PDF De waddenkust ontwaakt - Atelier Fryslân

Atelier Fryslân

werkplaats voor ruimtelijke kwaliteit

De Waddenkust ontwaakt

integraal advies Waddenland, deeluitwerking Groningen

2

Atelier Fryslân, werkplaats voor ruimtelijke kwaliteit

De Waddenkust ontwaakt

integraal advies Waddenland, deeluitwerking Groningen

Den Haag, juli 2012

4

( 1 ) inleiding

EEn vErstilDE kust

De Wadkust is een heel ‘eigen’ kust. Waar aan de noordzee tal van kustplaatsen

zijn ontwikkeld, en levendigheid soms doorslaat naar schreeuwerig vertier, is

de Wadkust nagenoeg leeg en heerst de stilte. nuchter, puur en noest, wars

van opsmuk en opgelegd vermaak. De Wadkust is van een ontegenzeggelijke

schoonheid.

noest puur nuchter


EEn GEpAssEErDE kust

De Wadkust is ook een gepasseerde kust. Door gebrek aan dynamiek trekken de

jongeren weg, naar de stad of verder. Het landelijk gebied ontvolkt, waar de steden

nog een bescheiden groei doorlopen.

Op weg naar vlieland, terschelling, Ameland of schiermonnikoog slaan de vele

honderdduizenden toeristen het gebied over. Ook de inwoners van de provincies

Groningen en Friesland laten het gebied goeddeels links liggen, ze profiteren

nauwelijks van de aanwezigheid van hun kust.

bevolkingstoe- en afname 2007-2025 (CBs)

12%

6/12%

0/6%

0/-6%

-6/-12%

-12%

vErGEEFsE plAnnEn

Het gebied zit in een negatieve spiraal. Maar het is niet zo dat de wadkust aan de

aandacht van de plannenmakers ontsnapt. Er wordt veel gepland, maar weinig

gerealiseerd. Het gebied wordt plannenmoe; ‘al die plannen halen niks uit, er

gebeurt toch niks’.

Ofschoon dat vraagt om een meer uitgebreide analyse van die plannen vallen bij

een eerste beschouwing wel een aantal zaken op:

• plannen missen een sterke ‘motor’, verzuimen de koppeling te leggen met de

majeure opgaven / trends als de klimaatverandering, de ontwikkeling in de

landbouw, de ontwikkeling in recreatie en toerisme;

• plannen staan met de rug naar de stad, terwijl juist in de stad de komende

jaren nog een beperkte groei aanwezig is;

• de plannen zijn niet of onvoldoende geënt op de eigenheid van het gebied,

denk aan Blauwestad, Glastuinbouw Eemshaven, landal Greenparc

suyderoogh, Esonstad.

DE OpGAvE

De opgave is even simpel als ingewikkeld: “Maak het ultieme plan, een plan dat

werkt en dat het gebied uit haar negatieve spiraal haalt.”

Het ultieme plan moet:

- Meeliften op de majeure thema’s

- De link met de stad versterken

- Geënt zijn op de eigenheid van het gebied

De Waddenkust ontwaakt, Bosch-Slabbers landschaparchitecten

5

6

( 2 ) majeure thema’s / klimaatopgave

nEErslAG En OpWArMinG

Ons klimaat verandert. De zomers worden gemiddeld warmer. De hoeveelheid

neerslag neemt toe waarbij vooral de neerslagverdeling verandert. in korte perioden

kan extreem veel neerslag vallen, waardoor de piekbelasting toeneemt. Dit leidt

tot extra behoefte aan waterberging voor de opvang van de piekbelasting. Hiertoe

kunnen onder meer het lauwersmeer, de Hunzelaagte en de meanders van de Fivel

worden ingezet.

tegelijkertijd neemt in de zomer het aantal dagen waarop geen of nauwelijks neerslag

valt toe, waardoor verdroging dreigt. Dit heeft zijn weerslag op de productiecapaciteit

van de agrarische gronden, op de zoetwatervoorraad en op de gevoeligheid

voor verzilting.

rijzEnDE zEEspiEGEl

Met de opwarming van de aarde smelten de ijskappen af waardoor de zeespiegel

stijgt. tegelijkertijd worden weerpatronen extremer, met hevigere stormen en hogere

golven tot gevolg.


De veranderende condities nopen ook in de Wadkust tot aanpassingen aan de waterkeringen.

De ‘derde toetsronde’ leert dat de zeekeringen nabij het lauwersmeer

en langs de Dollard over aanzienlijke lengte niet aan de norm voldoen. Op termijn

moeten alle dijken langs de Wadkust bestendiger worden gemaakt tegen de toenemende

golfslag.

HittEstrEss in DE stEDEn

De temperatuurstijging doet zich met name in de steden voelen. steden hebben

minder mogelijkheden om in de nacht hun warmte af te staan, waardoor de steden

warmte opbouwen. Hierdoor dreigt hittestress in de steden en zoeken stedelingen

steeds vaker hun verkoeling buiten de stad.

Het stijgen van de gemiddelde temperatuur maakt ons land ook meer frequent

geschikt voor buitenrecreatie, mensen zullen er vaker op uit trekken om te fietsen,

te wandelen, te recreëren.

afgekeurd dijktracé 2e toetsing primaire waterkeringen (bron innovatieve dijkconcepten)

afgekeurd dijktracé 3e toetsing primaire waterkeringen

sterke toename verzilting (bron: royal Haskoning)

toename verzilting

rijzende zee

klimaatopgave door rijzende zeespiegel, verzilting, verdroging en toenemende temperaturen

hittestress

verdroging & verzilting


7

8

ontwikkelingen in de landbouw

schaalvergroting & internationale markt verbreding & regionale markt metropolitane landbouw

De laatst decennia staat de rentabiliteit van de landbouw onder druk. De landbouw

zoekt naar wegen om de opbrengsten te verhogen en de kosten te beperken. Binnen

de landbouw zijn op hoofdlijnen drie ontwikkelingsrichtingen te onderscheiden:

• Boeren die kiezen voor schaalvergroting, grotere bedrijven met navenant grotere

opstallen. Deze boeren produceren in de regel voor de wereldmarkt.

• Boeren die zich toeleggen op de productie van hoogwaardige producten, vaak

voor een meer regionale markt. Deze ontwikkeling sluit aan bij de behoefte aan

kleinschaligheid en authenticiteit. Hierin worden hoogwaardige streekproducten

ontwikkeld, denk aan het rundvlees uit het Maasheggengebied, waddenproducten,

kloosterbieren, zeeuwse zilte zaligheden etc.

• De ontwikkeling van de ‘metropolitane landbouw’, waarbij zich een vernieuwen-


de samenhang tussen stad en landbouw ontwikkelt. Hiertoe behoort ook de

opkomst van de ‘stadslandbouw’, waarbij stedelingen in of direct grenzend aan

de stad hun eigen producten gaan telen. Dat kan op daktuinen, in openbare

groengebieden of in tuincomplexen aan de rand van de stad.

Met de toenemende verzilting is ook de landbouw steeds meer op zoek naar de

mogelijkheden van saline teelten, van nicheproducten als lamsoor en zeekraal tot

bulkgerichte teelten van zoutresistente aardappelen, bieten en kolen. Daarbij vindt

ook een omkering van productieomstandigheden plaats; zeeteelt op land (zeeuwse

tong, kokkelhatchery, garnalenkweek, zeeboerderijen, algenteelt), landbouw op zee

(algenproductie).

toerisme en recreatie

globalisering: hang naar authenticiteit warmer: buitenrecreatie vergrijzing: actieve senioren

Onze wereld globaliseert. Globalisering vindt zijn tegenhanger in lokalisering. Met

het groter worden van de wereld neemt de behoefte toe ‘ergens bij te horen’, je

wortels te weten.

in de hectiek van de snel veranderende wereld is de samenleving op zoek naar

veilige thuishavens, naar plekken en dingen die ‘eigen’ zijn. Dat uit zich in de

toenemende belangstelling voor streekcultuur en streekproducten en in een hang

naar authenticiteit. Authenticiteit is in toenemende mate een kernbegrip. We zijn op

zoek naar authentieke omgevingen.

Onze bevolkingssamenstelling verandert. nederland ontgroent en vergrijst; het

aandeel jongeren neemt af en het aandeel senioren neemt snel toe. Deze demo-

grafische ontwikkeling is van invloed op het recreatiegedrag; het recreatiegedrag

individualiseert, waarbij de belangstelling voor actieve vormen van recreatie, gericht

op de beleving van cultuurhistorie, landschap en stedenschoon toeneemt.

passieve vormen van recreatie raken uit de gratie, de ligweide en bloementuin

trekken niet meer. We willen aan onze gezondheid werken, calorieën verbranden,

onze fitheid etaleren. Nederland beweegt. Steeds meer mensen beleven al fietsend,

skeelerend, hardlopend of nordic-walkend het landschap.


9

10

( 3 ) visie ‘de ontwaakte kust’

De Groninger laat haar Wadkust links liggen. Profiteert niet of nauwelijks van de

unieke kwaliteiten die dit landschap biedt; de dynamiek van eb en vloed, het noorderlicht

dat glinstert op het drooggevallen wad, de kwelders, de hoge wolkenluchten

en weidse vergezichten, de cultuurhistorische parels die als ‘objects trouve’ in het

landschap liggen.

De afstand tussen de stad en de rand van het land is te groot, schier onoverbrugbaar.

Er zijn geen of onvoldoende interessante draden die de stad met de rand van

het land verbinden. En de Wadkust zelf is misschien net te noest, te weinig ‘aaibaar’

om een breder publiek te bekoren.

De visie zet daarom in op 3 sporen:

• spanning toevoegen; het ontwikkelen van extra belevings- en gebruikskwaliteit

aan de Wadkust, door het ontwikkelen van vaandeldragers/bestemmingen, passend

bij de geest van deze kust;

• Draden spannen; het ontwikkelen van aantrekkelijke verbindingen tussen de

stad Groningen (leeuwarden) en de Wadkust;

• parels poetsen; langs deze draden worden lokale pareltjes opgepoetst en komen

nieuwe initiatieven tot ontwikkeling.


De visie zet in op 3 sporen:

spanning toevoegen: ontwikkelen bestemmingen aan de kust

Draden spannen: aantrekkelijke langzame en snelle verbindingen tussen stad en kust

parels poetsen: lokale parels oppoetsen en nieuwe initiatieven stimuleren

weefdraad lauwersoog

weefdraad WadlAB

weefdraad kustroute


11

12

1. spanning toevoegen

Het ontwikkelen van extra belevings- en gebruikskwaliteit op een tweetal bestemmingen:

• lauwerszee: een oerlandschap met recreatie en het Museum v/h Waddenland;

• zone Delfzijl-Eemshaven: WadlAB, laboratorium voor innovatieve (zilte) landbouw en innovatieve kustverdediging


2. draden spannen

Ontwikkelen van aantrekkelijke verbindingen tussen stad en de wadkust

• auto, water, fiets en voet

• voortbouwen op cultuurhistorische structuren: stadsweg, reitdiep, Fivel, maren en dijken

• aanvullen van ontbrekende schakels


13

14

3. parels poetsen

Ontwikkelen van parels langs de draden:

• opppoetsen, versterken van bestaande parels, o.a: noordpolderzijl, borgen, bestaande musea, dorpshaventjes

• stimuleren van nieuwe ontwikkelingen, oa: warmoezerijen, voormalige borgterreinen, verblijfsrecreatie, aanlegsteigers


( 4 ) nieuwe vaandeldragers

kern van deze gedachte is het toevoegen van extra attractiewaarde / spanning langs

de kust, op de ‘koppen’ van de ‘weefdraden’ vanuit de stad. Deze vaandeldragers

moeten passen bij de geest van de kust en inspelen op majeure ontwikkelen, mogelijkheden

bieden tot ‘mee-koppelen’.

HEt lAuWErsMEEr Ont-tEMD

Groningen is ontstaan op de uiterste punt van de Hondsrug, maar ook op de plek

tot waar de lauwerszee ooit het land in reikte. De lauwerszee was (met Dollard

en Middelzee) een van de drie grote zeeën die de Groninger en Friese Wadkust

doorkliefde. Het was een gebied waar het heftig kon spoken; de zee trok het gebied

in en uit, waarbij grote hoeveelheden sediment werden verplaatst en de vloed het

water danig kon opstuwen. Het was een landschap van ongekende dynamiek, met

droogvallende platen, slikken en schorren.

later zijn grote delen van de lauwerszee ingepolderd. Met de aanleg van de zeedijk

in de 60-er jaren is het lauwersmeer ontstaan en is de dynamiek verbannen. Het

water is getemd, het landschap zijn spanning ontnomen. Het lauwersmeer is tot

een tam landschap verworden, met saaie bossen waar militairen oefenen, een standaard

huisjesterrein waar gezinnen ‘recreëren’ en een dorp vol ‘notariswoningen’.

in niets herinnert dit wat uitgebluste landschap aan de spanning, aan de dynamiek

en dramatiek van weleer.

lauwersmeer: een uitgeblust landschap


15

16

Bestemming: Onttemde lauwerszee

Het voorstel is het lauwersmeer haar spanning en dynamiek terug te geven en het

gebied te ontwikkelen tot ‘de Biesbosch van het noorden’, een groot intergetijdengebied

waar het zoute water vanuit de zee het zoete water vanuit het land ontmoet.

Aanleidingen voor deze verandering zijn ook de afgekeurde dijk (3e toetsing) en de

natura2000 verplichtingen om verruiging van het natuurgebied tegen te gaan.

De huidige dijk wordt doorlaatbaar gemaakt, waardoor de zee weer het gebied

in- en uit kan trekken, geulen kan uitschuren, platen kan opwerpen. Het saaie bos

vormt zich om tot een natuurlijk vloedbos, met geulen, platen en pioniersbos op de

hogere delen. Het gaat weer spoken in het gebied!

landwaarts wordt een nieuwe dijk aangelegd. Doordat de bestaande dijk fungeert

als golfbreker kan deze nieuwe dijk lichter worden uitgevoerd. in een dergelijk

gebied, waar niet alles volgens geijkte patronen is geordend, waar de dynamiek

zorgt voor spanning, verrassing en complexiteit, wordt het weer aantrekkelijk om te

recreëren, te verblijven, een weekeinde te verpozen.

Binnen dit teruggewonnen ‘oerlandschap’ van slikken en kwelders, geulen en platen

ligt lauwersoog als een eiland in de ruimte. Het eiland lauwersoog, met de enige

boskust van nederland ligt als een verbijzondering precies op de grens van Fryslân

en Groningen, van Waddenzee en lauwerszee. Op dit eiland, waar de veerboot naar

schiermonnikoog vertrekt, wordt een ‘bestemming’ toegevoegd: Het Museum van

het Waddenland.

insel Hombroich museum (DE) louisiana Museum of Modern Art (Dk)

kröller-Müller Museum (nl)


MusEuM vAn HEt WADDEnlAnD

Het noorderlicht kleurt de Wadkust telkens anders, van pastelle tinten tot zwaar

aangezette kleuren die zich op het netvlies hechten. tal van fotografen en schilders

hebben zich door het noorderlicht laten inspireren, van Cas Oorthuys tot Ger Dekkers,

de schilders van De ploeg of een Waddenschilder als Geurt Busser.

Het voorstel is deze kunst te bundelen op de plek waar men het noorderlicht in

optima forma ervaart. in een opzet vergelijkbaar met insel Hombroich (Duitsland)

worden, verspreid over het landschap, verschillende paviljoens gesticht. in deze

paviljoens (de buitendependance van zowel het Groninger- als het Friesmuseum)

wordt kunst tentoongesteld, waarbij de buitenruimte meedoet als beelden-tuin/

landschap. zo kunnen op een nieuwe wierde kunstwerken worden bewonderd tegen

de achtergrond van de zee en het wad – á la Museum louisiana (Humblebaek,

Denemarken). in het bos ligt een tweede paviljoen, met een beeldentuin vergelijkbaar

met het kröller Müller. Een derde paviljoen ligt op de dijk in lauwersoog en

besteedt aandacht aan de rijke cultuurgeschiedenis van het Waddenland. Door het

bundelen van meerdere exposities rondom het unEsCO-werelderfgoed ontstaat

een krachtig museum; een publiekstrekker van formaat.

Dokkum

Waddenzee fietsroute

Waddenallee

Esonstad

Eezone

eiland lauwersoog

‘getemde lauwerszee’

brak, gedempt getij

‘Museum van het Waddeland’

‘onttemde lauwerszee’

zout, dijk teruggelegd

vloedbos

reitdiepzone

zoutkamp


17

18

getijdecentrale

brakwatermilieu

menging zoet&zout


eiland lauwersoog

nieuwe kwelders

dorp

Museum v/h Waddenland

paviljoens 1 & 2

wadwoud

dijkring suyderoogh

Groninger strand

Museum v/h Waddenland

paviljoen 3

verdronken bossen

verdronken oefendorp Marne

Wadden Allee n361

als nieuwe zeedijk

‘doorknippen’ zeedijk

voormalige militaire

uitkijktoren

kwelderpad

boseiland lauwersoog

in een

oerlandschap

intermezzo: in 3 stappen naar de Onttemde lauwerszee

Het idee van de ‘Onttemde lauwerszee‘ is een grote ingreep, die in

fasen zou kunnen worden uitgevoerd.

stap 1

De eerste stap is het doorontwikkelen van lauwersoog tot een aantrekkelijke

verblijfsplek aan de Wadkust. recent heeft de provincie Groningen

samen met de provincie Fryslân en de omliggende gemeenten

een visiedocument opgesteld genaamd ‘koers voor het lauwersmeer’.

voor de uitvoering wordt door de provincie Groningen een (investerings-)budget

van € 15 miljoen beschikbaar gesteld, waarbij het accent

ligt op lauwersoog. naast de ontwikkeling van de recreatie- & visserijhaven

en het Groninger stadsstrand en bosaanplant, is één van

de onderdelen van het plan voor lauwersoog het stichten van een

museum. Dit museum zou gebouwd kunnen worden op de dijk, als

eerste paviljoen van het Museum van het Waddenland.

stap 2

De tweede stap zou het introduceren van een gedempt getij in het

westelijke deel van het lauwersmeer kunnen zijn. Onderdeel daarvan

is aanpassing van het landschap rondom lauwersoog met het ontwikkelen

van een aantal eilanden en de verdere ontwikkeling van een boskust.

in dit bos zou een tweede paviljoen gerealiseerd kunnen worden

stap 3

in stap 3 wordt het militair oefenterrein Marnewaard teruggegeven

aan zee, waarbij de buitenste dijk wordt ‘doorgeknipt’. Hier ontstaat

een nieuwe kwelderlandschap met daarin een wierde met het derde

paviljoen, dat het Museum van het Waddenland completeerd.

stap 1: revitalisering lauwersoog, haven & strand, met eerste museumpaviljoen

stap 2: gedempt getij, ontwikkeling eilanden en boskust, tweede paviljoen

stap 3: Marnewaard teruggegeven aan de zee, ontwikkeling kunstwierde


19

20


wonen aan het wad

ontwikkeling haven lauwersoog

visserij

jachthaven

woud

waddenwoud tot in de haven visserijhaven

visrestaurants

robuuste haven

marina

haven lauwersoog

getemde lauwerszee & strandbaai

vakantiepark suyderoogh

gedempt getij

verdronken bossen

watersport

beweegbare

kering

stormvloedkering

jachthaven

eiland lauwersoog

met Wadwoud

strand woud

Groninger strand

kustdynamiek

n361

zeedijk


21

22

eiland lauwersoog met Wadwoud


vergezichten

verdronken bossen

wierde Museum v/h Waddenland verdronken oefendorp Marne

Waddenzee

kwelders

nieuwe kwelders

kunst

onttemde lauwerszee & wierde museum v/h waddenland

kustdynamiek


23

24

Bestemming: WadlAB

tussen de Eemshaven en Delfzijl wordt het WadlAB ontwikkeld. Het WadlAB is:

• op grote schaal in de praktijk experimenteren met innovatieve dijkconcepten:

hier is de ruimte

• op grote schaal experimenteren met innovatieve landbouw, die de beperkingen

van een verziltende omgeving en de veranderende regelgeving omzet in

kansen.

Het WadlAB bevindt zich op de plek waar de dijk in de derde toetsing is afgekeurd.

Als alternatief voor een standaard dijkversterking is door de provincie Groningen

en Haskoning een alternatief ontwikkeld voor kering in de tweede lijn. De eerste

(=huidige)kering vangt daarbij de zwaarste golfslag op en een tweede teruggelegde

kering, (die lichter kan worden uitgevoerd) keert daadwerkelijk het water.

Het WadlAB bouwt voort op dit idee. in de ruimte tussen de bestaande kering en

de nieuwe kering in de tweede lijn ontstaat ruimte voor zeeboerderijen, voor aquateelten,

variërend van de teelt van vis, schaal- en schelpdieren tot de teelt van algen

en zilte gewassen.

tevens ontstaat langs deze zoom de kans om ‘biobouwers’ te testen; vormen van

kustverdediging waarbij schelpdieren en gewassen worden ingezet.


OnDErzOEksCEntruM

Het onderzoekscentrum WadlAB, gevestigd in een herplaatst boorplatform nabij

Eemshaven huist tevens een informatie- en bezoekerscentrum en de WadlAB proeverij.

Hier proeft men letterlijk de zilte zaligheden van de proefvelden in de vorm

van getijde tapas.

in de schets is sprake van een groot gebied. van Delfzijl tot voorbij de noordkaap.

Dit kan gefaseerd worden ontwikkeld. Op korte termijn het deel ten zuiden van de

Eemshaven (waar de dijk snel moet worden aangepakt) en later pas het noordelijk

deel, wanneer daar de dijken aan de beurt zijn.

FAsE 2 (Xe toetsing):

uitbreiding WadlAB

Eemshaven

FAsE 1 (3e toetsing):

WadlAB als dubbele kustverdediging


Delfzijl

25

26

zoutminnende landbouw


aquacultuur en natte proefvelden

windkolonie

boorplatform

aanvoerkanaal

kwelderteelt

proefvelden biobouwers

aquafarming

WadlAB research &

wadtapa’s restaurant

Eemsmonding Borkum

zilt onderzoek


27

28

( 5 ) draden spannen

vanuit de stad Groningen worden ‘draden’ gespannen; twee draden verbinden stad

en wad en één draad volgt als doorgaande route de kustlijn. kenmerk van deze

draden is dat zij:

• gebruik maken van cultuurhistorische structuren, deze nieuwe kracht bijzetten

en hernieuwde zeggingskracht verschaffen;

• de missing links aanvullen;

• langs bestaande ‘ontmoetingspunten’ en cultuurhistorische ‘objects trouvee’

voeren;

• hun eindpunt vinden in een verbijzonderd punt aan de wadkust.

langs het reitdiep, van Groningen naar

de lauwerszee

Deze ‘draad’ volgt vanuit de High knowledge Campus het reitdiep en passeert onderweg

een aantal ‘mind-catchers’ die tezamen deze route couleur locale verschaffen.

Eindpunt van deze draad is vaandeldrager ‘Onttemd lauwersmeer’.

1. Als gezegd start de route vanuit de High knowledge Campus. De ruG-campus

is met de tram bereikbaar vanuit de binnenstad en grenst aan het reitdiep.

2. vandaar bereikt men de teeltplaat en Warmoezerijen (zie 6). De teeltplaat -aan

de laatste tramhalte- is een voormalig baggerdepot waar een teeltlandschap op

hoogte is ontwikkeld. studenten en onderzoekers lunchen hier met vers geteelde

producten, terwijl de yup in zijn lunchwandeling nog even vergeten groentes

koopt bij de Landmarkt. Aangrenzend volgen de low-profile landgoederen van

de Warmoezerijen de meandering van een oude loop van de Hunze.

3. via de (vernatte) Hunzeloop passeert men het oudste landschap van Groningen,

nationaal landschap Middag-Humsterland, met haar wierden, haar


4.

5.

6.

7.

kleinschalige verkaveling en micro-reliëf.

vandaar bereikt men Café Hamming, vanouds pleisterplaats voor de reiziger.

Hier laaft men zich, geniet men van de Groningse dis en van de verkoeling die

het water biedt.

Vanaf Café Hamming vervolgt de route via nieuwe voet- en fietspaden over de

kruin van oude zeedijken langs pareltjes als Aduarderzijl, de Allersmaborg en

het Electragebouw richting vissersdorp zoutkamp aan de monding van het

reitdiep.

Men doorkruist het oerlandschap van de lauwerszee met een ruime bocht

langs het verdronken oefendorp Marne om aan te komen op het waddenwoud

van eiland lauwersoog.

Het slotstuk van deze draad wordt gevormd door het nieuw te ontwikkelen

Museum van het Waddenland.

naast deze ‘route door de velden’ verbindt een uitgebreid vaarnetwerk de stad

Groningen met de Wadkust. Dit vaarnetwerk bestaat uit het reitdiep (staande mastroute)

aangevuld met tientallen maren die doordringen tot in de harten van vrijwel

alle dorpen. Dit netwerk is al helemaal aanwezig en bevaarbaar voor kleine (motor)

bootjes. Het is één van de grote geheimen van het Groninger landschap. Waar

Friesland bekend staat als een ‘bevaarbaar’ landschap, geldt dat niet voor de provincie

Groningen. Dit komt mede door het ontbreken van aantrekkelijke pleisterplaatsen

langs het vaarnetwerk. ingedutte dorpshaventjes wordt nieuw leven ingeblazen

als recreatieve knooppunt (aanlegplaats, overnachting, horeca).

Een derde verbinding tussen de stad Groningen en het lauwersmeer is de n361 –

Waddenallee. Deze snelle verbindingen langs de dorpen op de kwelderwal wordt

van begin tot eind in de laanbeplanting gezet.

museum v/h Waddenland

zoutkamp

reitdiep

n361 ‘Waddenallee‘

cafe Hamming

low-profile landgoederen

vernatten Hunzeloop

teeltplaat & tramhalte

brainport ruG


29

30

( 6 ) parels poetsen

naast de ontwikkeling van een aantal echte ‘bestemmingen’ wordt langs de draden

ingezet op het oppoetsen van bestaande parels en het ontwikkelen van nieuwe parels,

door het stimuleren van initiatieven van onderop. De draden rijgen bestaande

parels aaneen, waardoor lokale campings, B&B’s, koffiehuizen, borgen en oudheidskamers

betekenis krijgen als onderdeel van een groter geheel, een route.

Aan deze draden worden nieuwe, lokale initiatieven gestimuleerd, passend bij de

nuchterheid van de kust.

voorbeelden hiervan zijn de ‘Warmoezerijen’ en ‘nacht op stelten noordpolderzijl’

Warmoezerijen

De 18e eeuwse kaarten tonen de steden als vestingen. Bolwerken beschermden

de inwoners van de stad tegen aanvallen van buiten af. Direct achter het bolwerk

lagen de tuinderijen, waar groente en fruit werd verbouwd, daarachter begonnen

de uitgestrekte landerijen, de korenvelden van wat later uit zou groeien tot Frank

Westerman’s ‘graanrepubliek’.

Het voorstel is deze ‘tuinderijen’ in nieuwe stijl terug te brengen, als plekken nabij

de rand van de stad, waar de stedeling zijn eigen producten kan telen en ontspanning

vindt. Deze ‘Warmoezerijen’ zijn stadslandbouw en ‘nieuwe buitenplaats’ in

één. stedelingen kunnen tegen agrarische waarde een stuk grond kopen van 5000

m2 met het recht hierop een bescheiden zomerhuis te bouwen. Dit zomerhuis is

architectonisch hoogwaardig en tegen lage kosten te realiseren. Het huis is gerieflijk,

maar niet geschikt voor permanente bewoning. voor 65.000 euro (grond en

woning) realiseert men zijn low-profile buitenplaats, een prijs die ook in Noord-Nederland

uitnodigend is. Op deze low-profile buitenplaats geniet men zijn vrijheid,

geniet men het buitenleven, is men boer op eigen land.


Groningen stad met tuinderijen rondom en grenzend aan de stad

low-profile buitenhuis

COUNTRY COTTAGE 08-09-2009 12:09 Pagina 1

wonen

vergezichten

in de COUNTRY COTTAGE

natuur

R

Groningen stad

ruG High knowledge Campus

teeltplaat

oranjerie & restaurant op voormalig baggerdepot

als vertikaal hoogtepunt v/d Warmoezerijen

moestuinen

staande mastroute reitdiep

warmoezerijen

tuinieren


31

32

nacht op stelten noordpolderzijl

noordpolderzijl is de meest gefotografeerde plek aan de Groningse Waddijk, met

aan de landzijde de uitspanning, aan de wadzijde de kleine wadhaven. Het is een

bijzondere plek, daar aan het einde van het land. Met de rollen king pepermunt en

italiano nog in de vitrine naast de kassa, waant men zich terug in andere tijden.

Het is een plek voor de doordouwer, de onverschrokkene die niet bang is voor de

ruimte, en niet opziet tegen een lange tocht door weer en wind. Maar toch, ook

voor de doordouwer en de onverschrokkene is de beloning wellicht wat schamel.

Dat zit hem deels in wat er te veel is, deels in hetgeen er ontbreekt.

te veel en voor de situatie ongepast zijn de landschapskunst op de oude sluis, die

in al haar drukte afbreuk doet aan de rust en authenticiteit van deze plek, en de bossingels

bij de parkeerplaats, die afbreuk doen aan de openheid en de ongenaakbaarheid

van deze plek. te weinig, wie de plek bereikt heeft zou er langer willen blijven,

op willen gaan in de elementen, weer en wind, het wisselen van de kleuren, het

ondergaan van de zon, de sterrenhemel, het ochtendgloren willen ervaren.

Daartoe stellen wij de paalhutten voor, hier boekt men zijn ‘nacht op stelten’ en

daarmee een onvergetelijke ervaring.


nacht op stelten

‘t zielhoes

wadlopen

zeehaven noordpolderzeil

Borkum

stelthutten

overnachten

herberg ‘t zielhoes

kano opstapplek

getijdehaventje


33

34

( 7 ) colofon

initiatiefnemer:

Atelier Fryslân

Eewal 66

8911 Gt leeuwarden

t 058 - 2333980

e info@atelierfryslan.nl

w www.atelierfryslan.nl

Mark Berger

ingrid Elgersma

ilse luijken

peter de ruyter

Abe veenstra


uitvoerend advies bureau:

Bosch-Slabbers landschapsarchitecten

1 e sweelinckstraat 30

2517 GD Den Haag

t 070 - 3554407

e den-haag@bosch-slabbers.nl

w www.bosch-slabbers.nl

tijs van loon

Ian Officer

steven slabbers

PDF De waddenkust ontwaakt - Atelier Fryslân

Do you know the secret to free website traffic?

Delete template?

Save as template?