29.09.2013 Views

download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

download de pdf - Holland Historisch Tijdschrift

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Willem Frijhoff<br />

Lief<strong>de</strong> in <strong>Holland</strong>: inleiding<br />

Kan lief<strong>de</strong> het voorwerp van historisch on<strong>de</strong>rzoek zijn? De vraag is min<strong>de</strong>r retorisch dan zij<br />

lijkt, zowel om methodologische en praktische als emotionele re<strong>de</strong>nen.<br />

Er zijn historici die vin<strong>de</strong>n dat geschie<strong>de</strong>nis niet over individuen, en zeker niet over indivi­<br />

duele gevoelens kan gaan, doch slechts over <strong>de</strong> meerwaar<strong>de</strong> die <strong>de</strong>ze opleveren voor <strong>de</strong> gang<br />

van <strong>de</strong> geschie<strong>de</strong>nis: politieke, sociale of culturele ontwikkelingen, in elk geval iets dat ver<strong>de</strong>r<br />

reikt dan het louter individuele belang. An<strong>de</strong>ren vin<strong>de</strong>n juist dat geschie<strong>de</strong>nis niet over het<br />

algemene maar over het bijzon<strong>de</strong>re behoort te gaan, maar dan wel in zijn collectieve gestalte:<br />

<strong>de</strong> bijzon<strong>de</strong>re sociale, politieke, economische of culturele vormen die het maatschappelijk le­<br />

ven in <strong>de</strong> tijd en <strong>de</strong> ruimte aanneemt. Is on<strong>de</strong>rzoek naar <strong>de</strong> lief<strong>de</strong> dan wel zinvol ? Welke ge­<br />

stalte en betekenis ze in <strong>de</strong> verschillen<strong>de</strong> culturen ook moge krijgen, als paringsdrift en drang<br />

tot samenleven is ze immers een van <strong>de</strong> zeer weinige constanten, een sociobiologisch gege­<br />

ven, waaraan geen maatschappijvorm kan ontsnappen.<br />

Ook <strong>de</strong> praktische geschiedbeoefening heeft moeite met <strong>de</strong> lief<strong>de</strong> als historisch object.<br />

Hartstochten en emoties wor<strong>de</strong>n, zoals we weten, veeleer beleefd dan verwoord. Als vluchtige<br />

vormen van menselijke ervaring onttrekken ze zich gewoonlijk aan onze waarneming. Als ze<br />

al een spoor achterlaten, dan blijkt dat vaak sterk cultureel bepaald en hebben we er grote<br />

moeite mee te achterhalen wat het precies betekent. Een dui<strong>de</strong>lijk voorbeeld daarvan is <strong>de</strong><br />

slepen<strong>de</strong> discussie over het al of niet bestaan van kin<strong>de</strong>rlief<strong>de</strong> in het verle<strong>de</strong>n.' AI even moei­<br />

zaam krijgen we vat op <strong>de</strong> vraag of men vroeger uit lief<strong>de</strong> dan wel uit belang met elkaar trouw­<br />

<strong>de</strong>. En <strong>de</strong> visuele voorstelling van lief<strong>de</strong> en seks is, zoals bekend, een van <strong>de</strong> hot items van het<br />

iconologisch <strong>de</strong>bat. Wie bij zulke discussies niet voor of/of kiest maar voor en/en, heeft er<br />

een nieuw probleem bij. De vraag is dan hoe die twee opties zich tot elkaar verhou<strong>de</strong>n in <strong>de</strong><br />

verschillen<strong>de</strong> sociale en culturele groepen van <strong>de</strong> <strong>de</strong>sbetreffen<strong>de</strong> samenleving en in het indi­<br />

viduele leven.<br />

Tenslotte zijn er ook emotionele re<strong>de</strong>nen die historisch on<strong>de</strong>rzoek naar lief<strong>de</strong> hin<strong>de</strong>ren.<br />

Geschiedschrijving staat niet buiten <strong>de</strong> cultuur die zij on<strong>de</strong>rzoekt. Zij <strong>de</strong>elt in haar vooroor­<br />

<strong>de</strong>len, schroomvallighe<strong>de</strong>n en taboes. Heel lang behoor<strong>de</strong> ook <strong>de</strong> lief<strong>de</strong> tot die taboes, en<br />

meer in het bijzon<strong>de</strong>r <strong>de</strong> lief<strong>de</strong> in haar seksuele expressie. Was zelfs <strong>de</strong> lezing van het lief<strong>de</strong>s-<br />

boek van het Hooglied, toch door God zelf geïnspireerd, niet verdacht als een naaste gele­<br />

genheid tot zon<strong>de</strong>? Ongetwijfeld hebben ook wij onze voorkeuren en taboes, alleen zijn ze<br />

voor onszelf nog moeilijk zichtbaar. Een toekomstige generatie zal ons daarop afrekenen.<br />

Het is dus niet verwon<strong>de</strong>rlijk dat lief<strong>de</strong> heel lang een thema met een slechte pers is geweest in<br />

<strong>de</strong> professionele geschiedschrijving. Schrijven over lief<strong>de</strong> bleef' beperkt tot historische ro­<br />

mans, nooit helemaal serieus genomen in het vak en al helemaal niet als ze om een lief<strong>de</strong>sge­<br />

schie<strong>de</strong>nis draai<strong>de</strong>n. Op zijn best hoor<strong>de</strong> lief<strong>de</strong> tot <strong>de</strong> 'geschie<strong>de</strong>nis van het dagelijks leven'<br />

of was het een object van 'volkskundige' beschouwingen over lang vergeten, soms wat bizarre<br />

vormen van verloven en vrijen. Slechts <strong>de</strong> maatschappelijke normen en instituties rond <strong>de</strong><br />

1 Zie <strong>de</strong> evaluatie van <strong>de</strong> discussie in: R. Dekker, Uit <strong>de</strong> schaduw in 't grote licht. Kin<strong>de</strong>ren in egodocumenten van <strong>de</strong> Gou<strong>de</strong>n<br />

Eeuw tot <strong>de</strong> Romantiek (Amsterdam 1995).<br />

L91

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!