ontwerpbestemmingsplan mariënkroon - Gemeente Heusden

College V200900770 

Onderwerp: Ontwerpbestemmingsplan Mariënkroon 

Collegevoorstel 

Inleiding: 

De Stichting Mariapoli Mariënkroon wil op de locatie Mariënkroon ten westen van Vlijmen 

een landelijk centrum van de Focolarebeweging huisvesten. Het plangebied, ter grootte van 

circa 9 hectare, ligt in het buitengebied van de gemeente Heusden. Ten noorden van de kern 

Nieuwkuijk, ten westen van Vlijmen, ten oosten van de Abt van Engelenlaan en ten zuiden 

van de Tuinbouwweg. 

Het bestemmingsplan heeft tot doel om te komen tot een landelijk centrum van de 

Focolarebeweging. De bestaande ruimten zullen daartoe worden verbouwd om dienst te 

kunnen doen als gebruiksruimten voor: erediensten, vergaderingen, kantoor, ontvangst, 

logies, keuken, opslag, eten en exposities. Daarnaast worden er maximaal 30 

wooneenheden voor de huisvesting van religieuzen gerealiseerd. 

Voor dit initiatief bereiden wij momenteel het bestemmingsplan “Mariënkroon” voor. 

Feitelijke informatie: 

Bestemmingsplan 

De stichting stelde een ontwikkelingsplan op bestaande uit onder andere een 

ontwerpbestemmingsplan, een inrichtingsplan en beeldkwaliteitsplan. Daarnaast voerde zij 

de benodigde onderzoeken uit. 

Bij de voorbereiding van het ontwerpbestemmingsplan zijn er verschillende 

overlegmomenten geweest met betrokken instanties. Zo vond onder andere nadere 

afstemming plaats met de provincie en het ministerie van LNV. Beide instanties stemden in 

met het concept-ontwerpbestemmingsplan. Daarnaast vond afstemming plaats met de 

Rijksdienst voor Archeologie, Cultuurlandschap en Monumenten (RACM) en de 

monumentencommissie. De gemaakte afspraken zijn verwerkt in het beeldkwaliteitsplan en 

het ontwerpbestemmingsplan. 

Met de conclusies in de ruimtelijke onderbouwing (de toelichting van het bestemmingsplan) 

wordt aangegeven dat het plan financieel haalbaar is en maatschappelijk uitvoerbaar is. 

Overeenkomst 

Gelet op de nieuwe WRO moet er een exploitatieplan of een anterieure overeenkomst 

vastgesteld worden. Het plan voor Mariënkroon betreft een particuliere ontwikkeling. De 

gemeente maakt verder geen kosten, anders dan die wij via de leges kunnen verhalen. In dit 

geval is daarom een anterieure overeenkomst (vrijwillige overeenkomst) opgesteld. Als 

gevolg hiervan moet de raad nog wel besluiten geen exploitatieplan vast te stellen. Dit 

gebeurt gelijktijdig met de vaststelling van het bestemmingsplan. Wij verzoeken u in te 

stemmen met de inhoud van de anterieure overeenkomst (zie bijlage). 

Hogere grenswaarde 

Door adviesbureau Cauberg-Huygen is een onderzoek uitgevoerd naar de optredende 

geluidbelastingen vanwege het wegverkeer voor het bouwplan Mariënkroon. In het 

onderzoek wordt geconcludeerd dat ten gevolge van het wegverkeer van de Abt van 

Engelenlaan-zuid de voorkeurswaarde van 48 dB met 4 dB wordt overschreden. Ten 

gevolge van het wegverkeer op de Tuinbouwweg wordt de voorkeursgrenswaarde met 2 dB 

overschreden. De besluitvorming omtrent de hogere grenswaarde dient tegelijkertijd met de 

besluitvorming rond het bestemmingsplan plaats te vinden. Voor het vaststellen van een 

hogere grenswaarde is een collegevoorstel opgesteld (V200900775) dat eveneens vandaag 

aan u wordt voorgelegd. 

1/3



Overzicht genomen stappen 

In de vergadering van 2 januari 2007 is het voorontwerpbestemmingsplan door uw college 

besproken en is besloten het plan in procedure te brengen, met dien verstande dat aan de 

toelichting de resultaten van de akoestische en luchtkwaliteitsonderzoeken nog dienen te 

worden toegevoegd. 

Van 11 januari 2007 t/m 4 februari 2007 lag het voorontwerpbestemmingsplan Mariënkroon 

ter inzage. Tijdens deze inspraakperiode ontvingen wij geen inspraakreacties. Daarnaast 

vond er overleg plaats met onder andere de provincie, het waterschap en andere relevante 

partijen. Dit leidde tot een aantal gewenste aanpassingen aan het stedenbouwkundige plan, 

beeldkwaliteitsplan en het bestemmingsplan. 

Inzet van middelen: 

Er zijn geen financiële en/of personele consequenties verbonden aan dit voorstel. 

Procedure: 

Op grond van artikel 3.8, 1e lid Wro en afdeling 3.4 van de Awb wordt het ontwerp 

bestemmingsplan gedurende 6 weken ter inzage gelegd, waarbinnen een ieder in de 

gelegenheid wordt gesteld schriftelijk of mondeling zienswijzen naar voren te brengen bij de 

gemeenteraad. Dit wordt bekend gemaakt in de Scherper, de Staatscourant en op de 

gemeentelijke website. Daarnaast wordt de kennisgeving langs elektronische weg 

toegezonden aan die diensten van het Rijk en provincie die belast zijn met de behartiging 

van belangen die in het geding zijn en aan de betrokken waterschappen. 

De gemeenteraad dient binnen twaalf weken na de termijn van terinzagelegging van het 

ontwerp te beslissen omtrent de vaststelling van het bestemmingsplan. Het besluit tot 

vaststelling treedt volgens artikel 3.8, 5 e lid Wro in werking met ingang van de dag na die 

waarop de beroepstermijn afloopt, tenzij Gedeputeerde Staten of de Minister een aanwijzing 

hebben gegeven, waarmee een onderdeel of onderdelen van het plan wordt/worden 

uitgesloten. Een belanghebbende kan op grond van artikel 8.2 Wro beroep instellen tegen 

het vaststellingsbesluit bij de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State. De Raad 

van State beslist in dat geval binnen 12 maanden na afloop van de beroepstermijn. 

Advies: 

Wij stellen u voor bijgaand besluit vast te stellen. 

2/3



BESLUIT 

Het college van Heusden heeft in de vergadering van 21 juli 2009; 

besloten: 

1. in te stemmen met de inhoud van de anterieure overeenkomst; 

2. het ontwerpbestemmingsplan voor de ontwikkeling van het gebied “Mariënkroon” te 

Nieuwkuijk ter inzage te leggen en een ieder de gelegenheid geven zienswijzen 

kenbaar te maken. 

namens het college van Heusden, 

de secretaris, 

mr. J.T.A.J. van der Ven 

3/3

Onsenoort onderzocht 

rapport 1155

Onsenoort onderzocht 

Een Inventariserend Veldonderzoek in de vorm van proefsleuven op zoek naar 

middeleeuwse kasteelresten op het abdijterrein Mariënkroon te Nieuwkuijk, gemeente 

Heusden. 

P.C. de Boer 

Met een bijdrage van: 

M. Bouman & M. van Dinter

Colofon 

ADC Rapport 1155 

Onsenoort onderzocht. 

Een Inventariserend Veldonderzoek in de vorm van proefsleuven op zoek naar middeleeuwse kasteelresten 

op het abdijterrein Mariënkroon te Nieuwkuijk, gemeente Heusden. 

Auteur: P.C. de Boer 

Met een bijdrage van M. Bouman & M. van Dinter 

In opdracht van: Stichting Mariapoli Mariënkroon 

Foto’s en tekeningen: ADC ArcheoProjecten, tenzij anders vermeld 

© ADC ArcheoProjecten, Amersfoort, april 2008 

Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt 

worden door middel van druk, fotokopie of op welke wijze dan ook 

zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgevers. 

ADC ArcheoProjecten aanvaardt geen aansprakelijkheid voor eventuele schade voortvloeiend 

uit de toepassing van de adviezen of het gebruik van de resultaten van dit onderzoek. 

Autorisatie: 

D.A. Gerrets 

ISBN 978-90-6836-145-2 

ADC ArcheoProjecten 

Postbus 1513 

3800 BM Amersfoort 

Tel 033-299 81 81 

Fax 033-299 81 80 

Email info@archeologie.nl

Inhoudsopgave 

Samenvatting 5 

1 Inleiding 7 

1.1 Algemeen 7 

1.2 Vooronderzoek 7 

1.3 Doel van het onderzoek en onderzoeksvragen 8 

1.4 Opzet van het rapport 9 

2 Methoden 10 

3 Resultaten 12 

3.1 Fysisch geografisch onderzoek 12 

3.2 Sporen en structuren 12 

3.3 Vondstmateriaal 24 

Inleiding 24 

Aardewerk 24 

Glas 26 

Metaal 26 

Natuursteen en keramisch bouwmateriaal 26 

Archeobotanisch onderzoek 27 

4 Conclusie 29 

4.1 Beantwoording van de onderzoeksvragen 29 

4.2 Synthese 31 

5 Conclusie 33 

5.1 Waardering van de vindplaats 33 

5.2 Aanbeveling 33 

Literatuur 34 

Lijst van afbeeldingen en tabellen 34 

Bijlage 1: sporentabel 35 

Bijlage 2: splitstabel 36 

ADC ArcheoProjecten Rapport 1155 Nieuwkuijk Mariënkroon

ADMINISTRATIEVE GEGEVENS VAN HET ONDERZOEKSGEBIED 

Provincie: Noord-Brabant 

Gemeente: Heusden 

Plaats: Nieuwkuijk 

Toponiem: Mariënkroon 

Kadastrale gegevens: Gemeente Vlijmen, sectie N, nummers 4561 t/m 4566 

Kaartblad: 45A 

Coördinaten: NW: 141325/412700; NO: 141425/412700; ZO: 141425/412500; ZW: 141325/412500 

Projectverantwoordelijke: P.C. de Boer 

Bevoegd gezag: Gemeente Heusden, T. van Dijk 

Deskundige namens het bevoegd gezag: Provincie Noord-Brabant, mevr. M. Barwasser 

ARCHIS-onderzoeksmeldingsnummer (CIS-code): 24911 

ADC-projectcode: 4107632 

Complex en ABR codering: Kasteel (VK), nederzetting onbepaald (NX) 

Periode(n): Prehistorie, Vroege Middeleeuwen – Nieuwe tijd 

Geomorfologische context: Dekzandrug 

NAP hoogte maaiveld: Tussen circa 2,10 m + NAP en 3,00 m + NAP 

Maximale diepte onderzoek: Circa 1,60 m min maaiveld 

Uitvoering van het veldwerk: 30, 31 oktober en 5, 6 november 2007 

Beheer en plaats documentatie: Provinciaal depot voor bodemvondsten Noord-Brabant 

ADC ArcheoProjecten Rapport 1155 Nieuwkuijk Mariënkroon

Samenvatting 

In de maanden oktober en november 2007 heeft ADC ArcheoProjecten, in opdracht van de 

Stichting Mariapoli Mariënkroon, een inventariserend veldonderzoek in de vorm van proefsleuven 

uitgevoerd. Het onderzoek was er op gericht resten van oudere voorgangers van het 

kasteelcomplex en eventueel nog oudere bewoningsfasen te traceren. Verspreid over het 

abdijterrein Mariënkroon zijn op vijf bouwlocaties evenzoveel proefsleuven gegraven, waarmee 

inzicht is verkregen in de aanwezigheid, aard en waarde van het bodemarchief ter plaatse. 

Op drie locaties zijn resten van een gracht gevonden. Op basis van de locatie en de vorm kan 

worden verondersteld dat deze gegraven waterlopen deel hebben uitgemaakt van een 

rechthoekige of vierkante omgrachting die behoort tot de voorburcht die aan de westzijde van de 

hoofdburcht was gelegen. Tevens werden greppels, (paal)kuilen, karrensporen en een mogelijke 

waterput aangetroffen. Een klein deel van deze sporen dateert mogelijk uit de prehistorie en 

Vroege Middeleeuwen, maar het grootste deel kan worden toegeschreven aan de Late 

Middeleeuwen. 

Hiermee leverden alle planlocaties behoudenswaardige archeologische resten op. Op basis 

hiervan wordt geadviseerd deze middels planaanpassing te beschermen of wanneer dit niet 

mogelijk is te documenteren door middel van een opgraving. 

Op basis van onderhavig onderzoek kan worden beargumenteerd dat zich ook in de overige 

deelgebieden behoudenswaardige archeologische resten kunnen bevinden. Deze resten kunnen 

niet met behulp van booronderzoek worden gewaardeerd. De waarde van de ondergrond in de 

deelgebieden 1, 3, 4 en 5 dient derhalve alsnog met behulp van proefsleuven te worden bepaald. 

Tabel 1. Tijdsduur van de verschillende (pre)historische perioden. 

PERIODE TIJD IN JAREN 

Nieuwe tijd 1500 na Chr. - heden 

Middeleeuwen 450 na Chr. - 1500 na Chr. 

Romeinse tijd 12 voor Chr. - 450 na Chr. 

IJzertijd 800 voor Chr. - 12 voor Chr. 

Bronstijd 2000 voor Chr. - 800 voor Chr. 

Neolithicum (Nieuwe Steentijd) 5300 voor Chr. - 2000 voor Chr. 

Mesolithicum (Midden Steentijd) 8800 voor Chr. - 4900 voor Chr. 

Paleolithicum (Oude Steentijd) 300.000 voor Chr. - 8800 voor Chr. 

ADC ArcheoProjecten Rapport 1155 Nieuwkuijk Mariënkroon 

5

405000 410000 415000 420000 

EETHEN EETHEN EETHEN 

EETHEN 

EETHEN EETHEN EETHEN EETHEN EETHEN 

DRONGELEN 

DRONGELEN 

DRONGELEN 

N 

KAATSHEUVEL 

KAATSHEUVEL 

GENDEREN 

GENDEREN GENDEREN GENDEREN GENDEREN GENDEREN 

GENDEREN GENDEREN GENDEREN 

WAALWIJK WAALWIJK WAALWIJK 

WAALWIJK WAALWIJK WAALWIJK WAALWIJK WAALWIJK 

WAALWIJK 

Afb. 1.1. 

WIJK WIJK WIJK EN EN EN EN EN EN EN EN EN EN EN AALBURG 

AALBURG 

AALBURG 

ELSHOUT 

ELSHOUT 

DRUNEN DRUNEN DRUNEN DRUNEN 

DRUNEN DRUNEN DRUNEN DRUNEN DRUNEN DRUNEN 

DELWIJNEN DELWIJNEN 

DELWIJNEN DELWIJNEN DELWIJNEN 

DELWIJNEN DELWIJNEN DELWIJNEN 

NEDERHEMERT 

NEDERHEMERT 

NEDERHEMERT 

BERN 

BERN BERN 

BERN BERN BERN 

HEUSDEN HEUSDEN HEUSDEN GEM GEM GEM GEM GEM GEM GEM HEUSD 

HEUSD 

HEUSD 

NIEUWKUIJK 

NIEUWKUIJK 

NIEUWKUIJK 

NIEUWKUIJK 

NIEUWKUIJK 

NIEUWKUIJK 

HAARSTEEG HAARSTEEG 

HAARSTEEG 

KERKWIJK 

KERKWIJK 

AMMERZODEN 

AMMERZODEN 

VLIJMEN VLIJMEN VLIJMEN VLIJMEN VLIJMEN 

VLIJMEN 

CROMVOIRT 

CROMVOIRT 

HEDEL HEDEL HEDEL HEDEL 

HEDEL HEDEL 

VUGHT VUGHT VUGHT 

VUGHT VUGHT 

VELDDRIEL VELDDRIEL 

VELDDRIEL VELDDRIEL 

HELVOIRT 

HELVOIRT 

HELVOIRT 

LOON LOON LOON LOON LOON LOON OP OP ZAND ZAND ZAND 

ZAND ZAND ZAND 

135000 140000 145000 150000 

Nieuwkuijk - Mariënkroon 

bron: Geodan 

000 

5000m 

5000m 5000m 5000m 5000m 5000m 

HOENZADRIEL 

'S-HERTOGENBOSCH 

'S-HERTOGENBOSCH 


AK 19-12-2007 

6

1 Inleiding 

1.1 Algemeen 

In opdracht van de Stichting Mariapoli Mariënkroon heeft ADC ArcheoProjecten een 

Inventariserend Veldonderzoek (IVO) in de vorm van proefsleuven uitgevoerd voor het plangebied 

Mariënkroon (afb. 1). In het kader van de herontwikkeling van de Abdij Mariënkroon. De 

Focolarebeweging heeft het voornemen van de abdij haar landelijk centrum te maken. Dit gaat 

gepaard met een aanmerkelijke vergroting van de bouwmassa en vele andere interne en externe 

veranderingen op het abdij/kasteelterrein. Vooronderzoek (zie §1.2) heeft aangetoond dat zich op 

deze locaties mogelijk restanten van een middeleeuws kasteelcomplex bevinden (zie voor 

periodisering tabel 1). De voorgenomen bouwplannen zullen deze resten mogelijk verstoren. 

Het plangebied verschillende bouwlocaties met een oppervlakte van in totaal 0,6 ha binnen een 

terrein met een oppervlakte van 9 ha en is momenteel in gebruik als tuin en akkerland. Het 

gebied ligt aan de Abdijlaan 8 te Nieuwkuijk (gemeente Heusden, provincie Noord-Brabant) en 

wordt aan de noordzijde begrensd door de Tuinbouwweg, aan de oostzijde door akkerland, aan 

de zuidzijde door de Mortelweg en aan de westzijde door de Abt van Engelenlaan. In het gebied 

zijn vijf proefsleuven aangelegd met een totale oppervlakte van ca. 225 m 2 . 

Het veldwerk is uitgevoerd op 30, 31 oktober en 5, 6 november 2007. In die periode zijn de 

proefsleuven aangelegd en onderzocht conform het Programma van Eisen (PvE), dat door ADC 

ArcheoProjecten is opgesteld. 1 

Dit ontwerp is goedgekeurd door dhr. M. Meffert (Provincie 

Noord-Brabant). De vondsten en bijbehorende documentatie die tijdens het IVO zijn verzameld, 

worden gedeponeerd in het provinciaal depot voor bodemvondsten Noord-Brabant. 

Het veldteam bestond uit de volgende personen: P.C. de Boer (senior archeoloog, 

projectverantwoordelijke), mevr. N. Witmond (veldtechnicus), W. van Leusden (veldmedewerker), 

mevr. G. Lesniewska (landmeter), L. de Gouw en P. Looijen (kraanmachinisten van de firma T. 

Buijs, Heusden). Het veldteam werd geassisteerd door J. Schellekens (Heemkundekring 

Onsenoort). Senior archeoloog was D.A. Gerrets. 

De contactpersoon bij de opdrachtgever was A.H.G.P. van der Burgt. Het vondstmateriaal is 

bestudeerd door mevr. S. Beckerman (prehistorisch aardewerk), mevr. M. Bouman en mevr. M. 

van Dinter (botanische analyse), mevr. N.L. Jaspers (middeleeuws en nieuwetijds aardewerk) en 

P.C. de Boer (overige vondstcategorieën). 

1.2 Vooronderzoek 

Bouwhistorisch onderzoek 

Het huidige abdijterrein bestaat uit een hoofdgebouw. De toerit hiervan wordt aan de voorzijde 

geflankeerd door twee bijgebouwen. Aan de achterzijde van het hoofdgebouw bevindt zich een 

middeleeuwse toren. 

In het kader van een studie naar woontorens is een bouwhistorische analyse van het complex 

uitgevoerd. 2 

Dit onderzoek heeft zich voornamelijk gericht op de oudere bouwfasen van het 

kasteel. Hierbij worden door de onderzoekers vijf hoofdbouwfasen in het kasteel onderscheiden. 

Van de eerste fase (13 e 

eeuw) zijn geen resten teruggevonden. In de tweede fase (historisch 

gedateerd in 1388) is, mogelijk op dezelfde plaats, een rechthoekige woontoren opgericht. Dit 

gebouw had een weerbaar karakter gezien het zwaar uitgevoerde muurwerk met daarin 

schietgaten. Deze toren heeft bestaan uit een kelder, een begane grond en een zolder met 

waarschijnlijk een overdekte weergang. In de derde fase (tweede helft 15 e 

eeuw) vond een 

ingrijpende verbouwing plaats. De toren werd hierbij verhoogd en kreeg daarmee een 

volwaardige eerste verdieping en zolder. In de vierde fase (eerste helft 16 e 

eeuw) werd aan de 

westzijde achter de toren een nieuw huis gebouwd. In de vijfde fase (derde kwart 17 e 

eeuw) zijn 

hieraan twee bijgebouwen (zogenaamde ‘bouwhuizen’) toegevoegd. 

In 1904 werd het kasteel aangepast aan de eisen van de nieuwe bewoners. De toren werd hierbij 

met een extra verdieping opgehoogd en tussen de toren en het hoofdgebouw verrees een kapel. 3 

1 

Van der Veken & Kraan 2007, PvE nummer: 07-178. 

2 

Gegevens ontleend aan Hermans & Orsel 2005. 

3 

Hermans & Orsel 2005. 


7

Archeologisch onderzoek 

Bij recente grondwerkzaamheden op het onderzoeksterrein heeft de Heemkundekring Onsenoort 

reeds verschillende waarnemingen verricht en vondstmateriaal verzameld. Bij het aanleggen van 

wegverharding aan de noordzijde van het zuidelijk gelegen bouwhuis is een bakstenen waterput 

ontdekt. Aan de oostzijde van de woontoren is bij het op diepte brengen van de huidige 

kasteelgracht een uitgebreide collectie gebruiksvoorwerpen uit de periode 17 e 

t/m 20 e 

eeuw 

opgediept. Het materiaal is afkomstig van een diepte van maar liefst circa 4 tot 5 m. 4 

De aanleg van leidingsleuven voor nutsvoorzieningen, ter hoogte van werkput 2 van het huidige 

onderzoek, leverde enkele metaaldetectorvondsten op, zoals onder andere munten (duiten) en 

visloden. Deze vondsten zijn te dateren in de Nieuwe tijd. Tijdens de werkzaamheden zijn geen 

sporen of vondsten opgemerkt die qua ouderdom kunnen worden geassocieerd met het 

middeleeuwse kasteel of eventueel hieraan voorafgaande perioden. 5 

In verband met toekomstige ontwikkelingen in het plangebied (negen bouwlocaties, met een 

gezamenlijke oppervlakte van circa 0,6 hectare) is een eerste archeologische inventarisatie in het 

onderzoeksgebied uitgevoerd door BILAN. 6 Dit bureau- en booronderzoek wees uit dat het 

plangebied deel uitmaakt van een dekzandvlakte met centraal een dekzandrug. Beide werden 

plaatselijk vergraven en/of geëgaliseerd. Op de bodemkaart wordt het plangebied aangegeven 

als een associatie van hoge bruine enkeerdgronden en gooreerdgronden ontstaan in leemarm en 

zwak lemig fijn zand. Op basis van het vooronderzoek werd voor vijf van de deelgebieden 

(deelgebied 2, 6, 7, 8 en 9) een vervolgonderzoek noodzakelijk geacht, waarbij geadviseerd werd 

de werkputten ter plaatse van de toekomstige bouwputten te lokaliseren. 7 

1.3 Doel van het onderzoek en onderzoeksvragen 

Het Inventariserend VeldOnderzoek (IVO) in de vorm van proefsleuven heeft tot doel de aard, 

omvang en kwaliteit (gaafheid en conservering) vast te stellen van de vindplaats(en) in het 

gebied om te komen tot een definitief oordeel over de behoudenswaardigheid ervan. Daarnaast 

moeten gegevens verkregen worden om adequate maatregelen voor behoud en beheer te 

kunnen treffen of verder archeologisch onderzoek mogelijk te maken. 8 

In het PvE zijn verschillende onderzoeksvragen gesteld. Deze worden in dit rapport beantwoord 

op basis van hetgeen in de proefsleuven is aangetroffen. 

De volgende onderzoeksvragen zijn in het PvE gesteld: 

- Zijn bewoningssporen aanwezig? Zo ja, wat is de aard, functie, gaafheid, kwaliteit, datering, 

fasering en conserveringstoestand van deze sporen? 

-Zijn er nog resten van de voorganger(s) van het huidige kasteel in de ondergrond bewaard 

gebleven? Maakt een voorburcht deel uit van het complex? Gaat het hier om een kasteel met een 

complex grachtensysteem? 

- Waar zijn nog muurresten en/of uitbraaksleuven aanwezig? 

- Wat is de datering van de aanwezige muurresten? 

- Wat is de ruimtelijke spreiding van de muurresten, zowel verticaal als horizontaal? 

- Kunnen uitspraken gedaan worden over de oorspronkelijke functie van de gebouwde elementen? 

Wat was de functie van het complex in termen van weerbaarheid versus bewoning? 

- Zijn uitspraken mogelijk over de bouwen sloopgeschiedenis van de structuur waartoe de 

muurresten behoren? 

4 

Persoonlijke mededeling A.H.G.P. van der Burgt (Stichting Mariapoli Mariënkroon). en J. Schellekens 

(Heemkundekring Onsenoort). 

5 

Persoonlijke mededeling A.H.G.P. van der Burgt (Stichting Mariapoli Mariënkroon). 

6 

Janssens & Verbeek 2007. 

7 

Janssens & Verbeek 2007. 

8 

Cf. Handboek ROB specificaties, juni 1998. 


8

- Kunnen de aangetroffen archeologische resten iets zeggen over de oorspronkelijke lay-out van het 

kasteel? 

- Zijn er aanwijzingen voor eerdere bewoning op de plaats van het kasteel? 

- Zijn organische resten bewaard gebleven? Zo ja, wat is de kwaliteit en kunnen deze resten iets 

zeggen over het natuurlijke milieu, status, eetgewoonten en/of de verbouw van gewassen? 

- Wat zijn de ruimtelijke dimensies van de aanwezige gracht(en)? 

-Gaat het hier om een complex grachtensysteem zoals bijvoorbeeld bij de kastelen Eelde, Kuinre, 

Ramele en Voorst zijn aangetroffen? 

- Wat is de datering voor de aanlegfase, voor de gebruiksfase en voor de eindfase van de gracht? 

- Bevat de gracht ook vondstmateriaal, en zo ja, is dit geclusterd in bepaalde delen van de gracht? 

- Zijn op basis van de samenstelling van het vondstmateriaal uitspraken mogelijk over milieu, status, 

eet- en leefgewoonten? 

- Zijn er ook beschoeiingen aanwezig? Zo ja, hoe zijn deze geconstrueerd? Is hierin een fasering te 

onderscheiden? Welke houtsoorten zijn gebruikt? 

-Zijn er enkeerdgronden aanwezig? 

Zo ja, wanneer is het esdek aangelegd? 

-Zijn er sporen van bewoning uit de steentijd en/of metaaltijden? 

Zo ja, wat is de aard, functie, gaafheid, kwaliteit, datering, fasering en conserveringstoestand van 

deze sporen? 

1.4 Opzet van het rapport 

Dit rapport betreft een standaardrapport zoals genoemd in de Kwaliteitsnorm Nederlandse 

Archeologie (KNA 3.1 -specificatie VS05). In dit rapport worden de resultaten van het onderzoek 

gepresenteerd, waarna de eerste conclusies volgen. Dit onderzoek vormt geen eindstation, maar 

de basis van waaruit verder synthetiserend onderzoek kan plaatsvinden. Bij dit synthetiserend 

onderzoek kan, indien nodig, altijd worden teruggegrepen op de basisgegevens. Deze bevinden 

zich achterin dit rapport. 

Na de samenvatting en dit inleidende hoofdstuk volgt een omschrijving van de 

onderzoeksmethoden in hoofdstuk 2. Vervolgens zullen de verschillende vondstcategorieën 

worden beschreven en wordt afgesloten met een conclusie. Hierin wordt een waardering van de 

vindplaats gegeven en een advies gegeven. 


9

412550 412575 412600 412625 412650 412675 412700 

N 

0 

2 Methoden 

Het onderzoek is uitgevoerd conform de KNA 3.1 en het PvE. 9 Tijdens het IVO zijn vijf 

proefsleuven aangelegd. De ligging van deze proefsleuven was globaal in het midden van de te 

ontwikkelen deelgebieden. De werkputten hebben dezelfde nummering gekregen als die van de 

deelgebieden (respectievelijk 2, 6, 7, 8 en 9). 

25m 

25m 

2 

7 

141300 141325 141350 141375 141400 141425 141450 

8 

Heusden - Nieuwkuijk, Mariënkroon 

Overzicht van putten AK 29-11-2007 

Afb. 2.1. 

In het PvE werd een werkwijze voorgesteld waarbij een gedetailleerd inzicht kon worden 

verkregen in het eventuele verloop van grachten en/of andere structuren binnen het plangebied. 

Hiertoe dienden proefsleuven te worden gegraven. Uitgangspunt hierbij was dat deze gelijkmatig 

over de verschillende deelgebieden waren verdeeld. Tevens werd geadviseerd om de sleuven 

dezelfde oriëntatie als die van het deelgebied te geven, om een zo groot mogelijke lengte van elk 

deelgebied te bestrijken. Uitgaand van een dekkingspercentage van circa 10% (circa 225 m2) 

dienden in totaal vijf sleuven te worden gegraven: 

9 Van der Veken & Kraan 2007, PvE nummer: 07-178. 


6 

9 

10

Proefsleuf 2 in deelgebied 2: afmetingen 16 x 4 m. 





De werkputten zijn uitgezet met behulp van een GPS. 10 

De vlakken zijn machinaal aangelegd. 

Deels met een vijftientons bandenkraan en deels met een drietons rupskraan. Beide kranen 

waren voorzien van een rechte bak. De inzet van een schaafbak is niet verplicht gesteld in 

verband met de verwachte puinrijke ondergrond. 

Tijdens de aanleg van het vlak zijn vondsten wanneer mogelijk per spoor of anders in vakken van 

2 x 2 m verzameld. Bijzondere vondsten zijn als puntvondsten ingemeten. Grondsporen zijn direct 

ingekrast. De vlakken, de profielen en de stort zijn met behulp van een metaaldetector 

onderzocht. Vervolgens is het vlak en ieder spoor daarin gefotografeerd en getekend (schaal 

1:50), waarbij om de 2 m een waterpashoogte is bepaald. Een selectie van de aangetroffen 

grondsporen is met de hand gecoupeerd waarbij vondsten zijn verzameld. Deze selectie is 

gebaseerd op de geschatte ouderdom en relevantie. Alle coupes zijn gefotografeerd en 

vervolgens getekend op schaal 1:20. Enkele veelbelovende sporen zijn bemonsterd voor 

archeobotanisch onderzoek. Van elke werkput werd het meest interessante lengteprofiel 

gedocumenteerd. Dit profiel is gefotografeerd en getekend (op schaal 1:20) en vervolgens 

beschreven. 

Proefsleuf 6 kon niet op de in het PvE aangewezen locatie worden aangelegd in verband met de 

aanwezigheid van bomen. Daarom is deze sleuf enkele meters noordelijker, maar nog wel binnen 

het plandeel, aangelegd. 

Afb. 2.2. Het plangebied op het kadastraal minuutplan van circa 1830 (uit: Janssens & Verbeek 

2007) 

10 Global Positioning System. 


11

3 Resultaten 

3.1 Fysisch geografisch onderzoek 

Het bureau- en booronderzoek heeft uitgewezen dat het plangebied deel uitmaakt van een 

dekzandvlakte met centraal een dekzandrug. Op de bodemkaart wordt het plangebied 

aangegeven als een associatie van hoge bruine enkeerdgronden en gooreerdgronden ontstaan in 

leemarm en zwak lemig fijn zand. De dekzandrug kenmerkt zich op de bodemkaart als een 

oostwest georiënteerde zone met zogenaamde ‘Dikke Eerdgronden’ (afb. 3.1). Locaties met een 

esdek. Beide werden plaatselijk vergraven en/of geëgaliseerd. Het onderzoeksgebied, en 

daarmee ook het oorspronkelijke kasteel ligt op het hoogste deel van dekzandrug. 

De enkeerdgronden en gooreerdgronden zijn volgens de bodemkaart plaatselijk vergraven en/of 

geëgaliseerd. Het proefsleuvenonderzoek bevestigd dit gegeven. Alleen in werkput 7 is een 

restant van bodemvorming aangetroffen. Het betreft hier een dun restant van een B-horizont 

(inspoelingshorizont). In de overige werkputten was de ondergrond tot in de C-horizont 

(uitgangsmateriaal) vergraven. 

Afb. 3.1. Het plangebied op de bodemkaart (uit: Janssens & Verbeek 2007). 

3.2 Sporen en structuren 

In het hierna volgende worden de belangrijkste sporen en structuren per deelgebied beschreven. 

De sporen worden (wanneer mogelijk) per periode en (op basis van stratigrafische ligging en 

daterend vondstmateriaal) van jong naar oud beschreven. 

Hierbij wordt nogmaals opgemerkt dat de proefsleuven dezelfde nummering hebben gekregen 

als de onderscheiden deelgebieden. 


12

412690 412695 

1.000 1.000 

1.000 1.000 

1.000 1.000 1.000 1.000 1.000 

Deelgebied Deelgebied 2: 2: 

2: 

Proefsleuf 2 is aan de noordzijde van de hoofdgebouwen gelegen (afb. 2.1). De oriëntatie van de 

sleuf is van noordoost naar zuidwest. Het maaiveld ligt op een hoogte van circa 2,10 m +NAP en 

de bovenkant van het sporenniveau ligt op een hoogte van circa 1,60 m +NAP. 

In het profiel was van boven naar beneden achtereenvolgens een egale laag tuingrond, een 

verrommelde laag (met aan de basis spitsporen) en ten slotte een laag schoon zand (C-horizont) 

te zien. 

In de verrommelde laag lag een concentratie baksteen- en dakpanpuin. Het betreft hier klinkend 

hard gebakken stenen waarvan alleen de dikte (5 cm) kon worden bepaald (vnr. 6). De 

dakpannen zijn van het type ‘Hollandse pan’ en zijn uitgevoerd in een gesmoord baksel (de 

huidige abdijgebouwen zijn ook met dergelijke pannen gedekt). Ook is in deze context een 

fragment van een recente ijzeren draadtang en een steelfragment van een kleipijp gevonden. Op 

basis van deze vondsten, zal het omzetten van deze laag in de Nieuw tijd hebben 

plaatsgevonden, meer specifiek in de 20 e eeuw. 

1.000 1.000 1.000 

1.000 1.000 

2 

1 

Afb. 3.2. 

44 

2 

1.000 1.000 1.000 

1.000 1.000 1.000 1.000 1.000 

2 

5 

1.000 1.000 

1.000 1.000 

2 

1.000 1.000 

1.000 1.000 1.000 

141335 141340 141345 

Nieuwkuijk- Mariënkroon 

Overzicht van grondsporen in put 2 AK 19-12-2007 


1 

66 

00000 

6 

3 

2 

11111111111 

1.000 1.000 1.000 

1.000 

2.5m 

2.5m 2.5m 2.5m 2.5m 

N 

13

Afb. 3.3. Overzicht van het vlak in werkput 2. Gezien richting het oosten. 

Afb. 3.4. Westprofiel werkput 2. 

Het meest opvallende spoor in het vlak betreft een greppel met een breedte in het vlak van 

maximaal 45 cm en een diepte van circa 15 cm (spoor 1). Dit spoor lag evenwijdig met de 

lengterichting van de sleuf. In de vulling zijn enkel kleine fragmentjes baksteenpuin aangetroffen, 

maar geen daterend materiaal. Haaks hierop zijn, op min of meer regelmatige afstand van elkaar 

gelegen, banen met spitsporen aangetroffen (spoor 2). Het lijkt er op dat beide fenomenen met 

elkaar verband houden. Het gaat hier dan om de onderzijde van kleine greppeltjes die afwaterden 

op een grotere greppel. 

Aan de zuidzijde van greppel spoor 1 lagen drie min of meer ronde sporen (spoor 4, 5 en 6) 

waarvan de randen sterk waren uitgevlekt. In eerste instantie werd er door de opgravers vanuit 

gegaan dat het hier om natuurlijke fenomenen ging. Om dit te controleren zijn twee van deze 

sporen gecoupeerd (spoor 4 en 5) en kon worden bepaald dat het hier wel degelijk ging om 

antropogene (paal)sporen. Spoor 4 was 18cm diep en spoor 5 was nog tot op een diepte van 

10cm bewaard gebleven. Het is verleidelijk, gezien hun locatie in een rij en aan de zuidzijde van 

een greppel, om de kuilen met een afrastering te associëren. Greppel spoor 1 oversnijdt echter 

kuil spoor 4 (afb. 3.5) en de sterk uitgevlekte randen van de sporen 4, 5 en 6 (afb. 3.4) wijzen er 

ook op dat het hier niet gaat om gelijktijdige sporen. Het betreft hier oudere, wellicht 

prehistorische, kuilen. 


14

Afb. 3.5. Detail greppel (spoor 1), spitsporen van ontginningsgreppeltjes (spoor 2) en mogelijk 

prehistorische (paal)kuil (spoor 5) in het vlak. Gezien richting het noorden. 

Afb. 3.6. Coupe door mogelijk prehistorische (paal)kuil spoor 4 (links) en sloot spoor 1 (rechts). 

Gezien richting het westen. 


15

412676 412678 412680 

N 

00000000 

1.000 

1.000 

999 999 999 

999 

999 999 999 999 

999 999 999 

Afb. 3.7. 

999 999 999 999 999 

999 

111111111 

2.5m 2.5m 2.5m 2.5m 2.5m 

2.5m 

1.000 1.000 1.000 1.000 

1.000 1.000 

2 

777777 888888 

141400 141402 141404 141406 



Deelgebied Deelgebied Deelgebied 6: 

6: 

Proefsleuf 6 is aan de noordzijde van de hoofdgebouwen en ten westen van de huidige gracht 

gelegen (afb. 2.1). De oriëntatie van de sleuf is van noordoost naar zuidwest. Het maaiveld ligt op 

een hoogte van circa 2,95 m +NAP en de bovenkant van het sporenniveau ligt op een hoogte van 

circa 2,40 m +NAP. 

De vastgestelde sporen betreffen noordzuid georiënteerde banen met daarin bruingrijs zand met 

brokjes baksteen. De oriëntatie van deze sporen wijkt af van die van de huidige gracht. Tijdens 

het handmatig verdiepen langs het profiel (afb. 3.8) bleek dat het hier gaat om een greppel (in 

het vlak als spoor 3, 4, 5, 7 en 8 beschreven) en dat deze de westelijke begrenzing vormt van de 

overige banen (spoor 1 en 2). In dit profiel is goed te zien dat het hier gaat om bundels van 

karrensporen. Hiermee is de ligging van een wegtracé aangetoond. In de karrensporen zijn 

slechts twee fragmenten aardewerk aangetroffen (vnr. 17). Het betreft één verweerd 

wandfragment van grijsbakkend aardewerk en één wandfragment van roodbakkend aardewerk 

met loodglazuur. Op basis hiervan is geen scherpe datering te verkrijgen. Het feit dat de 

aangetroffen sporen een afwijkende oriëntatie hebben ten opzichte van de huidige gracht wijst er 

op dat deze weg in oorsprong teruggaat op de periode voorafgaand aan de herinrichting van het 

terrein in de 16 e of 17 e eeuw. Het is in ieder geval zeker dat deze sporen voorafgaan aan de 

periode dat het terrein als abdij ging fungeren (1908). Vanaf die periode is namelijk de huidige 

bosschage aangeplant. Spoor 9 wijkt af van de voorgenoemde sporen. Dit langwerpige spoor 

betreft mogelijk een recente verstoring. 


3 

4 

5 

1.000 1.000 1.000 1.000 1.000 

1.000 1.000 1.000 1.000 1.000 1.000 

9 

16

Afb. 3.8. Het vlak in werkput 6. Gezien richting het zuidoosten. 

Afb. 3.9. Detail zuidprofiel: karrensporen (links ) en aanzet tot bermgreppel (rechts). 

Deelgebied Deelgebied Deelgebied 7: 

7: 

Proefsleuf 7 is aan de noordzijde van de hoofdgebouwen gelegen (afb. 2.1). De oriëntatie van de 

sleuf is van noordoost naar zuidwest. Het maaiveld ligt op een hoogte van circa 2,60 m +NAP en 

de bovenkant van het sporenniveau ligt op een hoogte van circa 1,40 m +NAP. In proefsleuf 7 is 

de aanwezigheid van een esdek geconstateerd. De dikte hiervan is circa 0,8 m. Hierboven bevindt 

zich een zandige ophoging met een dikte van ongeveer 0,6m. 


17

412640 

N 

0000000 

S S S S S S S S S S 4 4 vul vul 2 

2 

2.000 2.000 2.000 

2.000 2.000 2.000 

2 

S S S S S S S S S S 5 5 5 5 

5 5 

vul vul vul vul vul vul 2 

2 

2 

S S 5 

5 


1 

1 

Afb. 3.10. 

S S 4 

4 

4 

vul vul vul vul vul vul vul vul 1 

1 

1 

S S 5 

5 

vul vul vul vul vul vul vul vul 3 

3 

3 

S S S S S S S 4 

4 

4 

vul vul vul vul vul vul vul vul vul 2 

2 

2 

2.5m 

2.5m 2.5m 2.5m 2.5m 2.5m 2.5m 2.5m 2.5m 

S S S S S S S S 6 

6 6 6 

66 

6 6 

vul vul vul vul vul vul vul vul vul vul 2 

22 

2 22 

22 

2 

2 

2.000 

2.000 

2.000 2.000 2.000 2.000 2.000 

S S S S S S S S S S S S S 6 6 6 vul vul vul vul vul vul 3 

3 

3 

S S 6 

6 

vul vul vul 1 

1 

1 

2.000 2.000 2.000 

2.000 2.000 2.000 

S S 1 1 1 vul vul vul vul vul vul vul 2 

2 

2 

7 

S S S 1 1 1 vul vul vul vul vul vul 1 

1 

1 

S S S S S S 1 1 1 vul vul vul 3 

3 

3 

In het vlak is nog een dun restant van de natuurlijke inspoelingshorizont (B-horizont) bewaard 

gebleven. Hierin zijn diverse grondsporen aangetroffen. Aan de westzijde van de werkput ligt 

een noordzuid georiënteerd langwerpig spoor (spoor 4). Het betreft een greppel met daarin een 

vulling van lichtgrijs uitgeloogd zand en een donkere humeuze vulling. Uit deze laatste vulling is 

een botanisch monster genomen (vnr. 7) 

Een tegen de bruine ondergrond in kleur sterk contrasterend spoor betreft een relatief grote 

ovale kuil met een gelaagde vulling van geelwit zand, afgewisseld met donkere humeuze bandjes 

(spoor 6). Deze kuil lijkt te zijn doorsneden door een kuil met dezelfde typerende vulling (spoor 

5), maar het is ook mogelijk dat beide sporen gelijktijdig zijn gegraven. Het is niet duidelijk hoe 

deze sporen moeten worden geïnterpreteerd. Wel kan op basis van de gelaagde vulling worden 

vastgesteld dat de kuilen onder natte omstandigheden zijn gegraven. De (witte) kleur van de 

vulling wijst er tevens op dat men tot diep in de C-horizont heeft gegraven. Wellicht dat het hier 

gaat om de ingraafkuil van een waterput. Er is in het vlak een coupe gezet waaruit bleek dat 

spoor 6 tot op een diepte beneden de 40 cm doorliep. 

Zowel de greppel als de grote kuil worden doorsneden door een groot langwerpig oostwest 

georiënteerd spoor dat zich over de gehele lengte van de werkput uitstrekt (spoor 1). De 

vullingen bestaan uit grijsbruin humeus zand. Op deze locatie werd de aanwezigheid van een 

gracht vermoed en deze kon hiermee dan ook worden bevestigd. De lengte van dit spoor is 

minimaal 10,5 m en de breedte 2 m. De gracht is in het vlak gecoupeerd (tot beneden het 

grondwaterniveau) en had in totaal een diepte van minimaal 65 cm. Uit het diepst bereikte deel is 

een botanisch monster genomen (vnr. 8). 

Op basis van een vergelijkbare opvulling als die in de gracht is aangetroffen, kunnen wellicht ook 

nog andere sporen tot deze periode worden gerekend. Dit betreffen de kuilen spoor 7 t/m 10. 

Hieraan zijn echter geen specifieke functies te koppelen. 


8 

141365 141370 



9 

10 10 10 10 10 

10 10 10 

18

Afb. 3.11. Het vlak in werkput 7. Gezien richting het oosten. 

Deelgebied Deelgebied 8: 

8: 

Proefsleuf 8 is direct ten zuiden van de hoofdgebouwen gelegen en lag deels ingeklemd tussen 

de bebouwing (afb. 2.1). De oriëntatie van de sleuf is van noordoost naar zuidwest. Het maaiveld 

ligt op een hoogte van circa 3,00 m +NAP en de bovenkant van het sporenniveau ligt op een 

hoogte van circa 2,20 m +NAP. In werkput 8 is een bouwvoor met een dikte van circa 0,3 m 

aangetroffen. 


19

412602 412604 412606 

N 

0000 

S S S S S S S S S S S S 33 

33 

3 

3 

vul vul vul vul vul 2 

2 

2 

999 

999 

999 

11 

11 

S S 3 

3 

3 

vul vul 1 

1 

1 

4444 

Afb. 3.12. 

10 

10 

2 

999999999 

141376 141378 141380 141382 

2.5m 2.5m 2.5m 2.5m 

2.5m 2.5m 

5 



1 


6 

7 

8 

999 999 

999 

20


Aan zowel de oost- als de westzijde werd het sporenvlak begrensd door recente verstoringen. 

Aan de oostkant betrof dit een kabelsleuf en aan de westzijde een verstoring die waarschijnlijk 

samenhangt met het ingraven van een olietank. 

In het vlak waren vrijwel alleen rommelige puinhoudende vullingslagen te zien van de op deze 

locatie verwachtte gracht. De oriëntatie hiervan is, gezien de lengterichting van deze lagen, van 

noordwest naar zuidoost. De begrenzing van deze gegraven waterloop kon door de aanwezigheid 

van de recente verstoringen en de beperkte manoeuvreerruimte voor de kraanmachine niet 

worden bepaald. 

Deelgebied Deelgebied 9: 

9: 

Proefsleuf 9 is ten zuiden van de hoofdgebouwen gelegen en lag ten westen van de 

begraafplaats en in het bos (afb. 2.1). De oriëntatie van de sleuf is van noordoost naar zuidwest. 

Het maaiveld ligt op een hoogte van circa 2,35 m +NAP en de bovenkant van het sporenniveau 

ligt op een hoogte van circa 1,60 m +NAP. In proefsleuf 9 is een humeus dek van 0,2 m 

aangetroffen. Aan de basis hiervan zijn enkele schopsteeksporen aangetroffen. 


21

412540 412545 412550 

N 

0000000000 

Afb. 3.14. 

S S 1 1 vul vul 2 

2 

999 

999 999 

2.5m 2.5m 2.5m 2.5m 2.5m 2.5m 

2.5m 2.5m 2.5m 

S S S S S S S 1 1 vul vul vul vul vul vul 3 

3 

1.000 

1.000 1.000 1.000 1.000 1.000 

1.000 

1.000 

1.000 

S S 1 1 vul vul vul vul vul vul vul vul 1 

1 

1.000 

1.000 

1.000 

1.000 

S S S S S S S S S S 8 8 vul vul vul vul vul 1 

1 

1.000 1.000 1.000 

1.000 

1.000 1.000 1.000 1.000 

1.000 1.000 1.000 1.000 1.000 1.000 

1.000 1.000 1.000 

2 

141400 141405 141410 141415 



1.000 1.000 1.000 

1.000 

In het vlak is een groot langwerpig spoor aangetroffen met een oriëntatie van noordoost naar 

zuidwest (spoor 1). Het betreft hier mogelijk de tegenhanger van de gracht in werkput 7. Het 

spoor is minimaal 13 m lang en 3,6 m breed. Aan de oostzijde loopt deze haaks om in noordelijke 

richting. Op basis van de locatie en de vorm kan worden verondersteld dat deze gracht deel heeft 

uitgemaakt van een rechthoekige of vierkante omgrachting die behoort tot de voorburcht en dat 

deze aan de westzijde was gelegen. Aan zowel de zuid- als oostzijde liepen op min of meer 

regelmatige afstand van elkaar zes ondiepe greppeltjes in de gracht uit. De functie hiervan is niet 

duidelijk. Mogelijk gaat het hier om afwateringsgreppeltjes die net als de greppeltjes in werkput 2 

zijn op te vatten als ontginningsgreppeltjes. Deze sporen zijn echter minder scherp begrensd en 

hebben daarmee een hogere ouderdom dan de greppels/spitsporen in werkput 2. 

In het oostelijk deel van de proefsleuf is een concentratie sporen gevonden waarvan enkele 

elkaar overlappen. Het betreft onder andere een relatief grote kuil (spoor 8). Deze was enigszins 

rechthoekig en had twee vullingen. De buitenste vulling in het vlak (vulling 1) was donkergrijs 

van kleur en de binnenste vulling (vulling 2) bestond uit vrijwel schoon geel zand met een enkel 

fragment baksteen. Vulling 1 liep aan de westzijde uit in een smal greppeltje dat net als de 

greppeltjes aan de zuidzijde aan leek te sluiten op de gracht. In vulling 1 is één wandfragment 

van grijsbakkend aardewerk uit de periode circa 1300-1500 gevonden. Hiermee lijkt de kuil in 

dezelfde periode te zijn opgevuld dan de gracht. 

Ook werden enkele (paal)kuilen aangetroffen (spoor 2, 3, 4 en mogelijk 5 en 6). De sporen 4 en 5 

oversneden de eerder genoemde kuil spoor 8. 


999 

999 

6 

1.000 1.000 1.000 

1.000 1.000 1.000 

5 

33333 

7777777 

S S S S S S S 8 

8 

8 88 

88 

8 


2 

22 

2 2 22 

22 

2 

4 

22


Afb. 3.16. Detail vlak oostzijde werkput 9. Gezien richting het zuiden. 


23

3.3 Vondstmateriaal 

Inleiding 

Gedurende het veldwerk zijn in totaal 167 vondsten verzameld. Waar mogelijk is per grondspoor 

of laag verzameld. Vondsten die niet aan een specifieke context waren te koppelen zijn in 

eenheden van 2 x 2m verzameld. Het vondstmateriaal betreft voornamelijk de categorieën: 

aardewerk, bouwmateriaal en metaal (zie tabel). Hieronder wordt een korte beschrijving van de 

aangetroffen mobilia per vondstcategorie gegeven. 

Vondsttotalen 

Vondsttotalen 

INHOUD Som van aantal Som van gewicht (in gram) 

Aardewerk 108 3598,5 

Bot 2 24,2 

Bouwmateriaal 24 5539,6 

Glas 7 51,8 

Metaal 12 1377,5 

Natuursteen 13 1357,8 

Pijpaarde 1 1,3 

Tabel 2. Vondsttotalen per vondstcategorie. 

Aardewerk 

Het aardewerkspectrum omvat zowel fragmenten uit de prehistorie als de Vroege en Late 

Middeleeuwen en de Nieuwe tijd. Het betreft over het algemeen wandscherven en er zijn weinig 

karakteristieke en daardoor scherp te dateren, fragmenten in het vondstcomplex 

vertegenwoordigd. 11 

Prehistorie: 

Het prehistorisch aardewerk betreft enkele opspitvondsten (vnrs. 9 en 21) die afkomstig zijn uit 

middeleeuwse sporen. Het gaat hier om circa tien handgevormde wandscherven met zowel 

potgruis- als zandmagering. Eén fragment betrof een fragment van een licht besmeten pot met 

zandmagering (vnr. 21). Deze combinatie wijst op een datering in de Late IJzertijd. 

Afb. 3.17 Fragment besmeten aardewerk. 

11 

Scan middeleeuws en nieuwetijds aardewerk: mevr. N.L. Jaspers; determinatie prehistorisch aardewerk: 

mevr. S. Beckerman. Aanvullende informatie: A. Ostkamp, mevr. F. Reigersman en mevr. J. Dijkstra. 


24

Vroege Middeleeuwen: 

Het onderzoek heeft slechts één vondst opgeleverd die wellicht in de Vroege Middeleeuwen is te 

plaatsen. Het gaat hier om een fragment aardewerk in een fijn grijs baksel met een gladde 

buitenzijde (vnr. 13). Het stuk is sterk beschadigd/afgesleten waardoor het niet duidelijk is of zich 

hier al dan niet een radstempelversiering op bevindt. Het betreft mogelijk een fragment van een 

zogenaamde knikwandpot die globaal in de 5 e 

– 7 e 

eeuw is te dateren. Het stuk is afkomstig uit 

de vulling van gracht spoor 1 in werkput 7. In dezelfde context zijn fragmenten aardewerk uit de 

periode 1300-1500 gevonden. Dit wijst er op dat het hier waarschijnlijk om opspit gaat. 

Afb. 3.18. Fragment van een mogelijke knikwandpot. 

Late Middeleeuwen: 

Het aardewerkspectrum uit de Late Middeleeuwen omvat zowel rood- als grijsbakkend 

aardewerk. Deze laatste categorie is hierbij in de meerderheid. Er is slechts één randfragment 

geborgen. Dit betreft een fragment van een relatief grote voorraadpot (vnr. 10). Volgens het 

classificatiesysteem voor middeleeuws en post-middeleeuws aardewerk en glas (ook wel kortweg 

het ‘Deventer systeem’ genoemd) betreft het een pot van het type g-pot-4 met een datering in de 

periode 1350-1450. Van roodbakkend aardewerk is een uitgeknepen handvat van een bakpan 

vermeldenswaardig (vnr. 31: datering circa 1400-1550). Ook zijn fragmenten van steengoed 

kannen uit het Duitse Siegburg en geëngobeerde steengoed kannen uit het Duitse Langerwehe 

aangetroffen. De fragmenten uit Langerwehe zijn hier in de meerderheid. De algemene datering 

van het aardewerk ligt in de periode 1300-1500. 

Afb. 3.19. Voorbeeld van aardewerk van het type g-pot-4 uit Kampen (uit: Clevis & Smit 1990). 

Nieuwe tijd: 

Het aardewerkspectrum uit de Nieuwe tijd omvat fragmenten roodbakkend aardewerk 

(waaronder één fragment van een slibversierd bord uit de periode 1550-1650; vnr. 30), faience, 

industrieel witbakkend aardewerk en porselein. 

In de bovenste grachtvulling (spoor 1) in werkput 8 is een concentratie industrieel witbakkend 

aardewerk gevonden (vnr. 29). Het betreft hier enkele tientallen fragmenten van deksels die een 

algemene datering in de periode circa 1850-1950 hebben. Op basis van de versiering in art deco 

stijl kan dit materiaal meer precies in de jaren ’30 van de vorige eeuw worden geplaatst. 

De bovengrond van werkput 2 leverde een fragment van een stuiter op (vnr. 2). Deze was 

vervaardigd van steengoed en afkomstig uit het Duitse Langerwehe. 


25

Glas 

Het onderzoek heeft zeven glasvondsten opgeleverd. Dit betreft onder andere fragmenten recent 

en 18 e eeuws ruitglas. Twee fragmenten van flessen (vnr. 27 en 28) zijn in de 18 e eeuw te dateren. 

Metaal 

Gedurende het onderzoek zijn vooral recente metalen voorwerpen gevonden. Het gaat hier vooral 

om strooivondsten zoals munten (een zinken 1-centstuk uit 1943, een nikkelen 1-guldenstuk uit 

1984) , een zakmesje en twee kleine loden visnetverzwaarders. In de bovenste vulling van de 

greppel (spoor 1) in werkput 2 is een stuk gereedschap gevonden (vnr. 6). De vondst is sterk 

gecorrodeerd, maar nog wel determineerbaar. Het betreft een ijzeren draadtang die ook als 

recent is te bestempelen. 

Enkele iets ouder te dateren vondsten betreffen een munt uit het stort van werkput 9 (vnr. 33) en 

een munt uit de grachtvulling in werkput 9 (vnr. 31). Het gaat hier om sterk afgesleten en 

gecorrodeerde koperen duiten uit de periode 1600 -1800. 

Natuursteen en keramisch bouwmateriaal 

Een korte inventarisatie van de gebruikte baksteenformaten in de huidige kasteeltoren leverde 

twee verschillende formaten op. De oorspronkelijke toren was gemetseld van baksteen in de 

formaten 25,5/28 x 11,5/13,5 x 6/7 cm. 12 Een latere toevoeging betreft een strook ingehakte 

bakstenen aan de onderzijde. Deze reparatie is uitgevoerd in het kleinere formaat 21 x 10 x 4,5 

cm en wordt in de westelijke muur gemarkeerd door zowel een rol- als een stroomlaag in het 

metselwerk. 

Het bouwmateriaal dat afkomstig is uit de gracht in werkput 9 (spoor 1) leverde enkele 

baksteenfragmenten op (vnr. 20 en 21). De lengte van deze bakstenen kon in geen geval worden 

bepaald (de grootste lengte bedraagt 20 cm). De breedte lag tussen de 11 en 12,5 cm en de dikte 

tussen de 4 en 6 cm. Dit sluit aan bij het grootste formaat dat is verwerkt in de toren. 

Van een fragment baksteen uit de mogelijke karrensporen in werkput 6 (vnr. 17) kon enkel de 

dikte bepaald worden. Deze bedraagt 5 cm. 

In de bovenste grachtvulling in werkput 7 is een vloertegelfragment aangetroffen (vnr. 13). Het 

betreft een oxiderend gebakken ongeglazuurd exemplaar met de afmetingen 10x 10 x 2,5 cm. 

Voor wat betreft het natuursteen kunnen slechts twee categorieën worden onderscheiden. De 

eerste betreft enkele onbewerkte keitjes en de tweede categorie betreft fragmenten daklei. Deze 

laatste vondsten zijn gezien de verschillende kleurnuances (grijs, groen, paars) afkomstig uit 

verschillende groeves. 

Afb. 3.20. Het metselwerk aan de oosten noordzijde van de huidige kasteeltoren. Gezien richting 

het zuidwesten. 

12 

Maximale variatiebreedte door combinatie van eigen opmetingen en meetgegevens van Hermans & Orsel 

2005. 


26

Archeobotanisch onderzoek 

Door M. Bouman en M. van Dinter 

Inleiding 

In het PvE is de volgende vraag gesteld: 



Om deze vraag te kunnen beantwoord zijn in proefsleuf 7 (deelgebied 7) twee botanische 

monsters genomen. Het eerste monster (vondstnummer 7) is afkomstig boven het 

grondwaterniveau, uit een donker humeuze vulling van een noordzuid georiënteerd greppel 

(spoor 4; ca. 1.40 m –mv). Het tweede monster is afkomstig uit een oostwest georiënteerde 

gracht (spoor 1). De vullingen bestaan uit grijsbruin humeus zand. Het spoor is in het vlak 

gecoupeerd (tot in het grondwaterniveau). Uit het diepst bereikte deel (1.65 m –mv) is een 

botanisch monster genomen (vnr. 8). 

Method Methode Method 

De monsters voor botanische macroresten en zaden zijn met water gezeefd over drie zeven met 

een diameter van 1, 0.5 en 0.25 mm. In totaal is er een sedimentvolume van 4.5 liter over alle 

zeven gezeefd. De monsters zijn verdeeld over de volgende fracties:

Monster 8: 

Het monster bevat veel botanisch materiaal dat goed te determineren is. Het monster bevat hout 

en riet. Het monster bevat daarnaast een grote verscheidenheid aan zaden. Er worden 

verschillende vegetatietypes gevonden. Er worden voornamelijk zaden gevonden van aquatische 

vegetatie en oevervegetatie. Maar ook enkele zaden van de vlier (Sambucus Nigra) zijn 

aangetroffen. Er is geen houtskool in de monsters aangetroffen. Daarnaast zijn ook geen 

verkoolde zaden of macroresten aangetroffen. Verder zijn er verscheidene keverschildjes 

gevonden en enkele eieren van watervlooien. 

materiaal materiaal materiaal Vegetatie Vegetatie (cultuur) (cultuur) Vegetatie Vegetatie (natuurlijk) (natuurlijk) Overig 

monsternummer kaf cultuur Bos / struik oever water hk insect analyse 

Heus-07 / 0008 G - +- +- + ++ - + ZG 

Tabel 4. Resultaten waardering botanische macroresten en zaden (legenda: materiaal = 

hoeveelheid zaden (G = >50); vegetatie = aanwijzingen voor verschillende types vegetatie; kaf = 

aanwezigheid kaf resten; hk = aanwezigheid houtskool; insect = aanwezigheid insectresten; 

analyse = geschiktheid voor verdere analyse (ZG = zeer goed), - = niet aangetroffen, +- = 

aanwezig, + = duidelijk aanwezig, ++ = aanwezig in overvloed). 

Conclusie en aanbeveling 

Vondstnummer 8 bevat zeer veel onverkoolde botanische resten. Er is een grote variatie aan 

zaden gevonden behorende tot verschillende typen vegetatie. Er zijn bovendien zaden aanwezig 

die de mogelijkheid bieden tot een 14 C datering. Op basis hiervan kan worden gesteld dat de 

kwaliteit van het monster goed is. 

Ten aanzien van de andere onderzoeksvragen kan worden gesteld dat op basis van dit monster 

een reconstructie van het lokale (gracht)milieu gemaakt kan worden. Er is op deze locatie van de 

gracht geen aanwijzing gevonden voor het lozen van beer en/of afval. Wanneer echter een 

monster word genomen van bijvoorbeeld een uitstroomwaaier (vondstrijke grachtvulling) van een 

latrinekoker, dan kunnen de onderzoeksvragen ten aanzien van status, eetgewoonten en/of de 

verbouw van gewassen waarschijnlijk wel worden beantwoord. 


28

4 Conclusie 

4.1 Beantwoording van de onderzoeksvragen 

De onderzoeksvragen die in het Programma van Eisen zijn gesteld zullen hier worden 

beantwoord op basis van de bevindingen van het proefsleuvenonderzoek. 

- Zijn bewoningssporen aanwezig? Zo ja, wat is de aard, functie, gaafheid, kwaliteit, datering, 

fasering en conserveringstoestand van deze sporen? 

In alle werkputten zijn archeologische sporen aanwezig. Deze dateren uit de Late Middeleeuwen 

en de Nieuwe tijd. Enkele sporen kunnen mogelijk op basis van hun onscherpe begrenzingen (en 

de aanwezigheid van prehistorisch aardewerk in jongere sporen) in de prehistorie worden 

gedateerd. 

-Zijn er nog resten van de voorganger(s) van het huidige kasteel in de ondergrond bewaard 

gebleven? Maakt een voorburcht deel uit van het complex? Gaat het hier om een kasteel met een 

complex grachtensysteem? 

Aan zowel de noord-, zuid,- als westzijde zijn resten van de voorganger van het huidige kasteel 

aangetroffen. Het betreft hier delen van opgevulde waterlopen die zijn te interpreteren als delen 

van een slotgracht. Van de gracht aan de zuidzijde is zowel de zuidelijke als de oostelijke 

begrenzing aangetroffen. De begrenzing van dit spoor heeft een haaks verloop en zal een 

vierkant of rechthoekig terrein hebben omsloten. Gezien de ligging ten opzichte van de huidige 

kasteeltoren zal het hier gaan om de gracht van de voorburcht. De vondsten uit de bovenste 

vullinglagen van de gracht aan zowel de noord- als zuidzijde dateren in de periode tussen circa 

1300 en 1500. Deze grachtdelen zullen dan ook in dezelfde periode buiten gebruik zijn geraakt. 

De vondsten uit de westelijke gracht hebben een veel latere datering. Deze gracht heeft nog tot 

in de 20 e 

eeuw gefunctioneerd. 

- Waar zijn nog muurresten en/of uitbraaksleuven aanwezig? 

- Wat is de datering van de aanwezige muurresten? 

- Wat is de ruimtelijke spreiding van de muurresten, zowel verticaal als horizontaal? 

- Kunnen uitspraken gedaan worden over de oorspronkelijke functie van de gebouwde elementen? 

Wat was de functie van het complex in termen van weerbaarheid versus bewoning? 

- Zijn uitspraken mogelijk over de bouwen sloopgeschiedenis van de structuur waartoe de 

muurresten behoren? 

Gedurende het onderzoek zijn geen muurresten en/of uitbraaksleuven aangetroffen. 

- Kunnen de aangetroffen archeologische resten iets zeggen over de oorspronkelijke lay-out van het 

kasteel? 

De aangetroffen grachtloop aan de zuidzijde (werkput 9) geeft een aanwijzing voor de locatie en 

vorm van de voorburcht. Deze was aan de westzijde van de hoofdburcht gelegen en had een 

vierkant of rechthoekig grondplan. De aanwezigheid van een wegtracé aan de noordoostzijde van 

het abdijterrein (werkput 6) wijst er op dat de entree van het complex aan deze zijde moet 

worden gezocht. Als we de oriëntatie van de bermgreppel en de karrensporen in een 

denkbeeldige rechte lijn doortrekken dan lopen deze sporen naar een punt ergens tussen de 

hoofd- en voorburcht in. De ouderdom hiervan kan echter niet nauwkeuriger worden bepaald 

dan in de periode Late Middeleeuwen - Nieuwe tijd. 

- Zijn er aanwijzingen voor eerdere bewoning op de plaats van het kasteel? 

Er zijn verschillende sporen gevonden die op stratigrafische gronden een oudere datering 

hebben. In enkele laat-middeleeuwse sporen zijn bovendien oudere scherven gevonden die 

kunnen worden beschouwd als opspit. Deze scherven dateren uit de IJzertijd. Eén scherf kan 

meer specifiek in de Late IJzertijd worden gedateerd. Verder is één scherf aangetroffen die 

mogelijk uit de Vroege Middeleeuwen stamt. 


29



Uit het waarderend onderzoek blijkt dat zich in het plangebied zowel onverkoolde als verkoolde 

resten bevinden. Specifiek kan worden gesteld dat op basis van de inhoud van de greppel 

(vondstnummer 7) vragen over houtgebruik kunnen worden beantwoord. Op basis van het uit de 

kasteelgracht afkomstige monster (vondstnummer 8) kunnen vragen over het natuurlijke milieu, 

eetgewoonten en/ of de verbouw van gewassen worden beantwoord. 

- Wat zijn de ruimtelijke dimensies van de aanwezige gracht(en)? 

De noordelijke gracht (werkput 7) is minimaal 10,5 m lang en 2 m breed. De zuidelijke gracht 

(werkput 9) is minimaal 13 m lang en 3,6 m breed. Op basis van de datering van het 

vondstmateriaal kunnen deze gegraven waterlopen in dezelfde periode hebben gefunctioneerd. 

Als we er vanuit gaan dat de aangetroffen noordelijk en zuidelijk gelegen grachten elkaars 

tegenhanger vormen, dan bedraagt de buitenwerkse afmeting circa 219 m. Op basis van de hoek 

die is aangetroffen in werkput 9 kan worden verondersteld dat het hier gaat om een gracht die 

behoort tot de voorburcht. 

-Gaat het hier om een complex grachtensysteem zoals bijvoorbeeld bij de kastelen Eelde, Kuinre, 

Ramele en Voorst zijn aangetroffen? 

Vooralsnog is er geen aanwijzing gevonden voor de aanwezigheid van een complex 

grachtensysteem. 

- Wat is de datering voor de aanlegfase, voor de gebruiksfase en voor de eindfase van de gracht? 

- Bevat de gracht ook vondstmateriaal, en zo ja, is dit geclusterd in bepaalde delen van de gracht? 

- Zijn op basis van de samenstelling van het vondstmateriaal uitspraken mogelijk over milieu, status, 

eet- en leefgewoonten? 

Op basis van de geringe hoeveelheid vondstmateriaal kan een aanlegdatering van zowel de 

gracht aan de noord- als de zuidzijde rond circa 1300 worden gesteld. De gracht aan de 

westzijde heeft enkel vondstmateriaal uit de Nieuwe tijd opgeleverd. De einddatering van de 

gracht aan de noorden zuidzijde ligt rond circa 1500. Enkel in de jongste vulling van de gracht 

aan de westzijde van het huidige hoofdgebouw is een concentratie vondsten aangetroffen. Deze 

aardewerkconcentratie dateert uit de 20 e 

eeuw. 

Uit het vondstmateriaal dat bij dit inventariserend onderzoek is aangetroffen valt voorlopig geen 

zelfstandig beeld te schetsen over de materiele cultuur van de eertijdse bewoners. Het is echter 

wel te verwachten dat zich op een dieper niveau in de grachten concentraties afval bevinden. Het 

begeleiden van het opschonen van de huidige gracht aan de oostzijde door leden van de 

Heemkundekring Onsenoort heeft een schat aan vondstmateriaal uit de 17 e 

– 20 e 

eeuw 

opgeleverd. 

- Zijn er ook beschoeiingen aanwezig? Zo ja, hoe zijn deze geconstrueerd? Is hierin een fasering te 

onderscheiden? Welke houtsoorten zijn gebruikt? 

Het onderzoek van de grachten heeft geen aanwijzingen opgeleverd voor de aanwezigheid van 

beschoeiingen. 

-Zijn er enkeerdgronden aanwezig? 

In proefsleuf 7 is de aanwezigheid van een esdek geconstateerd. De dikte hiervan is circa 0,8 m. 

In werkput 8 is een humeus dek van 0,3 m aangetroffen en in werkput 9 van 0, 2 m. Aan de basis 

hiervan zijn ontginningsgreppels en schopsteeksporen aangetroffen. 

Zo ja, wanneer is het esdek aangelegd? 

In het profiel van werkput 7 is gezien dat het esdek boven op de vullingen van de kasteelgracht is 

gelegen. Op basis van het jongste vondstmateriaal in de grachten aan de noorden zuidzijde 

(werkput 7 en 9) kan de vorming van het esdek dus na circa 1500 worden gedateerd. 


30

-Zijn er sporen van bewoning uit de steentijd en/of metaaltijden? 

Zo ja, wat is de aard, functie, gaafheid, kwaliteit, datering, fasering en conserveringstoestand van 

deze sporen? 

Er zijn geen sporen gevonden waarin enkel in de prehistorie te dateren vondstmateriaal is 

vertegenwoordigd. In enkele middeleeuwse sporen zijn echter wel in de (Late) IJzertijd te dateren 

aardewerkvondsten gedaan. Bovendien kan op basis van de vage begrenzingen van enkele 

sporen in werkput 2 (dit uitgezet tegen de scherpe begrenzingen van de in de Middeleeuwen te 

dateren sporen) worden aangenomen dat zich in het plangebied sporen uit de prehistorie 

bevinden. 

4.2 Synthese 

Het kasteelcomplex 

Het onderzoek op de planlocatie Mariënkroon te Nieuw Kuijk heeft uitgewezen dat zich nog 

steeds restanten van het kasteelcomplex in de ondergrond bevinden. Deze bestaan uit delen van 

een gracht die is opgevuld in de periode circa 1300-1500. Het is verleidelijk om aan te nemen dat 

dit deel van de gracht buiten gebruik raakte bij de historisch bekende verwoesting in 1372 en 

herbouw van 1382. Dit blijft echter een hypothese bij gebrek aan scherper te dateren 

vondstmateriaal. Voorlopig kan al wel een schetsmatige indruk van het complex gekregen 

worden omdat enkele buitenste begrenzingen van de gracht zijn aangetroffen (afb. 4.1). Hieruit 

blijkt dat zich aan de westzijde van de toren een vierkant of rechthoekig omgracht terrein moet 

hebben bevonden. Over de afmetingen van deze voorburcht kunnen we enkel een buitenwerkse 

afmeting van circa 219 m berekenen. Als we uitgaan van brede gracht van 20 meter, dan blijft er 

nog steeds een fors voorburchtterrein over met een breedte van circa 180 m. Bovendien moet 

worden opgemerkt dat het nog steeds niet ondenkbaar is dat zich (afgezien van de grachten uit 

de Nieuwe tijd) nog meerdere middeleeuwse grachten op het terrein bevinden. Met name aan de 

oostzijde van de huidige kasteeltoren is de kans op het aantreffen van dergelijke fenomenen 

groot. Hier bevindt zich in de huidige gracht namelijk een ronde uitstulping die sterk afwijkt van 

de rechthoekige omgrachting uit de Nieuwe tijd. Waarschijnlijk betreft dit een restant van de 

oorspronkelijke (ronde) omgrachting rond de hoofdburcht. De vraag blijft echter hoe deze twee 

gereconstrueerde grachtsystemen op elkaar hebben aangesloten. De hier gepresenteerde schets 

biedt wat dit betreft geen bevredigende oplossing, maar moet eerder worden gezien als een 

werkhypothese dat als vertrekpunt kan dienen voor eventueel toekomstig onderzoek. 


31

Afb. 4.1. Interpretatieschets van het complex op basis van de aangetroffen sporen en de huidige 

percelering. 

Het karrenpad 

Een intrigerende vondst in proefsleuf 6 betrof het karrenpad dat aan de westzijde werd begrensd 

door een (berm)sloot. De oriëntatie hiervan wijkt af van de zuiver geometrische inrichting van het 

complex zoals dat in de vierde bebouwingsfase (eerste helft 16 e eeuw) tot stand is gekomen. 

Tevens dient hierbij te worden opgemerkt dat de karrensporen aan de oostzijde worden 

oversneden door de huidige Wetering. Als we de lijn van het pad in een denkbeeldige rechte lijn 

in zuidelijk richting doortrekken dan lijkt dit naar een locatie te leiden dat ongeveer tussen de 

hoofd- en voorburcht in ligt. Bij gebrek aan scherp dateerbaar vondstmateriaal kan het pad 

voorlopig echter niet aan een specifieke bewoningsfase worden toegekend. 

Het esdek 

In proefsleuf 7 is de aanwezigheid van een esdek geconstateerd. De dikte hiervan is circa 0,8 m. 

In werkput 8 is een humeus dek van 0,3 m aangetroffen en in werkput 9 van 0, 2 m. Aan de basis 

hiervan zijn ontginningsgreppels en schopsteeksporen aangetroffen. Uit het profiel van werkput 7 

blijkt dat het esdek boven op de vullingen van de kasteelgracht is gelegen. Op basis van het 

jongste vondstmateriaal in de grachten aan de noorden zuidzijde (werkput 7 en 9) kan de 

vorming van het esdek voorlopig dus ná circa 1500 worden gedateerd. Het is niet duidelijk hoe 

we binnen de ontwikkeling van het complex van weerbaar kasteel naar residentie moeten 

plaatsen. In ieder geval kan hieruit worden afgeleidt dat een deel van het complex buiten de 

voorburcht is ingericht als akkerbouwland. 


32

5 Conclusie 

5.1 Waardering van de vindplaats 

De waardestelling, zoals voorgeschreven in de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (KNA 

versie 3.1, specificatie VS06) gebeurt op drie niveaus: belevingswaarde, fysieke kwaliteit en 

inhoudelijke kwaliteit. De eerste is van toepassing omdat de vindplaats deels bovengronds 

zichtbaar is. De fysieke kwaliteit van de vindplaats is gebaseerd op haar conservering en 

gaafheid. De conservering geeft aan in hoeverre de resten behouden zijn, de gaafheid in 

hoeverre de vindplaats nog compleet is. De beoordeling is voor zowel gaafheid als conservering: 

drie punten voor hoge, twee punten voor middelhoge en één punt voor lage kwaliteit. 

De vindplaats is ruimtelijk goed bewaard gebleven en kan dus worden beschouwd als zijnde van 

hoge kwaliteit. Het deel met sporen is van voldoende omvang om van een representatief deel van 

een kasteelcomplex te spreken. 

De conservering van de grondsporen is goed. Het aardewerk dat verzameld is tijdens het 

aanleggen van de sporenvlakken is weinig verweerd en gefragmenteerd. Zaden zijn onder het 

grondwaterniveau goed bewaard gebleven. Boven het grondwaterniveau is enkel houtskool goed 

bewaard gebleven. De conservering van sporen en vondsten wordt hoog gewaardeerd. Hierbij 

moet echter worden bedacht dat op regionaal niveau de conserveringsomstandigheden voor de 

vindplaats kenmerkend zijn voor dit gebied. 

De waardering van beide fysieke kwaliteitscriteria is in totaal zes punten. Dit is een score die 

bovengemiddeld is en die haar het predikaat ‘behoudenswaardig’ oplevert (tabel 5). 

Ook op inhoudelijke kwaliteit, uitgedrukt in waarden voor zeldzaamheid, informatie en ensemble, 

wordt de vindplaats beoordeeld met hetzelfde puntensysteem. De kasteellocatie vormt binnen de 

regio een zeldzame verschijning vanwege het feit dat de toren nog steeds intact is en de andere 

hierbij behorende fenomenen, zoals de voorburcht en grachten, in relatie hiermee kunnen 

worden onderzocht. De ontwikkelingsgeschiedenis van Kasteel Onsenoort geeft een prachtig 

voorbeeld van de algemene ontwikkeling van kastelen in Nederland. Onsenoort is van militair 

bolwerk met woonfunctie geëvolueerd naar representatieve residentie waarbij de woontoren 

intact is gelaten als bewuste verwijzing naar het middeleeuwse verdedigbare karakter van het 

kasteel. De totale score voor de inhoudelijke kwaliteit is negen punten en de waardering van de 

vindplaats op basis van deze criteria is dan ook hoog. 

Waarden Criteria Scores 

Beleving Schoonheid 

Herinneringswaarde 

Fysieke kwaliteit Gaafheid 3 

Conservering 3 

Inhoudelijke kwaliteit Zeldzaamheid 3 

Informatiewaarde 3 

Ensemblewaarde 3 

Hoog Midden Laag Totale score 

Hoog 

Hoog 

Representativiteit N.v.t. 

Tabel 5. Scoretabel waardestelling (naar KNA, versie 3.1). 

5.2 Aanbeveling 

≥ 5 behoudenswaardig 

≥ 7 behoudenswaardig 

Er zijn resten uit de prehistorie, Late Middeleeuwen-Nieuwe tijd en mogelijk uit de Vroege 

Middeleeuwen aangetroffen. Het proefsleuvenonderzoek heeft de aanwezigheid van een esdek 

bevestigd en kon deze globaal dateren ná circa 1500. 

Het onderzoek leverde op alle planlocaties resten op die gekoppeld kunnen worden aan het 

kasteelcomplex en hieraan voorafgaande bewoningsfasen. Hiermee leverde het onderzoek 

behoudenswaardige archeologische resten op. Geadviseerd wordt om deze resten middels 

planaanpassing te beschermen of wanneer dit niet mogelijk is deze te documenteren middels een 

opgraving. 

Het onderzoek heeft eens temeer aangetoond dat het archeologisch potentieel van dekzandruggen in 

het algemeen hoog is. Het hier gerapporteerde onderzoek toont aan dat dit voor deze specifieke 

dekzandrug ook het geval is. De overige deelgebieden bevinden zich ook op deze rug en kunnen 

daarom mogelijk ook behoudenswaardige archeologische resten bevatten. Deze resten kunnen niet 

met behulp van booronderzoek worden gewaardeerd. De waarde van de ondergrond in de 

deelgebieden 1, 3, 4 en 5 dient derhalve alsnog met behulp van proefsleuven te worden bepaald. 


33

Literatuur 

Clevis, H. & M. Smit, 1990: Verscholen in vuil. Archeologische vondsten uit Kampen 1375 – 1925, 

Zwolle. 

Janssens, M. & C. Verbeek, 2007: Heusden-Nieuwkuijk (NB), Mariënkroon, Archeologisch 

vooronderzoek, Tilburg (BILAN rapport 2007/concept). 

Hermans, T. & E. Orsel, 2005: Het kasteel Onsenoort, Bulletin Koninklijke Nederlandse 

Oudheidkundige Bond 2005-4, 94-103. 

Van der Veken, B.J.A. & C. Kraan, 2007: Programma van Eisen Heusden, Nieuwkuijk, 

Mariënkroon. Inventariserend Veldonderzoek door middel van proefsleuven (IVO-P), Amersfoort 

(ADC ArcheoProjecten PvE: 07-178). 

Lijst van afbeeldingen en tabellen 

Afb. 1.1. Locatiekaart. 

Afb. 2.1. Overzicht van putten. 

Afb. 2.2. Het plangebied op het kadastraal minuutplan van circa 1830. 

Afb. 3.1. Het plangebied op de bodemkaart. 

Afb. 3.2. Allesporenkaart werkput 2. 

Afb. 3.3. Overzicht van het vlak in werkput 2. Gezien richting het oosten. 

Afb. 3.4. Westprofiel werkput 2. 

Afb. 3.5. Detail greppel (spoor 1), spitsporen van ontginningsgreppeltjes (spoor 2) en mogelijk 

prehistorische (paal)kuil (spoor 5) in het vlak. Gezien richting het noorden. 

Afb. 3.6. Coupe door mogelijk prehistorische (paal)kuil spoor 4 (links) en sloot spoor 1 (rechts). 

Gezien richting het westen. 



Afb. 3.9. Detail zuidprofiel: karrensporen (links ) en aanzet tot bermgreppel (rechts). 







Afb. 3.16. Detail vlak oostzijde werkput 9. Gezien richting het zuiden. 

Afb. 3.17. Fragment besmeten aardewerk. 

Afb. 3.18. Fragment van een mogelijke knikwandpot. 

Afb. 3.19. Voorbeeld van aardewerk van het type g-pot-4 uit Kampen (uit: Clevis & Smit 1990). 

Afb. 3.20. Het metselwerk aan de oosten noordzijde van de huidige kasteeltoren. Gezien richting 

het zuidwesten. 

Afb. 4.1. Interpretatieschets van het complex op basis van de aangetroffen sporen en de huidige 

percelering. 

Tabel 1. Tijdsduur van de verschillende (pre)historische perioden. 

Tabel 2. Vondsttotalen per vondstcategorie. 

Tabel 3. Resultaten waardering botanische macroresten en zaden. 

Tabel 4. Resultaten waardering botanische macroresten en zaden. 

Tabel 5. Scoretabel waardestelling (naar KNA 3.1). 


34

Bijlage 1: sporentabel 

PUTNR VLAKNR SPOORNR 

SPORENTABEL 

SPORENTABEL 

AARDSPOOR M boven NAP OPMERKING 

2 1 1 Greppel 147 

2 1 2 Laag 139 

2 1 3 Laag 147 

2 1 4 Paalkuil 147 



2 1 1000 Laag 156 C-horizont 

6 1 1 Karrensporen 149 

6 1 2 Karrensporen 152 

6 1 3 Greppel 151 

6 1 4 Greppel 150 

6 1 5 Greppel 150 

6 1 6 0 vervalt 

6 1 7 Greppel 150 

6 1 8 Greppel 150 

6 1 9 Greppel 146 

6 1 999 Recent 0 

6 1 1000 156 C-horizont 

7 1 1 Gracht 98 

7 1 2 Laag 125 

7 1 3 126 vervalt 

7 1 4 Greppel 126 

7 1 5 Kuil 128 

7 1 6 Kuil 122 waterput? 

7 1 7 Kuil 133 

7 1 8 Kuil 132 

7 1 9 Kuil 131 

7 1 10 Kuil 135 

7 1 999 Recent 0 


7 1 2000 Laag 131 B-horizont 

8 1 1 Gracht 218 

8 1 2 Gracht 217 

8 1 3 Gracht 216 

8 1 4 Gracht 214 

8 1 5 Gracht 219 

8 1 6 Gracht 214 

8 1 7 Gracht 214 

8 1 8 Gracht 214 

8 1 9 Gracht 217 

8 1 10 Gracht 217 

8 1 11 Gracht 217 

8 1 999 Recent 0 

9 1 1 Gracht 157 




9 1 5 Kuil 151 

9 1 6 Kuil 153 Paalkuil? 

9 1 7 Kuil 151 

9 1 8 Kuil 151 

9 1 999 Recent 0 



35

Bijlage 2: splitstabel 

(ABR=Archeologische Basis Register, AW=aardewerk, MET=metaal, PIJP=pijpaarde, 

BW=bouwmateriaal, AWH=aardewerk handgevormd, AWG=aardewerk gedraaid, 

NS=natuursteen, BT=bot, KER=keramiek, GLS=glas, -= vervalt). 

Vondst Vondst inhoud inhoud per per put put en en spoor 

spoor 

PUTNR VLAKNR SPOORNR VONDSTNR INHOUD AANTAL GEWICHT 

2 1 999 1 - 1 - 

2 1 1 6 BW 2 1349,50 

2 1 1 6 MET 1 625,40 

2 1 1 6 PIJP 1 1,30 

2 1 999 2 AW 1 19,90 

2 1 999 2 MET 2 50,60 

2 1 999 3 MET 1 6,00 

2 1 999 4 AW 1 5,90 

2 1 999 5 MET 1 1,60 

2 1 1 6 AW 1 281,50 

6 1 2 17 AW 2 12,30 

6 1 999 19 AW 2 58,70 

6 1 2 17 BW 1 497,40 

6 1 2 18 - - - 

7 1 999 11 AW 1 2,00 

7 1 1 13 AWH 2 18,80 

7 101 999 10 AW 1 63,50 

7 1 999 12 NS 4 251,80 

7 1 999 12 GLS 1 3,20 

7 1 999 12 AWH 1 114,80 

7 1 999 12 AWG 3 9,40 

7 1 999 11 NS 1 27,10 

7 1 6 9 AW 1 11,20 

7 1 1 25 AWG 1 20,60 

7 1 1 16 AW 5 26,10 

7 1 1 15 BW 4 63,30 

7 1 1 15 AW 1 9,80 

7 1 1 13 BT 1 8,80 

7 1 1 13 AWG 4 90,00 

7 1 1 13 BW 2 378,10 

8 1 1 29 GLS 2 3,80 

8 1 2 31 AW 2 135,30 

8 1 999 27 GLS 1 31,20 

8 1 1 29 AW 51 2925,00 

8 1 999 28 AWG 1 6,00 

8 1 999 27 AWG 1 59,80 

8 1 4 30 AW 1 10,10 

8 1 3 32 GLS 1 3,20 

8 1 3 32 AWG 1 78,00 

8 1 2 31 NS 1 109,20 

8 1 2 31 MET 1 2,60 

8 1 2 31 BT 1 15,40 

8 1 2 31 AWG 3 80,60 

8 1 999 28 GLS 2 10,40 

9 1 1 20 BW 8 2031,70 

9 1 1 26 AWG 1 1,50 

9 1 999 22 AW 1 13,40 

9 1 8 23 AW 2 8,30 

9 1 5 24 MET 1 16,90 

9 1 5 24 BW 1 32,20 

9 1 5 24 AW 1 5,60 

9 1 1 26 KER 1 19,00 

9 1 1 26 BW 4 639,00 

9 1 1 21 NS 1 420,60 

9 1 1 21 MET 1 20,30 

9 1 1 21 BW 1 548,40 

9 1 1 21 AWH 8 93,90 

9 1 1 21 AWG 3 46,80 

9 1 1 20 MET 1 597,10 

9 1 999 33 MET 1 2,10 

9 1 1 20 AWG 5 111,00 

9 1 1 20 AW 3 9,90 

9 1 1 20 NS 6 549,10 


36

BILAN 

RAPPORT 2008/007 

Heusden – Nieuwkuijk (NB), Mariënkroon 

Archeologisch vooronderzoek 

In opdracht van Stichting Mariapoli Mariënkroon

Rapport-ID 

Titel Heusden-Nieuwkuijk (NB), Mariënkroon. Archeologisch 

vooronderzoek. 

ISSN 1572-3194-2008/007 

Rapportnummer 2008/007 

Aantal pagina's 52 

Opdrachtgever Stichting Mariapoli Mariënkroon 

Contactpersoon opdrachtgever Dhr. A. van der Burgt 

Onderzoekskader Vergunning voor de renovatie en uitbreiding van de 

abdij 

Projectleider BILAN Mevr. M. Janssens 

Auteur(s) Mevr. M. Janssens, dhr. C. Verbeek 

Kaarten en afbeeldingen Dhr. J. van Gestel 

Datum definitief 18 januari 2008 

Digitale versie 18 januari 2008 

Verzending definitief aan Stichting Mariapoli Mariënkroon 

Provincie Noord-Brabant 

Akkoord BILAN 

BILAN 

B: Fontys Hogescholen, Mollergebouw 

Prof. Goossenslaan 1-01, ruimte A 1.16, Tilburg 

P: Postbus 90903, 5000 GD TILBURG 

T: 0877 876322 

F: 013 5360051 

E: bilan@fontys.nl 

W: www.bilan.nl 

Dhr. C. Witteveen 

Directeur 

© BILAN 2008 

Dhr. C. Verbeek 

Senior-archeoloog 

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt door 

middel van druk, fotokopie, microfilm, elektronisch databestand of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke 

toestemming van de uitgever. Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave dient men zich tot de uitgever te wenden.

Inhoudsopgave 

Samenvatting.........................................................................................................................................................................................7 

1 Inleiding.......................................................................................................................................................................................................9 

1.1 Administratieve gegevens project....................................................................................................................................9 

1.2 Ligging van het plangebied..............................................................................................................................................10 

1.3 Huidig en toekomstig gebruik.........................................................................................................................................11 

2 Bureauonderzoek.................................................................................................................................................................................14 

2.1 Onderzoeksmethode............................................................................................................................................................14 

2.2 Geologie en landschap........................................................................................................................................................14 

2.3 Historische situatie................................................................................................................................................................16 

2.4 Bekende archeologische waarden .................................................................................................................................19 

3 Verwachtingsmodel en vraagstelling..........................................................................................................................................21 

4 Inventariserend veldonderzoek.....................................................................................................................................................22 

4.1 Onderzoeksmethode............................................................................................................................................................22 

4.2 Resultaten van het veldonderzoek................................................................................................................................22 

4.3 Archeologische indicatoren ..............................................................................................................................................26 

5 Toetsing en beantwoording............................................................................................................................................................27 

6 Conclusie en selectieadvies..............................................................................................................................................................28 

7 Literatuur.................................................................................................................................................................................................29 

Bijlage 1: Administratieve gegevens en lijst met afkortingen conform ASB..........................................................31 

Bijlage 2: Boorstaten.........................................................................................................................................................................33 

Bijlage 3: Vondstenlijst....................................................................................................................................................................41 

Bijlage 4: Plan van Aanpak ............................................................................................................................................................43 

Bijlage 5: Overzicht archeologische perioden.......................................................................................................................51 

Bijlage 6: Overzicht geologische perioden.............................................................................................................................52 

Figuren 

Fig. 1: Ligging van het plangebied in de regio......................................................................................................................10 

Fig. 2: Huidig grondgebruik in plangebied en omgeving. ...............................................................................................11 

Fig. 3: Toekomstig grondgebruik in plangebied. .................................................................................................................12 

Fig. 4: Fasering van de ruimtelijke ontwikkeling..................................................................................................................13 

Fig. 5: Het plangebied op de bodemkaart...............................................................................................................................16 

Fig. 6: Het kasteel aan het einde van de negentiende eeuw..........................................................................................17 

Fig. 7: Het plangebied op het minuutplan van ca. 1830...................................................................................................18 

Fig. 8: Het plangebied op de IKAW met ARCHIS-waarnemingen en AMK-terreinen..........................................19 

Fig. 9: Ligging van het plangebied met boorpunten en NAP-hoogten......................................................................23 

Fig. 10: Impressie van het plangebied ter hoogte van deelgebied 2.............................................................................24 

Fig. 11: Impressie van het plangebied ter hoogte van deelgebied 4.............................................................................25

Samenvatting 

BILANRAPPORT 2008/007 

Op 4 april 2007 verleende de Stichting Mariapoli Mariënkroon aan BILAN opdracht voor het uitvoeren van 

een archeologisch vooronderzoek op de locatie “Abdij Mariënkroon” aan de Abdijlaan 8 te Nieuwkuijk 

(gemeente Heusden, provincie Noord-Brabant). De aanleiding was de voorgenomen nieuwbouw op de 

locatie. Voorafgaand hieraan is een bestemmingsplanwijziging nodig. Het onderzoek bestond uit een 

bureauonderzoek en een karterend inventariserend veldonderzoek door middel van boringen. Het doel 

was het vaststellen van de archeologische verwachting van het plangebied. 

Uit het bureauonderzoek blijkt dat het plangebied deel uitmaakt van een gebied met hoge bruine 

enkeerdgronden. Waar deze voorkomen op de hoger en dus droger gelegen dekzandrug, hebben zij een 

hoge verwachting gekregen. In de lager gelegen en nattere dekzandvlakte hebben zij een lage 

verwachting. Hoge bruine enkeerdgronden kunnen zijn ontstaan door plaggenbemesting, diepploegen, 

overstromingen of een combinatie van deze factoren. 

Doordat het plangebied vermoedelijk lange tijd onder veen heeft gelegen, zijn waarschijnlijk slechts 

archeologische waarden uit de periode voor de veengroei (steentijd en eventueel metaaltijden) of na de 

ontvening (late Middeleeuwen en Nieuwe Tijd) te verwachten. Het plangebied zelf is reeds vanaf de 

dertiende eeuw en mogelijk eerder in gebruik, eerst als kasteelterrein, later als abdij. Enkele deelgebieden 

behoorden tot het kasteelcomplex zelf; andere lagen in het bos ten westen van het kasteel. 

Tijdens het veldwerk werden in deelgebieden 7, 8 en 9 indicatoren en sporen aangetroffen die mogelijk 

verband houden met het kasteel. Aan de zuidrand van deelgebied 2 kunnen mogelijk nog resten in relatie 

tot de buitenste gracht gevonden worden. Ter hoogte van deelgebied 6 ligt nu nog de oostelijke gracht, 

achter de middeleeuwse woontoren. Tijdens het veldonderzoek werden geen steentijdvindplaatsen 

aangetroffen. 

In deelgebieden 2, 7, 8 en 9 wordt een vervolgonderzoek noodzakelijk geacht. Vanwege de kleine 

oppervlakte van de deelgebieden gebeurt dit het beste door middel van een proefsleuvenonderzoek, 

waarbij de proefsleuven gelokaliseerd zijn ter plaatste van de toekomstige bouwputten. 

Voor de overige deelgebieden wordt een vervolgonderzoek niet noodzakelijk geacht 1 . De deelgebieden 

maakten historisch deel uit van de groene zones rondom het kasteeldomein. Het is niet waarschijnlijk dat 

hier sporen of structuren zullen worden aangetroffen. Het humeuze dek in boringen 1, 2 en 10 voldeed 

niet aan de criteria van een hoge bruine enkeerdgrond. In deelgebieden 1, 3, 4 en 5 werden ook geen 

indicatoren aangetroffen die wijzen op een vindplaats. 

Dit is een selectieadvies dat door het bevoegd gezag, de provincie Noord-Brabant, dient te worden 

omgezet in een selectiebesluit. 

1 Monumentenwet van 1988 blijft van toepassing: indien bij de graafwerkz aamh eden vondsten worden gedaan, dient 

hiervan b innen drie d agen melding van g emaakt te worden aan d e burgemeester. In de to ekomst: W amz, artikel 53, 

melding aan de RACM. 

Heusden-Nieuwkuijk (NB), Mariën kroon. Archeologisch vooronderzoek, p. 7



1 Inleiding 


Op 4 april 2007 verleende de Stichting Mariapoli Mariënkroon aan BILAN opdracht voor het uitvoeren van 

een archeologisch vooronderzoek op de locatie “Abdij Mariënkroon” aan de Abdijlaan 8 te Nieuwkuijk 

(gemeente Heusden, provincie Noord-Brabant). De aanleiding was de voorgenomen nieuwbouw op de 

locatie. Voorafgaand hieraan is een bestemmingsplanwijziging nodig. Het onderzoek bestond uit een 

bureauonderzoek en een karterend inventariserend veldonderzoek door middel van boringen. Het doel 

was het vaststellen van de archeologische verwachting van het plangebied. 

Het onderzoek werd uitgevoerd volgens de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (KNA 3.1) en volgens 

het opgestelde Plan van Aanpak (Bijlage 4). 

De projectleiding was in handen van mevr. M. Janssens. Het veldwerk werd uitgevoerd op 4 mei 2007 door 

mevr. M. Janssens en mevr. A. Kooi. De provincie Noord-Brabant trad op als bevoegd gezag. 

1.1 Administratieve gegevens project 

Datum gunning 04-04-2007 

Datum uitvoering 04-05-2007 

Opdrachtgever Stichting Mariapoli Mariënkroon (dhr. A. van der Burgt) 

Uitvoerder BILAN 

BILAN projectcode B1352 

Onderzoekskader Monumentenvergunning 


Gemeente/ PLaats Heusden/ Nieuwkuijk 

Toponiem Abdij Mariënkroon 

Straat Abdijlaan 8 

Coördinaten per deelgebied 1: x= 41281, y= 412666 

Oppervlakte plangebied Ca. 0,6 ha 

2: x= 141338, y= 412690 

3: x= 141429, y= 412732 

4: x= 141465, y= 412678 

5: x= 141493, y= 412594 

6: x= 141409, y= 412669 

7: x= 141365, y= 412638 

8: x= 141381, y= 412603 

9: x= 141381, y= 412603 

Kadastrale gegevens Gemeente Vlijmen, sectie N, nummers 4561 tot en met 4566 

Kaartblad 45A 

CIS meldingnummer 22376 

KLIC meldingnummer 07G069249 

KNA Versie 3.1 

Bevoegd gezag Provincie Noord-Brabant (dhr. M. Meffert) 

Beheer en plaats van documentatie BILAN 2 

2 Binnen twee jaar na afronding van het veldwerk z al de onderzo eksdocumentatie, conform de eisen van h et depot, 

worden overgedrag en aan het Provinciaal Depot Bod emvondsten Noord-Brab ant. 



1.2 Ligging van het plangebied 

Het plangebied ligt aan de Abdijlaan 8 te Nieuwkuijk (gemeente Heusden, provincie Noord-Brabant). Ten 

noorden van het terrein ligt de Tuinbouwweg en ten westen de Abt van Engelenlaan. 

Het plangebied staat kadastraal bekend als de gemeente Vlijmen, sectie N, nummers 4561 tot en met 4566. 

Op verzoek van de opdrachtgever werd het plangebied beperkt tot de negen bouwlocaties, met een 

gezamelijke oppervlakte van ca. 0,6 ha. 

Fig. 1: Ligging van het p langebied in d e regio . 


1.3 Huidig en toekomstig gebruik 


Landschappelijk gezien bestaat het huidige terrein van de abdij uit twee gedeelten die van elkaar worden 

gescheiden door een langgerekte gracht. Deze is een restant van de Vlijmensche Wetering, vroeger van 

belang voor de afwatering van het gebied. De bebouwing bevindt zich voornamelijk op het westelijke deel 

van het terrein, onder andere een voorplein met poortgebouw dat uitgeeft op de Abt van Engelenlaan, 

met daaromheen het kloostercomplex met bijgebouwen. Aan de achterzijde van het hoofdgebouw bevindt 

zich de middeleeuwse toren. Naast het kloostercomplex ligt een kleine kloosterbegraafplaats. Tevens ligt er 

een voormalige zwemvijver. Het hoofdgebouw is opgetrokken in 1910 en aangepast in 1960 en 2003. De 

totale bebouwde oppervlakte bedraagt ca. 0,4 ha. Het gedeelte ten oosten van de oude wetering bestond 

uit dicht bos dat gerooid is in 2004-2005 en opnieuw aangeplant met loofbomen. Op dit terreindeel 

bevinden zich tevens een kapel en een weiland. 

In de deelgebieden hebben voor zover geen bodemingrepen plaatsgevonden. Op het terrein van de abdij 

zijn recent wel riolering, kabels en leidingen aangelegd. 

In de deelgebieden zullen in de toekomst diverse ingrepen gebeuren zoals het aanpassen van het 

hoofdgebouw en het realiseren van wooneenheden voor religieuzen. 

Fig. 2: Huidig grondgebruik in plangebied en omg eving. 

Bron: Google Earth. 



Fig. 3: Toekomstig grondgebruik in plang ebied. 

Bron: Croonen Adviseurs. 

De ruimtelijke ontwikkeling vindt in verschillende fasen plaats. Fase 1 omvat de noordelijke uitbreiding van 

het hoofdgebouw, gepland in 2007-2008. Eveneens in 2007-2008 worden de woongebouwen van fase 2 

gerealiseerd. In 2008-2009 wordt een woongebouw in de noordoosthoek (fase 3a) opgetrokken. Fase 3b, 

gepland in 2010-2012 omvat de rest van de woongebouwen. Wanneer fase 4, een zaal, gerealiseerd zal 

worden, is momenteel nog onzeker. 

Fase 1 en 2 van het ontwikkelingsplan zijn reeds bouwkundig uitgewerkt. Hiervoor loopt reeds de 

procedure tot het verkrijgen van een monumentenvergunning en bouwvergunning. Voor de overige fasen 

van het plan zijn nog geen bouwplannen gereed. 


Fig. 4: Fasering v an de ruimtelijke ontwikkeling. 

Bron: Croonen Adviseurs. 




2 Bureauonderzoek 

2.1 Onderzoeksmethode 

Het doel van het bureauonderzoek is het verwerven van informatie, aan de hand van bestaande bronnen, 

over bekende of verwachte archeologische waarden, binnen een omschreven gebied met als doel het 

opstellen van een gespecificeerd verwachtingsmodel. 

Als bronnen werden gebruikt: het Archeologisch Informatie Systeem (ARCHIS II), de Indicatieve Kaart 

Archeologische Waarden (IKAW), de Archeologische Monumenten Kaart (AMK), de Cultuurhistorische 

Waardenkaart Noord-Brabant (CHW), topografische, historische, geomorfologische en bodemkundige 

kaarten, relevante literatuur en bronnen en internetsites. Tevens werden de Stichting Mariapoli 

Mariënkroon en de Heemkundekring “Onsenoort” geraadpleegd. 

Op basis van de resultaten van het bureauonderzoek werd een verwachtingsmodel opgesteld, de 

veldwerkmethode bepaald en werden daarvoor onderzoeksvragen geformuleerd. 

De geologische kaart was niet beschikbaar voor het plangebied. 

2.2 Geologie en landschap 

Het plangebied ligt op de rand van het centrale dekzandlandschap in het westelijke deel van de 

Roerdalslenk naar het rivierenlandschap van de Maas in het noorden. De Roerdalslenk, ook wel Centrale 

Slenk genoemd, is een tektonisch dalingsgebied dat door breuken, de Feldbiss / Breuk van Vessem en de 

Peelrandbreuk, wordt begrensd. 

In het vroeg- en middenpleistoceen raakte de slenk gevuld met grove zanden en grind (Formatie van 

Sterksel) aangevoerd door de Rijn en Maas. Door de tektonische opheffing en kanteling van de Peelhorst 

werden de grote rivieren gedwongen hun loop naar het oosten te verplaatsen en kwam een einde aan de 

fluviatiele sedimentatie. 

Gedurende de ijstijden van het midden- en laatpleistoceen (Elsterien, Saalien en Weichselien) werd de 

Roerdalslenk geleidelijk opgevuld met afzettingen van meer lokale oorsprong (Formaties van Eindhoven en 

van Twente). Deze afzettingen kunnen worden onderverdeeld in Brabants leem, fluvioperiglaciale 

afzettingen (smeltwaterafzettingen) en eolische afzettingen (löss en dekzand). Brabants leem is in perioden 

met permafrost 3 ontstaan uit door de wind aangevoerd materiaal waaruit door dooiwaterstroompjes de 

fijne deeltjes werden uitgewassen, die vervolgens werden afgezet in ondiepe vochtige depressies 

(dooimeren). 

Fluvioperiglaciale afzettingen oftewel verspoelde dekzanden ontstonden wanneer aan het begin en eind 

van de glacialen, en dan voornamelijk in de zomermaanden, veel smeltwater vrijkwam. Dit water werd 

afgevoerd door een systeem van verwilderde geulen en beken, waarbij materiaal van de hogere delen naar 

de lager gelegen Centrale Slenk werd verplaatst. De afzettingen die hierbij tot stand kwamen, bestaan uit 

min of meer gelaagde zanden, met eventueel leemlagen en/of plantenen houtresten. 

3 Bodem die tot op grote diepte p erman ent bevroren is. 



Door het ontbreken van vegetatie werd in de droge en zeer koude glacialen door de wind sediment 

verplaatst en elders weer afgezet. In het Pleniglaciaal (middenweichselien) werd zo het Oude Dekzand 

afgezet. In het laatglaciaal (laatweichselien) werd het Jonge Dekzand afgezet in de vorm van langgerekte, 

voornamelijk ZW-NO georiënteerde ruggen. Al deze afzettingen behoren tot de Nuenengroep en hebben 

in de Roerdalslenk een dikte van 15 tot (soms) 45 meter. 

Aan het einde van het Weichselien en in het Holoceen werd het klimaat een stuk milder. Het systeem van 

ondiepe, verwilderde geulen en beken veranderde hierdoor in meanderende beken, die zich aanvankelijk 

in het landschap insneden. Door de toenemende vegetatie kwam een eind aan de natuurlijke 

zandverstuivingen en raakten de dekzandruggen gefixeerd. Door het toedoen van de mens, door kappen, 

branden en ontginnen, konden plaatselijk opnieuw verstuivingen optreden (Formatie van Kootwijk). Ook 

de bodemvorming, die door het mildere klimaat op grote schaal plaatsvond, is grotendeels antropogeen 

beïnvloed 4 . 

Onder invloed van natte omstandigheden vanuit het noordelijk gelegen rivierengebied bevond zich ten 

zuiden van het Oude Maasje een moerassig milieu waarin veen gevormd is. Na verloop van tijd ontstond 

veenmosveen dat zich, onafhankelijk van de grondwaterstand, in zuidelijke richting tegen de hogere 

Brabantse zandgronden op uitbreidde. De ontginning van het veengebied is begonnen vanuit de 

woonplaatsen op de oeverwal langs de Maas. Door de aanleg van sloten werd het veen ontwaterd en 

geschikt gemaakt voor akkerbouw. Door oxidatie van het veen als gevolg van de ontwatering en mogelijk 

gedeeltelijk door de moernering (turfwinning), kwam het pleistocene reliëf in de loop der tijd weer aan het 

oppervlak. 

Volgens de geomorfologische kaart maakt het plangebied deel uit van een dekzandvlakte (kaarteenheid 

2M13), die aan de oostzijde van het plangebied wordt doorsneden door een recht kanaal met peil lager 

dan aangrenzende land en een breedte < 5 m. Deze vlakte is plaatselijk vergraven en/of geëgaliseerd. 

Centraal in het plangebied bevindt zich in de dekzandvlakte een kaarteenheid dekzandrug al dan niet met 

oud-bouwlanddek (3K14). Ook deze is plaatselijk vergraven en/of geëgaliseerd. 

Op de bodemkaart is het plangebied gekarteerd als een associatie van hoge bruine enkeerdgronden en 

gooreerdgronden ontstaan in leemarm en zwak lemig fijn zand (kaarteenheid bEZ21/pZn21) (Fig. 5; 

vereenvoudigd weergegeven als ‘Dikke eerdgronden’). De bodem in het plangebied is vrij nat 

(grondwatertrap IV 5 ). 

Hoge bruine enkeerdgronden worden gekenmerkt door een 60 à 70 cm dikke, donker grijsbruine 

humushoudende bovengrond die zwak lemig is en een vrij hoog lutumgehalte heeft. Dit esdek ontstaat 

door het eeuwenlang opbrengen van materiaal uit de potstal. De bruine kleur van het esdek is terug te 

voeren op de herkomst van de gebruikte plaggen. Hiervoor zijn over het algemeen kleihoudende plaggen 

gebruikt die voorkomen in de nabijheid van de rivierkleigronden. De kleibijmenging zou echter ook 

afkomstig kunnen zijn van de vroegere overstromingen van de Maas, waarna door diepe grondbewerking 

en/of intensieve bioturbatie, eventueel in combinatie met plaggenbemesting, een dik homogeen dek is 

ontstaan. 

4 Buitenhuis 1991. 



Fig. 5: Het plangebied op de bodemkaart. 

De gooreerdgronden in dit gebied worden gekenmerkt door 30 tot 50 cm dikke, matig humeuze, zeer 

donkergrijze bovengrond, die bestaat uit leemarm tot zwak lemig fijn zand. De ondergrond is meestal 

leemarm. Deze gronden komen over het algemeen voor in afvoerloze laagten of op de overgang van hoge 

naar lager gelegen gronden van het pleistocene zandgebied 6 . 

2.3 Historische situatie 

Het plangebied ligt op de rand van het zuidelijke zandgebied naar het noordelijk gelegen riviergebied en 

maakte lange tijd deel uit van een nat veengebied dat tegen de hoger gelegen zandgronden was 

opgegroeid. De eerste bewoning van dit gebied vond over het algemeen plaats op de zuidelijke oeverwal 

van de Oude Maas. De ontginning van het zuidelijk gelegen veengebied vond (vanaf ongeveer 1000 n.C.) 

plaats door de aanleg van sloten om het veen te ontwateren. Door oxidatie van het veen als gevolg van de 

ontwatering en mogelijk gedeeltelijk ook door moernering (turfwinning), klonk het veen in. Om het 

cultuurland te beschermen tegen overstromingswater van de rivier, water van de aangrenzende 

veenontginningen en van de zuidelijk gelegen onontgonnen veen– en zandgebieden werden kaden 

aangelegd. Wanneer het bouwland te laag kwam te liggen werd een nieuw, zuidelijker gelegen stuk veen 

ontgonnen en werd het vroegere bouwland omgezet in wei- en hooiland. 

5 Gemiddeld hoogste grondwaterstand > 40 cm -mv, gemiddeld laagste grondwaterstand 80 - 120 cm –mv . 

6 De Bakker 1989. 



Hierdoor kwamen de boerderijen steeds verder van de bouwlanden af te liggen en werden deze na verloop 

van tijd verplaatst in zuidelijke richting naar het nieuwe bouwland. Daardoor verdween al het veen en 

kwam het pleistocene reliëf aan het oppervlak te liggen. De bewoning heeft zich uiteindelijk 

geconcentreerd op een zandrug die door dit proces zichtbaar werd 7 . 

De abdij Mariënkroon was oorspronkelijk een kasteel dat mogelijk teruggaat tot de elfde eeuw, wanneer 

sprake is van “huys tot Honsoirde”. De heerlijkheid Onsenoort behoorde toen nog tot het hertogdom 

Brabant, maar werd in 1356 met het Land van Heusden overgedragen aan Holland. Het kasteel verwisselde 

in deze periode vaak van eigenaar. Het oorspronkelijke kasteel werd voor het eerst vermeld in 1266. In 

1372 werd het verwoest. In 1382 kwam Onsenoort in handen van de Vlijmense schout Jan Cuyst van Wijck 

die opdracht gaf tot de bouw van de huidige toren (kelder en twee verdiepingen). De familie van Wijkck 

bleef tot 1583 in het bezit van het kasteel dat daarna weer veelvuldig van eigenaar wisselde. 

De oudste kaart dateert uit 1688, waarschijnlijk gemaakt naar aanleiding van de geplande verkoop door 

Maria Albetina de Merode, weduwe van Gerard van Poelgeest, aan Mattheus Hoeufft. Onder zijn impuls 

zijn de bossages en lanen waarom Onsenoort bekend werd, tot stand gekomen. De plattegrond toont de 

twee neerhuizen, het kasteel en de toren, omgeven door de binnengracht, met aan weerszijden tuinen, 

omsloten door een buitengracht. Aan de oostzijde ligt de Vlijmense of Onsenoortse Wetering. 

In de achttiende eeuw bestond het landgoed uit een kasteel, kasteeltoren, enkele dienstwoningen en 105 

hectare grond. In 1787 werd het kasteel geplunderd en raakte het stilaan in verval. 

Fig. 6: Het kasteel aan het eind e van d e neg entiend e eeuw. 

Bron: Brabantcollectie. 

In het begin van de negentiende eeuw bestonden het hoofdgebouw en de toren nog. Deze waren 

omgracht (deelgebied 8 ligt deels op de plaats van de sloot), met daaromheen tuinen (deelgebieden 6, 7 en 

9). Ten westen van het kasteel lag een “bosch ter vermaak” 8 , waarschijnlijk oorspronkelijk bedoeld voor 

adellijke jachtpartijen (deelgebieden 3, 4 en 5) 9 . De laatste eigenaar bood het hele bezit in 1903 te koop 

aan. De cisterciënzerabt Maréchal kocht het kasteel om er een priorij, later abdij in te richten. Direct na de 

aankoop werden de bossen rond het kasteel en de dubbele bomenrij langs de oude laan, gerooid en werd 

begonnen met de bouw van een muur met poort die de beide neerhuizen verbond. De grote kloostermuur 

werd gebouwd in 1906, met daarlangs een nieuwe publieke weg. Ook de gebouwen werden aangepast. In 

1904 werden de neerhuizen hoger opgetrokken. 

7 De Bont 1989. 

8 Dit bos werd gerooid in 1910. 



In 1910 werd de kapel die de toren en het kasteel verbond, afgewerkt. Tegelijkertijd met de bouw van de 

kapel werd de toren met een verdieping verhoogd. Het kasteel verdween in 1934, toen met de bouw van 

het nieuwe klooster werd begonnen. In 1935 werd ook het poortgebouw opgetrokken. De binnen- en 

buitengrachten van het kasteel werden gedempt in de jaren 1932-1936. In de jaren veertig tot zestig van de 

twintigste eeuw kende de abdij een grote bloei. De crisis binnen de katholieke kerk was echter ook binnen 

het klooster voelbaar. Vanaf de jaren negentig van de twintigste eeuw werd een nieuwe bestemming voor 

het terrein gezocht. Deze werd gevonden als landelijk centrum van de Focolarebeweging. Op die manier 

blijft de abdij een centrum van religieus en cultureel leven 10 . 

Fig. 7: Het plangebied op het minuutplan v an ca. 1830. 

Bron: http://www.dewoonomgeving.nl. 

9 Minuutplan en OAT’s (Oorspron kelijke Aanwijzend e Tafels). 

10 Voorontwerpbestemmingsplan en documentatie van de opdrachtgev er. 


2.4 Bekende archeologische waarden 


Volgens de IKAW (Indicatieve Kaart Archeologische Waarden) heeft het plangebied een lage archeologische 

verwachting. Het gebied ten westen heeft een hoge verwachting die in verband gebracht kan worden met 

de aanwezigheid van een dekzandrug in het landschap. 

Fig. 8: Het plangebied op de IKAW met ARCHIS-waarn emingen en AMK-terrein en. 

Binnen een straal van 1 km rond het plangebied zijn geen monumenten bekend op de AMK 

(Archeologische Monumentenkaart). Wel zijn enkele waarnemingen en onderzoeken aangeduid in ARCHIS. 

Het meest relevant voor het plangebied is het onderzoek dat op de locatie „De Hoog“, net ten westen van 

het plangebied, is uitgevoerd. Uit het onderzoek is gebleken dat de locatie lag op een dekzandrug met 

enkeerdgronden die geleidelijk naar het noorden toe afhelde. Grote delen van de bodem waren vergraven, 

verploegd en/ of geëgaliseerd. Op bepaalde delen was nog een intact bodemprofiel aanwezig. In het esdek 

zijn destijds in diverse boringen aardewerkscherven uit de periode vanaf de zestiende eeuw aangetroffen, 

die waarschijnlijk door (plaggenbemesting) op de akker terecht zijn gekomen. Onder het humeus dek zijn 

in twee boringen echter ook een scherf uit de periode 1250-1500 na Chr. (late Middeleeuwen B) en uit de 

ijzertijd of Romeinse tijd aangetroffen, die kunnen wijzen op bewoning in deze perioden 

(onderzoeksmeldingsnr. 17870) 11 . 

11 Van Spréw 2002. 



Onderzoek in 2006 net ten noorden van deze locatie heeft aangetoond dat de bodem in vrijwel heel het 

gebied was verstoord. Door verploeging, eventueel in combinatie met plaggenbemesting is een A-horizont 

ontstaan met een dikte van 40 tot 60 cm. Er zijn geen relevante archeologische indicatoren aangetroffen 

(onderzoeksmeldingsnr. 19094) 12 . 

Op ruim 1 km ten zuidwesten van het plangebied zou zich op de rand van de dekzandrug, waarop ook 

mogelijk het plangebied ligt, een terrein bevinden waar in 1966 de funderingen van een laat-middeleeuws 

gebouw en middeleeuwse aardewerkscherven zouden zijn aangetroffen (ARCHIS-waarnemingsnr. 37035). 

Een veldinspectie die in 1976 is uitgevoerd leverde echter niets op. 

Op de zuidelijke rand van deze dekzandrug, ca. 1,3 km ten zuiden van het plangebied, zijn vuurstenen 

artefacten uit het jongpaleolithicum en Mesolithicum, een neolithische gepolijste bijl en aardewerk uit de 

ijzertijd en Romeinse tijd gevonden. Het gaat echter om een oude vondst, waarvan de precieze 

omstandigheden niet bekend zijn (ARCHIS-waarnemingsnr. 35954, 35955). 

12 De Boer 2007. 


3 Verwachtingsmodel en vraagstelling 




hoge verwachting. In de lager gelegen en nattere dekzandvlakte hebben zij een lage verwachting. Hoge 

bruine enkeerdgronden kunnen zijn ontstaan door plaggenbemesting, diepploegen, overstromingen of 

een combinatie van factoren. 




dertiende eeuw en mogelijk eerder in gebruik, eerst als kasteel, later als abdij. 

Deelgebied 8 bevindt zich deels op de binnenste omgrachting rond het kasteel. Deelgebieden 6, 7 en 9 

liggen in de tuinen. Deze deelgebieden behoren van oudsher tot het kasteeldomein. Hier kunnen mogelijk 

funderingsresten van gebouwen en sloten worden aangetroffen. Deelgebieden 3, 4 en 5 liggen aan de 

overzijde van de gracht, in het gebied dat in het begin van de negentiende eeuw was ingericht als bos. Het 

is mogelijk dat hier resten worden aangetroffen van de oudste fasen, aangezien de middeleeuwse 

woontoren zich net aan de overzijde van de gracht bevindt. Deelgebieden 1 en 2 liggen aan de noordelijke 

rand van het domein, op het tracé van een onverhard pad. 

Een karterend booronderzoek is noodzakelijk om de verwachting te toetsen. De volgende 

onderzoeksvragen werden geformuleerd in het Plan van Aanpak (Bijlage 4): 

Welk type bodem wordt aangetroffen in het plangebied? 

Is deze bodem verstoord sinds de vorming ervan? 

Zijn archeologische indicatoren aanwezig in het plangebied? 

Zo ja, wat is de aard en ouderdom van de archeologische indicatoren? 

Wijzen deze indicatoren op een vindplaats? 

Zo ja, is een begrenzing van de vindplaats mogelijk? 



4 Inv entariserend veldonderzoek 

4.1 Onderzoeksmethode 

Het veldonderzoek bestond uit een karterend booronderzoek. Tijdens de kartering werd het terrein 

systematisch onderzocht op de aanwezigheid van vondsten en/ of sporen. 

Het onderzoek werd uitgevoerd conform de KNA 3.1, de Leidraad SIKB 13 en de onderzoekseisen van de 

provincie Noord-Brabant. Op verzoek van de opdrachtgever werden alleen de negen bouwlocaties 

onderzocht door middel van een karterend booronderzoek. 

In totaal werden zeventien boringen gezet. De boringen werden uitgevoerd met een Edelmanboor met een 

diameter van 15 cm en indien mogelijk doorgezet tot minstens 25 cm in het onverstoorde moedermateriaal. 

De boringen werden in verhouding tot de oppervlakte van de negen deelgebieden geplaatst. De maximale 

diepte waarop werd geboord bedroeg 290 cm –mv. De boorkernen werden gezeefd over een maaswijdte 

van 4 mm. De boringen werden beschreven conform ASB (Archeologische Standaard 

Boorbeschrijvingsmethode 14 ). 

Alle boorpunten werden relatief in het terrein ingemeten en gekoppeld aan de RD-coördinaten. De 

referentiebout voor de hoogtemeting was bevestigd aan het poortgebouw van de abdij Mariënkroon. De 

hoogte van de bout bedroeg 3,50 m +NAP. 

4.2 Resultaten van het veldonderzoek 

Deelgebieden 7 en 8 lagen op basis van de NAP-hoogtes hoger dan de overige deelgebieden, ca. 70 tot 90 

cm hoger. De hoogte varieerde van 1,97 tot 2,92 m +NAP. 

Ten noorden van deelgebieden 1 en 2 en ten oosten van deelgebieden 4 en 5 waren recent kabels en 

leidingen aangelegd. Aan het oppervlak was de sleuf nog te herkennen aan de losse vulling. 

13 Tol et al. 2006. 

14 Bosch 2005. 


Fig. 9: Ligging van het p langebied met boorpunten en NAP-hoogten. 

Bron minuutplan: http://www.dewoonomgeving.nl. 

Deelgebied 1 


In boring 1 bevond zich onder de 40 cm dikke bruingrijze en zwak siltig matig fijnzandige A-horizont een 

geelbruine AC-horizont die geelbruin van tint was, met daaronder het moedermateriaal. De A-horizont 

bevatte baksteen, slakken, leisteen en oerconcreties. De C-horizont ging van geelwit over in wit zwak siltig 

matig fijn zand met oxidatie. De hoogte van het maaiveld bedroeg 2,06 m +NAP. 

Deelgebied 2 

In boring 2 bevond zich onder een 30 cm dikke bruingrijze bouwvoor een verstoord pakket van geel zand 

met een bijmenging van bruin zand. Op 90 cm –mv werd het schone moedermateriaal bereikt, namelijk 

lichtbruinwit zwak siltig matig fijn zand. De verstoring is mogelijk veroorzaakt door het aanplanten van 

een bomenrij. 

In boringen 3 en 4 was het humeuze dek 60 tot 80 cm dik, wat de bodem classificeert als een hoge bruine 

enkeerdgrond. De tint varieerde van grijsbruin tot grijs. De A-horizont ging scherp over in het 

moedermateriaal, wit zwak siltig matig fijn zand met oxidatie. 

In de A-horizont werden insluitsels zoals baksteen en glas aangetroffen. De hoogte van het maaiveld 

bedroeg 1,97 tot 2,00 m +NAP. 



Fig. 10: Impressie van h et plangebied ter hoogte van d eelg ebied 2. 

De foto is g enomen vanuit het w esten. 

Deelgebied 3 

In dit deelgebied bevond zich een bosje dat net ten zuiden lag van de Mariakapel. De A-horizont, 

bestaande uit bruingrijs, zwak siltig matig fijn zand, was hier 50 cm dik. Eronder bevond zich het 

moedermateriaal, waarvan de kleur varieerde van lichtbruin tot wit. Er werden geen indicatoren 

aangetroffen. De hoogte van het maaiveld bedroeg 2,21 m +NAP. 

Deelgebied 4 

Het centrale deel van deelgebied 4 werd ingenomen door een zanddepot. Op deze plaats is de bovengrond 

waarschijnlijk geroerd. Net ten oosten zijn recent kabels en leidingen ingegraven. 

De A-horizont bestaat uit bruingrijs zwak siltig matig fijn zand en heeft een dikte van 40 tot 60 cm. In 

boringen 11 en 12 wordt deze grijzer naar onder toe. Als insluitsels werden aangetroffen: leisteen, 

baksteen, houtskool en metaalslak. De bouwvoor ging scherp over in de C-horizont die in boringen 9, 10 en 

12 wit was en in boring 11 eerder lichtbruin. Het moedermateriaal vertoonde oxidatie. 

De hoogte van het maaiveld varieerde van 2,00 tot 2,10 m +NAP. 


Fig. 11: Impressie van h et plangebied ter hoogte van d eelg ebied 4. 

De foto is g enomen vanuit het noord-noordoosten . 

Deelgebied 5 


De humeuze bovengrond had een dikte van 40 tot 50 cm en bestond uit bruingrijs zwak siltig matig fijn 

zand. In boring 14 werd deze A-horizont grijzer naar onder toe. Als insluitsel werd baksteen aangetroffen. 

Het humeuze dek ging scherp over in de C-horizont. Deze was in boring 13 wit; in boring 14 was het 

moedermateriaal bonter (lichtbruin tot wit). De hoogte van het maaiveld bedroeg 2,09 en 2,14 m +NAP. 

Deelgebied 6 

Boring 7 bevond zich aan de rand van het pad langs de slotgracht. Het gebouw aan de westrand van het 

plangebied was reeds gesloopt. De A-horizont had een dikte van 95 cm en bestond uit bruingrijs zwak siltig 

matig fijn zand dat naar onder toe grijzer van tint werd en oxidatie vertoonde. Hieronder bevond zich een 

scherpe overgang naar het geel- tot grijswit moedermateriaal. In het humeuze dek bevonden zich 

fragmenten baksteen, leisteen en een scherf roodbakkend aardewerk. De hoogte van het maaiveld 

bedroeg 2,16 m +NAP. 

Deelgebied 7 

Dit deelgebied bevond zich ca. 40 m ten noorden van het oorspronkelijke kasteel. Het terrein lag wat hoger 

ten opzichte van de omgeving, namelijk op 2,68 tot 2,78 m +NAP. 

De A-horizont bestond uit een 120 cm dik pakket bruingrijs zwak siltig matig fijn zand dat in boring 5 wat 

lichter werd naar onder toe. In deze boring was de overgang naar het moedermateriaal ook wat verstoord. 



De C-horizont was vrij bruin van tint en bestond uit zwak siltig matig fijn zand. In boring 5 werden op een 

diepte van 180 cm brokken humeus materiaal aangeboord, mogelijk restanten van een wortel. 

In het humeuze dek bevonden zich fragmenten baksteen, leisteen, glas en aardewerk (roodbakkend 

aardewerk en fragmenten van pijpen) en brokken ijzer (spijkers) en houtskool. 

Deelgebied 8 

In het oostelijke deel van dit deelgebied werd de binnenste slotgracht verwacht. Deze werd tijdens het 

booronderzoek ook aangetroffen. Het deelgebied was waarschijnlijk deels opgehoogd in het kader van de 

bouw van het klooster. Hiervan getuigt een ca. 50 cm dik ophogingspakket, bestaande uit bruingrijs zwak 

siltig matig fijn zand, verstoord met geel zand. In dit pakket bevonden zich fragmenten baksteen en 

mortel. Vanaf 50 cm –mv werd het pakket schoon. Dit is de bruingrijze zwak siltige matig fijnzandige 

bouwvoor die reikt tot 150 cm –mv. Als insluitsels werden gevonden baksteen, houtskool, mortel, 

vensterglas, slak, roodbakkend aardewerk en een spijker. Hieronder werd de slotgracht bereikt. Van 150 tot 

200 cm –mv bestond deze uit grijs humeus zand met plantenresten in de vulling, vanaf 200 tot 260 cm –mv 

uit sterk humeus donkerzwartgrijs zand met plantenresten en baksteen. Op 260 cm –mv werd het lichtgrijze 

moedermateriaal aangetroffen. 

Deelgebied 9 

Deelgebied 9 bevond zich net ten westen van de begraafplaats van het klooster en was in gebruik als open 

bos. Hier werd een 80 cm dik humeus dek aangetroffen, bestaande uit bruingrijs zwak siltig matig fijn 

zand. In boring 15 werd dit lichter naar onder toe, in boring 16 wat grijzer van tint. Als insluitsels werden 

baksteen, leisteen en steenkool aangetroffen. In boring 15 ging de A-horizont scherp over in het (grijs)witte 

moedermateriaal. In boring 16 werd onder het humeuze dek waarschijnlijk een spoor aangeboord. Het 

reikt tot 160 cm –mv (40 cm onder het humeuze dek bewaard) en bestond uit donker(bruin)grijs zwak siltig 

matig fijn zand met baksteen en hout in de vulling. Mogelijk gaat het om een gracht of greppel. Onder het 

spoor bevond zich het lichtgrijze moedermateriaal. De hoogte van het maaiveld bevond zich op 2,26 en 

2,27 m +NAP. 

4.3 Archeologische indicatoren 

Onder archeologische indicatoren vallen zowel artefacten als mogelijk-antropogene objecten. Met 

artefacten worden alle mobiele door de mens gemaakte objecten bedoeld, zoals aardewerk, bot en 

vuursteen. Mogelijk-antropogene objecten zijn voorwerpen, zoals houtskool en natuursteen, die als 

nevenproduct van een menselijke activiteit ontstaan. 

In deelgebied 5 werd in boring 14, in het humeuze dek een roodbakkende scherf aardewerk gevonden 

(vondstnummer 6). In deelgebied 6 werd in boring 7 baksteen en een scherf roodbakkend aardewerk 

aangetroffen (vondstnummer 5). In deelgebied 7 werden in het humeuze dek van boringen 5 en 6 

vensterglas, leisteen, baksteen, fragmenten van pijpaardewerk, roodbakkend aardewerk en brokken ijzer 

die niet nader gedetermineerd kunnen worden, aangetroffen (vondstnummers 1 tot en met 4). In de 

humeuze bovengrond van boring 17 (deelgebied 8) werden roodbakkend aardewerk, steengoed, een 

spijker, vensterglas, een slak en baksteen aangetroffen. In de gracht in deelgebied 8 werd baksteen 

gevonden. 

De indicatoren werden aangetroffen in de deelgebieden die in de nabijheid van het kasteelcomplex liggen. 

Ze wijzen mogelijk op vindplaatsen, met name in deelgebied 8 (binnenste gracht). 



De vondsten in deelgebied 7 zijn mogelijk tijdens sloopwerkzaamheden in de bodem terechtgekomen en 

wijzen niet noodzakelijk op een vindplaats. Hierover kan nog geen uitsluitsel gegeven worden. De 

indicatoren in deelgebieden 5 en 6 zijn mogelijk bij het schoonmaken van de gracht op het land 

terechtgekomen 15 . 

5 Toetsing en beantwoording 




dertiende eeuw en mogelijk eerder in gebruik, eerst als kasteel, later als abdij. Structuren en sporen 

behorende tot het kasteelcomplex werden met name verwacht in deelgebieden 6, 7, 8 en 9. 

De verwachting werd getoetst door middel van een karterend booronderzoek. De volgende 

onderzoeksvragen dienden beantwoord te worden: 

Welk type bodem wordt aangetroffen in het plangebied? 

In het plangebied werd een hoge bruine enkeerdgrond aangetroffen. Slechts in boringen 1, 2 en 

10 voldeed de dikte van het humeuze dek niet het hoge bruine enkeerdcriterium. 

Is deze bodem verstoord sinds de vorming ervan? 

De hoge bruine enkeerdgrond is relatief gaaf bewaard. In boring 2 werd een vergraving 

aangetroffen, mogelijk ten behoeve van de aanplanting van het bomenlaantje in dit deelgebied. 

Zijn archeologische indicatoren aanwezig in het plangebied? 

Ja, in het humeuze dek werden insluitsels zoals baksteen, mortel, aardewerk, spijkers, leisteen, 

metaalslakken, houtskool en glas aangetroffen. 

Zo ja, wat is de aard en ouderdom van de archeologische indicatoren? 

Het vondstmateriaal dateert uit de late Middeleeuwen tot Nieuwe Tijd en kan waarschijnlijk in 

verband worden gebracht met het kasteeldomein. 

Wijzen deze indicatoren op een vindplaats? 

De indicatoren werden aangetroffen in de deelgebieden die in de nabijheid van het 

kasteelcomplex liggen. Ze wijzen mogelijk op vindplaatsen, met name in deelgebied 8 (binnenste 

gracht). De vondsten in deelgebied 7 zijn mogelijk tijdens sloopwerkzaamheden in de bodem 

terechtgekomen en wijzen niet noodzakelijk op een vindplaats. De indicatoren in deelgebieden 5 

en 6 zijn mogelijk bij het schoonmaken van de gracht op het land terechtgekomen. 

Zo ja, is een begrenzing van de vindplaats mogelijk? 

Het verloop van de binnenste gracht, aangetroffen in boring 17, kan vrij nauwkeurig bepaald 

worden aan de hand van historisch kaartmateriaal. Eventuele oudere fases van het kasteel zijn niet 

meer te achterhalen, aangezien de oudste kaart uit 1688 dateert. Op dat moment ligt de structuur 

van het kasteelcomplex vast. 

15 Vondstenlijst, zie Bijlage 3. 



6 Conclusie en selectieadv ies 



hoge verwachting. In de lager gelegen en nattere dekzandvlakte hebben zij een lage verwachting. Hoge 

bruine enkeerdgronden kunnen zijn ontstaan door plaggenbemesting, diepploegen, overstromingen of 

een combinatie van factoren. 




dertiende eeuw en mogelijk eerder in gebruik, eerst als kasteel, later als abdij. 

Tijdens het veldwerk werden in deelgebieden 7, 8 en 9 indicatoren en sporen aangetroffen die mogelijk 

verband houden met het kasteel. Aan de zuidrand van deelgebied 2 kunnen mogelijk nog resten in relatie 

tot de buitenste gracht gevonden worden. Ter hoogte van deelgebied 6 ligt nu nog de oostelijke gracht, 

achter de middeleeuwse woontoren. Tijdens het veldonderzoek werden geen steentijdvindplaatsen 

aangetroffen. 

In deelgebieden 2, 7, 8 en 9 wordt een vervolgonderzoek noodzakelijk geacht. Vanwege de kleine 

oppervlakte van de deelgebieden gebeurt dit het beste door middel van een proefsleuvenonderzoek, 

waarbij de proefsleuven gelokaliseerd zijn ter plaatste van de toekomstige bouwputten. 

Voor de overige deelgebieden wordt een vervolgonderzoek niet noodzakelijk geacht 16 . De deelgebieden 

maakten historisch deel uit van de groene zones rondom het kasteeldomein. Het is niet waarschijnlijk dat 

hier sporen of structuren zullen worden aangetroffen. Het humeuze dek in boringen 1, 2 en 10 voldeed 

niet aan de criteria van een hoge bruine enkeerdgrond. In deelgebieden 1, 3, 4 en 5 werden ook geen 

indicatoren aangetroffen die wijzen op een vindplaats. 

Dit is een selectieadvies dat door het bevoegd gezag, de provincie Noord-Brabant, dient te worden 

omgezet in een selectiebesluit. 

16 Monumentenwet van 1988 blijft van toepassing: indien bij de graafwerkz aamh eden vondsten worden gedaan, dient 

hiervan b innen drie d agen melding van g emaakt te worden aan d e burgemeester. In de to ekomst: W amz, artikel 53, 

melding aan de RACM. 


7 Literatuur 


De Bakker 1989 H. de Bakker en J. Schelling. Systeem van bodemclassificatie voor 

Nederland. De hogere niveaus. Wageningen. 1989. 

De Boer 2007 E. de Boer. Heusden-Nieuwkuijk (NB), Het Hoog II. Archeologisch 

vooronderzoek. BILAN-Rapport 2007/2. Tilburg. 2007. 

De Bont 1989 C. de Bont. Het cultuurhistorisch landschapsonderzoek van het 

streekplangebied “Midden- en Oost-Brabant”. Rapport 17, aflevering I en 

II. Wageningen. 1989. 

Bosch 2005 J.H.A. Bosch. Archeologische Standaard Boorbeschrijvingsmethode. 

Archeologie Leidraad 3. SIKB/ CvAK. Gouda. 2005. 

Brabantcollectie Onsenoort L.v. Valkenburg fec. N 35.2 / 820.11 Onse (4) Databank 

Topografisch-Historische Atlas, Brabantcollectie, Universiteit van Tilburg. 

Buitenhuis 1991 A. Buitenhuis et al. Geomorfologische gesteldheid van Midden en Oost 

Noord-Brabant. Rapport 121. Wageningen. 1991. 

KNA 3.1 CCvD (SIKB). Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (KNA). Versie 3.1. 

Gouda. 2006. 

Leenders 1989 K.A.H.W. Leenders. Verdwenen venen en ontbrekende archeologica. De 

situatie in westelijk Noord-Brabant, Brabants Heem 41, 3. 1989. 

Van Spréw et al. 2002 B. van Spréw, S. Dautzenberg en J.-J. van Suijlekom. Aanvullende 

Archeologische Inventarisatie (AAI) Het Hoog, gemeente Heusden. BILAN- 

Rapport 2002/19. Tilburg. 2002. 

Tol et al. 2006 A. Tol, J.W.H.P. Verhagen en M. Verbruggen. Leidraad inventariserend 

veldonderzoek; Deel: Karterend booronderzoek. 2006. 

Voorontwerpbestemmingsplan Croonen Adviseurs bv. Voorontwerpbestemmingsplan Mariënkroon. 

Gemeente Heusden. Rosmalen. 2006. 

Kaarten 

ARCHIS II ARCHIS II, Registratie- en informatiesysteem van de Rijksdienst voor 

Archeologie, Cultuurlandschap en Monumenten, te raadplegen op 

http://archis2.archis.nl. 

CHW Cultuurhistorische waardenkaart Noord-Brabant, te raadplegen op 

http://chw.brabant.nl. versie 26 september 2006. 

Bodemkaart 45W Bodemkaart van Nederland 1:50.000. Kaartblad 45 West ‘s- 

Hertogenbosch. Wageningen. 1984. 

Geomorfologische kaart 45 Geomorfologische kaart van Nederland 1:50.000. Kaartblad 45 West ‘s- 

Hertogenbosch. Wageningen-Haarlem. 1983. 

Grote Historische Atlas Grote Historische Atlas van Nederland, deel 4. Zuid-Nederland 1838- 

1857. 1:50.000, kaartblad 20 en 38 [45-I en III (1836/38) en 45-III (1837/38), 

Groningen 1990. 

Grote Provincie Atlas Grote Provincie Atlas Noord-Brabant/Oost 1:25.000. Verkend 1983-1989. 

Groningen. 1990. 

Historische Atlas Historische Atlas Noord-Brabant. Chromotopografische Kaart des Rijks 

1:25.000, Den Ilp 1989. [Blad 587 ‘s Hertogenbosch, verkend 1896, ged. 

herzien 1905]. 

Minuutplan Kadastrale kaarten en OAT (Oorspronkelijke Aanwijzende Tafels) (1827) te 

raadplegen op http://www.dewoonomgeving.nl. Kaartblad Nieuwkuijk, 

sectie B, d’Onsenoort, blad 1 en kaartblad Vlijmen, sectie A, den 

Naaktenhoek, blad 1. 




Bijlage 1: Administratieve gegevens en lijst met afkortingen conform ASB 


Kenmerkcode Beschrijving Gegevenstype Toelichting 

ABM Algemene b eschrijvingsmethode ASB Archeologische Standaard Boorbeschrijving 

SB Soort boringen BAR Archeologische boring 

CIS CIS-code 22376 

CS Coördinatensysteem RD2000 Rijksdriehoek stelsel 

CSD Coördinatensysteemdatum ETRS89 European Terrestrial R eference System 1989 

XCO en YCO Boring 1 141280 412665 

Boring 2 141311 412679 

Boring 3 141333 412689 

Boring 4 141359 412701 

Boring 5 141361 412635 

Boring 6 141378 412643 

Boring 7 141410 412670 

Boring 8 141429 412730 

Boring 9 141457 412705 

Boring 10 141457 412686 

Boring 11 141467 412669 

Boring 12 141472 412654 

Boring 13 141489 412606 

Boring 14 141495 412585 

Boring 15 141415 412546 

Boring 16 141399 412541 

Boring 17 141383 412605 

LOB Locatiebepaling LT10 Gemeten t.o.v. p erceelsgrenzen 

RV Referentievlak NAP Normaal Amsterdams Peil 

MA Maaiveldhoogte 197 tot 292 cm 

MAB Bepaling maaiv eldhoogte MGOV Waterpastoestel 

DB Datum boring 4/5/2007 

UIT Uitvoerder BILAN 

BM Boormethode EDM Edelmanboring 

BDM Boordiameter 15 cm 

OPD Opdrachtgever Stichting Mariapolii 

Mariënkroon 

VTW Vertrouwelijkheid OPENBAAR 

OBL Organisatie b eschrijver lithologie BILAN 

BL Beschrijver(s) lithologie M. Janssens en A. Kooi 

Afkortingen 

AWX Aardewerk 

BAR Archeologische boring 

BG Bijmenging grind 

BH Bijmenging humus 

BOT Botresten 

BST Baksteen 

CA Kalkg ehalte 

FFEC IJzerconcreties 

FOV Fosfaatvlekken 

GD Grondsoort 

GLS Glas 

GMK Grindmediaan klasse 

GWB Grondwaterstand na beëindiging boring 

HK Hoofdkleur 

HKB Brokken houtskool 

HKF Fijn verdeelde houtskool 

HO Hout 

IK Intensiteit kleur 

LDO Onderdiepte laag 

LHU Huttenleem 

MSL Metaalslak 

PLH Plantenresten hoeveelheid 

ROV Roestvlekken 

SCH Schelpmateriaal 

SVU Vuursteen 

SXX Natuursteen 



TK Tweede kleur 

ZM Zandmediaan 

ZMK Zandmediaan klasse 

Kleurcodes boorstaten 

bl blauw 

br bruin 

do donker 

ge geel 

gn groen 

gr grijs 

li licht 

ol olijf 

or oranje 

pa paars 

ro rood 

rz roze 

wi wit 

zw zwart 


oring 

onderdiepte laag 

code 

Bijlage 2: Boorstaten 

zandmedafk 

bijmenging grind 

humusbijmcode 

intensiteitcode 

kleur2code 

kleur1code 

grondwater 

horizont 

ca 

ht 

con 

oer 

oxi 

pl 

bs 


1 1 Zs1 mf g1 h1 BR GR 1 1 206 gras, 15cm boor, 4mm zeef 

1 2 Zs1 mf g1 h1 BR GR 


1 4 Zs1 mf g1 h1 BR GR A 1 1 1 1 grijs vlekken 

1 5 Zs1 mf GE BR AC licht bruin gele laag 

1 6 Zs1 mf GE WI C 

1 7 Zs1 mf WI 1 

1 8 Zs1 mf WI 1 

1 9 Zs1 mf WI C 1 

2 1 Zs1 mf g1 h1 BR GR 197 gras, 15cm boor, 4mm zeef 

2 2 Zs1 mf g1 h1 BR GR 1 

2 3 Zs1 mf g1 h1 BR GR A scherpe overgang 

2 4 Zs1 mf GE vs br 





2 9 Zs1 mf GE A/C vs br 

2 10 Zs1 mf LI BR WI 

2 11 Zs1 mf LI BR WI 

2 12 Zs1 mf LI BR WI C 

3 1 Zs1 mf h1 BR GR 200 gras, 15 cm boor, 4 mm zeef 

3 2 Zs1 mf h1 BR GR 



3 5 Zs1 mf h1 BR GR A 1 

3 6 Zs1 mf h1 GR 2 1 

3 7 Zs1 mf h1 GR A 2 

3 8 Zs1 mf h1 BR GR A 1 

3 9 Zs1 mf WI 2 scherpe overgang 

gs 

hok 

ks 

ps 

pn 

sk 

vl 

bot 

ar 

vu 

lei 

vondst 

NAP-hoogte 

opmerkingen 


oring 


code 


zandmedafk 


humusbijmcode 


kleur2code 

3 10 Zs1 mf WI 1 

3 11 Zs1 mf WI C 1 

kleur1code 

grondwater 

Heusden-Nieuwkuijk (NB), Mariën kroon. Archeologisch vooronderzoek, p. 34 

horizont 

ca 

ht 

con 

oer 

oxi 

pl 

bs 

4 1 Zs1 mf g1 h1 BR GR 200 gras, 15cm boor, 4mm zeef 




4 5 Zs1 mf g1 h1 BR GR A 1 1 

4 6 Zs1 mf g1 h1 GR BR A 1 1 

4 7 Zs1 mf WI 1 

4 8 Zs1 mf WI 1 

4 9 Zs1 mf WI C 1 

5 1 Zs1 mf h1 BR GR 278 gras, 15 cm boor, 4mm zeef 



5 4 Zs1 mf h1 BR GR vs geel 

5 5 Zs1 mf h1 BR GR 1 vs geel 


5 7 Zs1 mf h1 BR GR 1 

5 8 Zs1 mf h1 BR GR 1 1 1 1 1 

5 9 Zs1 mf h1 BR GR A 1 1 2 

5 10 Zs1 mf LI BR GR 1 1 1 3 

5 11 Zs1 mf LI BR GR 1 1 1 

5 12 Zs1 mf LI BR GR A 

5 13 Zs1 mf LI BR 1 vs grijs 

5 14 Zs1 mf LI BR 1 





5 19 Zs1 mf LI BR 1 br humus brokken 


5 21 Zs1 mf LI BR C 1 

gs 

hok 

ks 

ps 

pn 

sk 

vl 

bot 

ar 

vu 

lei 

vondst 

NAP-hoogte 

opmerkingen

oring 


code 

zandmedafk 


humusbijmcode 


kleur2code 

kleur1code 

grondwater 

horizont 

ca 

ht 

con 

oer 

oxi 

pl 

bs 


6 1 Zs1 mf g1 h1 BR GR 1 268 gras, 15cm boor, 4mm zeef 

6 2 Zs1 mf g1 h1 BR GR 1 1 


6 4 Zs1 mf g1 h1 BR GR 1 1 

6 5 Zs1 mf g1 h1 BR GR 1 1 




6 9 Zs1 mf g1 h1 BR GR 1 4 

6 10 Zs1 mf g1 h1 BR GR 1 

6 11 Zs1 mf g1 h1 BR GR 1 

6 12 Zs1 mf g1 h1 BR GR A 1 





7 1 Zs1 mf g2 h1 BR GR 1 1 216 gras, 15cm boor, 4mm zeef 

7 2 Zs1 mf g2 h1 BR GR 1 1 

7 3 Zs1 mf g1 h1 BR GR 1 1 

7 4 Zs1 mf g1 h1 BR GR 1 1 



7 7 Zs1 mf g1 h1 BR GR A 1 5 

7 8 Zs1 mf g1 GR 1 1 

7 9 Zs1 mf g1 GR 1 1 

7 10 Zs1 mf g1 GR 100 A 1 1 onderste 5cm gewi oxi 1 C 

7 11 Zs1 mf GR WI 

7 12 Zs1 mf GR WI C 

8 1 Zs1 mf h1 BR GR 221 bos, 15 cm boor, 4mm zeef 




gs 

hok 

ks 

ps 

pn 

sk 

vl 

bot 

ar 

vu 

lei 

vondst 

NAP-hoogte 

opmerkingen 


oring 


code 


zandmedafk 


humusbijmcode 


kleur2code 

kleur1code 

grondwater 

8 5 Zs1 mf h1 BR GR A 

8 6 Zs1 mf LI BR 

8 7 Zs1 mf LI BR C 

8 8 Zs1 mf LI BR WI C 

8 9 Zs1 mf WI 


horizont 

ca 

ht 

con 

oer 

oxi 

pl 

8 10 Zs1 mf WI C geleid elijke overgang 

bs 

9 1 Zs1 mf h1 BR GR 209 braak, 15 cm boor, 4 mm zeef 




9 5 Zs1 mf GR 1 

9 6 Zs1 mf GR A 1 

9 7 Zs1 mf WI 1 scherpe overgang 

9 8 Zs1 mf WI 

9 9 Zs1 mf WI C 

10 1 Zs1 mf h1 BR GR 204 braak, 15cm boor, 4mm zeef 

10 2 Zs1 mf h1 BR GR 1 



10 5 Zs1 mf LI BR GE 1 

10 6 Zs1 mf LI BR GE C 1 

10 7 Zs1 mf LI GR WI C 1 scherpe overgang 

10 8 Zs1 mf WI 2 

10 9 Zs1 mf WI 2 

10 10 Zs1 mf WI C 2 

11 1 Zs1 mf BR GR 210 braak, 15cm boor, 4mm zeef 

11 2 Zs1 mf BR GR 


11 4 Zs1 mf BR GR A 1 

11 5 Zs1 mf GR A 2 



gs 

hok 

ks 

ps 

pn 

sk 

vl 

bot 

ar 

vu 

lei 

vondst 

NAP-hoogte 

opmerkingen

oring 


code 

zandmedafk 


humusbijmcode 


kleur2code 


11 9 Zs1 mf LI GR WI C 2 

kleur1code 

grondwater 

horizont 

ca 

ht 

con 

oer 

oxi 

11 10 Zs1 mf LI BR 100 1 

11 11 Zs1 mf LI BR 1 humusbrokje 

11 12 Zs1 mf LI BR C 1 

pl 

bs 

gs 

hok 

ks 

ps 

pn 

sk 

vl 

bot 

ar 

vu 

lei 

vondst 

NAP-hoogte 

opmerkingen 


12 1 Zs1 mf h1 BR GR 200 braak 15 cm boor, 4mm zeef 



12 4 Zs1 mf h1 GR 2 

12 5 Zs1 mf h1 GR A 1 2 1 1 

12 6 Zs1 mf WI 1 

12 7 Zs1 mf WI 1 

12 8 Zs1 mf WI C 

13 1 Zs1 mf BR GR 214 hoog gras, riet, 15 cm boor, 4 mm zeef 



13 4 Zs1 mf BR GR A 1 

13 5 Zs1 mf GR 2 

13 6 Zs1 mf GR A 2 

13 7 Zs1 mf WI 2 

13 8 Zs1 mf WI 2 

13 9 Zs1 mf WI C 2 

14 1 Zs1 mf h1 BR GR 1 1 209 hoog gras/ riet, 15cm boor, 4mm zeef 

14 2 Zs1 mf h1 BR GR 6 





14 7 Zs1 mf LI BR GE C 1 

14 8 Zs1 mf WI 1 

14 9 Zs1 mf WI 1 

14 10 Zs1 mf WI 1 


oring 


code 


zandmedafk 


humusbijmcode 


kleur2code 

14 11 Zs1 mf WI C 1 

kleur1code 

grondwater 


horizont 

ca 

ht 

con 

oer 

oxi 

pl 

bs 

15 1 Zs1 mf h1 BR GR 227 bomen, 15 cm boor, 4mm zeef 

15 2 Zs1 mf g1 h1 BR GR 1 steenkool 2 





15 7 Zs1 mf g1 h1 BR GR 1 

15 8 Zs1 mf g1 h1 BR GR A 

15 9 Zs1 mf LI BR GR 1 

15 10 Zs1 mf LI BR GR A 

15 11 Zs1 mf GR WI C 

15 12 Zs1 mf WI 

15 13 Zs1 mf WI C 

16 1 Zs1 mf h1 BR GR 226 bos, 15cm boor, 4mm zeef 


16 3 Zs1 mf h1 BR GR 1 1 



16 6 Zs1 mf h1 BR GR 1 



16 9 Zs1 mf GR 

16 10 Zs1 mf GR 

16 11 Zs1 mf GR A 

16 12 Zs1 mf LI GR WI A 1 

16 13 Zs1 mf h1 DO GR 

16 14 Zs1 mf h1 DO GR spoor 1 

16 15 Zs1 mf h1 DO BR GR spoor 1 

16 16 Zs1 mf h1 DO GR 160 spoor scherpe overgang 

16 17 Zs1 mf LI GR 


gs 

hok 

ks 

ps 

pn 

sk 

vl 

bot 

ar 

vu 

lei 

vondst 

NAP-hoogte 

opmerkingen

oring 


code 

zandmedafk 


humusbijmcode 


kleur2code 

kleur1code 

grondwater 

16 19 Zs1 mf LI GR C 

horizont 

ca 

ht 

con 

oer 

oxi 

pl 

bs 

gs 

hok 

ks 

ps 

pn 

sk 

vl 

bot 

ar 

vu 

lei 

vondst 

NAP-hoogte 

opmerkingen 


17 1 Zs1 mf g1 h1 BR GR 292 gras, 15 cm boor, 4mm zeef 

17 2 Zs1 mf g1 h1 BR GR 1 7 mortel 

17 3 Zs1 mf g1 h1 BR GR A 

17 4 Zs1 mf g1 h1 BR GR geel vs 

17 5 Zs1 mf g1 h1 BR GR geel vs 

17 6 Zs1 mf g1 h1 BR GR A geel vs 

17 7 Zs1 mf g1 h1 BR GR 1 8 


17 9 Zs1 mf g1 h1 BR GR 1 

17 10 Zs1 mf g1 h1 BR GR 9 mortel 

17 11 Zs1 mf g1 h1 BR GR 1 

17 12 Zs1 mf h1 BR GR 1 1 


17 14 Zs1 mf h1 BR GR 10 

17 15 Zs1 mf h1 BR GR A 11 

17 16 Zs1 mf h1 GR 1 1 

17 17 Zs1 mf h1 GR 1 1 

17 18 Zs1 mf h1 GR 180 1 1 

17 19 Zs1 mf h1 GR 1 1 

17 20 Zs1 mf h1 GR spoor 

17 21 Zs1 mf h3 DO ZW GR 1 1 1 

17 22 Zs1 mf h3 DO ZW GR 1 1 

17 23 Zs1 mf h3 DO ZW GR 1 1 

17 24 Zs1 mf h3 DO ZW GR 1 1 

17 25 Zs1 mf h3 DO ZW GR 1 1 12 

17 26 Zs1 mf h3 DO ZW GR spoor 1 1 



17 29 Zs1 mf LI GR C 




Bijlage 3: Vondstenlijst 

vondstnummer 

laag 

boring 

diepte -mv 

horizont 

specifiek 

globaal 

1 5 60 A BOUWMATERIAAL BOUWMATERIALEN SLE DAKLEI --- 3 ROMV-NTC 

1 5 60 A GLS GLS GLS VENSTER --- 1 ROMV-NTC 

2 5 70 A AWG KER KER PIJP --- 1 kop NTA-NTC 

2 5 70 A AWG KER KER ROOD --- 3 LMEA-NTC 

2 5 70 A MFE MXX/ SLAK MFE XXX --- 3 BRONSM-NTC 



3 5 80 A AWG KER KER PIJP --- 1 steel NTA-NTC 





5 7 35 A BOUWMATERIAAL BOUWMATERIALEN KER BAKSTEEN --- 2 ROMV-NTC 


6 14 20 A AWG KER KER ROOD --- 1 rand LMEA-NTC 


8 17 50 A AWG KER KER STG --- 1 LMEB-NTB 

8 17 50 A MFE MXX/ SLAK MFE SPIJKER --- 1 BRONSM-NTC 

9 17 70 A GLS GLS GLS VENSTER --- 1 ROMV-NTC 

9 17 70 A SLAK MXX/ SLAK MFE SLAK --- 1 BRONSM-NTC 


11 17 150 A MFE MXX/ SLAK MFE SPIJKER --- 1 BRONSM-NTC 

12 17 220 gracht BOUWMATERIAAL BOUWMATERIALEN KER BAKSTEEN --- 3 ROMV-NTC 

1 5 60 A BOUWMATERIAAL BOUWMATERIALEN KER BAKSTEEN --- 2 ROMV-NTC 

ABR-materiaal 

ABR-globaal 

ABR-specifiek 

aantal 

fragment 

dateringen 





Bijlage 4: Plan van Aanpak 

Plan van Aanpak 

Karterend inventariserend veldonderzoek d.m.v. boringen 


BILAN 

Postbus 90903 

5000 GD Tilburg 

t: 0877 876322 

f: 013 5360051 

e: bilan@fontys.nl 

I: www.bilan.nl 

Heusden – Nieuwkuijk (NB), Mariënkroon 




LOCATIE Heusden – Nieuwkuijk (NB), Mariënkroon. 

PROJECT Heusden – Nieuwkuijk (NB), Mariënkroon. Archeologisch vooronderzoek. 

PLAATS BINNEN ARCHEOLOGISCH PROC ES 

Archeologisch vooronderzoek (IVO): booronderzo ek 


OPSTELLER Naam, adres, telefoon, e-mail datum paraaf 

Auteurs BILAN 

Mevr. M. Janssens 

Postbus 90903/ 5000 GD Tilburg 

Tel. 0877-876322 / marlien.janssens@fontys.n l 

02/05/2007 

Projectleider (senior archeoloog) 

Mede-opstellers 

BILAN 

Drs. C.Verb eek 

Postbus 90903 / 5000 GD Tilburg 

Tel. 0877-876322 / c.verbeek@fontys.nl 

02/05/2007 

OPDRACHTGEVER Naam, adres, telefoon, e-mail datum paraaf 

BEVOEGD GEZAG Naam, adres, telefoon, e-mail datum paraaf 

Gemeente 

Provincie Provincie Noord-Brab ant 

Provinciaal archeoloog: dr. M. Meffert 

Brabantlaan 1 / Postbus 90151 

5200 MC ‘s-H ertogenbosch 

Overig / onbekend (toelichten) 

ROB (beschermd monument / 

projectvergunning / grote 

projecten) 

UITVOER END BEDRIJF / INSTELLING 

Naam BILAN 

Contactpersoon Mevr. M. Janssens 

Telefoon / e-mail Tel. 0877-876322 / marlien.janssens@fontys.n l 

DATUM ONDERZOEK 

Start Na opstellen PvA 

Duur 1 dag 

BASISGEGEVENS 

Projectnaam Heusden – Nieuwkuijk (NB), Mariënkroon. Archeologisch vooronderzoek. 


Gemeente Heusden 

Plaats Nieuwkuijk 

Straatn aam Abdijlaan 8 

Toponiem Mariënkroon 

Gemeente code HS 

Kaartb lad 45A 

X-coördinaat 141385 

Y-coördinaat 412618 

Kadaster-nr. Gemeente Vlijmen , sectie N, nummers 4561 tot en met 4566 

CMA/AMK-status Nvt. 

CAA-nr. Nvt. 

CMA-nr. Nvt. 

ARCHIS-monument-nr. Nvt. 

ARCHIS-waarnemings-nr. Nvt. 

CIS-code (onderzoeksmeldingsnummer) 22376 

Oppervlakte p lan- of onderzoeksgebied 0,6 h a (9 deelgebieden) 

Huidig grondgebruik Bebouwing (kloostercomplex ), groen e zones. 

PERIODE(N) COMPLEXTYPE(N) 

Vroege prehistorie 

(paleo/meso/neo ) 

Resten uit de steentijd (voor de verv ening). 

Late prehistorie 

(brons/ijzer) 

Plangebied lag onder v een. R esten worden niet verwacht. 

Romeinse tijd Plangebied lag onder v een. R esten worden niet verwacht. 

Middeleeuwen 

(vroeg/laat/NT) 

Kasteel v anaf ten minste 1266. 



1. Doel en reden van het onderzoek 

Doel Het vaststellen van de aan- of afwezigh eid van archeologische waard en in de 

ondergrond. Het plangebied heeft gedeeltelijk een hoge archeologische 

verwachting vanwege de verwachte aanwezigheid van hoge bruine 

enkeerdgronden op een dekzandrug. 

Reden Toekomstige renovatie en uitbreiding van de abdij waarvoor een 

monumentenvergunning nodig is. 

Selectieb esluit (alleen na IVO) 

2. Reultaten van het tot dusver uitg evoerde onderzo ek 

Administratieve g egevens 

Bureauonderzoek 

Uitvoerder BILAN 

Uitvoeringsperiod e April 2007 

Publicatie M. Janssens. Heusden – Nieuwkuijk (NB), Mariën kroon. Archeologisch 

vooronderzoek. BILAN 2007 (intern concept). 

Bewaarp laats van vondsten en documentatie 

Nvt. 

Resultaten: landschappelijke en aardwetenschappelijke context 

Huidig grondgebruik; (sub) recente 

ingrepen en verstoringen 


Landschappelijk gezien b estaat het huidige terrein van de abdij uit twee 

gedeelten die van elkaar worden gescheiden door een langgerekte gracht. 

Deze is een restant van de Vlijmensche W etering, vroeger v an belang voor de 

afwatering van het gebied . De bebouwing bevindt zich voornamelijk op het 

westelijke deel van het terrein, onder andere een voorplein met poortgebouw 

dat uitgeeft op de Abt van Engelenlaan, met errond het kloostercomplex met 

bijgebouwen. Aan d e achterzijde van h et hoofdgebouw bevindt zich de 

middeleeuwse toren. N aast h et kloostercomplex ligt een kleine 

kloosterb egraafplaats. Tevens ligt er een voormalige zwemvijv er. Het 

hoofdgebouw is opgetrokken in 1910 en aang epast in 1960 en 2003. De totale 

bebouwde oppervlakte bedraagt ca. 0,4 ha. Het gedeelte ten oosten van de 

oude wetering b estond uit dicht bos dat gerooid is in 2004-2005 en opnieuw 

ingeplant met loofbomen. Op dit terreind eel b evinden z ich tevens een kap el 

en een weiland. 

NAP-hoogte maaiveld Ca. 2 - 2.5 m +NAP Grondwatertrap IV/VI 

Fysiek-landschappelijke, geologische, 

geomorfologische en bodemkundige 

kenmerken 

Cultuurlandschappelijke en historischgeografische 

kenmerken 

Het plangeb ied ligt op de rand v an het centrale d ekz andlandschap in het 

westelijke deel van de Roerdalslenk naar het rivierenlandschap van de Maas in 

het noorden. 

Volgens de geomorfo logische kaart maakt het plang ebied deel uit van een 

dekzandvlakte (kaarteenheid 2M13), die aan d e oostzijd e van h et plang ebied 

wordt doorsneden door een recht kanaal met peil lager dan aangrenz ende 

land en een breedte < 5 m. Dez e vlakte is plaatselijk vergrav en en/of 

geëgaliseerd. Centraal in het plangebied bevindt zich in de dekzandvlakte een 

kaarteenh eid dekz andrug al dan niet met oud-bouwlanddek (3K14). Ook d eze 

is plaatselijk vergraven en/of geëgaliseerd. 

Op de bodemkaart is h et plangebied gekarteerd als een associatie v an hoge 

bruine enkeerdgronden en gooreerdgronden ontstaan in leemarm en zwak 

lemig fijn z and (kaarteenh eid bEZ21/pZn 21). De bodem in h et plangebied is v rij 

nat (grondwatertrap IV). 

Het plangebied ligt op de rand van h et zuidelijke zandgebied n aar het 

noordelijk gelegen riv iergeb ied en maakte lange tijd deel uit van een nat 

veengebied dat tegen de hoger gelegen z andgronden was opgegroeid. De 

eerste bewoning van dit gebied vond over het algemeen plaats op de 

zuidelijke o everwal van d e Oude Maas. De ontginning v an het zu idelijk 

gelegen veengebied vond (vanaf ongeveer 1000 n.C.) plaats door de aanleg 

van sloten om het veen te ontwateren. Door oxidatie van het veen als gevolg 

van de ontwatering en mogelijk g edeeltelijk ook door moernering 

(turfwinning), klonk het veen in. Daardoor verdween al het veen en kwam het 

pleistocene reliëf aan het oppervlak te liggen. De bewoning heeft zich 

uiteindelijk geconcentreerd op een zandrug die door dit proces zichtbaar 

werd. 

De abdij Mariënkroon was oorspronkelijk een kasteel d at mogelijk teruggaat 

tot de elfde eeuw. In de achttiend e eeuw bestond het landgoed uit een 

kasteel, kasteeltoren, en kele dienstwoningen en 105 hectare grond. In 1787 

werd het kasteel geplunderd en raakte het in verval. De laatste eigenaar bood 

het hele bez it in 1903 te koop aan. De cisterciënzerabt Maréchal kocht het 

kasteel om er een priorij, later abdij in te richten. In de jaren veertig tot zestig 

van de twintigste eeuw kende de abdij een grote bloei. Van af de jaren 

negentig van de twintigste eeuw werd een nieuwe bestemming voor het


terrein gezocht. Deze werd gevonden als landelijk centrum van de 

Focolarebeweging. 

Resultaten: p erioden en sites 

Regionale archeologische context Volgens de IKAW (Indicatieve Kaart Archeologische W aard en) heeft het 

plangebied een lage archeologische verwachting. Het gebied ten westen heeft 

een hoge verwachting die in v erband gebracht kan worden met de 

aanwezigheid van een d ekzandrug in het landschap. 

Binnen een straal van 1 km rond het plang ebied zijn geen monumenten 

bekend op de AMK (Archeologische Monumentenkaart). Wel zijn enkele 

waarneming en en onderzo eken aangeduid in ARCHIS. 

Het meest relev ant voor h et plangebied is h et onderzo ek dat op d e locatie „De 

Hoog“, net ten westen van h et plangebied, is uitgevoerd. Uit h et onderzo ek 

bleek dat de locatie lag op een dekzandrug met enkeerdgronden die 

geleid elijk naar het noorden toe afheld e. Grote delen van de bodem waren 

vergraven , verplo egd en/ of g eëgaliseerd. Op b epaalde d elen was nog een 

intact bodemprofiel aanwezig. In het esdek zijn destijds in diverse boringen 

aardewerkscherv en uit de period e vanaf de zestiende eeuw aang etroffen , die 

waarschijnlijk door (plaggenbemesting) op de akker terecht zijn gekomen. 

Onder het esd ek zijn in twee boringen echter oo k een scherf uit d e periode 

1250-1500 na Chr. (late Middeleeuwen B) en uit de ijzertijd/ Romeinse tijd 

aangetroffen, die kunnen wijzen op bewoning in d eze p erioden 

(onderzoeksmeldingsnr. 17870). Onderzo ek in 2006 net ten noorden van d eze 

locatie bevestigde dit beeld: de bodem was in vrijwel heel het gebied 

verstoord. Door verp loeging, eventu eel in combinatie met plaggenb emesting is 

een A-horizont ontstaan met een dikte v an 40 tot 60 cm. Er zijn geen relev ante 

archeologische indicatoren aangetroffen (onderzoeksmeldingsnr. 19094). 

Op ruim 1 km ten zuidwesten van het plangeb ied zou zich op de rand van de 

dekzandrug, waarop ook mogelijk het plangebied ligt, een terrein bevinden 

waar in 1966 de funderingen v an een laat-middeleeuws gebouw en 

middeleeuwse aard ewerkscherv en zouden zijn aangetroffen (ARCHISwaarnemingsnr. 

37035). Een v eldinspectie die in 1976 is u itgevoerd lev erde 

echter niets op. 

Op de zuidelijke rand van dez e dekz andrug, ca. 1,3 km ten zuiden van het 

plangebied, zijn vuurstenen artefacten uit h et jongpaleolithicum en 

Mesolithicum, een n eolithische g epolijste bijl en aard ewerk uit de ijzertijd en 

Romeinse tijd gevond en. Het gaat echter om een oude vondst, waarvan de 

precieze omstandigheden niet bekend zijn (ARCHIS-waarnemingsnr. 35954, 

35955). 

Aard en ouderdom v an de v indplaats Onbekend; Op b asis van de g eomorfologische en bodemkundige ligging en 

bekende waarnemingen in d e omgev ing kunnen archeologische waard en uit 

de late Middeleeuwen en d e Nieuwe tijd worden verwacht. Resten uit de 

Gaafheid en conservering (structuren, 

sporen, vondsten, paleo-ecologische 

resten) 

Begrenzingen en oppervlakte van de 

totale vindplaats (dus ook buiten het 

plangebied) 

Begrenzing en opperv lakte v an (het 

deel v an) d e vindplaats b innen het 

plangebied 

Archeologische stratigrafie en diepte 

van vondstlagen 

steentijd dateren v an voor de v erven ing. 

Onbekend, potentieel goed v anwege d e aanwezigheid van een mogelijk 

esdek. 

Nvt. 

Nvt. 

Onder de bouwvoor/ esdek. 

Archeologische verwachting op basis van het vooronderzoek 

Structuren en sporen Nederzettingsresten, mogelijk greppels, waterku ilen, paalsporen etc. 

Artefacten: anorganisch Nederzettingscontext, mogelijk aardewerk, ev entueel metaal, g las etc. 

Artefacten: org anisch Onbekend 

Paleo-ecologische resten Onbekend 

Complexiteit Standaard 

3. Vraagstelling 

Onderzoekskad er, relatie met NOA, Nvt. 

synergie 

Onderzoeksv ragen Welk typ e bodem wordt aangetroffen in het plangebied? 

Is deze bodem onverstoord sinds de vorming erv an? 

Zijn archeologische indicatoren aanwezig in h et plang ebied? 

Zo ja, wat is de aard en ouderdom v an dez e indicatoren? 

Wijzen dez e indicatoren op een vindplaats? 

Zo ja, is een b egrenzing v an de vindplaats mogelijk? 



Aanbeveling en 

Beperking en 


In hoeverre wordt de vindplaats bedreigd door de toekomstige 

planontwikkeling? 

4. Veldwerk 

Strategie Karterend booronderzoek om de aan- of afwez igheid van archeologische 

indicatoren in h et plang ebied v ast te stellen. 

De onderzoeksopzet is afgestemd op de specifieke archeologische verw achting 

op basis van het vooronderzoek. De gebruikte methode is niet geschikt om 

bijvoorbeeld grafv elden op te sporen. Dez e vindplaatsen, met een lage 

vondstdichtheid en een grondsporenniv eau kunn en het best onderzocht 

worden door middel van grav end onderzoek. (Leidraad Inventariserend 

veldonderzoek, deel karterend booronderzo ek, p. 32). 

Methoden en technieken Booronderzoek conform KNA 3.1, Leidraad Inv entariserend veldonderzoek, 

deel karterend booronderzoek, Onderzo ekseisen provincie Noord-Brabant en 

de ASB. 

De negen bouwlocaties zijn in overleg met d e opdrachtgever geselecteerd voor 

een booronderzoek. Het aantal boring en per deellocatie staat in verhouding 

met de oppervlakte. In totaal worden 17 boring en voorzien, met een 

Edelmanboor met een diameter v an 15 cm. De opgeboorde sedimenten 

worden gezeefd over een maaswijdte v an 4 mm. 

Bemonstering Indien relevant worden monsters genomen . 

Artefacten: anorganisch Alle aangetroffen anorg anische artefacten worden verz ameld en 

gedocumenteerd 

Artefacten: org anisch Nvt. 

Paleo-ecologische resten Nvt. 

Beperking en Geen. 

5. Uitwerking en conservering 

Analyse fysische geografie De stratigrafie in de boorstaten dient gekoppeld te worden aan de fysische 

geografie. 

Structuren en grondsporen Nvt. 

Artefacten: anorganisch Artefacten dienen v erwerkt te worden door een KNA-archeoloog. 

Artefacten: org anisch Nvt. 

Paleo-ecologische resten Nvt. 

Beeldrapportage 

foto’s, kaarten, e.d.) 

(objecttekeningen , Conform KNA 3.1 

Conservering geselecteerd materiaal Nvt. 

(zie CvAK-leidraad nr. 1) 

Beperking en Nvt. 

6. Eindproduct: rapportage en depon ering 

Te leveren product Eindrapport conform KNA 3.1 en d e minimumeisen v an de provincie van 

Noord-Brabant. 

Bij het eindproduct hoort een bewijs (af te geven door de ontv angende 

instantie) van ov erdracht v an vondsten en documentatie . 

Inhoud eindrapport Eindrapport conform KNA 3.1 en d e minimumeisen v an de provincie van 

Noord-Brabant. 

Verschijning en oplaag eindrapport Het rapport dient binnen 6 weken na de afronding van het veldwerk in 

conceptvorm gereed te zijn. Het eindrapport dient in 5 ex emplaren 

aangeleverd te worden aan de opdrachtgever en één exemplaar aan het 

bevoegd gezag en de RACM. 

Deponering 

Beperking en 

7. Randvoorwaard en 

Vondsten en documentatie conform KNA 3.1 en de richtlijn en van het 

Provinciaal depot voor bodemvondsten van Noord-Brabant. 

Documentatie aan de RACM. 

Personele randvoorwaarden Het onderzoek moet verricht worden door een door h et CvAK g ecertificeerd 

archeologisch bedrijf en conform de KNA 3.1. Het onderzoek moet uitg evoerd 

worden door een v eldteam dat minstens bestaat uit een prospector 

Uitvoeringsperiod e 

opleveringstermijn v eldwerk 

en Het veldwerk dient binnen maximaal 2 werkdagen uitgevoerd te zijn. 

Uitvoeringscondities v eldwerk De toegankelijkheid, betredingstoestemming en het milieurapport wordt door 

de opdrachtgever g ereg eld. 

De opdrachtnemer dient zich in kennis te stellen v an kabels en leiding en door 

middel van een KLIC-melding. 

Kwaliteitsbewaking, toezicht, ov erleg, Afwijkingen van dit Plan van Aanpak worden door de prospector eerst 

en evaluatie 

overlegd met de v erantwoordelijke senior prospector of KNA-archeoloog en 

vervolgens aan het bevoegd gez ag voorgelegd. D e afspraken worden 

schriftelijk vastgelegd.


Selectieprocedure tijdens het v eldwerk 

(i.h.b. bij archeologische b egeleiding) 

Nvt 

Uitvoeringsperiod e uitwerking; Conceptrapport binnen 6 weken na de uitvo ering van h et veldwerk. 

opleveringstermijn (concept) Eindrapport na go edkeuring door de opdrachtgever met een eindtermijn van 

eindrapport 

drie weken na het v erschijnen v an het conceptrapport. 

Termijn overdracht van vondsten, Uiterlijk 4 weken na inzending van het stand aardrapport, conform specificatie 

monsters en documentatie 

aanlev eren vondsten en monsters (KNA 3.1). 

Procedure toetsing eindproduct door De uitvoerder overhandigt na goedkeuring van het conceptrapport aan het 

bevoegd gezag 

bevoegd gezag h et eindrapport en d e bewijz en van overdracht van vondsten 

en documentatie. Het eindrapport dient altijd binnen twee jaar n a afronding 

van het v eldwerk opgelev erd te worden. 

8. Wijz igingen na evaluatie 

Wijzigingen tijdens h et veldwerk Nvt. 

Procedure v an wijziging n a de Nvt. 

evaluatiefase van het veldwerk 

Procedure van wijz iging tijdens Nvt. 

uitwerking en conservering 

9. Literatuur en bijlagen 

Literatuur J.H.A. Bosch. Archeologische Standaard Boorbeschrijvingsmethode. 

Archeologie Leidraad 3. SIKB/ CvAK. Gouda. 2005. 

CCvD (SIKB). Kw aliteitsnorm Ned erlandse Archeologie (KNA). Versie 3.1. 2006. 

Minimumeisen provincie Noord-Brabant t.b.v. de rapportag e v an archeologisch 

vooronderzoek in de vorm van een inv entariserend en waard erend 

booronderzoek, d.d. 18/10/06. 

Onderzoekseisen provincie Noord-Brabant t.b.v. archeologisch vooronderzo ek 

in de vorm v an een inventariserend booronderzo ek, d .d. 18/10/06. 

A. Tol, J.W.H.P. Verh agen en M. Verbruggen. Leidraad inventariserend 

veldonderzoek; Deel: Karterend booronderzo ek. 2006. 




Bijlage 5: Overzicht archeologische perioden 

Periode Code 

Paleolithicum 

Paleolithicum Vroeg 

Paleolithicum Midden 

Paleolithicum Laat 

Mesolithicum 

Mesolithicum Vroeg 

Mesolithicum Midden 

Mesolithicum Laat 

Neolithicum 

Neolithicum Vroeg 

Neolithicum midden 

Neolithicum Laat 

Bronstijd 

Bronstijd Vroeg 

Bronstijd Midden 

Bronstijd Laat 

IJzertijd 

IJzertijd Vroeg 

IJzertijd Midden 

IJzertijd Laat 

Romeinse Tijd 

Romeinse Tijd Vroeg 

Romeinse Tijd Midden 

Romeinse Tijd Laat 

Middeleeuwen 

Middeleeuwen Vroeg 

Middeleeuwen Laat 

Nieuwe Tijd 

Nieuwe Tijd A 

Nieuwe Tijd B 

Nieuwe Tijd C 

Onbekend 

Tot 8800 vC 

Tot 300.000 C14 

300.000 - 35.000 C14 

35.000 C14 – 8800 vC 

8800 – 5300 vC 

8800 – 7100 vC 

7100 – 6450 vC 

6450 – 5300 vC 

5300 – 2000 vC 

5300 – 4200 vC 

4200 – 2850 vC 

2850 – 2000 vC 

2000 – 800 vC 

2000 – 1800 vC 

1800 – 1100 vC 

1100 – 800 vC 

800 – 12 vC 

800 – 500 vC 

500 – 250 vC 

250 – 12 vC 

12 vC – 450 AD 

12 vC – 70 AD 

70 – 270 AD 

270 – 450 AD 

450 – 1500 AD 

450 – 1050 AD 

1050 – 1500 AD 

1500 – heden 

1500 – 1650 AD 

1650 – 1850 AD 

1850 – heden 

PALEO 

PALEOV 

PALEOM 

PALEOL 

MESO 

MESOV 

MESOM 

MESOL 

NEO 

NEOV 

NEOM 

NEOL 

BRONS 

BRONSV 

BRONSM 

BRONSL 

IJZ 

IJZV 

IJZM 

IJZL 

ROM 

ROMV 

ROMM 

ROML 

XME 

VME 

LME 

NT 

NTA 

NTB 

NTC 

XXX 




Bijlage 6: Overzicht geologische perioden 

Periode C-14 jaren voor heden 

Holoceen 

Pleistoceen 

Postglaciaal 

Weichselien 

Eemien 

Saalien 

Subatlanticum 

Subboreaal 

Atlanticum 

Boreaal 

Preboreaal 

Late Dryas 

Allerød 

Bolling 

10.000 – heden 

10.000 – heden 

3.000 – heden 

5.000 – 3.000 

5.000 – 7.500 

9.000 – 7.500 

9.000 – 10.000 

2,3 mlj – 10.000 

75.000 – 10.000 

11.000 – 10.000 

12.000 – 11.000 

13.000 – 12.000 

100.000 – 75.000 

250.000 – 100.000 


Beeldkwaliteitplan Marienkroon 

Nieuwkuijk

Colofon Inhoud 

Beeldkwaliteitplan Marienkroon 

Gemeente Nieuwkuijk 

Datum: 

oktober 2008 

Projectgegevens: 

BOE0 -SBM00002-0 D 

1 Inleiding 1 

2 Reikwijdte en status 2 

3 Ligging plangebied 3 

4 Geschiedenis 4 

5 Huidige situatie 6 

6 Ruimtelijk concept 8 

7 Masterplan 12 

8 Gebiedsindeling 13 

9 Beschrijving beeldkwaliteit per deelgebied 14 

Ensemble A: Hoofdgebouw Klooster 4 

Ensemble B: Woningbouw rond Klooster 8 

Parkgebied, openbare ruimte 

en overgang openbaar - privé 

2

1 Inleiding 

De Stichting Beheer Mariapoli Scia Luminosa heeft 

Croonen Adviseurs de opdracht verstrekt om voor ontwikkelingen 

op het terrein van het klooster Marienkroon 

te Nieuwkuijk een bestemmingsplan op te stellen. In 

aanvulling op het bestemmingsplan is besloten om een 

beeldkwaliteitplan voor het gebied te vervaardigen. 

Het voorliggende rapport vormt het resultaat van een 

stedenbouwkundige verkenning van het gebied. 

Doel en ambitie 

Doel en ambitie van het beeldkwaliteitplan is om de inrichtingsstructuur 

van het terrein te versterken waarbinnen 

nieuwe ontwikkelingen op het terrein kunnen 

plaatsvinden die in goede samenhang zijn met de bestaande 

hoofdbebouwing, alsook om een eenduidige 

inrichting van het semi-openbare gebied tussen de 

bebouwing te verkrijgen. Een en ander moet in aansluiting 

met de omgeving zijn. 

Hoofddoelen zijn: 

- Een ruimtelijk en functioneel kader vormen waarin 

de nieuwe ontwikkelingen passen en waarin de bestaande 

hoofdbebouwing kan worden omgevormd. 

- Aangeven op welke manier samenhang kan worden 

verkregen tussen nieuwe en bestaande cultuurhistorisch 

waardevolle bebouwing. 

- Aangeven op welke manier landschappelijke inpassing 

kan plaatsvinden op het historische kloosterterrein. 

Croonen Adviseurs

2 Reikwijdte en status 

Croonen Adviseurs 

2 

Het voorliggende beeldkwaliteitplan is opgesteld om de 

gewenste kwaliteiten te waarborgen. 

Het beeldkwaliteitplan heeft betrekking op verschijningsvorm, 

detailleringen en materialisering van het 

ontwerp. Het is opgedeeld in een beschrijving per deelgebied 

en een beschrijving van de openbare ruimte. 

In het beeldkwaliteitplan is het van belang dat in één 

document inzichtelijk is welke aspecten relevant zijn 

om de ruimtelijke kwaliteit van zowel het bestaande als 

het nieuw te ontwikkelen terreindeel te kunnen realiseren. 

Het beeldkwaliteitplan geldt als vertrekpunt en inspiratiebron 

voor de architecten en als toetsingskader voor 

de welstand. 

De beeldkwaliteitsaspecten voor bebouwing zijn separaat 

van de overige beeldkwaliteitsaspecten in deze 

rapportage opgenomen. 

Het beeldkwaliteitplan zal als gemeentelijke beleidsregel 

worden vastgesteld. 

Bovendien is het beeldkwaliteitplan direct vertaald in 

locatie en omvang van de bouwvlakken op de plankaart 

van het bestemmingsplan voor dit terrein. Dit geldt ook 

voor de voorschriften voor bebouwingsconcentratie en 

nok- en goothoogte.

3 Ligging plangebied 

Het plangebied, ter grootte van circa 9 ha, ligt in het 

buitengebied van de gemeente Heusden, ten noorden 

van Nieuwkuijk, ten westen van Vlijmen en ten oosten 

van de Abt van Engelenlaan, de huidige doorgaande 

weg tussen Nieuwkuijk en Haarsteeg. 

De abdij Mariënkroon is gelegen in een hoogdynamisch 

gebied met bedrijvigheid, woningbouw, landbouw en 

glastuinbouw. Het is een sterk verdichte omgeving met 

als relatief open gebied de zone ten zuidoosten van het 

plangebied. De verkaveling van deze zone heeft zijn 

oorsprong in het slagenlandschap (langgerekte kavels) 

en is hier nog enigszins herkenbaar. 

Het perceel wordt aan de westkant grotendeels omsloten 

door een opgaande randbeplanting en door een 

kloostermuur, waardoor het grotendeels aan het zicht 

vanaf de aangrenzende openbare wegen is onttrokken. 

Plangebied op topografische ondergrond 

Situering Mariënkroon, topografische kaart 



Situering Mariënkroon, luchtfoto

4 Geschiedenis 

Het klooster heeft een rijke geleding uit de geschiedenis 

die teruggaat tot de e eeuw. Het is begonnen als kasteel 

Onsenoort. De eerste vermelding komt al uit 24 . 

In 72 is dit kasteel in brand gestoken. Vanaf 88 

wordt de kasteeltoren weer opgebouwd. Deze toren, 

opgebouwd op de oude fundamenten, is nog steeds 

aanwezig. In de tweede helft van de e eeuw is de 

toren ingrijpend verbouwd en voorzien van een volwaardige 

eerste verdieping en een zolder. Lang heeft de 

toren zonder verdere aanbouw vrij in het veld gestaan. 

Vermoedelijk pas in de eerste helft van de 6e eeuw is 

achter de toren (wat nu de voorzijde is geworden) een 

nieuw huis gebouwd. De andere zijde (nu de achterzijde) 

bleef een vrije oriëntatie houden op het achterliggende 

landelijke gebied. In het derde kwart van de 7e eeuw 

zijn dwars op het huis twee éénlaagse bijgebouwen bijgekomen. 

In het vierde kwart van de 9e eeuw wordt 

het huis verbouwd. De wanden worden geschilderd in 

een baksteenkleur met geschilderde speklagen en ontlastingsbogen 

boven de vensters. Ook worden de kap en 

de topgevels gewijzigd. 

In 90 wordt van het gehele domein ruim 00 hectaren 

verkocht aan abt Paulus Maréchal van het Cisterciënzerklooster 

Ste Marie du Pont-Colbert te Versailles. 

(Het kasteel en de bijgebouwen en het direct 

omliggende terrein met toerit. Totaal betreft het ca. 

ha. Het restant dat nu over is betreft een kleine 9 ha; 

de toerit met ruilverkaveling is komen te vervallen.) In 

904 is het kasteel aangepast aan de nieuwe bewoners. 

Naar een ontwerp van de architect Juliën Dony uit Den 

Bosch is er tussen de toren en het hoofdgebouw een 

kapel gebouwd, op de toren is een verdieping gebouwd 

en ook de twee bijgebouwen zijn verhoogd. 

In 9 4- 9 volgt de volgende grondige verbouwing. 

Naar een ontwerp van de architect Karel van Dael uit 

Eindhoven wordt het hoofdgebouw grondig gerestyled. 

De gracht rondom het complex komt hiermee te vervallen. 

Ook wordt er een poortgebouw gebouwd. De plannen 

waren er om er een gesloten kloostercomplex van 

te maken, geheel in de stijl van de Cisterciënzers, maar 

dat plan is niet voltooid. Het hoofdgebouw, op enkele 

kleine wijzigingen na, is nog steeds intact. 


4 

In 9 8 ontwerpen Van der Laan, Hansen en Van Hal uit 

Rosmalen, in samenwerking met Baayens uit Heusden 

wederom een grondige verbouwing. Het hoofdgebouw, 

de toren en de kapel blijven hierbij gehandhaafd, maar 

de bijgebouwen en de kloostergang zouden worden 

vervangen. Van deze plannen zijn alleen de refter met 

bovengelegen slaapcellen en de keuken gerealiseerd. 

Detail topografische kaart 89

Topografische kaart uit 89 

Croonen Adviseurs

5 Huidige situatie 

Landschappelijk gezien bestaat het huidige terrein van 

Abdij Mariënkroon uit twee gedeelten, die van elkaar 

worden gescheiden door een langgerekte gracht. De 

rechte gracht is een restant van de Vlijmensche Wetering, 

vroeger van belang voor de afwatering van het gebied. 

Over de gracht ligt een gietijzeren brug, die uit de 

negentiende eeuw dateert. Deze brug is een belangrijk 

functioneel onderdeel in de verbinding van het westelijke 

met het oostelijke deel van het terrein en sluit 

goed aan op de bestaande wandelpaden, waaronder 

een monumentale beukenlaan. De bebouwing op het 

terrein bevindt zich net als vroeger hoofdzakelijk in het 

westelijke gedeelte. 

Kenmerkend op het terrein en in de bebouwing zijn de 

drie historisch gegroeide richtingen (zie figuren). 

- noord-zuid vanuit de oorspronkelijke slagenverkaveling 

(blauw) 

- oost-west- de as toegangslaan-ingang kloostertoren 

(rood) 

- oost-west-2 de noordelijke muur en kloostergebouwen 

(groen) 


6 

Bij de tuinaanleg van het westelijke deel zijn met name 

duurzame bomen aangelegd: beuken, eiken, platanen, 

acacia en tamme kastanjes. Rondom het kloostergebouw 

is een diversiteit aan open ruimten en gesloten 

massa’s, waarbij opvalt dat er geen zorgvuldige of logische 

samenhang tussen de verschillende ruimtes bestaat. 

Daarnaast ligt er in het westelijke deel een voormalige 

zwemvijver. Het betreft een gegraven vijver gevuld met 

grondwater.

Het gedeelte ten oosten van de oude wetering bestond 

voornamelijk uit dicht bos (grotendeels jong naaldbos 

als gevolg van een niet gekapte kerstbomenplantage) 

waarin een weiland en een kapel zijn opgenomen. Dit 

bosgebied is in de winter van 200 gerooid en is deels 

opnieuw ingeplant met loofhout. Door de jonge aanplant 

is het beeld nu open. 

Op het terrein bevinden zich een aantal cultuurhistorisch 

waardevolle objecten met deels een monumentenstatus 

(zie figuur). 

- de kloostermuur 

- de toegangslaan 

- het poortgebouw 

- het voorplein 

- de hoofdvleugel en zijgebouwen van het klooster 

- de toren 

- de begraafplaats 

- de zwemvijver met badhokjes 

- de vijvergracht 

- de laan op het terrein 

- het maria-kapelletje 


7

6 Ruimtelijk concept 

Het ruimtelijk ontwikkelingsconcept voor de ontwikkeling 

op het kloosterterrein bestaat uit een aantal aspecten: 

- Handhaven/uitgaan van het verschil tussen het 

oostelijk en westelijk deel van het terrein wat betreft 

intensiteit van bebouwing. 

- Het openhouden van een centrale as, die gesitueerd 

is van de poort naar de e eeuwse toren van het 

kloostercomplex en die zich door het bos in oostelijke 

richting voortzet. 

- Behoud van voldoende onbebouwde ruimte achter 

de toren en vrij zicht op het achterliggende gebied 

om de historische ligging in en vrije oriëntatie op 

het landelijk gebied te benadrukken. 

- Handhaven en zo mogelijk opnieuw verlengen van 

de gracht als kenmerkende scheiding tussen oostelijk 

en westelijk deel. 

- Meer samenhang brengen in de hoofdbebouwing, 

die uit verschillende stijlen en leeftijden bestaat, 

door het aanbrengen van een bindend ruimtelijk 

element, dat tevens een toevoeging voor de functionele 

waarde van het gebouw betekent. 


8 

- Situering van de woningen in een carré rond de 

hoofdbebouwing, ruimtelijke configuratie van gebouwen 

geïnspireerd op die van volgroeide cisterienzer 

kloosters elders in Europa; een centraal 

kloostercomplex, vaak rond een kloostergangcarré 

en daaromheen een structuur van concentrische 

bebouwing in losse eenheden van woningen en 

werkplaatsen.

5a 

St. Carrévormen Gallen 

St. Gallen 

St. Gallen 

4 

Langheim 

Langheim 

Schloss Salem 

Maulbronn 

5a 

Maulbronn 

St. Gallen 

Maulbronn 

Schloss Salem 

Maulbronn 


9 

5a 

5b 

St. Gallen 

De bebouwingsstructuur is geïnspireerd op de structuur van volgroeide 

kloosters elders in Europa, bestaande uit een centraal 

kloostercomplex, veelal rond een bestaande kloostergang en een 

concentrische structuur van losse bebouwing van woningen en 

werkplaatsen 

Schloss Salem 

Schloss Salem 

Maulbronn 

Niet uitgevoerd uitbreidingsplan van 9 8 van Van der Laan, Hansen en Van 

Hal uit Rosmalen, in samenwerking met Baayens uit Heusden. 

Schloss Salem

- Bij terreininrichting verschil maken tussen west en 

oost met meer cultuurlijk groen versus natuurlijk 

groen. 

- Bij nieuwbouw en terreininrichting uitgaan van de 

drie historisch gegroeide richtingen. 


0 

- Oog voor de kwaliteit van het openbaar gebied door 

samenhang in groen en eenduidige wegprofielen. 

- Uitgaan van drie verschillende stedenbouwkundige 

‘middens’ met ieder een eigen karakter, bepaald door 

ligging en functie.

- Landschappelijke inpassing van de nieuwe ontwik- 

kelingen in het terrein op zodanige wijze dat de uitstraling 

van het kloostercomplex naar zijn omgeving 

niet wezenlijk verandert. 

- Behoud van de genoemde cultuurhistorische waardevolle 

objecten. 


Ruimtelijk concept

7 Masterplan 

Van fase IIIb en IV zijn de exacte locaties en vorm nog 

niet bekend. Hier zijn ze indicatief aangegeven om het 

principe en de korrelgrootte te verbeelden. 

IV 

IIIB 


2 

Masterplan

8 Gebiedsindeling 

Het kloosterterrein vormt het plangebied dat onderwerp 

is van dit beeldkwaliteitplan. 

In het plangebied zijn drie deelgebieden te onderscheiden: 

A De hoofdbebouwing van het klooster met het gebied 

eromheen. 

B Het gebied waar de nieuwe woonbebouwing voor 

de Focolarebeweging is gesitueerd. 

C De kloostertuin, die zorgdraagt voor de inpassing 

van de bebouwing in het landschap en voor de verschijning 

van het totale complex met kloostermuur 

als kloostercomplex. 

In deze deelgebieden wordt in verschillende fasen uitgebreid. 

Hiernaast zijn ze afgebeeld met de nummers 

zoals deze zijn aangeduid in het bestemmingsplan. 

I Uitbreiden noord-vleugel kloostergebouw. 

II Woongebouwen noordzijde. 

IIIA Woongebouw noord-oostzijde. 

IIIB Rest woongebouwen. 

IV Grote zaal. 


Gebiedsindeling

9 Beschrijving beeldkwaliteit per deelgebied Ensemble A: Hoofdgebouw Klooster 

Inspiratie vanuit huidige bebouwing 

Het bestaande hoofdgebouw is een wonderlijk samenspel 

van verschillende bouwstijlen uit de diverse perioden. 

Het totale gebouwencomplex levert daardoor op 

onderdelen een onrustig beeld op. In de nieuwe uitbreidingen 

wordt gestreefd naar een helder contrast met de 

bestaande gebouwen door te werken met onder meer 

glas, hout en metaal, optimale transparantie naar de 

buitenruimten en zicht op het omliggende landschap 

en het doorzicht van buiten naar binnen als teken van 

gastvrijheid naar de bezoeker en het centrum en de 

nieuwe eigentijdse meer naar buitengerichte spiritualiteit 

van de Focolare beweging. Uitbreidingen en verbindingswegen 

gaan zo een nieuwe structuur vormen met 

een eigentijds karakter die het gehele ensemble omvat 

en de verschillende stijlen met elkaar verbindt. 

Op het moment van realisering van de zaal krijgt het binnenplein 

een geheel nieuwe functie voor uitloop vanuit 

de zaal. Auto’s zullen hier dan geheel uit het beeld verdwijnen. 

Het huidige bijna ‘verkeerskundige’ ontwerp uit 

de jaren zestig is dan niet meer geschikt en passend bij 

de nieuwe functie. Voor de nieuwe inrichting wordt dan 

inspiratie gezocht bij de meer formele aanleg van voor 

de jaren zestig en eventueel kan worden teruggegrepen 

op de oorspronkelijke nooit uitgevoerde plannen van 

de abdij: een binnenplein met elementen als een ‘kruisgang’ 

zou op den duur weer zichtbaar gemaakt kunnen 

worden in een moderne en lichte vorm (glas en hout 

of staal) zonder het open zicht op de historische bebouwing 

te verstoren. Deze ‘kruisgang’ zorgt bovendien 

voor een regenvrije verbinding tussen de verschillende 

gebouwen rond het middenplein. 

Functionele indeling als basis voor thematisch concept 

Voor de functionele indeling is gekozen om, net als de 

cisterciënzer kloosterindeling, het dagritme te volgen 

met het gebouw. Zo is het complex verdeeld in ruimtes 

voor ontmoeting, voor bezinning, voor versterking en 

voor verdieping. De ontmoeting is de menselijke kant. 

De ontmoeting staat voor het openstaan voor de buitenwereld 

en zo de mensen die geïnteresseerd zijn te 

ontmoeten. Daartegenover staat de bezinning, de goddelijke 

kant (de kapel), waarin het contact met God 

centraal staat. De versterking staat voor de lichamelijke 

conditie oftewel de zorg voor de inwendige mens (eetzaal 

en logies). Daartegenover staat de verdieping, de 

zorg voor de geestelijke mens (gehoorzaal). Deze vier 

functies zijn verdeeld langs het bestaande assenkruis 

in het gebouw dat van noord naar zuid loopt door de 

kloostergang en van west naar oost van het poortgebouw 

via de hoofdentree naar de toren. 

Afwijkend ten opzichte van de cisterciënzers hierin is 

dat de Focolare veel opener staat naar de wereld. Zij 

hebben zichzelf juist ten doel gesteld vanuit hun relatie 

met God wat te betekenen voor de wereld. Een tweede 


4 

verschil is dat het bezoek aan het vormingscentrum 

vaak tijdelijk is. Men treedt niet meer voorgoed in in 

het klooster, maar komt er voor korte of langere tijd 

voor vorming en samenzijn. Hetzelfde principe en materialisatie 

zijn uitgangspunt voor de uitbreiding van de 

grote zaal (fase IV). Vanuit deze uitgangspunten is al 

een ontwerp gemaakt voor de renovatie en uitbreiding 

van de refter en keuken (fase I). 

Ontwerp renovatie uitbreiding refter en keuken (fase I)


Gevels worden uitgevoerd in hout en glas zonder horizontale beëindiging

9 Beschrijving beeldkwaliteit per deelgebied Ensemble A: Hoofdgebouw Klooster 

Vormgeving van de bebouwing 

De huidige refter zal in de toekomst weer als eetzaal 

worden gebruikt. Omdat de bouw van het centrum in 

fasen verloopt, wordt deze de eerste jaren als congreszaal 

gebruikt. Naast de bestaande zaal wordt het 

complex uitgebreid met een nieuwe eetzaal waarmee 

aan de ruimtebehoefte wordt voldaan van ca. 4 0 personen. 

Door deze op enige afstand van de bestaande 

refter te situeren ontstaat een patio. Deze nieuwe zaal 

wordt ‘omsloten’ door een houten wand. Deze houten 

wand sluit aan op de bestaande kloosterwand en volgt 

de routing vanaf de kloostergang via een hellingbaan 

(die het 800 mm hoogteverschil moet opvangen) langs 

de keuken met buffet naar de eetzaal. 

Op de verdiepingen van de refter worden weer slaapvertrekken 

gesitueerd, nu voorzien van eigen sanitair, 

bedoeld voor gasten van het centrum. Ook op de verdieping 

boven de nieuwe eetzaal zijn enkele slaapzalen 

en het sanitair gelegen. Voor de houten wand, tussen 

het gastenverblijf en het hoofdgebouw, is een foyer gesitueerd. 

Deze ‘tussenruimte’ is een transparante ontvangstruimte 

die een overgang vormt tussen de buitenruimte 

en het centrum. 

De verbinding tussen het hoofdgebouw en de refter uit 

9 8 is nu gemetseld. Deze verbinding wordt vervangen 

door een meer transparante tussenbouw, evenals 

de verbinding tussen de refter en het gastenverblijf. 

Hierdoor worden de verschillende gebouwen uit verschillende 

bouwperioden meer gescheiden van elkaar. 

In de toekomst zal er aan de zuidzijde een nieuwe congreszaal 

worden gebouwd. Deze zal qua stijl en materialisatie 

aansluiten op de nieuwe eetzaal. De verbinding 

tussen deze twee gebouwdelen wordt de huidige 

kloostergang. Aan beide zijden wordt deze kloostergang 

voortgezet middels een houten wand met dezelfde 

hoogte als de kloostergang. En zoals de nieuwe eetzaal 

wordt omarmd door deze wand, zal ook de nieuwe congreszaal 

worden omarmd. 

De houten wand loopt achter het vrijstaande bijgebouw 

langs. Ook hier zal, net als de geplande foyer aan 

de andere zijde, voor de houten wand een transparante 

ontvangsruimte worden gerealiseerd. Deze ruimte is 


6 

een soort ‘voorportaal’ voordat het klooster wordt betreden. 

De bijgebouwen zullen vanuit de beide foyers 

bereikbaar zijn, maar door de materialisatie blijven ze 

los van het klooster. 

De ruimte ten zuiden van het hoofdgebouw blijft open. 

Het huidige gebouw is opgebouwd uit een hoofdbeuk 

met twee zijbeuken waarvan de zuidelijke zijbeuk niet is 

gerealiseerd. De locatie van de zuidelijke zijbeuk wordt 

ongemoeid gelaten. 

De daken zijn allen plat. 

Materiaal en kleur van de gebouwen 

- De belangrijkste materialen voor de nieuwe toevoegingen 

zijn hout en glas. Het hout wordt ingezet als 

voortzetting van de kloostergang. Het glas (in een 

houten vliesgevel) symboliseert de nieuwe openheid 

van de huidige gebruiker. 

- De gevels worden uitgevoerd met extra diepe verticale 

profilering en zonder horizontale beëindiging 

of daklijst. 

- De ondergeschikte gebouwen zoals tussengebouwen 

en de foyer worden uitgevoerd met zo transparant 

mogelijke gevels zonder profilering. 

- De kleuren zijn roodbruin voor het hout en de houten 

vliesgevels en zinkgrijs/blauwgrijs voor de ondergeschikte 

gebouwen.

Uitvoering gevels met extra diepe verticale profilering 

Roodbruine kleuren voor het hout en de houten vliesgevels 


7 

Hout en glas als materialen

9 Beschrijving beeldkwaliteit per deelgebied Ensemble B: Woningbouw rond Klooster 

Inspiratie vanuit huidige bebouwing 

Nabij de secundaire toegangspoort bevindt zich een 

tweetal schuren met ferme steile daken, belegd met 

klassieke rode gebakken dakpannen. Dit bestaande 

schuren-ensemble is in haar eenvoud en bescheidenheid 

ten opzichte van de centrale hoofdgebouwen van 

het kloostercomplex inspiratiebron voor het ontwerpen 

en materialiseren van de woon- en logiesaccommodaties 

van de concentrische bebouwing in het carré. Deze 

bebouwing is bestemd voor de huisvesting van religieuzen 

waaronder gezinnen, vrouwelijke en mannelijke 

woongroepen, senioren, jongeren en gasten met een 

grote betrokkenheid met het dagelijkse gebeuren van 

de Focolaregemeenschap. 

Aan de noordzijde van het plangebied is de nieuwe 

woonbebouwing tegen de kloostermuur gesitueerd. 

Hier is bebouwing voorzien in een wat grotere dichtheid 

en in een strakkere formatie langs de muur (zie 

uitgangspunt 2+6 ruimtelijk concept) met sobere gevels 

van baksteen, hout en rode dakpannen. 

Aan de oostzijde is bebouwing gesitueerd langs de Vlijmense 

Wetering aan de rand van het parkgebied. Vanwege 

de ligging aan de overzijde van de gracht in de 

oorspronkelijk landelijke kant van de kasteeltoren en 

het klooster dient een nog soberder, bescheidener en 

lichtere, transparantere bouwstijl aangehouden te worden, 

schuurachtig met hout en veel glas. Hier is ook een 

lagere bebouwingsdichtheid gehanteerd dan aan de 

noordzijde en in een speelsere losse setting. De korte 

zijden van de bebouwing is naar de toren toegekeerd 

om van die kant uit de impact van de bebouwing zo 

klein mogelijk te houden en het zicht van buiten naar 

de toren maximaal. Rondom de toren dient voldoende 

ruimte vrijgehouden te worden om de onbebouwde 

setting ervan zoveel als mogelijk te behouden. Er wordt 

een straal van minimaal 50 m onbebouwd gelaten. Ook 

dient er een strook van m. breed open gehouden te 

worden op de as vanuit de toren naar het westen. (zie 

uitgangspunt 2+6 ruimtelijk concept). 

Beide zijden vormen het eerder genoemde carré van 

concentrische bebouwing. Naast de genoemde verschillen 

in compositie op de plattegrond en bouwstijl is 

het van belang dat er ook een samenhang blijft bestaan 

tussen de oostkant en noordkant van het carré. Dit gebeurt 

door binnen de genoemde verschillen herkenbare 

terugkerende elementen te verwerken in materiaalgebruik, 

kleur en vormgeving van de gevels. 

Vormgeving van de bebouwing 

Noordelijke en oostelijke bebouwing gemeenschappelijk: 

- Qua korrelgrootte dienen de nieuwe gebouwen 

vergelijkbaar te zijn met de bijgebouwen die in 

oorsprong bij het klooster waren opgetrokken. Het 


8 

masterplan geeft een beeld van de korrel. Binnen de 

marges van de hier geformuleerde uitgangspunten 

is de exacte ligging en verdeling van de gebouwen 

hier nog afhankelijk van het uiteindelijke programma. 

- De gebouwen hebben beeldbepalende kappen in gevarieerde 

hoogten waarbij het noordelijk ensemble 

van steile, formele kappen is voorzien terwijl de kappen 

in het oostelijk ensemble een kappenspel tussen 

de bomen is. 

- De gebouwen bestaan uit minder zwaarwichtige 

materialen, lichte constructies in contrast met de 

zware, massieve hoofdgebouwen van de abdij. 

Noordelijke bebouwing: 

- De noordelijke bebouwing wordt opgezet in een relatief 

strakke formatie langs de muur met sobere gevels. 

De bebouwing voorziet in twee lagen met een 

kap in diverse varianten waarbij de lange zijde de 

binnenruimte afbakent. 

- De bebouwing onderscheidt zich door een ferme 

steile kap met rode gebakken dakpannen, verwijzend 

naar de bestaande stalgebouwen in het rijtje en een 

flink overstek. 

- De raam- en deuropeningen lopen consequent van 

boven tot onder in het gemetselde vlak, een kleine 

uitzondering daargelaten. De kozijnen zijn iets terugliggend 

waardoor de openingen in de muurvlak 

ken worden geaccentueerd.

Impressies noordelijke woonbebouwing 


9

Impressies oostelijke woonbebouwing 


20

9 Beschrijving beeldkwaliteit per deelgebied Parkgebied, openbare ruimte en overgang openbaar - privé 

- Incidenteel zijn in het dakvlak duo-dakvensters op- 

genomen, langwerpige raamopeningen in combinaties 

van twee. 

Oostelijke bebouwing: 

- Het oostelijk ensemble is opgezet volgens een informeel 

verkavelingpatroon te midden van het groen. 

- De gebouwenstructuur onderscheidt zich van de 

noordelijke bebouwing door een luchtige opzet als 

onderdeel van het driedimensionale groengebied 

ten oosten van de gracht. 

- De privé-buitenruimten zijn ondergeschikt aan het 

totale parkbeeld. 

- De gebouwen worden zo georiënteerd dat de lange 

zijde op het zuiden staat en de korte zijde met kopse 

kant naar de toren is gericht. Hierdoor kan het groen 

een optimale plaats krijgen in het beeld vanaf de toren 

- De gevelvlakken geven een open en dichte afwisseling 

tussen de woonlagen te zien. 

- Bijzondere woonvormen beneden/boven en combinaties 

daarvan. 

- De kappen krijgen flinke overstekken, minder steil 

dan het noordelijk ensemble. 

Materiaal en kleur van de gebouwen 

Noordelijke en oostelijke bebouwing gemeenschappelijk: 

- De gebouwen zijn opgezet met deels houten gevels 

en houten constructies. 

- De kappen met dakpannen zijn beeldbepalend waarbij 

het noordelijk ensemble een steile kap met rode 

dakpannen wordt uitgerust terwijl het oostelijk ensemble 

een: minder steile kap krijgt met grijze dakpannen. 

- De hemelwaterafvoer ondermeer door middel van 

vrijhangende metalen dakgoten. 

- De houten gevels worden uit gevoerd in donkere 

tinten (donker rood-bruin ) met licht naturel kozijnen 

in contrast met de gevelkleur. 

Noordelijke bebouwing: 

- De kap wordt belegd met rode gebakken dakpannen. 

- Direct onder de kap op het niveau van de eerste 

verdieping een houten gevelbekleding met donkere 

grijs-bruine duurzame houten delen, als verticaal 

opdekwerk uitgevoerd. 

- In dit gevelvlak zijn langwerpige hardhouten raamkozijnen 

opgenomen, meranti naturel behandeld. 

De gedeelten van deze ramen die niet doorzichtig 

gewenst zijn, worden voorzien van (glazen) panelen 

in een nader te bepalen kleur. 

- De “plint” van de gebouwen op begane grondniveau 

wordt opgetrokken in roodbruine gebakken gevelsteen 

in een nog nader te bepalen metselverband. 

- De kleine vrijliggende houten schuren vormen samen 

met de woongebouwen weer een “pannen-daken- 

ensemble” in gevarieerde opstellingen. De afbakening 

van de privétuinen en de erfafscheidingen 


2 

door middel van beukenhagen, waarbij “buitenkamers” 

van de woongebouwen worden gevormd en 

tevens de gemeenschappelijke buitenruimten gestalte 

krijgen in relatie tot de hoofdgebouwen. 

De kleuren zijn roodbruin voor het hout en de houten 

vliesgevels en zinkgrijs/blauwgrijs voor de ondergeschikte 

gebouwen. 

Oostelijke bebouwing: 

- De hoofdopzet van de oostelijke gebouwen bestaat 

uit lichte houten constructies, donker van kleur. 

- De kappen krijgen grijze dakpannen. 

- De lichte gevels bestaan deels uit glas en deels uit 

houten panelen. Hierdoor ontstaat een afwisseling 

van open en gesloten vlakken, afhankelijk van uitzicht 

en bezonning. 

- De korte, naar de toren gerichte zijden zijn bescheiden 

in vormgeving en materiaalgebruik en zijn ondergeschikt 

aan het groene decor aan de oostelijke 

kant van de gracht. 

- Voornemen is om van de gebouwen een beeld te 

creëren waar met gebruik van sobere materialen 

het ensemble een lichte, luchtige en naar het groen 

transparante opzet heeft.

Foto’s bestaande situatie buitenruimte kloostercomplex 


22

Rondom de afzonderlijke wooneenheden is uitgegaan 

van een strakke omgrenzing van de buitenruimten, 

waarbij de afscheiding in principe bestaat uit een strak 

geschoren beukenhaag. Op het westelijke deel van het 

terrein zal voorts in principe gekozen worden voor meer 

strakke vormen en een meer stedelijke soortenkeus 

met accenten op sierwaarde. Zoveel mogelijk worden 

bestaande waardevolle bomen en bosopstanden in de 

nieuwe situatie opgenomen en ontwikkeld tot opstanden 

die ook vanuit ecologisch oogpunt interessant zijn 

en een gevarieerde leeftijdsopbouw bezitten. 

Op het oostelijk deel van het terrein is sprake van een 

meer geleidelijke overgang tussen bebouwing, park, bos 

en natuur. Sinds de komst van de Focolarebeweging is 

het beheer van het park gericht op het verhogen van de 

natuurwaarden en hebben de ingrepen slechts tot een 

verbetering van de kwaliteit van de elementen uit de 

groenstructuur geleidt. 

Voorzover bos wordt toegevoegd of gecompenseerd 

wordt gebruikgemaakt van soorten die reeds op het 

terrein voorkomen. 

In het geval van boscompensatie buiten het terrein, 

verdient het de voorkeur dat dit gebeurt in het gebied 

rondom het abdijterrein, volgens de visie die de gemeente 

voor dat gebied heeft opgesteld. (visie Geerpark) 

De wegen worden uitgevoerd in asfalt, zoals de huidige 

wegen op het terrein. Dit past bij de parkachtige situatie. 

Paden kunnen, net als in de huidige situatie onverhard 

blijven. De randen worden, voorzover zij ten westen van 

de Vlijmense Wetering lopen, gemarkeerd met natuursteen. 

Ten oosten van de wetering is dit niet aan de 

orde. 


2

ABDIJLAAN 

710,5 

40 

12 15 

100 

12 15 

100 

M 

710,5 

4A10 

4 

2 

8 

29 

50 

31 

12 15 

100 

(sm-kl) 

710,5 

65 

(sm-kl) 

12 15 

100 

12 15 

100 

12 15 

100 

31A 

710,5 

60 

N 

12 15 

100 

12 15 

100 

TUINBOUWWEG 

710,5 

40 

(bg) 

WA 

WA 

710,5 

50 

(sn-ka) 

G 

N 

Bestemmingen 

Aanduidingen 

(bg) 

4 

G 

M 

WA 

Dubbelbestemming 

(sm-kl) 

(sn-ka) 

6 9 

30 

Verklaringen 

1e ter-visie-legging: vastgesteld: 

strategie, ordening & vorm 

plangrens 

Groen 

N Natuur 

Telefoon: 073 5233900 Hoff van Hollantlaan 7 Postbus 435 5240 AK Rosmalen 

Telefax: 073 5233999 E-mail: bureau@croonen.nl 

Maatschappelijk 

Water 

Waarde - Archeologie 

begraafplaats 

specifieke vorm van maatschappelijk - kloostergang 

specifieke vorm van natuur - kapel 

bouwvlak 

maximale goot-, bouwhoogte (m) 

en maximum bebouwingspercentage (%) 

bestaande bebouwing en kadastrale grenzen 


.. 

Ontwerpbestemmingsplan ’Marienkroon’ 

Verbeelding 

wro-zone - wijzigingsgebied 1 

OON 

P 

ADVI 

UP 

N 

datum : 30 juni 2009 

TEK01-SBM00003-01E 

0 10 20 30m 

schaal 1:1000

INHOUDSOPGAVE 

HOOFDSTUK 1 INLEIDENDE REGELS 1 

Artikel 1 Begrippen 1 

Artikel 2 Wijze van meten 4 

HOOFDSTUK 2 BESTEMMINGSREGELS 5 

Artikel 3 Groen 5 

Artikel 4 Maatschappelijk 6 

Artikel 5 Natuur 8 

Artikel 6 Water 10 

Artikel 7 Waarde - Archeologie 11 

HOOFDSTUK 3 ALGEMENE REGELS 13 

Artikel 8 Anti-dubbeltelregel 13 

Artikel 9 Algemene gebruiksregels 13 

Artikel 10 Algemene ontheffingsregels 14 

Artikel 11 Algemene procedureregels 14 

Artikel 12 Overige regels 15 

HOOFDSTUK 4 OVERGANGS- EN SLOTREGELS 16 

Artikel 13 Overgangsrecht 16 

Artikel 14 Slotregel 17

HOOFDSTUK 1 

INLEIDENDE REGELS 

Artikel 1 Begrippen 

In deze regels wordt verstaan onder: 

plan: 

het bestemmingsplan Mariënkroon van de gemeente Heusden; 

bestemmingsplan: 

de geometrisch bepaalde planobjecten als vervat in het GML-bestand 

NL.IMRO 0797.yyyy-zzzz met de bijbehorende regels en bijlagen. 

aan-huis-verbonden beroep: 

een dienstverlenend beroep, dat in of bij een woning wordt uitgeoefend, 

waarbij de woning in overwegende mate de woonfunctie behoudt en dat een 

ruimtelijke uitwerking of uitstraling heeft die met de woonfunctie in overeenstemming 

is; 

abiotische waarde: 

de aan het gebied toegekende waarde, die wordt bepaald door de aanwezigheid 

van bijzondere omgevingsfactoren die behoren tot het levenloze gedeelte 

van de natuur; 

bijgebouw: 

een al dan niet vrijstaand gebouw dat in bouwkundig opzicht ondergeschikt 

is aan een op hetzelfde bouwperceel gelegen hoofdgebouw; 

bebouwingspercentage: 

het oppervlak dat met bouwwerken is bebouwd, uitgedrukt in procenten van 

de oppervlakte van het bouwperceel, voor zover dat is gelegen binnen de 

bestemming, of binnen een in de planregels nader aan te duiden gedeelte 

van die bestemming; 

bestaande situatie: 

a t.a.v. bebouwing: 

bebouwing, zoals aanwezig op het tijdstip van de ter-inzage-legging van het 

ontwerp van het bestemmingsplan, dan wel mag worden gebouwd krachtens 

een voor dat tijdstip aangevraagde vergunning; 

b t.a.v. gebruik: 

het gebruik van grond en opstalleb, zoals aanwezig op het tijdstip waarop 

het bestemmingsplan rechtskracht heeft verkregen; 

bestemmingsvlak: 

een geometrisch bepaald vlak met eenzelfde bestemming; 

bouwen: 

het plaatsen, het geheel of gedeeltelijk oprichten, vernieuwen of veranderen 

en het vergroten van een bouwwerk, alsmede het geheel of gedeeltelijk oprichten, 

vernieuwen of veranderen van een standplaats; 

1


bouwperceel: 

een aaneengesloten stuk grond, waarop ingevolgde de regels een zelfstandige, 

bij elkaar behorende bebouwing is toegelaten; 

bouwvlak: 

een geometrisch bepaald vlak, waarmee gronden zijn aangeduid, waar ingevolge 

de regels bepaalde gebouwen en bouwwerken geen gebouwen 

zijnde zijn toegelaten; 

bouwwerk: 

elke constructie van enige omvang van hout, steen, metaal of ander materiaal, 

welke hetzij direct of indirect met de grond verbonden is, hetzij direct of 

indirect steun vindt in of op de grond; 

gebouw: 

elk bouwwerk, dat een voor mensen toegankelijke, overdekte, geheel of gedeeltelijk 

met wanden omsloten ruimte vormt; 

hoofdgebouw: 

een gebouw dat op een bouwperceel door zijn ligging, constructie, afmetingen 

en functie dan wel gelet op de bestemming als het belangrijkste gebouw 

valt aan te merken; 

maaiveld: 

de bovenkant van het aansluitende afgewerkte terrein dat een bouwwerk 

omgeeft, met dien verstande dat in geaccidenteerd terrein het gemiddelde 

van die bovenkanten wordt aangehouden; 

maatschappelijke instelling: 

een bedrijf of instelling die (al dan niet op non-profitbasis) activiteiten ontplooid 

die een maatschappelijk belang dienen zoals op het gebied van onderwijs, 

welzijn, cultuur, gezondheidszorg, religie, een dansschool of een 

begraafplaats; 

maatschappelijke voorzieningen: 

bedrijven en/of instellingen die (al dan niet op non-profitbasis) activiteiten 

ontplooien ten dienste van een maatschappelijk belang op het gebied van 

welzijn, gezondheidszorg en buurtfuncties zoals (para) medische voorzieningen, 

kinderopvang, een bibliotheek, een restaurant, kleinschalige detailhandel 

of een postagentschap; 

recreatief medegebruik: 

een gebruik door recreanten van terreinen, wateren en objecten die een 

niet-recreatieve hoofdfunctie hebben en waarbij dit medegebruik in principe 

ondergeschikt is aan deze hoofdfunctie; 

ruimtelijk-structurele samenhang: 

de samenhang tussen ruimtelijke kenmerken onderling of tussen ruimtelijke 

en functionele kenmerken; 

2


straatmeubilair: 

onverminderd het bepaalde in artikel 43, lid 1 onder f Woningwet, wordt hieronder 

voor de werking van dit bestemmingsplan mede verstaan: (ondergrondse) 

inzamelbakken voor huishoudafval-, papier-, glas-, kleding en andere 

afvalbakken, toegangsconstructies voor ondergrondse voorzieningen, werken 

van beeldende kunst, speeltoestellen en draagconstructies voor reclame, 

alsmede abri’s en kleinschalige bouwwerken ten behoeve van (openbare) 

nutsvoorzieningen; 

wooneenheid: 

een besloten ruimte geschikt voor één of meerdere huishoudens. 

3

Artikel 2 Wijze van meten 

2.1 Bij toepassing van deze regels wordt als volgt gemeten: 

bouwhoogte van een bouwwerk: 

vanaf het peil tot aan het hoogste punt van een gebouw of van een bouwwerk, 

geen gebouw zijnde, met uitzondering van ondergeschikte bouwonderdelen, 

zoals schoorstenen, antennes, en naar de aard daarmee gelijk te 

stellen bouwonderdelen; 

diepte: 

vanaf maaiveld tot aan het diepste punt van het bouwwerk, de fundering niet 

meegerekend; 

oppervlakte van een bouwwerk: 

tussen de buitenwerkse gevelvlakken en/of het hart van de scheidingsmuren, 

neerwaarts geprojecteerd op het gemiddelde niveau van het afgewerkte 

bouwterrein ter plaatse van het bouwwerk. 

2.2 Bij de toepassing van deze regels wordt het volgende in acht genomen: 

bouwen binnen bouwvlak: 

indien binnen een bestemmingsvlak een bouwvlak is aangegeven mag, behoudens 

andersluidende bepalingen in hoofdstuk 2 van deze regels, uitsluitend 

worden gebouwd binnen dit bouwvlak; 

benutten bouwvlak: 

een bouwvlak mag volledig worden bebouwd tenzij anders aangeduid door 

middel van de aanduiding ‘maximum bebouwingspercentage’; 

overschrijden bouwvlak: 

bij het bepaalde ten aanzien van het bouwen binnen een bouwvlak worden 

buiten beschouwing gelaten: 

a ondergeschikte bouwdelen als funderingen, plinten, pilasters, kozijnen, 

gevelversieringen, dakoverstekken, ventilatiekanalen, schoorstenen, gevel- 

en kroonlijsten en goten mits het bouwvak met niet meer dan 0,5 m 

wordt overschreden; 

b erkers, luifels, balkons en brandtrappen voorzover zij ondergeschikt zijn 

aan de gevel van het hoofdgebouw, mits het bouwvlak met niet meer dan 

1,5 m wordt overschreden; 

c entreepartijen op de begane grond, voorzover zij ondergeschikt zijn aan 

de gevel van het hoofdgebouw mits het bouwvlak met niet meer dan 1,5 

m wordt overschreden; 

hoogte: 

voorzover een hoogte wordt genoemd voor bouwwerken, geen gebouw zijnde 

geldt dat maximum niet voor werken van beeldende kunst; 

overbouwing: 

voor zover aangeduid met de ‘specifieke vorm van maatschappelijk - kloostergang’, 

mag op de begane grond tot een hoogte van minimaal 3 m niet 

worden gebouwd, tenzij dit ondersteunende constructies betreft. 

4

HOOFDSTUK 2 

BESTEMMINGSREGELS 

Artikel 3 Groen 

3.1 Bestemmingsomschrijving 

De als zodanig aangewezen gronden zijn bestemd voor: 

a groenvoorzieningen; 

b water; 

c onverharde paden; 

d speelvoorzieningen; 

e recreatief medegebruik. 

3.2 Bouwregels 

a Het bouwen van gebouwen is niet toegestaan. 

b Voor het bouwen van bouwwerken, geen gebouwen zijnde gelden de 

volgende bepalingen: 

1 De bouwhoogte van bouwwerken geen gebouwen zijnde, met uitzondering 

van lichtmasten, mag niet meer bedragen dan 3 m. 

2 De bouwhoogte van lichtmasten mag niet meer bedragen dan 6 m. 

5

Artikel 4 Maatschappelijk 



a maatschappelijke voorzieningen op religieuze grondslag; 

b aan de in sub a genoemde doeleinden gerelateerde wooneenheden; 

c aan-huis-verbonden beroepen; 

d een begraafplaats, uitsluitend ter plaatse van de aanduiding ‘begraafplaats’; 

e tuinen, erven en verhardingen; 

f ontsluitingswegen; 

g het behoud en herstel van cultuurhistorische waarden; 

h groenvoorzieningen; 

i bijgebouwen. 


a Op de als zodanig aangewezen gronden mag uitsluitend worden gebouwd 

ten dienste van de bestemming met inachtneming van de volgende 

eisen: 

1 Gebouwen mogen uitsluitend worden opgericht binnen een bouwvlak. 

2 Het aantal wooneenheden mag niet meer bedragen dan 30. 

3 De goot- en bouwhoogte en het bebouwingspercentage van hoofdgebouwen 

mag niet meer bedragen dan is aangegeven ter plaatse van 

de aanduiding ‘maximale goot –en bouwhoogte en maximum bebouwingspercentage’. 

4 De goothoogte van bijgebouwen mag niet meer bedragen dan 3,5 m. 

5 De bouwhoogte van bijgebouwen mag niet meer bedragen dan 5 m. 

6 Ter plaatse van de ‘specifieke vorm van maatschappelijk – 

kloostergang’ is een kloostergang toegestaan, onder de volgende 

voorwaarden: 

- De bouwhoogte mag niet meer bedragen dan 3 m. 

- De breedte mag niet meer bedragen dan 2,5 m. 

b Voor het bouwen van bouwwerken, geen gebouwen zijnde gelden de 

volgende bepalingen: 

1 Bouwwerken, geen gebouwen zijnde, mogen zowel binnen als buiten 

het bouwvlak worden gebouwd. 

2 De bouwhoogte van erf- en terreinafscheidingen mag niet meer bedragen 

dan 3 m. 

3 De bouwhoogte van overige bouwwerken, geen gebouwen zijnde, 

mag niet meer bedragen dan 3 m. 

c Voor het bouwen van gebouwen ten behoeve van nutsvoorzieningen gelden 

de volgende bepalingen: 

1 De oppervlakte mag niet meer bedragen dan 36 m 2 . 

2 De bouwhoogte mag niet meer bedragen dan 4 m. 

4.3 Begraafplaats 

Ter plaatse van de aanduiding ‘begraafplaats’ zijn uitsluitend bouwwerken, 

geen gebouwen zijnde, met een bouwhoogte van niet meer dan 2 m, ten 

dienste van de begraafplaats toegestaan. 

6

4.4 Specifieke gebruiksregels 

Artikel 4 Maatschappelijk 

a Onder strijdig gebruik, als bedoeld in artikel 7.10 van de Wet ruimtelijke 

ordening, wordt in ieder geval verstaan: het gebruik van de gebouwen ten 

behoeve van wonen anders dan gerelateerd aan maatschappelijke, culturele 

en religieuze voorzieningen. 

b Het uitoefenen van een beroep of een inrichting aan huis is toegestaan in 

een ondergeschikt deel van de woonruimte, mits: 

1 de activiteit wordt uitgeoefend door in ieder geval de bewoner van de 

woonruimte; 

2 de ruimte(n) waar de activiteiten plaatsvinden niet groter is dan 50 m²; 

3 de activiteit niet wordt uitgeoefend in een vrijstaand bijgebouw; 

4 de ruimtelijke uitstraling of uitwerking in overeenstemming is met een 

woonfunctie. 

7

Artikel 5 Natuur 


De als zodanig aangewezen gronden zijn bestemd voor de volgende doeleinden: 

a de aanleg en instandhouding van natuurlijke, landschappelijke, cultuurhistorische 

en abiotische waarden met een zo sterk mogelijk ecologische 

en ruimtelijk-structurele samenhang; 

b wegen en paden; 

c kapel, uitsluitend ter plaatse van de ‘specifieke vorm van natuur – kapel’; 

d extensief recreatief medegebruik. 


a Op de als zodanig aangewezen gronden mag uitsluitend worden gebouwd 

een kapel ter plaatse van de ‘specifieke vorm van natuur – kapel’ 

met inachtneming van de volgende eisen: 

1 De oppervlakte mag niet meer bedragen dan 20 m 2 . 

2 De bouwhoogte mag niet meer bedragen dan 7 m. 

b De hoogte van bouwwerken, geen gebouwen zijnde mag niet meer bedragen 

dan 3 m. 

5.3 Aanlegvergunning 

5.3.1 Aanlegvergunning 

Het is verboden zonder of in afwijking van een schriftelijke vergunning van 

burgemeester en wethouders (aanlegvergunning) de volgende werken en 

werkzaamheden uit te voeren of te laten uitvoeren: 

a het verzetten van grond (afgraven, ophogen, vergraven, egaliseren, 

diepploegen, diepwoelen); 

b de aanleg van drainage ongeacht de diepte, tenzij het gaat om vervanging 

van een reeds bestaande drainage; 

c het verlagen van de waterstand anders dan door middel van het graven 

van sloten of het toepassen van drainagemiddelen; 

d het graven, dempen, dan wel verdiepen, vergroten of anderszins herprofileren 

van waterlopen, sloten en greppels; 

e het vellen van bos; 

f het verwijderen van landschapselementen die ten tijde van het van kracht 

worden van het plan aanwezig waren; 

g het aanbrengen van niet-omkeerbare verhardingen en/of verharde oppervlakten 

van meer dan 100 m² anders dan een bouwwerk; 

h het aanleggen en/of verharden van wegen, fiets-, wandel- en ruiterpaden. 

5.3.2 Uitzonderingen 

Het in lid 5.3.1 vervatte verbod is niet van toepassing op werken en werkzaamheden 

welke: 

a het normale onderhoud en/of gebruik betreffen, dan wel van ondergeschikte 

betekenis zijn; 

b reeds in uitvoering zijn, dan wel krachtens een verleende vergunning 

reeds mogen worden uitgevoerd op het tijdstip van het van kracht worden 

van dit plan. 

8

Artikel 5 Natuur 

5.3.3 Toelaatbaarheid 

De in lid 5.3.1 genoemde vergunning kan slechts worden verleend, indien 

geen onevenredige afbreuk wordt gedaan aan het behoud, het herstel en de 

ontwikkeling van de landschappelijke waarden, natuurwaarden, archeologische 

waarden, hydrologische waarden en/of het waterbergend vermogen 

van de gronden. 

5.4 Wijzigingsbevoegdheid 

Burgemeester en wethouders zijn bevoegd voor het gebied, ter plaatse van 

de aanduiding ‘Wro-zone wijzigingsgebied’ met nummer 1, de bestemming 

‘Natuur’ te wijzigen in ‘Maatschappelijk’, met inachtneming van de volgende 

voorwaarden: 

a Het bebouwingspercentage van hoofdgebouwen mag niet meer bedragen 

dan 25%. 

b De goot- en bouwhoogte mogen niet meer bedragen dan 7 respectievelijk 

10,5 meter. 

c Ten behoeve van natuurcompensatie dient er een compensatieplan te 

worden opgesteld. 

d De verloren oppervlakte aan natuurwaarden en landschappelijke waarden 

dient volledig te worden gecompenseerd. 

e Het verlies aan natuurwaarden en landschappelijke waarden vindt bij 

voorkeur plaats binnen de Provinciale Groene Hoofdstructuur in de nabijheid 

van de aantasting van genoemde waarden. 

f Voor gebieden, gelegen buiten de Provinciale Groene Hoofdstructuur, 

dient de goede agrarische structuur te zijn gewaarborgd. 

g De natuurcompensatie dient gelijktijdig of onmiddellijk na de verstorende 

ingreep plaats te vinden. 

9

Artikel 6 Water 



a water en waterhuishoudkundige voorzieningen, waaronder voorzieningen 

voor waterberging, -aanvoer en –afvoer, zoals watergangen, waterlopen 

en waterpartijen; 

b behoud, herstel en/of ontwikkeling van natuurwaarden ter plaatse van de 

aanduiding ‘natuur’; 

c groenvoorzieningen; 

d voorzieningen voor verkeer en verblijf. 


Voor het bouwen van bouwwerken, geen gebouwen zijnde gelden de volgende 

bepalingen: 

a De bouwhoogte van erf- en terreinafscheidingen mag niet meer bedragen 

dan 2 m. 

b De bouwhoogte van overige bouwwerken, geen gebouwen zijnde, mag 

niet meer bedragen dan 3 m. 

10

Artikel 7 Waarde - Archeologie 


De voor ‘Waarde – Archeologie’ aangewezen gronden zijn, behalve voor de 

andere daar voorkomende bestemmingen, mede bestemd voor de instandhouding 

en/of bescherming van archeologische waarden. 


Uitsluitend zijn toegestaan bouwwerken, geen gebouwen zijnde, met een 

oppervlak van niet meer dan 20 m² en een diepte van niet meer dan 50 cm 

ten behoeve van de overige aan deze gronden toegekende bestemmingen, 

waarbij de regels van die betreffende bestemming van toepassing zijn. 

7.3 Ontheffing van de bouwregels 

Burgemeester en wethouders zijn bevoegd ontheffing te verlenen van het 

bepaalde in lid 7.2 ten behoeve van het bouwen van een gebouw ten dienste 

voor een overige aan deze gronden toegekende bestemming, mits aan 

de volgende voorwaarden wordt voldaan: 

a door de aanvrager dient een rapport te worden overgelegd, waarin de archeologische 

waarde van het terrein en de eventuele verstoring daarvan 

bij het verlenen van deze ontheffing, naar het oordeel van burgemeester 

en wethouders in voldoende mate is vastgesteld; 

b het oprichten van het gebouw, waarvoor ontheffing wordt gevraagd, niet 

leidt tot een verstoring van de archeologische resten; 

c indien het oprichten van het gebouw, waarvoor ontheffing wordt gevraagd, 

kan leiden tot een verstoring van archeologisch materiaal, kunnen 

burgemeester en wethouders ontheffing verlenen indien aan de vergunning 

de volgende voorschriften worden verbonden: 

1 de verplichting tot het treffen van technische maatregelen, waardoor 

archeologische resten in de bodem kunnen worden behouden; 

2 de verplichting tot het doen van opgravingen, of 

3 de verplichting de oprichting van het gebouw te laten begeleiden door 

een deskundige op het terrein van de archeologische monumentenzorg 

die voldoet aan door burgemeester en wethouders bij de vergunning 

te stellen kwalificaties; 

d Alvorens de ontheffing te verlenen vragen burgemeester en wethouders 

de provinciaal archeoloog om advies. 

7.4 Aanlegvergunning 

7.4.1 Aanlegvergunning 

Het is verboden op of in de als “Waarde Archeologie” bestemde gronden 

zonder of in afwijking van een schriftelijke vergunning van burgemeester en 

wethouders (aanlegvergunning) de volgende werken, geen bouwwerken 

zijnde, of werkzaamheden uit te voeren: 

11

Artikel 7 Waarde - Archeologie 

a het ophogen van de bodem; 

b het aanleggen, verbreden of verharden van wegen, paden, banen of parkeergelegenheid 

en het aanbrengen van andere oppervlakteverhardingen, 

zulks indien de oppervlakte van de aan te brengen verharding 20 m 2 

of meer bedraagt en dieper dan 50 cm wordt aangelegd; 

c het aanleggen, verbreden en dempen van sloten, vijvers en andere wateren; 

d het verlagen of verhogen van het waterpeil; 

e het aanbrengen van ondergrondse transport-, energie-, telecommunicatie- 

of andere leidingen en de daarmee verband houdende constructies; 

f het uitvoeren van grondbewerkingen, waartoe ook wordt gerekend woelen, 

mengen, diepploegen, egaliseren, aanleggen van drainage en ontginnen, 

zulks indien de oppervlakte van de grondbewerking 20 m² of 

meer bedraagt en dieper dan 50 cm wordt aangelegd. 

7.4.2 Uitzonderingen 

Het in lid 7.4.1 vervatte verbod is niet van toepassing op werken en werkzaamheden 

welke: 

a het normale onderhoud betreffen dan wel van ondergeschikte betekenis 

zijn en/of voortvloeien uit het normale gebruik overeenkomstig de bestemming; 

b reeds in uitvoering zijn op het tijdstip van het van kracht worden van dit 

plan. 

7.4.3 Toelaatbaarheid 

De aanlegvergunning wordt verleend, indien is gebleken dat de in lid 7.4.1 

genoemde werken en werkzaamheden dan wel de directe of indirecte gevolgen 

van deze werken en werkzaamheden niet zullen leiden tot een verstoring 

van archeologisch materiaal. 

7.4.4 Aanvullende regels 

a Voor zover de in lid 7.3.1 genoemde werken en werkzaamheden dan wel 

de directe of indirecte gevolgen van deze werken en werkzaamheden 

kunnen leiden tot een verstoring van archeologisch materiaal, kan de 

vergunning worden verleend, indien aan de vergunning de volgende regels 

worden verbonden: 

1 de verplichting tot het treffen van technische maatregelen, waardoor 

archeologische resten in de bodem kunnen worden behouden; 

2 de verplichting tot het doen van opgravingen, of 

3 de verplichting de oprichting van het bouwwerk te laten begeleiden 

door een deskundige op het terrein van de archeologische monumentenzorg 

die voldoet aan door burgemeester en wethouders bij de vergunning 

te stellen kwalificaties. 

b De vergunning wordt niet verleend dan nadat de aanvrager een rapport 

heeft overgelegd, waarin de archeologische waarde van het terrein dat 

blijkens de aanvraag zal worden verstoord, naar het oordeel van burgemeester 

en wethouders in voldoende mate is vastgesteld. 

7.5 Wijzigingsbevoegdheid 

Burgemeester en wethouders zijn bevoegd het plan te wijzigen in die zin dat 

één of meerdere bestemmingsvlakken worden verwijderd, indien aan de volgende 

voorwaarden wordt voldaan: 

a uit een nader archeologisch onderzoek is gebleken dat ter plaatse geen 

archeologische waarden aanwezig zijn; 

b het wordt niet meer noodzakelijk geacht dat het bestemmingsplan voorziet 

in bescherming van deze waarden. 

12

HOOFDSTUK 3 

ALGEMENE REGELS 

Artikel 8 Anti-dubbeltelregel 

Grond die eenmaal in aanmerking is genomen bij het toestaan van een 

bouwplan waaraan uitvoering is of alsnog kan worden gegeven, blijft bij de 

beoordeling van latere bouwplannen buiten beschouwing. 

Artikel 9 Algemene gebruiksregels 

a Onder strijdig gebruik, als bedoeld in artikel 7.10 van de Wet ruimtelijke 

ordening, wordt in ieder geval verstaan: 

1 standplaats van onderkomens, zoals caravans, kampeerauto's en tenten, 

indien gelijktijdig niet meer dan één caravan, kampeerauto of tent 

per bouwperceel wordt geplaatst en deze niet voor bewoning wordt 

gebruikt, alsmede voor wagens, geschikt en bestemd voor de uitoefening 

van handel ter plaatse, anders dan voor kortstondig verblijf ten 

behoeve van evenementen; 

2 opslag-, stort-, lozings- of bergplaats van onbruikbare of althans aan 

hun oorspronkelijke gebruik onttrokken voorwerpen, stoffen of producten 

c.q. materialen; 

3 opslagplaats van hout en/of aannemersmaterialen, behoudens voor 

zover dat noodzakelijk is in verband met het op de bestemming gerichte 

gebruik van de grond, of nodig is voor de realisering van de bestemming; 

4 terrein voor het al dan niet ten verkoop opslaan van ongebruikte en/of 

gebruikte, danwel geheel of ten dele uit gebruikte onderdelen samengestelde 

motorvoertuigen of aanhangwagens c.q. onderdelen daarvan, 

welke al of niet bruikbaar en al of niet aan hun oorspronkelijke 

gebruik onttrokken zijn. 

13

Artikel 10 Algemene ontheffingsregels 

a Burgemeester en wethouders zijn bevoegd ontheffing te verlenen van de 

regels van het plan: 

1 voor het aanbrengen van geringe wijzigen in de plaats en de richting 

van bestemmings- en bebouwingsgrenzen indien dit noodzakelijk is in 

verband met afwijkingen en onnauwkeurigheden van de kaart ten opzichte 

van de feitelijke situatie, danwel nodig is in verband met een 

juiste inpassing van bebouwing binnen de bebouwingsvlakken en in of 

achter de voorgevelbouwgrenzen; 

2 ten behoeve van maximale en minimale hoogte-, breedte-, en oppervlaktematen 

voor bebouwing als aangegeven op de kaart, danwel 

omschreven in de regels indien zulks om technische redenen noodzakelijk 

of wenselijk is, mits de afwijking ten hoogste 10% bedraagt; 

3 voor het bouwen van gebouwtjes ten dienste van het openbaar nut, 

met een hoogte van niet meer dan 2,50 m bedraagt en een oppervlakte 

van niet meer dan 14 m²; 

4 ten behoeve van het oprichten van bouwwerken ten dienste van het 

openbaar nut, met inachtneming van de volgende eisen: 

− De hoogte van het bouwwerk mag ten hoogste 4 m bedragen, 

− De oppervlakte van een gebouw moet meer dan 14 m² en mag ten 

hoogste 30 m² bedragen. 

b Bij toepassing van de ontheffing voor bouwwerken als bedoeld in lid a 

sub 3, waarvan de oppervlakte meer bedraagt dan 2 m², wordt de procedure 

als bedoeld in artikel 10 in acht genomen. 

Artikel 11 Algemene procedureregels 

a Voor zover dit artikel van toepassing is verklaard ligt het ontwerpbesluit 

tot wijziging en/of het verlenen van ontheffing met bijbehorende stukken 

gedurende twee weken voor een ieder ter inzage. 

b Burgemeester en Wethouders maken de ter-inzage-legging tevoren bekend 

in één of meer dag- of nieuwsbladen, die in de gemeente verspreid 

worden en voorts op de gebruikelijke wijze bekend. 

c De bekendmaking houdt mededeling in van de bevoegdheid voor belanghebbenden 

om gedurende de termijn van ter-inzage-legging schriftelijke 

bedenkingen tegen hm ontwerpbesluit in te dienen bij Burgemeester 

en wethouders. 

d Burgemeester en wethouders nemen zo spoedig mogelijk een beslissing. 

De beslissing is, als tegen het ontwerpbesluit bedenkingen zijn ingediend, 

met redenen omkleed. 

14

Artikel 12 Overige regels 

De voorschriften van de Bouwverordening ten aanzien van onderwerpen van 

stedenbouwkundige aard blijven overeenkomstig het gestelde in artikel 9 lid 

2 van de Woningwet buiten toepassing behoudens ten aanzien van de volgende 

onderwerpen: 

1 de richtlijnen voor het verlenen van vrijstelling van de stedenbouwkundige 

bepalingen; 

2 de bereikbaarheid van gebouwen voor wegverkeer; 

3 de bereikbaarheid van gebouwen voor gehandicapten; 

4 het bouwen bij hoogspanningsleidingen en ondergrondse hoofdtransportleidingen; 

5 de parkeergelegenheid en laad- en losmogelijkheden, en 

6 de ruimte tussen bouwwerken. 

15

HOOFDSTUK 4 

OVERGANGS- EN SLOTREGELS 

Artikel 13 Overgangsrecht 

13.1 Overgangsrecht bouwwerken 

a Een bouwwerk dat op het tijdstip van inwerkingtreding van het bestemmingsplan 

aanwezig of in uitvoering is, dan wel gebouwd kan worden 

krachtens een bouwvergunning, en afwijkt van het plan, mag, mits deze 

afwijking naar aard en omvang niet wordt vergroot: 

1 gedeeltelijk worden vernieuwd of veranderd; 

2 na het teniet gaan ten gevolge van een calamiteit geheel worden vernieuwd 

of veranderd, mits de aanvraag van de bouwvergunning wordt 

gedaan binnen twee jaar na de dag waarop het bouwwerk is teniet 

gegaan. 

b Burgemeester en wethouders kunnen eenmalig ontheffing verlenen van 

het bepaalde onder a voor het vergroten van de inhoud van een bouwwerk 

als bedoeld in het bepaalde onder a met maximaal 10%. 

c Het bepaalde onder a is niet van toepassing op bouwwerken die weliswaar 

bestaan op het tijdstip van inwerkingtreding van het plan, maar zijn 

gebouwd zonder vergunning en in strijd met het daarvoor geldende plan, 

daaronder begrepen de overgangsbepaling van dat plan. 

13.2 Overgangsrecht gebruik 

a Het gebruik van grond en bouwwerken dat bestond op het tijdstip van inwerkingtreding 

van het bestemmingsplan en hiermee in strijd is, mag 

worden voortgezet. 

b Het is verboden het met het bestemmingsplan strijdige gebruik, bedoeld 

in het bepaalde onder a, te veranderen of te laten veranderen in een ander 

met dat plan strijdig gebruik, tenzij door deze verandering de afwijking 

naar aard en omvang wordt verkleind. 

c Indien het gebruik, bedoeld in het bepaalde onder a, na het tijdstip van 

inwerkingtreding van het plan voor een periode langer dan een jaar wordt 

onderbroken, is het verboden dit gebruik daarna te hervatten of te laten 

hervatten. 

d Het bepaalde onder a is niet van toepassing op het gebruik dat reeds in 

strijd was met het voorheen geldende bestemmingsplan, daaronder begrepen 

de overgangsbepalingen van dat plan. 

16

Artikel 14 Slotregel 

Deze regels worden aangehaald als Regels van het bestemmingsplan 

‘Mariënkroon’. 

Rosmalen, 30 juni 2009 

Croonen Adviseurs b.v. 

17

ONTWERPBESTEMMINGSPLAN 

MARIËNKROON 

GEMEENTE HEUSDEN


Ontwerpbestemmingsplan Mariënkroon 

Toelichting 

bijlagen 

Regels 

Verbeelding schaal 1:1000 

projectgegevens: 

TOE01-SBM00003-01C 

REG03-SBM00003-01E 

TEK03-SBM00001-01E 

BYL01-SBM00003-01A 

BYL01-SBM00003-02A 

BYL01-SBM00003-03A 


Telefoon: 073 52 33 900 Hoff van Hollantlaan 7 Postbus 435 5240 AK Rosmalen 

Telefax: 073 52 33 999 E-mail: bureau@croonen.nl

INHOUDSOPGAVE 

1 INLEIDING 1 

1.1 Aanleiding en doel van het plan 1 

1.2 Ligging van het plangebied 3 

1.3 Leeswijzer 3 

2 VOORGESCHIEDENIS, HUIDIGE EN BEOOGDE SITUATIE 5 

2.1 Voorgeschiedenis locatie 5 

2.2 Huidige situatie 7 

2.3 Beoogde situatie 8 

3 BELEIDSASPECTEN 19 

3.1 Provinciaal beleid 19 

3.2 Gemeentelijk beleid 21 

4 MILIEU- EN OMGEVINGSASPECTEN 25 

4.1 Milieu 25 

4.2 Water 27 

4.3 Flora en fauna 29 

4.4 Cultuurhistorie en archeologie 39 

4.5 Kabels en leidingen 45 

4.6 Verkeer en parkeren 45 

4.7 Landschappelijke inpassing 46 

4.8 Publieks- en privaatrechtelijke regeling voor wooneenheden 47 

5 BESTEMMINGSREGELING 51 

5.1 Algemeen 51 

5.2 Toelichting op de bestemmingen 51 

6 MAATSCHAPPELIJKE EN ECONOMISCHE 

UITVOERBAARHEID 53 

6.1 Economische en maatschappelijke uitvoerbaarheid 53 

6.2 Beheer en exploitatie 53 

7 PROCEDURES 55 

Bijlagen 

Bijlage 1: Correspondentie met betrekking tot de watertoets 

Bijlage 2: Bouwtekeningen wooneenheden 

Bijlage 3: Ontvangstbevestiging kapmelding

Separate bijlagen: 

Akoestisch onderzoek geluidbelastingen wegverkeerslawaai Mariënkroon 

te Nieuwkuijk, rapport 2006.3100-03 d.d. 11 augustus 2008; Cauberg- 

Huygen Raadgevende Ingenieurs B.V. 

Archeologisch vooronderzoek Heusden – Nieuwkuijk (NB), 13 juni 2007; 

BILAN 

Onsenoort Onderzocht; Een inventariserend veldonderzoek in de vorm 

van proefsleuven, rapport nr.1155, april 2008, P.C. de Boer van ADC Archeoprojecten 

Onderzoek Ecologische Waarden Abdij Mariënkroon, Nieuwkuijk d.d. 5 

november 2004; De Groene Ruimte B.V. 

Onderzoek luchtkwaliteit project Mariënkroon te Nieuwkuijk, rapport 

2006.3100-02 d.d. 21 december 2006; Cauberg-Huygen Raadgevende 

Ingenieurs B.V. 

Beeldkwaliteitplan Mariënkroon Nieuwkuijk, rapport BOE01-SBM00002- 

01D d.d. oktober 2008; Croonen Adviseurs 

Commentaarnota inspraak en overleg, bestemmingsplan Mariënkroon; 

gemeente Heusden 

Diverse bodemonderzoeken tussen 2006 en 2007, CV5003VBO_RAP, 

CV05338VBO, CV05338NBO_RAP, CV05338NBO_RAP2, 

CV05338NB_RAP, CV06366NBO2_RAP, CV06366OBO2_RAP, 

CV06560VBO, CV07058SAN_RAP, CV07058NBO_RAP.

1 INLEIDING 

1.1 Aanleiding en doel van het plan 

De Stichting Mariapoli Mariënkroon wil op de locatie Mariënkroon (Kadastraal 

bekend gemeente Vlijmen, sectie N, nummers 4561, 4562, 4563, 4564, 

4565, 4566, 4812 en deels 739) ten westen van Vlijmen een landelijke centrum 

van de Focolarebeweging huisvesten. Het doel hiervan is het bundelen 

op één locatie van diverse functies die zich nu verspreid over het land bevinden. 

Met de bundeling van haar activiteiten wil de Focolarebeweging haar 

zichtbaarheid en effectiviteit verhogen en een gemeenschap in het leven 

roepen die door haar samenstelling en uitstraling het gedachtegoed dat 

wordt aangeboden onderstreept. 

De Focolarebeweging is één van de nieuwe christelijke bewegingen die in 

de laatste decennia zijn ontstaan, en die met haar activiteiten en initiatieven 

dienstbaar wil zijn aan Kerk en maatschappij. Hiertoe biedt zij vormingscursussen 

aan voor onder andere gezinnen, jongeren, ouderen, leken, priesters 

en religieuzen, mensen uit diverse beroepskaders. Daarmee wil zij mensen 

toerusten zich in te zetten voor een gezonde en solidaire samenleving, met 

oog voor de diepere waarden. De Focolarebeweging zet hiertoe ook projecten 

op, als de ‘Economie van gemeenschap’, of ‘Samen voor Europa’ of 

neemt deel aan initiatieven als de Wereldjongerendagen. Voor dergelijke 

projecten zal dit centrum een facilitaire functie hebben. Ter realisering van 

bovenstaande heeft de Focolarebeweging een plan uitgewerkt. 

Omdat het plan van de Focolarebeweging niet geheel binnen de juridische 

kaders van het vigerende bestemmingsplan past, maar vooral omdat men 

een adequate beheersregeling wil voor de toekomstige situatie, is besloten 

over te gaan tot het volgen van een nieuwe procedure. 

Met steun van de gemeente Heusden is het plan in 2003 in de vorm van een 

ruimtelijke onderbouwing (conform artikel 19 WRO) het besluitvormingstraject 

ingegaan. Dit proces verliep voorspoedig tot aan de behandeling door 

de provincie Noord-Brabant. In de reactie van 1 maart 2005 liet de provincie 

weten in de toenmalige vorm niet akkoord te gaan met de plannen. In het 

verslag van het overleg tussen gemeente Heusden en de provincie (d.d. 1 

maart 2005), geeft de provincie aan aanvullende onderbouwing te willen ten 

aanzien van de volgende punten: 

wijze waarop het plan past binnen lokaal en regionaal ruimtelijk beleid; 

het maatschappelijke belang van het plan; 

het in de voorschriften hanteren van een ‘bestemming’ die de relatie tussen 

de religieuze activiteiten en de overige functies inzichtelijk en handhaafbaar 

maakt; 

aangeven hoe wordt omgegaan met de aanwezige Ecologische en Groene 

Hoofdstructuur (EHS/GHS); 

de wijze waarop wordt omgegaan met de rood-met-groen koppeling uit 

het uitwerkingsplan Waalboss; 

relatie tussen aanwezige cultuurhistorische waarden en nieuwe bebouwing. 

1


Plangebied op luchtfoto 

2

De aandachtspunten van de provincie zijn door Stichting Mariapoli Mariënkroon 

nader bezien en onderbouwd in de ‘Nota van uitgangspunten Mariënkroon’ 

d.d. 24 november 2006. Deze nota is tot stand gekomen door diverse 

besprekingen met gemeente en provincie en vormt de opmaat voor de bestemmingsplanherziening. 

De nota biedt inzicht in de wijze waarop de aandachtspunten 

zijn doorvertaald in voorliggende partiële herziening van het 

vigerende bestemmingsplan ‘Buitengebied Heusden’. 

Doel van voorliggend bestemmingsplan ‘Mariënkroon’ is het in juridischplanologische 

zin mogelijk maken van de vestiging van het landelijk centrum 

van de internationale Focolarebeweging op het terrein van de Abdij Mariënkroon 

in Nieuwkuijk. De beschreven aanpak is tot stand gekomen door middel 

van intensieve samenwerking met de gemeente Heusden, de provincie 

Noord-Brabant, het RSCM, LNV regio Zuid en de gemeentelijke monumentencommissie. 

1.2 Ligging van het plangebied 

Het plangebied, ter grootte van circa 9 ha, ligt in het buitengebied van de 

gemeente Heusden, ten noorden van Nieuwkuijk, ten westen van Vlijmen en 

ten oosten van de Abt van Engelenlaan, de huidige doorgaande weg tussen 

Nieuwkuijk en Haarsteeg. 

De abdij Mariënkroon is gelegen in een hoogdynamisch gebied met bedrijvigheid, 

woningbouw, landbouw en glastuinbouw. Het is een sterk verdichte 

omgeving met als relatief open gebied de zone ten zuidoosten van het plangebied. 

De verkaveling van deze zone heeft zijn oorsprong in het slagenlandschap 

(langgerekte kavels) en is hier nog redelijk herkenbaar. 

Het perceel wordt aan de westkant grotendeels omsloten door een opgaande 

randbeplanting en door een kloostermuur, waardoor het grotendeels aan 

het zicht vanaf de aangrenzende openbare wegen is onttrokken. 

Voor een nader beeld van de ligging zijn bijgaand fragment van de topografische 

kaart en een luchtfoto toegevoegd. 

1.3 Leeswijzer 

In hoofdstuk 1 is zojuist de inleiding aan bod gekomen. Hoofdstuk 2 beschrijft 

de voorgeschiedenis en vervolgens de huidige en beoogde situatie 

van het kloosterterrein. Een overzicht van relevant vigerend beleid voor het 

plangebied wordt in hoofdstuk 3 gegeven. Hoofdstuk 4 bevat een beoordeling 

van diverse milieu- en omgevingsaspecten. Hoofdstuk 5 geeft de toelichting 

op de bestemmingsregeling, waarna hoofdstuk 6 de maatschappelijke 

en economische uitvoerbaarheid van het initiatief beschrijft. Ten slotte wordt 

in hoofdstuk 7 de procedure behandeld. 

3

Historische topografische kaart plangebied, verkend in 1896, gedeeltelijk herzien in 1905 

Historische foto kapel 

4

2 VOORGESCHIEDENIS, HUIDIGE EN BEOOG- 

DE SITUATIE 

2.1 Voorgeschiedenis locatie 

Het terrein van de abdij heeft een rijke geschiedenis. Al in de elfde en 

twaalfde eeuw wordt van ‘huys tot Honsoirde’ gesproken. De heerlijkheid 

Onsenoort behoorde toen nog tot het hertogdom Brabant, maar werd in 

1356 met het Land van Heusden overgedragen aan Holland. Het kasteel 

verwisselde in die tijd vaak van eigenaar. 

In 1382 kwam Onsenoort in handen van de Vlijmense schout Jan Cuyst van 

Wijck, die opdracht gaf tot de bouw van de huidige toren (kelder plus twee 

verdiepingen). De familie Van Wijck bleef tot 1583 in het bezit van Onsenoort, 

dat daarna weer veelvuldig van eigenaar wisselde. In de achttiende 

eeuw bestond het landgoed uit een kasteel, kasteeltoren, enkele dienstwoningen 

met 105 hectaren grond. De laatste eigenaar, Josephus de la Cour, 

bood het hele bezit in 1903 te koop aan. 

Op 9 december 1903 kocht Abt Maréchal het kasteel met 12 hectaren grond. 

De Cisterciënzerabt, afkomstig van de Abdij Ste. Marie du Point Colbert te 

Versailles bij Parijs, moest Frankrijk door het felle antiklerikale klimaat van 

toen samen met zijn medebroeders ontvluchten. Mei 1904 kwamen de eerste 

Cisterciënzermonniken naar het kasteel Onsenoort om hier een nieuw 

bestaan op te bouwen. 

Toen de communiteit naar Frankrijk terugkeerde, bleef Onsenoort bemand 

met enkele monniken. Bij de canonieke oprichting in 1929 werd het een priorij. 

Later kreeg de priorij de naam Mariënkroon en werd het op 24 juli 1957 

tot abdij verheven. 

In de jaren 1940 tot ongeveer 1970 kende de abdij een periode van grote 

bloei. Eind jaren 60 woonden circa 80 paters, broeders en novicen op het 

terrein. De crisis binnen de katholieke kerk in de 60-70er jaren was echter 

ook binnen de kloostermuren voelbaar. Door overlijden, uittredingen en het 

uitblijven van nieuwe roepingen daalde het aantal paters met een gestaag 

tempo. Vanaf de jaren 90 is pater Hopstaken als Abt dan ook op zoek geweest 

naar een goede bestemming voor de abdij. Op aanraden van Mgr. A. 

Hurkmans (bisschop van Den Bosch) kwam de abt in contact met de Focolarebeweging. 

In september 2000 vonden de eerste contacten plaats tussen de Abdij Marienkroon 

en de Focolarebeweging. Op 6 maart 2002 werd het eigendom van 

de gebouwen en terreinen juridisch overgedragen aan de Focolarebeweging, 

met behoud van het religieuze en culturele leven op de abdij. Hiermee 

kwam een einde aan een jarenlange zoektocht van de Paters Cisterciënzers 

naar een toekomstige bestemming van de abdij, en van de Focolarebeweging 

naar een toekomstige locatie voor een landelijk centrum. De wens van 

de paters dat ook in de toekomst de abdij in haar nieuwe bestemming een 

centrum blijft van religieus en cultureel leven is hiermee gewaarborgd. 

5

Plattegrond huidige situatie 

Abdijcomplex op luchtfoto 

6

2.2 Huidige situatie 

2.2.1 Functioneel 

Het abdijcomplex Mariënkroon wordt vanaf 1904 tot nu bewoond door de 

monniken van de Cisterciënzerorde. De abdij en het terrein zijn daarnaast 

sinds enkele jaren in gebruik door de Focolarebeweging. 

De Focolarebeweging is één van de nieuwe christelijke bewegingen die in 

de laatste decennia zijn ontstaan, en die met haar activiteiten, projecten en 

initiatieven dienstbaar wil zijn aan Kerk en maatschappij. In Nederland is de 

Focolarebeweging aanwezig sinds het begin van de jaren 60 en heeft momenteel 

7 centra (2 bestuurscentra in Amersfoort, regionale centra in Amsterdam, 

Utrecht, Eindhoven (2) en een vormingscentrum in Baak bij Zutphen). 

Enkele leden van de beweging leven reeds in de bestaande wooneenheden 

binnen het complex en de beweging houdt hier kantoor. 

Het terrein bood en biedt ruimte aan tal van maatschappelijke activiteiten 

van lokale en regionale betekenis. 

Zoals daar zijn: 

Cultureel: 

- jaarlijks een groot aantal kleinschalige culturele activiteiten van de 

Stichting Honsoirde (lezingen, exposities, concerten); 

- bestuurs- en werkbasis voor de lokale Heemkundekring Onsenoort; 

- uitvoeringruimte voor koren. 

Maatschappelijk: 

- jaarlijkse boekenmarkt van de Vincentiusvereniging; 

- werkruimte voor 'Gered Gereedschap' locatie Vlijmen; 

- het bieden van ‘beschermde’ buitenruimte en binnenaccommodatie 

aan het kindervakantiewerk van de regio. 

Kerkelijk: 

- paasviering Zonnebloem; 

- locatie voor doopvieringen en kerkelijke huwelijken; 

- openluchtvieringen van de RK-parochie/dekenaat. 

2.2.2 Ruimtelijk 

Landschappelijk gezien bestaat het huidige terrein van Abdij Mariënkroon uit 

twee gedeelten, die van elkaar worden gescheiden door een langgerekte 

gracht. De rechte gracht is een restant van de Vlijmensche Wetering, vroeger 

van belang voor de afwatering van het gebied. Over de gracht ligt een 

gietijzeren brug, die uit de negentiende eeuw dateert. Deze brug is een belangrijk 

functioneel onderdeel in de verbinding van het westelijke met het 

oostelijke deel van het terrein en sluit goed aan op de bestaande wandelpaden, 

waaronder een monumentale beukenlaan. De bebouwing op het terrein 

bevindt zich hoofdzakelijk in het westelijke gedeelte. 

Zo bevat het terreingedeelte ten westen van de gracht een voorplein - dat 

wordt ontsloten via een korte oprijlaan vanaf de Abt van Engelenlaan en een 

poortgebouw met daarin een relatief smalle poort - met rondom het kloostercomplex 

met bijgebouwen. Het linker bijgebouw dient nu als gastenverblijf 

voor de paters, terwijl in het rechter bijgebouw de voormalige drukkerij was 

gehuisvest. Aan de achterzijde van het hoofdgebouw, grenzend aan het water 

bevindt zich de middeleeuwse toren. Naast het kloostercomplex ligt een 

kleine kloosterbegraafplaats. Het convict is in 1910 gebouwd en in 1960 en 

2003 aangepast. De abt heeft hier zijn kantoorruimte. Er is een appartement, 

er is kantoorruimte voor de beheersstichting en er zijn enkele ontmoetingsruimtes. 

Vanwege de verschillende ontstaansperioden is er sprake van een 

diversiteit van bouwstijlen. 

7

Het totale bebouwde oppervlak, op het 9 ha grote terrein, omvat 3.750 m 2 . 

De bebouwingsmogelijkheden betreffen op de planlocatie volgens het vigerend 

bestemmingsplan circa 9.000 m 2 . 

Bij de tuinaanleg van het westelijke deel zijn met name duurzame bomen 

aangelegd: beuken, eiken, platanen, acacia en tamme kastanjes. Rondom 

het kloostergebouwen is een diversiteit aan open ruimten en gesloten massa’s, 

waarbij opvalt dat er geen zorgvuldige of logische samenhang tussen 

de verschillende ruimtes bestaat. . 

Daarnaast ligt er in het westelijke deel een voormalige zwemvijver. Het betreft 

een gegraven vijver gevuld met grondwater. 

Het gedeelte ten oosten van de oude wetering bestond voornamelijk uit dicht 

bos (grotendeels jong naaldbos als gevolg van een niet gekapt kerstbomenplantage) 

waarin een weiland en een kapel zijn opgenomen. Dit bosgebied 

is januari 2005 in verband met boswet met kapvergunning en melding bij 

LASER van december 2004 (zie bijlage), gerooid en is deels opnieuw ingeplant 

en is dus van veel jongere datum. Het resterende deel zal binnen de 

wettelijke termijn elders, zo mogelijk aansluitend aan het terrein, worden 

herplant. Met de omvorming van het sparrenbos naar een bos met loofhout 

geeft het nu een open terrein weer. Binnen het terrein is een stelsel van 

zichtlijnen en zichtpunten te onderscheiden. 

2.3 Beoogde situatie 

2.3.1 Functioneel 

Door de terugloop van het aantal paters en in de toekomst waarschijnlijk 

verdwijnen van de abdijfunctie is ook het voortbestaan van de huidige functies 

(zie paragraaf 2.2.1) onzeker. Echter door de komst van de Focolarebeweging 

is het voortbestaan hiervan veilig gesteld en zal de abdij als religieus 

en maatschappelijk-cultureel centrum blijven bestaan. 

Per contract is aan de paters Cisterciënzers de zekerheid gegeven dat zij te 

allen tijde hun gelofte van stabiliteit kunnen blijven waarmaken. Dat wil zeggen 

dat zij altijd een woonplaats blijven behouden op Mariënkroon in overeenstemming 

met hun leefregels. Ook is vastgelegd dat de Focolarebeweging 

in de toekomst deze locatie open houdt voor nieuwvestiging van de Cisterciënzerorde, 

mochten er in Nederland nieuwe roepingen komen. Bovendien 

zijn de plannen voor de toekomst zodanig uitgewerkt dat recht wordt 

gedaan aan hetgeen de paters Cisterciënzers in de afgelopen eeuw hebben 

opgebouwd. 

De huidige maatschappelijke activiteiten zijn goed in te passen binnen de 

doelstelling die de Focolarebeweging heeft met haar landelijk centrum. Deze 

activiteiten zullen dan ook onderdak blijven vinden binnen de gebouwen en 

op het terrein van het centrum. Het centrum staat daarmee blijvend ter beschikking 

aan het cultureel-maatschappelijke leven van de omgeving. 

Daarnaast denkt de Focolarebeweging aan het ontplooien van extra initiatieven 

en activiteiten op de volgende terreinen: 

Vorming, met het oog op een gezonde en solidaire samenleving: 

- landelijke vormingsdagen en –weekenden, voor volwassenen, jongeren, 

gezinnen; 

- internationale vormingsscholen; 

- vormings- en dialoogdagen voor mensen actief in diverse maatschappelijke 

sectoren: zoals economie, politiek, recht, zorg, kunst, wetenschap, 

onderwijs en opvoeding. 

8

Maatschappelijk: 

- (voorbereiding van) activiteiten ter bevordering van solidariteit en dialoog; 

- cursussen voor gezinnen (een nationaal 'family-point'); 

- (voorbereiding van) acties voor sociale projecten in ontwikkelingslanden. 

Kerkelijk: 

- oecumenische ontmoetingen; 

- interreligieuze ontmoetingen; 

- kerkelijke ontmoetingen, jong en oud; 

- retraites; 

- bijeenkomsten van de samenwerkende kerkelijke bewegingen; 

- activiteiten, bijeenkomsten en vergaderingen parochies, kerkelijke organen 

en afzonderlijke bewegingen. 

Voor de Focolarebeweging is een van de belangrijkste redenen voor de 

bundeling van activiteiten en mensen, het realiseren van een breed samengestelde 

gemeenschap die model staat voor het aangeboden gedachtegoed, 

gericht op dialoog en solidariteit. Voorwaarde daarvoor is dat de gemeenschap 

in het klein een beeld geeft van een 'gewone' maatschappij. Zij 

dient daarom te bestaan uit mensen van verschillende generaties, levensstaten 

en kerkelijke en godsdienstige achtergronden, met als doel onderling 

goede integratie. 

Dit heeft ook consequenties voor de concrete behuizing van de gemeenschap. 

Een groot abdijgebouw alleen geeft bijvoorbeeld niet het beeld van 

een 'gewone' maatschappij. Gezinswooneenheden en kleinere wooneenheden 

wel. Bovendien is de uitstraling alleen effectief als de levende bouwstenen 

van die gemeenschap ook samenleven in een op elkaar betrokken fysieke 

structuur. Dit is een wezenlijke voorwaarde binnen het model waaraan 

alle andere Focolarecentra op de wereld zijn gemodelleerd. Indien op het 

abdijterrein alleen zaalruimte, gastenverblijven en een bestuurscentrum 

zouden staan, dan zou het modelkarakter te zeer zijn vervormd. Ontwikkeling 

van een Focolarecentrum zou daarmee onmogelijk zijn op deze locatie. 

Alle vaste en tijdelijke bewoners van het toekomstige Scia Luminosa zijn interne 

leden van de Focolarebeweging (Stichting Werk van Maria) van verschillende 

Christelijke kerken en godsdiensten. De keuze om te gaan leven 

op het terrein van abdij Mariënkroon is een vrije keuze van de persoon en 

heeft een religieus fundament. Alle bewoners zetten zich naar vermogen in 

om een bijdrage te leveren aan de ontwikkeling van de gemeenschap en 

verrichten taken ten dienste van het vormingscentrum binnen de ‘Focolaregemeenschap’. 

Het bestuur van de Focolarebeweging dient deze keuze te 

bevestigen. De op het terrein te bouwen wooneenheden kunnen uitsluitend 

worden bewoond door personen en gezinnen die zich met de doelstellingen 

van de Focolarebeweging verenigen en zich daarvoor willen inzetten. 

De bestaande bebouwing is met het huidige gebruik volledig benut. Om het 

werk van de Focolarebeweging te kunnen voortzetten en uitbouwen en 

daarmee het maatschappelijke belang te dienen, is het voor de stichting 

noodzakelijk om ook in fysieke zin te groeien. De Focolarebeweging beoogt 

daarom een centrum dat zich naadloos invoegt in haar omgeving. Door de 

nieuw te ontwikkelen accommodaties en infrastructuur zullen de mogelijkheden 

voor lokale verenigingen, bedrijven en scholen bovendien alleen maar 

groeien. Binnen deze operatie zullen ook de bestaande ruimten worden verbouwd, 

ondermeer om dienst te kunnen doen als gebruiksruimten voor: erediensten, 

vergaderingen, ontmoetingen, kantoor, ontvangst, logies, keuken, 

opslag, eten en expositie. 

9

Om het bovenstaande plan te realiseren zijn enkele ruimtelijke ingrepen nodig. 

Deze ingrepen en ontwikkelingen komen in onderstaande paragrafen 

aan bod. 

2.3.2 Ruimtelijk 

De ruimtelijke ingrepen die in deze paragraaf aan bod komen, zijn in te delen 

in drie categorieën: 

1 aanpassingen aan de huidige bebouwing en oprichting van nieuwe bebouwing; 

2 versterking inrichtingsstructuur terrein; 

3 inrichting van het parkeerterrein en de ontsluiting. 

Realisatie en fasering 

De ruimtelijke ingrepen met betrekking tot de bebouwing zijn tweeledig. 

Enerzijds gaat het om aanpassingen en uitbreidingen van de huidige bebouwing 

en anderzijds gaat het om het realiseren van nieuwe wooneenheden 

voor religieuzen. 

Op het terrein zullen maximaal 30 wooneenheden voor religieuzen gerealiseerd 

worden. Naar verwachting zal het gaan om 20 eengezinswooneenheden 

en 10 andersoortige wooneenheden. Het aantal vaste bewoners zal uiteindelijk 

80-100 zijn. Dit komt overeen met de gemeenschap van paters en 

novicen die het terrein hebben bewoond toen de abdij in de jaren 60 de 

grootste Cisterciënzergemeenschap binnen europa was. In het plan zijn de 

volgende typen wooneenheden voorzien: 

- wooneenheden (mannelijke en vrouwelijke Focolaregemeenschap) ten 

behoeve van dagelijks bestuur Focolaregemeenschap; 

- wooneenheden op termijn (mannelijke en vrouwelijke Focolaregemeenschap) 

ten behoeve van dagelijks bestuur Focolarebeweging 

Nederland-Scandinavië; 

- woon/zorgeenheid voor priesters en priesters in ruste (in een vorm van 

appartementenhuis); 

- wooneenheden voor vrouwelijke en mannelijke religieuzen; 

- vormingshuizen voor jongeren (jongens en meisjes); 

- wooneenheden voor geheel aan de beweging verbonden gezinnen en 

echtparen ter ondersteuning van de diverse (vormings)activiteiten (reeds 

8 gezinnen zijn sinds 2002 in afwachting om te verhuizen. 1 echtpaar 

heeft een tijdelijk onderkomen binnen de abdijmuren en 1 gezin heeft een 

tijdelijke huisvesting in de regio); 

- appartementenhuizen ten behoeve van circa 10 vrijwilligers/vrijwilligsters 

ongehuwd; 

- wooneenheden gereserveerd ten behoeve van cursisten (echtparen, jongeren) 

die een langere periode (3-6 maanden) op het terrein verblijven. 

Bovenstaande ruimtelijke ontwikkeling vindt gefaseerd plaats (zie kaart met 

uitbreidingsfases): 

Fase 1: noordelijke uitbreiding hoofdgebouw (realisatie 2009-2010); 

Fase 2: woongebouwen noordzijde (realisatie 2009-2011); 

Fase 3a: woongebouw noordoosthoek (realisatie 2010-2011); 

Fase 3b: rest woongebouwen (realisatie 2012-2018); 

Fase 4: zaal (realisatietermijn nog onzeker). 

Fase 1 en 2 van het ontwikkelingsplan zijn reeds bouwkundig uitgewerkt. De 

uitgangspunten van de bouwplannen staan in het vervolg van deze paragraaf 

beschreven en zijn nauwkeurig vertaald in de voorschriften en plankaart 

van het bestemmingsplan. 

10

Voor de overige fases van het plan zijn nog geen bouwplannen gereed en is 

in de plankaart en voorschriften sprake van meer flexibiliteit. Met het oog op 

de bestaande landschappelijke en cultuurhistorische waarden, is er een 

beeldkwaliteitplan opgesteld worden waaraan toekomstige bouwplannen getoetst 

moeten worden. Het beeldkwaliteitplan maakt als separate bijlage onderdeel 

uit van dit bestemmingsplan. 

Masterplan met faseverdeling 

Terrein en stedenbouwkundige structuur 

Het centrum van het plan (zie planschets en hoofdopbouw terrein waarin de 

bebouwing van fase 3 en 4 nog indicatief is aangegeven) wordt gevormd 

door de middeleeuwse toren en de daarnaast gelegen gracht (oude wetering), 

die de belangrijke historische elementen van het terrein vormen. De 

uitstraling van de toren wordt versterkt door de accentuering van de halfcirkelvormige 

verbreding van de gracht en het in tact houden van een onbebouwde 

zone rondom de toren en over de zichtas in richting het landschap. 

In het ontwerp wordt de gracht gewijzigd om het historische beeld van de 

wetering nog beter in het plan te benutten. De langwerpige gracht wordt verlengd 

om het oorspronkelijke beeld te herstellen. Zo wordt een belangrijke 

structuur - verbonden aan de ontstaansgeschiedenis van het terrein - behouden 

en versterkt. Bovendien wordt het onderscheid tussen het westelijk 

en oostelijk deel van het terrein verduidelijkt. 

11

In het westelijk deel van het plangebied komt de meeste nieuwbouw. Deze 

wordt ruimtelijk betrokken bij het bestaande abdijcomplex. Er is gekozen 

voor een bescheiden carréstructuur van nieuwbouw om de oude centrale 

kloosterbebouwing. Deze structuur is geïnspireerd op de lange traditie van 

de Cisterciënzer kloosterbouw, waarbij het centrale kloostergebouw werd 

vergezeld van vele bijgebouwen in een op het hoofdgebouw georiënteerd 

patroon. Met de carréstructuur blijft de nieuwbouw, hoewel met eigentijdse 

architectuur, binnen de traditie van de Cisterciënzer bouw. Bovendien zorgt 

deze voor een sterke ruimtelijke relatie met de bestaande bebouwing en 

voor een eenvoudige herkenbare onderlinge eenheid van de afzonderlijke 

nieuwe gebouwen en huizen, passend bij de spiritualiteit van de Focolarebeweging. 

Rondom de afzonderlijke wooneenheden is uitgegaan van een strakke omgrenzing 

van de buitenruimten, waarbij de afscheiding in principe bestaat uit 

een strak geschoren beukenhaag. Op het westelijke deel van het terrein zal 

voorts in principe gekozen worden voor meer strakke vormen en een meer 

stedelijke soortenkeus met accenten op sierwaarde. Zoveel mogelijk worden 

bestaande waardevolle bomen en bosopstanden in de nieuwe situatie opgenomen 

en ontwikkeld tot opstanden die ook vanuit ecologisch oogpunt interessant 

zijn en een gevarieerde leeftijdsopbouw bezitten. 

Op het oostelijk deel van het terrein is sprake van een meer geleidelijke 

overgang tussen bebouwing en park. Sinds de komst van de Focolarebeweging 

is het beheer van het park gericht op het verhogen van de natuurwaarden 

en hebben de ingrepen slechts tot een verbetering van de kwaliteit van 

de elementen uit de groenstructuur geleidt. 

De voormalige doorgeschoten kerstbomenplantage is verwijderd om omgevormd 

te worden tot een gebiedseigen inheemse loofbosvegetatie. Daarmee 

wordt een aanzienlijke kwaliteitsverhoging van de natuur bewerkstelligd. 

Vanuit een gelijke invalshoek zijn er in het voorjaar van 2005 amfibievriendelijke 

oevers aangelegd en is de wetering uitgediept waarmee de ecologische 

kwaliteit van de gracht zal verbeteren. Door deze maatregelen zullen de 

landschappelijke en ecologische waarde van het gebied per saldo sterk toenemen 

ten opzichte van de situatie van voor 2002. Het bestaande weiland 

wordt geschikt gemaakt voor sport en spel. 

De kapel in het bos blijft een apart element op het terrein, losgekoppeld van 

de overige functies en op verdere afstand gelegen. Hiermee wordt voor deze 

plek het accent gelegd op bezinning en stilte en moet de bezoeker hier bewust 

zijn weg naar toe zoeken. 

Concluderend kan gesteld worden, dat het westelijk deel het meest intensief 

gebruikt blijft. In het oostelijk deel blijft het bos behouden (omgevormd in inheems 

bosplantsoen). De bebouwing van het carré komt hier ook in een losser 

verband te liggen dan in het westelijk deel. Zo versterkt de nieuwbouw 

de structuurverschillen tussen de westelijke en de oostelijke zones. 

Daarnaast is het spel van richtingen in de historische inrichting belangrijk. 

Een aantal elementen is evenwijdig of loodrecht georiënteerd op de oorspronkelijke 

noord-zuidgerichte verkaveling van het slagenlandschap: de 

westelijke en zuidelijke muur, de wetering, de laan en het convictgebouw tegen 

de westelijke muur. De centrale gebouwen van het klooster zijn daarentegen 

georiënteerd op de oorspronkelijke richting van de noordelijke muur 

en de toegangslaan (en het oorspronkelijke kasteel). In het ontwerp zijn deze 

richtingen als uitgangspunt genomen. 

12

Ruimtelijk concept 

Masterplan 

13

Stedenbouwkundige structuur gebaseerd op historische kloosters 

14

Beeldkwaliteit 

Voor de ontwikkelingen op het terrein van het klooster Marienkroon is in aanvulling 

op het bestemmingsplan een beeldkwaliteitplan vervaardigd. Dat rapport 

vormt het resultaat van een stedenbouwkundige verkenning van het gebied. 

Het doel en ambitie van het beeldkwaliteitplan is om de inrichtingsstructuur 

van het terrein te versterken waarbinnen nieuwe ontwikkelingen op 

het terrein kunnen plaatsvinden die in goede samenhang zijn met de bestaande 

hoofdbebouwing, alsook om een eenduidige inrichting van het semiopenbare 

gebied tussen de bebouwing te verkrijgen. Een en ander moet in 

aansluiting met de omgeving zijn. 

De hoofddoelen zijn: 

- een ruimtelijk en functioneel kader vormen waarin de nieuwe ontwikkelingen 

passen en waarin de bestaande hoofdbebouwing kan worden omgevormd; 

- aangeven op welke manier samenhang kan worden verkregen tussen 

nieuwe en bestaande cultuurhistorisch waardevolle bebouwing; 

- aangeven op welke manier landschappelijke inpassing kan plaatsvinden 

op het historische kloosterterrein. 

Het beeldkwaliteitplan is opgesteld om de gewenste kwaliteiten te waarborgen. 

Het plan heeft betrekking op verschijningsvorm, detailleringen en materialisering 

van het ontwerp. Het is opgedeeld in een beschrijving per deelgebied 

en een beschrijving van de openbare ruimte. 

In het beeldkwaliteitplan is het van belang dat in één document inzichtelijk is 

welke aspecten relevant zijn om de ruimtelijke kwaliteit van zowel het bestaande 

als het nieuw te ontwikkelen terreindeel te kunnen realiseren. Het 

beeldkwaliteitplan geldt als vertrekpunt en inspiratiebron voor de architecten 

en als toetsingskader voor de welstand. De beeldkwaliteitsaspecten voor 

bebouwing zijn separaat van de overige beeldkwaliteitsaspecten in de rapportage 

opgenomen. Het beeldkwaliteitplan is als gemeentelijke beleidsregel 

vastgesteld. 

Bovendien is het beeldkwaliteitplan direct vertaald in locatie en omvang van 

de bouwvlakken op de verbeelding van het bestemmingsplan voor dit terrein. 

Dit geldt ook voor de regels voor bebouwingsconcentratie en nok- en 

goothoogte. 

Het beeldkwaliteitplan is als separate bijlage bij het bestemmingsplan opgenomen. 

Nieuwe wooneenheden 

Vanuit bovenstaande mag duidelijk zijn dat de op Mariënkroon te realiseren 

wooneenheden geen reguliere burgerwoningen betreffen zoals bedoeld in 

het provinciale beleid, het reguliere woningbouwprogramma van de gemeente 

Heusden, de gemeentelijke woonvisie of provinciale woningbouwprognoses. 

Het gaat om een zeer specifieke landelijke woningvraag die vanwege 

de noodzakelijke koppeling aan het landelijke religieuze centrum opgevangen 

wordt in de gemeente Heusden. Omdat de wooneenheden binnen de 

muren van het bestaande abdijterrein gerealiseerd worden, is hier nauwelijks 

te spreken van woningbouw in het buitengebied. Dit te meer omdat de locatie 

onderdeel uitmaakt van een hoogdynamisch gebied met uitbreidingsplannen 

voor woningen, bedrijvigheid en glastuinbouw en (mede) om die reden 

in het Uitwerkingsplan Waalboss de ontwikkelingskoers ‘integratie stad 

en land’ heeft gekregen. Daarnaast is hoeveelheid verstening in de beoogde 

situatie nagenoeg gelijk aan wat in het vigerend bestemmingsplan is toegestaan. 

15

Parkeerterrein en ontsluiting 

In de onderhavig plan zijn drie verkeersontsluitingen van het gebied Mariënkroon 

aangegeven: 

1 De bestaande hoofdentree aan de Abdijlaan. Ter plaatse van het poortgebouw 

is deze entree zeer smal. 

2 De bestaande entree aan de Tuinbouwweg. 

3 Een nieuwe entree vanaf de zuidwesthoek van het terrein die aansluiting 

geeft op de Abt van Engelenlaan. 

Aan de voorzijde tussen poortgebouw en hoofdgebouw komen de bezoekersstromen 

samen en ligt de ontsluiting van het vormingscentrum. 

Vanaf het voorterrein voeren wegen en paden aan weerszijden om het 

kloostercomplex heen. Via de linkerzijde naar de gracht en via de rechterzijde 

door de oude beukenlaan, over het monumentale loopbruggetje naar het 

woongedeelte en het parkgebied dat meer op extensieve recreatie is ingericht. 

De vaste bewoners kunnen parkeren op de parkeerplaatsen die worden gecreëerd 

bij de nieuwe wooneenheden. In de zuidwestelijke hoek van het terrein 

is een daarnaast parkeeraccommodatie van circa 150 plaatsen gepland 

voor bezoekers. 

16

Impressie planschetsen beoogde situatie 

17

Uitsnede plankaart Interim-structuurvisie provincie Noord-Brabant 

Uitsnede uitwerkingsplankaart 

18

3 BELEIDSASPECTEN 

3.1 Provinciaal beleid 

3.1.1 Interim-structuurvisie en Paraplunota Noord-Brabant 

In het kader van de Wet ruimtelijke ordening zijn per 1 juli 2008 de Interimstructuurvisie 

Noord-Brabant ‘Brabant in ontwikkeling’ en de Paraplunota 

ruimtelijke ordening in werking getreden. De Interim-structuurvisie, vastgesteld 

door Provinciale Staten, geeft een overzicht van de ruimtelijke belangen 

en doelen van de provincie Noord-Brabant en de hoofdlijnen van het te 

voeren ruimtelijk beleid. Dit ruimtelijk beleid is uitgewerkt in de Paraplunota. 

De Paraplunota, vastgesteld door Gedeputeerde Staten, vormt de basis voor 

het dagelijks handelen van Gedeputeerde Staten en de inzet van de instrumenten 

uit de Wet ruimtelijke ordening. 

De Interim-structuurvisie komt inhoudelijk grotendeels overeen met de visie 

op de ruimtelijke ontwikkeling van Noord-Brabant, zoals uiteengezet in het 

Streekplan Noord-Brabant 2002 ‘Brabant in balans’. Actualiseringen van beleid 

zijn meegenomen. 

Het plangebied maakt onderdeel uit van de stedelijke regio Waalboss. Eén 

van de stedelijke regio’s waarbinnen de provincie verstedelijking wil concentreren. 

Mariënkroon ligt in een gebied dat is aangeduid als Agrarische Hoofd 

Structuur (AHS-Landbouw). Daarin staat instandhouding en versterking van 

de landbouw voorop. Ten noorden van het plangebied ligt de nadruk daarbinnen 

op de verdere ontwikkeling van de glastuinbouw. 

De voorziene ontwikkelingen op het abdijterrein passen binnen de gebiedsvisie 

van de provinciale Interim-structuurvisie. Op twee onderdelen is echter 

sprake van aandachtspunten vanuit het beleid. 

Binnen het terrein van de abdij liggen onderdelen van de ecologische en 

groene hoofdstructuur (EHS/GHS), zoals die is vastgelegd in de detailkaarten 

van de provincie Noord-Brabant. Betreffende delen zijn echter niet opgenomen 

in de globale begrenzing van de EHS/GHS in de Interimstructuurvisie. 

Dit maakt dat bij aantasting van het groen op het terrein geen 

directe noodzaak is tot het aantonen van een zwaarwegend maatschappelijk 

belang en het ontbreken van alternatieven. Wel geldt voor dit gebied de 

compensatieplicht ten aanzien van de EHS en de Boswet. De actuele waarde 

van het groen op het terrein en de wijze waarop hiermee door de Focolarebeweging 

en de gemeente wordt omgegaan (inclusief compensatie), komt 

in paragraaf 4.3 aan bod. 

Een tweede aandachtspunt dat voortkomt uit het provinciaal beleid heeft betrekking 

op de wens wooneenheden voor religieuzen te realiseren op het terrein. 

De Structuurvisie stelt dat de toevoeging van burgerwoningen in het 

buitengebied door nieuwbouw niet is toegestaan. Dit mag wel door splitsing 

van karakteristieke gebouwen die in gebruik waren voor religieuze doeleinden, 

omdat dit kan bijdragen aan het behoud van deze panden. In hoofdstuk 

2 is duidelijk geworden dat voor het behoud van de zeer karakteristieke bebouwing 

en de religieuze functie ervan op Mariënkroon nieuwbouw nodig zal 

zijn en dat hier een maatschappelijk belang mee is gediend. Ook komt aan 

bod dat het hier niet gaat om reguliere woningbouw, maar om wooneenheden 

die onlosmakelijk verbonden zijn met de religieuze activiteiten van de 

Focolaregemeenschap op het kloosterterrein. 

19

3.1.2 Uitwerkingsplan Stedelijke regio Waalboss 

Het regionaal ruimtelijk beleid is eind 2004 vastgelegd in het uitwerkingsplan 

Waalboss (21-12-2004 vastgesteld door GS). Het plan moet vanaf dat moment 

gehanteerd worden als provinciaal beleid en vormt dan ook het kader 

voor ruimtelijke ontwikkelingen. 

Gebiedsgericht beleid 

In het uitwerkingsplan stedelijke regio Waalboss wordt duidelijk dat het plangebied 

in een hoogdynamische omgeving ligt. Ten noorden, westen en oosten 

vindt de komende 10 jaar verstedelijking plaats in de vorm van respectievelijk 

glastuinbouw, bedrijventerrein en woningbouw. 

Het plan beschrijft voor Mariënkroon en omgeving een de koers van ‘integratie 

stad en land’. Binnen deze koers is ontwikkeling mogelijk in combinatie 

met landschapsontwikkeling. Dit tegen de voorwaarde dat dit gebeurt op basis 

van een integrale ruimtelijke visie, waarin staat beschreven hoe verstedelijking 

en landschapsontwikkeling samen gaan. In overleg met de provincie 

Noord-Brabant heeft de gemeente Heusden deze visie eind 2006 opgesteld. 

Rood-met-groen-koppeling 

Het uitwerkingsplan Waalboss kent een nieuw soort compensatieplicht voor 

uitbreidingsplannen voor wonen en werken. Voor alle uitbreidingsplannen 

voor stedelijke ontwikkelingen, dus ook de kleinere, zal met ingang van 1 juli 

2005 inzichtelijk moeten zijn hoe de realisering ervan gepaard gaat met kwaliteitsverbetering 

elders in het buitengebied. In een vooroverlegreactie van 

de provincie Noord-Brabant wordt de vraag gesteld, hoe hiermee in onderhavig 

plan wordt omgegaan. 

Ten tijde van de opstelling van de vooroverlegreactie van de provincie was 

de rood-met-groen-koppeling nog in de maak. Inmiddels is de regeling door 

de provincie verder uitgewerkt. Deze uitwerking ‘Handreiking inzake uitwerking 

rood-met-groen-koppeling’ geeft in onze ogen aanleiding om te concluderen 

dat de rood-met-groen-koppeling voor dit plan niet onverkort toepasbaar 

is. 

De provinciale beleidsuitwerking geeft aan dat de rood-met-groen-koppeling 

alleen van toepassing is op de ontwikkeling van stedelijke functies die een 

beslag leggen op het buitengebied. Het onderhavige plan behelst daarentegen 

geen extra ruimtebeslag aangezien er eerder sprake is van een herstructurering 

van het abdijterrein waarbij intensivering plaatsvindt binnen de 

bestaande muren/grenzen van het complex en binnen het bouwvolume dat 

in het vigerende bestemmingsplan is toegestaan. 

Verder dient te worden opgemerkt dat de herstructurering van Mariënkroon 

slechts een klein onderdeel vormt van de planvorming van een groter gebied 

waarvoor het college van B&W van de gemeente Heusden de ‘Structuurschets 

Mariënkroon-Geerpark’ heeft vastgesteld. In deze structuurschets 

wordt aangegeven op welke wijze de gemeente omgaat met de inrichtingsopgave 

in het gebied. Daarbij is in de visie aangegeven op welke wijze er 

evenwicht gevonden kan worden tussen de stedelijke functies en de landschappelijke 

waarden in het gebied. Het is dan ook vooral bij de verdere 

planuitwerking ten behoeve van de woningbouwlocatie Geerpark dat de 

vraag concreet beantwoord kan worden hoe verstedelijking in het plangebied 

zal worden gekoppeld aan kwaliteitsverbetering elders. 

20

3.2 Gemeentelijk beleid 

3.2.1 Vigerend bestemmingsplan 

Het huidige vigerend bestemmingsplan ‘Buitengebied’, vastgesteld bij 

raadsbesluit van 22 april 1991, is geschreven in een periode waarin de invulling 

door een ‘nieuwe kerkelijke beweging’ niet te voorzien was. Daar de 

toekomstige bestemming niet geheel in het huidige bestemmingsplan past 

en vooral omdat men een adequate beheersregeling voor de toekomstige situatie 

wil, is voorliggende partiële herziening van het bestemmingsplan opgesteld. 

Huidige bestemming 

Met betrekking tot het abdijcomplex (Kadastraal bekend gemeente Vlijmen, 

sectie N, nummers 4561, 4562, 4563, 4564, 4565, 4566) wordt in het nu 

geldende bestemmingsplan het volgende vermeld: 

Artikel 9. Bijzondere doeleinden 

De gronden op de plankaart aangewezen voor ‘Bijzondere doeleinden’ zijn 

bestemd voor maatschappelijke doeleinden, met name de huisvesting van 

religieuzen in een kloostergebouw. 

Lid A Het gebruik van de grond voor bebouwing 

Op de tot ‘Bijzondere doeleinden’ bestemde gronden mogen bouwwerken 

worden gebouwd ten behoeve van de in de omschrijving genoemde doeleinden, 

met inachtneming van het volgende: 

A Het bestemmingsvlak mag voor maximaal 10% worden bebouwd; 

B De goothoogte van de gebouwen mag maximaal 12 m bedragen en de 

hoogte maximaal 15 m; 

C De hoogte van de bouwwerken, geen gebouwen zijnde, mag maximaal 5 

m bedragen. 

Lid B Het gebruik van de bebouwing 

Onder verboden gebruik van de bouwwerken als bedoeld in artikel 4 wordt 

onder meer begrepen het gebruik van de bouwwerken voor enige tak van 

handel en/of bedrijf, behoudens de uitoefening van agrarische activiteiten en 

een drukkerij ten dienste van het klooster. 

Toetsing van het project aan het bestemmingsplan 

Het gehele terrein van abdij Mariënkroon is in genoemd bestemmingsplan 

bestemd voor Bijzondere Doeleinden. De voorschriften behorende bij deze 

bestemming bepalen dat de zodanige bestemde gronden zijn bestemd voor 

maatschappelijke doeleinden, met name de huisvesting van religieuzen in 

een kloostergebouw. 

Op de volgende onderdelen is er sprake van een mogelijke discrepantie tussen 

het project en het vigerende bestemmingsplan: 

Alle vaste en tijdelijke bewoners van het toekomstige Scia Luminosa zijn 

interne leden van de Focolarebeweging van verschillende christelijke 

kerken en godsdiensten. De keuze om te gaan wonen op Mariënkroon is 

een vrije keuze van de persoon en heeft een religieus fundament. Het 

bestuur van de Focolarebeweging dient deze keuze te bevestigen. De op 

het terrein te bouwen wooneenheden kunnen uitsluitend worden bewoond 

door personen en gezinnen die zich met de doelstellingen van de 

Focolarebeweging verenigen en zich daarvoor metterdaad willen inzetten. 

21

Als woonvorm geldt in het project niet meer alleen die van een ‘kloostergebouw’, 

maar ook wooneenheden voor religieuzen in de vorm van zonecentra, 

appartementen en eengezinswooneenheden in een open tot halfopen 

bebouwingswijze. 

Om voor de verschillende realiteiten van de Focolarebeweging nationale 

en internationale ontmoetingen te kunnen houden is naast het hoofdgebouw 

een ontmoetingszaal geprojecteerd welke plaats zal bieden aan 

circa 500 personen. Een dergelijke voorziening past niet naadloos in het 

huidige bestemmingsplan. 

3.2.2 Structuurschets locatie Mariënkroon-Geerpark 

In aanvulling op hetgeen in het Uitwerkingsplan Waalboss beschreven, heeft 

de provincie in het planvormingtraject voor Mariënkroon aangegeven dat de 

ontwikkeling niet op zichzelf mag worden beoordeeld. 

Aan het gemeentebestuur van Heusden is gevraagd om, in relatie tot de 

koers ‘integratie stad en land’, een integrale ruimtelijke visie op het gehele 

gebied tussen de kernen Vlijmen en Haarsteeg enerzijds en het nieuwe bedrijventerrein 

’t Hoog anderzijds te ontwikkelen. In deze visie moet worden 

beschreven hoe verstedelijking en landschapsontwikkeling samen gaan. Het 

gemeentebestuur is met de opstelling van de Structuurschets locatie Marienkroon-Geerpark 

aan dit verzoek tegemoet gekomen. In deze nota geeft de 

gemeente haar visie op de ontwikkeling en het beheer van het gebied. 

De visie gaat uit van het versterken van de ruimtelijke en functionele samenhang 

van het gebied. Een gebiedsontwikkeling wordt voorgesteld waarbij 

een geleidelijke overgang ontstaat tussen stad en land en geïnvesteerd 

wordt in de kwaliteitsverbetering van het landschap. De diverse functies in 

het gebied kunnen binnen zelfstandige ‘kamers’ in een landgoedstructuur 

worden uitgeoefend. 

Het beheer van het gebied richt zich op behoud van de bijzondere landschappelijke 

kwaliteiten. Deze manifesteren zich rond het klooster en in de 

zuidrand van de kern Haarsteeg. Deze kwaliteiten hebben betrekking op de 

landschapsbeleving en het landbouwkundig gebruik van deze gronden. 

Het kloostercomplex Mariënkroon behoudt in de structuurvisie ruimtelijk de 

zelfstandige positie. Met deze opzet wordt ingespeeld op de cultuurhistorische 

opbouw van het gebied. Het klooster vormde immers een van de bebouwingsstructuren 

losstaand structuurelement. De structuurschets stelt dat 

het oorspronkelijke karakter van een kloostercomplex -vrij gelegen in het 

landschap- waar mogelijk gehandhaafd en versterkt dient te worden. De 

meest karaktervolle elementen -zoals de Abdijlaan, ten oosten van de Abt 

van Engelenlaan de toren, de hoofdgebouwen, de grote binnenplaats en de 

waardevolle bomen- dienen te allen tijde te worden behouden. Het doel is de 

ruimtelijke effecten van deze elementen door aanvullende inrichtingsmaatregelen 

juist te versterken. 

In dit verband wordt onder meer gesproken over: 

versterken van een rustige beleving langs de Abt van Engelenlaan. Indien 

de kwekerij ter plaatse wordt beëindigd, dan heeft een landbouwkundig 

(weidebouw) voor grondgebonden veehouderijen van deze gronden 

de voorkeur. Hiermee ontstaat ook vanaf deze belangrijke doorgaande 

weg een visueel-ruimtelijke relatie tot het kloostercomplex. 

Aan de oostkant is de beplantingsstructuur van het klooster onrustig. 

Door aanplant van een bosperceel in deze rand kan een grotere landschappelijke 

eenheid in het kloostercomplex ontstaan. Deze eenheid 

schermt tevens de visuele invloed van eventuele aanvullende bebouwing 

op het kloostercomplex af. 

22

3.2.3 Structuurvisie gemeente Heusden 

In de vorm van een Structuurvisie wil de gemeente Heusden inzicht geven in 

de meeste wenselijke ruimtelijke koers voor het gemeentelijke grondgebied. 

Deze koers is afgestemd op de omgevingskwaliteiten van het gebied en het 

bovenlokaal beleid. 

Het ontwikkelingstraject voor de gemeentelijke Structuurvisie is nog niet volledig 

afgerond. De beschikbare conceptvisie doet geen concrete uitspraken 

over de ontwikkeling van Mariënkroon. Over het omliggende gebied (locatie 

Geerpark) stelt de Structuurvisie dat deze locatie verder wordt uitgewerkt 

volgens het principe integratie stad-land. 

23

4 MILIEU- EN OMGEVINGSASPECTEN 

4.1 Milieu 

4.1.1 Luchtkwaliteit 

Ten behoeve van voorliggend planproject is in 2006 door Cauberg-Huygen 

Raadgevende Ingenieurs B.V. een onderzoek uitgevoerd naar de luchtkwaliteit 

rondom de planlocatie. Dit onderzoek was destijds noodzakelijk omdat 

toen het Besluit Luchtkwaliteit 2005 gold. De resultaten van dit onderzoek 

zijn vastgelegd in het rapport ‘Onderzoek luchtkwaliteit project Mariënkroon 

te Nieuwkuijk, rapport 2006.3100-02 d.d. 21 december 2006’. Het volledige 

rapport is als bijlage bij het bestemmingsplan toegevoegd. 

Middels CAR II zijn verspreidingsberekeningen uitgevoerd naar een zestal 

parameters te weten: PM10, NO2, BaP, Benzeen, CO en SO2. Uit de resultaten 

ten aanzien van bovenstaande parameters blijkt dat langs de beschouwde 

wegdelen in de jaren 2007, 2010 en 2015 in de situatie met de voorgenomen 

ontwikkeling geen van de in het Besluit Luchtkwaliteit 2005 gestelde 

grenswaarden worden overschreven. 

Op basis van het genoemde onderzoek wordt geconcludeerd dat er vanuit 

het Besluit Luchtkwaliteit geen belemmering aanwezig is ten aanzien van de 

beoogde planontwikkeling. 

Inmiddels is nieuwe regelgeving van kracht geworden. Het besluit Luchtkwaliteit 

2005 is daarbij komen te vervallen. Op 15 november 2007 is de ‘Wet’ 

Luchtkwaliteit in werking getreden. Alleen bij plannen die de luchtkwaliteit ‘in 

betekenende mate’ beïnvloeden is dan een luchtkwaliteitonderzoek verplicht. 

Voor verschillende functies kunnen verschillende drempelwaarden 

gelden. Voor bijvoorbeeld woningbouw zal de drempel op minimaal 1.500 

woningen komen. 

Het voorliggende bestemmingsplan biedt ruimte voor nieuwe ontwikkelingen 

in het plangebied, waarvan de nieuw te realiseren wooneenheden de belangrijkste 

voor het aspect luchtkwaliteit zijn. Voorgaande betekent dat er 

maximaal 30 nieuwe wooneenheden gerealiseerd zouden kunnen worden. 

Deze vallen onder de amvb NIBM (niet in betekenende mate) en leveren 

geen problemen op voor het bestemmingsplan. 

Conclusie 

Een luchtkwaliteitonderzoek is op basis van de nieuwe regelgeving niet 

noodzakelijk. Er is geen belemmering aanwezig vanuit het aspect luchtkwaliteit 

ten aanzien van de beoogde planontwikkeling. 

4.1.2 Geluidhinder 

Door Cauberg-Huygen Raadgevende Ingenieurs B.V. is een onderzoek uitgevoerd 

naar de optredende geluidbelastingen vanwege het wegverkeer 

voor het bouwplan Mariënkroon. De planlocatie is gelegen binnen de geluidzone 

van de Abt van Engelenlaan, de Tuinbouwweg en de rijksweg A59. De 

resultaten van dit onderzoek zijn vastgelegd in het rapport ‘Akoestisch onderzoek 

geluidbelastingen wegverkeerslawaai Marienkroon te Nieuwkuijk, 

rapport 2006.3100-03 d.d. 11 augustus 2008’. Het volledige rapport is als bijlage 

bij het bestemmingsplan toegevoegd. 

25

Conclusie 

In het onderzoek wordt geconcludeerd dat ten gevolge van het wegverkeer 

van de Abt van Engelenlaan-zuid de voorkeurswaarde van 48 dB met 4 dB 

wordt overschreden. Ten gevolge van het wegverkeer op de Tuinbouwweg 

en de Rijksweg 59 wordt de voorkeursgrenswaarde met 2 dB overschreden. 

Bij de gemeente Heusden zal een hogere waarde procedure worden gevolgd. 

Als argument wordt hierbij aangewend dat het treffen van bronmaatregelen 

(stiller wegdek) en/of overdrachtsmaatregelen (wallen/schermen) 

stuiten op financiële en stedenbouwkundige bezwaren. Als alternatief kan in 

de betreffende bouwblokken worden gekozen voor een zodanige woningindeling 

dat geen geluigevoelige verblijfsruimten (woon- en slaapkamers) zijn 

gelegen aan de geluidbelaste gevel. Indien aan deze randvoorwaarde wordt 

voldaan, is het voeren van een hogere grenswaarde procedure niet noodzakelijk. 

Bij overschrijding van de voorkeursgrenswaarde is een gevelisolatieonderzoek 

noodzakelijk. 

4.1.3 Externe veiligheid 

Volgens de risicokaart van de provincie Noord-Brabant zijn in of in de nabijheid 

van het plangebied geen risicovolle activiteiten aanwezig welke een risico 

kunnen vormen voor personen. Op dit moment zijn er ook geen risicovolle 

bedrijven als bedoeld in het Besluit Externe Veiligheid Inrichtingen 

(BEVI) in of in de nabijheid van het plangebied gevestigd. 

Conclusie 

Op basis hiervan en op basis van de door de gemeente Heusden verstrekte 

gegevens wordt geconcludeerd dat er voor onderhavig initiatief geen belemmeringen 

met betrekking tot de externe veiligheid van kracht zijn. 

4.1.4 Hinderlijke bedrijvigheid 

Bij de planontwikkeling voor bedrijventerrein Het Hoog II is rekening gehouden 

met de nieuwe bestemming op de planlocatie van onderhavig plan. De 

toekomstige ontwikkelingen in deze bedrijvigheidszone vormen derhalve 

geen belemmering. 

Conclusie 

Op basis van door de gemeente Heusden aangeleverde gegevens kan worden 

geconcludeerd dat de gewenste ontwikkeling niet wordt belemmerd 

door hinderlijke bedrijvigheid. 

4.1.5 Bodem(onderzoek) 

Bij het opstellen van deze paragraaf zijn de volgende bodemonderzoeken 

voor de locatie Abdijlaan 8 te Nieuwkuijk uitgevoerd door Van Vleuten Consults 

bv, BIS bv als basis gebruikt: 

- verkennend bodemonderzoek, CV05338VBO_RAP d.d. 24-11-2005; 

- nader bodemonderzoek, CV05338NBO_RAP d.d. 12-12-2005; 

- nader bodemonderzoek fase 2, CV05338NBO_RAP2 d.d. 12-01-2006. 

Naar aanleiding van de resultaten van het verkennend onderzoek is ter 

plaatse van nieuwbouwlocatie 2 (ten noorden van de wetering) een nader 

bodemonderzoek uitgevoerd. De resultaten wezen immers uit dat de bovengrond 

ter plaatse van locatie 2 matig verontreinigd is met koper. Voor de andere 

nieuwbouwlocaties was op basis van de resultaten van het verkennend 

onderzoek geen nader onderzoek nodig. 

Het nader onderzoek voor locatie 2 is uitgesplitst over twee fases. In de eerste 

fase zijn opnieuw bodemmonsters genomen, waaruit de koperverontreiniging 

bleek. In fase 2 is de omvang hiervan bepaald. 

26

Conclusie 

De conclusie uit het nader onderzoek is dat op de locatie een verontreinigde 

‘spot’ met koper aanwezig is. In het onderzoek beveelt Van Vleuten Consults 

bv, BIS bv aan om de verontreiniging zo spoedig mogelijk te saneren en een 

evaluatierapport te overleggen aan de gemeente. De Focolarebeweging 

heeft inmiddels in samenwerking met de gemeente en de provincie een saneringsplan 

opgesteld, waarbij gelijktijdig met de bouw sanering plaatsvindt. 

4.2 Water 

4.2.1 Algemeen 

Op grond van een afspraak uit de startovereenkomst WB21 (waterbeheer 

21 e Eeuw) dienen decentrale overheden in de toelichting op ruimtelijke plannen 

in het kader van de watertoets een waterparagraaf op te nemen. Een 

dergelijke paragraaf zet uiteen wat voor gevolgen de planontwikkeling heeft 

voor de waterhuishouding. Deze paragraaf beschrijft deze gevolgen voor het 

herontwikkelingsplan voor Mariënkroon. 

Overleg 

In het kader van de watertoets heeft meerdere malen afstemming plaatsgevonden 

tussen de initiatiefnemer en het waterschap Aa en Maas. In een 

vroeg stadium van de planvorming is het plan in 2004 voor een eerste keer 

voorgelegd aan het waterschap. Ook is het waterschap om een reactie gevraagd 

op het voorontwerp bestemmingsplan ‘Mariënkroon’ van 12 januari 

2007. De reacties en opmerkingen van het waterschap zijn in deze waterparagraaf 

verwerkt. Alle correspondentie is terug te vinden in de bijlagen van 

dit bestemmingsplan. 

Uitgangspunten 

Voor het omgaan met water binnen het plangebied zijn de volgende uitgangspunten 

gehanteerd: 

- Het plan heeft betrekking op de realisering van een gemeenschap en landelijk 

centrum van de Focolarebeweging in Nederland en laat een eindsituatie 

zien. 

- De Oude Vlijmensche Wetering en de voormalige zwemvijver zijn in het 

plan te beschouwen als geïsoleerd oppervlaktewater. 

- Er wordt in het plan vanuit gegaan dat de oppervlakte van het te dempen 

deel van de Oude Vlijmensche Wetering voor de bebouwing en wegenstructuur 

gelijk of kleiner is dan het uit te graven deel aan de zuidkant. 

- In het plan wordt uitgegaan van een scheiding van hemelwater en vuilwater. 

4.2.2 Hemelwater 

Gebouwen 

Hierna wordt uitgelegd hoe men omgaat met hemelwater afkomstig van gebouwen. 

In de huidige situatie (2004) is 3.970 m 2 van het terrein bebouwd. Dit is inclusief 

schuurtjes en kapel. Het hemelwater afkomstig van de gebouwen 

komt voor een deel via zinkputten in de grond terecht. Een klein gedeelte 

van het hemelwater komt via een buizenstelsel in de gracht/Oude Vlijmensche 

Wetering terecht. De meeste schuurtjes hebben in het geheel geen regengoot 

en dus geen opvang van hemelwater. Hemelwater infiltreert daardoor 

direct ter plaatse in de grond. 

27

In de eindsituatie zal circa 10% van het oppervlak van het plangebied zijn 

bebouwd overeenkomstig het vigerende bestemmingsplan. Het gaat hierbij 

om circa 8.870 m 2 (het terrein van Abdij Mariënkroon/Stichting Mariapoli Mariënkroon 

beslaat 8 ha en 99 a.). 

In het te ontwikkelen groenplan neemt men, waar mogelijk, ideeën op om 

hemelwater in de directe nabijheid van de gebouwen te laten infiltreren (wadi’s). 

Waar dit niet mogelijk of wenselijk is, kiest men voor een afvoer van 

hemelwater naar de gracht/Oude Vlijmensche Wetering (3.000 m 2 ). Op deze 

plaats kan men eventueel afvoeren op een aan te leggen helofytenfilter. Om 

verontreiniging van het hemelwater te voorkomen maakt men, waar mogelijk 

en in overleg met de architect, gebruik van niet-uitloogbare of uitspoelbare 

bouwmaterialen. 

Verharding 

Hierna volgt een beschrijving van de omgang met hemelwater afkomstig van 

verharding. 

Op dit moment bestaat het grootste deel van de verharding uit wegen met 

een gesloten asfaltverharding. Het hemelwater infiltreert hier zonder verdere 

hulpmiddelen in de berm. 

Voor de nieuwe situatie is een keuze voor gesloten of open verharding nog 

niet gemaakt. Beide hebben voor- en nadelen (mollen, onderhoud, tracékeuze 

van ondergrondse infrastructuur). Indien men voor open verharding 

kiest (in verband met de ondergrondse infrastructuur onder de wegen) bestaat 

de verharding uit klinkers in keperverband. Deze sluit men op met een 

laaggelegen betonband (geen trottoirband). Het hemelwater van 80% van de 

verhardingen (3.200 m 2 ) zal zonder verdere hulpmiddelen in de berm infiltreren. 

Op enkele plaatsen (circa 800 m 2 ) zal het hemelwater, waar nodig met behulp 

van molgoten en straatkolken, naar de gracht/Oude Vlijmensche Wetering 

(3.000 m 2 ) worden vervoerd. Wanneer noodzakelijk kan een helofytenfilter 

het water zuiveren. 

Als verharding voor wandelpaden maakt men gebruik van open verharding 

(klinkers) of halfverharding (grind- en splitpaden). Dit hangt af van de plaats 

van deze paden. 

De parkeerplaats (4.000-5.000 m 2 ) voert men waarschijnlijk uit in een combinatie 

van open verharding (klinkers op de rijbanen) en half-open verharding 

(steenslag of grasbetonstenen op de parkeerplaatsen). Waar geen mogelijkheid 

is om het water in de omliggende groenstroken te laten infiltreren 

voert men het hemelwater met behulp van kolken naar de voormalige 

zwemvijver (1.200 m 2 ) af. Ook hier maakt men, indien nodig, gebruik van 

een helofytenfilter voor zuivering van het water. 

Waterberging 

Hierna volgt een berekening van de maximaal benodigde capaciteit voor waterberging. 

Hierbij gaat men uit van: 

- maximale bebouwing en de volledige realisering van wegen en de parkeervoorziening; 

- de meest ongunstige situatie waarbij al het hemelwater naar open geïsoleerd 

oppervlaktewater wordt vervoerd. 

28

Soort oppervlak m 2 

m 3 neerslag 

bij 

27,6 mm 

in 45 min. 

Bergingsplaats Max. verhoging waterspiegel 

bij 27,6 mm neerslag 

in 45 min ten gevolge 

van bebouwd oppervlak 

Gebouwen 8.867 245 Gracht (of wadi) 0,082 m 

Openverharding 80 % 3.200 88 Berm n.v.t. 

Openverharding 20 % 800 22 Gracht 0.008 m 

Parkeerterrein 4.000 110 Zwemvijver (of wadi) 0,094 m 

Totaal 16.867 465 

Bij bovenstaande gegevens gelden de volgende opmerkingen: 

- Voor de oppervlakten zijn aannames gedaan van 3.000 m 2 voor de 

gracht en 1.200 m 2 voor de zwemvijver (globale berekening). 

- Bij de berekening van de benodigde waterbergingscapaciteit zijn de bestaande 

gebouwen en de te realiseren gebouwen die passen in het huidige 

bestemmingsplan en de nieuwe bestemmingsplanaanvraag samengenomen. 

- Waar mogelijk blijven bestaande zinkputten in gebruik. Hemelwater dat 

wordt aangevoerd naar deze putten zal via deze putten in de grond infiltreren. 

Hiermee is in de berekening van de waterbergingscapaciteit geen 

rekening gehouden. 

- Waar mogelijk zullen wadi’s of andere natuurelementen in het plan worden 

opgenomen om infiltratie van regenwater te bevorderen. Hiermee is 

in de berekening van de waterbergingscapaciteit ook geen rekening gehouden. 

- Er wordt niet rechtstreeks afgevoerd op de ‘Onsenoortse loop’. Dit is de 

wetering aan de oostzijde van het terrein. 

- Bij een grondwaterstand van 0,7 m is het debiet naar het oppervlaktewater 

0,96 l/s/ha. Dit is in de berekening niet meegenomen. 

Conclusie 

Uit de hierboven vermelde gegevens kan men afleiden hoeveel de stijging 

van het waterpeil van het geïsoleerde oppervlaktewater (gracht en voormalige 

zwemvijver) bedraagt. Deze peilstijging wordt veroorzaakt door aanvoer 

van hemelwater van het gesloten/bebouwd oppervlak. Bij een bui die 1 maal 

in de 10 jaar voor komt (27,6 mm neerslag in 45 minuten) stijgt het waterpeil 

van het geïsoleerd oppervlaktewater circa 9 cm. Met een toevoeging van 

27,6 mm van de neerslag die direct op het oppervlakte neerkomt heeft men 

een peilstijging van circa 12 cm. 

Bij een waterpeil van 70 cm onder het maaiveld is deze peilstijging acceptabel. 

Bij nog hevigere regenbuien heeft het oppervlaktewater nog steeds voldoende 

bergend vermogen om het hemelwater op te vangen. Op basis hiervan 

kan geconcludeerd worden dat het oppervlaktewater op het terrein voldoende 

bergend vermogen heeft om al het hemelwater op te vangen. 

4.3 Flora en fauna 

In ruimtelijke plannen dient rekening te worden gehouden met de bescherming 

van natuurwaarden. Enerzijds betreft dit de planologische bescherming, 

zoals vastgelegd in het provinciale beleid. Anderzijds betreft dit de actuele 

natuurwetgeving, met name de Natuurbeschermingswet en Flora- en 

faunawet. 

29

4.3.1 Planologische bescherming natuurwaarden en compensatieplan 

Inleiding 

Een deel van het terrein van de abdij Mariënkroon maakt onderdeel uit van 

de ecologische en groene hoofdstructuur (EHS/GHS), zoals die is vastgelegd 

in de detailkaarten van de provincie Noord-Brabant. De EHS is doorvertaald 

op de streekplankaart 2002, als globale begrenzing (GHS-natuur en de 

beheersgebieden binnen de GHS-landbouw). De voormalige streekplankaarten 

zijn weer doorvertaald in de kaart 'Ruimtelijke 'Hoofdstructuur' bij de Interimstructuurvisie 

'Brabant in Ontwikkeling' zoals vastgesteld door Provinciale 

Staten op 28 juni 2008. De concrete begrenzing op perceelsniveau dient 

plaats te vinden door de gemeente in bestemmingsplannen. Daarbij kan zij 

uitgaan van de detailkaarten waarop de subzones van de GHS en AHS zijn 

aangegeven. Deze kaarten hebben een status als feitenmateriaal, waarvan 

de gemeente mag afwijken, op voorwaarden dat dit wordt onderbouwd door 

een actueel onderzoek naar de aanwezige natuur- en landschapswaarden in 

het betreffende gebied/perceel. Voor de beoordeling van een dergelijk onderzoek 

gelden de uitgangspunten zoals neergelegd in de Ecologische 

Bouwstenennota (2006). Afhankelijk van de concrete begrenzing is sprake 

van toepassing van het nee-tenzij-principe (als sprake is van GHS) of niet. 

Het ontwikkelingsplan voor de abdij leidt tot enige aantasting van de 

EHS/GHS. Deze paragraaf geeft inzicht in afweging van de gemeente 

Heusden in casu de planontwikkeling van Mariënkroon. 

Ontwikkelingskeuzes 

De Focolarebeweging hecht veel waarde aan het groen op het kloosterterrein. 

Bij het opstellen van het ontwikkelingsplan heeft zij dan ook goed onderzocht 

of alternatieve locaties of andere oplossingen voor handen waren 

die niet zouden leiden tot aantasting hiervan. Hieronder wordt in drie stappen 

gemotiveerd waarom er geen alternatieve locaties of oplossingen zijn. 

Die stappen zijn: 

1 vertrekpunt: doel en wezenlijke voorwaarden van dit centrum; 

2 geen alternatieve configuraties binnen het abdijterrein; 

3 locatie buiten het terrein niet mogelijk uitgaande van de voorwaarden 

voor het Focolarecentrum. 

Vertrekpunt: doel en wezenlijke voorwaarden van het centrum 

Zoals eerder beschreven is het vanuit het gedachtegoed van de Focolarebeweging 

een voorwaarde dat de gemeenschap in het klein een beeld geeft 

van een 'gewone' maatschappij. De consequentie voor de concrete behuizing 

van de gemeenschap is dat óp het terrein de wooneenheden gebouwd 

worden. 

Bovendien is dat beeld alleen effectief als de leden van de gemeenschap 

samenleven in een op elkaar betrokken fysieke structuur. Dit is een wezenlijke 

voorwaarde binnen het model waaraan alle andere Focolarecentra op 

de wereld zijn gemodelleerd. 

Geen alternatieve configuraties binnen het abdijterrein: 

Uitgaande van het programma van eisen dat is gebaseerd op de huidige te 

centraliseren functies van de Focolarebeweging en de hiervoor beschreven 

voorwaarden met betrekking tot de gebouwenstructuur zijn er binnen het terrein 

geen alternatieven mogelijk. De bestaande abdijgebouwen worden vrijwel 

geheel ingezet voor de benodigde kleine ontmoetingsruimtes, restaurant- 

en keukenfaciliteiten, slaapaccommodaties en kantoorruimte. 

30

De overige ruimte buiten het groen is beperkt. Daarin wordt een beperkt deel 

van de wooneenheden gerealiseerd alsmede de vereiste parkeercapaciteit. 

Voor de overige wooneenheden en de benodigde grote zaalruimte is op het 

terrein geen andere ruimte te vinden buiten het groen. 

Locatie buiten het abdijterrein niet mogelijk uitgaande van de voorwaarden 

voor het Focolarecentrum: 

Alternatieven waarin de overblijvende (gezins)wooneenheden niet op het 

abdijterrein worden gerealiseerd, maar binnen bestaand bebouwd gebied in 

de directe omgeving, voldoen niet aan het programma van eisen. Er zou een 

onoverkomelijke tweedeling ontstaan in het centrum, waardoor niet meer 

voldaan wordt aan de meest wezenlijke eis die aan het Focolarecentrum 

wordt gesteld. Dit is toegelicht onder het eerste punt. 

Natuurwaarde van het bestaande groen en de effecten van het ontwikkelingsplan 

In voorliggend geval maakt een aantal houtopstanden op het terrein van Mariënkroon 

deel uit van de detailuitwerking van de EHS/GHS. Een deel van de 

voorstellen voor ontwikkeling van het terrein, met name in het westelijk deel 

van het terrein, liggen buiten de EHS/GHS. Anders ligt dit voor nieuwbouwplannen 

binnen de EHS/GHS in oostelijk en zuidelijk deel van het terrein. 

Hier is sprake van enige aantasting van groene waarden waarvoor compensatie 

noodzakelijk is. Dit is beschreven in de hiernavolgende paragraaf ‘aantasting 

en compensatie EHS-overige natuur’. 

Een ander aandachtspunt is het belang van het gebied voor beschermde 

planten en dieren, waardoor eventueel sprake zou kunnen zijn van belemmeringen 

vanuit de Flora- en faunawet (zie ‘natuurwetgeving’). In een eerder 

stadium is hiervoor reeds een onderzoek uitgevoerd en is een projectplan 

opgesteld. 

Uitsnede detailkaart EHS/GHS provincie Noord-Brabant in combinatie met luchtfoto 

31

Uit het onderzoek Ecologische Waarden van bureau 'De Groene Ruimte' 

(opgesteld in 2004 ten behoeve van de eerder doorlopen artikel 19 WROprocedure) 

blijkt dat een zeer groot deel van het groen op Abdij Mariënkroon 

een zeer geringe tot geen ecologische waarde heeft. Het grootste deel van 

het bos bestaat namelijk uit een dichte fijnsparrenopstand die het resultaat is 

van een ‘doorgeschoten’ kerstboomplantage zonder ondergroei. Buiten deze 

fijnsparrenopstand zijn er binnen de door de provincie in de detailkaarten 

aangegeven EHS/GHS ook nog kleine delen met een verwilderde parkachtige 

vegetatie van de fluweelboom (Rhus typhina) en sneeuwbes (Symphoricarpus) 

als onderbeplanting welke zeer geringe ecologische waarde heeft. 

De aantasting van natuur- en landschapswaarden heeft in voorliggend geval 

betrekking op houtopstanden en groene open ruimten (aangewezen op de 

EHS-kaart als natuurdoeltype multifunctioneel bos). Concreet is sprake van 

de volgende effecten: 

- Aantasting van natuur en landschap ter plaatse van nieuwbouw. 

- Verspreide bebouwing in de bosstructuur zorgt voor het verdwijnen van 

de interne samenhang binnen de natuur en landschap en tot verstoring 

daarvan. Het betreffende groen moet derhalve geheel als aangetast worden 

beschouwd. 

Aantasting en compensatie EHS-overige natuur 

Compensatienoodzaak en oppervlakte 

Een deel van de percelen welke in de huidige situatie onder de 'EHS overige 

natuur' vallen, krijgen door het ontwikkelingsplan een bebouwingsfunctie. 

Hierna is aangegeven welke natuurvlakken zullen verdwijnen als gevolg van 

het ontwikkelingsplan en welke compensatiebehoefte dit met zich meebrengt. 

In overleg met de provincie Noord-Brabant en de regiodirectie van 

LNV 1 kan, om de hierna volgende redenen, uitgegaan worden van een compensatie 

1:1 van de verloren oppervlakte: 

- Het is aangewezen als natuurdoeltype multifunctioneel bos, maar er was 

nauwelijks sprake van een bestaande waarden (sparrenproductiebos en 

park). 

- De waarde van het grootste deel van de percelen is reeds sterk verhoogd 

door aanplant van inheems structuurrijk loofbos (natuurdoeltype multifunctioneel 

bos) in combinatie met bloemrijk grasland. 

- Dit zal ook gebeuren met de nieuwe percelen bos (natuurdoeltype multifunctioneel 

bos) die aangelegd zullen worden, vanwege de compensatieplicht 

inzake de Boswet. 

Om de hierboven gemelde redenen is het niet nodig om uit te gaan van een 

surplus compensatie. 

Compensatienoodzaak 

Gebied Opp. (m².) Comp.factor Compensatie (opp. m²) 

A 1.100 m² 1 1.100 m² 

B 1.850 m² 1 1.850 m² 

C 1.550 m² 1 1.550 m² 

D1 2.850 m² 1 2.850 m² 

D2 1.800 m² 1 1.800 m² 

Totaal = 9.150 m² 

1 Mondeling overleg op 3 september 2008 te Nieuwkuijk met Eelco Hoogendam van de Regiodirectie 

Zuid van LNV en Fred Panjer van de provincie Noord-Brabant. 

32

Aantasting en compensatie EHS ‘overige natuur‘ (detailkaart provincie) als gevolg van ontwikkelingsplan 

Beleidsregel natuurcompensatie provincie Noord-Brabant 

In de provincie Noord-Brabant is afgesproken dat daar waar natuur moet 

wijken voor zogenaamde rode ontwikkelingen, de natuur wordt gecompenseerd. 

Dit beleid is verwoord in de beleidsregel natuurcompensatie. Voor de 

ontwikkeling op het plangebied zijn de volgende aspecten ten aanzien van 

de compensatie van belang: 

- Er dient een compensatieplan te worden opgesteld. 

- Er wordt uitgegaan van een compensatie van tenminste 1:1 van de verloren 

oppervlakte. 

- De compensatie voor verlies aan natuur- en landschappelijke waarden 

dient bij voorkeur plaats te vinden binnen de GHS in de nabijheid van de 

aantasting maar kan eventueel ook daarbuiten plaatsvinden indien dit 

leidt tot robuustere structuren. 

- Compensatie in de EHS is niet toegestaan. 

- Compensatie buiten de GHS mag niet ten koste gaan van een goede 

agrarische structuur. 

- De uitvoering van het compensatieplan dient uiterlijk gelijktijdig met de 

voltooiing van de verstorende ingreep gestart te zijn. 

Compensatieplan 

De totale uitvoering van het ontwikkelingsplan voor Mariënkroon zou een 

compensatieplicht van 9.150 m² betekenen. Omdat het ontwikkelingsplan 

echter gefaseerd tot uitvoering wordt gebracht (middels een wijzigingsbevoegdheid), 

zal ook deze compensatie in delen plaatsvinden. De eerste stap 

is de compensatie van circa 7.400 m² binnen het plangebied. Dit oppervlak 

is iets meer dan het direct aangetaste groen. De tweede stap betreft de 

compensatie van het resterende deel van 1.800 m². Dit oppervlak, dat gelijk 

staat aan het groen dat verloren gaat bij benutting van de wijzigingsbevoegdheid, 

wordt buiten het plangebied gecompenseerd. 

33

Fasering compensatie 

Gebied Directe compensatie 

Binnen plangebied 

34 

Compensatie via wijz.bevoegdheid 

Buiten plangebied 

A 1.100 m² - 

B 1.850 m² - 

C 1.550 m² - 

D1 2.850 m² - 

D2 - 1.800 m² 

7.350 m² 1.800 m² 

Totaal = 9.150 m² 

Compensatieplan binnen het plangebied 

De noodzaak tot compensatie binnen het plangebied komt voort uit de te 

compenseren gebieden A, B, C en het noordelijk deel van gebied D (D1) 

met een totale oppervlakte van 7.350 m². Deze compensatie vindt plaats in 

de gebieden E, F en G (samen ruim 7.400 m²) en is reeds uitgevoerd in 

2005. Met dit bestemmingsplan krijgen deze nog niet beschermde delen nu 

een beschermde status als onderdeel van de EHS overige natuur. 

Met de compensatie binnen het gebied wil de stichting de natuur binnen het 

gebied verder versterken. Deze versterking is reeds uitgevoerd. Er is daarbij 

uitgegaan van het voor het terrein karakteristieke gemengde parkachtige natuurdoeltype 

van inheemse loofhout-, zoom- en struweelbeplanting, lanen, 

bloemrijke grasland, wateren oevervegetatie. De versterking vond plaats 

door: 

- de percelen multifunctioneel bos af te ronden (vlak G); 

- versnippering van de afzonderlijke vlakken op te lossen door versterking 

van laan-, zoom- en struweelbeplanting met bescherming door nieuwe 

bestemming natuur (vlak E); 

- door realisering van natuurvriendelijke oevers (natuurdoeltype natte ruigte) 

rond gracht en voormalige zwemvijver en het schoonmaken van de 

waterbodems. Door de nieuwe bestemming natuur krijgen deze delen nu 

een bescherming binnen de EHS overige natuur (vlakken F). 

Op deze wijze wordt de aantasting van de samenhang tussen de te handhaven 

natuur- en landschapselementen weer hersteld en beschermd, met name 

de zuidwestelijk gelegen natuurvlakken en de beplanting aan de oostzijde 

van het terrein. In de planopzet wordt de relatie behouden en versterkt 

door verbindende boomstructuren in tact te houden en aan te leggen. Hierdoor 

wordt één aaneengesloten natuurgebied beheerd en beschermd binnen 

het plangebied. Dit is een verbetering ten opzichte van de oude situatie. 

Over de voorgenoemde versterkingen van de natuurwaarden op het terrein 

is overigens nauw overleg geweest met het Brabants Landschap (zie ook 

alinea ‘kwaliteitsverbetering van de te handhaven EHS/GHS’). 

Vanuit een gelijke invalshoek zijn er in het voorjaar van 2005 amfibievriendelijke 

oevers (natuurdoeltype natte ruigte) aangelegd en is de gracht uitgediept 

waarmee de ecologische kwaliteit van de gracht zal verbeteren. 

Kwaliteitsverbetering van de te handhaven EHS/GHS binnen het gebied 

Sinds de komst van de Focolarebeweging is het beheer van het park in de 

overige delen al gericht op het verhogen van de natuurwaarden en hebben 

de ingrepen slechts tot een verbetering van de kwaliteit van de elementen uit 

de ecologische hoofdstructuur geleidt.

Onderdeel van het beheersplan van het terrein is de omvorming van de 

overblijvende fijnsparrenopstand (bijna 2/3 van de oorspronkelijke opstand) 

tot een gebiedseigen inheemse loofbosvegetatie. Daarmee wordt een aanzienlijke 

kwaliteitsverhoging van de natuur bewerkstelligd (inheemse, meer 

soortenrijke vegetatie en aanzienlijke verbetering van het leef- en foerageergebied 

van de in het gebied levende soorten). Door een op de structuur gericht 

beheer (meer lagen) van het bestaande bos en overgangsbegroeiingen 

ontstaat er een grote kwaliteitsverbetering bij het voormalige zwembad, de 

gracht en langs de overige bosschages op het abdijterrein. 

Compensatieplan buiten het plangebied 

Voor de compensatie van het zuidelijk deel van gebied D (D2) is geen plaats 

meer binnen het plangebied. Hiervoor dient de compensatie dus buiten het 

plangebied plaats te vinden. De stichting kiest ervoor om deze delen die het 

laatst in de fasering gerealiseerd zullen worden voorlopig de functie natuur 

te geven (conform hun huidige situatie). Een wijzigingsbevoegdheid in het 

bestemmingsplan maakt het mogelijk, om onder voorwaarde van compensatie 

en een compensatieplan, deze laatste fase alsnog te realiseren. Het gaat 

om een oppervlakte van 1.800 m². 

Deze compensatie is pas aan de orde op het moment dat daadwerkelijk de 

betreffende percelen zullen worden omgezet in bebouwing door middel van 

de wijzigingsbevoegdheid in dit bestemmingsplan. In combinatie met de 

ontwikkeling van het Geerpark zal te zijner tijd worden bepaald waar deze 

compensatieplaats zal vinden. Er zal dan ook een compensatieplan worden 

opgesteld. Bij de herontwikkeling van het Geerpark in Heusden (ten zuidoosten 

van het plangebied van Mariënkroon) is de gemeente voornemens om 

het gebied in te richten als woongebied en landschapspark. Hiervoor loopt 

een separate planologische procedure. 

Compensatie boswet 

Door de nieuwe ontwikkelingen werden reeds enkele percelen met bos gekapt 

(vlak C en D op afbeelding ‘aantasting en compensatie EHS-overig natuur’). 

Het gaat hierbij in totaal om circa 6.000 m². Hiervoor geldt in het kader 

van de Boswet een herinplantingsplicht. De boscompensatie inzake de Boswet 

zal voor een klein deel worden gerealiseerd binnen het plangebied in de 

nieuwe vlakken met een natuurbestemming. In het vlak G is dit reeds gebeurd. 

Voor het andere deel kan het alleen buiten het terrein. Deze compensatie 

zal plaats vinden samen met de natuurcompensatie. De initiatiefnemer 

van de ontwikkeling is verplicht binnen een tijdvak van drie jaren na de velling 

of het tenietgaan van de houtopstand te herbeplanten. De stichting heeft 

er reeds verschillende keren uitstel voor gekregen in verband met de combinatie 

met de ontwikkelingen rond het Geerpark. 

Conclusie planologische bescherming 

Door de reeds uitgevoerde en geplande maatregelen zal de landschappelijke 

en ecologische waarde van het gebied per saldo sterk toenemen ten opzichte 

van de situatie van voor 2002. Ten aanzien van de aantasting van de 

EHS-gebieden en de daaruit voortkomende EHS-compensatie en boscompensatie 

kan worden vermeld dat daarmee wordt voldaan aan de hiervoor 

geldende voorwaarden. Daarnaast moet geconstateerd worden dat het ontwikkelingsplan 

van de Focolarebeweging goed rekening houdt met de landschappelijke 

en cultuurhistorische waarde van het groen op het abdijterrein. 

De meest karakteristieke groene plekken worden gespaard. Daar komt bij 

dat de beheerders structureel investeren in de kwaliteit van het groen. 

35

4.3.2 Natuurwetgeving 

Ruimtelijke plannen dienen te worden beoordeeld op de uitvoerbaarheid in 

relatie tot actuele natuurwetgeving, met name de Natuurbeschermingswet 

1998 en de Flora- en faunawet. Er mogen geen ontwikkelingen mogelijk 

worden gemaakt waarvan op voorhand duidelijk is dat deze op onoverkomelijke 

bezwaren stuiten door negatieve effecten op beschermde natuurgebieden 

of op streng beschermde planten of dieren. 

Er is geen sprake van beschermde gebieden in het kader van de Natuurbeschermingswet 

ter plaatse of in de nabijheid van het plangebied. Wel kunnen 

beschermde soorten worden verwacht, waardoor rekening dient te worden 

gehouden met de Flora- en faunawet. 

In een eerder stadium is reeds een onderzoek uitgevoerd naar de beschermde 

natuurwaarden in het plangebied en is een projectplan opgesteld 

ten behoeve van een aanvraag voor ontheffing in het kader van de Flora- en 

faunawet. De resultaten van het onderzoek Ecologische Waarden van bureau 

'De Groene Ruimte' (opgesteld in 2004 ten behoeve van de eerder 

doorlopen artikel 19 WRO-procedure) en aanvullende onderzoeken worden 

hierna kort weergegeven. Daarbij is tevens aangegeven of deze nog voldoende 

actueel zijn en is beoordeeld in hoeverre in 2005 doorgevoerde wijzigingen 

in het ontheffingenregime van invloed zijn op het bestemmingsplan. 

Vleermuizen 

Op het terrein komt sinds langere tijd een kolonie laatvliegers voor die een 

zomerverblijf heeft in de schoorsteen van de abdij. Daarnaast zijn in 2004 

door de Vleermuizenwerkgroep Noord-Brabant met zekerheid ook dwergvleermuis, 

ruige dwergvleermuis en watervleermuis aangetroffen en mogelijk 

nog twee andere (niet op naam gebrachte) soorten. 

Het terrein wordt door de vleermuizen als foerageergebied gebruikt. Naast 

de bekende verblijfplaats van laatvliegers is het verder niet uitgesloten dat 

ook andere soorten verblijfplaatsen binnen het plangebied hebben in bebouwing 

en/of oude bomen. Dit geldt bijvoorbeeld voor de algemene dwergvleermuis 

die in bebouwing verblijft. 

Bij sloop van gebouwen of kap van bomen dient vooraf te worden vastgesteld 

of vleermuizen aanwezig zijn. In het najaar van 2004 zijn alle in dit kader 

relevante gebouwen en bomen gecontroleerd op de aanwezigheid van 

vleermuizen. Op dat moment waren geen verblijvende vleermuizen aanwezig. 

De kolonie in de schoorsteen van de abdij blijft behouden en ook blijven 

voldoende foerageermogelijkheden op het terrein behouden. Op basis hiervan 

mag worden aangenomen dat de ruimtelijke ingreep niet op bezwaren 

zal stuiten en dat geen ontheffing nodig is. 

Omdat een spontane vestiging van vleermuizen, die door het jaar heen verschillende 

verblijfplaatsen gebruiken, nooit volledig valt uit te sluiten is het 

raadzaam om voorafgaand aan de uitvoering nog een controle uit te voeren. 

Een eventuele ontheffingsplicht kan worden voorkomen door de planning 

van werkzaamheden aan te passen indien onverhoopt toch sprake zou zijn 

van een incidentele (tijdelijke) vestiging van vleermuizen. Daarmee zijn voor 

de uitvoerbaarheid van het bestemmingsplan geen belemmeringen aan de 

orde. 

36

Overige zoogdieren 

Naast vleermuizen is verder uitsluitend sprake van algemene soorten (tabel 

1), zoals veldspitsmuis, huisspitsmuis, woelrat, mol, egel, konijn en vos. 

Voor deze soorten heeft in het verleden een ontheffingsaanvraag plaatsgevonden. 

Inmiddels is de ontheffingsplicht voor deze soorten komen te vervallen 

en geldt een vrijstelling. Deze soorten vormen derhalve geen belemmering 

voor de uitvoering van het bestemmingsplan. 

Vogels 

Er zijn 58 vogelsoorten aangetroffen waaronder met name algemene soorten. 

Een deel daarvan broedt ook binnen het terrein. Belangwekkende soorten 

als spechten, uilen en andere roofvogels zijn alleen als dwaalgast/incidentele 

bezoeker aangetroffen of als incidenteel broedgeval in 

houtopstanden die worden gehandhaafd. 

In het algemeen kan door uitvoering buiten het broedseizoen voor de meeste 

soorten een strijdigheid met de verbodsbepalingen uit de Flora- en faunwet 

worden voorkomen en is geen ontheffingplicht aan de orde. Standvogels, 

die ook buiten het broedseizoen een vaste verblijfplaats hebben, zijn 

niet in de te slopen bebouwing of te kappen beplanting aangetroffen. Daarmee 

zijn voor de uitvoerbaarheid van het bestemmingsplan geen belemmeringen 

aan de orde. 

Amfibieën en reptielen 

Bruine kikker en gewone pad komen met zekerheid voor op het terrein. Dit 

zijn algemene soorten van tabel 1 waarvoor een vrijstelling geldt. Voor de 

gewone pad heeft in het verleden een ontheffingsaanvraag plaatsgevonden 

maar van een ontheffingsplicht is inmiddels geen sprake meer. Strikt beschermde 

amfibieënsoorten zoals zijn niet binnen het terrein aangetroffen 

evenals reptielen. Daarmee zijn voor de uitvoerbaarheid van het bestemmingsplan 

geen belemmeringen aan de orde. 

Vissen 

Er zijn geen beschermde vissoorten aangetroffen. Daarmee zijn voor de uitvoerbaarheid 

van het bestemmingsplan geen belemmeringen aan de orde. 

Insecten 

Binnen het terrein zijn alleen algemene dagvlinder- en libellensoorten aangetroffen. 

Daarmee zijn voor de uitvoerbaarheid van het bestemmingsplan 

geen belemmeringen aan de orde. 

Flora 

Er is slechts een algemene beschermde soort aangetroffen, de brede wespenorchis. 

Voor deze (algemene) soort geldt een vrijstelling. Hoewel voor 

deze soort in het verleden een ontheffing is aangevraagd is inmiddels geen 

ontheffingsplicht meer aan de orde. Daarmee zijn voor de uitvoerbaarheid 

van het bestemmingsplan geen belemmeringen aan de orde. 

Conclusie natuurwetgeving 

Voor de uitvoerbaarheid van het bestemmingsplan zijn geen belemmeringen 

vanuit de Natuurbeschermingswet of Flora- en faunawet aan de orde. In het 

uitvoeringstraject, met name bij sloop- en kapwerkzaamheden, blijft aandacht 

gewenst voor de mogelijke aanwezigheid van vogels en vleermuizen. 

Zonodig dient de uitvoeringsplanning hierop te worden afgestemd. 

37

4.3.3 Conclusie flora en fauna 

Zowel vanuit de planologische bescherming van natuurwaarden als vanuit 

de actuele natuurwetgeving is de ruimtelijke ontwikkeling toelaatbaar. Voor 

de uitvoerbaarheid van het bestemmingsplan zijn daarom geen belemmeringen 

aan de orde. 

38 

Achtergronden: de Flora- en faunawet 

Sinds 1 april 2002 is de Flora- en faunawet van kracht. In deze wet is de 

bescherming van inheemse wilde planten en dieren geregeld. De Flora- en 

faunawet gaat uit van het 'nee, tenzij'-principe. Bepaalde handelingen, 

waaronder ruimtelijke ingrepen, waarbij beschermde soorten in het geding 

zijn, zijn slechts bij uitzondering en onder voorwaarden mogelijk. In de wet 

is een aantal verbodsbepalingen opgenomen dat van belang is bij ruimtelijke 

ingrepen: 

Voor beschermde planten op hun groeiplaats geldt het volgende verbod: 

Het is verboden planten, behorende tot een beschermde inheemse soort 

te plukken, te verzamelen, af te snijden, uit te steken, te vernielen, te 

beschadigen, te ontwortelen of op enigerlei wijze van hun groeiplaats te 

verwijderen. 

Voor beschermde dieren in hun natuurlijke leefomgeving geldt: 

Het is verboden dieren behorende tot een beschermde inheemse soort 

te doden, te verwonden, te vangen, te bemachtigen of met het oog 

daarop op te sporen. 

Het is verboden dieren behorende tot een beschermde inheemse soort 

opzettelijk te verontrusten. 

Het is verboden nesten, holen of andere voortplantings- of vaste rust- of 

verblijfplaatsen van dieren behorende tot een beschermde inheemse 

soort te vernielen, uit te halen, weg te nemen of te verstoren. 

Het is verboden eieren van dieren behorende tot een beschermde inheemse 

soort te zoeken, te rapen, uit het nest te nemen, te beschadigen 

of te vernielen. 

Voor ruimtelijke ingrepen is in sommige gevallen een ontheffing (ex artikel 

75 Flora- en faunawet) mogelijk. Het ontheffingenregime is in 2005 gewijzigd. 

De beschermde soorten zijn daarbij ingedeeld in 4 categorieën: 

Soorten tabel 1: 

Vrijstelling voor ruimtelijke inrichting/ontwikkeling, geen ontheffing nodig. 


Vrijstelling indien gewerkt wordt volgens goedgekeurd gedragscode of ontheffing 

met lichte toets. 

Vogels: 

Vrijstelling indien gewerkt wordt volgens goedgekeurd gedragscode of ontheffing 

met uitgebreide toets. 


Ontheffing met uitgebreide toets.

Impressie monumenten 

4.4 Cultuurhistorie en archeologie 

4.4.1 Cultuurhistorie 

Het kloostercomplex is een Rijksmonument ingevolge artikel 6 van de Monumentenwet 

(complexcode 5253VP-C-01, monumentnummer 517304). Het 

complex wordt aangeduid met de waarde ‘van algemeen belang’. Het heeft 

een cultuurhistorisch belang als uitdrukking van een geestelijke ontwikkeling. 

Het complex is van architectuurhistorisch belang voor de geschiedenis van 

de architectuur, wegens materiaalgebruik en ornamentiek. 

Het beschermde complex bestaat uit vier onderdelen: 

- het poortgebouw gebouwd in 1934 in traditionalistische stijl aan het eind 

van de oprijlaan (monumentnummer 525774); 

- het hoofdgebouw in traditionalistische stijl met elementen van het expressionisme 

uit 1934 met aansluitende kapel uit 1910 en het noordelijk 

dienstgebouw, grenzend aan het voorplein (monumentnummer 

5173050); 

- het zuidelijk dienstgebouw van het kasteel, in 1910 verhoogd (monumentnummer 

525783); 

- de gietijzeren boogbrug over het water in het park (monumentnummer 

525783). 

De kasteeltoren is als afzonderlijk Rijksmonument beschermd (monumentnummer 

37878). 

39

Het huidige kloostercomplex van de Cisterciënzers bestaat voor het grootste 

deel uit naoorlogse nieuwbouw en voor een deel uit bebouwing die gedeeltelijk 

als Rijksmonument staat ingeschreven. Het terrein en het kloostergebouw 

zijn om allerlei redenen van cultuurhistorische betekenis. Daarom is de 

Rijksdienst voor de Monumentenzorg (RdMz) in een vroeg stadium bij de 

planvorming betrokken. Door de Stichting Mariapoli Mariënkroon zijn de 

plannen voor het abdijterrein op 18 februari 2004 aan de RdMz gepresenteerd. 

In een schriftelijke reactie van 18 april 2004 geeft de RdMz de volgende 

karakterschets en aandachtspunten: 

“De tuin maakt qua opbouw nadrukkelijk deel uit van het omringende landschap 

én draagt alle kenmerken van een kloostertuin van een op beschouwing 

en zelfvoorziening gerichte orde, die van de Cisterciënzers. 

De hoofdstructuur bestaat uit enkele noord-zuidgerichte percelen. Het meest 

westelijke deel is het meest intensief ingericht; hier bevinden zich de verschillende 

kloostergebouwen -ontwikkeld vanuit het middeleeuwse kasteel 

Onsenoort-, de bijgebouwen en tuinen. De meer oostelijke percelen zijn veel 

extensiever ingericht en staan in het teken van landbouw. 

Het westelijke deel is ontsloten via een oprijlaan, die uitkomt op het centrale 

plein met de hoofdgebouwen. Van hieruit zijn alle onderdelen van de tuin bereikbaar; 

het parkbos dat diende voor meditatie, de ommuurde moestuin, de 

(hoger gelegen) begraafplaats, de kas, het zwembad met toebehoren. Het 

hele leven van de religieuzen; bezinning, arbeid, devotie, ontspanning en 

uiteindelijk begraven speelde zich hier af en dit is nog zeer herkenbaar. 

Van belang is ook de ommuring van het grootste deel van dit westelijke gedeelte, 

een wezenlijk kenmerk van een kloostertuin. 

Opvallend is de waterloop achter het kasteel; van oorsprong een bij de ontginning 

aangelegde sloot, maar later vervormd tot een langwerpige vijver. 

Het oostelijke nu dicht begroeide deel draagt bij aan de beleving van het 

klooster, maar is qua inrichting niet van grote cultuurhistorische betekenis’ 

Bij de herontwikkeling van het gebied rondom Mariënkroon zouden deze aspecten 

veel nadruk moeten krijgen. Het is langzamerhand algemeen geaccepteerd 

om conform de gedachten van de beleidsnota Belvedère cultuurhistorie 

als één van de uitgangspunten te nemen voor planvorming. En zeker 

hier, op deze qua geschiedenis en landschap zo waardevolle plek én bij 

een functie, die in het verlengde ligt van het huidige gebruik, liggen er kansen 

voor kwaliteit en duurzaamheid.” 

Naast de RdMz is bij de planvorming eveneens de gemeentelijke monumentencommissie 

betrokken geweest. Tijdens een vergadering van de commissie 

is door de stichting een korte toelichting gegeven op een eerder concept 

van het plan, waarna de leden van de commissie hun eerste zienswijze op 

het plan naar voren brachten. De commissie gaf op hoofdlijnen hetzelfde 

aan als de RdMz. Ze gaf daarnaast concrete suggesties voor hoe deze in 

het plan verder uitgewerkt kunnen worden. 

De hoofdgedachte achter het eindontwerp van onderhavig initiatief komt 

voort uit de koers van de beleidsnota Belvedère die aangeeft dat het gaat 

om het voorbestaan van oude gebouwen en structuren, het voortzetten van 

inrichtingsprincipes en het voortbouwen op historische processen, in relatie 

tot nieuwe ontwikkelingen en gebruiksvormen. 

De Focolarebeweging weet zich integraal onderdeel van een historische 

ontwikkeling van religieus en spiritueel leven in de kerk. Ze beschouwt zich 

slechts als een nieuwe bloei aan de 2000 jaar oude boom van de kerk. Zij 

wil deze eenheid dan ook tot uitdrukking brengen in de ontwikkeling op dit 

terrein, door zorgvuldig met de historische gegevens om te gaan en haar eigen 

ontwikkeling te enten op de oude structuren die er zijn. 

40

Daarbij is gekeken naar zowel de fysiek aanwezige structuren en elementen 

als naar de (doorontwikkeling van de) religieuze functie. 

Met de nieuwe uitbreidingen wordt de nieuwbouw in cultuurhistorisch en 

ruimtelijk opzicht betrokken bij het bestaande abdijcomplex. In paragraaf 

2.3.2 is beschreven hoe de gekozen carréstructuur dit bewerkstelligt. 

De cultuurhistorische aspecten die in de visie van de RdMz zijn aangegeven 

zijn alle meegenomen in de planvorming. Dat geldt voor: 

- de oprijlaan; 

- het centrale plein met hoofdgebouwen; 

- enkele elementen van het leven van de religieuzen: onder andere zwembad 

met badhokjes, parkbos en begraafplaats; 

- de ommuring; 

- de oost-westgerichte laan met brug over het water; 

- de langgerekte vijver (oude wetering) wordt verlengd om het oorspronkelijke 

beeld weer te herstellen. 

Bovendien wordt het huidige ontwerp gewijzigd om het historische beeld van 

de wetering nog beter in het plan te benutten. De langwerpige vijver wordt 

aan de noordzijde in takt gelaten door de oorspronkelijk geplande 'uitstulping' 

aan de noordzijde van de vijver te laten vervallen. Zo wordt een belangrijke 

structuur, verbonden aan de ontstaansgeschiedenis van het terrein, 

behouden en versterkt. Bovendien wordt het onderscheid tussen het westelijk 

en oostelijk deel van het terrein verduidelijkt. Dit laatste wordt verder ingevuld 

door uit te gaan van het door de RdMz aangegeven verschil in (intensiteit 

van) gebruik. Het westelijk deel blijft het meest intensief gebruikt en 

het oostelijk deel krijgt slechts een toevoeging van enkele wooneenheden 

aan de rand van het meer natuurlijk ingerichte gebied. In de rest van dit deel 

blijft het bos behouden (omgevormd in inheems bosplantsoen). De bebouwing 

van het carré komt hier ook in een losser verband te liggen dan in het 

westelijk deel. 

Een aspect dat de RdMz niet heeft genoemd maar ons inziens wel belangrijk 

is, is het spel van richtingen in de historische inrichting. Een aantal elementen 

is evenwijdig of loodrecht georiënteerd op de oorspronkelijke noordzuidgerichte 

verkaveling van het slagenlandschap: de westelijke en zuidelijke 

muur, de vijver, de laan en het convictgebouw tegen de westelijke muur. 

De centrale gebouwen van het klooster zijn daarentegen georiënteerd op de 

oorspronkelijke richting van de noordelijke muur en de toegangslaan (en het 

oorspronkelijke kasteel). In het ontwerp zijn deze richtingen als uitgangspunt 

genomen. 

Conclusie 

De cultuurhistorische aspecten zijn meegenomen in de planvorming voor de 

ontwikkelingen op het complex. Bovendien is het huidige ontwerp gewijzigd 

om het historische beeld van de wetering nog beter in het plan te benutten. 

Vanuit het aspect cultuurhistorie zijn dan ook geen belemmeringen aanwezig 

voor de gewenste ontwikkeling. 

4.4.2 Archeologie 

De Cultuurhistorische waardenkaart 2006 van de provincie Noord-Brabant 

geeft met tekst en beeld, inzicht in karakteristieke en kenmerkende relicten 

van duizenden jaren menselijk handelen in Brabant. 

De planlocatie ligt in een gebied dat als indicatieve archeologische verwachtingswaarde 

categorie 3 (laag) heeft (zie afbeelding). 

41

Doorgaans betekent dit dat er geen aanvullend archeologisch inventarisatie 

onderzoek nodig is bij ontwikkelingen in het plangebied. Echter, gezien de 

grote historische gelaagdheid en lange historie van het plangebied is het erg 

aannemelijk dat er archeologische resten worden aangetroffen in het gebied. 

Daarom is er toch een archeologisch vooronderzoek uitgevoerd. 

Uitsnede cultuurhistorische waardenkaart provincie Noord-Brabant 

Archeologisch vooronderzoek 

Het ‘Archeologisch vooronderzoek Heusden – Nieuwkuijk (NB)’ van 31 mei 

2007 is uitgevoerd door BILAN. Het rapport is als separate bijlage toegevoegd 

aan dit bestemmingsplan. In het vooronderzoek wordt het volgende 

geconcludeerd. 

Uit het bureauonderzoek blijkt dat het plangebied deel uitmaakt van een gebied 

met hoge bruine enkeerdgronden. Waar deze voorkomen op de hoger 

en dus droger gelegen dekzandrug, hebben zij een hoge verwachting. In de 

lager gelegen en nattere dekzandvlakte hebben zij een lage verwachting. 

Hoge bruine enkeerdgronden kunnen zijn ontstaan door plaggenbemesting, 

diepploegen, overstromingen of een combinatie van factoren. Doordat het 

plangebied vermoedelijk lange tijd onder veen heeft gelegen, zijn waarschijnlijk 

slechts archeologische waarden uit de periode voor de veengroei 

(steentijd en eventueel metaaltijden) of na de ontvening (late Middeleeuwen 

en Nieuwe Tijd) te verwachten. Het plangebied zelf is reeds vanaf de dertiende 

eeuw en mogelijk eerder in gebruik, eerst als kasteel, later als abdij. 

42

Deelgebieden archeologisch vooronderzoek 

Tijdens het veldwerk werden in deelgebieden 7, 8 en 9 indicatoren en sporen 

aangetroffen die mogelijk verband houden met het kasteel. Aan de zuidrand 

van deelgebied 2 kunnen mogelijk nog resten in relatie tot de buitenste 

gracht gevonden worden. Ter hoogte van deelgebied 6 ligt nu nog de oostelijke 

gracht, achter de middeleeuwse woontoren. Tijdens het veldonderzoek 

werden geen steentijdvindplaatsen aangetroffen. 

In deelgebieden 2, 6, 7, 8 en 9 wordt een vervolgonderzoek noodzakelijk 

geacht. Vanwege de kleine oppervlakte van de deelgebieden gebeurt dit het 

beste door middel van een proefsleuvenonderzoek, waarbij de proefsleuven 

gelokaliseerd zijn ter plaatste van de toekomstige bouwputten. 

Voor de overige deelgebieden wordt een vervolgonderzoek niet noodzakelijk 

geacht. De deelgebieden maakten historisch deel uit van de groene zones 

rondom het kasteeldomein. Het is niet waarschijnlijk dat hier sporen of 

structuren zullen worden aangetroffen. Het humeuze dek in boringen 1, 2 en 

10 voldeed niet aan de criteria van een hoge bruine enkeerdgrond. In 

deelgebieden 1, 3, 4 en 5 werden ook geen indicatoren aangetroffen die 

wijzen op een vindplaats. 

43

Boorpunten archeologisch vooronderzoek 

Inventariserend veldonderzoek 

In de maanden oktober en november 2007 heeft ADC ArcheoProjecten, in 

opdracht van de Stichting Mariapoli Mariënkroon, een inventariserend 

veldonderzoek in de vorm van proefsleuven uitgevoerd. Het onderzoek was 

er op gericht resten van oudere voorgangers van het kasteelcomplex en 

eventueel nog oudere bewoningsfasen te traceren. Verspreid over het 

abdijterrein Mariënkroon zijn op vijf bouwlocaties evenzoveel proefsleuven 

gegraven, waarmee inzicht is verkregen in de aanwezigheid, aard en 

waarde van het bodemarchief ter plaatse. 

Op drie locaties zijn resten van een gracht gevonden. Op basis van de 

locatie en de vorm kan worden verondersteld dat deze gegraven waterlopen 

deel hebben uitgemaakt van een rechthoekige of vierkante omgrachting die 

behoort tot de voorburcht die aan de westzijde van de hoofdburcht was 

gelegen. Tevens werden greppels, (paal)kuilen, karrensporen en een 

mogelijke waterput aangetroffen. Een klein deel van deze sporen dateert 

mogelijk uit de prehistorie en Vroege Middeleeuwen, maar het grootste deel 

kan worden toegeschreven aan de Late Middeleeuwen. 

Hiermee leverden alle planlocaties behoudenswaardige archeologische 

resten op. Op basis hiervan wordt geadviseerd deze middels planaanpassing 

te beschermen of wanneer dit niet mogelijk is te documenteren door 

middel van een opgraving. 

Op basis van onderhavig onderzoek kan worden beargumenteerd dat zich 

ook in de overige deelgebieden behoudenswaardige archeologische resten 

kunnen bevinden. Deze resten kunnen niet met behulp van booronderzoek 

worden gewaardeerd. De waarde van de ondergrond in de deelgebieden 1, 

3, 4 en 5 dient derhalve alsnog met behulp van proefsleuven te worden 

bepaald. 

Het volledige rapport van het Inventariserend Veldonderzoek is als sparate 

bijlage bij het plan opgenomen. 

44

Advies provincie Noord-Brabant 

De initiatiefnemer heeft, op basis van bovenstaande uitkomsten, contact 

gezocht met de provinciaal archeoloog van de Provincie Noord-Brabant over 

de vervolgonderzoeken en -stappen die er genomen dienen te worden in het 

kader van archeologie. De provincie heeft op 3 april 2008 advies uitgebracht. 

De provincie Noord-Brabant heeft laten weten dat in de deellocaties 

1 tot en met 6 geen verder archeologisch onderzoek noodzakelijk is en deze 

zijn vrijgegeven voor ontwikkeling. Met betrekking tot de deellocaties 7, 8 en 

9 geeft de provincie aan dat er inderdaad de gracht is gevonden die bij kasteel 

Onsenoort behoort. De deellocaties 7, 8 en 9 zijn daarom aangemerkt 

als behoudenswaardig. Dit heeft tot gevolg dat de contouren van de gracht 

en het binnenterrein op de bestemmingsplankaart aangeduid moeten worden 

met een dubbelbestemming ‘Waarde – Archeologie’. 

De contour beslaat het terrein dat binnen de gracht gelegen is, zoals die is 

te zien op de kadastrale ‘minuut’ uit circa 1830. Binnen deze gracht zijn de 

deellocaties 6 tot en met 9 gelegen. Zoals reeds aangegeven is deellocatie 6 

vrijgegeven voor ontwikkeling, derhalve kent deze deellocatie geen archeologische 

dubbelbestemming. 

Notitie ArcheoLogic 

Het advies van de provincie heeft de basis gevormd voor de notitie 

(Archeologic 416) van adviesbureau ArcheoLogic, waarin een voorstel wordt 

gedaan voor de toelichting, verbeelding en regels van het bestemmingsplan. 

Conclusie archeologie 

In de notitie van adviesbureau ArcheoLogic wordt een voorstel gedaan voor 

de toelichting, verbeelding en regels van het bestemmingsplan. Deze notitie 

(d.d. 4 december 2008) is verwerkt in voorliggend bestemmingsplan. 

Een deel van het plangebied heeft daarin een dubbelbestemming “Waarde 

archeologie” gekregen met beschermende regeling in de regels. Bij 

ontwikkelingen in de grond dieper dan 50 cm en met een oppervlak groeter 

dan 20 m 2 dient door de aanvrager een rapport te worden overgelegd, waarin 

de archeologische waarde van het terrein en de eventuele verstoring 

daarvan bij het verlenen van deze ontheffing, naar het oordeel van burgemeester 

en wethouders in voldoende mate is vastgesteld. 

4.5 Kabels en leidingen 

Bij recente graafwerkzaamheden op het abdijterrein is hiervan melding gemaakt 

bij KLIC (Stichting ter voorkoming van graafschade). 

Conclusie 

Aan de hand van voorgenoemde KLIC-melding kan geconcludeerd worden, 

dat er zich op het terrein geen kabels en leidingen bevinden die een belemmering 

vormen voor onderhavig plan. 

4.6 Verkeer en parkeren 

Het plangebied heeft in de huidige situatie twee verkeersontsluitingen: 

1 De bestaande hoofdentree aan de Abdijlaan. Ter plaatse van het poortgebouw 

is deze entree zeer smal. Een bestemming in de toekomst voor 

voetgangers en fietsers lijkt voor de hand te liggen. 

45

2 De bestaande entree aan de Tuinbouwweg. Deze entree zou uitsluitend 

bestemd moeten zijn voor bewoners en hun bezoekers, bezoekers van 

de Mariakapel en hulpdiensten. Bezoekers kunnen parkeren op een terrein 

direct achter de poort. 

Daarnaast is er in het ontwerp een derde, nieuwe ontsluiting gepland: 

3 Een nieuwe entree aan de zuidwestelijk gelegen kloostermuur die aansluiting 

geeft op de Abt van Engelenlaan. Deze entree is bestemd voor 

bezoekers, leveranciers en hulpdiensten. 

De verwachting is dat de omgeving weinig of geen verkeershinder zal ondervinden. 

Immers bovengenoemde verkeersontsluiting zorgt voor een grote 

mate van verkeersluwte in de kern van het complex. De grote aantallen verkeersbewegingen 

vinden plaats in de zuidwestelijke hoek, een bescheiden 

aantal verkeersbewegingen in de noordoostelijke hoek en daartussen een 

wereld voor de voetganger en het langzame verkeer 

De parkeerdruk neemt als gevolg van de nieuwe functie van de abdij toe. In 

de regel kan het parkeren in deze situatie aan drie functies gekoppeld worden: 

- parkeren ten behoeve van vaste bewoners; 

- parkeren ten behoeve van het vormingscentrum; 

- parkeren ten behoeve van de overige functies. 

De vaste bewoners kunnen parkeren op de parkeerplaatsen die worden gecreëerd 

bij de nieuwe wooneenheden. 

De toename van de parkeerfunctie voor bezoekers en overige functies zal 

vooral merkbaar zijn tijdens de landelijke bijeenkomsten (één of tweemaal 

per jaar). Dergelijke bijeenkomsten zijn echter zoveel mogelijk geconcentreerd 

in weekenden. Om de parkeerdruk hiervan op te vangen is, direct 

achter de nieuwe entree, in de zuidwestelijke hoek van het terrein een parkeeraccommodatie 

van circa 150 plaatsen gepland. Vanaf dit nieuwe parkeergebied 

zal een duidelijk voetpad de bezoeker begeleiden naar het hart 

van het complex. 

Conclusie 

De verwachting is dat de omgeving weinig of geen verkeershinder zal ondervinden. 

Vanuit het aspect verkeer en parkeren zijn geen belemmeringen 

aanwezig voor de gewenste ontwikkeling. Al de toekomstige parkeerbehoefte 

naar aanleiding van dit plan zal worden opgelost binnen het plangebied. 

4.7 Landschappelijke inpassing 

Het bestaande abdijcomplex maakt ten opzichte van zijn omgeving een vrij 

gesloten indruk. Dat beeld zal niet ingrijpend wijzigen. De nieuw te realiseren 

bebouwing zal vooral expliciet zichtbaar worden langs de kloostermuren, 

met name vanaf de Tuinbouwweg. Het landschappelijk zeer gesloten beeld 

aan de oostzijde van de abdij zal door het omvormen van het sparrenbos 

naar een bos met een groter percentage loofhout, veranderen in een meer 

open, parkachtig landschapsbeeld. 

De landschappelijke inpassing van het initiatief is voor een groot gedeelte al 

aan de orde gekomen in hoofdstuk 2. Hier wordt dan ook volstaan met een 

opsomming. 

46

Door extra natuurontwikkeling, bosaanleg en landschapsbouw wordt de 

kwaliteit van de totale leefomgeving gegarandeerd en worden de natuurwaarden 

verhoogd. 

De bestaande doorgeschoten kerstbomenplantage is verwijderd om omgevormd 

te worden tot een loofbos. Daarbij wordt rekening gehouden 

met het behoud van de afsluitende visuele ruimtewerking en de continuïteit 

in besloten bosopstanden als biotoop voor flora en fauna. De paden 

als restant van het voormalige slagenlandschap blijven herkenbaar. 

De structuurdragers van de terreininrichting zijn de rechte gracht (Oude 

Vlijmensche Wetering) en de monumentale beukenlaan die hier vrijwel 

haaks op staat. Deze structuren worden in het plan versterkt. 

Rondom de toren wordt een ruimte open gehouden om de vrije setting in 

het landschap zo veel mogelijk te behouden. Dit gebeurt door een straal 

van minimaal 50 meter rond de toren onbebouwd te laten, alsmede een 

strook van 35 meter breed op de as vanuit de toren naar het landschap. 

De oorspronkelijke oost-west tegenstelling blijft in het plan gehandhaafd 

en wordt waar mogelijk door bovenstaande ingrepen versterkt. 

De nieuwe bebouwing aan de noordkant van het complex, waarin onder 

meer de zone-centra, wooneenheden voor jongeren, vrijwilligers en senioren 

zijn ondergebracht alsmede gebouwen voor dienstverlenende functies, 

slaapaccommodaties, kiosk, atelier etc. hebben een haast mathematische 

ruimtelijke betrokkenheid op de bestaande gebouwen met de 

transparante uitbreidingen, harmonisch gevoegd in het orthogonale stelsel. 

De nieuwe bebouwing aan de oostkant in het gerenoveerde park is een 

wat lossere vorm van parkwonen vooral voor gezinnen, priesters en religieuzen 

waarbij de verschillende wooneenheden een duidelijke ruimtelijk 

visuele betrokkenheid hebben op het bestaande complex, waarbij de 

monumentale slottoren fungeert als middelpunt van de zichtlijnen. 

Door middel van laanbeplanting zal de samenhang tussen de te handhaven 

houtopstanden versterkt worden. 

Conclusie 

Vanuit het aspect landschap zijn geen belemmeringen aanwezig voor de 

gewenste ontwikkeling. 

4.8 Publieks- en privaatrechtelijke regeling voor wooneenheden 

Om er voor te zorgen dat de wooneenheden enkel en alleen in gebruik genomen 

worden voor deze specifieke vraag, zullen de nodige publieks- en 

privaatrechtelijke regelingen worden ingezet. 

4.8.1 Publieksrechtelijke regeling 

In deze paragraaf wordt een voorstel gedaan voor de juridisch-planologische 

vertaling van de planlocatie en de diverse functies ervan in het bestemmingsplan. 

De hoofdfunctie van het activiteiten- en wooncomplex is leidend in de keuze 

van de op het gebied te leggen bestemming en de daaraan gekoppelde gebruiksregeling. 

Deze hoofdfunctie is er een van maatschappelijke en levensbeschouwelijke 

aard. De bestemming ‘Maatschappelijke doeleinden’ is de 

meest hierop toegesneden bestemming. Binnen de bestemmings- en doeleindenomschrijving 

kunnen de diverse gebruiksvormen kort worden aangeduid. 

47

De woonfunctie waaraan in de vorm van diverse wooneenheden op het terrein 

invulling wordt gegeven, zal gekoppeld zijn aan de maatschappelijke/levensbeschouwelijke 

functie. 

De bewoners hebben een directe relatie met de hoofdfunctie. Teneinde ongewenste 

ontwikkelingen, bijvoorbeeld in de vorm van verzelfstandiging van 

(een deel van) de woonfunctie, te voorkomen zal in de planvoorschriften op 

de eerste plaats in de bestemmings-/-doeleindenomschrijving een directe relatie 

worden gelegd tussen de hoofdfunctie (maatschappelijke/levensbeschouwelijk) 

en de woonfunctie. 

Daarnaast zal in de gebruiksvoorschriften een specifiek verbod worden opgenomen 

om de wooneenheden anders te gebruiken dan in relatie en combinatie 

met de maatschappelijke en levensbeschouwelijke functie. 

Daarnaast zal de woonfunctie naar omvang worden gereguleerd via het stellen 

van maximaal aantal wooneenheden dan wel door te regelen dat een 

bepaalde maximale oppervlakte ten behoeve van het wonen mag worden 

gebruikt. 

In de plantoelichting zal de woonfunctie, de relatie daarvan met de hoofdfunctie 

en de regeling in de planvoorschriften expliciet worden toegelicht 

teneinde mogelijke onduidelijkheid over de uitleg van de planvoorschriften te 

voorkomen. 

De resterende gronden zullen worden bestemd conform de bestaande en 

gewenste planologische situatie, dat wil zeggen deels water en deels 

groen/bos, een en ander afgestemd op de ter plaatse aanwezige waarden. 

4.8.2 Privaatrechtelijke regeling 

Privaatrechtelijk zijn er twee opties om ervoor zorg te dragen dat de woonheden 

op het terrein gekoppeld blijven aan de maatschappelijke en levensbeschouwelijke 

functie: een optie waarbij de wooneenheid eigendom is van 

de stichting (huursituatie) en een optie waarbij de bewoners de wooneenheid 

in eigendom hebben. 

Huursituatie 

De grond met opstallen blijven eigendom van de stichting en de huurders 

betalen een vergoeding voor het gebruik daarvan. De waardestijging van het 

onroerend goed komt ten goede aan de stichting. 

Het nadeel van een huurconstructie is de grote mate van huurbescherming 

die huurders genieten. Op grond van het beginsel ‘Koop breekt geen huur’ 

blijft ook een eventuele opvolgende eigenaar geconfronteerd met de huursituatie. 

Alleen in heel bijzondere, in de wet met name genoemde gevallen, 

zou de verhuurder via een rechterlijke machtiging toestemming kunnen krijgen 

eenzijdig de huurovereenkomst te beëindigen. 

In het merendeel der gevallen zal de verhuurder dus in onderling overleg 

met de huurder tot overeenstemming dienen te komen opdat de huurder 

vrijwillig het gehuurde verlaat. Deze overeenstemming zal betrekking moeten 

hebben op de schade die de huurder zal leiden als gevolg van het voortijdig 

vertrek. Hierbij kan gedacht worden aan een verhuis-kostenvergoeding 

en (eventueel) een financiële compensatie voor het feit dat de huurder wellicht 

een duurdere, andere wooneenheid dient te huren. 

48

Eigendomssituatie 

Een alternatief is om de bewoners van het complex een eigendomsrecht van 

hun wooneenheid te verlenen. De meest in aanmerking komende situatie is 

door middel van het vestigen van een erfpachtrecht, gecombineerd met een 

recht van opstal. In dit geval blijft de stichting eigenaar van de ondergrond 

en wordt de bewoner uitsluitend eigenaar van de opstallen. 

Het voordeel van een recht van erfpacht is dat de grondeigenaar binnen deze 

rechtsvorm een grote mate van ‘control’ heeft met behulp van de erfpachtvoorwaarden. 

Met name de situatie aan het einde van het recht kan 

hierin uitvoerig geregeld worden. 

Worden de wooneenheden niet in erfpacht maar in volle eigendom aan de 

bewoners geleverd, dan zal via de akte van levering verbintenisrechtelijke 

regelingen getroffen kunnen worden. 

Hierbij kan gedacht worden aan een verplichting van de bewoner om bij 

voorgenomen vertrek de wooneenheid eerst te koop aan te bieden aan de 

stichting (op grond van een voorkeursrecht van koop). In een dergelijk geval 

gaat het initiatief dus uit van de bewoner. Mocht het wenselijk zijn dat het initiatief 

uit kan gaan van de stichting, dan kan een zogenaamde koopoptie uitkomst 

bieden. Hierbij kan de stichting zelf aangeven dat zij de wooneenheid 

wil kopen en aldus zelf het tijdstip van eigendomsverwerving kan bepalen. 

In alle gevallen zal de koopsom gebaseerd zijn op de waarde van de wooneenheid 

(al dan niet met ondergrond) ten tijde van de overdracht/overname. 

Deze waarde zal in onderling overleg met de bewoner/eigenaar vastgesteld 

kunnen worden, eventueel op basis van een taxatierapport. 

49

5 BESTEMMINGSREGELING 

5.1 Algemeen 

Het onderhavige bestemmingsplan heeft tot doel een juridisch-planologische 

regeling te scheppen voor het bouwen en het gebruik van gronden en gebouwen 

voor de gronden binnen het plangebied. 

Bij het opstellen van het onderhavige bestemmingsplan is aansluiting gezocht 

bij de in de Wet ruimtelijke ordening en het Besluit ruimtelijke ordening 

geformuleerde uitgangspunten. Daarnaast is in het kader van de standaardisering 

toepassing gegeven aan de meest recente Standaard Vergelijkbare 

BestemmingsPlannen. 

Het onderhavige bestemmingsplan is gebaseerd op de standaard bestemmingsplannen 

van de gemeente Heusden en kenmerkt zich door een sobere 

opbouw. Uitgangspunt van het bestemmingsplan is het bieden van een 

flexibele, juridische regeling, zonder dat hierdoor de rechtszekerheid van de 

burger wordt geschaad. Door gebruikmaking van een grote mate van flexibiliteit 

en globaliteit kan op wijzigende omstandigheden en/of nieuwe maatschappelijke 

ontwikkelingen adequaat worden ingespeeld. 

Voor het grootste deel van het plangebied is de planopzet gericht op beheer 

en instandhouding van de bestaande situatie. Behoud van de bestaande 

functies is het primaire doel van de planopzet. Een en ander komt tot uitdrukking 

in de regels en blijkt ook uit de verbeelding (plankaart). Daarnaast 

biedt het bestemmingsplan de mogelijkheid in te spelen op gewenste nieuwe 

ontwikkelingen. 

Hierna wordt inhoudelijk ingegaan op de afzonderlijke bestemmingen binnen 

het onderhavige bestemmingsplan. 

5.2 Toelichting op de bestemmingen 

Groen 

De gronden binnen deze bestemming zijn bestemd voor groenvoorzieningen, 

water, onverharde paden, speelvoorzieningen en recreatief medegebruik. 

Om het groene karakter van deze bestemming te waarborgen is het 

uitsluitend toegestaan om bouwwerken, geen gebouwen zijnde te bouwen. 

Dit betekent dat hekwerken, speeltoestellen, straatverlichting en dergelijke 

wel gerealiseerd kunnen worden. 

Maatschappelijk 

Op de gronden binnen deze bestemming zijn maatschappelijke voorzieningen 

op religieuze grondslag toegestaan. De wooneenheden maken nadrukkelijk 

onderdeel uit van de maatschappelijke voorziening. Rondom de maatschappelijke 

voorzieningen worden groenvoorzieningen, tuinen, erven en 

verhardingen toegestaan. Om een willekeurige plaatsing en verplaatsing van 

gebouwen te voorkomen mogen deze alleen in de bouwvlakken worden gebouwd. 

De kloostergang wordt door middel van een specifieke aanduiding 

binnen de bestemming mogelijk gemaakt. Het bebouwingspercentage en de 

goot- en bouwhoogte is beperkt tot de in de verbeelding opgenomen waarden. 

51

Natuur 

Deze bestemming betreft de gronden die een onderdeel vormen van de 

groenstructuur in het plangebied en die onderdeel zijn van de ecologische 

hoofdstructuur (EHS ‘overige natuur’). Het primaire doel ligt hier bij natuurbeheer 

en recreatief medegebruik. Behalve regulier onderhoud ten behoeve 

van behoud van het natuurgebied zijn geen grondwerken, drainage, kapwerkzaamheden 

en dergelijke toegestaan. Als bebouwing is alleen een kapel 

op de daarvoor aangeduide plaats toegelaten. Voor het overige is het alleen 

mogelijk om bouwwerken, geen gebouwen zijnde zoals hekwerken te 

plaatsen. 

Ten behoeve van de realisatie van de laatste fase van het ontwikkelingsplan 

is een wijzigingsbevoegdheid opgenomen. Het betreft de wijziging van natuur 

naar maatschappelijk. Binnen deze bestemming zijn maatschappelijke 

voorzieningen op religieuze grondslag toegestaan. Het betreft hetzelfde type 

bebouwing zoals ook onder de bestemming maatschappelijk is opgenomen. 

Het bebouwingspercentage en de goot- en bouwhoogte wordt beperkt tot de 

in de verbeelding opgenomen waarden. Tevens zijn voorwaarden ten behoeve 

van de natuurcompensatie in de wijzigingsbevoegdheid opgenomen. 

Water 

De gronden binnen deze bestemming zijn bestemd voor water en waterhuishoudkundige 

voorzieningen, waaronder voorzieningen voor waterberging, - 

aanvoer en -afvoer, zoals watergangen, waterlopen en waterpartijen, groenvoorzieningen 

en voorzieningen voor verkeer en verblijf. Het is er, afgezien 

van bouwwerken geen gebouwen zijnde, niet toegestaan te bouwen. Omheiningen 

en hekwerken zijn wel toegelaten. 

Waarde - Archeologie 

Uit het archeologisch onderzoek is naar voren gekomen dat voor een deel 

van het plangebied een archeologische verwachtingswaarde aanwezig is. 

Ter bescherming hiervan is aan deze gebieden een dubbelbestemming 

Waarde – Archeologie gekoppeld. Met ontheffing is het mogelijk om grotere 

bouwwerken, geen gebouwen zijnde te bouwen. De aanvrager moet een 

rapportage overleggen met daarin vermeld de archeologische waarde van 

het terrein en de eventuele verstoring van die waarde. 

52

6 MAATSCHAPPELIJKE EN ECONOMISCHE 

UITVOERBAARHEID 

6.1 Economische en maatschappelijke uitvoerbaarheid 

Volgens artikel 9 van het besluit op de Ruimtelijke Ordening (BR) ’85) dient 

bij de voorbereiding van een bestemmingsplan onder andere een onderzoek 

te worden ingesteld naar de uitvoerbaarheid. 

Alle bouwen aanlegwerkzaamheden worden gerealiseerd door de aanvrager 

Stichting Mariapoli Mariënkroon. Deze heeft verklaard dat de bouwen 

aanlegwerken financieel-economisch haalbaar zijn en dat de financiering 

binnen de daartoe geëigende kanalen gerealiseerd wordt. 

De stichting heeft de grond in eigendom. De stichting draagt de inrichtingskosten 

van het terrein. De onder- en bovengrondse infrastructuur zijn grotendeels 

al gerealiseerd 

Stichting Focolarebeweging bekostigt uitbreidingsfase 1 uit de verkoop van 

haar vormingscentrum (huize Baak in Baak bij Zutphen - verkocht in september 

2007), en uit giften en de exploitatie van het nieuwe vormingscentrum. 

Van fase 2 wordt één van de woongebouwen gefinancierd uit de verkoop 

van de twee huidige bestuurscentrahuizen van de Stichting Focolarebeweging 

in Amersfoort. Deze verkoop bekostigt ook de realisatie van fase 3a. De 

financiering van de overige woongebouwen (rest fase 2 en geheel fase 3b) 

komt voort uit de inkomsten van de bewoning (huur of koop) door leden van 

de beweging. De realisatie van fase 4 wordt gefinancierd uit de exploitatie 

van het nieuwe vormingscentrum en uit giften en fondsen. 

De aanloopfase is geheel uit giften gefinancierd. Jaarlijks kan de stichting 

van leden en overigen al rekenen op circa € 50.000,00 aan giften welke risicobeperkend 

werken. 

6.2 Beheer en exploitatie 

Stichting Mariapoli Mariënkroon is een rechtspersoon (stichtingsvorm) en 

treed namens de stichting ‘Werk van Maria - vrouwelijke tak’ te Eindhoven 

en de stichting ‘Focolarebeweging - mannelijke tak’ te Amersfoort op als eigenaar 

en beheerder van het ‘Landelijk centrum Focolarebeweging Nederland’. 

Deze beheerstichting treedt op als vertegenwoordiger naar buiten en 

is bevoegd binnen het kloostercomplex de beheermaatregelen te nemen die 

nodig en nuttig zijn. 

Voor renovatie is in de afgelopen jaren als gevolg van schenkingen en dergelijke 

een eerste voorziening getroffen ten behoeve van de toekomstige 

uitwerking van het kloostercomplex. 

Met betrekking tot de exploitatielasten van het project wordt opgemerkt dat 

alle te vestigen gebouwen, met uitzondering van de twee gebouwen voor 

jongeren, thans op verschillende plaatsen in Nederland ook al aanwezig zijn 

en ook normaal worden onderhouden. Deze exploitatie is sluitend. Naar mate 

de wooneenheden op Mariënkroon gereed zijn, zullen de bestaande worden 

afgestoten. 

53

Het voormalige vormingscentrum in Baak was weliswaar van een kleinere 

omvang dan nu is voorzien, maar vraagt extra aandacht en uitgaven omdat 

het ook hier om een rijksmonument gaat en qua onderhoud speciale zorg 

vraagt. Dit monument is met eigen middelen, schenkingen en met de hulp 

van de Rijksdienst Monumentenzorg geheel gerestaureerd. 

Tijdens de verschillende bijeenkomsten op het vormingscentrum worden de 

diensten tegen kostprijs ter beschikking gesteld. De vrijwillig(st)ers bieden 

hun diensten kosteloos aan voor het onderhoud van het terrein en het gebouw 

en voor de verzorging van de gasten. 

Met de Focolarebeweging is er een zekerstelling van de exploitatie voor het 

beheer en onderhoud van de monumentale gebouwen en abdijterrein. Bovendien 

is de Focolarebeweging bereid te investeren in het terrein dat in de 

regio zo’n markante plaats inneemt. In korte tijd heeft de Focolarebeweging 

al substantiële investeringen gedaan in onderhoud en beheer van gebouwen, 

terrein en groen. Met de Focolarebeweging is en blijft het beheer in 

één hand waardoor versnipperd beheer en exploitatie voorkomen wordt. Het 

initiatief zal geheel voor eigen risico worden uitgevoerd. Voor de gemeente 

heeft het plan geen financiële gevolgen. 

54

7 PROCEDURES 

Het voorontwerpbestemmingsplan ‘Mariënkroon’ is conform artikel 10 van 

het Besluit op de Ruimtelijke Ordening voor vooroverleg verzonden naar de 

betreffende personen en instanties. Tevens heeft het plan overeenkomstig 

de inspraakverordening van 11 januari 2007 tot en met 4 februari 2007 ter 

inzage gelegen. Gedurende deze vier weken kon een ieder schriftelijk en/of 

mondeling zijn zienswijze bekend maken bij de gemeente. 

Van de overlegpartners ontving de gemeente 7 schriftelijke reacties. In de 

nota inspraak en overleg zijn deze samengevat en voorzien van een gemeentelijke 

beantwoording. In het kader van de inspraak ontving de gemeente 

geen inspraakreacties. De nota inspraak en overleg is als bijlage bij 

het bestemmingsplan opgenomen. 


Croonen Adviseurs b.v. 

55

Bijlage 2 

Bouwtekeningen wooneenheden

Bijlage 1 

Correspondentie met betrekking tot de watertoets

Van: Antoon van der Burgt [mailto:Antoon.vdBurgt@focolare.nl] 

Verzonden: maandag 28 juni 2004 9:19 

Aan: Bergh, Joris van den 

Onderwerp: 2004/3243 

Geachte heer van den Bergh, 

Hedenochtend heb ik u proberen telefonisch te bereiken. Van de receptie 

van het waterschap heb ik uw e-mailadres ontvangen. 

ik heb deze week een schrijven van de gemeente Heusden gehad naar 

aanleiding van een schrijven van het waterschap inzake de Watertoets 

(2004/3243). 

Het heeft ons verbaast dat de gemeente u 9 maanden na aanvraag pas 

informeert en wij deze week pas de vraag van het waterschap hebben 

ontvangen. 

Alvorens onze aanvullingen inzake water naar de gemeente Heusden te 

sturen hadden we graag vooraf de tekst met u willen bekijken op 

volledigheid. Ik stuur u een concept. Ik zal proberen vanmiddag of morgen u 

te bellen. 

Met vriendelijke groet, 

Antoon van der Burgt 

Medevoorzitter, beheersstichting Abdij Mariënkroon 

Stichting Mariapoli Mariënkroon 

Abdijlaan 8 

5253 VP Nieuwkuijk 

tel. 073-5113651 fax: 073-5117627. 

Mobiel: 06-12205200

Geachte heer Van der Burgt, 

N.a.v. de zpp Huisvesting Landelijk centrum Focolarebeweging Nederland 

heeft u afgelopen maandag een aanvullende ruimtelijke onderbouwing t.a.v. 

water opgesteld. Het waterschap is akkoord water betreft de invulling van de 

uitgangspunten “duurzaam omgaan met water”, met de kanttekening dat bij 

de planuitwerking aandacht wordt besteed aan materiaalgebruik: 

Bij de inrichting, het bouwen en het beheer dienen zo min mogelijk 

vervuilende stoffen toegevoegd te worden aan de bodem en het gronden 

oppervlaktewatersysteem. Daarbij wordt aandacht gevraagd voor het 

materiaalgebruik. Om watervervuiling te voorkomen dienen geen uitloogbare 

of uitspoelbare bouwmaterialen worden toegepast. 

met vriendelijke groet, 

Joris van den Bergh 

beleidsmedewerker ruimtelijke ordening 

Waterschap Aa en Maas 

Pettelaarpark 70 

5216 PP 's-Hertogenbosch 

Postbus 5049 

5201 GA 's-Hertogenbosch 

073-615 68 96 

073-615 66 00 

outbind://58- _www.aaenmaas.nl 

jvandenbergh@aaenmaas.nl

Burgemeester en Wethouders 

Van de gemeente Heusden 

Postbus 41 

5250 AA Vlijmen 

Nieuwkuijk, 30 juni 2004 

Onderwerp: Aanvulling op de ZPP aanvraag d.d 20 mei 2003 

Geacht College, 

In een ongedateerde memo, ontvangen op 24 juni 2004 van dhr. R 

van Laarhoven, ambtenaar van de gemeente Heusden, wordt een 

reactie in het licht van de ingediende zpp-aanvraag d.d. 20 mei 2003 

gevraagd. Als bijlage ontvingen we een schrijven van het Waterschap 

Aa en Maas gericht aan B&W van de gemeente Heusden d.d. 22 

maart 2004 waarin het waterschap te kennen geeft een aangepaste 

ruimtelijke onderbouwing te ontvangen waarin is aangegeven hoe 

met water in het plan wordt omgegaan. In onderstaande een reactie 

op het doorgestuurde stuk. Mocht u nog vragen hebben dan kunt u 

met mij contact opnemen (06-12205200). 

Hoogachtend. 

A.H.P.G. van der Burgt 

Medevoorzitter 

Bijlage: Aangepaste ruimtelijke onderbouwing met betrekking tot de 

‘watertoets’

Bijlage 

Aangepaste ruimtelijke onderbouwing met betrekking tot 

de ‘watertoets’ 

Om aan te geven hoe de Stichting Mariapoli Mariënkroon denkt om te 

gaan met het water op het toekomstige ‘Focolarestadje’ te Nieuwkuijk 

is in onderstaand schrijven een toevoeging op de ruimtelijke 

onderbouwing gemaakt. 

Uitgangspunten m.b.t. de ‘Watertoets’ 

• Het plan heeft betrekking op de realisering van een gemeenschap 

en landelijk centrum van de Focolarebeweging in Nederland en 

laat een eindsituatie zien. 

• De Oude Vlijmensche Wetering en de Voormalige zwemvijver zijn 

in het plan te beschouwen als geïsoleerd oppervlaktewater. 

• Er wordt in het plan vanuit gegaan dat de oppervlakte van het te 

dempen deel van de Oude Vlijmensche Wetering ten behoeve 

van de bebouwing en wegenstructuur gelijk of kleiner zal zijn dan 

het uit te graven deel aan de zuidkant. 

• In het plan wordt uitgegaan van een gescheiden HWA en DWA. 

Gebouwen en afwatering 

In de eindsituatie zal 10% van het oppervlak zijn bebouwd 

overeenkomstig het bestemmingsplan. Op dat moment zal 8867 m2 

bebouwd zijn (het terrein van Abdij Mariënkroon/Stichting Mariapoli 

Mariënkroon beslaat 8 ha, 86 a en 70 ca.). 

Op dit moment (2004) is 3970 m2 bebouwd. Dit is inclusief schuurtjes 

en kapel. 

Het huidige regenwater afkomstig van de gebouwen komt voor een 

deel middels zinkputten in de grond terecht. Een klein gedeelte van 

het regenwater komt via een buizenstelsel in de gracht/Oude 

Vlijmensche Wetering terecht. De meeste schuurtjes hebben in het 

geheel geen regengoot en dus geen opvang van hemelwater. 

In het te ontwikkelen groenplan zullen waar mogelijkheden ideeën 

opgenomen worden om hemelwater in de directe nabijheid van de 

gebouwen te doen infiltreren (wadi’s). Waar dit niet mogelijk of niet 

wenselijk is zal gekozen worden voor HWA naar de gracht/Oude 

Vlijmensche Wetering (3000m2) waar eventueel geloosd wordt op 

een helofytenfilter (te ontwikkelen?). 

Om verontreiniging van het hemelwater te voorkomen zal waar 

mogelijk en in overleg met architect rekening worden gehouden met 

gebruik van niet uitloogbare of uitspoelbare bouwmaterialen. 

Verharding en afwatering 

Op dit moment bestaat het grootste deel van verharding uit wegen 

met een gesloten asfaltverharding waarbij het water zonder verdere 

hulpmiddelen in de berm loopt.

Keuze voor gesloten of open verharding is nog niet gemaakt. Beiden 

hebben voor- en nadelen (mollen, onderhoud, tracékeuze 

ondergrondse infrastructuur). 

Indien voor open verharding wordt gekozen (i.v.m. de ondergrondse 

infrastructuur onder de wegen) zal gekozen worden voor klinkers in 

keperverband opgesloten door een laaggelegen betonband (geen 

trottoirband). Voor 80% van de verhardingen (3200m2) zal dan ook 

gekozen worden om het water zonder verdere hulpmiddelen in de 

berm laten te lopen; Op enkele plaatsen (circa 800m2) zal, waar 

nodig met behulp van molgoten en straatkolken het water naar de 

gracht/Oude Vlijmensche Wetering (3000m2) worden geloodst 

(helofytenfilter?). 

Afhankelijk van de plaats van de wandelpaden zal gebruik gemaakt 

worden van open verharding (klinkers) of halfverharding (grind- en 

splitpaden) 

De parkeerplaats (4000-5000 m2) zal waarschijnlijk uitgevoerd 

worden in een combinatie van openverharding (klinkers op de 

rijbanen) en halfopenverharding (steenslag of grasbetonstenen op de 

parkeerplaatsen). Waar geen mogelijkheid is om het water in de 

omliggende groenstroken te laten verdwijnen zal het water met 

behulp van kolken naar de voormalige zwemvijver (1200m2) worden 

geloodst (helofytenfilter?). 

Waterbergingsruimte 

Berekening maximale waterbergingscapaciteit bij maximale 

bebouwing en volledige realisering van wegen en parkeervoorziening 

waarbij uitgegaan wordt van de meest ongunstige situatie waarbij al 

het hemelwater naar open geïsoleerd oppervlaktewater wordt 

geloodst. 

Soort opp M2 M3 neerslag 

bij 27,6 mm 

in 45 min. 

Bergingsplaats Max. verhoging waterspiegel bij 

27,6 mm neerslag in 45 min ten 

gevolge van bebouwd oppervlak 

Gebouwen 8867 245 Gracht (of wadi) 0,082m 

Openverharding 80 % 3200 88 Berm n.v.t. 

Openverharding 20 % 800 22 Gracht 0.008m 

parkeerterrein 4000 110 Zwemvijver (of wadi) 0,094m 

Totaal 16867 465 

Opmerkingen. 

- Aanname oppervlakte gracht 3000m2 en oppervlakte zwemvijver 

1200 m2 (globale berekening) 

- Bij de berekening van de waterbergingsruimte zijn de bestaande 

gebouwen, de te bouwen gebouwen die passen in het huidige 

bestemmingsplan en nieuwe bestemmingsplanaanvraag samen 

genomen. 

- Waar mogelijk zullen bestaande zinkputten in gebruik blijven. 

Hierop aangesloten hemelwaterafvoeren zullen hemelwater zal 

via deze zinkputten in de grond infiltreren. Hiermee is in de 

berekening van de waterbergingsruimte geen rekening 

gehouden.

- Waar mogelijk zullen wadi’s of andere natuurelementen in het 

plan worden opgenomen om infiltratie van regenwater te 

bevorderen. Hiermee is in de berekening van de 

waterbergingsruimte ook geen rekening gehouden. 

- Er zal niet rechtstreeks geloost worden op de ‘Onsenoortse loop’: 

de wetering aan de oostzijde van het terrein. 

- Bij een grondwaterstand van 0,7 m is het debiet naar het 

oppervlaktewater 0,96 l/s/ha. Dit is bij de berekening niet 

meegenomen. 

Conclusie: 

Gesteld mag worden dat bij een bui die 1 maal in de 10 jaar voorkomt 

(27,6 mm neerslag in 45 minuten) de waterspiegel van het geïsoleerd 

oppervlaktewater (gracht en voormalige zwemvijver) circa 9 cm hoger 

zal komen te staan ten gevolge van het gesloten/bebouwd 

oppervlak. Met een toevoeging van 27, 6 mm van de neerslag die 

direct op het oppervlakte neerkomt heeft men een verhoging van 

circa 12 cm. Bij een waterspiegel van 70 cm onder het maaiveld is dit 

acceptabel. Bij nog meer hevige regenbuien heeft het 

oppervlaktewater voldoende bergend vermogen om een en ander 

aan regenwater op te vangen. 

Nieuwkuijk – 30 juni 2004

Burgemeester en Wethouders 

van Heusden 

Postbus 41 

5250 AA VLIJMEN 

Geacht college, 

Naar aanleiding van uw brief van 29 januari 2007 doen wij u hierbij onze 

reactie toekomen op het voorontwerp bestemmingsplan “Mariënkroon”, dat u 

ons in het kader van het overleg ex. artikel 10 Bro (watertoets) heeft 

toegezonden. 

Het plan is opgesteld om nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen op het terrein 

van de abdij Mariënkroon aan de Abt van Engelenlaan ten westen van 

Vlijmen mogelijk te maken. Het waterschap heeft in 2004 reeds een reactie 

gegeven in kader van de watertoets op het plan ex. artikel 19.1 WRO. In de 

waterparagraaf van de Plantoelichting wordt verwezen naar de aangepaste 

versie van ruimtelijke onderbouwing van dit plan. 

Wij vragen u de conclusies uit de ruimtelijke onderbouwing met betrekking 

tot het verwerken van het schone hemelwater op te nemen in de 

waterparagraaf van de Plantoelichting. 

Wij hopen u hiermee voldoende te hebben geïnformeerd. Voor meer 

informatie kunt u contact opnemen met de heer J. van den Bergh 073- 

6156896. 

Hoogachtend, 

Het dagelijks bestuur, 

Namens deze, 

Datum 

2 februari 2007 

Ons kenmerk 2007/1592 

Uw kenmerk 

Doorkiesnr. 

Onderwerp 

drs. J.P. Jansen 

Beleidscoördinator afdeling Integraal Beleid 


5216 PP, ’s-Hertogenbosch 

Postbus 5049 

5201 GA, ’s-Hertogenbosch 

T 073 615 66 66 

F 073 615 66 00 

E info@aaenmaas.nl 

W www.aaenmaas.nl 

B200613696 / B200701323 

073 6156896 / Joris van den Bergh 

Reactie in kader van de watertoets 

voorontwerp bestemmingsplan 

“Mariënkroon”

Van: Informatie Aa en Maas 

Verzonden: vrijdag 13 april 2007 11:00 

Aan: Bergh, Joris van den 

CC: Lisapaly, June 

Onderwerp: FW: Vraag 

Onderstaande e-mail is geregistreerd onder nr. 2007/4927 

Groetjes 

Barbara 

Van: Antoon van der Burgt [mailto:a.vdburgt@marienkroon.nl] 


Aan: Informatie Aa en Maas 

Onderwerp: Vraag 

Geachte heer/mevrouw, 

Op 29 juni 2004 heeft dhr Joris van den Bergh mij per mail laten weten dat 

de watertoets welke wij nodig hadden voor een ZPP afdoende was (zie 

verderop in deze mail). Na diverse vastgelopen trajecten zijn we nu bezig 

met een bestemmingsplanregeling. De provincie schrijft als reactie op het 

voorontwerp bestemmingsplan het volgende: 

Watertoets 

In de waterparagraaf dient tot uiting te komen op welke wijze over de 

wateraspecten overleg is gevoerd en afstemming heeft plaatsgevonden 

met de betrokken waterbeheerders. De resultaten van de watertoets 

staan nog niet vermeld. Wij verzoeken u om de resultaten van de 

watertoets op te nemen in het vastgestelde bestemmingsplan, evenals 

alle correspondentie hierover (Cat. II) 

Blijkbaar is onderstaande mail naar aanleiding van eerdere correspondentie 

met AA en MAAS niet voldoende. Kunt u mij aangeven wat wel de juiste 

handelswijze is zodat we een hier juist op kunnen reageren. Ik heb de 

watertoets zoals we deze 3 jaar geleden hebben opgesteld bijgevoegd. In de 

planvorming is ten opzichte van dit niets gewijzigd. 

In afwachting op een reactie en met vriendelijke groet, 

Antoon van der Burgt

Van: Bergh, Joris van den [mailto:jvandenbergh@aaenmaas.nl] 


Aan: a.vdburgt@marienkroon.nl 

CC: Lisapaly, June 

Onderwerp: RE: Vraag 

Geachte heer Van der Burgt, 

Het waterschap heeft in maart 2004, respectievelijk juni 2004 een reactie 

gegeven op de ZPP in kader van de watertoets voor de realisatie van de 

huisvesting op terrein Abdij Mariënkroon, Abdijlaan 8 te Nieuwkuijk. 

In kader van de nieuwe bestemmingsplanregeling voor het gebied heeft de 

gemeente Heusden op 29 januari 2007 een nieuw advies aangevraagd bij 

het waterschap. Wij hebben daarop op 2 februari 2007 een nieuw advies 

afgegeven (zie bijlage). Het is aan de gemeente om dit advies te verwerken 

in het ruimtelijke plan. Uit de reactie van de provincie blijkt dat dit nog niet is 

gedaan. 

Wat betreft de reactie van het waterschap: 

- inhoudelijk heeft het waterschap een reactie gegeven op het plan uit 2004; 

- verwijzing in het bestemmingsplan naar de zpp/ruimtelijke onderbouwing 

uit 2004 is o.i. onvoldoende; 

- gevraagd is aan gemeente de inhoud van de waterparagraaf over te 

nemen in bestemmingsplan; 

- het is aan de gemeente dit alsnog op een juiste manier te regelen. 

In dit kader kan de Cat. II opmerking van de provincie worden gezien. 

Mocht u nog vragen hebben, dan hoor ik dat graag. 

met vriendelijke groet, 

Joris van den Bergh 

beleidsmedewerker ruimtelijke ordening 

Waterschap Aa en Maas 


5216 PP 's-Hertogenbosch 

Postbus 5049 

5201 GA 's-Hertogenbosch 

073-615 68 96 

073-615 66 00 

outbind://58- _www.aaenmaas.nl

Bijlage 3 

Ontvangstbevestiging kapmelding

NADER BODEMONDERZOEK TER PLAATSE VAN TWEE VERDACHTE DEELLOCATIES 

ABDIJLAAN 8 TE NIEUWKUIJK 

(STICHTING MARIAPOLI MARIËNKROON) 

Van Vleuten Consult bv rapport nr. CV07058NBO

ADVIESBUREAU VOOR GROND, GRONDWATER EN ASBESTINVENTARISATIE 

Staarten 23 

5281 PK Boxtel 

T (0411) 63 33 14 

F (0411) 63 17 40 

E bodem@vleuten-milieu.nl 

Opdrachtgever : Stichting Mariapoli Mariënkroon 

(Dhr. A.H.P.G. van der Burgt) 

Rapportnummer : CV07058NBO-RAP 

Auteur : O. Verhagen 

Uitvoering : CV/JvR/HR/BM/OV 

Versie : 2.0 (definitief) 

Datum : 16 april 2007 

NADER BODEMONDERZOEK TER PLAATSE VAN TWEE VERDACHTE DEELLOCATIES 

ABDIJLAAN 8 TE NIEUWKUIJK 

© Van Vleuten Consult bv Alle rechten zijn uitdrukkelijk voorbehouden aan Van Vleuten Consult bv. Niets uit deze uitgave 

mag worden vermenigvuldigd en/ of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke 

andere wijze dan ook, zonder voorafgaande toestemming van Van Vleuten Consult bv. 

Van Vleuten Consult bv E : info@vleuten-milieu.com 

Staarten 23, 5281 PK Boxtel I : www.vleuten-milieu.com 

Postbus 79, 5298 ZH Liempde ING 68.37.76.312 

T : 0411-633314 K.v.K. 171.128.64 

F : 0411-631740 BTW nr. NL 808049525B01

INHOUDSOPGAVE 

1 INLEIDING.................................................................................................................1 

2 GEGEVENS VAN DE ONDERZOEKSLOCATIE .................................................................2 

2.1 ALGEMENE GEGEVENS PERCEEL..................................................................................2 

2.2 UITGEVOERDE BODEMONDERZOEKEN ...........................................................................2 

2.3 BODEMOPBOUW....................................................................................................5 

2.4 CONCLUSIE VOORONDERZOEK ...................................................................................6 

3 ORIENTEREND ONDERZOEK .......................................................................................7 

3.1 ALGEMENE OPZET ORIËNTEREND ONDERZOEK .................................................................7 

3.2 RESULTATEN VOORGAANDE ONDERZOEKEN ...................................................................7 

3.3 TOETSING RESULTATEN VOORGAANDE ONDERZOEKEN ......................................................8 

4 UITGEVOERDE WERKZAAMHEDEN..............................................................................9 

4.1 ALGEMEEN ..........................................................................................................9 

4.2 VELDWERKZAAMHEDEN...........................................................................................9 

4.3 LABORATORIUMWERKZAAMHEDEN............................................................................10 

5 RESULTATEN BODEMONDERZOEK............................................................................11 

5.1 ZINTUIGLIJKE WAARNEMINGEN EN BODEMOPBOUW ........................................................11 

5.2 CHEMISCHE ANALYSES .........................................................................................13 

6 INTERPRETATIE RESULTATEN ..................................................................................17 

7 CONCLUSIES ..........................................................................................................19 

8 SANSCRIT ..............................................................................................................21 

8.1 ALGEMEEN ........................................................................................................21 

8.2 CONCLUSIE SANSCRIT ..........................................................................................21 

Figuren 

Figuur 1: Ligging onderzoekslocatie 

Figuur 2: Situatietekening met boorlocaties 

Bijlagen 

Bijlage 1: Boorprofielbeschrijvingen 

Bijlage 2: Streef- en interventiewaarden 

Bijlage 3: Toegepaste analysemethodieken 

Bijlage 4: Analysecertificaten 

Bijlage 5: Procescertificaat 

Bijlage 6: Voorgaande onderzoeken 

Bijlage 7: Toetsing Sanscrit

1 INLEIDING 

In opdracht van Stichting Mariapoli Mariënkroon is door Van Vleuten Consult bv een 

nader bodemonderzoek conform NEN 5740 verricht ter plaatse van twee deellocaties 

gelegen op het perceel Abdijlaan 8 te Nieuwkuijk. 

De locatie is kadastraal bekend als gemeente Nieuwkuijk, sectie N, nummer 4562. 

Tijdens voorgaande onderzoeken op de locatie zijn ter plaatse van twee deellocaties 

verontreinigingen aangetroffen. 

Tijdens het nader onderzoek zijn op het perceel de volgende deellocaties onderzocht: 

• 'Vml tracé waterloop', ter plaatse van de deellocatie waar in het verleden 

saneringswerkzaamheden hebben plaatsgevonden, noordelijk gelegen op het 

perceel, oppervlakte circa 2500 m 2 ; 

• 'Vml. wegfundering', ter plaatse van vml. weg noordelijk van de bebouwing 

gelegen op het perceel, oppervlakte circa 1500 m 2 . 

De aanleiding voor het nader onderzoek wordt gevormd door de geplande 

nieuwbouwwerkzaamheden. Voordat de geplande nieuwbouwwerkzaamheden worden 

uitgevoerd, zal eerst de ter plaatse van de twee verdachte deellocaties aangetroffen 

verontreiniging worden weggenomen. 

De doelstellingen van dit nader onderzoek zijn als volgt: 

• Het vaststellen van de aard en concentratie van de verontreinigende stoffen en de 

omvang van de bodemverontreiniging; 

• Het vaststellen of er sprake is van ernstige bodemverontreiniging en daarmee de 

noodzaak tot saneren; 

• het vaststellen van de urgentie van de sanering en daarmee het tijdstip waarop 

feitelijk saneringsmaatregelen moeten worden genomen. 

Voor het nader onderzoek zal gebruik worden gemaakt van de onderzoeksstrategie voor 

homogeen verdeelde verontreinigingen. 

CV07058NBO, Abdijlaan 8 Nieuwkuijk (V2.0) Van Vleuten Consult bv | 1

2 GEGEVENS VAN DE ONDERZOEKSLOCATIE 

2.1 Algemene gegevens perceel 

Op het terrein staan een aantal gebouwen van de Stichting Mariapoli Mariënkroon. Het 

perceel is al jaren in gebruik voor diverse activiteiten van de Stichting, waaronder een 

drukkerij. Op dit moment zijn de gebouwen in gebruik voor woondoeleinden en 

kantoorwerkzaamheden en huisgebonden activiteiten. Het terrein blijft in eigendom bij 

dezelfde Stichting die ten behoeve van de uitbreiding van haar (kantoor)activiteiten, 

nieuwbouw wil realiseren. 

Ten behoeve van de warmtevoorziening van de gebouwen zijn op dit moment nog 

ondergrondse tanks aanwezig. In 1992 zijn alle tanks vervangen. In de toekomst wordt 

gas, elektriciteit en water doorgetrokken, respectievelijk aangelegd. Verwijdering van de 

tanks zal dan plaatsvinden. Aangezien nog niet definitief bekend is op welke termijn de 

tanks worden verwijderd, is besloten de tanklocaties te onderzoeken op het moment dat 

tot verwijdering van de tanks wordt overgegaan. 

In de omgeving van het terrein zijn een hotel, een boomkwekerij en diverse 

tuinbouwbedrijven met kassen aanwezig. 

Ten behoeve van de nieuwbouw dient een (partiële) bestemmingsplan wijziging te 

worden aangevraagd. 

2.2 Uitgevoerde bodemonderzoeken 

Op de locatie zijn de volgende onderzoeken uitgevoerd: 

Locatie Abdij Mariënkroon: Saneringsonderzoek ondergrondse tank, door WK 

Milieuadviezen Drunen (1992). 

Op 17 maart 2002 is door de firma Verstappen uit Rosmalen op de locatie een 

ondergrondse tank gelicht . Het tankgat bleek verontreinigd te zijn met minerale olie. De 

verontreinigde grond is zintuiglijk afgegraven en afgevoerd. Het controlemonster was 

schoon. 

Conclusie: geen vervolgonderzoek noodzakelijk. 

Locatie Abdijlaan 8, meting grondwaterstanden, door BIS BV (2005). 

Ten behoeve van de geplande reconstructiewerkzaamheden zijn vier locaties 

geselecteerd voor het vaststellen van de grondwaterstand (Pb1 t/m Pb4). Tevens zijn 

temperatuur, pH en geleidbaarheid van het grondwater bepaald. 

Conclusie: grondwaterstand is vastgelegd. 


Locatie Abdijlaan 8, partijkeuring waterbodem van gracht aan de Abdijlaan, door BIS BV 

(2004). 

De waterbodem is bemonsterd en de kwaliteit is getoetst aan het Bouwstoffenbesluit. 

Conclusie: Materiaal is gekwalificeerd als categorie-1 materiaal. 

Locatie Abdijlaan 8, verkennend bodemonderzoek ter plaatse van 6 nieuwbouwlocaties, 

BIS BV, CV05338VBO-RAP, 24 november 2005. 

Conclusie: 

nieuwbouwlocaties 1+ 2 

Op zintuiglijke wijze is ter plaatse van boring B1 (van 50-100 cm-mv) ‘licht puin’ 

aangetroffen. 

Op basis van de analyseresultaten kan worden geconcludeerd dat: 

(a) de grond licht verontreinigd is met totaal olie en nikkel; 

(b) de grond matig verontreinigd is met koper; 

(c) het grondwater licht verontreinigd is met chroom. 

nieuwbouwlocaties 3 + 4 

Zintuiglijk zijn geen afwijkingen waargenomen. 


(a) de grond licht verontreinigd is met lood; 

(b) in het grondwater geen van de onderzochte componenten is aangetoond in 

een concentratie boven de streefwaarde en/of detectiegrens. 

nieuwbouwlocaties 5 + 6 

Op zintuiglijke wijze is ter plaatse van peilbuis PB6 (van 0-50 cm-mv) ‘zwak hout’ 

aangetroffen. 


(a) de grond licht verontreinigd is met lood en Pak-totaal (10 van VROM); 

(b) het grondwater licht verontreinigd is met xylenen. 

Locatie Abdijlaan 8, nader bodemonderzoek ter plaatse van nieuwbouwlocatie 2, BIS BV, 

CV05338NBO-RAP, 12-12-2005. 

Conclusie: Uit de analyseresultaten blijkt dat de in het mengmonster MB2 aangetroffen 

verontreiniging met koper afkomstig is van een ter plaatse van boring B2 aanwezige 

sterke verontreiniging met koper. 

Locatie Abdijlaan 8, nader bodemonderzoek ter plaatse van nieuwbouwlocatie 2, BIS BV, 

CV05338NBO-RAP2, 12-01-2006. 

Conclusie: Ter plaatse van de boringen B101 en B103 wordt in de bovengrond een lichte 

verontreiniging met koper aangetroffen. Ter plaatse van boring B102 wordt in de 

bovengrond een matige verontreiniging met koper aangetroffen. 

Ter plaatse van de overige monsters worden geen van de geanalyseerde parameters 

meer verhoogd aangetroffen. 

Locatie Abdijlaan 8, oriënterend bodemonderzoek ter plaatse van vormzand, BIS BV, 

CV06366OBO-RAP, 28-08-2006. 

Conclusie: Zintuiglijk worden in de grond de volgende bijzonderheden waargenomen; 

vormzand, baksteen en puin. Aangenomen kan worden dat de weg gefundeerd is met 


vormzand. Het vormzand blijkt analytisch sterk verontreinigd te zijn met koper en licht 

verontreinigd met zink en minerale olie. 

De verontreiniging betreft een oppervlakte van 95 bij 4 meter en heeft een dikte van ca. 

0,5 m; oftewel de verontreiniging heeft een omvang van ca. 190 m 3 . 

Locatie Abdijlaan 8, nader bodemonderzoek ter plaatse van vormzand, BIS BV, 

CV06366NBO-RAP, 21-08-2006. 

Conclusie: Zintuiglijk worden in de grond de volgende bijzonderheden waargenomen; 

baksteen, vormzand, roesthoudend, beton, brekerzandhoudend, puinhoudend en resten 

glas. 

Ter plaatse van de boringen B4, B8 en B14 wordt in de bovengrond een sterke 

verontreiniging met metalen (koper) aangetroffen. Ter plaatse van de boringen B1, B11 

en B18 in de ondergrond worden hooguit lichte verontreinigingen aangetroffen. 

Uit het nader onderzoek komt naar voren dat er zowel zintuiglijk als analytisch een sterke 

verontreiniging wordt aangetroffen. 

Op basis van het nader onderzoek kan de onderzoekslocatie in 4 deellocaties worden 

opgesplitst, namelijk: 

1. Het gedeelte van de locatie, welke reeds is ontgraven door Infrastructuur 

Westvoort BV uit Helmond tijdens de aanleg van nieuwe riolering; 

2. Verontreiniging ten zuiden van deellocatie 1, verontreiniging heeft een dikte van 

0,5 m ter plaatse van B14 en B15 en zal vermoedelijk richting deellocatie 1 tot 

ca. 3,0 m-mv doorlopen (B4 en B5, boringen gestaakt); 

3. Verontreiniging ten noorden van deellocatie 1, verontreiniging lijkt heterogeen te 

zijn, sommige boringen zijn gestaakt wegens ondoordringbare laag; 

4. Betreft een strook van ca. 8 bij 20 meter, waar direct onder het maaiveld 

vormzand wordt aangetroffen, naar verwachting betreft het hier een laag van 0,2 

- 0,5 m-mv. 

Locatie Abdijlaan 8, nader bodemonderzoek ter plaatse van vormzand, BIS BV, 

CV06366NBO2-RAP, 25-09-2006. 

Conclusie: In het grondwater worden zeer lichte verhogingen van chroom en nikkel, ten 

opzichte van de streefwaarde, aangetroffen. Naar verwachting betreffen deze lichte 

verontreinigingen verhoogde achtergrondwaarden. De lichte verontreiniging met chroom 

en nikkel is verder ook niet te relateren aan de verontreiniging in de grond, aangezien dit 

andere parameters betreft. De lichte verontreinigingen geven conform de Wet 

Bodembescherming geen aanleiding tot aanvullend en/of nader onderzoek. 

In de omgeving van de onderzoekslocatie zijn onderzoeken uitgevoerd op de volgende 

locaties: 

Tuinbouwweg 27: nulsituatie is vastgelegd (1998). 


Tuinbouwweg 31a: nulsituatie is vastgelegd (2000). 

In bovengrond minerale olie verhoogd aangetroffen ten opzichte van de streefwaarde, in 

grondwater minerale olie, arseen, calcium en chroom verhoogd aangetroffen ten opzichte 


van de streefwaarde, koper en nikkel ten opzichte van de halve somwaarde en zink ten 

opzichte van de interventiewaarde. 


Abdijlaan 3: verkennend bodemonderzoek (2004). 

In bovengrond PAK verhoogd aangetroffen ten opzichte van de streefwaarde en in het 

grondwater chroom, nikkel en koper verhoogd aangetroffen ten opzichte van de 

streefwaarde (verhoogde achtergrondwaarden). 


Het Hoog: verkennend bodemonderzoek op zes deellocaties (1999). 

Conclusie: Op één locatie wordt nader onderzoek aanbevolen. 

Heusdenseweg: 

Het Hoog: beperkt bodemonderzoek op elf deellocaties, in verband met transactie 

(1996). 


2.3 Bodemopbouw 

De bodem ter plaatse van de onderzoekslocatie is, op basis van de gegevens van de 

grondwaterkaart Centrale Slenk (Oost-Brabant) van de Dienst grondwaterverkenning 

TNO, als volgt te beschrijven: 

⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯ 

diepte (m-mv) omschrijving 

⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯ 

0 - 12 Deklaag bestaande uit de Nuenen groep, deze bestaat uit fiijne 

zanden, veen- en leemlagen. 

12 - 68 Eerste watervoerende pakket, formatie van Kreftheye, bestaande 

uit grove grindhoudende zanden. 

68 - 91 Eerste Scheidende laag, formatie van Kedichem en Tegelen, 

bestaande uit voornamelijk grove tot fijne zanden en kleilagen. 

⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯ 

De grondwaterstromingsrichting in het eerste watervoerende pakket is overwegend 

noord-noordwestelijk. 

Op de onderzoekslocatie is geen oppervlaktewater aanwezig. De onderzoekslocatie is 

niet gesitueerd in een grondwaterbeschermingsgebied. Het grondwater onder de 

onderzoekslocatie is, zover bekend, niet onderhevig aan invloeden van buitenaf. 


2.4 Conclusie vooronderzoek 

Boring B2 (Nieuwbouwlocatie 2) 

Ter plaatse van de boringen B101 en B103 wordt in de bovengrond een lichte 

verontreiniging met koper aangetroffen. Ter plaatse van boring B102 wordt in de 

bovengrond een matige verontreiniging met koper aangetroffen. 

Ter plaatse van de overige monsters worden geen van de geanalyseerde parameters 

meer verhoogd aangetroffen. 

Aangenomen kan worden dat ter plaatse van B2 en B102 een verontreinigde spot met 

koper aanwezig is. De herkomst van de verontreiniging is verder onbekend. Het is verder 

niet bekend of de verontreiniging is ontstaan na 1987 en valt onder de zorgplicht. 

Aanbevolen wordt om de verontreiniging zo spoedig mogelijk te saneren en na de 

sanering een evaluatierapport te overleggen aan het bevoegd gezag (gemeente) 

Uit de analyseresultaten blijkt dat de in het mengmonster MB2 aangetroffen 

verontreiniging met koper afkomstig is van een ter plaatse van boring B2 aanwezige 

sterke verontreiniging met koper. 

Boring B4, B8 en B14 (vml. tracé waterloop) 






Boring B22, B35 en B260 (vml.wegfundering) 

Analytisch wordt ter plaatse van de boringen waar sterke bijmenging of volledige 

vormzand is waargenomen, koper in een sterke verhoogde concentratie en zink in een 

licht verhoogde concentratie (B22.2 en B35.1) aangetroffen. Ter plaatse van B35.1 

wordt tevens een lichte verontreiniging met minerale olie aangetroffen. 


3 ONDERZOEKSOPZET 

3.1 Algemeen 

Tijdens een nader onderzoek worden drie toetsingen uitgevoerd, namelijk de toetsing of 

er sprake is van bodemverontreiniging, de toetsing omtrent de ruimtelijke verdeling van 

de verontreiniging en de toetsing of het uitvoeren van het nader onderzoek noodzakelijk 

is. In dit hoofdstuk zijn de resultaten van de reeds uitgevoerde onderzoeken opgenomen. 

Op basis van deze gegevens kan een opzet voor het nader onderzoek worden opgesteld. 

3.2 Resultaten voorgaande onderzoeken 

De resultaten van de voorgaande onderzoeken welke op de onderzoekslocaties zijn 

uitgevoerd zijn opgenomen in bijlage 6. 

'Vml. tracé waterloop' 

Naar aanleiding van het aantreffen van een verontreiniging met vormzand (steenafval) op 

de locatie Abdijlaan 8 te Nieuwkuijk is een nader onderzoek uitgevoerd. 

De verontreiniging is aangetroffen tijdens bronneringswerkzaamheden en grondwerkzaamheden 

ten behoeve van de aanleg van een rioleringssysteem. De voormalige locatie 

van de "Vlijmense Wetering" is in het verleden aangevuld met vormzand (steenafval), 

afkomstig van de Lipsfabrieken uit Drunen. 

Zintuiglijk worden in de grond de volgende bijzonderheden waargenomen; baksteen, 

vormzand, roesthoudend, beton, brekerzandhoudend, puinhoudend en resten glas. 






Op basis van het nader onderzoek kan de onderzoekslocatie in 4 deellocaties worden 

opgesplitst, namelijk: 

1. Het gedeelte van de locatie, welke reeds is ontgraven door Infrastructuur 

Westvoort BV uit Helmond tijdens de aanleg van nieuwe riolering; 

2. Verontreiniging ten zuiden van deellocatie 1, verontreiniging heeft een dikte van 

0,5 m ter plaatse van B14 en B15 en zal vermoedelijk richting deellocatie 1 tot 

ca. 3,0 m-mv doorlopen (B4 en B5, boringen gestaakt); 

3. Verontreiniging ten noorden van deellocatie 1, verontreiniging lijkt heterogeen te 

zijn, sommige boringen zijn gestaakt wegens ondoordringbare laag; 


4. Betreft een strook van ca. 8 bij 20 meter, waar direct onder het maaiveld 

vormzand wordt aangetroffen, naar verwachting betreft het hier een laag van 0,2 

- 0,5 m-mv. 

'Vml.wegfundering' 

Dit onderzoek is uitgevoerd in navolg van een nader onderzoek naar verontreiniging 

aangetroffen tijdens werkzaamheden in verband met de aanleg van een 

rioleringssysteem. Tijdens de bronneringswerkzaamheden is ter plaatse van het 

gedempte deel van de oude "Vlijmensche Wetering" vormzand aangetroffen. Op de 

locatie is tevens een weg aanwezig waarvan vermoed wordt dat deze is gefundeerd met 

vormzand. Tijdens voorgaand onderzoek ter plaatse van een wegfundering is ter plaatse 

van de wegfundering bijmenging met vormzand aangetroffen. 

Zintuiglijk worden in de grond de volgende bijzonderheden waargenomen; vormzand, 

baksteen en puin. 

Aangenomen kan worden dat de weg gefundeerd is met vormzand. Het vormzand blijkt 

analytisch sterk verontreinigd te zijn met koper en licht verontreinigd met zink en 

minerale olie. 

3.3 Toetsing resultaten voorgaande onderzoeken 


Uit het nader onderzoek komt naar voren dat er zowel zintuiglijk (vormzand) als 

analytisch een sterke verontreiniging met koper wordt aangetroffen. Naar verwachting is 

het vormzand toegepast bij het dempen van een gedeelte van een waterloop. De 

verontreiniging is dus duidelijk zintuiglijk te onderscheiden en kan als een homogene 

verontreiniging worden gezien. 

'Vml. wegfundering' 

Ter plaatse van de wegfundering is analytisch een verontreiniging aangetoond in de vorm 

van een lichte verontreiniging met zink en minerale olie en een sterke verontreiniging met 

koper. De sterke verontreiniging met koper geeft aanleiding om een nader onderzoek uit 

te voeren. 

De analytische verontreiniging wordt aangetroffen ter plaatse van het monster, waarin 

bijmengingen van vormzand, baksteen en puin zijn aangetroffen. De analytische 

verontreiniging kan naar verwachting worden gerelateerd aan de zintuiglijke bijmenging 

van bodemvreemde materialen. De bodemvreemde materialen worden verder alleen maar 

ter plaatse van de wegfundering aangetroffen. Naar verwachting is ter plaatse van een 

gedeelte van de weg vormzand gebruikt als fundering, het vormzand is hierbij homogeen 

toegepast als funderingsmateriaal. Aangezien ter plaatse van/ cq. nabij de vml. 

wegfundering, nieuwbouw staat gepland is het zaak de verdere aard en omvang van de 

verontreiniging vast te stellen. 


4 UITGEVOERDE WERKZAAMHEDEN 

4.1 Algemeen 

De veldwerkzaamheden zijn uitgevoerd conform de BRL SIKB 2000 'Beoordelingsrichtlijn 

voor het SIKB procescertificaat veldwerk bij milieuhygiënisch bodemonderzoek'. Voorts 

zijn de veldwerkzaamheden, alsmede de chemische analyses uitgevoerd conform NEN 

5766, NEN 5742 en NEN 5744 van het ministerie van VROM. 

BIS BV heeft geen enkele relatie, zoals bedoeld in paragraaf 3.1.7 van de BRL SIKB 

2000, met de eigenaar van de onderzoekslocatie(s). 

4.2 Veldwerkzaamheden 

De veldwerkzaamheden zijn op 13-02-2007 en 16-02-2007 uitgevoerd door de heer B. 

Minkels van BIS BV. De werkzaamheden bestonden uit het plaatsen van de boringen, 

alsmede de bemonstering van de grond. Het aantal boringen en peilbuizen is verder 

uitgewerkt in de volgende tabel. De boringen zijn verricht met behulp van een 

edelmanboor. 

Op basis van het uitgevoerde onderzoek kwam naar voren dat ter plaatse van het 'vml. 

tracé waterloop' een heterogene verontreiniging wordt aangetroffen. Met behulp van 

aanvullende boringen is deze verontreiniging verder ingekaderd. 

⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯ 

Verdachte deellocatie Aantal boringen (excl. peilbuizen) 

⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯ 

'Vml. tracé waterloop' 5 boringen (B222, B224 t/m B227) tot ca. 50 cm-mv 

15 boringen (B207 t/m B219, B221 en B223) tot ca. 200 cm-mv 

1 boring (B206) tot ca. 300 cm-mv 

'Vml. wegfundering' 21 boringen (B252 t/m B272) tot ca. 100 cm-mv 

Aanvullende boringen 17 boringen (B301 t/m B317) tot ca. 100 cm-mv 


⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯ 

Het bij de grondboringen vrijgekomen materiaal is zintuiglijk beoordeeld en beschreven. 

De boorprofielbeschrijvingen zijn opgenomen in bijlage 1. 


4.3 Laboratoriumwerkzaamheden 

Algemeen 

De chemische analyses zijn uitgevoerd door Alcontrol Laboratories te Hoogvliet. Dit is 

een 'Raad voor Accreditatie testlaboratorium'. De toegepaste analysemethodieken zijn 

bijgevoegd in bijlage 3. 

Tijdens voorgaande onderzoeken zijn diverse verontreinigingen aangetroffen, daarom 

zullen de monsters tijdens dit nader onderzoek worden geanalyseerd op een NEN-5740 

grondpakket. 

Chemische analyses bodemonderzoek 

De onderstaande monster(s) zijn ter analyse aangeboden. De geanalyseerde 

(meng)monsters en hun samenstelling zijn als volgt: 

⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯ 

Deellocatie Monster Traject 

(cm-mv) 

Analyse 

⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯ 

'Vml. tracé waterloop' B210.2 50-100 NEN-pakket grond 

B212.1 0-50 NEN-pakket grond 






'Vml. wegfundering' B254.1 0-50 NEN-pakket grond 








Aanvullende boringen 'Vml. B305.1 0-50 metalen (7) 

tracé waterloop' B306.1 0-50 metalen (7) 

B306.2 50-100 metalen (7) 

B307.1 0-50 metalen (7) 

B308.1 0-50 metalen (7) 

B314.1 0-50 metalen (7) 

⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯ 


5 RESULTATEN BODEMONDERZOEK 

5.1 Zintuiglijke waarnemingen en bodemopbouw 

De boorprofielbeschrijvingen zijn weergegeven in bijlage 1. De bodem is tot de geboorde 

einddiepte globaal als volgt opgebouwd: 

0,0 - 0,5 m-mv: matig fijn zand, donkerbruin; 

0,5 - 1,5 m-mv: matig fijn zand, donkerbruin; 

1,5 - 2,5 m-mv: zeer fijn zand, geel. 

Zintuiglijk zijn de volgende afwijkingen waargenomen. 

⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯ 

Locatie Boring Traject 

(cm-mv) 

Zintuiglijke afwijking 

⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯ 

'Vml. tracé waterloop' B206 100-150 sterk slibhoudend, brokken planten 

B210 0-50 sterk grindhoudend 

B212 0-50 sporen puin 


100-150 zwak puinhoudend 

150-200 sporen puin 

200-250 zwak puinhoudend, boring gestaakt 

wegens puin 

B217 20-50 uiterst baksteenhoudend, sterk 

slakhoudend 

50-100 zwak puinhoudend 

100-130 zwak puinhoudend, boring gestaakt 

wegens puin 

B219 0-150 sporen puin, boring gestaakt wegens puin 

B221 0-50 zwak puinhoudend 


B223 50-100 sterk slibhoudend, brokken planten 

Aanvullende boringen B306 0-50 vormzand 

B307 0-50 vormzand 

B313 0-50 uiterst puinhoudend 

B314 0-50 uiterst puinhoudend 

B315 0-50 sterk puinhoudend 

B317 0-50 zwak puinhoudend 

⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯ 


⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯ 

Locatie Boring Traject 

(cm-mv) 

Zintuiglijke afwijking 

⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯ 

'Vml wegfundering' B252 0-50 vormzand, matig puinhoudend 

B253 0-50 vormzand, matig puinhoudend 



B257 0-50 matig puinhoudend 

B259 0-50 vormzand, zwak puinhoudend 

B260 0-20 asfalt 

20-60 vormzand, sterk puinhoudend 



11-50 vormzand, matig puinhoudend 



7-50 vormzand, zwak puinhoudend 


5-50 matig puinhoudend 


B270 0-50 vormzand 

⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯ 


5.2 Chemische analyses 

Algemeen 

Voor de beoordeling van de analyseresultaten is gebruik gemaakt van de waarden van de 

toetsingstabel uit de circulaire "Streefwaarden en interventiewaarden Bodemsanering" 

(Staatscourant 39, 24 februari 2000). De in deze tabel genoemde waarden hebben de 

volgende betekenis: 

streefwaarde = referentiewaarde 

tussenwaarde = toetsingswaarde voor nader onderzoek (1/2(S+I-waarde)) 

interventiewaarde = toetsingswaarde voor sanering of saneringsonderzoek 

De streef-, tussen- en interventiewaarden voor een aantal stoffen in de bodemmonsters 

zijn afhankelijk van het gehalte aan organische stof en lutum. Deze gehalten zijn in het 

laboratorium bepaald e0n verwerkt in de toetsingstabel (zie bijlage 2). 

Voor de beoordeling van de verontreinigingssituatie wordt behalve met de toetsingstabel, 

ook rekening gehouden met de zintuiglijke waarnemingen en eventueel met het gebruik 

van de bodem. 

Bij de beoordeling worden de volgende termen toegepast: 

kleiner dan streefwaarde = niet verontreinigd 

tussen streefwaarde en tussenwaarde = licht verontreinigd 

tussen tussenwaarde en interventiewaarde = matig verontreinigd 

groter dan interventiewaarde = sterk verontreinigd 

De locatie wordt als verontreinigd beschouwd, indien in een (meng)monster stoffen 

aanwezig zijn in een concentratie hoger dan de streefwaarde. Overschrijding van de 

tussenwaarde houdt in dat er een vermoeden van ernstige bodemverontreiniging bestaat 

en dat een nader onderzoek moet worden uitgevoerd. 

Als voor ten minste één stof de gemiddelde concentratie van minimaal 25 m 3 grond of 

100 m 3 grondwater hoger is dan de interventiewaarde is het vermoeden van ernstige 

bodemverontreiniging bevestigd. 


Resultaten chemische analyses 

In de onderstaande tabel(len) worden de geanalyseerde concentraties aangegeven. De 

streef-, toetsings- en interventiewaarden van de grond hebben betrekking op een bodem 

met bepaalde organische stof- en lutumpercentages zoals deze in de tabellen zijn 

gepresenteerd. De resultaten van de chemische analyses van de genomen monsters zijn 

opgenomen in bijlage 4 en samengevat in de onderstaande tabellen. 

'Vml. trace. waterloop' 

Tabel : Analyseresultaten grondmonsters (toetsing streef- en interventiewaarden) Gehalten in mg/kgds 

Monster B210.2 I B212.1 I B212.2 I B216.5 I 

Monsternamediepte (m-mv) (0,5 - 1,0) (0,0 - 0,5) (0,5 - 1,0) (2,0 - 2,5) 

droge stof (gew.-%) 82,7 60,2 84,9 72,2 

metalen 

arseen

Aanvullende boringen 'Vml. trace. waterloop' 


Monster B305.1 I B306.1 I B306.2 I B307.1 I 


droge stof (gew.-%) 85,8 85,4 69,5 86,6 

metalen 

arseen



Monster B254 I B257 I B258 I B260 II 


droge stof (gew.-%) 84,7 93,0 87,4 83,0 

arseen

6 INTERPRETATIE RESULTATEN 


Ter plaatse van de deellocatie 'vml. tracé waterloop' zijn bij enkele boringen slib 

aangetroffen (B206 en B223), naar verwachting betreft het hier de vml. bodem van de 

waterloop. Bij enkele boringen is grind, slakken, baksteen en puin aangetroffen (B210, 

B212, B216, B217, B219, B221 en B222). 

Bij de aanvullend boringen is ter plaatse van de deellocatie 'vml. tracé waterloop' bij 

twee boringen (B306 en B307) vormzand aangetroffen. Bij enkele boringen (B313 t/m 

B315 en B317) is de bovengrond geclassificeerd van zwak tot uiterst puinhoudend. 

Uit de analyseresultaten kan worden geconcludeerd dat: 

• In het grondmonster B212.1 (0,0-0,5 m-mv) het gehalte aan cadmium, nikkel, 

EOX en minerale olie de streefwaarde overschrijdt en het gehalte aan koper en 

zink de interventiewaarde overschrijdt; 

• In het grondmonster B216.5 (2,0-2,5 m-mv) het gehalte aan PAK's de 

streefwaarde overschrijdt; 

• In het grondmonster B217.2 (0,2-0,5 m-mv) het gehalte aan zink en PAK's de 

streefwaarde overschrijdt; 

• In het grondmonster B210.1 (0,0-0,5 m-mv) het gehalte aan koper, lood, zink en 

minerale olie (totaal) de streefwaarde overschrijdt en 

• In de grondmonsters B210.2, B212.2 en B223.2 (0,5-1,0 m-mv) geen van de 

geanalyseerde parameters in verhoogde concentratie wordt aangetroffen. 

Uit de analyseresultaten van de aanvullende monsters kan worden geconcludeerd dat: 

• In de grondmonsters B305.1 t/m B307.1 (0,0-0,5 m-mv) het gehalte aan koper 

de streefwaarde overschrijdt; 

• In de grondmonsters B306.1 en B314.1 (0,0-0,5 m-mv) het gehalte aan zink de 

streefwaarde overschrijdt en 

• In de grondmonsters B306.2 (0,5-1,0 m-mv) en B308.1 (0,0-0,5 m-mv)_geen van 

de geanalyseerde parameters in verhoogde concentratie wordt aangetroffen. 


Ter plaatse van de deellocatie 'vml. wegfundering' is ter plaatse van enkele boringen 

(B252 t/m B255, B259 t/m B265, B268) vormzand, matig puinhoudend aangetroffen. Bij 

één boring (B257) is verder matig puin aangetroffen en bij één boring (B270) alleen 

vormzand aangetroffen. 

Uit de analyseresultaten kan worden geconcludeerd: 

• In het grondmonster B260 (0,0-0,5 m-mv) het gehalte aan cadmium en lood de 

tussenwaarde overschrijdt en het gehalte aan koper en zink de interventiewaarde 

overschrijdt; 


• In de grondmonsters B254 en B264 (0,0-0,5 m-mv) het gehalte aan koper en zink 

de streefwaarde overschrijdt; 

• In het grondmonsters B258 (0,0-0,5 m-mv) het gehalte aan lood de streefwaarde 

overschrijdt; 

• In het grondmonster B267 (0,0-0,5 m-mv) het gehalte aan kwik de streefwaarde 

overschrijdt; 

• In de grondmonsters B257, B265 en B271 (0,0-0,5 m-mv) geen van de 

geanalyseerde parameters in verhoogde concentratie wordt aangetroffen. 


7 CONCLUSIES 


Tijdens voorgaande onderzoeken is in de bovengrond een sterke verontreiniging met 

metalen (koper) aangetroffen. In de ondergrond worden hooguit lichte verontreinigingen 

aangetroffen. 

Tijdens onderhavig nader onderzoek zijn aanvullend ter plaatse van de verdachte 

deellocatie 'vml. tracé waterloop' 21 boringen geplaatst. 

Zintuiglijk zijn bij enkele boringen slib aangetroffen, naar verwachting betreft het hier de 

vml. bodem van de waterloop. Bij enkele boringen is vormzand, grind, slakken, baksteen 

of puin aangetroffen. 


• plaatselijk in de bovengrond (0,0 - 0,5 m-mv) een lichte verontreiniging met 

metalen, PAK's, EOX en minerale olie en een sterke verontreiniging met koper en 

zink wordt aangetroffen en 

• in de directe ondergrond (0,5 - 1,0 m-mv) geen van de geanalyseerde parameters 

in verhoogde concentratie wordt aangetroffen; 

• in de diepere ondergrond (2,0 - 2,5 m-mv) een lichte verontreiniging met PAK's 

wordt aangetroffen. 

Tijdens de uitgevoerde onderzoeken is ter plaatse van de ondergrond geen vormzand 

aangetroffen. Aangenomen kan worden dat het vormzand tijdens de aanleg van de 

riolering grotendeels is weggenomen. In de bovengrond worden nog plaatselijk 

bijmengingen met vormzand en andere bodemvreemde materialen (baksteen, beton, 

puinhoudend en resten glas) aangetroffen. 

Na het verwerken van de gegevens blijken plaatselijk in de bovengrond sterke 

verontreinigingen met koper en zink te worden aangetroffen. De verontreiniging is te 

wijten aan de bijmenging van bodemvreemde materialen. In de ondergrond worden alleen 

plaatselijk lichte verontreinigingen aangetroffen. 

De verontreiniging kan als een heterogene verontreiniging met koper en zink worden 

gezien, dit in afwijking met hetgeen verwacht werd naar aanleiding van de voorgaande 

onderzoeken. 

Uiteindelijk zijn er vier deellocaties te onderscheiden, waar een sterke verontreiniging met 

koper en/of zink wordt aangetroffen. Deellocatie A (B2), deellocatie B (B212), deellocatie 

C (B8) en deellocatie D (B4, B14 en B15). De verontreiniging wordt alleen in de bovenste 

halve meter (bovengrond) aangetroffen. 

De omvang van de verontreiniging wordt geschat op: 

• Deellocatie A: ca. 120 m 2 (ca. 60 m 3 ); 

• Deellocatie B: ca. 200 m 2 (ca. 100 m 3 ); 

• Deellocatie C: ca. 50 m 2 (ca. 25 m 3 ); 

• Deellocatie D: ca. 150 m 2 (ca. 75 m 3 ). 



Analytisch wordt ter plaatse van de boringen waar sterke bijmenging of volledige 

vormzand is waargenomen, koper in een sterke verhoogde concentratie en zink in een 

licht verhoogde concentratie aangetroffen. Plaatselijk is tevens een lichte verontreiniging 

met minerale olie aangetroffen. 

Zintuiglijk is ter plaatse van de vml. wegfundering vormzand (matig puinhoudend) 

aangetroffen. Het vormzand blijkt plaatselijk analytisch licht verontreinigd te zijn met 

kwik, matig verontreinigd met cadmium en lood en sterk verontreinigd met koper en zink. 

De vml. wegfundering waar vormzand wordt aangetroffen heeft een lengte van ca. 100 

m bij een breedte van 3,5 m. Het verontreinigd oppervlakte bedraagt dan ca. 350 m 2 en 

heeft dus een omvang (diepte vormzand ca. 0,5 m-mv) van ca. 175 m 3 . 

Naar verwachting is het vormzand ter plaatse van het verontreinigde oppervlakte 

toegepast als wegfundering en kan als een homogene verontreiniging worden gezien. 


8 SANSCRIT 

8.1 Algemeen 

Ten behoeve het vaststellen van de saneringsnoodzaak en -urgentie kan het programma 

Sanscrit worden gebruikt. Algemeen 

Het softwareprogramma Sanscrit is een geautomatiseerde versie van het 

Saneringscriterium. Het Saneringscriterium is neergelegd in de Circulaire Bodemsanering 

2006 die op 1 mei 2006 in werking is getreden. Het programma Sanscrit is ontwikkeld 

door het Van Hall Larenstein in samenwerking met het ministerie van VROM. 

Met het Saneringscriterium kan worden bepaald of sprake is van onaanvaardbare risico’s 

van bodemverontreiniging voor mens, ecosysteem of van verspreiding van 

verontreiniging in het grondwater. Op basis van de bepaalde risico’s kan worden 

vastgesteld of een sanering al dan niet met spoed dient te worden uitgevoerd. 

De sanering dient met spoed te worden uitgevoerd tenzij op basis van de 

risicobeoordeling is aangetoond dat de sanering niet met spoed hoeft te worden 

uitgevoerd. 

De werkwijze van het Saneringscriterium geldt voor: 

• een geval van ernstige verontreiniging; 

• een historische verontreiniging. Voor verontreinigingen die sinds 1987 zijn 

ontstaan is artikel 13 van de Wbb (zorgplicht) van toepassing; 

• huidige en voorgenomen gebruik; 

• grond en grondwater. Voor waterbodem is een separate systematiek ontwikkeld, 

met uitzondering van asbest; 

• alle stoffen waarvoor een interventiewaarde is afgeleid, met uitzondering van 

asbest. Daar asbest heel specifieke chemische en fysische eigenschappen heeft, 

is voor asbest separaat het ‘Milieuhygiënisch saneringscriterium, protocol asbest’ 

ontwikkeld hetgeen ook van toepassing is voor waterbodems. Asbest is dan ook 

niet opgenomen in het programma Sanscrit. 

8.2 Conclusie Sanscrit 

Beide verontreinigingen zijn getoetst met Sanscrit, hieruit komt naar voren dat beide 

verontreinigingen als ernstig kunnen worden gezien, maar dat de sanering niet met spoed 

hoeft te worden uitgevoerd. 


Figuur 1: Ligging onderzoekslocatie

Uittreksel Kadastrale Kaart 

12345 

25 

4A 

Deze kaart is noordgericht 

Perceelnummer 

Huisnummer 

Kadastrale grens 

Bebouwing 

Overige topografie 

Voor een eensluidend uittreksel, EINDHOVEN, 30 oktober 2007 

De bewaarder van het kadaster en de openbare registers 

4 

1602 

4562 

0 m 5 m 25 m 

Schaal 1:500 

Kadastrale gemeente 

Sectie 

Perceel 

8 

VLIJMEN 

N 

4562 

Aan dit uittreksel kunnen geen betrouwbare maten worden ontleend. 

De Dienst voor het kadaster en de openbare registers behoudt zich de intellectuele 

eigendomsrechten voor, waaronder het auteursrecht en het databankenrecht.

Figuur 2: Situatietekening met boorlocaties

Bijlage 1: Boorprofielbeschrijvingen

Bijlage 2: Streef- en interventiewaarden

Bijlage 2.a : Berekende streef- en interventiewaarden (mg/kg d.s.) 

Toetsingswaarden 1) streefwaarde criterium voor nader 

onderzoek 

metalen 

arseen 19 28 37 

cadmium 0.55 4.4 8.2 

chroom 63 152 241 

koper 22 68 114 

kwik 0.23 3.9 7.6 

lood 61 221 380 

nikkel 17 58 100 

zink 77 235 394 

polycyclische aromatische 

Koolwaterstoffen (PAK) 

Pak-totaal (10 van VROM) 1.0 21 40 

EOX 0.30 

minerale olie 

totaal olie C10-C40 22 1086 2150 

De streef- en interventiewaarden zijn afhankelijk van de bodemsamenstelling. 

De genoemde toetsingswaarden zijn van toepassing op het volgende bodemtype: 

I lutum = 6,7 %; humus = 4,3 % 

Bijlage 2.b : Berekende streef- en interventiewaarden (mg/kg d.s.) 

Toetsingswaarden 1) streefwaarde criterium voor nader 

onderzoek 

metalen 

arseen 18 27 35 

cadmium 0.57 4.5 8.5 

chroom 54 129 204 

koper 20 63 107 

kwik 0.22 3.7 7.2 

lood 59 212 366 

nikkel 12 41 71 

zink 66 202 338 

polycyclische aromatische 

Koolwaterstoffen (PAK) 

Pak-totaal (10 van VROM) 1.0 21 40 

EOX 0.30 

minerale olie 

totaal olie C10-C40 35 1742 3450 

1) S streefwaarde 

½(S+I) gemiddelde van streef- en interventiewaarde 

I interventiewaarde 

De streef- en interventiewaarden zijn afhankelijk van de bodemsamenstelling. 

De genoemde toetsingswaarden zijn van toepassing op het volgende bodemtype: 

II lutum = 1,8 %; humus = 6,9 % 

interventiewaarde 

interventiewaarde

Bijlage 3: Toegepaste analysemethodieken

ANALYSEMETHODIEKEN 

Component Ontsluiting/extractie Analyse Voorschrift 

Droogrest - ravimetrie NEN 5747 

arseen (grond) zoutzuur/salpeterzuur grafietoven AAS NEN 6457 

arseen (grond) zoutzuur/salpeterzuur 

micro-wave grafietoven AAS NEN 6457 

arseen (grond) zoutzuur/salpeterzuur 

micro-wave AAS/hydride NEN 5760 

arseen (grond) zwavelzuur/salpeterzuur grafietoven AAS NEN 6457 

arseen (water) filtratie/aanzuren grafietoven AAS NEN 6457 

zink (grond) zoutzuur/salpeterzuur vlam AAS NEN 64XX 

zink (grond) zoutzuur/salpeterzuur micro-wave vlam AAS NEN 64XX 

zink (water) filtratie/aanzuren vlam AAS NEN 64XX 

cadmium (grond) zoutzuur/salpeterzuur grafietoven AAS NEN 64XX 

cadmium (grond) zoutzuur/salpeterzuur micro-wave grafietoven AAS NEN 64XX 

kwik (grond) zwavelzuur/salpeterzuur 

onder terugvloeikoeling 

koude damp AAS NEN 6438 

kwik (grond) zwavelzuur/salpeterzuur microwave 


kwik (water) zwavelzuur/salpeterzuur 

permanganaat 


overige metalen (grond) zoutzuur/salpeterzuur vlam AAS NEN 64XX 

overige metalen (grond) zoutzuur/salpeterzuur micro-wave vlam AAS NEN 64XX 

overige metalen (grond) filtratie/aanzuren grafietoven AAS NEN 64XX 

cyanide totaal (grond) zoutzuur potentiometrie NEN 6489 

cyanide vrij (grond) azijnzuur potentiometrie NEN 6489 

cyanide totaal (water) zoutzuur fotometrie NEN 6489 

PAK (grond) petroleumbenzine/soxhlet HPLC/UV-FLU VPR C85-11 

PAK (water) petroleumbenzine HPLC/UV-FLU VPR C85-11 

EOX (grond) petroleumbenzine/soxhlet microcoulometrie VPR C85-15 

EOX (water) uitschudden petroleumbenzine microcoulometrie VPR C85-15 

VOC1 purge & trap/tenax GC/ECD VPR C85-12 

BETX purge & trap/tenax GC/FID VPR C85-10 

VAK purge & trap/tenax GC/FID VPR C85-10 

minerale olie (water) hexaan GC/FID VPR C85-19 

minerale olie aceton/hexaan GC/FID VPR C85-19 

minerale olie freon 113/soxhlet infra-rood NEN 6673 

screening LKK purge & trap/tenax GC/FID VPR C85-10

Component Ontsluiting/extractie Analyse Voorschrift 

screening HKK aceton/hexaan GC/FID VPR C85-19 

zuurgraad (grond/slib) uitschudden water potentiometrie NEN 5750 

Zuurgraad (water) potentiometrie NEN 6411 

Geleidbaarheid 

(grond/slib) 

uitschudden water conductometrie NEN 6412 

Geleidbaarheid (water) conductometrie NEN 6412 

Chloride salpeterzuur potentiometrie BS1881 - 

part 124 

NEN 6476 

Chloride uitschudden met water HPLC 

sulfaat zoutzuur gravimetrie BS1881 - 

part 124 

sulfaat uitschudden met water HPLC 

sulfide zoutzuur titrimetrie ASTM C114 

nitraat uitschudden met water fotometrie NEN6440 

nitraat uitschudden met water HPLC 

orthofosfaat uitschudden met water fotometrie NEN 6479 

orthofosfaat uitschudden met water HPLC 

gloeiverlies gravimetrie DIN 52170 

CO2 zwavelzuur gravimetrie DIN 52170 

org. verontr. (A.H.) natronloog visuele classificatie NEN 3542 

org. verontr. (fulvozuur) zoutzuur visuele classificatie 

vlekken index stoom visuele classificatie ontwerp NEN 

5923

Bijlage 4: Analysecertificaten

Bijlage 5: Procescertificaat 

Veldwerk bij milieuhygiënisch bodemonderzoek

Kiwa N.V. 

Certificatie en Keuringen 

Sir W. Churchill-laan 273 

Postbus 70 

2280 AB RIJSWIJK ZH 

Tel. (070) 414 44 00 

Fax (070) 414 44 20 

E-mail certif@kiwa.nl 

www.kiwa.nl 

Nummer K22995/04 Vervangt K22995/03 

Uitgegeven 2007-12-05 D.d. 2007-07-25 

Geldig tot 2009-01-05 Eerste uitgave 2003-02-19 

procescertificaat 

Veldwerk bij milieuhygiënisch bodemonderzoek 

Op grond van onderzoek, alsmede regelmatig door Kiwa uitgevoerde 

controles, worden de door 

Van Vleuten Consult b.v. 

uitgevoerde processen, gespecificeerd in dit certificaat, geacht te voldoen aan 

de beoordelingsrichtlijn SIKB 2000 d.d. 13-03-2007 “Veldwerk bij 

milieuhygiënisch bodemonderzoek” voor de toepassingsgebieden: 

• Protocol 2001: Plaatsen van handboringen en peilbuizen, maken van 

boorbeschrijvingen, nemen van grondmonsters en waterpassen. 

• Protocol 2002: Het nemen van grondwatermonsters. 

• Protocol 2018: Locatie-inspectie en monsterneming van asbest in 

bodem. 

ing. B. Meekma 

Directeur Certificatie en Keuringen, Kiwa N.V. 

Dit certificaat is afgegeven conform het Kiwa-Reglement voor 

productcertificatie. 

Dit certificaat bestaat uit 2 pagina’s. 

Openbaarmaking van het certificaat is toegestaan. 

Onderneming 

Van Vleuten Consult b.v. 

Staarten 23 

5281 PK BOXTEL 

Postbus 79 

5298 ZH LIEMPDE 

Tel. 0411 – 633 314 

Fax 0411 – 631 740 

E-mail info@vleuten-milieu.nl 

Internet www.vleuten-milieu.nl

Pagina 2 Nummer K22995/04 Vervangt K22995/03 

Uitgegeven 2007-12-05 D.d. 2007-07-25 

Geldig tot 2009-01-05 Eerste uitgave 2003-02-19 

procescertificaat 

Veldwerk bij Milieuhygiënisch Bodemonderzoek 

PROCESSPECIFICATIE 

Het proces is van toepassing op: 

• het veldwerk bij milieuhygiënisch bodemonderzoek, dat verricht 

wordt bij een verkennend bodemonderzoek opgezet volgens de 

NEN 5740, een oriënterend onderzoek, een nader onderzoek, 

een monitoringsonderzoek, waterbodemonderzoek volgens NVN 

5720 en andere vergelijkbare onderzoeken. 

• het proces, inclusief alle secundaire processen dat begint bij de 

acceptatie van het veldwerk en dat eindigt bij de overdracht 

van veldgegevens en monsters. 

TOEPASSING EN GEBRUIK 

Indien afgeweken wordt van deze beoordelingsrichtlijn, wordt 

duidelijk in de betreffende onderzoeksrapportage vermeld: 

• de onderdelen die niet volgens het procescertificaat zijn 

uitgevoerd en de motivatie daarbij; 

• de inschatting van de consequentie met betrekking tot de 

invloed die het afwijken van de proceseisen heeft op de 

interpretatie van de onderzoeksgegevens in de vervolgfase van 

het bodemonderzoek; 

• de inschatting van de risico's die dit met zich meebrengt. 

GEBRUIK CERTIFICAAT EN KEURMERK 

Buiten het proces vallen in het bijzonder de volgende activiteiten: 

• de processen vóór het veldwerk, zoals vraagstelling, gegevens 

verzamelen en onderzoeksvoorstel; de processen ná het 

veldwerk, zoals laboratoriumanalyses, interpretatie van analyse- 

en veldwerkresultaten en advies; 

• veldwerk anders dan middels de technieken boringen, steken en 

graven van sleuven; 

• de monsterneming in het kader van het bouwstoffenbesluit. 

Indien op kritieke punten is afgeweken van de proceseisen, is het 

gebruik van het kwaliteitskeurmerk niet toegestaan. 

Kritieke punten wil zeggen, alle proceseisen die van invloed kunnen 

zijn op de interpretatie van de onderzoeksgegevens en de 

vervolgfasen van het bodemonderzoek. 

Indien de organisatie (opdrachtnemer) in de aanbieding aan de opdrachtgever duidelijk maakt dat de werkzaamheden onder certificaat op 

grond van deze BRL worden uitgevoerd, moet aan alle proceseisen van deze BRL voldaan worden. Op de aanbieding van de organisatie kan 

dan het keurmerk ‘Kwaliteitswaarborg bodembeheer SIKB’ worden opgenomen, zoals op de voorzijde van dit certificaat is te zien. 

In alle onderzoeksrapportages, die aan de klant en aan de opdrachtgever worden geleverd, wordt duidelijk vermeld dat de uitvoering van het 

veldwerk op basis van deze beoordelingsrichtlijn is uitgevoerd en dat de organisatie hiervoor volgens het procescertificaat veldwerk voor 

milieuhygiënisch bodemonderzoek is gecertificeerd. Op de rapportage van de organisatie kan dan het keurmerk worden opgenomen. 

WENKEN VOOR DE AFNEMER 

1. Controleer bij opdrachtverlening en oplevering of: 

1.1 geleverd is wat is overeengekomen; 

1.2 het merk en wijze van merken juist zijn; 

1.3 de dienstverlening en rapportage (zie toepassing en 

gebruik) geen afwijkingen vertoont 

2. Indien u op grond van het hiervoor gestelde tot afkeuring van de 

dienstverlening overgaat, neem dan contact op met: 

2.1 Van Vleuten Consult b.v. 

en zo nodig met: 

2.2 Kiwa N.V. 

3. Controleer of dit certificaat nog geldig is, raadpleeg hiertoe de 

Kiwa-website (www.kiwa.nl) en SIKB

Bijlage 6: Uitgevoerde onderzoeken

Bijlage 7: Toetsing Sanscrit

Bestand 

Gegevens afkomstig uit Sanscrit-bestand (versie 1.11): naam onbekend 

Locatie 

Locatie: Klooster Abdijlaan 

Codering: CV07058 

Type bodemgebruik: toekomstig 

Informatie: 

Levensgemeenschap paters 

Opmerkingen: 

De locatie is voornamelijk in gebruik voor zowel woondoeleinden. 

Ernst verontreiniging 


Ernstige bodemverontreiniging: ja 

Ernstige grondwaterverontreiniging: nee 

Gevoelige situatie(s) aanwezig: nee 

Conclusie 

Er is een geval van ernstige verontreiniging. Er dient een standaardrisicobeoordeling uitgevoerd te 

worden. 

Standaardbeoordeling humane risico's 

Bodemgebruiken (stap 2) 

Vormen van bodemgebruik die op de locatie voorkomen: 

wonen met tuin 

Blootstellingroutes (stap 2) 


blootstellingroutes: 

ingestie grond 

inhalatie grond 

dermaal contact grond 

inhalatie binnenlucht 

inhalatie buitenlucht 

ingestie drinkwater 

inhalatie dampen bij douchen 

dermaal contact bij douchen 

ingestie gewas 

Parameters humaan (stap 2) 


Kinderspeelplaats aanwezig (van belang bij lood): nee 

Bodem en overige parameters 

Parameter Eenheid Waarde Verantwoording

organische stofgehalte % 5,6 Gemiddelde van 

geanalyseerde humusgehalte, 

welke is 

geanalyseerd tijdens 

voorgaande onderzoeken 

gem. diepte verontreiniging t.o.v. kruipruimte 

vloer (uitdamping binnenlucht) 

gem. diepte verontreiniging t.o.v. maaiveld 

(uitdamping buitenlucht) 

Stoffen en concentraties (stap 2) 


m 7,50E-1 defaultwaarde 

koper 

type meting: grond 

concentratie in grond geheel geval 1,70E+3 mg/kg 

zink 



Toetsing (stap 2) 


Toetsingstabel 

stof dosis 

(mg/(kg.d) 

) 

m 5,00E-1 Resultaten uit nader 

bodemonderzoek, 

CV07058NBO 

dosis/MT 

R 

(-) 

onaanvaardbaar 

risico 

koper 1,52E-2 1,09E-1 geen - 

zink 3,19E-2 3,19E-2 geen - 

Noot: Bij 'type' staat, indien van toepassing, welke norm wordt overschreden: 

MTR: overschrijding MTR door berekende dosis 

TCLib: overschrijding TCL door berekende (b) binnenluchtconcentratie (i) 

TCLob: overschrijding TCL door berekende (b) buitenluchtconcentratie (o) 

Toetsingstabel (vervolg) 

stof Cia 

(g/m3) 

Cia/TCL 

(-) 

Coa 

(g/m3) 

koper 0,00E+0 - 0,00E+0 - 

zink 0,00E+0 - 0,00E+0 - 

koper 

blootstellingsroute dosis 

(mg/(kg.d)) 

ingestie grond 2,57E-3 16,89 

inhalatie grond 1,61E-5 1,06E-1 

type 

aandeel aan totale dosis 

(%) 

Coa/TCL 

(-)

dermaal contact grond 0,00E+0 0,00E+0 

inhalatie binnenlucht 0,00E+0 0,00E+0 

inhalatie buitenlucht 0,00E+0 0,00E+0 

ingestie drinkwater 0,00E+0 0,00E+0 

inhalatie dampen bij douchen 0,00E+0 0,00E+0 

dermaal contact bij douchen 0,00E+0 0,00E+0 

ingestie gewas 1,26E-2 83 

totaal 1,52E-2 100 

zink 


(mg/(kg.d)) 









ingestie gewas 2,91E-2 91,42 

totaal 3,19E-2 100 

Combinatietoxiologie (stap 2) 



(%) 

Combinatietoxiciteit is niet bepaald omdat er geen stoffen zijn die tot dezelfde stofgroep behoren voor 

combinatietoxicologie. 

Hinder (stap 2) 


Huidcontact 

Er is geen sprake van huidirritatie als gevolg van huidcontact met puur product. 

Geurdrempel 

De toetsing aan de geurdrempel heeft niet plaatsgevonden, omdat er geen stoffen geselecteerd zijn met 

een geurdrempel. 

Normoverschrijdingen standaardbeoordeling humane risico's (stap 2) 


Voor de volgende stoffen is de dosis/MTR

koper 

zink 

Conclusie standaardbeoordeling humane risico's (stap 2) 

Op grond van de standaardbeoordeling humane risico's 

- is er geen sprake van onaanvaardbare risico's voor de mens; 

- is er geen sprake van een onaanvaardbare situatie voor de mens als gevolg van hinder. 

Standaardbeoordeling ecologische risico's 

Gebiedstype (stap 2) 

Er bevindt zich geen verontreiniging in de bovenste 0,5 meter van de onbedekte bodem en er is geen 

sprake van gewassen wortelend in verontreinigde bodem dieper dan de bovenste 0,5 meter. 

Conclusie standaardbeoordeling ecologische risico's (stap 2) 

Op grond van het afwezig zijn van de verontreiniging in de bovenste 0,5 meter van de onbedekte bodem 

en het feit dat er geen gewassen wortelen in verontreinigde bodem dieper dan de bovenste 0,5 meter is er 

geen sprake van onaanvaardbare risico's voor ecologie. 

Standaardbeoordeling verspreidingsrisico's 

Kwetsbare objecten (stap 2) 

Er liggen geen kwetsbare objecten binnen het bodemvolume dat wordt ingesloten binnen de 

interventiewaarde contour en dat zal binnen enkele jaren ook niet het geval zijn. 

Onbeheersbare situatie (stap 2) 

Er is geen drijflaag aanwezig die door activiteiten en processen in de bodem kan worden verplaatst en 

van waaruit verspreiding van verontreiniging kan plaatsvinden. 

Er is geen zaklaag aanwezig die door activiteiten en processen in de bodem kan worden verplaatst en van 

waaruit verspreiding van verontreiniging kan plaatsvinden. 

Er is geen sprake van een bodemvolume groter dan 6000 m3 dat wordt ingesloten door de 

interventiewaarde contour in het grondwater. 

Conclusie standaardbeoordeling verspreidingsrisico's (stap 2) 

Op grond van de standaardbeoordeling verspreidingsrisico's is er geen sprake van onaanvaardbare 

risico's voor verspreiding. 

Eindconclusie 

Er is een geval van ernstige verontreiniging, maar de locatie hoeft niet met spoed gesaneerd te worden.

Bestand 

Gegevens afkomstig uit Sanscrit-bestand (versie 1.11): naam onbekend 

Locatie 

Locatie: Klooster Abdijlaan 

Codering: CV07058 

Type bodemgebruik: toekomstig 

Informatie: 

Levensgemeenschap paters 

Opmerkingen: 

De locatie is voornamelijk in gebruik voor zowel woondoeleinden. 



Ernstige bodemverontreiniging: ja 

Ernstige grondwaterverontreiniging: nee 

Gevoelige situatie(s) aanwezig: nee 

Conclusie 

Er is een geval van ernstige verontreiniging. Er dient een standaardrisicobeoordeling uitgevoerd te 

worden. 

Standaardbeoordeling humane risico's 

Bodemgebruiken (stap 2) 

Vormen van bodemgebruik die op de locatie voorkomen: 


Blootstellingroutes (stap 2) 


blootstellingroutes: 

ingestie grond 

inhalatie grond 

dermaal contact grond 

inhalatie binnenlucht 

inhalatie buitenlucht 

ingestie drinkwater 

inhalatie dampen bij douchen 

dermaal contact bij douchen 

ingestie gewas 

Parameters humaan (stap 2) 


Kinderspeelplaats aanwezig (van belang bij lood): nee 

Bodem en overige parameters 

Parameter Eenheid Waarde Verantwoording

organische stofgehalte % 5,6 Gemiddelde van 

geanalyseerde humusgehalte, 

welke is 

geanalyseerd tijdens 

voorgaande onderzoeken 

gem. diepte verontreiniging t.o.v. kruipruimte 

vloer (uitdamping binnenlucht) 

gem. diepte verontreiniging t.o.v. maaiveld 

(uitdamping buitenlucht) 

Stoffen en concentraties (stap 2) 


m 7,50E-1 defaultwaarde 

koper 



zink 



cadmium 


concentratie in grond geheel geval 4,9 mg/kg 

lood 



Toetsing (stap 2) 


Toetsingstabel 

stof dosis 

(mg/(kg.d) 

) 

m 5,00E-1 Resultaten uit nader 

bodemonderzoek, 

CV07058NBO 

dosis/MT 

R 

(-) 

onaanvaardbaar 

risico 

koper 4,83E-2 3,45E-1 geen - 

zink 7,79E-2 7,79E-2 geen - 

cadmium 1,41E-4 1,41E-1 geen - 

lood 9,39E-4 2,61E-1 geen - 

Noot: Bij 'type' staat, indien van toepassing, welke norm wordt overschreden: 

MTR: overschrijding MTR door berekende dosis 

TCLib: overschrijding TCL door berekende (b) binnenluchtconcentratie (i) 

TCLob: overschrijding TCL door berekende (b) buitenluchtconcentratie (o) 

Toetsingstabel (vervolg) 

stof Cia 

(g/m3) 

Cia/TCL 

(-) 

Coa 

(g/m3) 

type 

Coa/TCL 

(-)

koper 0,00E+0 - 0,00E+0 - 

zink 0,00E+0 - 0,00E+0 - 

cadmium 0,00E+0 - 0,00E+0 - 

lood 0,00E+0 - 0,00E+0 - 

koper 


(mg/(kg.d)) 









ingestie gewas 4,01E-2 83 

totaal 4,83E-2 100 

zink 


(mg/(kg.d)) 










totaal 7,79E-2 100 

cadmium 


(mg/(kg.d)) 





(%) 


(%) 


(%)







totaal 1,41E-4 100 

lood 


(mg/(kg.d)) 










totaal 9,39E-4 100 

Combinatietoxiologie (stap 2) 



(%) 

Combinatietoxiciteit is niet bepaald omdat er geen stoffen zijn die tot dezelfde stofgroep behoren voor 

combinatietoxicologie. 

Hinder (stap 2) 


Huidcontact 

Er is geen sprake van huidirritatie als gevolg van huidcontact met puur product. 

Geurdrempel 

De toetsing aan de geurdrempel heeft niet plaatsgevonden, omdat er geen stoffen geselecteerd zijn met 

een geurdrempel. 

Normoverschrijdingen standaardbeoordeling humane risico's (stap 2) 


Voor de volgende stoffen is de dosis/MTR

zink 

cadmium 

lood 

Conclusie standaardbeoordeling humane risico's (stap 2) 

Op grond van de standaardbeoordeling humane risico's 

- is er geen sprake van onaanvaardbare risico's voor de mens; 

- is er geen sprake van een onaanvaardbare situatie voor de mens als gevolg van hinder. 

Standaardbeoordeling ecologische risico's 

Gebiedstype (stap 2) 

Er bevindt zich geen verontreiniging in de bovenste 0,5 meter van de onbedekte bodem en er is geen 

sprake van gewassen wortelend in verontreinigde bodem dieper dan de bovenste 0,5 meter. 

Conclusie standaardbeoordeling ecologische risico's (stap 2) 

Op grond van het afwezig zijn van de verontreiniging in de bovenste 0,5 meter van de onbedekte bodem 

en het feit dat er geen gewassen wortelen in verontreinigde bodem dieper dan de bovenste 0,5 meter is er 

geen sprake van onaanvaardbare risico's voor ecologie. 

Standaardbeoordeling verspreidingsrisico's 

Kwetsbare objecten (stap 2) 

Er liggen geen kwetsbare objecten binnen het bodemvolume dat wordt ingesloten binnen de 

interventiewaarde contour en dat zal binnen enkele jaren ook niet het geval zijn. 

Onbeheersbare situatie (stap 2) 

Er is geen drijflaag aanwezig die door activiteiten en processen in de bodem kan worden verplaatst en 

van waaruit verspreiding van verontreiniging kan plaatsvinden. 

Er is geen zaklaag aanwezig die door activiteiten en processen in de bodem kan worden verplaatst en van 

waaruit verspreiding van verontreiniging kan plaatsvinden. 

Er is geen sprake van een bodemvolume groter dan 6000 m3 dat wordt ingesloten door de 

interventiewaarde contour in het grondwater. 

Conclusie standaardbeoordeling verspreidingsrisico's (stap 2) 

Op grond van de standaardbeoordeling verspreidingsrisico's is er geen sprake van onaanvaardbare 

risico's voor verspreiding. 

Eindconclusie 

Er is een geval van ernstige verontreiniging, maar de locatie hoeft niet met spoed gesaneerd te worden.

SANERINGSPLAN VOOR EEN VERONTREINIGING MET VORMZAND TER PLAATSE 

VAN DE ABDIJLAAN 8 TE NIEUWKUIJK 

(MARIAPOLI MARIËNKROON) 

BIS BV rapportnummer CV07058san (V1.0)

ADVIESBURO VOOR GROND, GRONDWATER EN ASBESTINVENTARISATIE 

Van Vleuten Consult bv 

Staarten 23 

5281 PK Boxtel 

tel. 0411-633314 

fax. 0411-631740 

e-mail info@vleuten-milieu.com 

Opdrachtgever : Mariapoli Mariënkroon (dhr. A.H.P.G. van der Burgt) 

Rapportnummer : CV07058san 

Uitvoering : CV/JvR/BM/HR/RA/OV 

Auteur : O. Verhagen 

Versie : 1.0 (definitief) 

Datum : 1 juni 2007 

SANERINGSPLAN VOOR EEN VERONTREINIGING MET VORMZAND TER PLAATSE 

VAN DE ABDIJLAAN 8 TE NIEUWKUIJK 

ª Van Vleuten Consult bv Alle rechten zijn uitdrukkelijk voorbehouden aan Van Vleuten Consult bv. Niets uit deze uitgave 

mag worden vermenigvuldigd en/ of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze 

dan ook, zonder voorafgaande toestemming van Van Vleuten Consult bv. 

Van Vleuten Consult bv E : info@vleuten-milieu.com 

Staarten 23, 5281 PK Boxtel I : www.vleuten-milieu.com 

Postbus 79, 5298 ZH Liempde ING 68.37.76.312 

T : 0411-633314 K.v.K. 171.128.64 

F : 0411-631740 BTW nr. NL 808049525B01

INHOUDSOPGAVE 

1. Inleiding ...............................................................................................1 

2. Algemene gegevens locatie .....................................................................2 

2.1 Gegevens locatie ...............................................................................2 

2.2 Historische informatie .........................................................................2 

2.3 Bodemopbouw en geohydrologie............................................................4 

3 Saneringsvariant.................................................................................5 

3.1 Algemeen........................................................................................5 

3.2 Uitgangspunt sanering.........................................................................5 

3.3 Risicobeoordeling...............................................................................7 

3.4 Keuze saneringsvariant........................................................................7 

4. Saneringsmaatregelen ............................................................................9 

4.1 Betrokken instanties.........................................................................9 

4.2 Maatregelen en verzekering ...............................................................9 

4.3 Betrokken partijen..........................................................................10 

5 Plan van aanpak ..................................................................................11 

5.1 Algemeen......................................................................................11 

5.2 Werkwijze......................................................................................11 

5.3 Grondstromen.................................................................................12 

5.4 Consequenties voor de toekomst .........................................................12 

6. Arbeidshygiëne en Veiligheid .................................................................13 

6.1 Algemeen......................................................................................13 

6.2 Risicoberekening..............................................................................13 

6.3 Veiligheidsmaatregelen......................................................................13 

6.4 Logboek........................................................................................15 

6.5 Eindbemonstering ............................................................................15 

6.6 Afwijkingen op het saneringsplan.........................................................15 

6.7 Evaluatie .......................................................................................16 

Figuren 

Figuur 1.a: Ligging saneringslocatie 

Figuur 1.b: Kadastrale kaart, incl. streef- en interventiewaardecontour 

Figuur 2: Situatie boringen aanvullend onderzoek 

Figuur 3: Situatie streef- en interventiewaardecontour 

Figuur 4: Ontgravingsgrenzen

1. INLEIDING 

In opdracht van Mariapoli Mariënkroon (dhr. A.H.P.G. van der Burgt) heeft Van Vleuten 

Consult bv een saneringsplan opgesteld inzake twee verontreinigingen met vormzand ter 

plekke van de Abdijlaan 8 te Nieuwkuijk. 

Op basis van de op de locatie uitgevoerde bodemonderzoeken kunnen twee deellocaties 

worden onderscheiden, namelijk: 

• Vml. tracé waterloop, tijdens de aanleg van een riolering hebben hier 

ontgravingswerkzaamheden plaatsgevonden, oppervlakte van ca. 2500 m 2 ; 

• Wegfundering, ter plaatse van vml. weg noordelijk van de bebouwing op het 

perceel, oppervlakte van ca. 1500 m 2 . 

De gehele verontreinigingsituatie is beschreven in het nader bodemonderzoek uitgevoerd 

door Van Vleuten Consult bv (CV07058NBO, Versie 2.0 (definitief), 16 maart 2007). 

De aanleiding voor de sanering wordt gevormd door de geplande nieuwbouwwerkzaamheden 

op de locatie. Het gebruik van het perceel zal in de toekomst verder niet 

veranderen. 

De doelstelling van de sanering is: 

• het op verantwoorde wijze ontgraven en afvoeren van de op de saneringslocatie 

aanwezige verontreiniging; 

• De sanering zal conform een functionele insteek worden uitgevoerd, waarbij de kern 

van de verontreiniging zal worden ontgraven. 

CV07058san, Abdijlaan 8 te Nieuwkuijk (Mariënkroon Mariapoli) Van Vleuten Consult bv/ 1

2. ALGEMENE GEGEVENS LOCATIE 

2.1 Gegevens locatie 

De verontreiniging is gesitueerd aan de Abdijlaan 8 te Nieuwkuijk en heeft de volgende 

kadastrale kenmerken: Gemeente Nieuwkuijk, Sectie N, nummer 4562. 

Ter plaatse van het perceel zijn twee verontreinigde deellocatie te onderscheiden, namelijk: 

• Vml. tracé waterloop - x: 141,4 en y: 412,7; 

• Vml. wegfundering - x: 141,3 en y: 412,6. 

In de omgeving van het terrein zijn een hotel, een boomkwekerij en diverse 

tuinbouwbedrijven met kassen aanwezig. 

Ten behoeve van de nieuwbouw dient een (partiële) bestemmingsplan wijziging te worden 

aangevraagd. 

De ligging van de saneringslocatie is weergegeven in figuur 1.a. Voor de kadastrale kaart 

wordt verwezen naar figuur 1.b. 

2.2 Historische informatie 

Op het terrein staan een aantal gebouwen van de Stichting Mariapoli Mariënkroon. Het 

perceel is al jaren in gebruik voor diverse activiteiten van de Stichting Mariapoli 

Mariënkroon, waaronder een drukkerij. Op dit moment zijn de gebouwen in gebruik voor 

woondoeleinden en kantoorwerkzaamheden en huisgebonden activiteiten. Het terrein blijft 

in eigendom bij dezelfde Stichting die ten behoeve van de uitbreiding van haar 

(kantoor)activiteiten, nieuwbouw wil realiseren. 

Ten behoeve van de warmtevoorziening van de gebouwen zijn op dit moment nog 

ondergrondse tanks aanwezig. In 1992 zijn alle tanks vervangen. In de toekomst wordt 

gas, elektriciteit en water doorgetrokken, respectievelijk aangelegd. Verwijdering van de 

tanks zal dan plaatsvinden. Aangezien nog niet definitief bekend is op welke termijn de 

tanks worden verwijderd, is besloten de tanklocaties te onderzoeken op het moment dat 

tot verwijdering van de tanks wordt overgegaan. 

Op de locatie is de watergang “Vlijmense Wetering” aanwezig. In het verleden is een 

gedeelte van de "Vlijmense Wetering" aangevuld met vormzand, afkomstig van de 

Lipsfabrieken uit Drunen. In Drunen is in het verleden ophoging en aanvulling vormzand 

gebruikt. 


Dit vormzand was een overblijfsel van het produktieproces van scheepsschroeven. Het 

vormzand is ernstig verontreinigd met zware metalen. Na jaren van studie is gebleken dat 

de aanwezig zware metalen in het vormzand immobiel zijn en vrijwel niet uitlogen naar de 

omringende grond en het grondwater. Het aanwezige vormzand vormt zodoende geen 

gevaar voor het milieu. In het geval van vormzand mag conform het beleid van de Provincie 

Noord-Brabant functiegericht worden gesaneerd. 

De volgende onderzoeken zijn uitgevoerd op en nabij de saneringslocatie: 

• Locatie Abdij Mariënkroon: Saneringsonderzoek ondergrondse tank, door WK 

Milieuadviezen Drunen (1992); 

• Locatie Abdijlaan 8, meting grondwaterstanden, door BIS BV (2005); 

• Locatie Abdijlaan 8, partijkeuring waterbodem van gracht aan de Abdijlaan, door BIS 

BV (2004); 

• Locatie Abdijlaan 8, verkennend bodemonderzoek ter plaatse van 6 

nieuwbouwlocaties, BIS BV, CV05338VBO-RAP, 24 november 2005; 

• Locatie Abdijlaan 8, nader bodemonderzoek ter plaatse van nieuwbouwlocatie 2, 

BIS BV, CV05338NBO-RAP, 12-12-2005; 

• Locatie Abdijlaan 8, nader bodemonderzoek ter plaatse van nieuwbouwlocatie 2, 

BIS BV, CV05338NBO-RAP2, 12-01-2006; 

• Locatie Abdijlaan 8, oriënterend bodemonderzoek ter plaatse van vormzand, BIS BV, 

CV06366OBO-RAP, 28-08-2006.; 

• Locatie Abdijlaan 8, nader bodemonderzoek ter plaatse van vormzand, BIS BV, 

CV06366NBO-RAP, 21-08-2006; 

• Locatie Abdijlaan 8, nader bodemonderzoek ter plaatse van vormzand, BIS BV, 

CV06366NBO2-RAP, 25-09-2006. 

Uiteindelijk is op basis van de uitgevoerde onderzoeken en aanvullend onderzoek een nader 

onderzoek uitgevoerd ter plaatse van de twee verontreinigingslocaties. Dit nader onderzoek 

(CV07058NBO-RAP, 16 maart 2007) is gebruikt als onderlegger voor het saneringsplan. 


2.3 Bodemopbouw en geohydrologie 

De bodem ter plaatse van de onderzoekslocatie is, op basis van de gegevens van de 

grondwaterkaart Centrale Slenk (Oost-Brabant) van de Dienst grondwaterverkenning TNO, 

als volgt te beschrijven: 

⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯ 

diepte (m-mv) omschrijving 

⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯ 

0 - 12 Deklaag bestaande uit de Nuenen groep, deze bestaat uit fiijne 

zanden, veen- en leemlagen. 

12 - 68 Eerste watervoerende pakket, formatie van Kreftheye, bestaande 

uit grove grindhoudende zanden. 

68 - 91 Eerste Scheidende laag, formatie van Kedichem en Tegelen, 

bestaande uit voornamelijk grove tot fijne zanden en kleilagen. 

⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯ 

De grondwaterstromingsrichting in het eerste watervoerende pakket is overwegend noordnoordwestelijk. 

Zover bekend is op de onderzoekslocatie geen oppervlaktewater aanwezig. De 

onderzoekslocatie is niet gesitueerd in een grondwaterbeschermingsgebied. Het grondwater 

onder de onderzoekslocatie is mogelijk onderhevig aan invloeden van buitenaf. 


3 SANERINGSVARIANT 

3.1 Algemeen 

Ter plaatse van de onderzoekslocatie zijn twee verontreinigingslocaties aangetroffen; 

• Vml. tracé waterloop; 

• Vml. wegfundering. 

Beide verontreinigingen worden veroorzaakt door het in het verleden toepassen van 

vormzand op de locatie. Het vormzand is in het verleden wel vaker gebruikt in de omgeving 

van Drunen als dempmateriaal of als verhardingslaag. Het vormzand is afkomstig van de 

Lipsfabrieken uit Drunen. 

3.2 Uitgangspunt sanering 


Tijdens voorgaande onderzoeken is in de bovengrond een sterke verontreiniging met 

metalen (koper) aangetroffen. In de ondergrond worden hooguit lichte verontreinigingen 

aangetroffen. 

Tijdens een nader onderzoek zijn aanvullend, ter plaatse van de verdachte deellocatie 'vml. 

tracé waterloop', 21 boringen geplaatst. 

Zintuiglijk is bij enkele boringen slib aangetroffen, mogelijk betreft het hier de vml. bodem 

van de waterloop. Bij enkele boringen is vormzand, grind, slakken, baksteen of puin 

aangetroffen. 


• plaatselijk in de bovengrond (0,0 - 0,5 m-mv) een lichte verontreiniging met 

metalen, PAK's, EOX en minerale olie en een sterke verontreiniging met koper en 

zink wordt aangetroffen en 

• in de directe ondergrond (0,5 - 1,0 m-mv) geen van de geanalyseerde parameters in 

verhoogde concentratie wordt aangetroffen; 

• in de diepere ondergrond (2,0 - 2,5 m-mv) een lichte verontreiniging met PAK's 

wordt aangetroffen. 

Tijdens de uitgevoerde onderzoeken is ter plaatse van de ondergrond geen vormzand 

aangetroffen. Aangenomen kan worden dat het vormzand tijdens de aanleg van de riolering 

grotendeels is weggenomen. In de bovengrond worden nog plaatselijk bijmengingen met 

vormzand en andere bodemvreemde materialen (baksteen, beton, puinhoudend en resten 

glas) aangetroffen. 


Na het verwerken van de gegevens blijken plaatselijk in de bovengrond sterke 

verontreinigingen met koper en zink te worden aangetroffen. De verontreiniging is te 

relateren aan de bijmenging van bodemvreemde materialen. In de ondergrond worden alleen 

plaatselijk lichte verontreinigingen aangetroffen. 

De verontreiniging kan als een heterogene verontreiniging met koper en zink worden 

gezien, dit in afwijking met hetgeen verwacht werd naar aanleiding van de voorgaande 

onderzoeken. 

Uiteindelijk zijn er vier deellocaties te onderscheiden, waar een sterke verontreiniging met 

koper en/of zink wordt aangetroffen. De exacte ligging van de deellocaties is weergegeven 

in figuur 3. Deellocatie A (B2), deellocatie B (B212), deellocatie C (B8) en deellocatie D 

(B4, B14 en B15). De verontreiniging wordt alleen in de bovenste halve meter 

(bovengrond) aangetroffen. 

De omvang van de matig tot sterke verontreiniging wordt geschat op: 

• Deellocatie A: ca. 120 m 2 (ca. 60 m 3 ); 

• Deellocatie B: ca. 200 m 2 (ca. 100 m 3 ); 

• Deellocatie C: ca. 50 m 2 (ca. 25 m 3 ); 

• Deellocatie D: ca. 150 m 2 (ca. 75 m 3 ). 


Analytisch wordt ter plaatse van de boringen waar sterke bijmenging of volledige vormzand 

is waargenomen, koper in een sterke verhoogde concentratie en zink in een licht verhoogde 

concentratie aangetroffen. Plaatselijk is tevens een lichte verontreiniging met minerale olie 

aangetroffen. 

Zintuiglijk is ter plaatse van de vml. wegfundering vormzand (matig puinhoudend) 

aangetroffen. Het vormzand blijkt plaatselijk analytisch licht verontreinigd te zijn met kwik, 

matig verontreinigd met cadmium en lood en sterk verontreinigd met koper en zink. 

De weg waar vormzand als wegfundering is gebruikt heeft een lengte van ca. 100 m bij 

een breedte van 3,5 m. Het verontreinigd (matig tot sterk) oppervlakte bedraagt dan ca. 

350 m 2 en heeft dus een omvang (diepte vormzand ca. 0,5 m-mv) van ca. 175 m 3 . 

Naar verwachting is het vormzand ter plaatse van het verontreinigde oppervlakte toegepast 

als wegfundering en kan als een homogene verontreiniging worden gezien. 


3.3 Risicobeoordeling 

Beide verontreinigingen zijn (tijdens het nader onderzoek) getoetst met Sanscrit, hieruit 

komt naar voren dat beide verontreinigingen als ernstig kunnen worden beschouwd, maar 

dat de sanering niet met spoed hoeft te worden uitgevoerd. 

Op basis van Sanscrit kan worden geconcludeerd dat: 

• er geen sprake is van actuele humane risico's; 

• er geen sprake is van actuele ecologische risico's; 

• er geen sprake is van actuele verspreidingsrisico's. 

3.4 Keuze saneringsvariant 

Bij de keuze van de saneringsvariant wordt een afweging gemaakt in de kosteneffectiviteit 

van een saneringsvariant. 

Hierbij worden enkele saneringsvarianten met elkaar vergeleken. In ieder geval dient een 

multifunctionele variant te worden vergeleken met een functionele variant. Bij de 

multifunctionele variant zal de verontreiniging worden teruggesaneerd tot aan de 

streefwaarde, bij de functionele variant kan een andere terugsaneerwaarde worden 

gehanteerd. 

Multifunctionele sanering 

Ter plaatse van het vml. tracé waterloop is de verontreiniging voornamelijk in de 

bovengrond aangetroffen. Over een oppervlakte van ca. 4500 m 2 worden lichte tot sterke 

verontreinigingen aangetroffen. De verontreiniging wordt voornamelijk in de bovengrond 

aangetroffen, de gemiddelde dikte van de verontreiniging wordt geraamd op ca. 0,5 m-mv. 

De hoeveelheid verontreiniging ter plaatse van het vml. tracé waterloop wordt dus geschat 

op ca. 2250 m 3 , waarvan ca. 260 m 3 als sterk verontreinigde grond (reinigbare grond) en 

ca. 1990 m 3 als licht verontreinigde grond (mogelijk categorie 1) kan worden gezien. 

Ter plaatse van de vml. wegfundering wordt over een oppervlakte van ca. 700 m 2 licht tot 

sterke verontreinigingen aangetroffen. De verontreiniging wordt aangetroffen tot ca. 0,5 mmv. 

De hoeveelheid verontreiniging wordt dus geschat op ca. 350 m 3 , waarvan ca. 175 m 3 

als sterk verontreinigde grond (reinigbare grond) en ca. 175 m 3 als licht verontreinigde 

grond (mogelijk categorie 1) kan worden gezien. 

In totaal zal bij een multifunctionele sanering dus ca. 435 m 3 sterk verontreinigde grond 

naar de reiniger worden afgevoerd en ca. 2165 m 3 licht verontreinigde grond als categorie 

1 grond kunnen worden afgevoerd. 


Functionele sanering 

Bij de functionele sanering zal alleen de sterk verontreinigde grond worden ontgraven. Bij 

de functionele variant zal dus ca. 435 m 3 grond worden afgevoerd naar de reiniger. De 

kosten voor een functionele sanering zijn geraamd op ca. € 50.000,-. 

Afweging tussen multifunctioneel en functioneel 

Bij een multifunctionele sanering zal naast de kosten die worden gemaakt voor de sanering 

van de sterk verontreinigde grond ook de kosten moeten worden berekend van de sanering 

van de licht verontreinigde grond. Op de locatie is ca. 2165 m 3 licht verontreinigde grond 

aanwezig, welke waarschijnlijk als categorie 1 grond kan worden afgezet. 

Voor categorie 1 grond kan voor het ontgraven, afvoeren en innemen van de grond een 

prijs van € 20,-/ m 3 worden gerekend. De kosten voor de afvoer van de categorie 1 grond 

bedragen dus ca. € 43.300,- (excl. BTW). 

Bij de berekening van de extra kosten voor een multifunctionele variant zijn verder de 

kosten voor het opnieuw aanvullen van de onderzoekslocaties met gecertificeerde schone 

grond niet meegenomen. 

Gezien de kosteneffectiviteit van de functionele variant (€ 50.000,-) is voor deze variant 

gekozen boven de multifunctionele variant (€ 93.300,-). 


4. SANERINGSMAATREGELEN 

4.1 Betrokken instanties 

Met betrekking tot de sanering kan de Provincie Noord-Brabant als bevoegd gezag worden 

gezien. Aangezien de sanering alleen een grondsanering (bovengrond) betreft hoeft geen 

contact te worden opgenomen met het Waterschap/ Provincie Noord-Brabant inzake de 

lozing van grondwater. Voor de aanvang van de sanering dient door de Provincie Noord- 

Brabant een 'definitieve' beschikking te worden afgegeven. 

Na afgifte van de definitieve beschikking kan de start van de deelsanering worden gemeld 

(minimaal 2 weken voor aanvang van de sanering). Het bereiken van de einddiepte van de 

sanering dient 48 uur voor het bereiken van de einddiepte te worden gemeld, aangezien de 

sanering in zijn totaliteit ca. 2 dagen zal duren, zal deze melding niet worden gedaan. Het 

bereiken van de einddiepte zal telefonisch worden doorgegeven aan het bevoegd gezag. Na 

het afronden van de grondsanering zal het meldingsformulier einde grondsanering worden 

verstuurd. 

Voor de afvoer van grond zullen afvalstroomnummers moeten worden aangevraagd. Deze 

afvalstroomnummers zullen op de PMV-formulieren worden vermeld. 

Voordat met de sanering zal worden begonnen, moet eerst een Klic-melding worden 

verricht. Bij de Klic-melding zullen eventuele kabels en/of leidingen in het te saneren 

gedeelte worden gelocaliseerd. Tijdens de sanering zal hiermee dan rekening worden 

gehouden. 

4.2 Maatregelen en verzekering 

De deelsanering zal niet worden uitgevoerd nabij bebouwing. De bebouwing ter plaatse van 

de deellocatie ‘Vml. tracé waterloop’ zal voor de aanvang van de sanering worden 

geamoveerd. Ten behoeve van deze sloop is een sloopvergunning benodigd. 

Nabij de deellocatie ‘Vml. tracé waterloop’ zijn verder kabels en leidingen gesitueerd, 

waardoor mogelijk risico’s bestaan tijdens de saneringwerkzaamheden. Ten behoeve van de 

sanering zal een CAR-verzekering worden afgesloten 


4.3 Betrokken partijen 

Opdrachtgever/ directievoering: Stichting Mariapoli Mariënkroon 

Abdijlaan 8 

5253 VP Nieuwkuijk 

Contactpersoon: dhr. A.H.P.G. van der Burgt 

Bevoegd Gezag/ beoordelaar: Provincie Noord-Brabant 

Postbus 90151 Brabantlaan 1 

5200 MC ’s-Hertogenbosch 

E-mail: Bodemsanering@brabant.nl 

Milieukundige begeleiding: BIS BV 

Postbus 79 Staarten 23 

5298 ZG Liempde 5281 PK Boxtel 

Tel. 0411-63 3314 

Fax. 0411-63 1740 

Milieukundig begeleider: dhr. B. Minkels (06-46218213) 

Projectleider: dhr. O. Verhagen 

Aannemer: Loon- en Grondverzetbedrijf Thomas Buijs 

Heusdenseweg 1 

5256 NC Heusden 

Tel. 0416-661546 

Contactpersoon: dhr. T. Buijs 

Reiniger/ inname grond: BSN Bodemsanering Nederland 

Wetering 2 

6002 SM Weert 

Contactpersoon: mevr. H. Korten 


5 PLAN VAN AANPAK 

5.1 Algemeen 

De sanering zal bestaan uit het conventioneel ontgraven van de verontreinigingen. 

Ter plaatse van de vml. tracé waterloop zullen de verontreinigde spots worden ontgraven 

op basis van zintuiglijke waarnemingen. Tijdens de ontgraving zal rekening worden 

gehouden met dichtbij gelegen bebouwing en een tracé kabels en leidingen. 

Het asfalt ter plaatse van de deellocatie ‘vml. wegfundering’ is reeds verwijderd en 

afgevoerd. De vml. wegfundering zal op basis van zintuiglijke waarnemingen worden 

ontgraven. 

5.2 Werkwijze 

De sanering zal plaatsvinden conform de onderstaande werkwijze: 

• De deellocaties zullen worden afgezet met hekwerk, waarop waarschuwingsborden 

zullen worden geplaatst; 

• Door de milieukundige begeleider zullen de contouren van de verontreiniging worden 

uitgezet; 

• De zintuiglijk verontreinigde grond zal worden ontgraven en worden afgevoerd naar 

de reiniger; 

• Na het ontgraven van de zintuiglijk verontreinigde grond zullen controlemonsters 

worden genomen van de putbodem en –wanden; 

• Indien uit de controlemonstername naar voren komt dat de controlemonsters 

voldoen aan de terugsaneerwaarde, zal de saneringsput worden aangevuld; 

• De locatie zal worden aangevuld met schone grond afkomstig van buiten de locatie 

en/of met grond welke vrijkomt bij werkzaamheden op de locatie 1) ; 

• Na het afronden van de saneringswerkzaamheden zal een saneringsverslag worden 

opgesteld. 

1) Ten behoeve van het aanvullen van de locatie zal schone grond (gecertificeerd cf. 

Bouwstoffenbesluit) afkomstig van buiten de locatie worden gebruikt en grond welke 

vrijkomt tijdens werkzaamheden op de locatie. 

De grond welke vrijkomt tijdens werkzaamheden elders op het perceel (Abdijlaan 8 te 

Nieuwkuijk) zal tevens worden gebruikt ten behoeve van het aanvullen van de 

saneringslocaties. De grond afkomstig van elders op de locatie dient te voldoen aan de 

terugsaneerwaarde (Bodemgebruikswaarde ‘wonen en intensief gebruikt (openbaar) groen’) 

van de saneringslocaties. Ten behoeve van het bepalen van de kwaliteit zullen 2 x 40 

grepen worden genomen van de vrijkomende grond elders op de locatie. 


Van de partij zullen dan twee mengmonsters worden opgesteld, bestaande uit 40 grepen 

per mengmonster. De mengmonsters zullen worden geanalyseerd op het NEN-5740 

grondpakket. 

5.3 Grondstromen 

Bij de berekening van volume te ontgraven grond naar af te voeren tonnages is een 

dichtheid van de grond gebruikt van 1,6 kg/m 3 . De volgende grondstromen zullen 

plaatsvinden tijdens de sanering: 

Tabel 5.3a: Grondbalans vml. tracé waterloop 

Deellocatie Materiaal Hoeveelheid Actie Locatie 

Vml. tracé Verontreinigd grond ca. 416 ton Ontgraven en Afvoer naar 

waterloop 

afvoeren reiniger 

Schone grond ca. 260 m 

(gecertificeerd)/ grond 

elders van perceel 

3 Aanvoeren en Nog nader te 

verwerken bepalen 

Tabel 5.3b: Grondbalans vml. wegfundering 

Deellocatie Materiaal Hoeveelheid Actie Locatie 

Vml. wegfundering Verontreinigd grond ca. 280 ton Ontgraven en Afvoer naar 

afvoeren reiniger 

Schone grond ca. 175 m 

(gecertificeerd)/ grond 

elders van perceel 

3 Aanvoeren en Nog nader te 

verwerken bepalen 

5.4 Consequenties voor de toekomst 

Ten behoeve van de nazorg zal registratie plaatsvinden van de lichte verontreiniging welke 

zal achterblijven op de locatie. De lichte verontreiniging behoeft verder geen nazorg. 


6. ARBEIDSHYGIËNE EN VEILIGHEID 

6.1 Algemeen 

Bij de bodemsanering kunnen de betrokkenen en omstanders worden blootgesteld aan 

risico's voor de Volksgezondheid. Hierbij kan blootstelling aan de verontreinigende stoffen 

via de onderstaande blootstellingroutes gebeuren: 

- inademen van damp en stof; 

- huidcontact met verontreinigde grond; 

- ingestie door eten, drinken en/of roken. 

Teneinde aan te sluiten op de richtlijnen van de Arbeidsinspectie worden in het navolgende 

enkele aandachtspunten bij het uitvoeren van de grondsanering genoemd. Voordat met de 

saneringswerkzaamheden wordt aangevangen dient een V&G plan voorhanden te zijn. 

6.2 Risicoberekening 

De blootstellingrisico's voor de betrokkenen van een bodemsaneringsoperatie kunnen op 

grond van de maximaal gemeten concentraties worden gekwantificeerd. Hierbij is 

uitgegaan van de methode aangegeven het Arbo-Informatieblad AI-22, 'Werken met 

verontreinigde grond en verontreinigd grondwater, 1999”. Bij de bewuste methode wordt 

onderscheid gemaakt tussen toxiciteits- en explosie-klassen, te weten de zogenaamde T- 

en F-klassen. Elke klasse heeft zijn eigen veiligheidsmaatregelen. 

Gezien de aard van de werkzaamheden en de concentraties van de verontreinigende 

stoffen kan gesteld worden dat het werk wordt: ingedeeld in de klasse 1T. Deze 

maatregelen zijn alleen van toepassing zolang de grondwerken worden uitgevoerd. Gelet op 

de afwezigheid van vluchtige stoffen is een F-klasse niet van toepassing. 

6.3 Veiligheidsmaatregelen 

Blootstelling aan de verontreiniging via dermaal, oraal of inhalatoire inname kan 

worden voorkomen door. 

- Een goede persoonlijke hygiëne; 

- Het dragen van beschermende kleding. 

Werkkleding 

- De werkkleding dient te bestaan uit een goed sluitende katoenen overall met 

afsluitbare zakken, veiligheidslaarzen, helm en handschoenen welke voldoende sterk 

zijn. Verder dienen de handschoenen voorzien te zijn van een lange schacht en ook 

afdoende draagcomfort. Pijpen van de overalls dienen over de schachten van de 

laarzen gedragen te worden; 


- De werkkleding dient op de locatie te blijven. Er dient altijd voldoende schone 

werkkleding in voorraad te zijn. De aannemer draagt zorg voor de reiniging van de 

werkkleding. 

Voorzorgsmaatregelen 

- De grondverzetmachine dient voorzien te zijn van een overdrukcabine om inhalatie 

van damp en stof door de machinist tijdens het graven te voorkomen. De lucht die 

van buitenaf wordt aangevoerd moet met behulp van een stoffilter worden 

gereinigd. De filters dienen regelmatig te worden vervangen; 

- Het vrijkomen van stof moet worden voorkomen of tegengegaan. Met name bij 

warm en droog weer kan het nodig zijn daartoe extra maatregelen te treffen, zoals 

het nat maken en/of afdekken van de grond; 

- De plaats waar met verontreinigde grond wordt gewerkt (de verontreinigde zone) 

moet zodanig zijn aangegeven en zijn afgezet dat men deze niet zonder meer kan 

betreden. Iedereen die de verontreinigde zone binnen gaat moet uitdrukkelijk op de 

hoogte zijn gesteld van de gevaren en die in acht te nemen regels; 

- Er moeten voorzieningen zijn getroffen waardoor bij het verlaten van de 

saneringslocatie geen verontreinigde grond buiten de saneringslocatie komt. 

Instructies 

Alle betrokken werknemers voorafgaande aan de werkzaamheden dienen instructies te 

hebben ontvangen betreffende: 

- De aard en de gevaren van de stoffen; 

- De te volgen werkwijze en procedure; 

- De te gebruiken persoonlijke beschermingsmiddelen; 

- De organisatorische aspecten en verantwoordelijkheden. 

Instructiebaden Arbeidsinspectie 

De volgende P-bladen en publicaties zijn van toepassing: 

Nr. 1 : inhoud verbandtrommel A, middelen voor de E.H.B .0.; 

Nr. 57 bedrijfshygiënische voorzieningen in een bouwbedrijf; 

Nr. 62 : persoonlijke beschermingsmiddelen in het bouwbedrijf; 

Nr. 65 : handschoenen; 

Nr. 85 : grondverzet, werktuigen en transportmiddelen; 

Arbo-informatieblad AI-22: werken met verontreinigde grond en verontreinigd 

grondwater. 


6.4 Logboek 

Door de milieukundige begeleider zal een logboek worden bijgehouden. Hierin worden alle 

bijzonderheden geregistreerd. De milieukundige begeleider is verantwoordelijk voor de juiste 

en volledige invulling van het logboek. 

Onderdeel van het logboek is een inzichtelijke registratie van de putbodemmmonsters en 

putwandmonsters. In de registratie moet tenminste zijn opgenomen: 

- Datum en tijdstip van alle bemonsteringen; 

- Nauwkeurig aanduiding van alle plaatsen en wijze van monsterneming van alle 

monsters en kubering, inclusief eventuele depots (grootte en omvang); 

- De analysecertificaten zullen dag na ontvangst op kantoor op de locatie aanwezig 

zijn, de resultaten zullen zo spoedig mogelijk telefonisch worden overlegd aan de 

milieukundige begeleider op de locatie; 

- Datum, tijdstip en kenteken van transportmiddel van aanvoer, afvoer en hergebruik ; 

- Naam, adres en woonplaats van de ontdoener, transporteur en geadresseerde; 

- locatie van herkomst en bestemming, hoeveelheid (in tonnen), afvalstroomnummers. 

6.5 Eindbemonstering 

Ter controle van het behalen van de doelstelling van de sanering zullen van de putbodem 

en -wanden controlemonsters worden genomen. 

De controlemonstername zal worden uitgevoerd conform de BRL SIKB 6001. 

Hierbij zal van de putbodem per 100 m 2 ontgravingsvlak (verhouding lengte:breedte 

maximaal 4:1) een mengmonster worden samengesteld. Dit mengmonster zal worden 

samengesteld uit 13 gutssteken. De te hanteren steekdiepte is 0,2 m. 

Van de putwanden zal per 40 m 2 ontgravingsvlak (maximale lengte 20 m, maximale hoogte 

2m) een mengmonster worden samengesteld. Dit mengmonster zal worden samengesteld 

uit 13 gutssteken. De te hanteren steekdiepte is 0,2 m. 

De controlemonsters zullen worden geanalyseerd op lutum & organische stof en koper en 

kwik. 

6.6 Afwijkingen op het saneringsplan 

Afwijkingen op het saneringsplan dienen direct te worden gemeld aan het bevoegd gezag. 

De afwijkingen zullen worden gemeld aan de toezichthouder van de Provincie Noord- 

Brabant. Afhankelijk van dit overleg zal de afwijking schriftelijk worden gemeld. 

Indien de afwijking een wijziging in het saneringsplan betreft zal door het adviesbureau de 

wijziging worden gemeld eventueel met een voorstel, inzake de verder aanpak van de 

wijziging. 


Indien een voorstel wordt gedaan inzake een vervolgtraject zal door het adviesbureau 

worden gewacht met de uitvoer hiervan, totdat reactie/toestemming is gegeven door het 

bevoegd gezag. 

6.7 Evaluatie 

Na het beëindigen van de sanering dient een evaluatierapport te worden opgesteld, waarin 

alle relevante zaken die samenhangen met de sanering worden gerapporteerd. De 

activiteiten bijgehouden in het logboek zullen in het evaluatierapport worden vermeld. 

Minimaal dient hierbij te worden ingegaan op de volgende zaken: 

• uitgangspunten; 

• eventuele afwijkingen van het saneringsplan verloop van de sanering; 

• grondafvoer (kwantitatief, bestemming) en eventuele grondafvoer en -aanvoer 

(kwalitatief); 

• resultaat grond, beschrijving eindsituatie; 

• eventueel benodigde beheersmaatregelen. 

Het evaluatierapport dient te voldoen aan bijlage 1 t/m 5 van de ‘Handleiding 

afwegingsproces saneringsdoelstelling’ en ter goedkeuring aan Provincie Noord-Brabant te 

worden voorgelegd. 


Figuur 1.a: Ligging saneringslocatie

Uittreksel Kadastrale Kaart 

12345 

25 

4A 

Deze kaart is noordgericht 

Perceelnummer 

Huisnummer 

Kadastrale grens 

Bebouwing 

Overige topografie 

Voor een eensluidend uittreksel, EINDHOVEN, 23 mei 2007 

De bewaarder van het kadaster en de openbare registers 

4 

1602 

4562 

0 m 5 m 25 m 

Schaal 1:500 

Kadastrale gemeente 

Sectie 

Perceel 

8 

VLIJMEN 

N 

4562 

Aan dit uittreksel kunnen geen betrouwbare maten worden ontleend. 

De Dienst voor het kadaster en de openbare registers behoudt zich de intellectuele 

eigendomsrechten voor, waaronder het auteursrecht en het databankenrecht.

Omgevingskaart 

0 m 125 m 625 m 

Deze kaart is noordgericht. Schaal 1: 12500 

Hier bevindt zich Kadastraal object VLIJMEN N 4562 

Abdijlaan 8, 5253 VP NIEUWKUIJK 

© De auteursrechten en databankenrechten zijn voorbehouden aan de Topografische Dienst Kadaster.

Figuur 1.b: Kadastrale kaart met streef- en interventiewaardecontour 

(incl. kadastrale bijlage)

Streefwaarde contour 

interventiewaarde contour

Figuur 2: Situatie boringen aanvullend onderzoek

Figuur 3: Situatie streef- en interventiewaardecontour

Figuur 4: Ontgravingsgrenzen

Bekendmaking ontwerpbestemmingsplan t.b.v. publicatie in Staatscourant en De Scherper 

op 12 augustus 2009 

Ontwerpbestemmingsplan “Mariënkroon” te Nieuwkuijk 

Het college van Heusden maakt bekend, dat op grond van artikel 3.8, 1 e lid Wet ruimtelijke 

ordening, met ingang van 13 augustus 2009 het ontwerpbestemmingsplan “Mariënkroon” 

gedurende zes weken voor een ieder ter inzage ligt. 

Het plangebied, ter grootte van circa 9 hectare, ligt in het buitengebied van de gemeente 

Heusden, ten noorden van Nieuwkuijk, ten westen van Vlijmen en ten noosten van de Abt 

van Engelenlaan, de huidige doorgaande weg tussen Nieuwkuijk en Haarsteeg. 

Het bestemmingsplan heeft tot doel om te komen tot een landelijk centrum voor de 

Focolarebeweging. De bestaande ruimten zullen daartoe worden verbouwd om dienst te 

kunnen doen als gebruiksruimten voor: erediensten, vergaderingen, ontmoetingen, kantoor, 

ontvangst, logies, keuken, opslag, eten en expositie. Daarnaast biedt dit voorontwerp tevens 

ruimte voor de realisatie van maximaal 30 wooneenheden voor de huisvesting van 

religieuzen. 

Inzage 

Het ontwerpbestemmingsplan met bijbehorende stukken ligt met ingang van 13 augustus 

2009 gedurende 6 weken ter inzage. U kunt de stukken tijdens openingstijden inzien in het 

gemeentehuis in Drunen en Vlijmen en in de bibliotheek in Heusden. Een digitale versie van 

de plankaart, voorschriften en toelichting kunt u ook downloaden op onze website 

www.heusden.nl onder het kopje actueel/bestemmingsplannen. 

Zienswijze 

Gedurende de bovengenoemde termijn van zes weken kan een ieder naar keuze schriftelijk 

(wat de voorkeur heeft) of mondeling een zienswijze omtrent het ontwerpbestemmingsplan 

indienen bij de gemeenteraad van Heusden. Een schriftelijke zienswijze kunt u sturen naar 

de gemeenteraad van Heusden, postbus 41, 5250 AA Vlijmen. Indien u mondeling wilt 

reageren, kunt u contact opnemen voor een afspraak met de heer R. Flipsen, 

telefoonnummer (073) 513 17 89. 

Overige informatie 

Indien u meer informatie wilt over de bestemmingsplanprocedure kunt u hiervoor ook een 

afspraak maken.

Onderzoek Ecologische Waarden 

Abdij Mariënkroon, Nieuwkuijk

De auteursrechten van dit rapport rusten bij zowel opdrachtgever als opdrachtnemer, tenzij schriftelijk 

anders is/wordt overeengekomen. Alleen degenen bij wie het auteursrecht rust zijn gerechtigd het rapport 

voor eigen gebruik te vermenigvuldigen, te verspreiden of toe te passen, alsook om het ter informatie aan 

derden openbaar te maken tegen onderling (= zij bij wie het auteursrecht rust) overeengekomen voorwaarden 

(kosten, citeren, gebruiken, wijzigen etc). Raadpleging van en eventuele verdere handelingen 

met/op basis van het door De Groene Ruimte BV geleverde product vallen buiten elke verantwoordelijkheid 

van opdrachtgever en/of De Groene Ruimte BV.

Onderzoek Ecologische Waarden 

Abdij Mariënkroon, Nieuwkuijk 

Projectnummer: 03443 

Opdrachtgever: 

Stichting Beheer Mariapoli Scia 

Luminosa, Nieuwkuijk 

5 november 2004 

De Groene Ruimte BV 

bureau voor ecologisch 

onderzoek en beheerplanning 

Postbus 400 

6700 AK WAGENINGEN 

tel. : 0317 - 423969 

fax : 0317 - 418758 

e-mail : dgr@dgr.nl

DISCLAIMER 

De beoordeling en advisering met betrekking tot het al dan niet vóórkomen van beschermde plantenen 

diersoorten in dit rapport is gebaseerd op de in dit rapport opgenomen gegevens en gedaan vanuit 

een brede en langdurige ecologische expertise. De geraadpleegde bronnen en de gehanteerde 

werkwijze zijn toegelicht. De Groene Ruimte kan echter niet uitsluiten dat er toch nog (andere) 

beschermde soorten in het plangebied voorkomen. Conform onze algemene voorwaarden wordt deze 

advisering gedaan onder uitdrukkelijke afwijzing van elke aansprakelijkheid in welke vorm dan ook, 

voor eventuele schade die door of als gevolg van deze advisering nu of in de toekomst kan ontstaan.

INHOUD 

1. INLEIDING ............................................................... 3 

2. WERKWIJZE.............................................................. 5 

3. BRONNENONDERZOEK EN ORIËNTEREND VELDBEZOEK..................... 7 

3.1. Beknopte karakteristiek onderzoeksgebied ................................. 7 

3.2. Oriënterend veldonderzoek ............................................. 8 

3.3. Bronnenonderzoek ................................................... 11 

3.4. Geplande ingrepen in de inrichting van het terrein .......................... 14 

3.5. Effecten van de herinrichting op de beschermde flora en fauna ................ 17 

3.6. Benodigd aanvullend onderzoek ......................................... 18 

4. AANVULLENDE VELDINVENTARISATIES .................................... 21 

4.1. Werkwijze .......................................................... 21 

4.2. Resultaten .......................................................... 21 

5. ANALYSE ............................................................... 23 

6. CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN ........................................ 25 

6.1. Conclusies .......................................................... 25 

6.2. Aanbevelingen ....................................................... 25 

7. BRONNEN ............................................................. 27 

BIJLAGEN 

Bijlage 1. Beschrijving veldinventarisatie door vrijwilligers 

Bijlage 2a. Plantensoorten veldinventarisaties 2004 

Bijlage 2b. Diersoorten veldinventarisaties 2004 

Bijlage 3. Vleermuisinventarisatie Abdij Mariënkroon 

KAARTEN 

Kaart 1. Vakindeling veldinventarisatie 

Onderzoek Ecologische Waarden Abdij Mariënkroon, Nieuwkuijk 1

2 Onderzoek Ecologische Waarden Abdij Mariënkroon, Nieuwkuijk

1. INLEIDING 

De Abdij Mariënkroon te Nieuwkuijk wordt nog bewoond door enkele paters uit de orde van 

de Cisterciënzers. Het terrein met gebouwen zal een andere functie krijgen en worden 

omgevormd tot een zogenaamd focolarestadje. Dit brengt een wijziging van zowel de inrichting 

als het gebruik met zich mee. Voor de aanpassing van de inrichting bestaan concrete plannen. 

De ingrepen kunnen effect hebben op de aanwezige flora en fauna, dus ook op eventueel 

aanwezige beschermde soorten. 

In opdracht van de Stichting Beheer Mariapoli Scia Luminosa te Nieuwkuijk is door De Groene 

Ruimte BV een zogenaamde “quick-scan” uitgevoerd. Dit onderzoek is noodzakelijk ten behoeve 

van de voorbereiding van een eventuele ontheffingsaanvraag in het kader van de Flora- en 

Faunawet (FFwet) voor de herinrichtingswerkzaamheden. 

Aan de hand van een bronnenonderzoek en een oriënterend veldbezoek is een inschatting 

gemaakt van het al dan niet voorkomen van beschermde soorten in het onderzoeksgebied. Aan 

de hand van de beschikbare gegevens is bepaald in hoeverre aanvullende veldinventarisaties 

nodig of gewenst zijn voor een gefundeerde ontheffingsaanvraag. 

In 2004 is, onder regie van de opdrachtgever, door vrijwilligers een veldinventarisatie uitgevoerd, 

waarin is vastgesteld welke soorten voorkomen op het terrein van de abdij. De 

resultaten van de veldinventarisatie zijn geïntegreerd in deze rapportage. 

In dit onderzoek is alleen het effect van de herinrichting, zoals aangegeven in de Aanvraag 

Zelfstandige Project Procedure (Stichting Beheer Mariapoli Scia Luminosa, 2003). Na de 

herinrichting zal ook het gebruik van het terrein (inclusief de intensiteit) wijzigen. Deze 

“ingreep” is niet meegenomen in het onderhavige onderzoek. 

In hoofdstuk 2 is de werkwijze weergegeven. In hoofdstuk 3 zijn de resultaten van het 

bronnenonderzoek en het oriënterend veldbezoek gepresenteerd. In hoofdstuk 4 zijn de 

resultaten van de veldinventarisatie samengevat. In hoofdstuk zijn de resultaten geanalyseerd en 

afgezet tegen de eisen uit de FFwet. Het rapport wordt afgesloten met conclusies en aanbevelingen 

in hoofdstuk 6 en een overzicht van geraadpleegde bronnen in hoofdstuk 7. 



2. WERKWIJZE 

Er is een quickscan uitgevoerd (2003) en er heeft een aanvullende veldinventarisatie plaatsgevonden 

(2004). 

De quickscan heeft plaatsgevonden in oktober/november 2003. Deze periode leent zich voor 

het doen van bronnenonderzoek en het beoordelen van geschiktheid van biotopen voor 

bepaalde soorten. Het moment in het seizoen is niet geschikt voor het doen van veldinventarisaties. 

Aansluitend op het startoverleg heeft een eerste oriënterend veldbezoek plaatsgevonden. 

Vervolgens is een bronnenonderzoek uitgevoerd. Hierbij is contact gezocht met verschillende 

lokale natuur- en milieugroeperingen, die actief zijn in of bij het plangebied. Daarnaast zijn 

verspreidingsatlassen voor verschillende soorten geraadpleegd, alsmede een aantal relevante 

Internet-sites (zie § 6). 

Aan de hand van de resultaten is vastgesteld welke noodzakelijke gegevens aanwezig zijn en 

welke ontbreken. Tevens is nagegaan welke effecten de herinrichting van het terrein op de 

groenvoorzieningen heeft. Daaruit is geconcludeerd welke aanvullingen op de gegevens nodig of 

zeer wenselijk zijn voor een gefundeerde ontheffingsaanvraag in het kader van de FFwet. 

Naar aanleiding van de quickscan is door de opdrachtgever in 2004 een aanvullende veldinventarisatie 

georganiseerd. Deze inventarisatie heeft de belangrijkste soortengroepen omvat en is 

uitgevoerd door ter plaatse bekende, ervaren en deskundige vrijwilligers. De door de opdrachtgever 

aangeleverde resultaten zijn in de onderhavige rapportage verwerkt. 

Op basis van de resultaten van de onderzoekingen zijn conclusies getrokken en zijn aanbevelingen 

gedaan voor de verdere procedure met betrekking tot de verplichtingen vanuit de FFwet. 



3. QUICKSCAN 

3.1. Beknopte karakteristiek onderzoeksgebied 

Mariakapel in noordelijk deel van het 

abdijterrein 

Figuur 1. Ligging onderzoeksgebied 

Het abdijterrein is gelegen ten noorden van 

de autosnelweg A59, ter hoogte van Nieuwkuijk. 

(figuur 1). Het abdijterrein is voornamelijk 

omgeven door agrarische graslanden. 

Binnen de (wijde) omgeving vormt de abdij 

met haar variatie aan houtige groenvoorzieningen 

een “eiland”. Als zodanig biedt ze mogelijkheden 

om te fungeren als “stepping 

stone“ voor diverse diersoorten. 

Door de variatie 

aan groenbiotopen biedt 

het terrein veel mogelijkheden 

als rust- of nestplaats. 

De groenvoorzieningen op 

het terrein zijn voor een 

belangrijk deel in het min 

of meer recente verleden 

aangelegd. Het westelijk 

gedeelte van het terrein, 

waarop zich ook het overgrote 

deel van de bebouwing bevindt, heeft 

een parkachtig karakter, met hoge, ijle bomen 


Pad naar Mariakapel 

en een veelal bescheiden struiken kruidlaag. 

Ook is er een aantal (restanten van) aan het 

voormalig gebruik gekoppelde faciliteiten aanwezig, 

zoals een kerkhofje en een zwembad. 

Het oostelijk gedeelte is ca. 25 jaar geleden 

voor het grootste deel ingeplant met fijnsparren, 

wellicht ooit bedoeld om als kerstbomen 

te fungeren. Het oostelijk en westelijk terreingedeelte 

worden gescheiden door de restanten 

van de kasteelgracht. Bijzondere elementen 

vormen de Mariakapel in het noordoosten 

en het paadje er naar toe door het 

gevarieerde bosterrein. Een uitgebreide beschrijving 

van de geschiedenis en de huidige 

terreinsituatie is opgenomen in het Masterplan 

Groeninrichting (Bomert en Blok, 2002). 

3.2. Oriënterend veldonderzoek 

Veel van de houtige groenvoorzieningen verkeren 

in een toestand van achterstallig onderhoud; 

met name dunningen zijn de laatste jaren 

Kerkhof in open parkbos 

Voormalige kasteelgracht 


achterwege gebleven. Desondanks geeft het groen een verzorgde indruk. 

Het gemengd bos in de omgeving van de Mariakapel is landschappelijk fraai, en is door z’n 

variatie geschikt als rusten verblijfplaats voor vogelsoorten en insecten. De al geruime tijd 

terug in onbruik geraakte schuren bieden in principe schuil- en rustplaatsen aan vogels, 

zoogdieren (waaronder vleermuizen) en insecten. 

De kasteelgracht is erg voedselrijk, er groeit veel kroos in. Hoofdoorzaak is de overstort van 

het riool van de abdij. In de nabije toekomst zal deze situatie gesaneerd worden en wordt de 

Figuur 2. Huidige situatie 


abdij aangesloten op het openbaar riool. Langs 

de westzijde van de gracht is een rij Populieren 

aanwezig, welke in de zomer de fraaie kasteeltoren 

aan het zicht onttrekt. De bomenrij kan 

een functie hebben in de geleiding van vleermuizen. 

Ten noorden van het hoofdgebouw bevindt 

zich een soortenrijk bosje, met enkele rijen 

van vrij oude Platanen en een struiklaag met 

onder andere Esdoorn en Zwarte els. Dit bosje 

biedt schuil- en nestgelegenheid aan vogels. 

Rondom het hoofdgebouw en de bijgebouwen 

bevindt zich siergroen, in de vorm van gazons 

en sierbeplanting. In het voormalige sportveld 

zijn Platanen aangeplant. In het westelijk deel 

van het sportveld bevindt zich een rij van oude 

beuken. 

In de zomer wordt de kasteeltoren aan het 

zicht onttrokken door een rij populieren 

In het zuidwestelijk deel bevinden zich graslandjes. 

De fraaie laan (oost-west-richting) 

vormt de ontsluiting van de zuidelijke terreingedeelten, 

met de parkbossen, het kerkhof, 

het grasland (voormalig weiland) en de sparrenbossen. 

Ook zijn er restanten, die duiden op hobby-tuinieren. De parkbossen bestaan uit 

verspreide oude, hoge bomen, waarvan de kronen een min of meer gesloten dak vormen. 

Mogelijk vinden holenbroeders als spechten en uilen hier een nestgelegenheid. In het zuidelijk 

deel is een “open plek” gemaakt, waardoor er zich ondergroei ontwikkelt. Van het voormalige 

zwembad is de beschoeiing goeddeels verrot; langs de randen ontwikkelt zich een aardige 

oevervegetatie. Het grasland 

Open plek in het zuidelijk deel van het parkbos 

rondom het zwembad wordt 

vrij frequent gemaaid. De 

gracht is afgedamd aan de zuidzijde. 

Het zeer dichte sparrenbos op 

het terrein (westelijke gedeelte 

en deel in het zuiden) is erg 

soortenarm; behalve de fijnsparren 

komen aan de rand 

verspreid enkele andere boomsoorten 

voor. Een kruidlaag 

ontbreekt. Wel is een soortenarme 

grasvegetatie aanwezig 

in de vorm van enkele paden. 

In het oosten bestaat een klein 

deel van het bos uit een ijl ber- 


kenopstandje. De paden worden 

frequent gemaaid en zijn 

erg soortenarm. Wel groeiden 

diverse paddestoelen 

op/langs de paden ten tijde 

van het veldbezoek (1 oktober 

2003). 

3.3. Bronnenonderzoek 

Algemeen 

Het voormalig zwembad 

Voor het bronnenonderzoek 

zijn de diverse instanties benaderd 

welke zich bezighouden 

met natuur en milieu in 

de gemeente Heusden, Drunen 

en Vlijmen. Daaruit bleek 

dat er slechts zeer weinig concrete gegevens voorhanden zijn over het voorkomen van flora en 

fauna op het abdijterrein; de status van privé-bezit heeft ertoe geleid dat er vanuit maatschappelijke 

organisaties weinig inventarisaties zijn geïnitieerd. 

Ook is een aantal Internetsites bekeken, waaronder de sites van Natuurloket en van Ravon. 

Daarnaast is een aantal schriftelijke bronnen geraadpleegd, met name in verband met onderliggend 

beleid voor het onderzoeksgebied. 

Het onderzoeksgebied is centraal 

gelegen in km-hok X:141 

- Y:412. Natuurloket geeft 

voor dit km-hok aan dat het 

voor vaatplanten, vlinders en 

sprinkhanen goed is onderzocht, 

en voor de overige 

soortengroepen minder goed 

of niet is onderzocht (zie tabel 

1). 

De abdij is niet gelegen in een 

groene of ecologische hoofdstructuur. 

In het streekplan 

valt het gebied in de agrarische 

hoofdstructuur (Prov. 

Noord-Brabant, 2002a). 

Gracht met kroos, dicht fijnsparrenbos op de achtergrond 


Flora 

De waarde van de huidige flora is vooral te vinden in de actuele en potentiële waterplanten: in 

het water groeit onder andere Aarvederkruid. Verder zou er kwel in zowel het restant van de 

voormalige gracht als in het voormalige zwembad voorkomen (mond. med. Stichting Jeugdnatuurwacht 

Vlijmen); in het Streekplan Noord-Brabant 2002 valt het abdijterrein echter net 

buiten de kwelgebieden. Wat betreft de flora is het betreffende km-hok volgens Natuurloket 

slecht onderzocht. 

Tabel 1. Gegevens website Natuurloket voor km-hok X:141 - Y:412 (31-10-2003) 

Groep FF-wet H/V RL Volledigheid Actualiteit 

Vaatplanten slecht 01.01.1975 - 31.12.1989 

Mossen n.v.t. niet onderzocht 01.01.1980 - 01.08.2003 

Korstmossen n.v.t. niet onderzocht 01.01.1980 - 01.08.2003 

Paddestoelen n.v.t. n.v.y. niet onderzocht 01.01.1975 - 01.01.2003 

Zoogdieren 6 6 matig 01.01.1990 - 01.01.2003 

Broedvogels 34 1 goed 01.01.1990 - 01.01.2003 

Wintervogels niet beschikbaar via de web-site 

Reptielen niet onderzocht 01.01.1985 - 01.01.2003 

Amfibieën 1 matig 01.01.1985 - 01.01.2003 

Vissen niet onderzocht 01.01.1985 - 01.01.2003 

Dagvlinders niet onderzocht 01.01.1992 - 01.04.2003 

Nachtvlinders n.v.t. - n.v.t. niet onderzocht 01.01.1980 - 01.01.2003 

Libellen niet onderzocht 01.01.1990 - 01.01.2003 

Sprinkhanen n.v.t. n.v.t. niet onderzocht 01.01.1990 - 01.01.2003 

Ov. ongewervelden niet onderzocht 01.01.1990 - 01.01.2003 

Legenda 

FF-wet : Flora- en faunawet 

H/V : Habitatrichtlijn of Vogelrichtlijn 

RL : Rode Lijst 

Volledigheid onderzoek : hiermee wordt aangegeven of op basis van de gebrachte bezoeken een 

volledig overzicht is te verwachten van de soorten van de betreffende 

soortgroep. 

Actualiteit: : per groep wordt aangegeven uit welke periode de gegevens zijn opgenomen. 


Vogels 

In het parkbos komen mogelijk soorten voor 

van oude bossen (zoals spechten en uilen). 

maar concrete gegevens ontbreken. In het 

fijnsparrenbos worden geen vogels met een 

bijzondere status verwacht (mond. med. 

Stichting Jeugdnatuurwacht Vlijmen). Op het 

terrein zijn onder andere Buizerd, Torenvalk 

en spechten waargenomen (mond. med. wildbeheerder 

H. van Bladel). Natuurloket geeft 

aan dat het betreffende km-hok goed is onderzocht 

en 34 soorten zijn aangetroffen. 

Alle vogelsoorten zijn middels de FFwet beschermd. 

Zoogdieren 

Op het terrein komt een geïsoleerde populatie 

van vleermuizen voor (Prov. Noord-Brabant, 

2003); het betreft een kolonie van 20- 

50 Laatvliegers die in de schoorsteen van de 

abdij een zomerverblijf hebben (med. Vleermuiswerkgroep 

Noord-Brabant). Zoals ook 

alle andere vleermuizen is de Laatvlieger wet- 

Konijnenhol aan de rand van het sparrenbos 

Figuur 3. Voorkomen vleermuizen in zomerverblijven in de provincie Noord-Brabant. De 

populatie van het abdijterrein is met een rode pijl aangeduid (Noord-Brabant, 2002b) 


telijk beschermd. 

Natuurloket vermeldt het voorkomen van 6 beschermde zoogdiersoorten, op basis van een 

matig volledig onderzoek. 

In het sparrenbos komen Konijnen en Vossen voor. In het bos bij de Mariakapel zijn muizenholen 

aangetroffen. 


Naar verwachting komen de Bruine kikker en de Gewone pad op het abdijterrein voor (in de 

omgeving van het water). Mogelijk komen ook andere soorten voor, zoals Kleine watersalamander 

en Groene kikker. In de omgeving komt in elk geval de Rugstreeppad voor (Prov. Noord- 

Brabant, 2002b; mond. med. Stichting Jeugdnatuurwacht Vlijmen). 

Voor het uurhok (5-km-hok) waarin de abdij is gelegen, worden door Ravon (www.ravon.nl) de 

volgende soorten gemeld, als zijnde aangetroffen in de afgelopen 5 jaren: Gewone pad, 

Rugstreeppad, Heikikker en Bruine kikker. Er zijn geen reptielen aangetroffen in de omgeving. 

Natuurloket vermeldt het voorkomen van 1 amfibie-soort in het betreffende km-hok. 

Alle amfibieën en reptielen zijn beschermd middels de FFwet. 

Vissen 

Hoewel er geen inventarisatiegegevens voorhanden zijn komt van de beschermde soorten 

mogelijk de Kleine modderkruiper voor in de grachtrestanten. 

Insecten 

In de omgeving van het plangebied komen mogelijk de beschermde soorten Groene glazenmaker 

(een libel) en Pimpernelblauwtje (een vlinder) voor (Prov. Noord-Brabant, 2002b). Mogelijk 

komen meer beschermde insectensoorten voor. Inventarisatiegegevens ontbreken. 

3.4. Geplande ingrepen in de inrichting van het terrein 

In figuur 4 zijn de huidige situatie en een overzicht van de vernieuwde situatie onder elkaar 

geplaatst (figuren afkomstig uit “Aanvraag Zelfstandige Project Procedure Ingevolge artikel 19, 

lid. 1 Wet op de R.O.”) 

In de onderste tekening is de nieuwbouw in lichtroze aangegeven, de bestaande bebouwing in 

donkerroze. De nummers op de tekening van de huidige situatie komen overeen met de 

onderstaande nummering en de nummering in § 3.5 en § 3.6. 

Ten opzichte van de huidige situatie vinden als gevolg van de herinrichting in hoofdlijnen de 

volgende veranderingen plaats. 

1. In het noordelijk deel (midden) worden enkele gebouwen (schuren) geamoveerd. Tevens 

wordt nieuwbouw gepleegd. Daarbij zal ook een deel van het bos verwijderd worden. 

2. De voormalige kasteelgracht wordt deels verlegd: Het noordelijk deel wordt gedempt, de 

eerder geplande verbreding wordt niet uitgevoerd en in zuidelijke richting wordt de gracht 

doorgetrokken tot aan de grens van het abdijterrein. 


Figuur 4. Huidige situatie (boven) en geplande situatie (onder) 


3. In het noordoostelijk deel, 

op het voormalige sportveld 

met recent ingeplante 

platanen vindt nieuwbouw 

plaats. De oude beuken 

blijven gehandhaafd en er 

wordt een stukje bosschage 

aangelegd. 

4. Ten noorden van het 

hoofdgebouw vindt uitbreiding 

van de bebouwing 

plaats, ten koste van een 

gazon met een rand van 

sierbeplanting. 

5. Ten westen van het 

hoofdgebouw wordt sierplantsoen 

vervangen door 

bosschage. 

6. Ten zuiden van het hoofd- 

Afdamming gracht, waar verlenging is gepland 

gebouw vindt uitbreiding plaats ten koste van een parkachtige voorziening met hoge bomen. 

7. Een nieuwe toegangsweg 

met parkeervoorzieningen 

wordt aangelegd in het 

zuid(west)elijk deel, waar 

zich momenteel voornamelijk 

graslanden bevinden. 

Ook wordt het fijnsparrenbosje 

tussen de 

huidige ingang en het 

zwembad vervangen door 

parkeervoorzieningen. 

8. In het oostelijk deel (het 

fijnsparrenbos) wordt 

nieuwbouw van woon- en 

werkvoorzieningen gepleegd, 

waarbij een deel 

van het dichte fijnsparrenbos 

wordt verwijderd. 

9. Met de gewijzigde inrichting 

wijzigt ook de interne 

ontsluiting. 

Gazon en sierplantsoen aan de noordzijde van het 

hoofdgebouw 


3.5. Effecten van de herinrichting op de beschermde flora en fauna 

Bij de herinrichting wordt ingegrepen in de huidige situatie. daarbij worden groenvoorzieningen 

verwijderd, gewijzigd en aangelegd. De ingrepen, zoals onderscheiden in de vorige paragraaf, 

zullen de volgende effecten sorteren 1) (nummering komt overeen met nummering in figuur 4). 

1. De te verwijderen schuur langs het paadje 

1) 

2) 

naar de Mariakapel biedt in potentie nestof 

schuilgelegenheid aan onder andere 

vogels en wellicht vleermuizen. Ook het 

bosje wordt gedeeltelijk verwijderd. Onduidelijk 

is in hoeverre genoemde soortengroepen 

momenteel gebruik maken 

van het bosje en de bebouwing; er is alleen 

bekend dat de Laatvlieger de schoorsteen 

van de abdij gebruikt als zomerverblijf. 

Middels de FFwet zijn alle vogels beschermd, 

voor het verstoren worden 

geen ontheffingen verleend; hier geldt het 

beginsel dat slechts ingrepen zijn toegestaan 

, waardoor vogels niet worden verstoord. 

Dit betekent in elk geval, dat activiteiten 

uitsluitend buiten het broedseizoen 

mogen plaatsvinden. Daarnaast zijn 

er soorten die het gehele seizoen dezelfde 

locatie benutten, zoals Boerenzwaluw, 

Huiszwaluw, spechten, uilen etc. Het is 

niet bekend of en zo ja welke van deze 

soorten in dit terreingedeelte voorkomen. 

Onduidelijk is welke muizensoorten het 

betreffende terreingedeelte bevolken. De 

sloop- en (vooral) bouwactiviteiten zullen 

Het is niet bekend of er beschermde 

plantensoorten in de grachtoever voorkomen 

naar alle waarschijnlijkheid een verstorend effect op deze diergroep hebben. Alvorens een 

effect op beschermde soorten te kunnen aan-geven, moet bekend zijn welke soorten het 

betreft. 

2. Omdat de eerder geplande verbreding van de kasteelgracht niet doorgaat zal het platanenbosje 

gehandhaafd blijven Behalve vogels en muizen worden er geen beschermde soorten 

verwacht (zie ook onder 1.). 

In hoeverre beschermde planten voorkomen in de oever van het te dempen gedeelte is niet 

bekend. Gezien de kwaliteit van het water worden geen bijzondere soorten verwacht 2) . 

Indien andere dan de hier aangegeven ingrepen worden gepleegd of op andere dan de hier aangegeven terreingedeelten 

plaatsvinden, dan dienen hiervoor aanvullende beoordelingen te worden gemaakt. Dit geldt uitdrukkelijk 

ook voor tijdelijke ingrepen of effecten van bouwactiviteiten. 

Dit in tegenstelling tot het voormalige zwembad; daar worden echter geen ingrepen gepleegd. 


Het doortrekken van de gracht in zuidelijke richting betekent dat een stukje soortenarme 

grasvegetatie en (eventueel 3) ) een stukje houtsingel worden verwijderd. Deze ingrepen 

hebben effect op de mogelijk aanwezige kleine zoogdieren. 

3. De bebouwing op het voormalige sportterrein betekent dat het grasland en een deel van de 

jonge platanenaanplant verloren gaat. De beukenrij blijft behouden. Gezien de aard van de te 

verwijderen groenvoorzieningen wordt het zeer onwaarschijnlijk geacht dat beschermde 

soorten hierdoor verstoord worden. 

4. Bij het amoveren van het gazon met de bijbehorende sierbeplanting ten noorden van het 

hoofdgebouw zullen geen beschermde soorten worden verstoord. 

5. Het vervangen van het sierplantsoen ten westen van het hoofdgebouw door bosschage zal 

niet leiden tot verstoring van beschermde soorten; indien voor de nieuwe aanplant gebruikt 

wordt gemaakt van besdragende, inheemse soorten zal de ecologische betekenis zelfs 

toenemen. 

6. Hoewel de landschappelijk betekenis van het te amoveren gedeelte van het parkbos ten 

zuiden van het hoofdgebouw groot mag worden geacht, beperkt de betekenis voor 

beschermde soorten zich vermoedelijk tot vogels (welke allemaal beschermd zijn) en een 

aantal algemene zoogdieren. Zoals ook in andere gevallen zal het effect van de ingreep 

beperkt zijn als deze plaatsvindt buiten het broedseizoen en er geen “vaste” bewoners 

worden verstoord. 

7. De aanleg van de nieuwe toegangsweg en de parkeervoorzieningen in het zuid(west)elijk 

terreindeel betekent het verwijderen van een stukje dicht fijnsparrenbos en enkele graslandjes. 

Afgezien van het mogelijk gebruik van het sparrenbosje door vogels en konijnen heeft 

het mogelijk betekenis voor enkele (spits)muizensoorten en de Egel. 

De betekenis van de graslanden voor (beschermde) plantensoorten, vlinders en libellen is 

niet bekend; er worden geen beschermde soorten verwacht. 

8. Het bebouwen van gedeelten van het dichte fijnsparrenbos in het oostelijk terreingedeelte 

betekent dat een deel van de bomen wordt gekapt. Met name in de iets gemengde randen, 

waarin ook wat meer structuur zit, kunnen vlinders (en mogelijk libellen) voorkomen; het 

verwijderen van deze randen heeft een negatief effect op deze soorten(groepen). Er worden 

echter geen beschermde soorten verwacht. 

9. De huidige graslanden zijn qua vegetatie veelal soortenarm. Indien de interne ontsluiting 

verandert zullen de graspaden dichtgroeien. Daarbij zullen geen beschermde soorten 

verstoord worden. 

3.6. Benodigd aanvullend onderzoek 

Teneinde de gesignaleerde lacunes in de informatie op te kunnen vullen dient nader inventariserend 

onderzoek plaats te hebben. 

1. In het noordelijke terreingedeelte, waar de oude schuurtjes en een deel van het bosje 

worden geamoveerd, dient een gerichte veldinventarisatie plaats te vinden naar het 

voorkomen van (spits)muizensoorten, vogelsoorten en overige fauna. Vastgesteld dient te 

worden welke soorten voorkomen en op welke plaats. Op basis daarvan kan het effect van 

3) 

Afhankelijk van hoever de gracht wordt doorgetrokken. 


de ingrepen ingeschat worden en kan aangegeven worden of , en zo ja voor welke soorten 

een ontheffing aangevraagd dient te worden. 

2. Id. het terreingedeelte waarin de gracht in zuidelijke richting wordt doorgetrokken. Ook 

dient hier gekeken te worden naar het voorkomen van andere kleine zoogdieren en 

holenbroeders. 

Teneinde zekerheid te krijgen omtrent het voorkomen van beschermde plantensoorten in 

de oever van de gracht dient een inventarisatie van de flora in de oever uitgevoerd te 

worden. 

3. Gerichte aanvullende inventarisaties op het voormalige sportterrein worden niet nodig 

geacht. 

4. Id. gazon en sierbeplanting aan de noordzijde van het hoofdgebouw. 

5. Id. plantsoen westzijde hoofdgebouw. 

6. In het parkbos dient nagegaan te worden of er holenbroeders voorkomen. 

7. Als onder 1 voor het te verwijderen fijnsparrenbosje. Voor het grasland dient in het 

voorjaar en de zomer bekeken te worden of er beschermde libel- of vlindersoorten 

voorkomen. 

8. In het voorjaar en de zomer dient een inventariserend onderzoek uitgevoerd te worden 

naar het voorkomen van beschermde vlinders en libellen in de bosranden welke verwijderd 

worden bij de bouw van de woon- en werkvoorzieningen in het fijnsparrenbos van het 

oostelijke terreingedeelte. 

9. Ten behoeve van de aanpassing van de interne ontsluiting in het fijnsparrenbos is geen 

aanvullend onderzoek noodzakelijk. 

Voor het gehele terrein geldt, dat alertheid is geboden op het voorkomen van beschermde 

soorten. 



4. AANVULLENDE VELDINVENTARISATIES 

4.1. Werkwijze 

In de zomer van 2004 is onder regie van de opdrachtgever een aantal veldinventarisaties 

uitgevoerd voor vrijwilligers. Deze vrijwilligers hadden kennis van de lokale omstandigheden en 

zijn deskundig en ervaren volgens de opdrachtgever. 

Een door de opdrachtgever verstrekte beschrijving van de uitgevoerde veldinventarisatie is 

opgenomen als bijlage 1. 

Bij de veldinventarisatie is een andere terreinindeling aangehouden dan in de quickscan. De 

tijdens de veldinventarisatie gebruikte vaknummering is tussen vierkante haakjes toegevoegd in 

de tekst. De tijdens de veldinventarisatie gebruikte vakkenindeling is aangegeven op kaart 1. 

4.2. Resultaten 

Tijdens de veldinventarisatie is een groot aantal plantenen diersoorten aangetroffen. De 

resultaten zijn opgenomen in bijlage 2. Het gebied wordt gekarakteriseerd als “een aardig 

gebied met redelijk wat soorten”. De stepping-stonefunctie kan nog worden vergroot door een 

aangepaste inrichting en beheer. 

Vleermuizen 

Op het terrein zijn zeker 4 soorten vleermuizen waargenomen 

(mogelijk zelfs 6, zie kader). Het inventarisatieverslag is 

integraal opgenomen als bijlage. De waargenomen soorten 

gebruiken het terrein als foerageergebied en vermoedelijk 

vinden ze ook alle vier verblijfplaatsen. Vastgesteld is dat 

gebouwen en oude bomen als verblijfplaats gebruikt kunnen 

worden. Niet vastgesteld is welke gebouwen en welke oude 

bomen als verblijfplaats in gebruik zijn. 

Overige zoogdieren 

Waargenomen: 

• Laatvlieger 

• Dwergvleermuis 

• Ruige dwergvleermuis 

• Watervleermuis 

Onzeker: 

• Myotis/Plecotus-soort 

• Onbekend (Mopsvleermuis???) 

Hoog over vliegend: 

• Rosse vleermuis 

Loc. 1 [12] In dit bosje is een spitsmuissoort aangetroffen. 

Loc. 2 [17] In/rond de kasteelgracht is behalve de (Bruine?) rat ook de Woelrat aangetroffen. 

Loc. 3 [9] In het dichte sparrenbosje werd de Mol en de -niet beschermde- huismuis 

aangetroffen. 

Loc. 4 + 5 [19] Behalve de niet beschermde (Bruine) rat werden de Mol en Egel waargenomen. 

Loc. 7 [1, 3, 18] In de beplanting langs de westrand is een spitsmuis aangetroffen, in het 

zuidwestelijke grasland een Mol. 

Loc. 8 [15] Behalve een Egel zijn in dit terreingedeelte geen zoogdieren aangetroffen. 


Loc. 9 [7,14,16] In de dichte sparrenbossen aan de oostzijde werden de Bosmuis, het konijn, 

een spitsmuissoort en de Mol gevonden. 


Verspreid over het terrein komen, in lage dichtheden, Gewone padden voor. In de omgeving 

van het voormalige zwembad werd ook de Bruine kikker aangetroffen. 

Reptielen zijn niet aangetroffen. 

Vogels 

Verspreid over het terrein zijn in totaal 58 soorten vogels waargenomen. 

Loc. 1 [12] Er zijn geen broedende vogelsoorten aangetroffen in/bij de te verwijderen 

schuur. Wel is een aantal zekere broedgevallen van Houtduif, Winterkoning 

en Zanglijster, alsook een aantal waarschijnlijke of mogelijke broedgevallen an 

andere soorten in het bosje tussen het schuurtje en de Mariakapel vastgesteld. 

Loc. 2 [17] In de kasteelgracht broeden Wilde eend en Waterhoen. 

Loc. 3 [9] Dit open sparrenbosje herbergt veel bezoekers. 

Loc. 4 + 5 [19] In de omgeving van de gebouwen blijken veel vogelsoorten ook te broeden. 

Loc. 6 [8] In het parkbos ten zuiden van het hoofdgebouw broedt de Boomkruiper en 

mogelijk de Boomklever en de Vink. De Groene specht en de Grote bonte 

specht zijn gesignaleerd als dwaalgast. 

Loc. 7 [3] In het te verwijderen fijnsparrenbosje zijn broedgevallen van Goudhaantje en 

Houtduif waargenomen. 

Loc. 8 [15] In dit gedeelte van het dichte (fijnsparren)bos is de Houtduif broedend 

aangetroffen; interessant is de waarneming van de Sperwer (incidentele 

bezoeker). 

Loc. 9 [6,7,14,15] 

Het dichte sparrenbos biedt broedgelegenheid aan verschillende soorten 

vogels waaronder een Sperwer. Ook zijn er veel “bezoekers” gesignaleerd. 

Vlinder en Libellen 

De vermelding van het voorkomen van vlinders is niet gekoppeld aan bepaalde terreingedeelten. 

In totaal zijn 15 dagvlindersoorten aangetroffen, veelal incidentele waarnemingen maar deels 

ook algemeen aanwezige soorten. Het zijn geen van alle beschermde soorten en ze zijn als 

soort niet bedreigd in Nederland (informatie De Vlinderstichting). 

De aangetroffen libellen zijn niet op naam gebracht, omdat het voorkomen vrijwel beperkt is tot 

terreingedeelten, waarin geen effect van de herinrichting wordt verwacht. Het betreft alleen 

algemene soorten. 

Vissen 

Tijdens de veldinventarisaties zijn geen (beschermde) vissoorten in de gracht aangetroffen. 


Flora 

In totaal zijn bijna 100 verschillende hogere-plantensoorten aangetroffen. Het betreft algemene 

tot zeer algemene soorten; één aangetroffen soort, Brede wespenorchis, is beschermd 

Loc. 2 [17] Rond de kasteelgracht komt bijna de helft van het aantal op het terrein 

aangetroffen plantensoorten voor (47). 

Loc. 6 [8] De Brede wespenorchis is onder andere aangetroffen op deze locatie. 

Loc. 7 [1, 3] De beplanting tegen de westrand is tamelijk soortenrijk, het sparrenbos vrij 

soortenarm. 

Loc. 9 [14] Ook in dit bosgebied is de Brede wespenorchis aangetroffen. 



5. CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN 

5.1. Conclusies 

• Van het onderzoeksgebied waren op voorhand weinig gegevens bekend over het voorkomen 

van (beschermde) plantenen diersoorten; door de status van privé-bezit is het terrein 

tot 2004 voor de meeste soorten uitgesloten bij inventarisatiewerkzaamheden. 

• De quickscan en de aanvullende veldinventarisatie hebben helderheid geschapen over het 

voorkomen van beschermde soorten in het onderzoeksgebied. De beschermde soorten zijn 

aangegeven in § 5. 

• Alle vleermuissoorten zijn beschermd middels de FFwet. Er zijn tenminste vier soorten 

vleermuizen aangetroffen. Alvorens oude bomen of gebouwen worden geamoveerd, dient 

tijdig vastgesteld te worden of ze gebruikt worden door vleermuizen, waarna naar bevinden 

dient te worden gehandeld (eventueel alsnog ontheffingsaanvraag indienen). 

• De overige 14 aangetroffen zoogdierensoorten zijn allemaal algemeen. Met uitzondering van 

de Bruine rat zijn ze wel allemaal beschermd middels de FFwet. Bij de geplande ingreep vindt 

verstoring plaats van de spitsmuis, Woelrat, Mol, Egel, Konijn en Vos. Voor deze zoogdiersoorten 

dient een ontheffing aangevraagd te worden ingevolge art. 75 van de FFwet. 

• Zoals alle andere amfibieën is ook de Gewone pad beschermd. Vanwege het verspreid 

voorkomen over het gehele terrein dient voor deze soort een ontheffing aangevraagd te 

worden. De Bruine kikker, in de omgeving van het voormalige zwembad, wordt niet 

verstoord. 

• In het kader van de FFwet zijn alle vogelsoorten beschermd; ontheffing voor het verstoren 

etc. wordt niet gegeven. Werkzaamheden dienen derhalve uitsluitend plaats te vinden buiten 

het broedseizoen (dus buiten de periode maart - augustus) en zonder dat vogels worden 

verstoord. De invloed van de herinrichting op de vogels is beperkt tot bepaalde delen van 

het terrein, waar daadwerkelijke uitvoering plaatsvindt. 

• Er komen geen beschermde vlinders en libellen op het terrein voor; derhalve hoeft/kan 

hiervoor geen ontheffing aangevraagd (te) worden. 

• Er zijn geen beschermde vissoorten aangetroffen in de kasteelgracht. 

• Aan beschermde plantensoorten komt op een aantal plaatsen de Brede wespenorchis voor. 

Op locatie 6 en mogelijk op locatie 9 wordt de soort verstoord, derhalve dient voor deze 

soort een ontheffing aangevraagd te worden. 

• Bij de bouw dienen de bouwactiviteiten in de meest ruime zin zich te beperken tot de 

terreingedeelten die daarvoor zijn bedoeld; ook zaken als opslag van materialen dienen op 

geen enkele wijze te leiden tot een verstoring van de andere groenelementen. Met name het 

voormalige zwembad (en omgeving) en het te behouden gedeelten van het parkbos dienen 

volledig ontzien te worden (dus ook geen bouwketen, opslag o.i.d. tijdens de bouw!). 


5.2. Aanbevelingen 

Onderstaande aanbevelingen worden gedaan vanuit het oogmerk om, binnen de randvoorwaarden 

van de functie van het terrein, de ecologische waarden te verhogen; de aanbevelingen 

kunnen ook gebruikt worden in geval compensatie nodig is voor het verkrijgen van een 

ontheffing. 

• Het amoveren van oude bomen dient zo veel mogelijk voorkomen te worden. 

• Het verdient aanbeveling om de overstort van het riool op de gracht op zo kort mogelijke 

termijn te saneren; door de huidige situatie wordt het effect van de aanwezige kwel op de 

waterkwaliteit en daarmee op de in potentie hoogwaardige biotopen, teniet gedaan door 

vervuiling en eutrofiëring. De voedselrijke baggerlaag zou verwijderd moeten worden voor 

een optimaal effect. 

• Vanuit de huidige situatie zou het aansluiten van de gracht op de wetering aan de oostzijde 

van het abdijterrein naar alle waarschijnlijkheid resulteren in een verbetering van de 

waterkwaliteit in de gracht. Na sanering van de overstort van het riool verdient het 

aanbeveling om deze aansluiting op de wetering niet te maken, opdat de kwel zich manifesteert 

in de vorm van (meer waardevolle) soorten zoals Waterviolier en andere kwelindicatoren. 

• Indien de verbreding van de gracht wordt gerealiseerd, verdient het aanbeveling om 

tenminste over een substantieel deel van de oeverlengte een geleidelijke overgang van land 

naar water te maken; in elk geval dient geen beschoeiing aangelegd te worden. 

• Bij de aanleg van nieuwe groenvoorzieningen zoals bosschages uitsluitend inheemse soorten 

toepassen, zo mogelijk besdragend (voedselbron voor vogels) en passend in de omgeving en 

op de betreffende grondslag. 

• Bij de aanleg van nieuwe ontsluitingspaden wordt, waar mogelijk, een geleidelijke overgang 

van grasland naar bosschage gerealiseerd. 

• Paden die geamoveerd worden, waar mogelijk met een boomstam; ze groeien daarna vanzelf 

dicht. 

• Om zowel ecologische als esthetische redenen verdient het aanbeveling om in het fijnsparrenbos 

in de loop van de tijd op wisselende plaatsen open plekken te creëren ten behoeve 

van een natuurlijke ontwikkeling met variatie in soorten en structuur. 

• Het verdient aanbeveling om de graslanden te beheren als hooiland (1 of 2 keer per jaar 

maaien en het maaisel na enkele dagen afvoeren), of als extensief weiland. 

Ook de rapportages van de veldinventarisaties bevatten aanbevelingen en suggesties voor 

verhoging van de ecologische waarden. 


6. BRONNEN 

Literatuur 

Bergmans, W. & A. Zuiderwijk. 1986. Atlas van de Nederlandse Amfibieën en Reptielen en hun 

bedreiging. KNNV, Hoogwoud. 

Bomert, K. & E. Blok. 2002. Masterplan Groeninrichting Landelijk Centrum Focolarebeweging 

Nederland ‘Maria Scia Luminosa’, Abdij Mariënkroon te Nieuwkuijk. Bomert Beheer (Nijmegen) 

& Blok, Olde Meierink en Partners (Wageningen). 

Hom, C.C., P.H.C. Lina, G. van Ommering, R.C.M. Creemers & H.J.R. Lenders. 

1996. Bedreigde en kwetsbare reptielen en amfibieën in Nederland. Toelichting op de Rode Lijst. 

IKC Natuurbeheer, Rapportnr. 25. 

Prov. Noord-Brabant, Kernteam Streekplan. 2002a. Brabant in Balans. Streekplan Noord- 

Brabant 2002. Provincie Noord-Brabant, ‘s-Hertogenbosch. 

Prov. Noord-Brabant, Kernteam Streekplan. 2002b. Rekening houden met Habitatrichtlijnsoorten 

in Noord-Brabant. CD-Rom Prov. Noord-Brabant. 

Stichting Beheer Mariapoli Scia Luminosa. 2003. Aanvraag Zelfstandige Project Procedure, 

ingevolge artikel 19, lid 1 Wet op de R.O. 

Internet 

www.natuurloket.nl 

www.minlnv.nl Flora en Faunawet 

www.ravon.nl 

www.vlinderstichting.nl 

Overige bronnen 

• Stichting Jeugdnatuurwacht Vlijmen (meerdere personen) 

• Vleermuiswerkgroep Noord-Brabant 

• Natuur- en Milieuvereniging Gemeente Heusden (meerdere personen) 

• Ver. Natuurmonumenten, beheerkantoor Midden-Brabant (*) 

• IVN afd. De Waerdman - De Langstraat 

• Stichting Noordbrabants Landschap 

• WBE De Langstraat 

• Heemkundekring 

(*) uiteindelijk niet kunnen bereiken 


Bijlagen

Bijlage 1. Beschrijving veldinventarisatie door vrijwilligers 

Toelichting op veldonderzoek Flora en Fauna 

FAUNA 

Vanaf half januari tot en met half juli heeft Michel Cooijmans het terrein zeer regelmatig 

bezocht. Met een vlindernet/libellennet, een amfibieënfuik en 5 Longworthvallen en een goede 

kijker en telescoop heeft hij zeker 30 dagen en vaak ook nachten op het terein rondgestruind, 

gespeurd, geluisterd en een en ander geobserveerd. Samengevat: ‘Een aardig gebied met redelijk 

wat soorten. Vooral komt de ‘’stepping stone”-gedachte naar voren. Volgens Michel Cooijmans 

kan er naast ruimte voor mensen, ook geïnvesteerd worden in ruimte voor inheemse flora en 

fauna. Meer kruidenrijke beplantingen, besdragende struiken, doornstruiken, ruige hoekjes, 

muurbedekkers, houtwallen,…etc. Specifieke nest, en rustgelegenheid ( Waveka.nl ) voor 

vogels, insecten, zoogdieren en amfibieën kunnen het gebied tot een zeer waardevolle 

ecologische enclave maken. 

Vogels 

Voor vogels dient het gebied als overwinteringgebied, broedbiotoop en stepping stone. Met 

name de stepping-stonefunctie wordt van grote waarde geacht. In voor- en najaar doen veel 

groepen lijsterachtigen, vinkachtigen en loofzangers het gebied aan. A safe haven binnenin het 

omringende modern agrarisch, industrieel, verstedelijkt landschap. ’s Winters verblijven er 

nagenoeg alle mezensoorten in de dennenbossen. Zwaluwen en gierzwaluwen broeden niet op 

het terrein, maar foerageren er tijdens trek. Mogelijk dient het dennenbos in sommige winters 

als overwinteringverblijf van rans -of bosuilen. Beide soorten zijn gesignaleerd, maar zijn geen 

vaste bewoners. Een hele nacht lang zat er een steenuil op een van de bijgebouwen. Daarna is 

deze niet meer waargenomen. Op veel plekken op het terrein kan men braakballen vinden. 

Vaak wel wat oudere. Goudhaantjes zitten er het jaarrond. Met een piek in de winter en enkele 

broedpaartjes in lente en zomer. Vuurgoudhaantjes zijn niet gehoord of gezien. 

Kraaien, eksters, roeken en gaaien doen het gebied wel aan, met name ’s winters, maar hebben 

er dit jaar niet gebroed. Kauwtjes broeden er wel, zij het maar met 2 broedparen. De torenvalk 

komt heel af en toe op een vaste plek aan het zwembad zitten. Jagen doet hij hier niet, maar zijn 

braakballen vind je er soms terug. De buizerd was tot in maart aanwezig, wachtend en jagend 

op mollen in gebiedje 9. De groene specht doet in de zomer de loofbomen op het terrein snel 

aan. Zwarte specht en kleine bonte specht komen niet voor. De grote bonte specht heeft dit 

jaar jongen grootgebracht in 5a. 

Van grote invloed op het broedvogelbestand is zonder twijfel de komst van een sperwerpaartje 

dat in gebied 7 zijn nest had. Er werd veel gejaagd. Vooral duiven en merels moesten eraan 

geloven. Het bos en park lagen bezaaid met plukresten! Maar dat bracht toch wel onrust in het 

bos en omgeving teweeg. Er broeden veel houtduiven en enkele holenduiven. Een enkele keer 

kwam er een havik voorbij om te jagen. Algemene tuinvogels leven hier natuurlijk jaarrond: 

merel, roodborst, winterkoning, heggenmus, boomkruiper en vink. Grote lijsters en in mindere 

mate zanglijster komen op de graslanden wel foerageren, maar ze broeden er maar weinig. De 

meeste broeden in bosschages verderop. Ringmussen brengen de winter door, vooral op 19. 

Maar broeden deden ze hier dit jaar niet.

Vlinders 

Het was niet zo’n goed vlinderjaar, zeker niet t.o.v. 2003. In dit gebied komen wel veel soorten 

vlinders voor, maar dat zijn toch algemene soorten en meestal in kleine aantallen. 

De vele bomen, heesters, coniferen, gemaaide graslandjes en weinig bloemen nodigen niet echt 

uit. Veel vlinders doen, vooral in het voorjaar, het gebied wel aan, maar blijven niet. 

Boomblauwtjes en Icarusblauwtjes zijn regelmatige gasten. Bonte en Bruine zandoogjes en 

Groot koolwitje leven er in voorjaar en zomer. Hooibeestjes en Argusvlinders werden net 

buiten het gebied in bloemrijke bermen aangetroffen. Omdat de meest verschillende soorten in 

het voorjaar gesignaleerd zijn, wordt vermoed dat trekvlinders en zwervende exemplaren dit 

gebied even aandoen. Duidelijk is dat ook voor deze soorten het gebied tot stepping stone 

dient en dat juiste beheersmaatregelen bedacht kunnen worden de vlinderpopulatie te verrijken 

en te beschermen. 

Overige insecten. 

In het dennenbos komen vooral in de lente veel hommels voor die er hun nesten bouwen en 

jongen verzorgen. Welke soorten het betreft is niet uitgezocht. Mieren zijn niet veel aangetroffen. 

Zeker niet de beschermde rode of zwarte bosmier. Sprinkhanen zitten er wel, maar niet 

veel. 

Libellen 

Hoewel libellen over het hele terrein jagen, springt het noordoostelijk gedeelte van de 

zwemvijver er uit (5a). Juist daar vindt men hen in tandem en ook zijn daar de ongeveer 15 

soorten zo dicht bij elkaar goed te observeren. Het zijn doorgaans algemene juffers en echte 

libellen. Rombouten en korenbouten zitten er vrijwel niet. Omdat dit voor libellen belangrijk 

gebiedje buiten de bouwplannen valt, zijn ze de soorten niet op naam gebracht. De Groene 

glazenmaker is niet gezien. Aan de lange gracht (oude Vlijmensche Wetering) komen maar 

weinig libellen voor. Deels heeft dit te maken met verontreinigd water, deels met te weinig 

zonuren op dit water. In dit water zaten zeer weinig libellenlarven. 

Zoogdieren 

Een vossenburcht trok van begin af aan aandacht maar is dit jaar niet bewoond geweest. Over 

alle ingangen hangt namelijk oud spinnenrag. Uitwerpselen van vossen zijn in de omgeving ook 

niet gevonden en zorgvuldige nachtelijke observaties hebben hierin geen verandering gebracht. 

Bunzingen komen hier in de omgeving wel voor (dood exemplaar langs de weg in de buurt 

gezien), zij het waarschijnlijk niet als vaste bewoner, maar als bezoeker. De kippen op het 

terrein zijn tot op heden onaangeroerd. 

Een hele grote egel heeft hier zijn territorium. Twee anderen zijn kleiner van formaat en zijn 

aan de randen en poorten van het terrein aangetroffen. 

Mollen zitten op alle graslandjes en enkele andere plekken. Reden voor de buizerd om af en toe 

eens aan te waaien in winter en vroege voorjaar. 

Van de bruine rat is een schedel bij de zwemvijver in een braakbal aangetroffen. 

Hazen zitten rondom het terrein. Wellicht soms ook op het terrein zelf, maar zijn er niet 

waargenomen. 

Konijnen zitten er ook, maar feitelijk maar weinig. Misschien zijn ziekten, verstoringen en jacht 

daar debet aan.

Eekhoorns komen niet op het terrein voor. Hermelijntjes, steenmarters of wezels zijn niet 

waargenomen. 

Bosmuizen vond ik al voor het plaatsen van vallen. Ik acht het voorkomen van de ‘ondergrondse 

woelmuis’ twijfelachtig. Rosse woelmuizen en/of aardmuizen komen overal veel voor. Spitsmuizen 

vond ik meer op specifiekere plekken. 

Amfibieën 

Gewone padden komen over het hele terrein voor, zij het niet veel. Doorgaans betreft het 

juveniele exemplaren. Er bevonden zich slechts een handjevol adulten op het terrein. Rugstreeppadden 

leven er beslist niet. 

Bruine kikkers, waaronder wat groenige exemplaren, zitten in en rondom het zwembad (5a) 

Kikkers van het groene kikker complex trof ik meer aan langs de wetering (sloot langs vak 14 

en 7). Heikikkers komen ook hier beslist niet voor. 

Salamanders leven hier ook niet. Ecologisch gezien biedt het terrein wel schuilplaats, voedsel en 

voortplantingsmogelijkheden. 

Vissen 

Ondanks veelvuldig scheppen waren de resultaten naar vissoorten bedroevend. De lange gracht 

(Oude Vlijmensche Wetering) is te zeer geëutrofieerd en in het zwembad leven te veel karpers 

en voorns. Die zijn daar opzettelijk uitgezet als hengelvermaak. Ze zijn grotendeels verantwoordelijk 

voor de vraat aan amfibie, -en libeleieren. Zelfs stekelbaarzen of bermpjes zijn niet 

gevangen. Misschien zit er wel de Kleine of Grote modderkruiper….Ook deze zijn niet 

gevangen!!! 

FLORA 

Dhr Ton Kokx en de heer Frans van Genuchten hebben vanaf februari 2004 tot en met juni 

2004 het terrein geïnventariseerd op planten. Om een overzicht van de natuurwaarden te 

krijgen is het hele terrein bekeken. Ook de plaatsen waar geen bouwactiviteiten plaatsvinden. 

De nummers komen overeen met de nummers van de kaart. Enkele opmerkingen met 

betrekking tot deze percelen: 

1. Bomen, heesters en gazon; wordt momenteel als gazon beheerd. 

2. Bomen hoek zonder ondergroei (geen kruiden etc.); voornamelijk bladafval. 

3. Fijnsparrenbos met geringe ondergroei (voornamelijk hulst en vlier; aan de randen kruiden 

als bij perceel 4) in de toekomst omvorming tot parkeerplaats . 

4. Grasstrook langs schuurtje. 

5. 5a is het directe gedeelte naast het voormalige zwembad.Dit perceel is het meest soortenrijk. 

Waterplanten zijn niet geïnventariseerd. De wespenorchis komt rond het voormalige 

zwembad en langs de zuidelijke kloostermuur voor in circa 50 exemplaren. 5b is een 

parkbos 

6. bosplantsoen strook langs het terrein (geen kruiden etc.) Meest heesters. 

7. Fijnsparrenbos zonder ondergroei (geen kruiden etc.) 

8. Parkbos waar een deel gereserveerd staat voor de uitbreiding van de grote zaal. Het 

merendeel van het terrein is overschaduwd en bedekt met bladafval; het speenkruid komt

local dominant voor in de noord-westhoek; van de wespenorchis staan hier slechts enkele 

exemplaren (rare). 

9. Grasveld met beukenrij en 4 rijen jonge platanen. Het grasveld wordt als gazon beheerd en 

wekelijks gemaaid en is daarom niet intensief geïnventariseerd. 

10. Platanenbos met weinig ondergroei (deel gereserveerd voor bebouwing). 

11. Grasveldje bij oude schuren/stallen beheerd als gazon; enkele ruderale hoekjes. 

12. Parkbos (schuur wordt t.z.t. vervangen door nieuwbouw) 

13. Parkbos naast Mariakapel met enige cultivars. 

14. Fijnsparrenbos zonder ondergroei. De aangegeven planten komen voor in het berkenbosje. 

Wel rijk aan mossen . deze zijn niet geïnventariseerd. De waargenomen wespenorchissen 

(circa 10 ex) bevinden zich in de rand van het pad tussen de percelen 14 en 15. 

15. Fijnsparrenbos zonder ondergroei (groot deel gereserveerd voor bebouwing) (geen kruiden 

etc.) 

16. Weiland (geen kruiden etc.) 

17. Gracht , oever en rand sparrenbos perceel 15; sterk geëutrofieerd. 

18. Weiland (geen kruiden etc.) 

19. Binnenterrein met heesters/vaste planten etc. (geen specifieke kruiden etc.) 

Algemeen: Waterplanten, grassen en mossen zijn niet geïnventariseerd. 

De botanische waarde van het terrein is matig tot gering (zandige, geéutrofieerde bodem) 

De meest botanische waarden bevinden zich in het terrein rondom het voormalige zwembad. 

6 augustus 2004, 

Frans van Genuchten. 

Ton Kokx

Bijlage 2a. Plantensoorten veldinventarisaties 2004 

Lijst van plantensoorten, verzameld door vrijwilligers op 13 februari, 30 maart, 4 mei en 24 juni. 

Voor de vakindeling: zie kaart 1. Beschermde soorten zijn rood gemarkeerd 

(In digitale vorm ontvangen van de opdrachtgever d.d. 13 augustus 2004). 

Latijnse naam nederlandse naam 1 2 3 4 5a 5b 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 17 

Achillea millefolia gew. Duizendblad x 

Aegopodium podagraria zevenblad x x x x x x x x 

Alopecurus sp. vossenstaart sp x 

Anemone nemorosa bosanemoon x x 

Anthoxanthum odoratum reukgras x 

Anthriscus sylvestris fluitekruid x x x x x x 

Aretium lappa grote klit x 

Bellis perennis madeliefje x x x x 

Calystegia sepium haagwinde x 

Capsella bursa-pastoris gew. Herderstasje x x x 

Cardamine hirsuta kleine veldkers x x x x 

Cardamine pratensis pinksterbloem x 

Carex hirta ruige zegge x 

Carex remota ijle zegge x 

Carex spec. zegge sp. x x 

Cerastium fontanum gew.hoornbloem x x x x 

Ceratophyllum demersum gedoornd hoornblad x 

Chelidonium majus stinkende gouwe x x x 

Cirsium vulgare speerdistel x x x 

Claytonia perfoliata witte winterpostelein x x 

Convallaria majalis lelietje van dalen x x 

Conyza canadensis canadese fijnstraal x 

Coronopus didymus kleine varkenskers x 

Crepis spec streepzaad spec. x x 

Dactylis glomerata kropaar x 

Digitalis purpurea gew.vingerhoedskruid x 

Dryopteris carthusiana smalle stekelvaren x 

Dryopteris dilatata brede stekelvaren x 

Eleocharis plaustris sp palusstr gewone waterbies x 

Epilobium spec. bastaardwederik spec x 

Epipactis helleborine breedbladige wespenorchis x x x x x 

Equisetum arvense heermoes x x 

Erophila verna vroegeling x 

Galanthus nivalis gew. Sneeuwklokje x x x x x 

Galeopsis tetrakit gew. Hennepnetel x x x 

Galium aparine kleefkruid x x x x x x x 

Galium palustre moeraswalstro x 

Geranium molle zachte ooievaarsbek x x x x x 

Geranium robertianum robertskruid x x x x 

Glechoma hederacea hondsdraf x x x x x x x x x x x 

Glyceria fluitans mannagras x 

Hedera helix klimop x x x 

Heracleum sphondylium gew.bereklauw x 

Holcus lanatus witbol x x x x x 

Hypochaeris radicata gew. biggekruid x 

Ilex aquifolium hulst x x x x 

Iris pseudocorus gele lis x x x 

Juncus effusus pitrus x x x 

Lamium album witte dovenetel x x x 

Lamium maculatum gevlekte dovenetel x 

Lamium purp v. purp. paarse dovenetel x x x x x 

Lapsana communis akkerkool x x x x x x

Lotus comiculatus gewone rolklaver x 

Lunaria sp judaspenning sp. x x x 

Luzula campestris gew. Veldbies x 

Lycopus europeus wolfspoot x x 

Moehringia trinervia drienerfmuur x x x x x 

Myosotis spec. vergeetmijnietje sp. x x 

Oxalis fontana stijve klaverzuring x 

Peucedanum palustre melkeppe x 

Phalaris arundinacea rietgras x 

Plantago lanceolata smalbladige weegbree x x 

Poa bulbosa straatgras x x x x 

Polygonum mite zachte duizendknoop x 

Prunella vulgaris brunel x 

Prunus padus inl.vogelkers x 

Prunus serotina am. Vogelkers x x x 

Ranunculus acris scherpe boterbloem x x 

Ranunculus ficaria gew. Speenkruid x x x x x x x 

Ranunculus repens kruipende boterbloem x x x x x x 

Ranunculus sceleratus blaartrekkendee boterbloem x 

Ribes spe. bes sp. x 

Rubus idaeus framboos x x 

Rubus fruticobus gew.braam x x x x x 

Rumex acetosa veldzuring x x x x 

Rumex acetosella schapezuring x x 

Rumex obtusifolius ridderzuring x x x x x x x x x 

Sambucus nigra gew. Vlier x x x x x x x x x 

Senecio jacobaea jocobskruiskruid x 

Senecio vulgaris klein kruiskruid x 

Silene dioica dagkoekoeksbloem x 

Sisymbrium officinale gewone raket x 

Solanum dulcamara bitterzoet x x x x 

Sonchus oleraceus gew. Melkdistel x x x x x 

Stellaria media vogelmuur x x x x x x x x x x x x 

Symphytum officinale gew. Smeerwortel x 

Tanacetum vulgare boerenwormkruid parkeerplaats 

Taraxacum officinale paardebloem x x x x x x x x x 

Taxus baccata taxus x 

Trifolium dubium kleine klaver x 

Trifolium repens witte klaver x x x 

Urtica dioica grote brandnetel x x x x x x x x x x 

Urtica urens kleine brandnetel x 

Valeriana offocinalis echte valeriaan x x 

Veronica arvensis veldereprijs x x x 

Veronica chamaedrys gewone ereprijs x 

Veronica hederef.ssp lucorum bosklimopereprijs x x x x x x 

Viola Tricolor driekleurig viooltje x

Bijlage 2b. Diersoorten veldinventarisaties 2004 

Lijst van diersoorten, verzameld door vrijwilligers . 

Voor de vakindeling: zie kaart 1. Beschermde soorten zijn rood gemarkeerd 

(In digitale vorm ontvangen van de opdrachtgever d.d. 13 augustus 2004). 

VOGELS 1 2 3 4 5a 5b 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 

Blauwe Reiger Fourageerd aan wetering oostzijde vb 

Wilde eend 2 paar succesvol broedend bz 

Kuifeend Fourageerd aan wetering oostzijde 

Havik Terrein is onderdeel jachtgebied ib ib 

Sperwer Broedpaar succesvol bz 

Buizerd Wintergast vb 

Torenvalk Terrein is onderdeel jachtgebied vb 

Waterhoen Broedpaar succesvol bz 

Houtduif 

Circa 25 broedparen succesvol. 

Meerdere broedsels 

bz bz bz bz bz bz bz bz bz bz bz x 

Holenduif 

Broedpaar succesvol. Doorgaands 

jaarrond fouragerend 

bz bz bm 

Tortelduif opmerkelijk weinig ib 

Koekoek overgevlogen 

Steenuil alleen enkele keer in winter gesign. ib 

Bosuil alleen enkele keer in maart gesign. ib 

Ransuil wintergast ib 

Gierzwaluw niet broedend, fouragerend in lucht 

ov. zwaluwen niet broedend, fouragerend, doortrek tv tv tv 

Groene specht dwaalgast ib ib 

Gr, bonte specht bw, en dwaalgast op terrein bw ib 

Witte Kwikstaart tv en ib, zeker niet broedend ib ib 

Winterkoning jaarvogel, min. 5 paartjes bz bz bz bz 

Heggemus jaarvogel, min. 3 paartjes bw bw bz 

Roodborst jaarvogel, min. 2 paartjes bw bw 

Zwarte 

Roodstaart 

niet broedend, paar dagen aanwezig 

Mei 

ib 

Gekr. Roodstaart eenmalig, tussenstop op trek tv 

Merel relatief weinig ( sperwers..!? ) bz bz bw vb 

Kramsvogel grote populaties op trek vb vb 

Koperwiek grote populaties op trek vb vb 

Zanglijster bw vb bz 

Grote Lijsters grote populaties op trek tv tv 

Bosrietzanger eenmalig zingend gesignaleerd tv 

Spotvogel enkele dagen in april, niet broedend tv 

Braamsluiper bm, net tegen terrein op 1 bm 

tuinfluiter op trek hele gebied, april bm 

zwartkop op trek hele gebied, april bw 

fitis geregeld op pad tussen vak 15/16,bm ? 

Tjif Tjaf op trek hele gebied bm ? 

Goudhaan jaar rond mn winter, bz bz bz bz 

Vuurgoudhaan niet waargenomen 

Kuifmees alleen in winter ib ib 

Pimpelmees jaarvogel, bw 

Koolmees jaarvogel bz bz 

Staartmees bz 

Matkopmees Alleen in de winter vb vb 

Zwartmees Alleen in de winter vb vb 

Boomklever Jaarvogel bm bm 

Boomkruiper Jaarvogel (totaal circa 10 broedparen) bz bz vb bz vb vb vb vb 

Gaai doen het gebied aan als dwaalgast 

Ekster doen het gebied aan als dwaalgast 

Kauw 2 broedparen Bz 

Zwarte kraai doen het gebied aan als dwaalgast 

Spreeuw 1 broedpaar bz 

Huismus bz

Ringmus alleen in winter vb 

Vink mb mb 

Groenling alleen in winter vb 

Putter gaste en trekvogel tv tv tv 

Sijs grote populaties op trek tv 

VLINDERS 1 2 3 4 5a 5b 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 

Klein koolwitje incidenteel waargenomen 

Groot koolwitje algemeen aanwezig 

Resedawitje incidenteel waargenomen 

Oranjetip incidenteel waargenomen 

Citroenvlinder incidenteel waargenomen 

Kl. vuurvlinder incidenteel waargenomen 

Morgenrood incidenteel waargenomen 

Eikepage incidenteel waargenomen 

Groentje incidenteel waargenomen 

Boomblauwtje regelmatig gezien 

Hooibeestje incidenteel waargenomen 

Icarisblauwtje regelmatig gezien 

Dagpauwoog algemeen aanwezig 

Distelvlinder incidenteel waargenomen 

Atalanta algemeen aanwezig 

Kleine vos incidenteel waargenomen 

Gehakkelde aur. incidenteel waargenomen 

Landkaartje incidenteel waargenomen 

Dambordje incidenteel waargenomen 

Koevinkje incidenteel waargenomen 

Voorjaarserebia incidenteel waargenomen 

Bruin zandoogje algemeen aanwezig 

Bont zandoogje algemeen aanwezig 

Oranje 

zandoogje 

incidenteel waargenomen 

Argusvlinder algemeen aanwezig 

Libellesoorten Voornl. in vak 5a, +/- 15 soorten x x x 

AMFIBIEËN 1 2 3 4 5a 5b 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 

Pad op het hele terrein (niet in gr. aant.) 

Bruine kikker x 

ZOOGDIEREN 1 2 3 4 5a 5b 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 

Vos Oud vossenhol in vak 7 

Rat x x 

Woelrat x x 

Bunzing vraatresten in vak 15 

Veldmuis overal aanwezig 

Huismuis x x 

Spitsmuis sp. x x x x x 

Bosmuis x x x 

Rosse woelmuis overal aanwezig 

Aardmuis overal aanwezig 

Mol x x x x 

Egel Circa 3 egels, hele terrein x x 

Konijn x x x 

Haas niet gesignaleerd 

VISSEN 1 2 3 4 5a 5b 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 

Karper circa 25 x 

Voorn enkele honderden x 

Modderkruiper Niet gesignaleerd…… 

CODE TOELICHTING 

Broeden 

bm mogelijke broedend

w waarschijnlijk broedend 

bz zeker broedend 

Bezoekers 

vb vaste bezoeker 

ib incidentele bezoeker 

tv trekvogels

! "# 

$ % ! 

" & & & & # % 

& "# & ' & % 

& # & "# " ' # $ 

# & & # % ! 

# ' # $ ' "# & "# 

& & "# 

# & # # % 

& # & & ' & % ( & & 

& ' & & & & 

& # % 

( & & ) *% ! ' "# 

+ , , % - ' ' & # 

$ ' "# & & ' # ' "# # 

& & ' "# ' ' % ' & & 

& ,.., "# & # % ( 

& # # & " ' "# 

& ' % 

- + & "# & # 

$ "# & & & ' # & "# 

' % ( & # " 

& & & & / 

0% & & ' ' 

1 ' # & $$ % 

! ' ' ' & & 

# & & % ( # ' "# 

, , # # & % 

- ' & ' & ' # & & ' & % 

- , " & ' "# & & 

& ' "# # ' ' % # 

% 

( & ' % 2 

' & & % - 34 & 

"# & # % ' 

# & # % 

( & & ' % ( ' 

& % ' & 

& & "# # & $ &

' # ' ' % - ' 

& & # # % "# 

& ' # & % " 

# & & ' # & 

& $ & & ' % 

( & & ' % ! 

& "# & & & & & 

# ' & % 2 

' & & % 

- , & # & 

% 

( & & & 

% ( & & & % 

# ' , & & & % ( ' 

& & ' # 

# ' & # & "# % 

) ,% - 

# 

& 

& 

& $ 

' %

2 ' & $ & & & 

' " % ( ' # 

"# 

- + , , # 

% $ # 

& ' # # ' & 

' % 

( & & / " 0 % 2 

' & & % ' 

& # % - # ' # 

# "# & & # # & 

& $ # # & % 

! 

# ' + & # & # 

% 1 # & & 

& % ( & ' ' 

& # # " ' 

& % - ' ' ' % 5 

' $ & # $$ & ' 

% 

" 

# ' & ' 

/ "# 0 % 

# ' + & ' "# 

# % ( ' & # ' ' 

" & % 

" 

' # & , ,.., ' 

& ' & & & ' 

& % 

2 & ' $ ' & & ' & 

& $ % 

( & & ) *% ! & 

' & # # %

# # # 

! ' & & ' & 

"# ' & $ & ' & # ' % 

' # & & $ & & 

# & # % 6 "# ' & "# & $ & 

$ & ' # & 

% - & $ & & 

' "# & % ( ' & & 

# ' # % ( & # 

% # # & # # & ' 

"# $ % 

$ % 

& & & " & # & 

# # # # # $ & 

& ' % ( & ' 7 

# ' & # & % ( 

" ' ' & 

' ' % ' & # # & ' # & 

% "# "# # & ' # & " 

& # & # % 

- " 8 & ' & & & ' ' 

"# & $ " 

' & ' $ & & % & ' ' 

& "# 9 ' 8% 

# & # ' & % 

# & & ' ' 

' ' "# $ 

& $ & ' % # & & ' 

# & # % 

# # # ' "# % 6 ' 

& % % " ' 

"# "# "# ' & & # & $ % & "# 

# ' 8 # 

& % 

& # ' & & & ' % 

: & $ $ ' # & % 

- & " & & & & & ' 

' "# % ! "# 

& & & ' & & ' % 

" 

; ,. 

3 +< 8 ! "# 

Kaarten

Kaart 1. Vakindeling veldinventarisaties

ontwerpbestemmingsplan mariënkroon - Gemeente Heusden

Transform your PDFs into Flipbooks and boost your revenue!

Delete template?

Save as template ?