Bodem - Schaalvergroting in de aanpak van bodemverontreiniging

Bevolkingsonderzoek in cadmiumhotspots
De mens kan op verschillende wijzen blootgesteld worden aan
vervuilende stoffen (polluenten) via lucht, water, bodem, voeding
of via complexe interacties tussen die compartimenten. De mens
kan in contact komen met cadmium uit de bodem door o.a. het
eten van zelfgekweekte groenten in verontreinigde zones, het
drinken van verontreinigd putwater en het inademen van vervuild
en opwaaiend bodem- en/of huisstof. Vooral kleine kinderen
kunnen tijdens het spelen verontreinigde bodemdeeltjes inslikken
of inademen. Daarom adviseert men in cadmiumpreventieen
sensibilisatiecampagnes om zelfgekweekte groenten steeds
te wassen, kinderen op begroeide bodem te laten spelen, bij het
koken leidingwater te gebruiken, steeds de handen te wassen na
het buitenspelen of tuinieren, met water te poetsen i.p.v. met
stofzuiger of stofdoek … Blootstelling aan cadmium gebeurt
bovendien niet alleen via het milieu, maar ook door bepaalde
levensstijlfactoren (bv. roken).
Bij humane biomonitoring worden vervuilende stoffen of metabolieten
opgespoord in bv. bloed en urine, wat resulteert in een
geïntegreerd beeld van de blootstelling aan een bepaalde polluent.
Niet enkel de blootstelling, maar ook individuele eigenschappen
van opname, verdeling in het lichaam en metabolisatie
bepalen de uiteindelijke concentratie in het lichaam. Humane
biomonitoring kan o.a. gebruikt worden om na te kijken of de
totale blootstelling van een polluent in een gebied met bekende
milieuvervuiling hoger is dan in een controlegebied zonder
die vervuiling. Zo wordt al sinds de jaren 70 in opdracht van de
afdeling Toezicht Volksgezondheid (de voormalige gezondheidsinspectie)
gebruik gemaakt van biomonitoring om een beeld te
krijgen van de blootstelling aan lood bij kinderen die in de wijk
Moretusburg (Antwerpen) wonen of naar school gaan. Ook voor
cadmium kan men humane biomonitoring toepassen. Door de
cadmiumconcentratie te analyseren in het bloed, krijgt men een
idee van de relatief recente cadmiumblootstelling (ongeveer twee
maanden). De cadmiumconcentratie in urine is een maat voor de
levenslange lichaamsbelasting. Cadmium stapelt zich immers op
in de nieren en kan daar de werking verstoren. Daarnaast wordt
cadmium ook genoemd als oorzaak van longkanker en verstoort
het de botvorming (IARC, 1993; Nawrot et al., 2006).
In 2006-2007 zijn twee regionale blootstellingsanalyses op
cadmium hotspots in Vlaanderen gepland, een in Beerse en een in
de Noorderkempen:
• In de kanaalzone van de gemeente Beerse zijn twee non-ferrobedrijven
gevestigd. Metingen van VMM wezen op een
slechte luchtkwaliteit in de nabijheid van die twee bedrijven.
Vooral in de buurt van de woonwijk Den Hout/Absheide zijn de
gemeten jaargemiddelde concentraties voor cadmium en lood
in zwevend stof ( PM10-fractie) verhoogd. Ook de bodems in de
nabije omgeving van de twee bedrijventerreinen zijn aangerijkt
met zware metalen. Daarom werd in 2006 de blootstelling
van ongeveer 140 vrouwen en evenveel kinderen van de wijk
Den Hout/Absheide onderzocht door en in opdracht van de
Afdeling Toezicht Volksgezondheid en de medisch milieukundige
bij de Logo’s Noorder- en Zuiderkempen. De gemeten
concentratie van lood en cadmium in bloed wordt vergeleken
met die van een controlegroep uit een landelijke, verder gelegen
deelgemeente van Beerse (Vlimmeren). De resultaten van
de meetcampagne zijn eind 2006 beschikbaar op de website
van de medische milieukundigen bij de Logo’s (www.mmk.be)
en de website van het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid
(www.zorg-en- gezondheid.be/gezondmilieu.aspx).
• Het Actieplan Cadmium voorziet de start van een nieuwe
humane biomonitoringcampagne voor de Noorderkempen
(omgeving Balen, Lommel, Overpelt) in het najaar (Peeters,
2006). Naast de blootstellingsmetingen worden ook metingen
in de verschillende milieucompartimenten uitgevoerd
(o.a. binnenhuisstof, bodem in de tuin ...). Er wordt gemikt
op een representatief staal van ongeveer 500 deelnemers in
het hotspotgebied, 500 deelnemers in een controlegebied
voor de blootstellingsmetingen en 500 in het totaal voor de
milieumetingen. Door het gekoppeld beoordelen van de biomonitoringsgegevens
en de milieumetingen wordt niet enkel
een geïntegreerd beeld verkregen van de totale blootstelling
aan cadmium, maar ook van de verschillende blootstellingsroutes.
Indien nodig zullen concrete beleidsmaatregelen
worden voorgesteld om de huidige cadmiumopname in de
Noorderkempen verder te voorkomen en beperken. De resultaten
zullen beschikbaar zijn op de websites van de medische
milieukundigen bij de Logo’s (www.mmk.be) en de Vlaamse
overheid (www.vlaanderen.be) tegen eind 2007.