boek deel 3/3 - Urbansciences

en vormde daarmee het afscheid van het decentraal en federaal bestuur. Tegelijkertijd
werd de historische continuïteit gediend met het ombouwen van het
stadhouderschap naar het koningschap van de Oranjes in wat na het Congres van
Wenen het Koninkrijk der Nederlanden ging heten. Deze kunstmatige constructie
van de handelsnatie Nederland en de industrienatie België was bedoeld om aan
de noordgrens van Frankrijk een sterke staat te vestigen. Dat kunstwerk hield
geen stand, getuige de opstand en daaropvolgende afscheiding van België (1830).
In Thorbeckes grondwetsherziening van 1848 zie ik de bezegeling van een omslag
waarbij het Franse gemeentelijke en provinciale bestel onder één rijksdak komt.
In naam werd dan wel van een gedecentraliseerde eenheidsstaat gesproken,
maar het typische federale bestel waarin subsidiariteit de boventoon voerde, was
vanaf toen voltooid verleden tijd.
Tegen het midden van de negentiende eeuw was dan de moderne natiestaat
een feit. Steden in een natiestaat kunnen, nog meer dan voorheen, alleen begrepen
worden in de specifieke verbondenheid en bepaaldheid van die nationale staat. De
economie, de cultuur, de sociale zorg van een stad – ze zijn de aard en het optreden
van de staat waarin de stad ligt gaan weerspiegelen. Tot de dag van vandaag is
de maatschappelijke en bestuur lijke realiteit van de steden in ons land die van een
napoleontische bestuurlijke piramide: het Rijk is doorslaggevend en bepalend voor
wat de provincies en gemeenten aan autonomie en zelfbestuur toekomt. Tegen
deze achtergrond treft de constatering van de jurist en topambtenaar Ad Geelhoed,
Fig. 15 / 2
De Plegtige Inkomst van Zijn Majesteit Lodewijk Napoleon
Koning van Holland, Amsterdam op den 20 April 1808. Prent
van J.A. Langendijk, 1808.
Bron: Stadsarchief Amsterdam, Collectie Atlas Dreesmann, cat.nr. 010094006537