Nieuw beheerplan - Natuurpunt Gent

34
beheer
Nieuw beheerplan
Snep! · 1ste trimester 2012
voor de
bourgoyen-Ossemeersen
Een gebied van 220 hectare beheer je niet zomaar. Daarom heeft de
beheercommissie voor het Stedelijk Natuurreservaat bourgoyen-Ossemeersen een nieuw
beheerplan opgesteld, dat het college van burgemeester en schepenen op 26 januari
2012 heeft goedgekeurd. het beheerplan beschrijft gedetailleerd wat er de komende
jaren in het natuurgebied zal gebeuren om de natuur- en landschapswaarden te versterken.
Als het beheerplan ook wordt goedgekeurd door de Vlaamse overheid kan de stad
Gent tot 70% van de beheerkosten gesubsidieerd krijgen en worden de bourgoyen-
Ossemeersen ook een erkend natuurreservaat met extra juridische bescherming.
bArt VANGANSbeke

tot op vandaag wordt het natuurgebied
beheerd volgens de doelstellingen en
acties die vervat zaten in het inmiddels sterk
verouderde vorige beheerplan, dat al dateert
van 1996. Maar sinds 1996 is er veel
veranderd. Sindsdien is alle grond – op een
paar kleine perceeltjes na – in eigendom
van de stad Gent of Natuurpunt gekomen,
heeft het gehele gebied een stevige juridische
bescherming gekregen en is bijna het
volledige gebied in natuurbeheer gebracht.
bovendien zijn er ook bijkomende ecologische
inzichten gegroeid en zijn de maatschappelijke
noden veranderd, denk maar
aan de sterk toenemende zachte recreatie
in het gebied. Ook de realisatie van het
natuurinrichtingsproject heeft veel veranderd.
Dat project werd door de Vlaamse
overheid ingesteld in 1999 en effectief
uitgevoerd op het terrein in de periode
2004 tot 2009. De investering van 6 miljoen
euro zorgde voor een grondige herinrichting,
met maatregelen als het ruimen van
de Loopgracht, het aanleggen van geluidswerende
gronddammen, het afgraven van
de ‘schapenweide’ tot op het oorspronkelijke
maaiveld – een absolute voltreffer –,
het bouwen van kijkhutten en de volledige
‘restyling’ van de wandel- en onthaalinfrastructuur.
het beheerplan van 1996 was
dan ook dringend aan herziening toe.
Die noodzakelijke actualisatie werd meteen
aangegrepen om te werken aan een integraal
beheerplan, dat tegelijk voldoet als
landschapsbeheerplan voor het Agentschap
Onroerend erfgoed en als natuurbeheerplan
van het Agentschap voor Natuur
en bos van de Vlaamse overheid.
Dikke turf
het nieuwe beheerplan beschrijft gedetailleerd
wat er de komende 27 jaar in het
natuurgebied zal gebeuren om de natuur-
en landschapswaarden te behouden of zo
nodig te versterken. het gaat enkel in op
de beheermaatregelen voor de 206 hectare
die eigendom zijn van de Stad Gent.
Natuurpunt heeft daarnaast ook een afzonderlijk
beheerplan – dat trouwens al een
tijdje is ingediend bij de Vlaamse overheid
voor erkenning als natuurreservaat – voor
de 14 hectare die de vereniging beheert.
het nieuwe beheerplan is jarenlang voorbereid
door de beheercommissie bourgoyen-Ossemeersen
(zie kader: beheercommissie).
het biedt een schat aan informatie
over het gebied op allerlei vlakken zoals
beschermings- en beleidsstatus, landschap,
natuurwaarden, archeologische en cultuurhistorische
gegevens en natuurlijk ook het
natuur- en landschapsbeheer. bij de inmiddels
veertig jaar oude strijd voor het behoud
en de ontwikkeling van dit unieke
stedelijke natuurgebied is er heel wat gerealiseerd
en zijn er ‘sloten’ vol interessant
informatie- en onderzoeksmateriaal verzameld.
Dat alles wordt gebundeld en gekristalliseerd
in het nieuwe beheerplan, dat ook
bijzonder gedetailleerd ingaat op het toekomstige
beheer van het gebied.
Uiteindelijk is het beheerplan een dikke turf
geworden met een tekstgedeelte van meer
dan 110 pagina’s en een ondersteunend
en sterk verhelderend deel met 90 figuren
en 30 tabellen. We kunnen hier uiteraard
niet op alles uitgebreid ingaan.
We overlopen hier kort de verschillende
hoofdstukken en gaan nadien in op de
opvallendste wijzigingen tegenover het
beheerplan van 1996. Voor grote delen van
het gebied blijft het beheer behouden
zoals uitgewerkt in het beheerplan van
1996.
Hoofdstuk per hoofdstuk
het eerste hoofdstuk ‘Identificatie’ beschrijft
de (nieuwe) grensafbakening van
het natuurreservaat bourgoyen-Ossemeersen,
de beheerders van het gebied (de
stedelijke Groendienst en Natuurpunt), de
leden van de beheercommissie, de huidige
beschermingsstatus en de relatie met de
andere Gentse beleidsplannen zoals het
ruimtelijk Structuurplan en het Groenstructuurplan.
het gebied is intussen aangegroeid
tot een oppervlakte van 220 hectare.
Daarvan is 206 hectare in eigendom
van de stad Gent, 7,52 hectare in eigendom
van Natuurpunt en 1,1 hectare in eigendom
van het Vlaams Gewest. er zijn nog
vier locaties met privé-eigendommen, in
totaal 2,5 hectare. Daarnaast is (een deel
van) de Grijtgracht eigendom van de provincie
Oost-Vlaanderen en de Oude Leiearm
is eigendom van het Vlaams Gewest.
Opvallend is dat het winkelcentrum met
parking aan de brugsesteenweg (7044 m²)
in het nieuwe beheerplan alvast binnen de
grenslijn van het natuurgebied blijft. De
beheer
huidige bestemming ‘natuurgebied’ van dit
winkelcentrum zal hopelijk op termijn de
basis vormen om die enclave om te toveren
tot een deelgebied van het natuurreservaat.
het tweede hoofdstuk ‘beschrijving’ behandelt
de cultuurhistorische vormgeving,
het landschap, de abiotische gegevens
(zoals bodem, reliëf, oppervlaktewater en
grondwater), de flora (met uitgebreide
informatie over de voorkomende vegetatietypes,
de veranderingen ervan en de
redenen voor die veranderingen), de fauna
(met uitgebreide informatie over overwinterende
watervogels en broedvogels),
exoten, zwammen en mossen en korstmossen.
Die bijzonder uitgebreide en heel interessante
informatie toont nogmaals aan
dat de bourgoyen-Ossemeersen een schitterend
natuurgebied is, waar ook al bijzonder
veel van bekend en onderzocht is.
het derde hoofdstuk omvat de ‘beheerdoelstellingen
landschap’. Uitgaande van
een streefbeeld wordt de hoofddoelstelling
verwoord: ‘het behouden, verbeteren of
herstellen van de waarden van de landschappelijke
structuur met haar karakteristieke,
traditionele landschapselementen’.
Daarna is er aandacht voor meersen, donk,
kouter(relict), waterlopen, wegen, paden
en wegbermen, archeologische sites en
cultuurhistorisch waardevolle gebouwen
(Valkenhuis en hoosmolen) en de spoorwegdijk.
Daarna komen ‘nieuwe landschapselementen’
aan bod, zoals de Aalscholverplas,
het bosbuffergroen en de
geluidwerende constructies. ten slotte
wordt ingegaan op een belangrijke nevendoelstelling,
namelijk het garanderen van
een aangename landschapsbeleving met
nadruk op het minimaliseren van storende
(visuele, auditieve, e.a.) invloeden vanuit
de onmiddellijke omgeving.
Snep! · 1ste trimester 2012 35

36
beheer
het vierde hoofdstuk behandelt de ‘beheerdoelstellingen
natuur’. eerst komt het
ecologisch wensbeeld aan bod, namelijk
een halfnatuurlijk ‘wetland’ met onbemeste
graslandtypes die voldoende open
zijn om blijvend overwinterende watervogels
en broedende weidevogels aan te
trekken. Daarbij hoort ook een goede
viswaterkwaliteit met waterpeilen die bijdragen
tot een hogere biodiversiteit. een
extensief beheer moet gradiënten van
vegetatiestructuur, vochtgehalte en successie
toelaten. Naast de hoofddoelstellingen
voor het gehele gebied worden
beheerdoelstellingen geformuleerd voor de
vier deelgebieden. De noordelijke en zuidelijke
delen zijn primair gericht op de
botanische waarden en de centrale twee
delen op de ornithologische waarden.
Snep! · 1ste trimester 2012
hoofdstuk 5 ‘ruimtelijke beheereenheden’
vormt het eigenlijke hart van het beheerplan.
het bakent dertien deelgebieden af
en beschrijft voor elk daarvan de vlak-,
lijn- en puntvormige beheereenheden.
Voor de vlakvormige beheereenheden
wordt eerst het eindbeheer geschetst,
daarna het omvormingsbeheer dat nodig
is om tot dat eindbeheer te komen. Daarbij
hoort telkens een figuur ‘eindbeheer’ en
een figuur ‘omvormingsbeheer’ en een
tabel met de actuele natuurtypes en de
natuurstreefbeelden. Voor de lijn- en puntvormige
beheereenheden (kleine landschapselementen)
wordt een onderscheid
gemaakt tussen ‘houtige landschapselementen’
en ‘sloten’, met telkens ook een
figuur ‘kLe’.
Beheercommissie
het beheerplan voor het Stedelijk Natuurreservaat bourgoyen-Osemeersen is opgesteld
door de beheercommissie voor het natuurgebied. eind 2007 keurde de Gentse
gemeenteraad de oprichting en samenstelling van de beheercommissie bourgoyen-
Ossemeersen goed. De hoofddoelstelling van de beheercommissie is de Groendienst
te begeleiden bij de opmaak van een nieuw beheerplan voor het stedelijk natuurreservaat
en bij de uitvoering ervan. het secretariaat van de beheercommissie is in
handen van bart De Muynck, ambtenaar van de Groendienst. De heer Johan heirman
is de voorzitter. De beheercommissie telt naast vertegenwoordigers van de stedelijke
Groen- en Milieudienst ook een vertegenwoordiging van Natuurpunt Gent vzw,
Natuurpunt beheer vzw, het Instituut voor Natuur- en bosonderzoek (INbO), de
Universiteit Gent Vakgroep biologie, het Agentschap ruimtelijke Ordening Vlaanderen,
het Agentschap voor Natuur en bos, de Vlaamse Landmaatschappij en de gemeentelijk
Adviesraad voor Milieu en Natuur. Deze laatste instantie wordt vertegenwoordigd
door Geert Spanoghe (tevens voorzitter van Natuurpunt Gent). Voor
Natuurpunt Gent zetelt bart Vangansbeke in de beheercommissie en voor Natuurpunt
beheer tom Debeelde.
Per deelgebied wordt ook het uitvoeringsprogramma
voor een periode van 27 jaar
(2013-2039) beschreven. een erkenning
als natuurreservaat geldt immers voor 27
jaar. De start van de uitvoering van het
nieuwe beheerplan valt samen met een
nieuwe stedelijke bestuursperiode (2013-
2018). De uitvoeringsprogramma’s worden
verduidelijkt aan de hand van twee tabellen,
één voor de vlakvormige beheereenheden
en één voor de lijnvormige landschapselementen
(hout en sloten). De
tabellen geven een beeld van de oppervlaktes
en hoeveelheden van de verschillende
ruimtelijke beheereenheden en voor
elk jaar van de periode 2013-2039 staat
aangegeven welke beheermaatregel nodig
is in functie van het eindbeheer. De omvormingen
staan duidelijk aangeduid.
hoofdstuk 6 ‘beheermaatregelen’ geeft
een gedetailleerde beschrijving van het
landschaps- en natuurtechnisch terreinbeheer
dat nodig is te komen tot het gekozen
eindbeheer. Niet minder dan zeventien
onderdelen komen aan bod: de waterpeilen,
waterlopen, graslanden, natte ruigte,
struweel-ruigte, rietland, stilstaande wateren,
hooghout, hakhout, akker, houtkant
en houtwal, hagen, bomen en bomenrijen,
hoogstamboomgaard, wegbermen, wegen
en paden en pestsoorten.
hoofdstuk 7 behandelt het uitwendig beheer.
het pleit voor een nog steviger bescherming
van de randzones. Op basis van
het beheerplan zal de stad een uitbreiding
van het beschermd landschap en een erkenning
als natuurreservaat aanvragen bij
de Vlaamse overheid. Omdat het natuurgebied
naast enkele drukke verkeerswegen

en een dichtbevolkte stadswijk ligt, zijn er
heel wat negatieve invloeden. Vandaar de
specifieke aandacht voor de aanpak van
zowel de geluidshinder (door de vele
drukke wegen rondom het gebied) als de
geurhinder (door het lossen van aal in het
waterzuiveringsstation), de visuele hinder
(door de storende bebouwing), de lichthinder
(van de r4 en de spots op de parking
aan het NMC), de slechte waterkwaliteit
(ongezuiverde lozingen van woningen), de
afvalstorten en de verstoring door het
luchtverkeer. bij elk item wordt beschreven
wat daarvoor zal gebeuren. Dit wordt
verder geconcretiseerd in een stevig actieplan.
hoofdstuk 8 ‘Monitoring’ gaat in op de
opvolging van de effecten van de voorgestelde
ingrepen. De monitoring omvat de
volgende onderdelen: oppervlaktewaterpeil,
grondwaterpeil, waterkwaliteit, terrestrische
vegetatie, watervegetatie, watervogels
en broedvogels. Voor elk
onderdeel staat uitgeschreven wat er zal
gebeuren.
het negende en laatste hoofdstuk gaat
over de toegankelijkheid. Na een schets
van het algemeen kader volgt een tekst
over de sociaal-recreatieve functie van het
gebied en specifiek van de oostelijke randzone
(Malpertuus en ‘Oostrand bourgoyen’).
Opvallendste wijzigingen
Herstel open meersenlandschap
en beter bufferende randzones
De landschapsdoelstellingen beogen
vooral het versterken en waar nodig herstellen
van het open landschapskarakter
van de meersen, de donk met het Valkenhuis
en het Vliegpleinkouterrelict. De
meersen met hun dicht slotenpatroon
vormen een cultuurhistorisch uniek middeleeuws
landschap. een herstel van dit
open karakter, betekent niet enkel een
herstel van dit cultuurhistorisch erfgoed,
maar biedt ook de bezoekers de mogelijkheid
om het open landschap beter te beleven
zeker door het contrast met de
naastgelegen drukke en dichtbevolkte
stadswijk. De randzone wordt specifiek
ingericht als parklandschap voor de steeds
talrijker bezoekers en ten slotte beschermt
een buffer het gebied. er zijn evenwel niet
alleen landschappelijke en recreatieve redenen
om het centrale meersengebied te
herstellen. Ook de natuurdoelstellingen
van dit deelgebied varen daar bijzonder wel
bij. De europees belangrijke aantallen
overwinterende watervogels en broedende
beheer
weidevogels vereisen immers een uitgesproken
open meersengebied. Om dit open
karakter te herstellen, zijn een aantal
maatregelen nodig, zoals ontbossing, afvlakken
van steile taluds, het kappen van
bomenrijen en het verwijderen van een
deel van de oude vuilnisbelt.
In de eerste plaats zullen centraal in het
gebied enkele delen worden ontbost. het
gaat om drie kleine loofbosjes in de centrale
meersen (0,65 ha) en om het Valkenhuisbos
(4,88 ha). In totaal zal 5,53 hectare
bos worden gerooid. het Valken-
huis bos bestaat voornamelijk uit exoten
(lorken, sparren en dennen) en heeft nauwelijks
natuurwaarde. De beslissing om het
Valkenhuisbos te laten verdwijnen, is intussen
al ongeveer tien jaar geleden voor het
eerst genomen, met de unanieme goedkeuring
van het vorige beheerplan door de
gemeenteraad op 26 februari 1996. het
Valkenhuisbos zal in 2014 worden gerooid
(zie ook kader).
Om de storende visuele horizonvervuiling
te beperken, zal anderzijds ook heel wat
bos worden aangeplant, die zal zorgen voor
beter ‘aangeklede’ randzones. Dit zal de
belevingswaarde van het totale gebied
voor de bezoekers gevoelig verbeteren. Op
Snep! · 1ste trimester 2012 37

38
beheer
verschillende plaatsen wordt extra inheems
bos voorzien om de bufferfunctie nog
beter waar te maken. Dit nieuwe bos
(veelal op opgehoogde percelen) zal de
ontbossing in het centrale deel van het
gebied integraal compenseren binnen de
grenslijnen van het natuurreservaat (zie
figuur boscompensatie).
Naast de ontbossing in het centrale deel
staat ook het afvlakken van het talud rond
Kappen Valkenhuisbos
toegankelijk, bijkomend bos in Gent is van groot (sociaal en
ecologisch) belang. Natuurpunt Gent is al jaren een van de
grootste pleitbezorgers voor meer bos in Gent. Lees er maar ons
verkiezingsmemorandum op na. toch vindt Natuurpunt Gent
dat ontbossing soms mogelijk moet zijn, of zelfs gewenst is, op
voorwaarde dat daar goede redenen voor zijn en dat de ontboste
oppervlakte ten minste volledig wordt gecompenseerd.
een natuurreservaat heeft de bedoeling om de belangrijkste
(potentiële) natuurwaarden te beschermen en (verder) te ontwikkelen.
een uitgekiend beheersplan biedt daarvoor het beste
kader. In de bourgoyen-Ossemeersen zijn vooral natuurwaarden
van open, natte graslanden en water van belang. Natuurwaarden
in de bossfeer hebben er veeleer weinig belang.
Natuurbeheer betekent keuzes maken. en kiezen betekent soms
ook ‘verliezen’. bij de keuze van het soort natuurbeheer dat
wordt gevoerd in de bourgoyen-Ossemeersen, spelen de cultuurhistorische
aspecten van het laatmiddeleeuwse landschap
mee. Veel dier- en plantensoorten hebben voordeel bij de
eeuwenlang volgehouden aanpak (kievit, grutto, watersnip,
slobeend, krakeend, bruine kiekendief, waterral, roerdomp,
dotterbloem, pinksterbloem, echte koekoeksbloem, …). De
bourgoyen-Ossemeersen genieten internationale faam door
hun grote aantallen overwinterende watervogels. Vooral de
slobeend is een belangrijke doelsoort, omdat die bijna jaarlijks
de 1%-norm van de Noordwest-europese populatie haalt.
hoe groter een open nat graslandgebied, hoe waardevoller en
levensvatbaarder het is. De wetenschappelijke studie (van de
toenmalige Actiegroep bourgoyen-Ossemeersen) ‘Voorkomen
en verspreiding van overwinterende watervogels in de bourgoyen
1981-1993’ wees duidelijk op een significant positief
verband tussen de dichtheden van watervogels (als slobeend)
en de oppervlakte van de deelgebieden en beklemtoonde dan
ook het belang van ‘grote’ natuurlijke deelgebieden. De studie
hield toen al voor het eerst een pleidooi voor het afgraven van
de Schapenweide. De positieve correlatie tussen dichtheden en
oppervlaktes maakt ook duidelijk dat elke verdere versnippering
best vermeden wordt en dat bestaande versnippering best wordt
ongedaan gemaakt (ook bos werkt versnipperend voor water-
en weidevogels).
Natuurlijk zou het ook mogelijk zijn om te kiezen voor een
‘natuurlijker’ boslandschap in de bourgoyen-Ossemeersen. Maar
dat doet het nieuwe beheersplan uitdrukkelijk niet. Als uitgangssituatie
voor natuurlijk bos is het Valkenhuisbos allerminst geschikt.
Dit ‘bos’ is veeleer te omschrijven als een houtakker. Dat
was ook zo bedoeld door de aanplanter-eigenaar. het bos deed
ook dienst als jachtdomein tot het moment dat het gebied in
1978 als landschap beschermd werd. het Valkenhuisbos heeft
weinig natuurwaarde, zeker in vergelijking met de rest van de
bourgoyen-Ossemeersen. het bos is trouwens pas begin van
de jaren 1960 aangeplant. Vóór de bebossing was dit terrein
een akker en weiland; de laaggelegen zone langs de Loopgracht
deed dienst als hooiland.
Snep! · 1ste trimester 2012
het Valkenhuis en van het talud van het
oude slibstort aan de Leie op het programma.
Dit past eveneens in de keuze om
centraal een open landschap te behouden
en herstellen. In beide gevallen wordt gestreefd
naar een schuine helling van ongeveer
20%. De zandige hoogte ter hoogte
van het Valkenhuis is in het verleden door
de vroegere eigenaars opgehoogd tot aan
de perceelsgrenzen. Om een geleidelijke
reliëfgradiënt te bekomen tussen de laag-
gelegen hooiweide en het hoger gelegen
weiland, worden de bestaande steile taluds
afgevlakt en wordt de grond afgevoerd.
Ook het talud van het oude slibstort wordt
aangepakt. Op die manier zal ook hier een
geleidelijke reliëfgradiënt ontstaan vanuit
de Leie naar het hoger gelegen deel met
struweel-ruigte. het steile talud wordt afgevlakt
en de grond wordt hier op het
hoger gelegen perceel verspreid.
Van buitenaf gezien lijkt het bos massief, maar dit klopt voor
het grootste gedeelte niet. een groot deel kunnen we veeleer
omschrijven als een open plek omringd door enkele bomenrijen.
De aangeplante boomsoorten lork, den, spar en Canadapopulier
zijn geen streekeigen planten, ook in een ver verleden niet.
bovendien laten de naaldbomen heel weinig licht door, waardoor
er in het naaldhoutgedeelte bijna geen ondergroei is, behalve
wat varens. er is dus bijzonder weinig diversiteit aan planten
vast te stellen. een uitzondering vormt het noordwestelijk uiteinde
van het lager gelegen gedeelte, ter hoogte van de kroosvarenplas.
Daar is sprake van spontane verjonging en een
evolutie naar meer natuurlijk (moeras)bos. Om die reden – en
ook omwille van de bufferfunctie tegen de r4 – kiest het
nieuwe beheerplan er dan ook voor om dit deel als bos te behouden.
bij de kapping van het Valkenhuisbos zullen dus uiteindelijk niet
zo veel natuurwaarden verloren gaan, zeker als je in acht neemt
wat er in de plaats komt: een open schraal graslandgebied
palend aan een rijk (riet)moeras en open watergebied. De grotendeels
niet-vergraven en onbemeste bodem in het hoger
gelegen naaldhoutgedeelte bestaat uit zuiver zand; de lager
gelegen strook met populieren langs de Loopgracht heeft een
zware bodem van klei en leem. De gave overgang van zeer
droog naar zeer nat op enkele tientallen meter afstand draagt
enorm veel potenties in zich om belangrijke natuurwaarden te
creëren, zowel voor de avifauna als voor de vegetatie. Zo kan
de bruine kiekendief zijn intrede doen in het van bomen ontdane
rietveld langs de Loopgracht en aan de rand van de Aalscholverplas.
er ontstaat een open ruimte die kansen biedt voor
de nationaal met uitsterven bedreigde watersnippen die hier
vroeger altijd baltsten en broedden.
Na het kappen van de naaldbomen zal de laag van verzuurde
grond weggeschraapt worden. een deel wordt omgezet in akker,
het grootste deel in weiland. Dat laatste deel zal eerst worden
gemaaid en zal daarna een schok- of stootbegraving krijgen.
Dat is een vrij intensieve begrazing gedurende ongeveer dertig
dagen. het is de bedoeling om daarna te kunnen starten met
graslandbeheer. Dat is gunstig voor weidevogels en de vegetatie
zal heel snel ontwikkelen naar heischraal grasland.
een van de grote bekommernissen van Natuurpunt Gent is de
sterkere visuele vervuiling die zal ontstaan na het kappen van
het bos. De grote hangars aan de overkant van de ringvaart
– die nu verstopt zitten achter het Valkenhuisbos – zullen waarschijnlijk
na het rooien beter zichtbaar worden vanaf de Valkenhuisweg.
Dit valt deels bij te sturen door bomen en struiken op
de gronddam te planten. Anderzijds zal er ook een mooie inkijk
ontstaan vanop het wandelpad naast de r4 in het Stedelijk
Natuurreservaat in de richting van de Valkenhuishoeve.

Verder zullen ook enkele bomenrijen (van
vooral Canadapopulieren) verdwijnen. De
32 Canadapopulieren op de Leiedijk en de
26 populieren langs de bunderweg worden
gekapt om de huidige fragmentatie tussen
de bourgoyen en de Ossemeersen ongedaan
te maken.
een andere ingrijpende maatregel om het
open meersengebied te herstellen, is het
verwijderen van het ophogingsmateriaal
van een deel van de oude vuilnisbelt aan
de Valkenhuisweg. De zogenaamde ‘tip
van de laars’ wordt afgegraven.
Nieuwe landschapselementen
een andere opvallende wijziging is het
opnieuw creëren van soortenrijke akkers
met veel zeldzame akkerkruiden op twee
plaatsen in het natuurgebied (op de donk
en op Vliegpleinkouter). De akker op de
donk (waar nu nog een lorkenbestand
staat) zal jaarlijks in het voorjaar worden
ingezaaid met een graangewas en met
autochtone, regionaal inheemse akkeronkruiden.
Net als de donk was de Vliegpleinkouter
van oudsher een open kouter met
akkers. Om dit landschap te herstellen,
wordt het huidige grasland aan de Oranjeboomstraat
omgevormd tot akker. hierbij
zal de huidige graslandvegetatie gefreesd
en ingezaaid worden met wintergraan en
akkerkruiden. het graan vormt in de winter
een voedselbron voor akkervogels en blijft
dus tot in het voorjaar op het veld staan.
Educatieve zone
het Stedelijk Natuurreservaat bourgoyen-
Ossemeersen is een paradijs voor planten
en dieren. De hoofddoelstelling op het vlak
van natuur is dan ook het versterken van
de botanische en ornithologische natuurwaarden.
Om de natuur nog beter van
dichtbij te kunnen gadeslaan, komt er een
educatieve zone rond het Natuur- en Milieucentrum
De bourgoyen. In de percelen
ten oosten van de Driepikkelstraat worden
schepvijvers uitgegraven om al wat leeft in
en om het water nog beter te kunnen exploreren.
Fietsen door de Bourgoyen-
Ossemeersen
het fietsen in het Stedelijk Natuurreservaat
bourgoyen-Ossemeersen stond al een
tijdje ter discussie (zie ook kader). het
beheerplan heeft nu een nieuwe regeling
uitgewerkt die de mogelijkheden voor
fietsers uitbreidt. Die regeling kan pas in
werking treden als de bevoegde minister
ze heeft goedgekeurd – vermoedelijk over
enkele maanden.
De nieuwe regeling zal fietsen door het
gebied toelaten op twee bijkomende
fietsassen, namelijk tussen de Driepikkelstraat
en de Jean-Pierre baudetlaan en
tussen de baudetlaan en de bunderweg.
Om mogelijke conflicten tussen fietsers en
andere bezoekers te vermijden, komen er
wel ‘tijdsvensters’. Dat betekent dat fietsers
toegelaten zijn vóór 9.00 uur en na 16.00
uur. Om verder te onderzoeken of fietsers
en andere bezoekers te combineren zijn,
komt er een pilootproject voor een periode
van één jaar waarbij fietsen op zaterdag de
hele dag toegelaten zal zijn. Als de evaluatie
positief is, zal het fietsen op zaterdag
ook na het proefjaar behouden blijven. bij
een negatieve evaluatie vervalt de regeling
en geldt op zaterdag hetzelfde tijdsvenster
als op de andere dagen. Naast deze nieuwe
regeling blijft ook de fietspas bestaan.
Mensen die moeite hebben om te wandelen,
kunnen bij de Groendienst van de stad
Gent een fietspas aanvragen die hun de
toelating geeft om ook overdag door het
gebied te fietsen.
ten slotte is het ook nog altijd toegestaan
om te fietsen langs de bourgoyendreef.
Deze route vormt een voorlopig alternatief
beheer
Natuurpunt Gent en fietsen in
de Bourgoyen-Ossemeersen
Natuurpunt Gent is van oordeel dat
zoveel mogelijk mensen moeten kunnen
genieten van het prachtige natuurgebied
bourgoyen-Ossemeersen, uiteraard
op voorwaarde dat er zo weinig
mogelijke natuurverstoring is. Onze
slogan is niet voor niets ‘natuur voor
iedereen’. Natuurpunt Gent betreurt
dan ook dat er tot op vandaag een
fietsverbod geldt in het stedelijk natuurreservaat,
een gebied vlak bij dichtbevolkte
buurten. binnen de beheercommissie
is er lang gediscussieerd over het
al dan niet toelaten van fietsers in het
natuurreservaat. Alle pro’s en contra’s
kwamen uitgebreid aan bod en uiteindelijk
is er dus een compromis uit de
bus gekomen.
een heel belangrijke, zo niet de belangrijkste
reden voor Natuurpunt Gent om
het fietsverbod ongedaan te laten
maken, was dat fietsen in een natuurgebied
geen negatieve effecten heeft
op de natuurwaarden. Fietsen blijkt
zelfs de minst verstorende recreatievorm
omdat fietsers meer op de paden
blijven dan wandelaars. bovendien laat
hun geruisloze, gelijkmatige voortbewegen
de dieren minder opschrikken.
Op dat vlak vormt fietsen dus geen
enkel probleem in de bourgoyen-Ossemeersen,
ook al is dit een natuurgebied
met als hoofdfunctie natuur.
De infrastructuur in de bourgoyen-
Ossemeersen leent zich bovendien
prima voor fietsers en wandelaars, want
op de voldoende brede wegen is fietsen
naast wandelen heel goed mogelijk. De
Valkenhuisweg, de bunderweg, de
Jean-Pierre baudetlaan en het pad langs
de afgraving zijn volgens Natuurpunt
Gent prima geschikt als wandel- en
fietstracé.
We vinden wel dat wandelaars in het
natuurreservaat expliciet ‘voorrang’
hebben op fietsers. We verwachten dan
ook van fietsers een hoffelijke houding
tegenover wandelaars (en ook wel
omgekeerd). De zeldzame fietsers die
problemen veroorzaken, moeten aangesproken
worden op hun gedrag.
voor het Westerringfietspad dat in de bufferzone
ten oosten van de spoorwegdijk
wordt ingericht als rechtstreekse verbinding
tussen de brugsesteenweg en de Mahatma
Gandhistraat. het fietsen langs de bourgoyendreef
blijft toegelaten zolang het
ontbrekende deel van het Westerringfietspad
tussen de Noormanstraat en de Mahatma
Gandhistraat niet is aangelegd.
Snep! · 1ste trimester 2012 39