download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift
download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift
download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Willem Frijhoff<br />
Lief<strong>de</strong> in <strong>Holland</strong>: inleiding<br />
Kan lief<strong>de</strong> het voorwerp van historisch on<strong>de</strong>rzoek zijn? De vraag is min<strong>de</strong>r retorisch dan zij<br />
lijkt, zowel om methodologische en praktische als emotionele re<strong>de</strong>nen.<br />
Er zijn historici die vin<strong>de</strong>n dat geschie<strong>de</strong>nis niet over individuen, en zeker niet over indivi<br />
duele gevoelens kan gaan, doch slechts over <strong>de</strong> meerwaar<strong>de</strong> die <strong>de</strong>ze opleveren voor <strong>de</strong> gang<br />
van <strong>de</strong> geschie<strong>de</strong>nis: politieke, sociale of culturele ontwikkelingen, in elk geval iets dat ver<strong>de</strong>r<br />
reikt dan het louter individuele belang. An<strong>de</strong>ren vin<strong>de</strong>n juist dat geschie<strong>de</strong>nis niet over het<br />
algemene maar over het bijzon<strong>de</strong>re behoort te gaan, maar dan wel in zijn collectieve gestalte:<br />
<strong>de</strong> bijzon<strong>de</strong>re sociale, politieke, economische of culturele vormen die het maatschappelijk le<br />
ven in <strong>de</strong> tijd en <strong>de</strong> ruimte aanneemt. Is on<strong>de</strong>rzoek naar <strong>de</strong> lief<strong>de</strong> dan wel zinvol ? Welke ge<br />
stalte en betekenis ze in <strong>de</strong> verschillen<strong>de</strong> culturen ook moge krijgen, als paringsdrift en drang<br />
tot samenleven is ze immers een van <strong>de</strong> zeer weinige constanten, een sociobiologisch gege<br />
ven, waaraan geen maatschappijvorm kan ontsnappen.<br />
Ook <strong>de</strong> praktische geschiedbeoefening heeft moeite met <strong>de</strong> lief<strong>de</strong> als historisch object.<br />
Hartstochten en emoties wor<strong>de</strong>n, zoals we weten, veeleer beleefd dan verwoord. Als vluchtige<br />
vormen van menselijke ervaring onttrekken ze zich gewoonlijk aan onze waarneming. Als ze<br />
al een spoor achterlaten, dan blijkt dat vaak sterk cultureel bepaald en hebben we er grote<br />
moeite mee te achterhalen wat het precies betekent. Een dui<strong>de</strong>lijk voorbeeld daarvan is <strong>de</strong><br />
slepen<strong>de</strong> discussie over het al of niet bestaan van kin<strong>de</strong>rlief<strong>de</strong> in het verle<strong>de</strong>n.' AI even moei<br />
zaam krijgen we vat op <strong>de</strong> vraag of men vroeger uit lief<strong>de</strong> dan wel uit belang met elkaar trouw<br />
<strong>de</strong>. En <strong>de</strong> visuele voorstelling van lief<strong>de</strong> en seks is, zoals bekend, een van <strong>de</strong> hot items van het<br />
iconologisch <strong>de</strong>bat. Wie bij zulke discussies niet voor of/of kiest maar voor en/en, heeft er<br />
een nieuw probleem bij. De vraag is dan hoe die twee opties zich tot elkaar verhou<strong>de</strong>n in <strong>de</strong><br />
verschillen<strong>de</strong> sociale en culturele groepen van <strong>de</strong> <strong>de</strong>sbetreffen<strong>de</strong> samenleving en in het indi<br />
viduele leven.<br />
Tenslotte zijn er ook emotionele re<strong>de</strong>nen die historisch on<strong>de</strong>rzoek naar lief<strong>de</strong> hin<strong>de</strong>ren.<br />
Geschiedschrijving staat niet buiten <strong>de</strong> cultuur die zij on<strong>de</strong>rzoekt. Zij <strong>de</strong>elt in haar vooroor<br />
<strong>de</strong>len, schroomvallighe<strong>de</strong>n en taboes. Heel lang behoor<strong>de</strong> ook <strong>de</strong> lief<strong>de</strong> tot die taboes, en<br />
meer in het bijzon<strong>de</strong>r <strong>de</strong> lief<strong>de</strong> in haar seksuele expressie. Was zelfs <strong>de</strong> lezing van het lief<strong>de</strong>s-<br />
boek van het Hooglied, toch door God zelf geïnspireerd, niet verdacht als een naaste gele<br />
genheid tot zon<strong>de</strong>? Ongetwijfeld hebben ook wij onze voorkeuren en taboes, alleen zijn ze<br />
voor onszelf nog moeilijk zichtbaar. Een toekomstige generatie zal ons daarop afrekenen.<br />
Het is dus niet verwon<strong>de</strong>rlijk dat lief<strong>de</strong> heel lang een thema met een slechte pers is geweest in<br />
<strong>de</strong> professionele geschiedschrijving. Schrijven over lief<strong>de</strong> bleef' beperkt tot historische ro<br />
mans, nooit helemaal serieus genomen in het vak en al helemaal niet als ze om een lief<strong>de</strong>sge<br />
schie<strong>de</strong>nis draai<strong>de</strong>n. Op zijn best hoor<strong>de</strong> lief<strong>de</strong> tot <strong>de</strong> 'geschie<strong>de</strong>nis van het dagelijks leven'<br />
of was het een object van 'volkskundige' beschouwingen over lang vergeten, soms wat bizarre<br />
vormen van verloven en vrijen. Slechts <strong>de</strong> maatschappelijke normen en instituties rond <strong>de</strong><br />
1 Zie <strong>de</strong> evaluatie van <strong>de</strong> discussie in: R. Dekker, Uit <strong>de</strong> schaduw in 't grote licht. Kin<strong>de</strong>ren in egodocumenten van <strong>de</strong> Gou<strong>de</strong>n<br />
Eeuw tot <strong>de</strong> Romantiek (Amsterdam 1995).<br />
L91