bouwvoor van het plangebied.
In de boringen 1, 2, 4, 6 en 24 is tussen de omgewerkte oeverafzettingen en de bouwvoor nog een
pakket opgebracht bouwzand aangetroffen.
In boring 5 is vanaf een diepte van 100 tot 210 cm onder het maaiveld een pakket aangetroffen wat
mogelijk uit de restanten van de Romeinse Limesweg bestaat. Dit pakket heeft een sterk grindige
bovenkant en in de top van het pakket zijn verbrande stukken verstevigingsmateriaal aanwezig, onder
andere ijzerslakken. In de onderkant van het pakket zijn baksteenresten en brokken grof wit zand
aangetroffen. De enige boring waarin schelpresten zijn aangetroffen is boring 5 en schelpen werden
gebruikt om de Romeinse Limesweg te verstevigen. De hoogteligging van dit pakket en de ligging van
boring 5 zijn ook aanwijzingen voor determinatie als Romeinse Limesweg.
Het fragment verbrande bot in boring 3 en de houtskoolfragmenten in boring 11 en 13 zijn in het
omgewerkte kleipakket van de oeverafzettingen aangetroffen.
4 Conclusies
De in de Inleiding gestelde onderzoeksvragen kunnen op basis van de bereikte resultaten als volgt
worden beantwoord:
Is er in het plangebied een intact potentieel vondstniveau aanwezig en zo ja, komt dit overeen met het op
basis van het bureauonderzoek verwachte potentiële vondstniveau?
In de top van de beddingafzettingen en in de oeverafzettingen van de Oude Rijn kunnen archeologische
resten aanwezig zijn in de vorm van een archeologische laag. Een dergelijke laag is echter niet tijdens
het booronderzoek aangetroffen.
In boring 5 is waarschijnlijk op een diepte van 100 tot 210 cm onder het maaiveld een deel van de
Romeinse Limesweg opgeboord. 28
Dit is noordelijker dan waar de Romeinse Limesweg bij de start van
het onderzoek was verwacht. Boven de grindlaag van de weg is een omgewerkt pakket van
oeverafzettingen waargenomen; het is dus goed mogelijk dat het oorspronkelijke loopoppervlak van de
weg is geërodeerd door de rivierstroming van de Oude Rijn of door latere graafactiviteiten. Ten westen
en oosten van boring 5 kunnen de resten van de Romeinse Limesweg verwacht worden. In het gebied
rond boring 5 kunnen op een diepte van 100 tot 210 cm onder het maaiveld archeologische resten uit de
Romeinse Tijd aanwezig zijn.
Zijn er (aanwijzingen voor) archeologische waarden in het plangebied aanwezig en, zo ja, wat is naar
verwachting de omvang, ligging, aard, datering en waardestelling hiervan?
In het noorden van het plangebied is waarschijnlijk de Romeinse Limesweg aangetroffen. Het tracé van
deze weg loopt vanuit boorpunt 5 naar de Oude Rijn toe, en volgt dan waarschijnlijk de oost- en de
zuidkant van de Utrechtsestraatweg in de richting van het centrum van Woerden. Ten oosten van
boorpunt 5 is de loop van het tracé van de Romeinse Limesweg niet met zekerheid vast te stellen.
In boorpunt 1 is op een diepte van 150 cm onder het maaiveld een verbrand fragment bot aangetroffen,
wat mogelijk ook uit de Romeinse Tijd of wellicht de IJzertijd dateert, vanwege de diepteligging.
In de rest van het plangebied zijn geen archeologische waarden aangetroffen.
In welke mate worden deze waarden verstoord door realisatie van de geplande bodemingreep?
Direct ten zuiden van boorpunt 5 is een kapel gesitueerd; deze kapel zal in de huidige staat blijven
bestaan. De kapel is aan de westkant verbonden met de noordelijke vleugel van het verpleeghuis Zuwe
Zorg. Deze noordelijke vleugel zal gesloopt worden en op deze locatie zullen parkeerplaatsen
gerealiseerd worden. Mogelijk kan door de sloop van de noordelijke vleugel de weg verstoord worden.
28
Vos & Blom 2004, Graafstal 2000, Blom 2005
ADC ArcheoProjecten Rapport 2192 Utrechtsestraatweg 50 te Woerden
13

Hoe kan deze verstoring door planaanpassing tot een minimum worden beperkt?
Indien de noordelijke vleugel wordt gesloopt, zal in elk scenario de kans bestaan dat bij de sloop de
resten van de Limesweg verstoord zullen worden. Deze situatie kan niet door planaanpassing veranderd
worden.
Indien de eventuele archeologische waarden niet kunnen worden behouden: Welke vorm van nader
onderzoek is nodig om de aanwezigheid van archeologische waarden en hun omvang, ligging, aard en
datering voldoende te kunnen bepalen om te komen tot een selectiebesluit?
Omdat de grond onder de noordelijke vleugel van het plangebied al deels verstoord is geraakt, zal de
sloop van deze vleugel waarschijnlijk een beperkt grondoppervlak verstoren. Ten noorden en westen van
de noordelijke vleugel is slechts een beperkte ruimte beschikbaar voor een eventueel
proefsleuvenonderzoek. Daarom is ons advies om de sloop van de noordelijke vleugel archeologisch te
begeleiden.
5 Aanbeveling
Tijdens het booronderzoek is op de locatie van boorpunt 5 op een diepte van 100 tot 210 cm onder het
maaiveld waarschijnlijk de Romeinse Limesweg aangetroffen . Om van deze vindplaats de gegevens te
kunnen documenteren en het materiaal veilig te stellen, adviseert ADC ArcheoProjecten om in het
plangebied tijdens de sloopwerkzaamheden van de noordelijke vleugel van het verpleegtehuis in een
archeologische begeleiding te voorzien, om daarmee informatie te behouden die van belang is voor
kennisvorming over het verleden. Tevens adviseren wij een proefsleuf ten noorden van de noordelijke
vleugel van het verpleegtehuis aan te leggen om een dwarsprofiel van de Romeinse Limesweg te creëren
en de oriëntatie van de weg vast te stellen. Ten zuiden van de kapel dient deze proefsleuf doorgetrokken
te worden tot boring 21 (zie afb. 8). De archeologische begeleiding dient hetzelfde doel als een
opgraving. Dit betekent dat bij de civiele werkzaamheden aangetroffen vondsten of archeologische
sporen worden geregistreerd en, in zover de werkzaamheden dat toelaten, worden gedocumenteerd. De
exacte invulling van de werkzaamheden dient te worden vastgelegd in een door de bevoegde overheid
goed te keuren Programma van Eisen (PvE). Ten zuiden van boring 26 dienen nog enkele boringen
geplaatst te worden zodat ook hier een 25x20 m boorgrid gecreëerd wordt en dit gedeelte van het
plangebied ook op een karterende wijze is onderzocht.
Het verdient verder de aanbeveling om de uitvoerder van het grondwerk te wijzen op de plicht
archeologische vondsten te melden bij de bevoegde overheid, zoals aangegeven in artikel 53 van de
Monumentenwet.
ADC ArcheoProjecten Rapport 2192 Utrechtsestraatweg 50 te Woerden
14

Literatuur
Berendsen H.J.A., & E. Stouthamer, 2001: Palaeogeographic development of the Rhine-Meuse delta, the
Netherlands, Assen.
Blijdenstijn, R. 2005: Tastbare tijd. Cultuurhistorische atlas van de provincie Utrecht. Amsterdam.
Blom, E., 2005: Woerden Barwoutswaarder, archeologisch onderzoek naar een Romeinse Vindplaats in
Woerden, Barwoutswaarder-West (ADC-rapport 318), Amersfoort
Bureau Militaire Verkenningen, verschillende jaargangen (1875, 1914): Harmelen, blad 444, 1:25.000.
Bosch, J.H.A., 2005: Archeologische Standaard Boorbeschrijvingsmethode, Versie 5.2. Utrecht (TNOrapport,
NITG 05-043-A).
Graafstal, E.P., 2000: Waterland, in archeologische kroniek provincie Utrecht 1998-1999, Utrecht.
GRAAFSTAL, E.P., 2002, Logistiek, communicatie en watermanagement. Over de uitrusting van de Romeinse
rijksgrens in Nederland, in Westerheem (2002), pp. 2-27
Groenewoudt, B.J., 1994: Prospectie, waardering en selectie van archeologische vindplaatsen: een
beleidsgerichte verkenning van middelen en mogelijkheden. Amersfoort (Nederlandse Archeologische
Rapporten, 17).
Normalisatie-Instituut, Nederlands, 1989: Geotechniek, classificatie van onverharde grondmonsters NEN
5104, Delft.
Rijks Geologische Dienst, 1982: Toelichting op de Bodemkaart van Nederland, schaal 1:50.000, blad
31 Oost Utrecht. Wageningen.
Stichting voor Bodemkartering, 1970: Toelichting op de Bodemkaart van Nederland, schaal 1:50.000, blad
31 Oost Utrecht. Wageningen.
Stichting voor Bodemkartering, 1970: Bodemkaart van Nederland, schaal 1:50.000, blad 31 Oost Utrecht
Stichting voor Bodemkartering, 1975: Geomorfologische kaart van Nederland, schaal 1:50.000, blad 31
Utrecht
Tol, A.J., J.W.H.P. Verhagen & M. Verbruggen, 2006: Leidraad inventariserend veldonderzoek. Deel:
karterend booronderzoek. Gouda (SIKB uitgave).
Vos, W.K., E. Blom, 2004: Alphen aan den Rijn, langs het Goudse Rijpad, definitief archeologisch
onderzoek in Alphen aan den Rijn langs het Goudse Rijpad (ADC-rapport 226), Amersfoort.
Wolters-Noordhoff Atlasprodukties, 1990: Grote Historische Atlas van Nederland, deel 1 West-Nederland
1839-1859, Groningen.
Zee, R.M. van der, 2008: Dorpsstraat 196-198 te Harmelen (gemeente Woerden), een bureauonderzoek en
inventariserend veldonderzoek door middel van een verkennend en karterend booronderzoek (ADCrapport
1419), Amersfoort.
Lijst van afbeeldingen
Afb. 1 Locatie van het plangebied
Afb. 2 Detailkaart van het plangebied
Afb. 3 Indicatieve Kaart Archeologische Waarden, AMK-terreinen en ARCHIS-meldingen
Afb. 4 Locatie van het plangebied op de Van Berckenrodekaart uit 1609-16
Afb. 5 Locatie van het plangebied op de Atlas van het Rijnland uit 1746
Afb. 5 Locatie van het plangebied op het Actuele Hoogtebestand Nederland (AHN)
Afb. 7 Vermoedelijke locatie van de Romeinse Limesweg in het plangebied
Afb. 8 Boorpuntenkaart
Afb. 9 De nieuwe situatie in het plangebied
Lijst van tabellen
Tabel 1. Tijdsduur van de verschillende (pre)historische perioden.
Tabel 2. Archeologische indicatoren en vondsten
ADC ArcheoProjecten Rapport 2192 Utrechtsestraatweg 50 te Woerden
15

450000 455000 460000
NIEUWKOOP
NIEUWKOOP
NIEUWKOOP
NIEUWKOOP
NNN
bron: Geodan
00000000
DRIEBRUGGEN
DRIEBRUGGEN
NIEUWERBRUG
NIEUWERBRUG
WAARDER
WAARDER
ZEGVELD ZEGVELD ZEGVELD ZEGVELD ZEGVELD ZEGVELD ZEGVELD ZEGVELD ZEGVELD ZEGVELD ZEGVELD
ZEGVELD ZEGVELD ZEGVELD ZEGVELD ZEGVELD ZEGVELD ZEGVELD ZEGVELD
PAPEKOP
PAPEKOP PAPEKOP PAPEKOP PAPEKOP PAPEKOP
WOERDENSE WOERDENSE WOERDENSE WOERDENSE WOERDENSE
VERLAAT
VERLAAT
WOERDEN
WOERDEN
5000m 5000m
5000m 5000m
OUDEWATER
OUDEWATER
OUDEWATER
OUDEWATER
KAMERIK
KAMERIK
8
LINSCHOTEN
LINSCHOTEN
SNELREWAARD
SNELREWAARD
KOCKENGEN
KOCKENGEN
KOCKENGEN
KOCKENGEN
KOCKENGEN
KOCKENGEN
HARMELEN
HARMELEN
MONTFOORT
MONTFOORT
MONTFOORT
MONTFOORT
MONTFOORT
MONTFOORT
MONTFOORT
HAARZUILENS
HAARZUILENS
HAARZUILENS
HAARZUILENS
HAARZUILENS
HAARZUILENS
HAARZUILENS
HAARZUILENS
HAARZUILENS
HAARZUILENS
HAARZUILENS
VLEUTEN
VLEUTEN
HEKENDORP
HEKENDORP
HEKENDORP
115000 120000 125000 130000
ADC ArcheoProjecten Rapport 2192 Utrechtsestraatweg 50 te Woerden
88888888888
IB IB IB 12-1-2010
IB IB 12-1-2010
12-1-2010
16
DE DE
MEERN MEERN MEERN MEERN MEERN
MEERN
Afb. 1 Locatie van het plangebied

455700 455800 455900 456000 456100
NNN
0 00000000
50m
50m 50m 50m 50m 50m 50m 50m 50m
Utrechtsestraatweg
Hofplein
Vossenschanslaan
Prins Mauritssingel
121300 121400 121500 121600
ADC ArcheoProjecten Rapport 2192 Utrechtsestraatweg 50 te Woerden
IB IB IB 13-1-2010
IB IB 13-1-2010
13-1-2010
17
Afb. 2 Detailkaart van het plangebied

455400 455600 455800 456000 456200 456400
Brediuspark
Brediuspark
Legenda
Park Park Oudeland Oudeland 60
60 60 60 60 60 60
410126
410126
410.126
410126
410.126
410126
410.126
410126
410.126
410126
410.126 410.126 410.126 410.126 410.126
410.126
408.995
408.995 408.995 408.995 408.995
NNN
0000000
Hoge indicatieve archeologische waarde
Lage indicatieve archeologische waarde
Water
Grens van het plangebied
Onderzoeksmelding
100m 100m
100m
Bastion Bastion Maurits
Maurits
Johan Johan Johan Johan de de de Witlaan Witlaan Witlaan Witlaan Witlaan Witlaan
Witlaan Witlaan Witlaan
Frederik Frederik Frederik Frederik Frederik Frederik Frederik Frederik Frederik Frederik Frederik Hendriklaan Hendriklaan 18a 18a 18a 18a 18a
18a
spoorlijn spoorlijn spoorlijn spoorlijn spoorlijn spoorlijn spoorlijn spoorlijn Woerden-Harmelen
Woerden-Harmelen
Woerden-Harmelen
Woerden-Harmelen
Woerden-Harmelen
Woerden-Harmelen
Woerden-Harmelen
Woerden-Harmelen
Woerden-Harmelen
Woerden-Harmelen
Woerden-Harmelen
121000 121200 121400 121600 121800 122000
ARCHIS-meldingen (bijgewerkt okt.'09)
Vondstmelding
Afb. 3 Indicatieve Kaart Archeologische Waarden, AMK-terreinen en ARCHIS-meldingen
ADC ArcheoProjecten Rapport 2192 Utrechtsestraatweg 50 te Woerden
IB IB IB 12-1-2010
12-1-2010
IB IB IB 12-1-2010
12-1-2010
18

455000 455500 456000 456500 457000
NN
000 00000
500m 500m 500m
500m 500m 500m 500m 500m
Afb. 4 Locatie van het plangebied op de Van Berckenrodekaart uit 1609-16
120000 120500 121000 121500 122000 122500 123000
Afb. 5 Locatie van het plangebied op de Atlas van het Rijnland uit 1746
ADC ArcheoProjecten Rapport 2192 Utrechtsestraatweg 50 te Woerden
IB IB IB 12-1-2010
IB IB 12-1-2010
12-1-2010
IB IB IB 12-1-2010
IB IB 12-1-2010
12-1-2010
19

Afb. 5 Locatie van het plangebied op het Actuele Hoogtebestand Nederland (AHN)
Afb. 6 Interpretatie en simplificatie van de boorgegevens
ADC ArcheoProjecten Rapport 2192 Utrechtsestraatweg 50 te Woerden
IB IB IB 12-1-2010
12-1-2010
IB IB IB 12-1-2010
12-1-2010
20

455600 455800 456000
NNN
00 00
50m
50m
121200 121400 121600
Legenda
Grens van het plangebied
Vermoedelijke ligging van de Romeinse Limesweg bij de start van het onderzoek
Vermoedelijke ligging van de Romeinse Limesweg na het onderzoek
Afb. 7 Vermoedelijke locatie van de Romeinse Limesweg in het plangebied
ADC ArcheoProjecten Rapport 2192 Utrechtsestraatweg 50 te Woerden
21
IB IB IB 12-1-2010
12-1-2010
IB IB IB 12-1-2010
12-1-2010

455800 455900 456000
NNN
Tabel 2. Archeologische indicatoren en vondsten
Oorsprong Oorsprong Vondstnummer 00
50m
50m
50m
50m
50m
Diepte Diepte cm-
cm
mv
ADC ArcheoProjecten Rapport 2192 Utrechtsestraatweg 50 te Woerden
22
Afb. 8 Boorpuntenkaart
x x (mRD) (mRD) y (mRD) Omschrijving Datering Datering
Datering
Boring 1 Geen 150 340120 500101 Fragment verbrand botmateriaal
Boring 5 Geen 100-210 340100 500100
2
1
18
3
4
5
6
20
7
23
8
9
21 17 112
19
22
10
27 24
121200 121300 121400 121500 121600
Legenda
Grens van het plangebied
Boorpunt
11
28
25
26
14
26
16
Grindpakket, met ijzerbrokken, ijzerslakken,
baksteen en schelpenresten. Waarschijnlijk de
Romeinse Limesweg
IB IB IB
IB
13-1-2010
13-1-2010
13-1-2010
IJT/Romein
se Tijd?
Midden-
Late
Romeinse
Tijd

Legenda
Bestaande bebouwing (blijft in huidige vorm bestaan)
Bestaande bebouwing (wordt gesloopd)
Nieuwe Bebouwing
ADC ArcheoProjecten Rapport 2192 Utrechtsestraatweg 50 te Woerden
23
Afb. 9 De nieuwe situatie in het plangebied