20110202_basisopmaak rapport.indd

Nederlands 

Openluchtmuseum 

INRICHTINGSPLAN ‘De historie verschuift’ 

Afstudeeropgave Rick Lensink 

17 juni 2011

Afstudeeropdracht | Rick Lensink

Nerderlands Openluchtmuseum 

De historie verschuift 

Afstudeeropgave 

Rick Lensink 

Nederlands Openluchtmuseum | Masterplan en deeluitwerking

4 

6 

7 

8 

9 

10 

11 

12 

13 

14 

14 

14 

16 

16 

16 

18 

19 

22 

23 

24 

26 

27 

29 

31 

31 

32 

36 

37 

38 

40 

41 

42 

42 

43 

Inhoudsopgave 

Voorwoord 

Samenvatting 

1. Inleiding 

1.1 Het Nederlands Openluchtmuseum 

1.2 Aanleiding 

1.3 Doelstelling 

2. NOM ontrafeld 

2.1 De historie 

2.2 Bodem en Hoogte 

2.3 Waterstructuur 

2.4 Groenstructuur 

2.5 Functies 

2.6 Intensiviteit 

2.7 Clustering 

2.8 Padenstructuur 

2.9 Conclusies 

3. Visie en concept 

3.1 Visie 

3.2 Concept 

4. Masterplan 

4.1 Principes 

4.2 Het masterplan 


4.4 Clustering 

4.5 Groenstructuur 

5. Herijking en deel keuze 

5.1 Herijking masterplan 

5.2 Keuze deeluitwerking 

6. Inzoomen 

6.1 Bebouwing 

6.2 Routing 

6.3 Groen 

6.4 Visie op de deeluitwerking 


44 

45 

47 

50 

51 

52 

53 

53 

54 

55 

56 

57 

59 

60 

61 

62 

63 

64 

65 

66 

67 

68 

7. Deeluitwerking 

7.1 Principes 

7.2 De deeluitwerking 

7.3 Bebouwing 


7.5 Groen 

7.6 Facering 

7.7 Hoogteverschil 

8. Amsterdamse buurt 

8.1 Ligging 

8.2 Referentie 

8.3 De Amsterdamse buurt 

8.4 Materialisatie 

8.5 Water 

8.6 Groen 

9. Verdeelpunt 

9.1 Ligging 

9.2 Locatie verdeelpunt 

9.3 Het verdeelpunt 


9.5 Groen 

10. Bronvermelding 

Bijlage I 

Bijlage II 

Bijlage III 

Nederlands Openluchtmuseum | Masterplan en deeluitwerking 

5

6 

Voorwoord 

Dit rapport is gemaakt naar aanleiding van de afstudeeropgave van het 4e jaar 

Tuinarchitectuur aan Hogeschool Van Hall Larenstein. De opgave houdt zich bezig met de 

herstructurering en uitbreiding van het Nederlands Openluchtmuseum te Arnhem. 

De afstudeeropgave is in 3 fases opgedeeld; masterplan, ontwerp ondersteunend 

onderzoek en de deeluitwerking. In dit eindrapport zal het masterplan met de bijbehorende 

deeluitwerking worden gepresenteerd. Het rapport bevat alle stappen van Analyse tot en 

met de uitwerking van technische details. 

Voor de ondersteuning bij het ontwerpproces wil ik alle docenten van 4e jaar 

Tuinarchitectuur bedanken voor hun inzet en aanvullingen. Ook Rob Plomp en Leendert 

van Prooije, van het Nederlands Openluchtmuseum, wil ik bij deze bedanken voor hun 

medewerking. 

Velp, 17 juni 2011 


Samenvatting 

In de bijna honderd jaar dat het Nederlands Openluchtmuseum bestaat heeft het vele 

veranderingen doorgemaakt. Het museum is in die jaren gegroeid naar een terrein van 

44 hectare waarin een bonte verzameling van historische gebouwen getoond wordt. Een 

probleem, die bij deze groei ontstond, is het verdwijnen van structuren. De constante groei 

heeft de structuur in het museum doen verdichten waardoor de routing moeizaam is en er 

geen logische plek is voor nieuwe uitbreidingen. 

Het Nederlands Openluchtmuseum is gelegen aan de noordelijke periferie van de stad 

Arnhem. Vanwege de stuwwal heeft het een geaccidenteerd terrein en een groene 

sprookjesachtige setting. De basis van het museum wordt gevormd door het vroegere 

landgoed de Waterberg. In 1916 heeft dit landgoed plaats gemaakt voor het Nederlands 

Openluchtmuseum en hier zijn, in het huidige museum, nog steeds restanten duidelijk 

aanwezig. 

Het park bevat verschillende clusters met historische gebouwen. De gebouwen staan 

geordend per streek, regio of functie. De clusters staan verdeelt over het terrein in 

intensieve en extensieve gebieden. Het meest extensieve gebied is de landschappelijk 

waardevolle zone, deze vormt een ecologische verbinden tussen de Veluwe en de stad 

Arnhem. 

De visie, die in hoofdstuk 3 staat beschreven, richt zich op verandering. De historie 

verschuift en het museum gaat hierin mee. Waar voorheen met name landschappelijke 

gebouwen werden verzameld zal nu gebouwen uit de stedelijke omgeving hun plek gaan 

vinden. 

Het nieuwe masterplan, hoofdstuk 4, biedt voor deze verschuiving de ruimte. De 

padenstructuur vormt de basis van het plan. De padenstructuur stuurt de bezoeker op een 

logische manier door het park en geeft nieuwe uitbreidingen een plek. 

In hoofdstuk 6 zal het masterplan opnieuw bekeken worden waarna er ingezoomd kan 

worden op een deelgebied. Aan dit deelgebied zal verder worden gewerkt in hoofdstuk 7, 8 

en 9. 


7

H. H . 1 

1.0 

Schapenstal, Ederveen(Gld.) 


1.1 

Ligging NOM t.o.v. Arnhem 

Het museum is gelegen aan de 

noordelijke periferie van Arnhem, in 

de bosrijke Veluwezoom. 

1 Inleiding 

Nadat het voortbestaan van het Nederlands Openluchtmuseum in de jaren ’80 aan een 

zijden draadje heeft gehangen is het museum een andere koers gaan varen. De nieuwe 

koers bracht ondermeer nieuwe ontwikkelingen met zich mee. 

Dankzij deze ontwikkelingen verkreeg het museum in 2005 het predicaat ‘Europees 

museum van het jaar’ en mocht het in 2009 de ‘Bank Giro Loterij Prijs’ ontvangen. 

Ondanks het behalen van de verschillende prestigieuze prijzen, ziet men toch 

problemen ontstaan in het museum. In dit, voor u liggende, masterplan zal er een 

nieuwe richting, voor het Nederlands Openluchtmuseum, worden gepresenteerd dat 

deze problemen nu en in de toekomst kan ondervangen. 

1.1 Het Nederlands Openluchtmuseum 

Het Nederlands Openluchtmuseum (NOM) opende voor het eerst zijn deuren in 1918. Dit al 

bijna honderd jaar oude museum is gelegen op het voormalige landgoed de Waterberg. Het 

museum, ligt tezamen met diverse andere landgoederen en attracties aan de Schelmseweg, 

een historische ontsluiting aan de noordelijke periferie van Arnhem (zie fi guur 1.1). 


9

10 

De context van het museum wordt gevormd door de bosrijke Veluwezoom en het 

geaccidenteerd terrein van de stuwwal waarop het is gesitueerd. In de omgeving van 

het NOM hebben in de loop der jaren meerdere attracties hun plek gevonden, zoals het 

naastgelegen Burger Zoo en het Kröller-Müller Museum op de Veluwe. 

In 1912 richtten een groep ‘bezorgde’ particulieren in Arnhem een openluchtmuseum op. 

Door de industrialisatie en verstedelijking verdwenen de regionale verschillen en dreigden 

tradities en ambachten verloren te gaan. Door historisch belangrijke gebouwen naar een 

museumterrein te verplaatsen, waar mensen met kennis van zaken aan bezoekers tonen 

hoe men vroeger leefde en werkte, kon het verleden levend worden gehouden. 

Met dit doel is het toen, met enkel zes gebouwen, nog kleine museum uitgegroeid tot een 

44 hectare groot terrein waar vandaag de dag nog gebouwen aan toe worden gevoegd. 

Het NOM probeert zoveel moegelijk het museum te laten leven, en denkt hierbij vanuit het 

motto ‘ervaring delen’. 

Met zijn huidige omvang verwelkomd het museum jaarlijks ruim 450.000 bezoekers. Een 

opvallende hoeveelheid, 60 á 70 procent, bestaat uit herhaaldelijk bezoek. Een reden 

voor dit hoge aantal is het brede scala aan museumstukken. Het museum heeft een grote 

collectie aan historische gebouwen. Daarnaast heeft het ook tentoonstellingen van o.a. 

klederdracht, winkelinterieurs en een tentoonstelling over verzamelen, sparen en bewaren. 

Een tweede reden van het hoge bezoekersaantal is de context. De ligging in de 

Veluwezoom zorgt voor een rustige een sprookjesachtige setting. 

1.2 Aanleiding 

In de bijna honderd jaar dat het Nederlands Openluchtmuseum bestaat heeft het een grote 

groei doorgemaakt. De huidige omvang van het museum is zelfs zo groot geworden dat de 

bezoeker een volle dag nodig heeft om het gehele park te kunnen bezoeken. 

Met het nieuwe motto, ervaring delen, heeft het museum nog meer te bieden. Waar men 

vroeger alleen naar gebouwen kon kijken, kan men nu zelf ervaren hoe het leven er destijds 

aan toe ging. Met verschillende akkertjes en ‘boerderij’ dieren wordt de historie tot leven 

gebracht. 

Naast deze elementen voert het museum ook een thema die doet refereren naar een 

bepaalde tijdsperiode. Al deze dieren, akkertjes en themagebouwen moeten een plek 

krijgen in het museum. 

Het museum begon met een verzameling van historische gebouwen afkomstig uit het 

landelijk gebied. Van het Hoge Noorden tot en met Limburg zijn de verschillende regio’s 

vertegenwoordigd. De historie verschuift, waar men vroeger hun jeugdjaren nog in het 

landelijk gebied zagen, ziet men deze hedendaags in de stad. Het NOM zal hier zijn collectie 

ook op aanpassen. De “nieuwe” stedelijke gebouwen, komend uit het tijdperk van de 

wederopbouw, zullen hun plek moeten gaan vinden in het landelijke museum. 

Al deze uitbreidingen hebben ook invloed gehad op de routing. Steeds werd er een 

nieuw stuk bij het bestaande museum aangeknoopt. Hiermee is in de loop der jaren een 

padennetwerk ontstaan waarin de bezoek, ondanks de overvloed aan bewegwijzering, 

moeilijk zijn weg kan vinden. Een nieuw masterplan zal ook hier een oplossing voor moeten 

bieden. 


1.3 Doelstelling 

De belangrijkste structuur in een museum is de padenstructuur. Hiermee wordt de 

bezoekersstroom verdeeld over het park. De kern van de opgave, voor het masterplan, ligt 

hier dan ook bij het ontwerpen van een logische padenstructuur. Vanuit de padenstructuur 

kunnen vervolgens op een logische wijze nieuwe inpassingen en uitbreidingen hun plek 

vinden in het museum. 

Als uitgangspunt voor de padenstructuur geldt de bestaande indeling. Het is niet 

haalbaar om de gehele collectie van het museum te verplaatsen. Daarnaast wordt de 

bezoekersstroom vaak beinvloed door de aanwezigheid van bezienwaardigheden, 

winkeltjes en/of horeca voorzieningen. 

Doelstelling: Het ontwerpen van een logische padenstructuur, dat als basis kan dienen 

voor nieuwe inpassingen en uitbreidingen. 


11

H. . 

2 

2.0 

Radmakerij, ‘t Woold (Gld.) 


Alle kaarten zijn op het noorden 

georiënteerd, tenzij anders staat 

aangegeven. 

2.1 (links) 

Ontwerp Landgoed 

Op de kaart is het ontwerp 

van landgoed De Waterberg 

te zien. Later is dit landgoed 

omgevormd tot het Nederlands 

Openluchtmuseum. 

2.2 (rechts) 

Eerste ontwerp 

Op de kaart is het eerste 

ontwerp voor het Nederlands 

Openluchtmuseum te zien. 

2.3 

Huidige situatie 

Op de kaart is de huidige 

situatie van het Nederlands 

Openluchtmuseum weergegeven. 

2 NOM ontrafeld 

In dit hoofdstuk wordt de inventarisatie en analyse van het Nederlands 

Openluchtmuseum (NOM) behandeld. Dit doen we om te kijken hoe zaken met elkaar 

samenhangen, en of er verbanden zijn. 

2.1 De historie 

Het Nederlands Openluchtmuseum vond zijn oorsprong op landgoed de Waterberg, dat 

ook als uitgangspunt diende voor het eerste ontwerp (zie fig. 2.1 en 2.2). Het landgoed 

werd destijds deels omringd door lanen en had een grote openweide in het midden van het 

terrein. 

In het eerste ontwerp zijn deze weide en lanen ook overgenomen. De hoofdopzet van het 

ontwerp bestond uit een rondgang waaraan alle historische gebouwen waren gelegen. 

Deze begon en eindigde bij de entree die toen nog aan de zuidzijde was gelegen. De 

rondgang werd alleen onderbroken door een pad van oost naar west, dat net als de overige 

paden op het terrein, afkomstig was van het landgoed. 

In de huidige vorm van het museum (zie fig. 2.4) zien we nog altijd de kenmerkende 

openweide en lanen. Het pad van oost naar west is omgevormd tot hoofdpad en de overige 

paden lijken nog steeds veel op die van het oorspronkelijke landgoed. 

Grote veranderingen zijn de nieuwe entree, aan de westzijde, en de rondgang die is 

omgevormd tot trambaan. 

Huidige omvang 




13

14 



aangegeven. 

2.5 

Bodem en hoogte 

Kaart met de verschillende 

bodemsoorten en hoogtelijnen. 

Hoogte in meters t.o.v NAP 

2.6 

Waterkaart 


waterelementen. 

2.7 

Groenkaart 

Kaart met de verschillende groen- 

elementen. 

Afstudeeropdracht | Rick Lensink 

Duinvaaggrond 

Naaldbos 

Beukenbos 

+ 60.0 

Bomenrijen 

Lanen 

Grof zand 

kunstmatig water 

Weide 

+ 65.0 

natuurlijk water 

Aankleding 

+ 70.0 

Landschapelijk waardevol 

gebied (arcering) 

+ 75.0 

+ 80.0

2.2 Bodem en hoogte (zie fig. 2.5) 

Het Nederlands Openluchtmuseum is gelegen op een stuwwal. Vanwege deze stuwwal 

heeft het museum een geaccidenteerd terrein en een verschil in bodemtype. 

De bodem van het museum bestaat uit twee eenheden. Het grootste deel van het terrein 

bestaat uit grof zand en aan de noordelijke zijde ligt nog een strook met duinvaaggrond, dit 

is ook te zien aan de verschillende bostypes op het terrein. 

Kijkend naar het hoogteverschil in het terrein zien we een verloop van ongeveer 30 meter. 

Deze is aflopend van zuid naar noord, en zorgt voor een sterk glooiend terrein. 

2.3 Waterstructuur (zie fig. 2.6) 

Vanwege het hoogteverschil in het terrein is het niet mogelijk om op een natuurlijke manier 

water te creëren. Alle waterelementen zijn gemaakt door middel van folie, asfalt of leem. De 

waterelementen zijn alleen voor decoratie aangelegd. 

In het zuidelijke deel van het NOM liggen twee sprengen. Deze zijn wel natuurlijk en 

overblijfselen van het landgoed de Waterberg. Aan één van de sprengen staat nog altijd de 

papiermolen die ten tijde van het landgoed in gebruik was. 

2.4 Groenstructuur (zie fig. 2.7) 

Het museum wordt aan de oost-, zuid-, en westzijde omsloten door oude historische lanen. 

Het heeft een stevig boskader, en er is enkel bij de oude entree zicht op het museum. Op 

het terrein zelf staan resten van een historische bomenrij. Dit zijn overblijfselen van het 

landgoed en zijn nog altijd in goede conditie. In het midden van het terrein ligt een grote 

openweide en tussen de gebouwen ligt groen dat wordt ingezet om een bepaalde sfeer te 

creëren. 

De rest van het terrein bestaat voornamelijk uit bos. Het museum heeft twee soorten bos, 

beuken- en naaldbos. Het grootste deel bestaat uit beukenbos en in het noordelijk deel 

gaat dit over in naaldbos. 

Naast de functie museum heeft het NOM ook nog ecologische waarde. Het landschappelijk 

waardevol gebied (oranje gearceerd op de kaart) verbindt de Veluwe met de stad Arnhem. 

Deze strook is met name waardevol voor vogels en vleermuizen. 

Het bos in deze strook wordt daarom ook ecologische waardevoller gemaakt door 

opkomende onderbeplanting te laten groeien. 


15

16 



aangegeven. 

2.8 

Functies 

Kaart met de verschillende functies 

op het terrein 

2.9 

Intensiviteit 

Kaart met de intensivitietsverdeling 

op het terrein. 

2.10 

Clusteringen 


gebouwen clusters in het 

Nederlands Openluchtmuseum 

Uitbreiding 

Parkeren 


Entree 

Giethoorn 

Staphorst 

Gelderse hoek Zuid-Holland 

Entree 

Educatie Educatie 

Evenementen terrein 

Kantoor 

Intensief 

Half intensief 

Ambachten 

en bedrijven 

Zaan en Marken 

Grote weide 

Twente 

Extensief 

Tram en remise 

Ecologie 

De Tuinen 

De formele tuin 

Het Hoge Noorden 

Drenthe Uitspanning 

Zeeuwse kerk 

Brabant en Limburg

2.5 Functies (zie fig. 2.8) 

Het Nederlands Openluchtmuseum is op te delen in verschillende functie gebieden. Het 

grootste deel van het museum is ingericht voor educatie. Hierin staan de verschillende 

historische gebouwen, en worden de bezoekers kennis bijgebracht over het leven van 

vroeger. Een eventuele uitbreiding is in het noorden gepland. 

Aan de westzijde van het terrein ligt het parkeerterrein met de nieuwe entree. Rechts van 

de entree ligt de openweide. Deze wordt tijdens bijzondere gelegenheden gebruikt als 

evenementen terrein. 

De functie ecologie deelt het museum op in een oostelijk en westelijk deel. 

2.6 Intensiviteit (zie fig. 2.9) 

De intensiviteit van het museum wordt bepaald door de hoeveelheid 

bezienswaardigheden. Het noordelijke en oostelijke deel van het NOM zijn het meest 

intensief in gebruik. Daar staan de meeste historische gebouwen en wordt hierdoor het 

drukst bezocht. 

Het zuidelijke deel, de openweide en omgeving, wordt als half intensief benoemd. Hier zijn 

wel bezienswaardigheden, maar dan in mindere mate. De bezoekersdruk ligt in deze zone 

ook lager. 

Tot slot zijn er de extensieve zones. In deze zones liggen geen bezienswaardigheden en 

worden alleen gebruikt als doorgangsgebied. Dit vanwege de ecologische waarde van deze 

zone. 

2.7 Clustering (zie fig. 2.10) 

De collectie van het Nederland Openluchtmuseum bestaat uit verschillende historische 

gebouwen. Deze gebouwen staan gegroepeerd in cluster, die verdeeld zijn over het gehele 

terrein van het NOM. Vroeger is men begonnen met een clustering per provincie, streek of 

regio. Hierdoor ontstonden er cluster zoals de Geldersehoek, Zuid-Holland en Het Hoge 

Noorden. 

Naast deze manier van clustering hanteert het museum ook een clustering naar functie. 

Daarin staan de gebouwen met de zelfde functies of uiterlijk, zoals de cluster Ambachten en 

bedrijven, De formele tuin en De Tuinen. 

In de meeste gevallen bestaat een cluster uit een groepering van gebouwen. Alleen de 

cluster Brabant en Limburg is gepositioneerd als een straat. En de cluster Ambachten en 

bedrijven ligt verdeeld over het terrein. 


17

18 



aangegeven. 

2.11 

Padenstructuur en faciliteiten 

Kaart met de verschillende paden 

en functies in het plangebied 

d Dienstingang 

P Parkeerterrein 

€ Winkels 

H Horeca 

T Toilet 

+ EHBO 

K Kinderspeelvoorziening 

2.8 Padenstructuur (zie fig. 2.11) 

Het museum heeft een groot netwerk van paden. Vanaf de entree is er een hoofdpad die 

tot achterin het park reikt. Aan dit hoofdpad zijn verschillende subpaden verbonden. Deze 

subpaden brengt de bezoeker in de verschillende clusters. 

Met name in het noordelijk deel van het museum is er weinig structuur te herkennen in 

het padennetwerk. Hier zijn de paden ontstaan door het steeds aanknopen van nieuwe 

uitbreidingen en er is geen onderscheidt tussen hoofdpaden en subpaden. In het westelijke 

deel van het park zien we een rasterstructuur en in het zuiden liggen voornamelijk 

informele bospaden. De paden in het museum bestaan uit onverharde paden en 

klinkerverharding. 

Door het gehele museum ligt een tramrail. Hier rijden dagelijks trams waar bezoekers bij 

één van de zes haltes kunnen opstappen of uitstappen. In combinatie met deze tramlijn zijn 

er dienstpaden aangelegd. 

Vanaf het entreeplein heeft de bezoeker direct veel keuzes te maken. De voor de hand 

liggend route is rechtdoor over het hoofdpad, maar dan wordt al direct de eerste cluster 

overgeslagen. Ook is er de mogelijkheid om de tram te pakken of rechtsaf de bosroute te 

nemen. Verder wordt de bezoeker geleidt door een overvloed aan bewegwijzering en de 

museumkaart. 

De voorzieningen in het park hebben een mooie verdeling over het gehele park. Er is een 

ruime hoeveelheid aan horeca, EHBO en toiletgelegheden. 

d 

dienstpaden 

d 

P 

P 


d 

T 

H 

HT 

+ 

HT 

+ 

K 

€ H T 

K 

€ 

HT 

+ 

subpaden 

hoofdpaden 

+ 

trambaan 

Schelmseweg 

T 

T 

d 

HT 

+ 

K T + 

d

2.9 Conclusies 

Het Nederlands Openluchtmuseum is gelegen op een stuwwal en dat is goed te zien aan 

het grote hoogteverschil in het terrein. Dit hoogteverschil zorgt er voor dat er niet op een 

natuurlijke manier waterelementen kunnen worden aangelegd. 

In de bodem zit een overgang van grof zand naar duinvaaggrond. Deze overgang is 

ook terug te zien in de bostypes. Het museum heeft een stevig boskader, bestaande 

uit beukenbos en naaldbos, die hij dankt aan de Veluwezoom. Op het terrein ligt een 

opvallende openweide waarlangs overblijfselen staan van een oude bomenrij en er loopt 

een strook landschappelijk waardevol gebied. De randen van het park worden gevormd 

door oude lanen die nog afkomstig zijn van het oude landgoed de Waterberg. Dit landgoed 

diende als uitgangspunt voor het eerste ontwerp en structuren hiervan zijn nog altijd terug 

te vinden in het museum. 

Het hoofdpad in het museum vormt de scheiding tussen het noordelijke intensieve en het 

zuidelijke extensieve deel van het museum. De meeste historische gebouwen liggen in de 

noordelijke helft. Ze zijn geordend in clusters per regio, provincie of functie. Een eventuele 

uitbreiding van het museum is gepland aan de noordelijke zijde. 

De grootste functie van het museum is educatie, daarnaast is er ook een groot deel 

gereserveerd voor ecologie. Hiervoor is het landschappelijk waardevol gebied aangewezen, 

deze moet de verbinding vormen tussen de Veluwe en de stad Arnhem. 

Het museum heeft een onduidelijke padenstructuur dat grote invloed heeft op de 

routing in het park. Mensen moeten met behulp van kaartjes en een overvloed aan 

bewegwijzering hun weg vinden in de verschillende clusters. Voor de voorzieningen, 

horeca, toiletgebouwen en winkeltjes, is er een mooie verdeling gemaakt over het gehele 

park en de aanwezige tramlijn doet het gehele museum aan. 


19

20 

MASTER 


RPLAN 


21

H. . 

3 

3.0 

Bakkerij/winkel, Zaanstreek (N.H.) 


3 Visie en concept 

Na de inventarisatie en analyse in hoofdstuk 2 is er een visie gevormd voor het 

Nederlands Openluchtmuseum. Vanuit deze visie is er vervolgens, door het maken van 

een concept, de basis gelegd voor het masterplan. In dit hoofdstuk zal de visie en het 

concept worden toegelicht. 

3.1 Visie 

In de afgelopen 100 jaar is het Nederlands Openluchtmuseum uitgegroeid tot een bonte 

verzameling van historische gebouwen waarbij verschillende verledens met elkaar 

verweven raken. Ook de komende 100 jaar zal het museum zijn collectie uitbreiden. Wel 

nadert er een omslagpunt in deze collectie. Waar men de afgelopen jaren met name 

gebouwen uit het landelijke gebied heeft verzameld, zal men nu over gaan op de meer 

stedelijke omgeving. 

De historie verschuift. De huidige generatie ziet zijn jeugdjaren liggen bij de meer stedelijke 

omgeving. Het museum is aangekomen bij het tijdperk van de wederopbouw en zal de 

komende jaren haar collectie hiermee gaan uitbreiden. Dit zal constateren in nieuwe 

clusters. 

Nadat het voortbestaan van het Nederlands Openluchtmuseum in de jaren ’80 aan 

een zijden draadje heeft gehangen is het museum een andere koers gaan varen. De 

nieuwe koers bracht ondermeer nieuwe ontwikkelingen met zich mee. Met de door 

architectenbureau Mecanoo ontwerpen entree heeft het museum een nieuw gezicht 

gekregen. 

Deze vernieuwende inslag zal ook doorgevoerd gaan worden op de totale entree. Met 

het vernieuwde parkeerterrein begint het feest van het museum al bij het oprijden van 

het parkeerterrein. Door meer naar buiten te treden zal het museum in de toekomst meer 

bezoekers trekken. 

Naast de functie als museum is het NOM ook een attractiepark. In het museum wordt de 

historie tot leven gebracht. Het motto ‘ervaring delen’ dat het museum voert is hier het 

grote voorbeeld van. 

Ook in de toekomst zal het museum zich inzetten om het museum tot leven te brengen. Het 

museum maakt het leven inzichtelijk. Het verbouwd bijvoorbeeld hun eigenproducten om 

deze vervolgens aan te bieden in één van de horeca gelegenheden. En ook de ouderwetse 

boerderij dieren dragen hierbij aan mee. 

Het museum heeft de afgelopen jaren zijn structuur verloren, de oorzaak hiervoor is de 

constante groei dat het museum heeft doorgemaakt. Met een nieuwe structuur zal het 

museum een ‘kapstok’ krijgen dit ook in de toekomst uitbreidingen een goede plek kan 

geven. 

Deze ‘kapstok’ bestaat uit een goede padenstructuur. Een goede logische routing is één van 

de belangrijkste elementen in een museum. Voor deze nieuwe structuur heeft de bestaande 

indeling van het park als uitgangspunt gediend. 


23

24 

Het Nederlands Openluchtmuseum vond zijn oorsprong op landgoed de Waterberg. In het 

museum staan gebouwen, water- en groenelementen die hier naar verwijzen. Met name de 

groenelementen zullen worden hersteld en teruggebracht in het museum, hiermee zal de 

padenstructuur worden verduidelijkt en een stukje historie worden hersteld. 

Naast het vermaken van de bezoekers heeft het museum ook oog voor de natuur. Op het 

museum ligt een landschappelijk waardevolle zone die ecologisch waardevol is. Deze vormt 

een stevige en duidelijke verbinding van de Veluwe naar de stad Arnhem. Het bos in en om 

het museum zal zo veel mogelijk in stand worden gehouden, het geeft het museum een 

sprookjesachtig karakter en wordt zeer gewadeerd door de bezoekers. 

Na 100 jaar waarin het museum enorm is gegroeid, zal het ook de komende 100 jaar de 

ruimte krijgen om vernieuwende uitbreidingen te doen. Zo zal het museum interessant 

blijven voor jong en oud. 

3.2 Concept 

Het concept voor het Nederlands Openluchtmuseum richt zich op de punten; intensiviteit, 

routing en groenstructuur. Deze punten vormen de basis van het concept en zullen de 

lijdraad worden in het masterplan (zie fig. 3.2). 

De intensiteit op het terrein van het museum is verdeeld. In het zuidelijk deel liggen de 

minste historische gebouwen vanwege het landschappelijk waardevol gebied. Hier mag 

ook niet worden gebouwd. In het noorden staan de meeste gebouwen waardoor het 

museum een tweedeling heeft gekregen. De eventuele uitbreiding lag ook in het noorden 

gepland, maar dat zal het evenwicht tussen het intensieve en extensieve gebied doen 

verstoren. Door de uitbreiding te verplaatsen naar het oostelijk deel wordt het park verdiept 

inplaats van verbreedt. 

Doordat het park meer diepte krijgt, kan het keuze moment voor de bezoeker ook later 

plaats vinden. De bezoeker hoeft niet meteen bij de entree te kiezen waar ze heen gaan, dit 

kan later op een veel logischere manier plaatsvinden. 

Als we kijken naar de routing is er maar één hoofdpad nodig, die zich halverwege splits, 

waarmee het gehele museum worden aangedaan. Vanaf deze hoofdroute kunnen met 

simpele lussen de overige cluster worden bereikt. Voor de hoofdroute is het van belang dat 

deze de drukst bezochte plekken aandoet, zoals uniek bezienswaardigheden of horeca. 

Het hoofdpad deelt het gebied op in een noordelijk en zuidelijk deel. Door dit hoofdpad 

aan te zetten met een bomenrij kan deze meer allure krijgen, tevens kan deze bomenrij de 

historische bomenrij op het terrein doen herstellen. 

Ook wordt het park opgedeeld in een oostelijk en westelijk deel. Het landschappelijk 

waardevol gebied zorgt hiervoor, maar deze kan eenvoudig overbrugt worden met behulp 

van de twee hoofdpaden. 


3.2 

Conceptkaart 

Het concept richt zich met name op 

de verdeling van de gebouwen, de 

paden structuur en het groen. 

Intensief 

Extensief 

Hoofdpaden 

Bomenrij 

Ecologie 


Verdeling intensiviteit 

Routing 

Groenelementen 

25

H. . 

4 

4.0 

Van Gend en Loos, Tiel (Gld.) 


4.2 

Principe parkeerterrein 

Principeschets voor het 

parkeerterrein. 

4.3 

Principe entreeplein 

Principeschets voor het entreeplein. 

4 Masterplan 

In de voorgaande hoofdstukken hebben wij het gebied in de vingers gekregen en zijn 

er een visie en concept opgesteld voor het Nederlands Openluchtmuseum. Met deze 

informatie is het mogelijk om het masterplan te ontwerpen. 

In dit hoofdstuk zal het masterplan worden gepresenteerd. Het masterplan wordt met 

behulp van themakaarten en principeschetsen ondersteund. Voor de verbeelding zijn er 

een photoshop beelden en doorsneden gemaakt. 

4.2 Principes 

In het masterplan zijn een aantal principes toegepast om het Nederlands 

Openluchtmuseum op hoofdlijnen beter te kunnen laten functioneren. Er is met 

name gestudeerd op de bezoekersstroom. In onderstaande schetsen worden deze 

principes eenvoudig toegelicht. 

Het parkeerterrein is opgedeeld in 3 kamers. Hierdoor 

kunnen de mensen zich beter oriënteren op het 

parkeerterrein. 

Auto’s rijden het terrein op via een nieuwe weg aan de 

rand van het terrein. Van hieraf kunnen zij de verschillende 

parkeerstroken op rijden. Mensen stappen uit en worden 

opgevangen door de oude laan die hen naar de entree 

begeleidt (zie fi g. 4.2). 

Het huidige entreeplein is onaangenaam groot en de 

bezoeker moet bij binnenkomst meteen belangrijke keuzes 

maken. 

Door het plein te omringen met stedelijke gebouwen, 

ontstaat er een marktplein dat aangenamer aandoet dan 

het kale immense plein. 

Door alleen een hoofdroute en een tramhalte kan de 

bezoeker gemakkelijk de keuze maken tussen wandelen of 

met de tram (zie fi g. 4.3). 

Nederlands Openluchtmuseum | Masterplan en deeluitwerking Nederlands Openluchtmuseum | Masterplan en deeluitwerking 

27 28 

4.4 

Principe hoofdpad 

Principeschets voor de splitsing van 

het hoofdpad. 

4.5 

Principe beëindiging hoofdpad 

Principeschets voor de beëindiging 

van het hoofdpad 

Door een bomenrij krijgt het hoofdpad een 

mooie begeleiding. Deze bomenrij bestaat 

uit resten van een historische rij en nieuwe 

aanplant. 

Om de bezoekersstroom beter te verdelen 

splitst het hoofdpad zich. Op deze plek is 

er een mooi zicht op de cluster ‘Zaan en 

Marken’. 

Vanaf hier zal de route zich gaan verdelen 

over het gehele museum (zie fi g. 4.4). 

In de boszone wordt het hoofdpad 

begeleid door een laan. Hiermee krijgt het 

een statig karakter. 

Het eind van het hoofdpad wordt gevormd 

door een openruimte. 

Het hoofdpad eindigt in een T-splitsing. de 

maatvoering van het pad zal hier gelijk zijn 

aan die van het kruisende pad. Hierdoor 

ontstaat er een geleidelijk overgang (zie 

fi g.4.5). 

Op de ommezijde van deze pagina wordt het masterplan getoond. De vier 

principes zijn hierin terug te vinden (zie fi g. 4.6).

28 

4.6 

Masterplan 

Nederlands Openluchtmuseum | Masterplan 

0 25 50 100 m. 

Legenda 

Entree gebouwen 

Collectie, bestaand 

Collectie, verplaatst 

Collectie, uitbreiding 

Hoofdpad 

Paden, verhard 

Paden, onverhard 

Dienstpaden 

Bos 

Bomenrijen 

Lanen 

Boomgroepen 

Weiland / Grasland 

Akkers 

Kruidentuin 

Kwekerij 

Gebiedsgrens 

Tramlijn 

Tramhalte 

Parkeerterrein 

Dienstgebouwen 

Solitaire bomen 

Speeltuin 

Water 

Erven/overige

30 



aangegeven. 

4.9 

Themakaart padenstructuur 

Thema kaart met de vernieuwde 

padenstructuur. 

d Dienstingang 

P Parkeerterrein 

€ Winkels 

H Horeca 

T Toilet 

+ EHBO 

K Kinderspeelvoorziening 

4.10 

Themakaart clustering 

Kaart met de nieuwe en veranderde 

clusters 

grijs: collectie, bestaand 

oranje: collectie, verplaatst 

rood: collectie, uitbreiding 

geel: veranderde clusters 

groen: nieuwe clusters 

d 

P 

d 

P 

Geldersehoek 


d 

€ 

HT 

+ 

T 

De stad 

HT 

+ 

Themaweide 

d 

overig paden 

trambaan 

dienstpaden 

H K 

H 

€ 

T 

+ 

Ambachten en 

bedrijven 

hoofdpaden 

subpaden 

T 

d 

Zeeuwse kerk 

K T + 

De tuinen 

HT 

+ 

K 

Brabant 

en Limburg 

T 

Industrie 

d 

De wijk

4.11 

Themagebouw 

Dergelijke tijdelijke 

themagebouwen kunnen hun eigen 

plek krijgen op het themaveld. 

Hierdoor hoeven ze niet langer 

meer temidden van historische 

gebouwen te staan. 

4.3 Padenstructuur (zie fi g. 4.9) 

De padenstructuur is de drager van het museum. Met behulp van hoofdpaden en subpaden 

wordt het gehele museum ontsloten. Het hoofdpad begint bij de entree en is de scheiding 

tussen het intensieve en extensieve deel van het museum. 

Bij de cluster Zaan en Marken splitst het hoofdpad zich om vervolgens het gehele museum 

te ontsluiten. 

Het hoofdpad heeft een veranderend profi el. Bij de entree zal het zijn breedste profi el 

hebben. Hoe verder het pad het terrein op gaat hoe smaller deze wordt. Achterin het park 

zal het op deze manier goed aansluiten op de overige paden. (In bijlage 1 wordt het verloop 

van het profi el in beeld gebracht) 

Aan het hoofdpad liggen verschillende lussen, dit zijn de subpaden. Deze lussen zorgen 

ervoor dat iedere cluster eenvoudig en goed te bereiken is. Binnen de cluster liggen nog 

verschillende paden die geen invloed hebben op de hoofdstructuur. 

De dienstpaden op het terrein worden gecombineerd met de trambaan. Op een aantal 

delen loopt het voetpad met de trambaan mee, op deze plekken zal het voetpad op een 

duidelijke manier gescheiden worden van de trambaan. 

4.4 Clustering (zie fi g. 4.10) 

Het masterplan zal zoveel mogelijk gebruik maken van inbreiding. De nieuwe collectie zal 

zijn eigen cluster gaan krijgen. Hiermee ontstaan de clusters; ‘De stad’ en ‘De wijk’. Bij de 

kaasfabriek in het ‘ Hoge Noorden’ zal de uitbreiding met industrie een plek krijgen. 

Voorheen had ‘Branbant en Limburg’ een lang gerekte cluster in de vorm van een straat. 

Door ook deze cluster in een groep te zetten ontstaat er samenhang met de overige clusters 

op het terrein. De verplaatste gebouwen maken op deze manier plaats voor ‘De wijk’. 

Aan het entreeplein zal er een ‘marktplein’ ontstaan door het omringen van het plein met 

stedelijke bebouwing. De tram zal op het plein komen te liggen en op drukke dagen kan 

hier een markt georganiseerd worden. 

Voor de wisselende thema’s die het museum heeft is een eigen themaveld gerealiseerd. Op 

dit veld kunnen de tijdelijke gebouwen (zie fi g. 4.11) en activiteiten worden geplaatst en 

gehouden. 


31

32 



aangegeven. 

4.12 

Themakaart groenstructuur 


groenelmenten. 

4.5 Groenstructuur (zie fi g. 4.12) 

De randen van het museum worden gevormd door oude historische lanen die zich rond het 

NOM bevinden. Deze lanen zijn in goed staat en zullen voor de komende jaren nog steeds 

een statig beeld geven. 

Op het terrein liggen de restanten van een oude bomenrij, bestaande uit zomereiken. Deze 

rijen zullen aangevuld worden met nieuwe bomen, zodat de rij hersteld kan worden en het 

hoofdpad kan begeleiden (zie fi g 4.13). 

De bestaande bomen in de rij zijn van goede kwaliteit en er zal voor de komende 50 jaar 

geen reden tot vervanging zijn. 

De bossen op het landgoed bestaan uit 2 soorten; beukenbos en naaldbos. Door het bos 

loopt een ecologisch waardevolle zone. Om de ecologische waarde hiervan te verbeteren 

krijgt het bos meer gelaagdheid. Op een aantal plekken kunnen bomen worden gekapt 

waardoor de onder beplanting meer kans krijgt. Hierdoor ontstaat er een gelaagd bos dat 

ecologisch zeer waardevol is (zie fi g 4.14). 

Het overige bos op het terrein bestaat uit enkel een dicht bomen dak met strooisel laag. 

Ten tijde van het landgoed had het bos ook dit uiterlijk en in de eerste jaren van het 

museum had je hierdoor prachtige zichten door het bos op de verschillende historische 

gebouwen(zie fi g 4.15). 

Het overige groen dat zich op het terrein bevindt bestaat uit de aankleding van de 

verschillende cluster. Voorbeelden hiervan zijn akkertjes, graslanden, boomgaarden, 

moestuinen en siertuinen. 


Beukenbos 

Bomenrijen 

Weide 

Lanen 

Naaldbos 

Landschapelijk waardevol 

gebied (arcering)

4.13 

Bestaande bomenrij 

De bestaande bomenrij is in goede 

conditie en kan door nieuwe 

aanplant worden aangevuld. 

4.14 (links) 

Gelaagd bos 

Het gelaagde bos zorgt ervoor dat 

de landschappelijk waardevolle 

zone interessanter wordt voor 

ecologie 

4.15 (rechts) 

Bomen dak met strooisellaag 

Met enkel een strooisellaag 

ontstaan er mooie zichten op de 

verschillende gebouwen in het 

museum. 


33

34 


DEE 

UITWER

EL- 

RKING 


35

H. H 

. 5 

5.0 

Los Hoes, Harreveld(Gld.). 


5.1 

Herijking. 

Overzicht van punten waar het 

masterplan verbetering kan 

gebruiken. 

5 Herijking en deel keuze 

Na het masterplan wordt er ingezoomd op een deeluitwerking. Voordat er ingezoomd 

kan worden zal er eerst gekeken worden naar het masterplan. In dit hoofdstuk wordt 

de herijking van het masterplan beschreven. Lastige punten worden aangewezen en er 

worden verbeteringsvoorstellen gegeven. 

Na de herijking zal er gekeken worden naar een deeluitwerking. Welk deel uit het 

masterplan roept de meeste vragen op en wat is er het interessantst om uit te werken? 

5.1 Herijking masterplan 

Het masterplan, dat in de eerste periode van de afstudeeropgave is gemaakt, heeft op 

een aantal punten nog verbeteringen te ondergaan. Na de masterplan presentatie is er 

kritiek op een aantal punten gegeven die hieronder beschreven wordt. 

Tijdens het ontwerpondersteunend onderzoek, Themagebieden in themaparken, 

is er ook nieuwe kennis, over het positioneren en profileren van themagebieden 

in themaparken, verkregen. Met deze informatie kan er ook een waardevolle 

aanpassingen op het masterplan worden aangegeven (zie fig. 5.1) 

1. Het hoofdpad 

Het hoofdpad door het museum loopt vanaf een splitsing in een rondgang door 

het park. Op deze rondgang liggen een aantal ‘kale’ plekken waar het pad meer 

begeleiding of een betere beëindiging vraagt. 

Vanuit het ontwerpondersteunend onderzoek, Attractoren in themaparken, kwam 

naar voren dat het toevoegen van attractoren de bezoeker bewust of onbewust stuurt. 

Met behulp van een duidelijke begeleiding en het toepassen van attractoren zal het 

hoofdpad beter functioneren. 

4. De lus 

3. Nieuwe 

uitbreiding ‘De 

stad’ 





2. Nieuwe 

uitbreiding ‘De 

wijk’ 

37

38 

2. Nieuwe uitbreiding ‘De wijk’ 

De nieuwe uitbreiding ligt op het masterplan midden in een bosrijk gedeelte van het 

museum en grenst aan akkers, weilanden en kwekerijen. Voor themagebied ‘De Wijk’ 

zal dit gebied duidelijke grenzen moeten krijgen om als zodanig te ervaren worden. 

Er zal weinig zicht op het omliggende terrein moeten zijn om de sfeer van een wijk te 

kunnen ervaren. 

3. Nieuwe uitbreiding ‘De stad’ 

De nieuwe uitbreiding ligt aan het entreeplein. De bebouwing aan dit plein sluit het 

plein grotendeels af van de achterliggende weide. Vanuit het entreeplein wordt op 

deze manier het uitzicht verstoord, terwijl het gebouw door de architect daar juist voor 

is ontworpen. 

In een verdere uitwerking van het masterplan zal met de stedelijke inpassing 

geschoven moeten worden om wel het de stad te ervaren, maar niet het uitzicht te 

verstoren. 

Voor dit themagebied is het ook de vraag hoe de overgangen naar de rest van het 

museum wordt gevormd. Van ‘de stad’ naar het landelijke deel gaat goed, maar vanuit 

het landelijke deel kijkt men direct op de achterkanten van de stedelijke uitbreiding. 

4. De lus 

Eén van de speerpunten in het masterplan is de routing. Hiervoor wordt een hoofdpad 

geïntroduceerd waaraan lussen zijn gekoppeld. De lussen zorgen voor de ontsluiting 

van de verschillende themagebieden. 

De aangewezen lus (zie fig. 5.1) is te lang en kan de bezoeker nog te veel laten dwalen. 

Deze lus zal een betere sturing moeten krijgen naar het hoofdpad. 

5.2 Keuze deeluitwerking 

In overleg met docenten en opdrachtgevers is er het meest interessante deel van het 

masterplan uitgekozen. Ook kwamen in dit deel van het masterplan vragen naar voren die 

beantwoord kunnen worden met het ontwerpondersteunend onderzoek. 

Het deelgebied (zie fig. 5.2) betreft de nieuw uitbreiding aan het entreeplein en het daarbij 

horende hoofdpad met verdeelpunt. 

Dit deel van het masterplan riep vragen op over de positionering van gebouwen, 

overgangen naar het landelijke museum en sturing van bezoekers. Ook de verdere 

inrichting en materialisatie van het deelgebied zijn van belang om de sfeer van een ‘stad’ te 

kunnen bereiken. 


5.2 

Ligging deelgebied. 

Het deelgebied betreft de nieuwe 

uitbreding aan het entreeplein en 

het verdeelpunt. 


39

H. H 

. 6 

6.0 

Molens in de open weide. 


6.1 > 

Analyse bebouwing. 

Kaart met aanwezige bebouwing in 

masterplan. 

6.2 

Lijst werking entreegebouw. 

Het entreegebouw werkt als een 

lijst voor het museum. 

6 Inzoomen 

De deeluitwerking betreft het entreeplein en de route naar het verdeelpunt. Op dit 

gebied zal in dit hoofdstuk worden ingezoomd. Hierbij komen nieuwe aspecten aan 

de orde op het gebied van bebouwing, routing en groen. Ook zal er een visie gevormd 

moeten worden om een door te kunnen ontwerpen. Al deze aspecten zullen worden 

behandeld in dit hoofdstuk. 

6.1 Bebouwing 

Door in te zoomen op het masterplan 

zien we dat we te maken hebben met 

bebouwing die het plein omringt (zie fig. 

6.1). Een probleem dat hierbij ontstaat is, 

dat het entree plein wordt afgesloten van 

het achterliggende ‘landelijke’ park. 

Ook is deze uitbreiding in strijd met het 

entreegebouw. Het entreegebouw werkt 

als een lijst voor het museum (zie fig. 

6.2). De architect van het gebouw heeft 

bedacht dat je vanuit het, modern ogende, 

entreegebouw kijkt naar het historisch 

museum. Bij de toevoeging van nieuwe 

gebouwen zal dus rekening gehouden 

moeten worden met dit zicht over het 

museum. 

Na overleg met de opdrachtgever is er voor gekozen dat de nieuwe uitbreidingen te 

maken hebben met de reeds ingezette richting, de Amsterdamse grachtpandjes. Naast 

grachtenpandjes zal er ook bebouwing toegevoegd worden die van oudsher staan 

langs marktpleinen. Deze bebouwing is afkomstig uit het 2e deel van de 19e en het 

begin van de 20e eeuw. 


Entree 

gebouw 

Bestaande 

bebouwing 

Nieuwe 

bebouwing 

41

42 

6.3 > 

Analyse routing. 

Kaart met de verschillende paden 

en voorzieningen in masterplan 

€ = Winkels 

H = Horeca 

T = Toilet 

+ = EHBO 

6.4 > 

Analyse groen. 

Kaart met de verschillende groen 

eenheden in masterplan 

6.2 Routing 

In het masterplan is er ingezet op minder 

keuzes op het hoofdplein. De bezoeker 

heeft de mogelijkheid om het hoofdpad 

af te lopen, de tram te nemen of de 

bebouwing aan het plein te bewonderen 

(zie fig. 6.3). Wanneer de bezoeker het 

hoofdpad volgt loopt deze naar het 

verdeelpunt. Bij het verdeelpunt zal een 

eenvoudige keuze worden voorgelegd. Ga 

ik links of loop ik rechtdoor. 

Aan het hoofdpad liggen een aantal 

historische boerderijen waar de bezoeker 

een kijkje kan nemen. Hier kan deze ook 

op de subtiele zandpanden afslaan, om 

op een dwalende manier het park te 

bezichtigen. 

6.3 Groen 

Het entreeplein is ingeklemd tussen twee 

stevige bospartijen. Aan het plein ligt een 

grote openweide waardoor de bezoeker 

al snel getrokken zal worden. Hierdoor 

neemt deze op een vanzelfsprekende 

manier het hoofdpad waarlangs een 

historische bomenrij van oude eiken is 

gelegen (zie fig. 6.4). 


€ 

HT + 

Beukenbos 

zandpaden 

trambaan 

Beukenbos 

Bomenrijen 

hoofdpaden 

Weide

6.5 

Toevoeging stedelijke bebouwing. 

Nieuwe bebouwing wordt 

toegevoegd aan het ‘schilderij’ . 

6.4 Visie op de deeluitwerking 

In het huidige museum is alleen landelijke bebouwing te bezichtigen. Met de nieuwe 

insteek in het masterplan zal de toekomstige uitbreiding bestaan uit stedelijke 

inrichting. Het principe van het hoofdgebouw, de lijstwerking, zal hierbij ook een rol 

spelen. De stedelijke uitbreiding zal als een vanzelfsprekende manier toegevoegd 

worden aan het ‘schilderij’ (zie fig. 6.5). 

Ook zal het museum onder het entreegebouw doorgezet worden op het entreeplein. 

Winkels en dergelijke die daar getoond worden kunnen uitgebreid worden aan het 

marktplein en in de grachtenpanden. 

Een postkantoor, apotheek, koffieshop, kleermaker, fietsenmaker en café zouden in 

deze bebouwing hun plek kunnen krijgen. 

Het marktplein is ook het begin van de routing door het park. Het hoofdpad zal met 

behulp van bebouwing minder nadrukkelijk aanwezig zijn, waardoor de bezoeker eerst 

het plein met de aanliggende bebouwing en de Amsterdamse buurt kan bezichtigen. 

Vanaf dit plein kan men vervolgens op de tram stappen of het hoofdpad nemen 

die beiden de bezoekers verder het park inleiden. Overigens dient het plein ook als 

afsluiting van een dagje uit. In één van de winkels kan men nog een souvenier kopen 

en een ijsje bij de ijscoman op het plein. 

Het hoofdpad komt uit bij een splitsing waarbij een mooi zicht is op het Zaanse 

buurtje. Mensen hebben de keus om hier heen te gaan, of toch door te lopen naar de 

molen aan de openweide. Aan het hoofdpad zijn oude boerderijen gelegen die men 

kan bezichtigen en via zandpaadjes een minder gestuurde route kunnen nemen door 

het park. 

De deeluitwerking heeft een stevige groenbasis. Aan weerszijde ligt een stevige 

boskader en aan het hoofdpad ligt een stevige historische bomenrij. Op het plein 

zal de beplanting dienen als aankleding en opdeling van het grote plein. Met deze 

beplanting wordt er een sfeer gecreëerd die past bij deze stedelijke uitbreidingen. 


43

H. H 

. 7 

7.0 

Tramhalte aan entreeplein. 


7.1 

Principe bebouwing. 

Principe schets voor de bebouwing 

aan het entreeplein. 

7.2 

Principe randen. 

Principe schets voor de randen van 

het themagebied. 

7 Deeluitwerking 

In het vorige hoofdstuk hebben wij ingezoomd op het deelgebied in het masterplan. 

Hierbij is ook een visie opgesteld dat zich toespitst op deze deeluitwerking. Met 

deze visie in het achterhoofd is er geschetst aan de deeluitwerking. Het resultaat, de 

deeluitwerking, wordt in dit hoofdstuk getoond. 

7.1 Principes 

In de deeluitwerking zijn een aantal principes toegepast om de deeluitwerking zo 

goed mogelijk te laten functioneren. Er is met name gestudeerd op de positie van de 

bebouwing, de overgangen en de werking van het verdeelpunt. 

In onderstaande schetsen worden deze principes toegelicht. Op de ommezijde zijn 

deze principes terug te vinden in de deeluitwerking. 

Het entreeplein wordt omringt met 

bebouwing (zie fig. 7.1). De bebouwing 

geeft het plein wanden waarmee het de 

uitstraling van een marktplein krijgt. Het 

is minder groots en is een aangenamere 

verblijfsplek voor bezoekers. 

Om de lijstwerking van het gebouw te 

behouden zullen er gaten open blijven 

in de bebouwing waardoor er zicht is op 

het achterliggende museum, met onder 

andere de bekende molen. 

Het plein kan gezien worden als een 

themagebied in het museum. Vanuit 

het onderzoek naar themagebieden 

in themaparken kan er geconcludeerd 

worden dat een klein themagebied als 

deze duidelijke randen moet hebben om 

het als een themagebied te ervaren. 

Aan weerszijde krijgt het deelgebied 

dichte bosranden (zie fig.7.2). Hierdoor 

is er ook vanuit het bos geen zicht op de 

stedelijke uitbreiding. Aan de voorzijde 

wordt het plein doormiddel van een 

tramlijn gescheiden van de achterliggende 

weide. 


45 46 

7.3 

Principe hoofdpad en verdeelpunt. 

Principe schets voor het hoofdpad 

en het verdeelpunt. 

7.4 

Impressie. 

Principe schets voor het hoofdpad 

en het verdeelpunt. 

7.6 

Overzicht doorsnedes en 

impressies. 

Impressie 

A 

B 

C 

C’ 

B’ 

D 

A’ 

D’ 

Het hoofdpad heeft een 

begeleiding van de aanwezige 

historische bomenrij. Achter deze 

bomenrij liggen oude boerderijen 

die de mensen via kleine 

zandpaden kunnen bezichtigen. 

Mensen kunnen via deze paden 

dwalend door de rest van het 

museum of door lopen over het 

hoofdpad (zie fig. 7.3). 

Daar waar het hoofdpad zich 

splits is een mooi zicht op 

het themagebied Zaan en 

Marken. Hierdoor ontstaat op 

een vanzelfsprekende manier 

een keuzemoment. Aan het 

verdeelpunt staat ook een kleine 

molen die de werking als attractor 

heeft.

46 

7.5 

Deeluitwerking 


Legenda 

Collectie, bestaand Erf 

Collectie, verplaatst 


Standbeeld/ 

kunstelement 

Bos 

Bomenrij 

Straatbomen 

Leibomen 

Hoofdpad 

Straten 

Stoep 

Plein 

Volkstuinen 

Gras 

Watergangen 

Gracht 

0 5 10 20 40m. 

Knotwilgen 

Hagen 

Wei 

Akkers 

Zandpad 

Terras 

Tramhalte 

Trambaan 

Muurtje

48 

7.7 v 

Doorsnede A-A’ 

Doorsnede entreeplein. Van het 

entreegebouw tot aan de weide. 

terras 

7.5m. 

0 1 2 5m. 

trap 

1m. 

7.8 v 

Doorsnede B-B’ 

Doorsnede entreeplein. Van het 

entreegebouw tot overzijde 

bebouwing. Technische uitwerking 

in bijlage III . 

0 1 2 5m. 

stoep 

2.5m. plein 

rand 

3m. 

plein 

9.75m. 

plein 

rand 

3.15m. 

Het entreeplein neemt een groot oppervlak van de deeluitwerking in zijn beslag. In de 

plankaart zijn verschillende lijnen over het plein getekend. Deze zullen vorm gegeven 

worden met verschil in bestrating en verbanden. 

De doorsnede B-B’ staat in de bijlage technisch uitgewerkt. Hierin is te zien dat het plein 

grotendeels op één niveau ligt en dat er gebruikt wordt gemaakt van verschillende 

bestrating en verbanden. (zie Bijlage III) 


stoep 

3.45m. 

straat 

3.5m. 

wacht plaats tram 

7.6m. 

halte 

huisje 

wacht 

plaats 

tram 

straat 

3m. 

opstap 

tram 

2.5m. 

3.6m. tramlijn 

3.3m. 

terras 

7.5m. 

tram stoep 

1m. 2.5m. 

plein 

rand 

plein 

rand 

plein 

2.85m. 

verhoging beeld 

4.05m. 

plein 

2.85m. 

plein 

rand 

plein 

rand 

stoep 

3.45m. 

straat 

3.5m. 

stoep 

2m. 

1.1m. 1.1m. 1.1m. 1.1m. 

leibomen leibomen 

1m. 1m. 

spoorsloot 

3.6m. 

weide 

weide

7.9 

Doorsnede C-C’ 

Doorsnede nieuwe uitbreiding tot 

en met hoofdpad. 

In bijlage III wordt een technische 

uitwerking van deze doorsnede 

getoond. Hierin staan ook de 

bestratingsmaterialen en verbanden 

aangegeven. 

7.10 

Doorsnede D-D’ 

Doorsnede hoofdpad langs de 

open weide. 

Delftse 

stoep 

1.5m. 

0 1 2 5m. 

0 1 2 5m. 


straat pleinrand 

plein- 

hoofdpad 

3.5m. 1.5m. rand 

1.1m. 

7.3m. 

leibomen 

1.0m. 

kolk 

0.4m. 

zandpad zandpad hoofdpad gras weide 

6m. 5m. 1m. 4m. 2m. 

bomenrij paaltje 

h. 0.8m. 

haag 

h. 0.75m. 

49

50 

7.11 > 

Toegevoegde bebouwing. 

Kaart met toegevoegde bebouwing 

in het deelgebied. 

7.12 

Grachtenpanden. 

Referentie grachtenpanden in 

Amsterdam. 

7.3 Bebouwing 

De nieuwe bebouwing zal bestaan uit 

gebouwen uit de tweede helft van de 

19e en begin 20e eeuw. Het grootste deel 

van de nieuwe bebouwing bestaat uit 

grachtenpanden (zie fig. 7.11 en 7.12). 

Hiermee is een Amsterdamse buurt 

georganiseerd. 

Aan het markplein staat bebouwing 

ingetekend die afkomstig is uit Deventer 

(zie fig 7.13). Het zijn panden, die net als het 

poortgebouw uit Zaltbommel (zie fig 7.14), 

aan een marktplein stonden. 


Marktbebouwing 

(Deventer) 

Poortgebouw 

(Zaltbommel) 

grachtenpanden 

(Amsterdam) 

bestaande 

bebouwing

7.13 (links) 

Marktplein bebouwing. 

Referentie panden aan het 

marktplein in Deventer. 

7.14 (rechts) 

Poortgebouw. 

Referentie poortgebouw in 

Zaltbommel. 

7.15 > 

Padenstructuur. 

Kaart met padenstructuur in het 

deelgebied. 


Het belangrijkste pad in de deeluitwerking 

is het hoofdpad. Het hoofdpad begint bij de 

entree en loopt door tot het verdeelpunt. 

Een ander belangrijke is de tramlijn. De 

tramlijn loopt op de overgang van het 

stedelijke plein en de landelijke weide. 

Op het plein begint er een subpad. Dit pad 

loopt over het plein via de Amsterdamse 

buurt het deelgebied uit. 

Voor dienstwerkzaamheden en leveranciers 

is er een dienstpad. Dit pad dient ook 

begaanbaar te zijn met een vrachtwagen. 

Ook het hoofdpad dient als dienstpad 

gebruikt te kunnen worden. 


hoofdpad 

dienstpad 

overige 

paden 

subpaden 

51

52 

7.16 > 

Groenelementen. 


groenelementen in het deelgebied. 

7.5 Groen 

Het groen in dit deelgebied is onder te 

verdelen in 3 categorieën. Allereerst is er 

het groen op parkniveau. Hieronder vallen 

de bospartijen, de weide en de historische 

bomenrij. Delen hiervan liggen ook in het 

deelgebied en zijn reeds bestaand in het 

Nederlands Openluchtmuseum (zie fig. 7.16) 

De tweede categorie bestaat uit de 

bosranden, volkstuinen en vogelbosjes. Dit 

zijn nieuwe groenelementen die toegevoegd 

zijn in deze deeluitwerking. De bosranden 

vormen de overgang van de stedelijke 

uitbreiding naar de landelijke bestaande 

inrichting. 


beukenbos 

(bestaand) 

bosrand 

functioneel 

leibomen 

bosrand 

sier 

bomenrij 

(bestaand) 

haag 

weide 

(bestaand) 

volkstuinen 

straatbomen vogelbosje 

beukenbos 

(bestaand) 

Ze dienen als buffer waardoor er gebruik gemaakt moet worden van goed sluitende 

beplanting. De bosranden die zichtbaar zijn vanuit de nieuwe uitbreiding zullen ook een 

sierwaarden hebben. 

De vogelbosjes zijn een toevoeging bij de volkstuinen. De volkstuinen hebben een vrije 

invulling die het museum zelf mag bepalen. Een idee is om deze toe te kennen aan de 

vrijwilliger van het museum. Deze categorie zal voor het museum meer onderhoud vragen 

dan de eerst genoemde categorie. 

De laatste categorie bestaat uit hagen, leibomen en straatbomen. Deze groenelementen 

zijn voor de aankleding in het deelgebied. Met deze beplanting wordt een sfeer gecreëerd 

die past bij de nieuwe uitbreiding. Om de beplanting aan te laten sluiten bij de bebouwing 

zal deze snel maat moeten hebben. Bij de aanplant zal daarom gebruik gemaakt moeten 

worden van grote maten. 

Deze laatste categorie zal ook het meeste onderhoud vragen. Ze zijn de meest opvallende 

beplanting voor de bezoekers waardoor ze een nette en verzorgde uitstraling moeten 

hebben. 

In de bijlage, zie bijlage II, zijn de nieuwe groenelementen uitgewerkt in staalkaarten. De 

nieuwe elementen zijn: 

- Bosranden sier 

- Bosranden functioneel 

- Vogelbosjes 

- Hagen 

- Leibomen 

- Straatbomen

7.17 > 

Facering. 

Kaart met de faseringen in de 

aanleg van het deelgebied. 

7.6 Facering 

De realisatietraject van dit deelgebied zal 

moeilijk zijn en lang duren. Gevraagde 

bebouwing is niet altijd aanwezig en voor de 

financiën moeten er voldoende sponsoren 

gevonden worden. 

Voor de realisatie is in fig. 7.17 een 

fasering aangegeven die het Nederlands 

Openluchtmuseum grip kan geven voor de 

realisatie van het deelgebied. 

Het belangrijkste punt, de sturing van bezoekers, zal in de eerste fase worden opgelost. 

Hieronder vallen het hoofdpad, de tramlijn en de marktplein bebouwing. Ook de eerste 

grachtenpanden, die al in het bezit zijn van het museum, vallen binnen de eerste fase. 

In de tweede fase kan de Amsterdamse buurt verder worden uitgebouwd, waarmee ook de 

profilering van de eerste Amsterdamse straat kan worden afgerond. 

De derde fase bestaat uit het afronden van de uitbreiding van de bebouwing en het 

herinrichten van het entreeplein. 

De grootste kostenpost zal de gracht met bijbehorende watergangen zijn. Deze komen 

daarom in de laatste fase aan de orde. De totale realisatie kan 30 tot 40 jaar duren, en is 

geheel afhankelijk van het aanbod van gebouwen en de financiering door verschillende 

sponsoren. 

7.7 Hoogteverschil 

Het terrein van het Nederlands Openluchtmuseum is gelegen op een stuwwal. Door deze 

stuwwal zit er veel hoogteverschil in het terrein. De locatie van de deeluitwerking is het 

vlakste deel van het museum. Het onderlinge hoogte verschil bedraagt maximaal 2 meter. 

Tijdens het ontwerp is rekening gehouden dat dit hoogteverschil, met behulp van een 

talud, in de bosranden kan worden opgelost. Voor een verdere uitwerking moeten er meer 

gegevens bekend zijn over het hoogteverschil in het deelgebied. 


53

H. H 

. 8 

8.0 

Kasteelboerderij, oud-Beijerland. 


8.1 

Ligging uitwerking Amsterdamse 

buurt. 

8 Amsterdamse buurt 

In hoofdstuk 7 is de deeluitwerking besproken. In de deeluitwerking is door ontworpen 

op het masterplan. Een groot deel van de deeluitwerking wordt ingericht als 

Amsterdamse buurt. Op de plankaart is ze zien hoe de gebouwen gepositioneerd zijn, 

waar het groen komt en hoe de straten lopen. 

Om de sfeer van Amsterdamse buurt te kunnen vangen in deze deeluitwerking zal er 

nog een keer ingezoomd moeten worden. De inzoom op de Amsterdamse buurt wordt 

in dit hoofdstuk getoond. 

8.1 Ligging 

De Amsterdamse buurt ligt aan de zuidelijke kant van het entreeplein en omvat 

een groot deel van de nieuw geplande stedelijke uitbreiding (zie fig. 8.1). De 

grachtenpanden komen uit de tweede helft van de 19e en het begin van de 20e eeuw. 

In deze plek uitwerking wordt de overgang gemaakt van de stedelijke uitbreiding naar 

het landelijk ingerichte museum. 

uitwerking 

Amsterdamse buurt 


55 56 

8.2 

Amsterdam. 

Referentie beelden voor de 

uitwerking van de Amsterdamse 

buurt. 

8.2 Referentie 

Om een goede uitwerking te kunnen maken van de Amsterdamse buurt is er een 

referentie gedaan in Amsterdam. Hierbij is er gekeken naar straten, grachten en 

het groen in soortgelijke buurten(zie fig. 8.2). De referentie heeft gezorgd voor 

nieuwe inspiratie waarmee deze plekuitwerking verder kon worden uitgewerkt.

56 

8.3 

Amsterdamse buurt 


Legenda 


Erf/achtertuin 

Opgang panden, semiopenbaar 

Brug 

Bos 

Straatbomen, Iep 

Leibomen, Linde 

Gevelgroen 

Straat, keperverband Opsluitbanden, 

natuursteen 

Stoep, 

halfsteensverband 

Parkeerplaatsen, 

elleboogverband 

Zandpad 

Muurtjes 

Hek 

Trambaan 

Gracht 

Amsterdammertjes, 

met strekken bestr. 

Lantarenpalen 

Watergang 

Weide 

Gras

58 

8.5 

Overzicht doorsnedes. 

8.6 v 

Doorsnede A-A’ 

Doorsnede A-A’ laat het profiel van 

grachtenpand tot grachtenpand 

zien. 

stoep 

2.5m. 

A 

A´ 


B 

B´ 

straat parkeerstrook gracht 

parkeerstrook straat 

3m. 2m. 9m. 

2m. 

3m. 

stoep 

2.5m. 

0 1 2 5m.

8.7 

Doorsnede B-B’ 

In doorsnede B-B’ zijn ook de 

gebruikte materialen aangegeven 

Technische uitwerking van de 

grachtenstraat zijn te vinden in 

bijlage III. 

Hierin staan ook de materialen 

verder uitgewerkt. 

stoep: 

klinkers, 

waalformaat 

rood 

genuanceerd 

hafsteensverband 

0 1 2 5m. 


straat: 

klinkers, 

dikformaat 

rood 

genuanceerd 

keperverband 

Parkeren: 

klinkers, 

waalformaat 

rood - 

bruin 

elleboogverband 

Betrating: 

De bestrating in deze deeluitwerking zal bestaan uit klinkerverharding en natuursteen 

opsluitingen. Een uitwerking van de bestrating is te zien in bijlage III. 

klinkers: 

waalformaat 

rood genuanceerd 

klinkers: 

waalformaat 

rood-bruin 


klinkers: 

dikformaat 

rood genuanceerd 

opsluitbanden: 

Belgisch hardsteen, 

gevlamd 

59

60 

8.8 (links) 

Referentie gracht. 

8.9 (rechts) 

Referentie watergangen. 

Straatmeubilair: 

Het straatmeubilair bestaat uit de ‘Amsterdammertjes’, lantarenpalen en de hekjes langs de 

brug over de gracht. 

8.5 Water 

In de deeluitwerking zijn verschillende waterelementen aanwezig. De grootste en 

belangrijkste is de gracht. De Amsterdamse gracht maakt de sfeer van de Amsterdamse 

buurt compleet. Voor de gracht is er een referentie gebruikt uit Amsterdam (zie fig. 8.8). 

De gracht komt via watergangen (zie fig. 8.9) de Amsterdamse buurt binnen. Vanwege de 

hoge ligging van het Nederlands Openluchtmuseum zal dit water op een kunstmatige 

manier worden aangelegd. In Bijlage III zijn voor de gracht en watergangen technische 

uitwerkingen gemaakt. 


Hekjes 

Afzetpaaltjes 

‘Amsterdammertjes 

Lantarenpalen

8.6 Groen 

Het grootste groen element in deze uitwerking zijn de bomen langs de gracht. Voor deze 

straatbomen wordt de Iep (Ulmus ‘New Horizon’) aangeplant (zie ook bijlage II, staalkaart 

straatbomen). Deze soort is zeer hoog resistent voor de Iepziekte. 

In deze schaalstap komen ook nieuwe beplantingen naar voren. Deze beplanting staat in de 

semi-openbare ruimtes voor de grachtenpanden. In de meeste gevallen bestaan deze uit 

klimplanten, zoals de klimroos, Duitse pijp en blauwe regen. 

Aan de reling hangen plantenbakken gevuld met rode geraniums. 

Klimroos (Rosa ‘White New Dawn’) 


Duitse pijp (Aristolochia macropylla) 

Blauwe regen (Wisteria sinensis) 

Rode geraniums aan de brug Iepen aan de gracht (Ulmus ‘New Horizon’) 

61

H. H 

. 9 

9.0 

Zicht op Zaan en Marken. 


9.1 

Ligging uitwerking verdeelpunt. 

9 Verdeelpunt 

Net als de Amsterdamse buurt, in het voorgaande hoofdstuk, is de het verdeelpunt 

ook een belangrijke plek in de deeluitwerking. De sturing van bezoekers is één van de 

grootste opgaven in deze opdracht voor het Nederlands Openluchtmuseum. 

Het verdeelpunt speelt een belangrijke rol in deze sturing. Daarom is deze plek verder 

uitgewerkt, en wordt getoond in dit hoofdstuk. 

9.1 Ligging 

Vanaf het entreeplein loopt men via het hoofdpad naar het verdeelpunt. Hiermee 

wordt het keuzemoment van de bezoeker vereenvoudigd waardoor de sturing van 

bezoekers beter zal verlopen. 

Het verdeelpunt speelt hierbij een belangrijke rol in de deeluitwerking en is verder 

uitgewerkt in dit hoofdstuk (zie fi g. 9.1). 

uitwerking 

Verdeelpunt 


63 64 

9.2 (links) 

Historische bomenrij. 

9.4 (rechts) 

Molentje. 

9.3 

Zicht op Zaan en Marken. 

9.2 Locatie verdeelpunt 

De locatie van het verdeelpunt is gelegen op de plek waar nu ook al een minder 

opvallende splitsing aanwezig is. Aan het hoofdpad staat een historische bomenrij 

die als begeleiding dient voor het hoofdpad (zie fi g. 9.2). 

Eenmaal aangekomen bij het verdeelpunt ontstaat er, aan de linkerzijde, een 

prachtig zicht op de buurt ‘Zaan en marken’ (zie fi g. 9.3). Dit zicht zorgt ervoor dat 

de bezoeker naar die buurt wordt getrokken. 

Aan de rechter zijde van het pad staat een molentje (zie fi g. 9.4). Dit molentje zal 

bij de uitwerking van het verdeelpunt een belangrijke rol kunnen gaan spelen.

64 

9.5 

Verdeelpunt 


Legenda 

Molentje, bestand 

Bebouwing, bestaand 

Bomenrij, bestaand 

Knotwilgen, bestaand 

Haag, meidoorn 

Wei 

Gracht 

Gracht 

Bankjes, robinia 

Paaltjes, robinia 

Hek, eiken 

Afrastering 

Gras 

Water

66 


Betrating: 

De bestrating in deze deeluitwerking zal bestaan uit klinkerverharding. Het 

rechtdoorgaande hoofdpad moet ook bestand zijn voor voertuigen van de 

onderhoudsdienst en leveranciers. Hierbij is rekening gehouden bij de opbouw van de 

bestrating. Een uitwerking van de bestrating is te zien in bijlage III. 

In de technische uitwerking wordt getoond hoe de bestrating wordt opgesloten en welke 

straatverbanden er worden toegepast. 

Straatmeubilair: 

Het straatmeubilair bestaat uit de paaltjes langs het hoofdpad, de bankjes op het hoofdpad 

en het hek voor de attractor (het molentje). 

Lantarenpalen aan het hoofdpad passen niet in het beeld van de landelijke setting. Daarom 

zal met spots vanuit de bomen het hoofdpad belicht worden. Op deze manier staan ze niet 

in het zicht van de bezoeker, maar zijn wel aanwezig. 

Eikenhouten hek 

Paaltjes robinia hout (robinia voor de duurzaamheid) 


klinkers: 

waalformaat 

rood 

Robinia houten bankjes

9.5 Groen 

In de deze uitwerking zijn weinig groen elementen aanwezig. Langs het hoofdpad staat een 

bestaand historische bomenrij van eiken. Overige beplanting bestaat uit de meidoorn haag 

langs de weide. In bijlage III staat een uitwerking van deze haag weergegeven. 

Historische bomenrij met eiken (Quercus robur) 

Het is een vitale bomenrij die nog zeker 50 jaar 

mee zal gaan. 


Meidoorn haag (Crataegus monogyna) 

67

H. . 

10 

5.0 

Remise, Arnhem (Gld.) 


10 Bronvermelding 

Voor de totstandkoming van dit masterplan zijn er een aantal bronnen geraadpleegd. De 

bronnen hebben met name geholpen bij de eerste verkenning en analyse van het terrein. 

Boeken: 

Masterplan Nederlands Openluchtmuseum 2006-2015, Veenenbos en Bosch 

Landschapsarchitecten, 2005 

Gids Nederlands Openluchtmuseum 2010, Nederlands Openluchtmuseum, Druk: Roos en 

Roos te Arnhem 

Aben R. en de Wit S., 2000, De omsloten tuin, uitgeverij 010 

Ontwerpondersteunende onderzoeken: 

Themagebieden in themparken, door Rick Lensink en Richard Leendertse 

Attractoren in themaparken, door Anne Copier en Matthijs Faber 

Internet: 

www.openluchtmuseum.nl 

Google streetview 

www.deneef.net 

www.esveld.nl 

Kaartmateriaal: 

Topografische kaart 1:25 000 

Google maps 

Museum kaart 

Autocad ondergrond Nederlands Openluchtmuseum 


69

70 

Bijlage I 

MASTER 

DOORSN 


RPLAN 

NEDES 


71

72 

I 

Profi el 1 

Profi el 1 is genomen bij de entree 

op het marktplein. 

Het hoofdpad heeft hier een maat 

van 7 meter. 

Verharding: Klinkers 

II 

Profi el 2 

Profi el 2 is genomen halverwege de 

grote weide voor de splitsing. 


van 4.5 meter. 


III 

Profi el 3 

Profi el 3 is genomen na de splitsing 


van 3 meter. Deze maat is gelijk aan 

de maat van de subpaden. 


IV 

Profi el 4 

Profi el 4 is genomen na de Remise. 


van 3 meter. Het naastgelegen 

dienspad/trambaan heeft een maat 

van 6 meter 

Verharding: 

hoofdpad: klinkers 

dienstpad: klinkers (afwijkend van 

kleur met hoofdpad) 3 m. 

6 m. 


4.5 m. 

3 m. 

7 m.

V 

Positie doorsneden 

VI 

Impressie hoofdpad 

Het hoofdpad kent verschillende profi elen. Profi elen hiervan zijn in fi guur I, II, III en 

IV weergegeven. Op onderstaande plattegrond (zie fi g. V) wordt de positie van deze 

profi elen verbeeld. Een impressie van het hoofdpad wordt getoond in fi guur VI. 

1. 


2. 

3. 

4. 

73

Bijlage II 

STAALKA

AARTEN 


76 

Bosrand sier 

Sfeer en functie 

De bosrand bestaat uit een gesloten beplanting die inkijk vanuit het bos naar de stedelijke 

uitbreiding afschermt. Zowel zomer als winter zal deze een gesloten beeld hebben. Vanuit 

de stedelijke uitbreiding is er goed zicht op deze rand, waardoor het ook een sierwaarde 

heeft. 

De bosrand heeft als functie: 

- Het zicht op de stedelijke uitbreiding beperken 

- Een sierlijke bosrand 

Ia 

Ia 

Pl 

Ia 

Ia 

Pl 

3m. 

3m. 

Pl 

Pl 

Ia 

Pl 

Pl 


3m. 

11.5m. 

Lv Rc Ia Ilex aquifolium 

Pl Prunus laurocerasus ‘ Caucasica’ 

Rc 

Lv 

Al 

Ligustrum vulgare 

Amelanchier lamarckii 

Lv Rw 

Rc Rhododendron ‘ Catawbiense 

Grandiflorum’ 

Rw Rhododendron ‘ Cunningham’s 

Rw 

White’ 

Al 

Lv 

Lv 

Al 

Rc 

Rc 

Rw 

Rw 

Rc 

Rc 

Rw 

3m. 2m. 

1.5m. 

7m.

Sortiment: 

De bosrand is gelegen aan de schaduw zijde van het bos. Door deze schaduw wordt er 

gebruik gemaakt van beplanting die hier goed kan groeien. Met Ilex aquifolium, Prunus 

laurocerasus ‘Caucasica’ en Ligustrum vulgare wordt er een gesloten rand bereikt. 

In deze rand zorgen Amelanchier lamarckii, Rhododendron ‘Catawbiense Grandiflorum’ en 

Rhododendron ‘Cunningham’s White’ voor een sierlijke uitstraling. Een eventuele kruidlaag 

is hierbij niet toegestaan. 

Aanleg: 

- De beplanting wordt in 4 rijen aangeplant. Met een onderlinge afstand van 3 of 

2m. 

- De eerste 2 rijen worden aangeplant met Ilex en Prunus, onderlinge afstand 3m. 

- De 3e rij wordt aangeplant met Amelanchier en Ligustrum, onderlinge afstand 3m. 

- De laatste rij wordt aangeplant met Rhododendron, onderlinge afstand 1.5m. 

Onderhoud: 

- Om de vier jaar de heesters, op de Rhodo’s na, om en om afzetten. Beginnend 

vanaf 5 jaar na aanplant. Na 2 jaar het 2e deel van de heesters afzetten. 

- Ongewenste kruidlaag verwijderen 

Leverantie: 

- Ilex aquifolium 60-80 (wortelgoed) 

- Prunus laurocerasus ‘Caucasica’ 60-80 (wortelgoed) 

- Ligustrum vulgare 60-80 (wortelgoed) 

- Amelanchier lamarckii 60-80 (wortelgoed) 

- Rhododendron ‘Carawbiense Gr.’ P13 

- Rhododendron ‘Cunningham’s Wh.’ P13 

Tijd: 

Na 5 jaar zal er een bosrand zijn ontstaan die aan zijn functies voldoet. 


77

78 

Bosrand functioneel 


De bosrand zorgt voor een gesloten groene buffer die het zicht op de stedelijke bebouwing 

vanuit het bos beperkt. De bosrand zal zomer en winter een gesloten beeld hebben. 

De bosrand heeft als functie: 

- Het zicht op de stedelijke uitbreiding beperken 

Ia 

Ia 

Pl 

Ia 

Ia 


Ia 

Pl 

Pl 

Ia 

Pl 

Pl 

10m. 

3m. 

3m. 

Ia 

Ia 

Pl 

Ia 

Ia 

3m. 

7m. 

Ia Ilex aquifolium 

Pl Prunus laurocerasus ‘ Caucasica’

Sortiment: 

Met Ilex aquifolium, Prunus laurocerasus ‘Caucasica’ wordt er een gesloten rand bereikt. Een 

eventuele kruidlaag is hierbij toegestaan. 

Aanleg: 

- De beplanting wordt in 3 rijen aangeplant. Met een onderlinge afstand van 3m. 

- De onderlinge plantafstand bedraagt 3m. 

Onderhoud: 

- Om de vier jaar de heesters om en om afzetten. Beginnend vanaf 5 jaar na 

aanplant. Na 2 jaar het 2e deel van de heesters afzetten. 

- Hinderlijke kruiden in kruidlaag verwijderen 

Leverantie: 

- Ilex aquifolium 60-80 (wortelgoed) 

- Prunus laurocerasus ‘Caucasica’ 60-80 (wortelgoed) 

Tijd: 

Na 5 jaar zal er een bosrand zijn ontstaan die aan zijn functies voldoet. 


79

80 

Vogelbosjes 


Het vogelbosje heeft een ‘natuurlijk’ beeld dat enkel uit heester beplanting bestaat. Het 

vogelbosje heeft een overwicht aan bes dragende heesters waardoor vogels worden 

aangetrokken. Het bosje is hiermee van ecologische waarde. 

Het vogelbosje heeft als functie: 

- Een ‘natuurlijk’ en ecologisch waardevol bosje 

Cm 

Cm 

Sa 

Vo 

Vo 


Cm 

Sa 

Sa 

Vo 

Cm 

Sa 

Vo 

Cm 

Cm 

Sa 

7.5m. 

1.5m. 

Vo 

Vo 

Cm 

Sa 

Sa 

1.5m. 

6m. 

Sa Sorbus aucuparia 

Cm Crataegus monogyna 

Vo Viburnum opulus

Sortiment: 

Het vogelbosje bestaan grotendeels uit bes dragende heesters. Voor dit bosje worden 

Crataegus monogyna, Viburnum opulus en Sorbus aucuparia. De kruidlaag bestaat uit 

spontane opkomst van kruiden. 

Aanleg: 

- De beplanting wordt in rijen aangeplant. In kruisverband met een onderlinge 

afstand van 1.5m. 

Onderhoud: 

- Om de vier jaar de heesters afzetten. Beginnend vanaf 5 jaar na aanplant. 

- Hinderlijke kruiden in kruidlaag verwijderen 

Leverantie: 

- Crataegus monogyna 60-80 (wortelgoed) 

- Viburnum opulus 60-80 (wortelgoed) 

- Sorbus aucuparia 60-80 (wortelgoed) 

Tijd: 

Na 5 jaar zal er een vogelbosje zijn ontstaan die aan zijn functies voldoet. 


81

82 

Hagen 


De haag dient als begeleiding van het hoofdpad en dient als ‘afrastering’ van de weide. 

Het is een dichte haag die zomer en winter aan zijn functies voldoet en heeft een 

landschappelijk karakter. 

De haag heeft als functie: 

- Begeleiden van het hoofdpad 

- Afrastering voor de weide 


0.5m. 

0.5m. 

Crataegus monogyna 

plantafstand van 0.2m. 

0.8m.

Sortiment: 

De gehele haag bestaat uit meidoorn (Crataegus monogyna). De meidoorn vormt een 

dichte stekelige haag die nog op vele plekken in het landelijk gebied is te zien. Voor de 

uitvinding van het prikkeldraad diende deze haag als ‘afrastering’ van de weides. 

Aanleg: 

- Voor de aanplant een afstand van 0.20m. aanhouden (5 planten per meter). 

- De planten in een evenwijdige lijn aan het hoofdpad en met een afstand van 2m. 

van het hoofdpad aanplanten. 

Onderhoud: 

- Twee keer per jaar knippen 

- Hoogte van 0.80m. aanhouden 

- Breedte van 0.50m. aanhouden 

- Onkruid verwijderen onder de haag 

Leverantie: 

- Crataegus monogyna (wortelgoed) 60-80 

Tijd: 

Na 4 jaar zal er een haag ontwikkeld zijn die aan zijn functies voldoet. 


83

84 

Leibomen 


De leibomen geven het plein groene randen en deelt het plein op in verschillende ruimtes. 

De leibomen zullen met name in het groeiseizoen een groen beeld geven. 

De Leibomen hebben als functie: 

- Het plein groene randen geven 

- Het plein opdelen in verschillende ruimtes 

paal 

Tillia europaea ‘Pallida’ 

paal 

Tillia europaea ‘Pallida’ 

paal 

0.5m. 

1.75m. 

1.75m. 

1.75m. 

1.75m. 


1.75m. 1.75m. 

1.75m. 3.5m. 

0.4m. 

1.2m. 

2.05m.

Sortiment: 

Voor de leibomen is gekozen voor Tillia europaea ‘Pallida’. Dit is een veelgebruikte leilinde 

die snel groeit en zich makkelijk laat leiden. 

Aanleg: 

- Onderlinge plantafstand van 3.5m. aanhouden 

- Bomen aanplanten in het midden van de boomspiegels. 

- Plantgat gevuld met bomenzand, t.b.v. van groeiplaats verbetering. 

- 2 boompalen bij elke boom plaatsen. 

- Aanplanten met drainage buis. 

- Op 1.75m. van de buitenste bomen en in het midden van twee bomen een paal 

plaatsen. 

- Aan deze palen, vanaf 2.05m., om de 0.40m. 5 geplastificeerde staaldraad spannen. 

- De te leiden takken aanbinden. 

Onderhoud: 

- Bomen 2x per jaar snoeien, 1x inkorten uitlopers en 1x terug snoeien op lei takken 

- Lei takken aanbinden 

- Dood hout verwijderen 

- Takken en bladeren verwijderen van de weg 

- Boomspiegels vrij houden van onkruid 

Leverantie: 

- Tillia europaea ‘Pallida’ (voorgeleidt) 16-18 (draadkluit) 

Tijd: 

Na 5 jaar zullen de leibomen aan het streefbeeld voldoen. 


85

86 

Straatbomen 


De straatbomen staan langs de Amsterdamse gracht. De bomen zorgen hiermee dan ook 

voor een Amsterdams beeld. Daarnaast dienen de bomen als groene aankleding en weg 

begeleiding. 

De straatbomen hebben als functie: 

- Amsterdamse sfeer creëren 

- Groene aankleding en weg begeleiding. 


13m. 

9m. 

3m.

Sortiment: 

Amsterdam staat bekent om zijn iepen langs de grachten. Door de Iepziekte is het moeilijk 

om ‘normale’ iepen aan te planten. Voor de straat bomen in dit plan is daarom gekozen voor 

een iep met een hoge resistentie tegen deze ziekte, de Ulmus ‘New Horizon’. Deze iep lijkt 

veel op de standaard Ulmus minor en wordt ook in Amsterdam ingezet tegen de Iepziekte. 

Aanleg: 

- Bomen aanplanten in het midden van de boomspiegels. 

- Onderlinge afstand 13m. 

- Plantgat gevuld met bomenzand, t.b.v. van groeiplaats verbetering. 

- 2 boompalen bij elke boom plaatsen. 

- Aanplanten met drainage buis. 

Onderhoud: 

- Bomen opkronen tot 3m. 

- Dood hout verwijderen 

- Takken en bladeren verwijderen van de weg 

- Boomspiegels vrij houden van onkruid 

Leverantie: 

- Ulmus ‘New Horizon’ 16-18 (draadkluit) 

Tijd: 

Na 10 jaar zullen de bomen zo ontwikkeld zijn dat ze voldoen aan hun functies. 


87

88 

Bijlage III 

TECHN 

UITWERK 


ISCHE 

KINGEN 


89


Colofon 

Nederlands Openluchtmuseum 

Inrichtingsplan ‘De historie verschuift’ 

Afstudeeropgave: 

Rick Lensink 

4e jaars student Tuinarchitectuur 2010-2011 

Aan: 

Hogeschool Van Hall Larenstein 

Het Nederlands Openluchtmuseum 

Begeleiders: 

Johan Vlug 

Theo Reesink 

Willem Verhoeven 

Ben ter Mull 

Marc Goudswaard 

Velp, 17 juni 2011 



Afstudeeropgave | Rick Lensink

20110202_basisopmaak rapport.indd

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?