30.09.2013 Views

this book

this book

this book

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

size, soil, wAter And spAce<br />

Alexander Herrebout en Gerwin de Vries<br />

2007-2009


size, soil, wAter And spAce<br />

<strong>this</strong> small <strong>book</strong> is a collection of images, texts, studies and designs<br />

by Alexander herrebout en Gerwin de Vries in the period 2007-2009<br />

it is not a complete survey or portfolio, but a rough collection in<br />

which fascinations and working methods become visible<br />

the startstipendium of the fonds BKVB gave us the possibility to work<br />

freely on competitions, research and excursions


SIZE<br />

>Groot Noordhollandschkanaal 2040<br />

>Bermpark<br />

SOIL<br />

>Dredge landscape park<br />

>Tussenland<br />

>Dig into deep<br />

WATER<br />

>Tallinn waterspace<br />

>Venlo bridge<br />

>Terschelling<br />

SPACE<br />

>Landscape airport<br />

>Green carpets<br />

text<br />

process<br />

statistics


size


Groot noordHollAndscH KAnAAl 2040<br />

Kanalenkoning WillemI, who created<br />

the Noordhollandsekanaal in 1824,<br />

which meant an enourmous economic<br />

impulse at that time


1 2009<br />

concept for widening the Noordhollandsch Kanaal and adding program<br />

2 enlarging 3 adding program


1500 lakes 1700 polders 1824Noordhollandsch<br />

kanaal<br />

1900 Noordzeekanaal<br />

woningen<br />

(X1000)<br />

5 2<br />

dijk Wieringermeer<br />

20km<br />

Westfriese omringdijk<br />

126km<br />

Stelling van Amsterdam<br />

135km<br />

Noordhollandsch kanaal<br />

80km<br />

1950 2009 2040 linair landscape structures as a basis<br />

for new porgram<br />

bedrijven<br />

ha (x100)<br />

ringvaart Haarlemmermeer<br />

60km


the added program depends on the<br />

location<br />

Kop Noord Holland<br />

Binnenduinrand<br />

Oost-Graftdijk<br />

Purmerend<br />

Waterland<br />

locatie 2009<br />

2040<br />

Zijpepolder<br />

binnenduinrand<br />

Kogerpolder<br />

Wormerland<br />

Waterland<br />

N9 op Kanaaldijk<br />

Kanaaldijk<br />

Kanaaldijk<br />

Jaagpad<br />

Kanaaldijk met n9<br />

Stammeerdijk<br />

Kanaaldijk met N235<br />

Westfriese dijk<br />

Oost Graftdijk<br />

Zuiddijk<br />

Anna Paulowna polder<br />

Koggenland<br />

de Rijp<br />

Waterland<br />

de Beemster<br />

binnenduinrand<br />

Zijpepolder<br />

Nieuwe Kanaaldijk met A9<br />

Kogerpolder<br />

Nieuwe Kanaaldijk<br />

Wormerland<br />

nieuwe kanaaldijk<br />

bedrijven en woningen<br />

Waterland<br />

nieuwe kanaaldijk<br />

A9 naast Kanaaldijk<br />

recreatiewoningen<br />

oude Kanaaldijk als brede oever<br />

rietwoningen<br />

Stammeerdijk als aanlegkade met pond<br />

kanaalvillas<br />

oud Jaagpad met windmolen<br />

oude kanaaldijk<br />

oude Kanaaldijk<br />

Kanaaldijk met N235<br />

zorgerven<br />

Westfriese dijk<br />

Oost Graftdijk<br />

Zuiddijk<br />

Nieuwe Kanaaldijk<br />

Waterland<br />

Anna Paulowna polder<br />

Koggenland<br />

de Rijp<br />

de Beemster


living on the Groot Noordhollandsch Kanaal<br />

housing<br />

watergardens<br />

roads and<br />

parking<br />

Alnus cordata<br />

filtersystem<br />

water<br />

dike with<br />

Populus<br />

nigra


development in time<br />

2009 existing<br />

2015 investment landscape<br />

2025 new dike<br />

rietzone<br />

2040 Groot Noordhollandsch Kanaal<br />

Wormerland<br />

100m 500m<br />

N<br />

omdijkte boerderij<br />

kanaalwonen<br />

Beemster<br />

vaarroutes<br />

zuiddijk<br />

kanaaldijk met erven<br />

rietzone<br />

bedrijven<br />

fort ad zuiddijk<br />

Nieuwe Kanaaldijk


2<br />

zicht over de nieuwe kanaaldijk, lange lanen van populieren geven een indrukwekkend beeld van een nieuw groots landschap van Amsterdam tot Den Helder


ermpArK<br />

Sluiseiland is a lost piece<br />

of land between two canals<br />

in the outskirts of the city<br />

Gouda. Different racing tracks<br />

in the surroundings, like<br />

kart-, racebiking-, running-,<br />

crossbike-, skeeler- and (ice)<br />

skateroutes, are combined in<br />

a dynamic multifunctional<br />

racelandscape; BERMPARK.<br />

kart<br />

skeeler<br />

t1 t2 t3<br />

running<br />

cross<br />

bike<br />

skatecompetition<br />

mowing<br />

flowers<br />

4x year<br />

mowing<br />

paths<br />

10x year<br />

waterlens<br />

riet/zegge


soil


dredGe lAndscApe pArK


ships<br />

waterstorage<br />

pollution<br />

waterclarity<br />

dredge exists out of water and soil<br />

the soil is a fraction of<br />

sand, peat en clay<br />

pollution attaches only to<br />

clay and peat<br />

The Delta of Holland can bloom because of an ingenious water system. But right now the dense urbanized western part of Holland is facing<br />

a problem: an amount of polluted dredge in the water system. This dredge causes a drainage and environmental problem in the water system.<br />

The need to take out the dredge will increase because of climate change and growing urbanisation


shipping the polluted dredge from the watersystem of the in the randstad to the Haarlemmermeerpolder


The dredge is taken to the Haarlemmermeer<br />

polder, and cleaned with different<br />

cleaning techniques. Salty exfiltration<br />

water in de Haarlemmermeer polder, which<br />

is 5,5m below sealevel, is used to clean<br />

certain dredge. In <strong>this</strong> way the salt<br />

water, which causes problems for the<br />

watersystem, is kept on one place. Sand<br />

can be won from sandy dredge and is used<br />

for the expanding building sites nearby.<br />

Within 20 years of cleaning time <strong>this</strong><br />

dredge cleaning landscape will evolve<br />

into a dredge landscape park. It will be<br />

a park with unique environments, which<br />

can only exist with the ingredients from<br />

dredge. The history of dredge cleaning<br />

will be sensible in the park.


ET HET LANDSCHAP<br />

AFDALING AFDALING NAAR KLEI NAAR KLEI<br />

diG into deep<br />

This is a proposal for a competition<br />

to promote the brickindustry. In the<br />

east of Holland, next to the city of<br />

Nijmegen, the chimneys of brickfactories<br />

are the cultural landmarks in a flat<br />

riverlandscape existing of rivers and<br />

uiterwaarden.<br />

As the assignment asked for a recognizable<br />

landmark or watchtower made of bricks,<br />

we proposed a change of perspective by<br />

making a pathway from the dikes down to<br />

the uiterwaarden. This path consists out<br />

of the rescaled dikeprofile which turns<br />

around slowly. In <strong>this</strong> way the view from<br />

the dike shows the scale and openness of<br />

the riverlandscape and switches slowly<br />

to a view on the soil, the clay and the<br />

bricks used as paving<br />

HET HET LANDSCHAP<br />

AFDALING AFDALING NAAR NAAR KLEI KLEI


HET PAD<br />

DIG<br />

DIG<br />

INTO<br />

INTO<br />

DEEP<br />

DEEP<br />

VERKLEIND DIJKPROFIEL BESTRAAT MET KLINKERS IN WAALFORMAAT OMGEKEERD DIJKPROFIEL BESTRAAT MET KLINKERS IN WAALFORMAAT<br />

VERKLEIND DIJKPROFIEL BESTRAAT MET KLINKERS IN WAALFORMAAT OMGEKEERD DIJKPROFIEL BESTRAAT MET KLINKERS IN WAALFORMAAT<br />

UITVERGROTE BAKSTENEN IN HET WATER ALS SPEELAANLEIDING IN ROUTE<br />

UITVERGROTE BAKSTENEN IN HET WATER ALS SPEELAANLEIDING IN ROUTE<br />

bestratingsverbanden<br />

bestratingsverbanden<br />

inzooms plekken<br />

inzooms plekken<br />

ECOLOGISCHE VOORZIENINGEN GEKOPPELD AAN PAD<br />

ECOLOGISCHE VOORZIENINGEN GEKOPPELD AAN PAD<br />

OMGEKEERD DIJKPROFIEL BESTRAAT MET KLINKERS IN WAALFORMAAT<br />

OMGEKEERD DIJKPROFIEL BESTRAAT MET KLINKERS IN WAALFORMAAT<br />

UITLOPEND IN TALUD IN DECORATIEF VERBAND<br />

UITLOPEND IN TALUD IN DECORATIEF VERBAND


tussenlAnd<br />

Tussenland 2030 growing with a system of piers in de Westerschelde


The piers restore an old ecosystem called Tussenland. Tussenland has valuable bird habitats and will<br />

protects the coast against bigger waves and the rising of the sealevel.Tussenland also creates unique<br />

possibilities for living


ships need deeper canals ecosystems are disappearing waves are getting bigger<br />

Tussenland 1750 Tussenland 2006


1.sand<br />

2.muddy sand<br />

3.slik<br />

2<br />

3<br />

redevelopment of Tussenland with piers: system of sedimentation ecosystem<br />

1<br />

birdpopulation<br />

(sand; grauwe<br />

gans, smient.<br />

slik: bergeend,<br />

kluut)


Caissonhouses are filled with water and sink to the bottom<br />

Sand will sedimentate on the houses and they will get stuck. The houses are now reachable


T=0 Current situation at the village Breskens > T=10 Making a pier straight on the coastline and letting<br />

water inland. Sandbanks will grow on the pier and new<br />

housing typologies are build<br />

> T=30 Tussenland with new routes and living<br />

possibilities<br />

sandbank<br />

pier<br />

hovercraft<br />

zonering<br />

slikbank<br />

caissonhouses<br />

waterhouse<br />

new village<br />

Breskens


water


tAllinn wAterspAce<br />

expandable fish market at Tallinn waterspace


Tallinn has a lack of good<br />

public space and it is<br />

mainly caused by two things.<br />

Privatized and fragmented<br />

urban development, which<br />

causes urban activity to<br />

happen inside buildings<br />

instead of being part of<br />

urban public space, and the<br />

dominance of the car, which<br />

makes it impossible for<br />

pedestrians and cyclists<br />

to move around the city.<br />

Tallinn wants to be a<br />

city on the water and<br />

the development of the<br />

old harbor areas, on the<br />

northern part of the city,<br />

give good opportunities<br />

to create a new urban<br />

waterfront. To connect<br />

the old city to <strong>this</strong> new<br />

waterfront, the city park<br />

surrounding the old city<br />

should be expanded towards<br />

the water.<br />

terschelling 2040<br />

EXISTING: city park and old harbourareas 2009 PROGRAM: new and existing public activities<br />

ROUTES: pedestrian and cycle routes connecting the city, a new<br />

tramline along the waterfront and a public boulevard on the water<br />

15<br />

14<br />

1<br />

13<br />

2<br />

11<br />

12<br />

5<br />

3<br />

1 2<br />

4 6<br />

10<br />

9<br />

1 maritime museum (old bunker)<br />

2 waterfront appartments (old prison)<br />

3 cafe/fish market/yacht harbour<br />

4 cultural factory/city park<br />

5 linnahal unesco monument/boatHelsinki<br />

6 Tallinn boat passenger terminal<br />

7 Tallinn concert hall<br />

8 city beach<br />

9 new city centre<br />

10 Estonian theatre & drama theatre<br />

11 st Johnschurch<br />

12 Veeno dramatheatre<br />

13 st Charles church<br />

14 Toompea castle<br />

15 bus/train station<br />

BUILDING: building program 2040, orientated on the park and the<br />

water<br />

7<br />

8


concept 1. open up concept 2. parkspace and waterspace concept 3. old and new buildings orientated<br />

on parkspace and waterspace<br />

creating a new public space on the water<br />

concept 4. boulevard with different<br />

characters; monument, city and sun


public functions<br />

1 cafe<br />

2 city administration office<br />

3 fish restaurant<br />

4 fish market<br />

5 public swimming pool<br />

6 yacht harbour<br />

waterboulevard<br />

routenetwork<br />

parkspace and waterspace<br />

1<br />

2<br />

3<br />

4<br />

5<br />

6


2009, existing situation, old industrial buildings surrounded by unused fields of grass. There is no direct visual<br />

relation to the water, because of the impossibility to use the water edges.<br />

2011, Tallinn will be the cultural capital of Europe in 2011. The event is strategically used to build the public<br />

spaces. The activities are placed on pieces of unused land, which later will be used for building or for the waterspace.<br />

A cultural kilometer will lead pedestrians from the old city to the new waterspace.<br />

2020, the building program is intensified and the waterspace gets its final form. The waterspace has a width of<br />

150m, which visually links the location to the Baltic sea. The functions are located directly on the edge of the waterspace,<br />

a boulevard.<br />

800m<br />

900m<br />

700m<br />

1000m<br />

0m<br />

600m<br />

100<br />

500m<br />

200m<br />

300m<br />

100m<br />

400m<br />

100<br />

900<br />

800<br />

700<br />

600<br />

500<br />

400<br />

300<br />

200<br />

100<br />

0


C<br />

D<br />

A - cafe<br />

C - fish market<br />

D - swimming pool<br />

B<br />

A<br />

B - city administration building


tAlinn wAterspAce<br />

cafe with roof terras and glass facade


tgeklonken NG A WAVE aan een<br />

ijk tot aan de Noordlevendig<br />

gebied aan<br />

o en de Maas. Dit kan<br />

m van Venlo met het<br />

. Dit door het oranje<br />

og te laten gaan. Zo<br />

lek in de mental map<br />

esprekken over Maas<br />

wingen over klimaatn<br />

in hoofden van de<br />

kade.<br />

Venlo bridGe<br />

CATCHING Venlo A WAVE<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

Venlo herontwikkeld de Maaskade. Venlo wordt weer vastgeklonken aan een<br />

landschappelijke structuur van formaat die loopt van Frankrijk tot aan de Noordzee.<br />

Een dynamisch systeem. Hierdoor ontstaat een nieuw levendig gebied aan<br />

de Maas.<br />

Maas<br />

Leven aan de Maas betekend genieten van zicht en ruimte en de aantrekkingskracht<br />

van water. Maar leven aan de Maas betekend vooral ook het leven met<br />

dynamiek. In de winter kan het het waterbed van de Maas tot wel 150 x zoveel<br />

te verstouwen krijgen dan in de zomer (3000 m3). Dit betekend concreet dat een<br />

paar dagen zware CATCHING regenval in A de WAVE Ardennen icm smeltend sneeuw een hoogwatergolf<br />

veroorzaakt die zorgt voor hoogwater op de Limburgse Maas.<br />

Venlo<br />

CATCHING A WAVE<br />

Venlo herontwikkeld de Maaskade. Venlo wordt weer vastgeklonken aan een<br />

Because of expected intensive Hoogwatergolf, rainfall waneer komt ie?<br />

landschappelijke structuur van formaat die loopt van Frankrijk tot aan de Noordzee.<br />

Een dynamisch systeem. Hierdoor ontstaat een nieuw levendig gebied aan<br />

Rijkswaterstaat voorspelt de waterstanden in de Maas. Deze zijn minder ver<br />

de Maas.<br />

in the near future the vooruit river te voorspellen Maas dan de standen voor bijv. de Rijn. Dit komt omdat de waterstanden<br />

in de Maas veel sneller veranderen. Maas<br />

has to cope with higher waterlevels.<br />

Leven aan de Maas betekend genieten van zicht en ruimte en de aantrekkings-<br />

Deze voorspellingen moeten worden gecommuniceerd kracht van naar water. bewoners Maar leven en aan overhe- de Maas betekend vooral ook het leven met<br />

Venlo is a city on the Maas den. Dit is lastig in door the de tijdsdruk (snelheid golf) dynamiek. en de verschillende In de winter kan het communi-<br />

het waterbed van de Maas tot wel 150 x zoveel<br />

catiekanalen naar lokale burgers toe.<br />

te verstouwen krijgen dan in de zomer (3000 m3). Dit betekend 2concreet<br />

dat een<br />

<br />

<br />

paar dagen zware regenval in de Ardennen icm smeltend sneeuw een hoogwa-<br />

south of the Netherlands and will<br />

tergolf veroorzaakt die zorgt voor hoogwater op de Limburgse Maas.<br />

<br />

Barometer van Venlo<br />

face these watermasses that <br />

Ons voorstel in is om some de brug te gebruiken als icoon Hoogwatergolf, voor Venlo waneer en de komt Maas. ie? Dit kan<br />

Rijkswaterstaat voorspelt de waterstanden in de Maas. Deze zijn minder ver<br />

cases can cause floodings. door de brug, These<br />

als icoon voor de verbinding van vooruit het centrum te voorspellen van dan Venlo de standen met het voor bijv. de Rijn. Dit komt omdat de wa-<br />

Maaswater, de waarschuwing geven voor de hoogwatergolf. terstanden in de Dit Maas door veel sneller het oranje veranderen.<br />

Deze voorspellingen moeten worden gecommuniceerd naar bewoners en overhe-<br />

highwater waves are hard voetgangersdeel to predict. dat in het midden van de brug ligt, omhoog te laten gaan. Zo<br />

den. Dit is lastig door de tijdsdruk (snelheid golf) en de verschillende communi-<br />

krijgt de Maas, niet alleen fysiek maar ook mentaal, catiekanalen een plek naar lokale in de burgers mental toe. map<br />

Because of <strong>this</strong> a new van bridge de Venloenaar. for<br />

Barometer van Venlo<br />

Venlo will solve <strong>this</strong> problem.<br />

Ons voorstel is om de brug te gebruiken als icoon voor Venlo en de Maas. Dit kan<br />

door de brug, als icoon voor de verbinding van het centrum van Venlo met het<br />

Openbare ruimte<br />

Maaswater, de waarschuwing geven voor de hoogwatergolf. Dit door het oranje<br />

When a waterwave is expected from<br />

voetgangersdeel dat in het midden van de brug ligt, omhoog te laten gaan. Zo<br />

De brug wordt publieke ruimte en beidt aanleiding krijgt voor de Maas, gesprekken niet alleen fysiek over maar Maas ook mentaal, een plek in de mental map<br />

Belgium, the bridge will en go Venlo, up. over hoogwatergolven The en laagwater, over van beschouwingen de Venloenaar. over klimaatveranderingen,<br />

voor uitwisseling van gedachten en ideeën in hoofden van de<br />

bridge has a bright orange pedestrian<br />

BAROMETER VAN VENLO mensen. Een plek om te genieten van de Maas en Openbare de Maaskade.<br />

ruimte<br />

<br />

De brug wordt publieke ruimte en beidt aanleiding voor gesprekken over Maas<br />

part which contrasts with the water. It<br />

en Venlo, over hoogwatergolven en laagwater, over beschouwingen over klimaat-<br />

<br />

veranderingen, voor uitwisseling van gedachten en ideeën in hoofden van de<br />

will respond to the waterfluctuations BAROMETER VAN VENLO mensen. Een plek om te genieten van de Maas en de Maaskade.<br />

<br />

of the river. The bridge is in the<br />

Venlo<br />

Venlo STAD herontwikkeld 1 de Maaskade. Venlo wordt weer vastgeklonken aan een<br />

3<br />

public landschappelijke space structuur van formaat of die loopt Venlo van Frankrijk tot aan a de Noordclearly<br />

zee. Een dynamisch systeem. Hierdoor ontstaat een nieuw levendig gebied aan<br />

visible de Maas. spot, in <strong>this</strong> way the bridge<br />

BELEVING<br />

<br />

Maas will set the relation between the<br />

Leven aan de Maas betekend genieten van zicht en ruimte en de aantrekkings- <br />

kracht van water. Maar leven aan de Maas betekend vooral ook het leven met<br />

river dynamiek. and In de winter the kan het city. het waterbed van People de Maas tot wel 150 will x zoveel live<br />

te verstouwen krijgen dan in de zomer (3000 m3). Dit betekend concreet dat een<br />

with paar the dagen zware dynamics regenval in de Ardennen of icm smeltend the sneeuw river een hoogwa- Maas.<br />

<br />

<br />

1<br />

Venlo<br />

Venlo BAROMETER herontwikkeld VAN VENLO de Maaskade. Ven<br />

landschappelijke Venlo in wintermaand. Afvoer Maas structuur 230 m3/s. Brug in rust. van formaat d<br />

1<br />

3<br />

zee. Een dynamisch systeem. Hierdoor o<br />

<br />

<br />

Venlo<br />

de Maas.<br />

Maas<br />

2 de Maas.<br />

4<br />

Leven aan de Maas betekend genieten v<br />

<br />

<br />

Venlo<br />

kracht Maas in wintermaand. Voorspelde afvoer Maas 3000m/s binnen 48 uur.<br />

Waarschuwing! van Oranje water. voetgangersdeel Maar van de brug komt leven omhoog.t aan de Ma<br />

Leven aan de Maas betekend genieten van zic<br />

dynamiek. Venlo In in wintermaand. de Voorspelde winter afvoer Maas 3000m/s binnen kan 48 uur.<br />

kracht het het wate<br />

Waarschuwing! van Oranje water. voetgangersdeel Maar van de brug komt leven omhoog.t aan de Maas be<br />

te verstouwen dynamiek. In krijgen de winter dan kan in het de het zomer waterbed (3v<br />

paar dagen te verstouwen zware krijgen regenval dan in de in zomer de Ardenn (3000 m<br />

tergolf veroorzaakt die zorgt voor hoogw<br />

<br />

<br />

<br />

STAD1 3<br />

<br />

BELEVING<br />

Venlo in wintermaand. Voorspelde afvoer Maas 3000m/s binnen 48 uur.<br />

Waarschuwing! Oranje voetgangersdeel van de brug komt omhoog.t<br />

BELEVING<br />

high water wave from Belgium reaches Venlo<br />

within 24 hours<br />

Venlo herontwikkeld de Maaskade. Venlo 4 wor<br />

landschappelijke Venlo in wintermaand. Afvoer Maas structuur 230 m3/s. Brug in rust. van formaat die loop<br />

zee. Een dynamisch systeem. Hierdoor ontstaa<br />

zicht brug vanaf Havenkade bij naderende hoogwatergolf<br />

paar dagen zware regenval in de Ardennen icm<br />

tergolf veroorzaakt die zorgt voor hoogwater o<br />

en de aantrekkingsal<br />

ook het leven met<br />

tot wel 150 x zoveel<br />

end concreet dat een<br />

<br />

sneeuw een hoogwa-<br />

<br />

gse Maas.<br />

<br />

tergolf veroorzaakt die zorgt voor hoogwater op de Limburgse Maas.<br />

Hoogwatergolf, waneer komt ie?<br />

<br />

<br />

Venlo in wintermaand. Afvoer Maas 230 m3/s. Brug in rust.<br />

Hoogwatergolf, waneer komt ie?<br />

eze zijn minder ver<br />

Rijkswaterstaat voorspelt de waterstanden in de Maas. Deze zijn minder ver<br />

Venlo in wintermaand. Afvoer Maas 230 m3/s. Brug in rust.<br />

vooruit te voorspellen dan de standen voor bijv. de Rijn. Dit komt omdat de waterstanden<br />

in de Maas veel sneller veranderen.<br />

t komt omdat de wabewoners<br />

en overherschillendecommuni-<br />

Deze voorspellingen moeten worden gecommuniceerd naar bewoners en overheden.<br />

Dit is lastig door de tijdsdruk (snelheid golf) en de verschillende communicatiekanalen<br />

naar lokale burgers toe.<br />

Barometer van Venlo<br />

Ons voorstel is om de brug te gebruiken als icoon voor Venlo en de Maas. Dit kan<br />

door de brug, als 2icoon<br />

voor de verbinding van het centrum van Venlo met het<br />

Maaswater, locatie de brug waarschuwing verschoven geven voor naar de “marktentree” hoogwatergolf. Dit door het oranje<br />

voetgangersdeel dat in het midden van de brug ligt, omhoog te laten gaan. Zo<br />

krijgt de Maas, niet alleen fysiek maar ook mentaal, een plek in de mental map<br />

2<br />

locatie brug verschoven naar “marktentree”<br />

<br />

logische lijn centrum Venlo - Maas<br />

logische lijn centrum Venlo - Maas brug onderdeel openbare verblijfsruimte<br />

4<br />

brug onderdeel openbare verblijfsruimte<br />

bij hoogwater zicht op Maas<br />

bij hoogwater zic<br />

van de Venloenaar.<br />

<br />

Openbare ruimte<br />

De brug wordt publieke ruimte en beidt aanleiding voor gesprekken over Maas<br />

en Venlo, over hoogwatergolven en laagwater, over beschouwingen over klimaatveranderingen,<br />

voor uitwisseling van gedachten en ideeën in hoofden van de<br />

mensen. Een plek om te genieten van de Maas en de Maaskade.<br />

Venlo in wintermaand. Voorspelde afvoer Maas 3000m/s binnen 48 uur.<br />

Waarschuwing! Oranje voetgangersdeel van de brug komt omhoog.t<br />

zicht brug vanaf Havenkade bij naderende hoogwatergolf<br />

Venlo in wintermaand. Hoogwatergolf 3000m/s bereikt Venlo. Oranje voetgangers-<br />

Hoogwatergolf, waneer komt ie?<br />

deel staat nog omhoog.<br />

Venlo in wintermaand. Hoogwatergolf 3000m/s bereikt Venlo. Oranje voetgangers-<br />

Rijkswaterstaat voorspelt de waterstanden in<br />

deel staat nog omhoog.<br />

Rijkswaterstaat voorspelt de waterstand<br />

4 vooruit te voorspellen dan de standen voor bijv<br />

zicht op park<br />

vooruit terstanden te voorspellen in de Maas dan veel sneller de standen veranderen. vo<br />

<br />

zicht op park<br />

Deze voorspellingen moeten worden gecommun<br />

terstanden in de Maas veel sneller veran<br />

den. Dit is lastig door de tijdsdruk (snelheid 0 10<br />

50 mgo<br />

Deze voorspellingen Venlo in wintermaand. Golf voorbij. Brug is catiekanalen naar lokale moeten weer in rust. burgers worden toe. geco<br />

den. Dit is lastig door de tijdsdruk (snelh<br />

0 10<br />

Barometer van Venlo<br />

Venlo in wintermaand. Golf voorbij. Brug is weer in rust.<br />

catiekanalen naar lokale burgers toe.<br />

Ons voorstel is om de brug te gebruiken als icoo<br />

door de brug, als icoon voor de verbinding van<br />

Maaswater, de waarschuwing geven voor de ho<br />

bridge in relation to the dynamics of the river<br />

3


low waters in de Ardennen, calm bridge


high waters in de Ardennen, warning bridge


terscHellinG


Den Burg Vlieland West Terschelling Nes Schiermonnikoog Slufter Vliehors Boschplaat Hon Oosterstrand<br />

the sealevel is rising, the most vulnerable places on the Waddeneilanden are the harbours and the tails at the eastern<br />

ends of the islands. How can we make these islands climate proof? Could the harbours become floating harbours?


010 Palengrid t.b.v. duinvorming<br />

Boschplaat Oost-Terschelling<br />

2100 Doemscenario: Geen ophoging<br />

Boschplaat Oost-Terschelling<br />

2010 2100 Activering Doemscenario: stuifduin: Geen Ophoging ophogingBoschplaat<br />

2100 Doemscenario: Geen ophoging<br />

2009 Stuifdijk<br />

2009 Optie Stuifdijk 1: Washover<br />

2010 Palengrid<br />

2010 Palengrid t.b.v. duinvorming<br />

2010 Activering stuifduin: Ophoging Boschplaat<br />

Optie 1: Washov<br />

2010 Optie Palengrid 2: Meerdere t.b.v. washovers duinvorming<br />

2010 Paal 99: Activering Eindpunt stuifduin: Terschelling Ophoging Boschplaat<br />

Paal Optie 99: 1: Washove Verschil<br />

2010 Activering stuifduin 2010 Start duinvorming > 2010 Duinvorm<br />

010 Activering stuifduin 2010 2100 Start Doemscenario: duinvorming Geen ophoging<br />

> 2010 2010 Palengrid Duinvorming 2030 2010 Tussenstadium Activering stuifduin 2050 2010 Maximale Start duinvorming ophoging<br />

Optionele > 2010 Duinvorm washov<br />

010 Palengrid t.b.v. duinvorming<br />

2010 Activering stuifduin: Ophoging Boschplaat<br />

Optie 1: Washover<br />

Optie 2: Meerdere washovers Paal 99: Eindpunt Terschelling Paal 99: Verschil<br />

natural growth of<br />

the Boschplaat at<br />

the eastern end of<br />

Terschelling<br />

010 Activering stuifduin 2010 Start duinvorming > 2010 Duinvorming 2030 Tussenstadium 2050 Maximale ophoging<br />

Optionele washov


proposal for a floating harbour at Terschelling West


space


Looks like its broken, looks like its really really broken<br />

lAndscApe Airport<br />

0 5<br />

1958 1993 2005<br />

30 km<br />

huidige contour groene hart krimp contour vanaf 1958 contour in de praktijk<br />

The Dutch landscape with large skies, a green polder “carpet” and an ingenious system of waterways and dikes is disappearing.<br />

The Green Heart is shrinking; in 1958 it is 2030 km2 and in 2005 it is split into three parts with a total size of 1500k m2 (bron: Grote Bosatlas, West8).<br />

On the right: shrinking of the Green Heart at Zoetermeer (bron: Nieuwe kaart van Nederland)


dwellings<br />

Leidschenveen<br />

glass houses<br />

dwellings/working<br />

dwellings and working<br />

areas Zoetermeer<br />

dwellings<br />

working<br />

areas<br />

glass houses and working areas<br />

Zuidplaspolder<br />

glass houses Boskoop


spAcemAKers<br />

spacemaker : current situation Schiphol planned living areas: outside the influence<br />

zone of Schiphol<br />

planned working areas: inside the influence<br />

zone of Schiphol<br />

From our research we conclude that openness is often found on places where it is not planned. Openness can be found in the influence zone of airports, around electricity<br />

poles and within the smell cirkels of pig farms. For example Schiphol seems to be an important spacemaker in the edge of Amsterdam


ie<br />

aantal passagiers<br />

(x miljoen)<br />

2,0<br />

1,2<br />

0,6<br />

maximale capaciteit huidige locatie<br />

huidige grootte<br />

maximale capaciteit huidige locatie<br />

huidige grootte<br />

2000 2010 2000 2010<br />

maximale capaciteit huidige locatie<br />

huidige grootte<br />

10 2000 2010<br />

aantal passagiers<br />

(x miljoen)<br />

56<br />

38<br />

18<br />

The expected growth of Rotterdam Airport(above) and Schiphol Airport is larger than<br />

the capacity of the airports on their current locations, <strong>this</strong> shows the urgency for a<br />

new airport in the Randstad.<br />

aantal passagiers<br />

(x miljoen)<br />

56<br />

38<br />

18<br />

Concept for Landscape Airport: a new airport which is an economic impulse and<br />

because the influence zone is strongly related to panoramas through the green<br />

heart, it is also an impulse for the landscape (1 influence zone, 2 airport,<br />

3 Noordplaspolder)<br />

1<br />

2<br />

3


airport<br />

(1 new dike, 2 tracks (3800m, 3000m en 2570m), 3<br />

terminal and hangars<br />

panorama’s<br />

recreative roadnetwork<br />

recreative waternetwork<br />

2<br />

3<br />

1<br />

working areas<br />

(1 350 ha bedrijventerrein, 2 kassen en boomteelt met<br />

roeibaan 3 ontwikkelingen zuidplaspolder)<br />

villages on the zone<br />

1<br />

2<br />

land use (1 veenweidegebied, 2 zoning farmers,<br />

3 waterbuffer noordplaspolder, 4 rotte, 5 edge<br />

waddinxveen with rowing track)<br />

1<br />

4<br />

3<br />

2<br />

3<br />

2<br />

5<br />

location of landscape Airport in the southern wing of the deltametropool, in the edge of the Green Heart


sKAndinAViAn (lAndscApe) ArcHitecture


Green cArpets<br />

spread roof of balloons


marketroof of balloons


According to the principles of CIAM, the<br />

western garden city of Amsterdam was<br />

designed by van Eesteren as a continious<br />

field with build objects. In <strong>this</strong><br />

philosophy the classical architectural<br />

typology of a square marked by walls,<br />

like the squares designed by Berlage,<br />

doesn’t really exist.<br />

Originally squares in the postwar layout<br />

were, and still are, programmatic<br />

centerpoints in a very neutral green<br />

public space. To physically mark the<br />

Allebeplein as a square within the<br />

western garden city, a concrete<br />

tilepaved grassfloor and an expressive<br />

roof of balloons are proposed.<br />

Feeding platforms for the Groene<br />

Halsbandparkiet (Psittacula krameri)<br />

are located on top of the balloons.<br />

This exotic bird has its living area<br />

in the Sloterplas and Rembrandtpark and<br />

is an immigrant since 1976 within the<br />

population of city birds in Amsterdam.<br />

The Allebeplein will be marked by a<br />

constant swarm of bright green parakeets<br />

high above the square, visible from the<br />

A10, providing a new exotic identity. The<br />

Damplein has its Doves, the Dappermarkt<br />

it’s Herons and the Allebeplein will now<br />

be known for it’s Parakeets.


spread roof of 2000 balloons<br />

with<br />

feeding platforms for parakeets<br />

market roof of balloons<br />

1 restaurant<br />

2 school<br />

3 library<br />

4 small shops and cafes<br />

5 mosque<br />

6 appartments<br />

7 cafes en restaurants<br />

8 appartments<br />

8<br />

8<br />

1<br />

7<br />

new functions, aimed to create<br />

activity in the evening<br />

2<br />

3<br />

4<br />

5<br />

6<br />

car and pedestrian routes on a<br />

grassfloor of perforated 30x30tiles


Parakeets (Psittacula kramer)<br />

immigrant bird since 1976<br />

from mid Afrika and South East Asia<br />

feeding platforms with different sorts of seeds<br />

latex baloons<br />

glued together in groups<br />

diameter balloon 2,0m<br />

thickness latex 50mm<br />

filled with oxygen and helium<br />

refill 4 times a year<br />

led lights within each 15 balloons<br />

steel cables<br />

balloons are attached to a cable ring<br />

40m above the square<br />

horizontal and vertically attached to<br />

surrounding buildings to change position<br />

with pulley blocks<br />

thickness cables 1,2mm<br />

benches<br />

deriving from the concrete floor in different length<br />

build from basic concrete 30x30 tile<br />

floor<br />

floor made of basic concrete 30x30 tiles<br />

perforated with circles of different sizes<br />

in which grass will grow<br />

different colours of grey


SIZE<br />

>Groot Noordhollandschkanaal 2040 competition Droom NH, provincie Noord Holland, second prize, 2009<br />

>Bermpark competition, Gouda, for Copijn, 2007<br />

SOIL<br />

>Dredge landscape park International Archiprix, Shanghai, first prize, 2007<br />

National Archiprix, nominee, 2007<br />

exhibition paleis Het Loo, 40 landschapsontwerpen, E. de Jong, 2008<br />

>Tussenland competition Nieuw Tij, Zeeland, 2007<br />

>Dig into Deep competition Zwervende Erven, chosen for realisation, 2009<br />

WATER<br />

>Tallinn waterspace competition Europan 10, Tallinn, with Marjolijn Guldemond, 2009<br />

>Venlo bridge competition, Venlo, 2007<br />

>Terschelling with Ronald Rietveld, Atelier Fryslan, 2009<br />

SPACE<br />

>Landscape Airport competition, provincie Zuid Holland, 2009<br />

>Green carpets prix de rome, 2009


text


Het perspectief VAn windenerGie<br />

donderdagavond 14 mei was het nAi het toneel van een vakdebat<br />

over windenergie. zwaargewichten uit de wereld van de ruimtelijke<br />

ordening zoals dirk sijmons (Hns), liliane Geerling (bVr) en<br />

Art zaaijer (omA) gingen op uitnodiging van Yttje feddes,<br />

rijksadviseur voor het landschap, in op de ontwikkelingen<br />

rondom windturbines.<br />

Meer molens, meer problemen<br />

Het debat vormt de aftrap voor het Nationaal Perspectief<br />

Windenergie dat dit jaar zal worden opgesteld, met als opgave<br />

het realiseren van 6000 MW op zowel zee als land voor 2020. In<br />

deze tijd, waarin de begrippen als duurzaamheid, kredietcrisis<br />

en klimaatsverandering zelfs zijn doorgedrongen tot borreltafel<br />

en koffieautomaat, lijkt de windmolen niets meer in de weg te<br />

staan. Toch gaat alles minder snel dan verwacht.<br />

Veel van de problematiek van windmolens hangt samen met<br />

schaalvergroting. De grotere hoogte van de molens zorgt ervoor<br />

dat de onderlinge afstand ook groter wordt, de afstand moet<br />

namelijk minimaal vier keer de masthoogte zijn. Kortom de impact<br />

van windmolens neemt zowel in hoogte als oppervlakte toe. In<br />

ons dichtbevolkte en platte land zorgt dit voor een toenemende<br />

weerstand. Hoe kun je dan toch meer megawatt realiseren?<br />

Het is intussen twee jaar geleden dat Dirk Sijmons als<br />

rijksadviseur van het landschap het advies Windturbines in het<br />

Nederlandse landschap aan de ministers Cramer, Verburg en Van<br />

der Hoeven aanbood. In een soort nabeschouwing op eigen werk vat<br />

Sijmons het advies nog een keer samen. Hij gaat daarbij vooral<br />

in op de semantiek; welke betekenis verbinden mensen aan het<br />

beeld van een windmolen? Er heerst veel weerstand bij burgers<br />

en bestuurders en deze berust niet op rationele argumenten.<br />

Een gevoel van noodzaak ontbreekt. Het belang van de windmolen<br />

moet deze ‘Don Quichottes’ duidelijk worden gemaakt. ‘Maar,’<br />

zegt Sijmons, ‘de ruimtelijke ontwerpkant speelt hierin geen<br />

hoofdrol’.<br />

Liliane Geerling, die Riek Bakker vervangt, toont een studie die<br />

juist ingaat op de betekenis van de windmolen. De zichtbaarheid<br />

van de molen wordt uitgebuit om de relatie tussen het industriële<br />

productielandschap en de molen te laten zien. Industrie heeft<br />

immers energie nodig en de molen levert deze. Een voordeel is dat<br />

plaatsing in een dergelijke landschap weinig aanleiding geeft<br />

tot burgerprotest. Zo kan rond de 5000 MW gerealiseerd worden,<br />

als er tenminste minder strenge veiligheidsvoorschriften en<br />

meer meewerkende partijen zijn.<br />

De aanpak van OMA in het door Art Zaaijer gepresenteerde plan<br />

Zeekracht lijkt op een verder uitgewerkte versie van het meer<br />

schematische plan NL Windpark van MVRDV. De opgave voor een<br />

windmolenpark op zee wordt door OMA opgerekt en omgezet naar<br />

een breed perspectief voor de opwekking van duurzame energie<br />

in de Noordzee. Op termijn kunnen daar ook andere vormen van<br />

energieopwekking een plek vinden, zoals energie uit stroming,<br />

zoet/zout, warmte, wierteelt, aardgas en golfslag - op die<br />

schaal wordt het ook echt iets. De ontwikkelingen worden<br />

mogelijk gemaakt door een ringstructuur van huidige en nieuwe<br />

windmolenparken op zee aan elkaar te koppelen. Niet alleen<br />

Europa zou hiervan kunnen profiteren, er wordt al gekeken of<br />

zonne-energie uit Noord Afrika aangetakt kan worden op deze<br />

structuur. Met het bericht van 17 juni dat Duitse bedrijven 400<br />

miljard willen investeren in zonne-energie uit de Sahara klinkt<br />

dit opeens vrij concreet. Met deze visie wordt de discussie<br />

verlegd van de zichtbaarheid van windmolens naar een discussie<br />

over toekomst van duurzame energie.<br />

Sprawl<br />

Het lijkt erop dat er met de aanstelling van een Task Force<br />

voor de winning van windenergie op zee en een onderzoek naar<br />

de aansluiting op het energienet op land, beweging komt in<br />

de ontwikkeling ervan. Door de relatieve onzichtbaarheid van<br />

windmolens op zee spelen zaken als semantiek er nauwelijks en<br />

zijn grootschalige parken ineens aan te leggen. Dit betekend<br />

niet dat dit de makkelijkste weg is: kaarten laten zien dat er<br />

ook op zee geen tabula rasa bestaat.


Het echte probleem is nog altijd de realisatie van windturbines<br />

op land. Een goed voorbeeld hiervan zijn de plukjes van vier<br />

molens die op plekken waar weinig weerstand is in het landschap<br />

verschijnen, omdat er geen MER aanvraag voor nodig is. Er wordt<br />

vanuit de vakwereld al jaren voor gepleit om windmolens zo op<br />

te stellen dat ze structuren in het landschap accentueren. Maar<br />

door de kleine aantallen kunnen ze niet worden gekoppeld aan<br />

een landschappelijke structuur van formaat. Zo ontstaat er een<br />

sprawl van molens. Om dit tegen te gaan is in het advies van<br />

2007 al een voorstel gedaan voor het instellen vides; gebieden<br />

waar verbod op molens komt om de open ruimte te beschermen.<br />

Vooralsnog is dit voorstel niet uitgewerkt, een verbod vraagt<br />

immers om alternatieve locaties.<br />

In het algemene debat vallen er twee dingen op. De studies richten<br />

zich vooral op grootschalige windparken, bij voorkeur op zee.<br />

Een blik op de kaart leert echter dat de molens nu vooral aan de<br />

randen van Nederland staan, in de open, agrarische landschappen<br />

waar Holland trots op is en internationaal om bekend staat. Veel<br />

van deze windmolens zijn in handen van boeren. Zij verdienen<br />

een aanzienlijk deel van hun inkomen met wind en zijn zo in<br />

staat de beroemde landschappen te onderhouden. Ironisch genoeg<br />

wordt er tegelijkertijd door veel mensen geklaagd dat de molens<br />

de open landschappen vervuilen. Dit dilemma blijft nu liggen.<br />

Als je bedenkt dat 85% van het opgestelde vermogen afkomstig is<br />

van agrariërs en dat deze beroepsgroep meer dan de helft van<br />

het Nederlandse grondoppervlak in handen heeft, is het vreemd<br />

dat een ambitieus plan voor deze opgave ontbreekt.<br />

Verder lijkt het dogma, dat windmolens altijd moeten worden<br />

gekoppeld aan zee en open polders, in Nederland onverminderd<br />

te bestaan, terwijl de nieuwe generatie molens dit verschil<br />

overbodig maakt. Het rendement is door de hoogte in heel<br />

Nederland ongeveer gelijk. Ervan uitgaande dat de visuele<br />

impact minder groot is in een besloten kleinschalig landschap,<br />

is het interessant om te onderzoeken wat het betekend als<br />

ook de zandgronden van ‘hoog’ Nederland in de opgave worden<br />

meegenomen.<br />

Wil het Nationaal Perspectief Windenergie net zo’n succes<br />

worden als bijvoorbeeld Panorama Kraayenhoff voor de Hollandse<br />

Waterlinie dan zal er eerst een duidelijke visie moeten komen<br />

op bovenstaande vraagstukken.


een Goed pArK<br />

de nettenfabriek in Apeldoorn vormde op 15 september het<br />

decor voor een vijftal lezingen over de sociale betekenis<br />

van stadsparken. Grote vraag: wat is er nodig voor een goed<br />

stadspark? Vijf sprekers gaven hun visie.<br />

De aftrap werd gegeven door Steven Coleman van Parks&People<br />

uit Washington. Coleman liet zien dat parken als openbare<br />

plekken een grote sociale betekenis hebben die soms moet worden<br />

herontdekt. Hij beschrijft dit mechanisme aan de hand van het<br />

Marvin Gaye Park in Washington dat door hem, samen met omwonenden<br />

is veroverd op illegale afvalstorters. Door kleinschalige<br />

bottom-up initiatieven zoals het opruimen van puin, het bouwen<br />

van een eenvoudig amfitheater en het organiseren van concerten<br />

speelt dit park ineens een rol in de sociale cohesie van de<br />

wijkbewoners.<br />

Paula Meijerink, van bureau WANTED en docent aan Harvard,<br />

toont in haar projecten een passie voor hedendaags ontwerp<br />

en materialen. De sociale dimensie van landschapsarchitectuur<br />

is de publieke ruimte en, zo stelt zij, in hedendaags Amerika<br />

bestaat dit vooral uit asfalt, alles is immers gemaakt op de<br />

schaal en actieradius van de auto. Dit gegeven blijkt het<br />

vertrekpunt te zijn voor verschillende projecten waarbij asfalt<br />

is toegepast en is onderzocht op bruikbaarheid en esthetica. In<br />

een warrig betoog pleit Meijerink ervoor dat het in een ontwerp<br />

moet gaan om nieuwe creatieve ideeën die verder gaan dan het<br />

gevraagde programma. Wat precies de sociale dimensie is van de<br />

meer naar autonome kunst neigende ontwerpen wordt niet helemaal<br />

duidelijk.<br />

Jos Gadet is sociaal ruimtelijk onderzoeker in Amsterdam. Hij<br />

stelt dat waar goede parken zijn, er ook altijd mensen zijn; het<br />

park is de stad in een groen decor. Van belang voor het slagen<br />

van een park is de locatie in de stad. Een park blijkt goed te<br />

functioneren bij een diversiteit in dichtheid en programma in<br />

de stad gecombineerd met ruimte en rust in het park. Hierbij<br />

valt op dat de lessen van Jane Jacobs uit The Death and Life of<br />

Great American Cities (1961), zoals een goede verknoping met<br />

het omliggende stedelijke weefsel en de noodzaak van menging,<br />

nog steeds springlevend zijn.<br />

Evert Verhagen, als gemeentelijk projectmanager betrokken bij<br />

de realisatie van het Westerpark (ontwerp Kathryn Gustafson) en<br />

het Noorderpark (ontwerp West8) beide in Amsterdam, vindt dat<br />

een goed parkontwerp niet simpelweg het overzetten van wensen<br />

in een ontwerp is, maar dat deze in een ontwerp vertaald moeten<br />

worden naar een helder en duidelijk plan met een eigen gezicht.<br />

Hierin moet de ontwerper de leiding krijgen, want zo stelt<br />

Verhagen, ‘met twintig mensen kun je geen goed boek schrijven’.<br />

Volgens Verhagen functioneren parken goed als ze schoon, groen,<br />

veilig en zichtbaar zijn. Hierbij speelt een juiste diversiteit<br />

in programma een belangrijke rol voor de synergie tussen de<br />

verschillende gebruikers.<br />

Tenslotte laat Edzo Bindels, hoofdontwerper van West8, zien<br />

hoe de sociale aspecten in hun projecten geen vertrekpunt zijn<br />

maar uiteindelijk wel een rol kunnen gaan spelen gedurende<br />

het ontwerpproces. De realisatie van hun ontwerp voor het<br />

Leidsche Rijnpark in Utrecht bleek, ondanks het opzetten van<br />

een speciaal projectbureau van de gemeente, zo moeizaam te<br />

verlopen dat bewoners uiteindelijk zelf de schop ter hand namen<br />

en bomen zijn gaan planten. Ze wilden een park en hebben al een<br />

band met het park voordat het er echt is.<br />

De ontwerpen voor stadsparken in Madrid en op Governers Island in<br />

New York laten zien dat niet alleen aan het gevraagde programma<br />

een plek wordt geboden, ook kunnen toevalligerwijs elementen<br />

zo worden uitvergroot of worden gebruikt dat omwonenden zich<br />

eraan kunnen gaan hechten. Dit ‘logo’ kan een houten fiets zijn<br />

(Governers Island), een skateroute (Leidsche Rijn park) of<br />

een parkstrip met een grafisch bloempatroon van kersenbloesems<br />

(Madrid).


Al deze sprekers willen mooie, goed functionerende parken te<br />

maken; de verschillen in aanpak van hoe dat zou moeten, zijn<br />

overduidelijk.<br />

Coleman neemt de burger bij de arm en voor hem lijkt de sociale<br />

betrokkenheid van burgers bijna een doel an sich te zijn.<br />

Verhagen probeert zo te sturen dat de juiste mix aan mensen en<br />

(sub)culturen bij elkaar komt die het park levendigheid geven.<br />

Zo fungeert het park als een snelkookpan waar de stad in een<br />

groen decor werkelijkheid wordt.<br />

Bindels tenslotte geeft in zijn rol als ontwerper, parken<br />

een eigen gezicht door karakteristieke plekken en objecten te<br />

ontwerpen. Mensen worden verleid het park te ontdekken zodat ze<br />

er zich uiteindelijk mee kunnen identificeren, zelfs als het<br />

park er nog niet eens is.


A wider View<br />

Als onderdeel van de internationale triënnale Apeldoorn vond<br />

maandag 16 juni in Apeldoorn de aftrap van het congres “A wider<br />

View” plaats. in de imposante hal van radio Kootwijk lieten<br />

sprekers vanuit verschillende disciplines hun licht schijnen<br />

over de europese cultuurlandschappen en de grote veranderingen<br />

die hierop afkomen. zo stonden thema’s als globalisatie,<br />

urbanisatie, leisure landscapes en klimaatsverandering op de<br />

agenda.<br />

Als eerste van de sprekers somde Andre van der Zande (Ministerie<br />

van LNV) meteen op hoe deze thema’s zich in het Hollandse<br />

landschap manifesteren. Waar mens zich vroeger voegde naar het<br />

landschap is door schaalvergroting en globalisatie de dynamiek<br />

veel groter geworden. Ingrepen vinden sneller en op grotere<br />

schaal plaats. De schaalvergroting en industrialisatie zorgen<br />

voor megastallen. De maat en schaal van deze stallen verhoudt zich<br />

soms moeilijk tot de plek. Door individualisering, ontzuiling en<br />

groeiende mobiliteit veranderen dorpen in suburbane woonwijken<br />

met bijbehorende kenmerken: snelle vleksgewijze groei op z’n<br />

stads. De binding met het landschap wordt minder, het aantal<br />

standaardtypologische huizen groter. Vanuit Belvedère, de<br />

Nederlandse nota die cultuurhistorie een plek wil geven in<br />

de ruimtelijke planvorming, wordt gewerkt aan bewustmaking en<br />

voorbeeldwerking bij burgers, plannenmakers en overheden.<br />

In Duitsland is voor Internationale Bau Ausstellung Furst-<br />

Pucklerland (IBA) in de omgeving van Cottbus gepoogd de<br />

industriële landschappen van de grootschalige mijnwinning een<br />

eigen betekenis te geven en de oorsprong van de ontgravingen te<br />

laten beleven. Brigitte Scholz toonde een fascinerend gebied<br />

rondom Welzow met het karakter van een maanlandschap waar,<br />

machines groter dan de Eiffeltoren, enorme gaten achterlaten.<br />

Omdat de mijnbouw als economische drager wegvalt zullen in dit<br />

gebied de diepe gaten worden gevuld met water en verbonden door<br />

een vaarroute zodat er een nieuw lakedistrict van 14.000 ha<br />

ontstaat met woningen, scholen en recreatie voorzieningen<br />

daaromheen.<br />

Niet alle voorstellen voor het gebied vielen even goed in de<br />

smaak bij de bewoners: de surrealistische beelden van mensen op<br />

kamelen in een woestijnachtige landschap bijvoorbeeld. Scholz:<br />

“De bewoners zagen liever een mix van a lake, mountain and<br />

castle”. “They made a composition of existing landscapes”.<br />

Curator Eric Luiten, als Belvedère hoogleraar in Delft bezig<br />

met cultuurhistorische opgaven, geeft een mogelijke verklaring<br />

voor de huiver bij de bewoners. Luiten: “We zijn ons vertrouwen<br />

verloren in de huidige transformatie. Er bestaat angst voor het<br />

maken van nieuwe landschappen. Dit komt onder andere doordat<br />

de esthetische blik een grotere rol is gaan spelen. Als de<br />

schoonheid het vertrekpunt is ontstaan er andere landschappen.<br />

De werklandschappen van vroeger zijn niet met het esthetiek<br />

als uitgangspunt gemaakt. De gewaardeerde cultuurlandschappen<br />

van vandaag zijn de werklandschappen van gisteren. Volgens<br />

Luiten gaat het dan ook om een het op waarde schatten van de<br />

historische en huidige situatie, ofwel een verbinding te maken<br />

die de verschillende tijdslagen met elkaar verbindt.”<br />

Hier wordt duidelijk dat het begrip landschap niet eenduidig is.<br />

Landschap wordt blijkbaar nog vaak geassocieerd met frisgroene<br />

golvende grasvelden aan een meer. Parken en tuinen. Groene<br />

plekken op menselijke schaal om te reflecteren, te ontspannen<br />

en te ontsnappen aan het alledaagse werkleven. Maar waar komt<br />

dit romantisch en esthetische beeld vandaan? En verschilt dit<br />

dan per cultuur? Zorgt globalisering ook voor eenvormigheid in<br />

het mentale landschapsbeeld?<br />

Door het projecteren van een historisch, bestaand landschap op<br />

je omgeving ontneem je het landschap, en jezelf, de kans op<br />

ontwikkeling.<br />

Op een landschapsbeeld dat geen archetype is. Nieuwe tijden<br />

geven ook weer nieuwe mogelijkheden voor nieuwe landschappen.<br />

Direct na de bouw van de Eiffeltoren was er weinig waardering<br />

voor dit stalen bouwwerk. Eenmaal aanwezig groeide het uit tot<br />

het icoon voor Parijs. De “blootstelling van mensen aan de<br />

toren” zorgde voor een verandering.


Wat de landschappen ook zijn, landschapsbeelden lopen uiteen.<br />

De Nederlandse landschappen zijn interessant omdat ze vanuit<br />

pragmatische houding geboren zijn. De landschapassociatie<br />

van mensen nu is gebaseerd op beeld dat geschikt is om een<br />

vakantiekiekje van te maken. Maar vaak is de werkelijkheid<br />

verrassender en anders dan de associatie die mensen hebben.<br />

De opgave voor landschapsarchitecten zou wel eens kunnen liggen<br />

in het doen van gerichte ingrepen in het hedendaagse landschap<br />

waardoor deze weer tot de verbeelding gaat spreken, men zich<br />

er weer mee gaat identificeren en het absurde, fascinerende<br />

en verrassende van het landschap gaat zien. Zo verandert het<br />

landschap van een plat decor in een vierdimensionale beleving<br />

waarin de verschillende opvattingen over het landschap door de<br />

tijden heen ruimtelijk beleefd wordt. Zo verandert wellicht de<br />

blik, de bijbehorende associatie en het landschap zelf naar een<br />

meer en veelkleuriger pallet.


lAndscHAppen VAn VerbeeldinG<br />

11 juni is de triënnale van start gegaan in Apeldoorn, de<br />

eerste versie van een driejaarlijks festival over tuin- en<br />

landschaparchitectuur. Gedurende 100 dagen worden op fascinerende<br />

locaties tentoonstellingen, lezingen en debatten georganiseerd<br />

over landschap. Het thema is ‘Herinnering en transformatie’.<br />

een van de tentoonstellingen is landschappen van Verbeelding,<br />

samengesteld door erik de Jong en michel lafaille, in paleis<br />

het loo.<br />

De tentoonstelling laat ontwerpen zien van landschapsarchitecten<br />

uit de laatste 400 jaar. Hierin ligt de nadruk op de verbeelding<br />

van de gedachtes achter het ontwerp. 40 ontwerpen worden in<br />

chronologische volgorde aan de hand van teksten, foto’s,<br />

kaarten, maquettes en tekeningen tentoongesteld. De ontwerpen,<br />

zowel ideeën als gerealiseerde ontwerpen, komen zo in een<br />

historisch perspectief te staan; oude handgetekende kaarten<br />

en krijtschetsen worden gevolgd door computergegenereerde<br />

beelden.<br />

De ontwerpen op de tentoonstelling zijn een afspiegeling van de<br />

tijd en de cultuur waarin ze gemaakt zijn. Samen vormen ze een<br />

overzicht van de landschapscultuur; de veranderende opvattingen<br />

over landschap en de verhouding tussen mens en landschap. De<br />

verschuivingen in de idealen en motieven van de ontwerpers<br />

worden mooi zichtbaar op de tentoonstelling.<br />

Voor de inpoldering van het Beemstermeer werd in 1611 een<br />

ontwerp gemaakt. De kaart laat een wiskundig uitgemeten ontwerp<br />

zien en fungeert als een overdrager van informatie over de<br />

exacte maten en toe te passen technieken. Met grote precisie<br />

worden sloten en wegen in een geometrisch patroon getekend,<br />

grotere vierkante kavels worden weer onderverdeeld in kleinere<br />

vierkanten. Aan de randen ontmoeten het geometrische patroon<br />

en de bestaande topografie van het meer elkaar, er is nagedacht<br />

hoe om te gaan met het bestaande landschap. Het plan is een<br />

voorstel voor een grote en complexe landschappelijke ingreep.<br />

Het is fascinerend dat je door het precies uitgemeten voorstel<br />

het gevoel krijgt dat de kennis, kunde en ook het vertrouwen<br />

aanwezig zijn om deze ingreep tot een goed einde te brengen.<br />

In de 18e eeuw worden ontwerptekeningen narratief en poëtisch,<br />

onder invloed van de landschapsschilderkunst. Plannen worden<br />

gepresenteerd in romantische perspectieven met slingerende<br />

waterpartijen, bruggetjes en een paviljoen waarin mensen zich in<br />

landschappelijke taferelen begeven. Landschapsarchitectuur was<br />

als discipline verwant aan de schilderkunst, de poëzie en het<br />

theater. Het parkontwerp is een kopie en een dramatisering van<br />

het landschap buiten de stad. De tekening wijst de toeschouwer<br />

aan waar het landschap is en hoe hij een rol speelt in de sfeer,<br />

het verhaal en de beleving ervan.<br />

In 1891 maakte Ebenezer Howard een wetenschappelijk betoog voor<br />

de tuinstad in de vorm van een diagram. In een analyse worden<br />

plus en minpunten van deze nieuwe nederzettingsvorm op een<br />

magneetvorm geprojecteerd. Op sociaal wetenschappelijke basis<br />

wordt propaganda gemaakt voor zijn visie, op hoe en waar mensen<br />

zouden moeten wonen. De versimpeling in een logo of beeldmerk<br />

was om zijn pleidooi kracht bij te zetten.<br />

De complexiteit in vraagstukken over landschap neemt toe in het<br />

einde van de 20e eeuw, nieuwe krachten en processen beïnvloeden<br />

het ontwerp waardoor de context als het ware groter wordt. De<br />

ontwerptekening moet helderheid verschaffen in de verhouding<br />

tot deze context. Ontwerpen zijn geen paradijselijke geïsoleerde<br />

plekken meer, maar alomvattende gelaagde concepten. De winnende<br />

inzending voor de prijsvraag Parc de la Vilette van Bernard<br />

Tschumi in 1982 neemt de toenemende complexiteit in de grote stad<br />

als inspiratie en wil een nieuw inzicht geven over landschap in<br />

de stad. Het plan is een nieuw type stadspark, met een enorm<br />

stedelijk programma. De tekening is een abstracte ordening van<br />

processen in rasters, driehoeken en cirkels. Drie autonoom<br />

vormgegeven planlagen worden over elkaar heen geprojecteerd.<br />

De ontwerptekening is een concept dat op abstracte wijze bijna<br />

letterlijk vertaald wordt naar een ontwerp.


In 1991 maakte West8 collages van pantone papier voor het<br />

ontwerp van het schouwburgplein. In explosieve perspectieven<br />

land het plein in Rotterdam. De stad en zijn stedelijkheid worden<br />

verheerlijkt. De collages werden verspreid als affiches om het<br />

ontwerp meer bekendheid te geven. De gebruikte kleuren refereren<br />

niet naar de gebruikte materialen maar staan ten dienste van<br />

het sterke beeld. Het ontwerp wordt zo een icoon, toegankelijk<br />

voor een massa mensen. De ontwerptekening krijgt een sterke<br />

autonomie. West8 speelt hiermee met de ontwerptekening in op<br />

de snelheid en hoeveelheid beelden waarmee we geconfronteerd<br />

worden in de beeldcultuur.<br />

De ontwerptekening heeft verschillende doelen gediend. Het<br />

meetbaar maken van een ontwerp, de toeschouwer landschappelijk<br />

verleiden, een sociaal wetenschappelijk pleidooi houden, een<br />

concept communiceren of iconische kracht aan een ontwerp<br />

meegeven. De tentoonstelling Landschappen van Verbeelding zien<br />

dat de ontwerptekening een bepaalde autonomie heeft ten opzichte<br />

van het landschap en het gerealiseerde ontwerp. Erik de Jong:<br />

‘Het immense papieren archief is de spiegel van het werkelijke<br />

landschap dat ons omringt.’


lAndscHAp is VAn iedereen<br />

landschap is van iedereen, zo wordt vaak gezegd. maar hoe kan<br />

landschap van iedereen zijn, vraagt erik de Jong zich af aan het<br />

begin van een debat over de sociale betekenis van landschap.<br />

In zijn inleiding stelt De Jong, clusius-hoogleraar geschiedenis<br />

van de tuin- en landschapsarchitectuur aan de Wageningen<br />

Universiteit, dat de visies op de huidige sociale betekenissen<br />

van het landschap over het algemeen te dun zijn. Uit een forum op<br />

de site van het Ministerie van LNV blijkt dat mensen landschap<br />

zien als iets dat buiten de stad ligt en samenvalt met natuur.<br />

Hun beeld bestaat vooral uit cultuurhistorische landschappen<br />

die beschermd moeten worden. Hoewel veel planologen van<br />

opvatting zijn dat de tegenstelling tussen stad en platteland<br />

in Nederland is opgeheven, lijkt dit in de belevingswereld van<br />

veel mensen dus niet het geval te zijn. Nieuwe gebruikers van<br />

het platteland houden vast aan de tegenstelling en geven hun<br />

eigen betekenis aan het begrip landschap.<br />

In een verhaal van schrijver en onderzoeker David Lowenthal<br />

ontmoeten een ontwikkelde reiziger en een pionierende<br />

landeigenaar elkaar in een bos. De pionier is een stuk bos aan<br />

het ontginnen om gewassen te kunnen verbouwen. De pionier ziet<br />

de ontginning als een bron van inkomsten en een daad die te<br />

maken heeft met de toekomst van zijn gezin en land. De reiziger<br />

geeft een meer beschouwende en visuele betekenis aan de plek.<br />

Voor hem is de ontginning een chaos en een visueel litteken in<br />

het mooie bos. Landschap is een sociaal product. De betekenissen<br />

die aan een plek worden gegeven verschillen en zullen afhangen<br />

van de relatie tussen de persoon en de plek.<br />

Uit angst voor het verloren gaan van de volkscultuur op het<br />

platteland werd in Stockholm in 1891 park Skansen gesticht.<br />

Huizen, traditionele meubels, wilde dieren, maar ook dans en<br />

zangkunsten van het Zweedse platteland werden samengebracht in<br />

dit museumpark middenin de stad. Bewoners van het platteland,<br />

de insiders, zijn economisch afhankelijk van het landschap.<br />

Deze relatie is onbewust en pragmatisch. In tijden van<br />

modernisatie verandert deze relatie. Het landschap is in een<br />

stedelijke context komen te liggen en verandert hierdoor in een<br />

tegenbeeld van de stad, welke vaak een soort intensivering of<br />

uitvergroting van het oorspronkelijke landschap is. De relatie<br />

tot landschap gaat dan over in die van een outsider, welke<br />

in een moderne stedelijke gemeenschap zich nog wel verbonden<br />

voelt met het landschap maar hier ook van vervreemd is geraakt.<br />

De stedeling projecteert op dit tegenbeeld zijn verwachtingen<br />

en ideeën. Deze relatie is dubbel: de stedeling plaatst zich<br />

buiten het landschap maar identificeert zich er tegelijkertijd<br />

sterk mee.<br />

Op dit moment lijkt landschap synoniem te zijn aan natuur,<br />

omdat wij ‘het idee van natuur’ op het landschap projecteren.<br />

Misschien is dit ontstaan door een schuldgevoel over de weinige<br />

overgebleven echte natuur. Daarnaast is het idee vooral<br />

nostalgisch, een laatste houvast aan onze oorspronkelijke<br />

identiteit in een snel veranderende maatschappij. In contrast met<br />

de snel groeiende commerciële en globale cultuur verdraagt het<br />

landschap weinig verandering. Landschap moet vooral behouden of<br />

versterkt worden. Dit terwijl verandering altijd een wezenlijk<br />

kenmerk van landschap is geweest. Erik de Jong wijst op het<br />

feit dat de hang naar nostalgie ook de consumptie van het<br />

landschap kenmerkt. Zo worden bijvoorbeeld de voor de Provence<br />

kenmerkende lavendelvelden nu ook in Engeland aangelegd als een<br />

teken van authenticiteit, bedoelt om toeristen te trekken.<br />

Bij de verschuiving van insider naar outsider speelt beweging<br />

een belangrijke rol. Beweging door het landschap nodigt uit<br />

tot reflectie. Zo was ‘de wandeling’ de eerste oorspronkelijke<br />

manier om te reflecteren op het landschap. Beweging betekent<br />

wegkomen uit de dagelijkse routine en leefomgeving. Een<br />

wandeling geeft ruimte voor de geest. Al wandelend denkt de<br />

mens na over zijn relatie tot de omgeving, tot de natuur en tot<br />

de sterrenhemel.<br />

Erik de Jong liet in zijn lezing zien dat modernisaties in de


maatschappij vaak resulteren in nieuwe sociale betekenissen<br />

van het landschap. Iedere plek kent een veelheid aan sociale<br />

betekenissen. De Jong putte tijdens zijn lezing uit een grote<br />

hoeveelheid historische bronnen en bracht hiermee nuance aan<br />

in de stelling dat landschap simpelweg van iedereen is. De<br />

vraag welke gevolgen huidige modernisaties zoals de toenemende<br />

mobiliteit en de globalisering (kunnen) hebben voor de sociale<br />

betekenis van het landschap is interessant, maar blijft<br />

vooralsnog onbeantwoord.<br />

[De texten van dit onderdeel zijn eerder verschenen als<br />

bijdragen op de website Archined.nl en geschreven in de periode<br />

2007-2009]


process


experience<br />

Met behulp van het startstipendium hebben we een jaar vrij kunnen werken aan studies, prijsvragen en onderzoeken. Als werknemer op<br />

een bureau krijg je niet snel de kans om langer en diepgaander met vraagstukken bezig te zijn, daarom hebben gekozen om het geld<br />

vooral te gebruiken voor verdieping en verbreding.<br />

De periode zijn we zo vrij en open mogelijk begonnen. In Rotterdam hebben we een atelier gehuurd, waar ook andere architecten en<br />

kunstenaars zaten. De vrije manier van werken heeft een betere kijk op het vakgebied opgeleverd, en een idee over welke plek we daar<br />

in willen hebben. Daarnaast hebben we onze manier van werken verder ontwikkeld.<br />

Projecten en onderzoeken waaraan we gewerkt hebben zijn als fascinatie of droom begonnen. Soms zijn deze uitgelopen in concrete<br />

projecten zoals Landscape Airport dat begon met een onderzoek naar grenzen in het landschap. Of Groot Noordhollandsch Kanaal, dat<br />

begon met een fascinatie voor grote ingrepen en lineaire landschappen. Soms zijn ze blijven hangen in vaagheden zoals een onderzoek<br />

naar de werking van de EHS of een idee voor de aanleg van een hoogspanningstrace gecombineerd met een park door het zuidelijke deel<br />

van de Randstad.<br />

Daarnaast heeft de beurs ons de ruimte gegeven om samenwerking te zoeken met inspirerende mensen of bureaus. Zo hebben we gedurende<br />

het jaar een onderzoek naar kustversteviging in Nederland gedaan met landschapsarchitect Ronald Rietveld, wat uitgemond is in een<br />

opdracht voor het waddeneiland Terschelling. Dit heeft ons veel contacten opgeleverd die nuttig zullen zijn voor andere projecten.<br />

Voor europan 10 hebben we samengewerkt met architecte Marjolijn Guldemond. Verder hebben we als verslaggever bij Archined gewerkt om<br />

en over lezingen en excursies te schrijven.<br />

In onze werkhouding voelen we ons sterk verwant met jonge Scandinavische architectenbureaus, door de manier waarop deze bureaus<br />

meerdere disciplines beheersen en combineren in hun plannen. Met behulp van de beurs hebben we een studiereis gemaakt langs zo’n 15<br />

bureaus in Kopenhagen, Stockholm en Oslo en hier gesprekken gevoerd over hun manier van werken. In deze periode hebben we ook veel<br />

projecten bezocht.<br />

we voelen ons als jonge landschapsarchitecten geroepen om met lef en een frisse kijk te ontwerpen. Het startstipendium van het fonds<br />

bKVb heeft ons de ruimte gegeven dit te doen.


weGen nAAr zee<br />

Belvedere aanvraag voor<br />

een onderzoek naar hoe<br />

nederzettingen aan de<br />

kust moeten reageren<br />

op kustversteviging.<br />

Vanuit het principe van<br />

historische wegen naar<br />

zee, als bijvoorbeeld<br />

de Scheveningseweg<br />

in Den Haag, stellen<br />

we voor om voor de<br />

toekomst naar nieuwe<br />

wegen naar zee te<br />

zoeken en hiervoor een<br />

ontwerp te maken. Samen<br />

met Rietveld landscape<br />

en Fransje Hooijmeijer<br />

(TU delft)<br />

6<br />

voorgestelde ingrepen om Nederland te beschermen tegen 54 DELTACOMMISSIE klimaatsverandering 2008<br />

en mogelijke oplossingen voor<br />

72 DELTACOMMISSIE 2008<br />

kustplaatsen voor verbindingen richting zee<br />

(Bron: Samen werken met water, rapport Deltacommissie 3 september 2008)<br />

72 DELTACOMMISSIE 2008<br />

Figuur 7 Meegroeiboulevards<br />

(Steef Buijs, Schetsen van ruimtelijke<br />

ontwikkelingen ten behoeve van de<br />

Deltacommissie, 2008)<br />

(a) ‘meebewegende boulevard’ – verplaatsbare bebouwing:<br />

demontabel, of rollend of drijvend.<br />

(b) ‘transparante coulissen’ – nieuwe boulevard met transparante<br />

bebouwing; oude boulevard behoudt uitzicht en bezonning.<br />

(c) ‘gedraaide boulevard’ – omknikken huidige boulevard naar het<br />

noorden; door haar steeds te verlengen, blijft het uiteinde in contact<br />

met de zee.<br />

(d) ‘baaiboulevard’ – kustverbreding uitgevoerd als ondiep binnenmeer,<br />

verlenging van de bestaande boulevard kan er omheen groeien.<br />

(e) ‘vlucht naar voren’ – nieuwe boulevard ver in zee aangelegd, als een<br />

pier die later door de kustverbreding wordt ingehaald.<br />

eind van de 20e eeuw eind van de 21e eeuw<br />

bij langzame klimaatsverandering<br />

structuurvisie op de Randstad als cuncurrerende metropool<br />

aan de kust (Bron: Structuurvisie Randstad 2040, 5<br />

september 2008)<br />

eind van de 21e eeuw<br />

bij snelle klimaatsverandering<br />

het meest geschikte klimaat voor zomertoerisme in Europa. de Nederlandse kusten krijgen een geschiktheid voor kusttoerisme vergelijkbaar met dat van de huidige zuid Europese kusten. (Bron: Bas<br />

Amelung, International Centre for Integrated assessment and Sustainabledevelopment (ICIS), Universiteit Maastricht.)


8<br />

Schets van J. de Riemer uit 1730, de Scheveningse weg van Scheveningen naar Den Haag, gezien vanaf de kust. Volgens de Franse historicues Alain Corbin is de route van Den Haag naar<br />

Scheveningen een van de aantrekkelijkste ter wereld. Door de mooie route krijgen reizigers oog voor de schoonheid van de kust. De strandtaferelen van schilders als Jan van Goyen, Jacob van<br />

Ruysdael en Albert Cuyp bieden de achttiende-eeuwse toerist een model voor de waardering van de duinen, het zand, het strand en het uitzicht dat de kust biedt. Het is het begin van een verlangen<br />

dat tot op de dag van vandaag voortduurt. In 1779 schreef Samuel-Francois L’Honore: “Niets is zo bekoorlijk als een fraaie laan, dwars door de duinen, die wordt afgesloten door de zee”


10<br />

1778, Scheveningseweg, met in de verte de kerktoren van Scheveningen; tekening P.C. la<br />

Fargue<br />

1905, Scheveningseweg, ansichtkaart<br />

1969, Scheveningsche Weg / Stadhouderslaan ansichtkaart 2009, Scheveningse Weg


12<br />

De zuid Hollandse Kust. De kust is een dynamisch morfologisch systeem, de kustlijn<br />

is in de tijd steeds veranderd van positie (Bron; F. Hooijmeijer, Atlas van de Nederlandse<br />

Waterstad 2005)<br />

1757<br />

1927<br />

1891<br />

2003<br />

De stedenbouwkundige bouw van Den Haag en Scheveningen verschilt door hun landschappelijke<br />

ligging, op de strandwal (Den Haag) en direct aan de zee (Scheveningen). De verbinding wordt<br />

gelegd door de kaarsrechte Scheveningse weg. Tijdens de opkomst van de badcultuur transformeert<br />

Scheveningen van een vissersplaatsje tot een badplaats. (Bron; F. Hooijmeijer, Atlas van de<br />

Nederlandse Waterstad 2005)<br />

De Scheveningse weg loopt dwars door de duinen van Den Haag naar Scheveningen.Volgens<br />

de Franse historicues Alain Corbin is de route van Den Haag naar Scheveningen een van de<br />

aantrekkelijkste ter wereld. (Bron; F. Hooijmeijer, Atlas van de Nederlandse Waterstad 2005)


sKAndinAViA<br />

Getriggerd door frisse projecten van jonge<br />

Scandinavische bureaus op het gebied van<br />

architectuur, stedenbouw en landschap besloten we<br />

uit te zoeken wat nou de drijfveren zijn van deze<br />

bureaus.<br />

Wat ons aantrekt is het feit dat de disciplines<br />

landschapsarchitectuur en architectuur niet strikt<br />

gescheiden bestaan in Scandinavië en dat jonge<br />

architectenbureaus de twee vakgebieden gemakkelijk<br />

lijken te combineren in hun projecten.<br />

In Nederland heb je soms het idee dat de<br />

oplossing op een ontwerpvraag voorhand al<br />

vastligt, afhankelijk van je discipline. Zo<br />

leveren landschapsarchitecten een plein of een<br />

park en architecten een gebouw. De Scandinavische<br />

bureaus kunnen een oplossing bieden die een goede<br />

integratie is van verschillende vakgebieden,<br />

juist door het niet bestaan van verschillende<br />

vakgebieden. Daarnaast werken architecten met<br />

belangrijke landschappelijke thema’s in de stad,<br />

wat interessante plannen oplevert.<br />

Het architectuurklimaat in Scandinavië is<br />

omgeslagen van een zeer stijf en conservatief naar<br />

jong, dynamische en innovatief. Het bureau PLOT<br />

staat aan de basis van deze nieuwe generatie. Het<br />

studieuze karakter met een de open houding naar<br />

de juiste oplossing, het innovatief willen zijn<br />

en een communicatieve grafische stijl kenmerkt de<br />

plannen.<br />

KOPENHAGEN<br />

JAJA<br />

Het jonge bureau JAJA architects uit Kopenhagen<br />

is een bureau dat voortborduurt op deze lijn.<br />

Opgezet door twee voormalige stagiaires van BIG,<br />

werd een plan voor de uitbreiding van Asplunds<br />

bibliotheek in Stockholm beloond met de vierde<br />

plaats.<br />

In veel van hun projecten wordt gebouw en<br />

openbare ruimte vervlochten of worden private<br />

investeringen gebruikt om de openbare ruimte op<br />

te laden. Zo laat het project Multi Park zien<br />

hoe bij de uitbreiding van een sporthal de dure<br />

constructieve aanpassingen worden omzeild door<br />

veel sportfuncties in een park te leggen en zo<br />

een aantrekkelijke openbare ruimte te maken in de<br />

suburb. Greensquare laat een aanpak zien waarbij<br />

een parkeerplaats wordt omgetoverd tot een levendig<br />

groen stadsplein. Opgeleid als stedenbouwkundigen<br />

raakten ze eigenlijk steeds meer geïnteresseerd<br />

in architectuur. De denkwijze van menging en een<br />

mix van openbaar en privé is bijna in elk project<br />

te rug te vinden.<br />

POLYFORM<br />

Een ander interessant jong bureau is POLYFORM<br />

opgericht door twee ex-werknemers van het<br />

landschapsarchitectenbureau SLA en van de<br />

landschapsarchitect Anderson. Dit bureau won een<br />

prijsvraag voor de inrichting van het centrum van<br />

Kopenhagen samen met Karres en Brands en was recent<br />

succesvol in de prijsvraag voor Nordhavn. Zij


staan nuchter tegenover de huidige ontwikkelingen<br />

in Denemarken en de invloed van de OMA school.<br />

Oprichter Jonas Rune Sangberg: ”Denmark is the<br />

only country in the world nowadays were they make<br />

Dutch architecture of the nineties”. Originally<br />

educated as architects they experienced that the<br />

separation between architecture and landscape was<br />

annoying especially when the proposals of the<br />

architects they had to cooperate with, were not<br />

that good....<br />

SLA<br />

Sla, interview with Martin Soberg. Communication<br />

manager at SLA. Monday 20 oktober 10.00. An old<br />

industrial boathouse. He shows us two models for<br />

a garden with a bank, an industrial area with new<br />

houses. He shows us two new <strong>book</strong>s. One of Korean<br />

Publisher C3.<br />

In public space things can happen which in a<br />

building cannot happen. Landscape is coincidence.<br />

Architecture is strict and controlled. We want to<br />

surprise and provoke people.<br />

Public space is a place for the senses.<br />

Landscape is culture. We want to change the<br />

romantic idea about landscape. We almost want to<br />

be brutal. Surrealistic.<br />

Plans should be multilayered, have more faces.<br />

In our images you can experience the complexity<br />

which we want to express. We are not especially<br />

interested in the essence of a plan but more in<br />

adding up different things.<br />

We don’t think landscape is the romantic<br />

traditional landscape of the Danish countryside,<br />

<strong>this</strong> is not reality. Reality is also a new factory<br />

in <strong>this</strong> landscape, should it be camouflaged?<br />

I would call us postmodern, but Stig would never<br />

say <strong>this</strong>.<br />

Large open space with 20 designers. A mix between<br />

architects and landscape architects. There is a<br />

boss Stig Andersson who is like a supervisor on<br />

the projects. There is a competition team and a<br />

technical team. Some people only do competitions,<br />

some mix. In a workshop with architects plans melt<br />

together.<br />

We look for projects with ambition. Mostly no<br />

private gardens and no buildings.<br />

Stig lived 3 years in japan, we get the concept<br />

of nature from Japanese philosophy. Culture and<br />

nature melt together, it is not black and white.<br />

An example is the bonsai tree.<br />

We are a reaction to the modernist Danish<br />

tradition. It is to boring and to defensive. Too<br />

stable and not surprising enough.....


STOCKHOLM<br />

Swedish architecture is traditional. In the 60s<br />

architects build explosively on new urban areas.<br />

Nowadays they don’t function well and are not very<br />

popular. Patrick (Alle Hosper) says people lost<br />

confidence in architecture.<br />

In the 90s there was a crisis for building companies,<br />

now there are only 5 big ones left. They have a<br />

strong influence on current architecture climate,<br />

there is less freedom and lack of possibilities<br />

to experiment or be innovative.<br />

The municipalitiy of Stockholm has a list of<br />

offices which they ask for assignments. Once in<br />

four years a new list appears. Mostly it doesn’t<br />

change much. The system makes it difficult for<br />

young or new offices to get assignments.<br />

The landscape architecture in Sweden is agricultural<br />

based. People work for the government or big<br />

building companies, not for independent offices.<br />

AllE HOSPER<br />

Together in an office with an architectural office<br />

and an interior architect. The dutch firm consists<br />

of 24 people of landscape architects and urban<br />

planners. They started a second firm in Stockholm,<br />

lead by urban designer Patrick Verhoeven.<br />

The approach is to find a clear strong vision<br />

or idea and keep <strong>this</strong> as a basis in the design<br />

process. The scale ranges from large landscape<br />

planning to squares and furniture.<br />

The plans in Stockholm are mostly large scale<br />

interventions in the edge of the city. The plans<br />

integrate landscape with the city.<br />

In Sweden the scale on which Hosper want to work<br />

does not exist as a strong discipline. Hosper has<br />

to find a way to compete with architects, who work<br />

on a smaller scale, or with the government which<br />

does the abstract urban planning.<br />

Hosper has a dutch way of working. They find<br />

inspiration in the dutch empty landscape and have<br />

a believe in making the landscape. The motor for<br />

the plans is space, not the city. The urban plans<br />

are in some ways modernistic. Hospers treats an<br />

urban plan as a system, in an objective way,<br />

looking for clarity and hierarchy. The plans are<br />

strong on an urban scale, in the Netherlands it<br />

is in our culture to create landscape, in Sweden<br />

the landscape has different face. For a plan near<br />

Stockholm the site has a lot of height difference,<br />

<strong>this</strong> makes it necesarry to respond very presice<br />

to the location and to design on the scale of an<br />

individual building. This makes it difficult to<br />

project a strong urban plan on the site.<br />

NOD<br />

Founded about ten years ago with 4 people. Workfield<br />

is a range from parks, gardens and urban design.<br />

Goal: to improve the interface between humansnature.<br />

They want to change view. As a reference<br />

they name fi SUPERSTUDIO.<br />

LOLA landskapp<br />

The architects are educated at Upsalla University.<br />

It’sa more agricultural point of view of landscape.<br />

There s a fear of cities/against.<br />

Broadened their view in Barcelona around 1997


with help of an Erasmus Scholarship. It changed<br />

their view.<br />

Most projects are public spaces but recently<br />

they’ve got an urban planning project.<br />

The design culture driven brand of Sweden<br />

is according to Lola not good in itself. The<br />

difference between design and shaping seems to<br />

fade and above all; it’s not about space.<br />

In a way the offensive approach is being used<br />

by Lola as the important role of public space<br />

is underlined in every project. The specific<br />

qualities of a landscape architect are additional<br />

and sometimes leading.


OSLO<br />

Er vindt niet veel experiment plaats. Er zijn<br />

een paar jonge nieuwe bureaus verspreid door het<br />

land. In Oslo zijn er een paar grote bureaus zoals<br />

Snohetta, Spacegroup en Dark architects.<br />

Wat opvalt is dat stedenbouw hier niet bestaat<br />

zoals wij dat kennen. Het lijkt een stad die<br />

geleidelijk is gegroeid zoals bijvoorbeeld in<br />

Brabant verstedelijking heeft plaatsgevonden.<br />

De stad wordt gedomineerd door wegen die dwars<br />

door de stad snijden en ervoor zorgen dat delen<br />

van elkaar zijn afgesneden en het lastig is je<br />

in de stad te oriënteren. Ook is er niet echt<br />

een stedelijk centrum aan te wijzen, hoogbouw<br />

is vrijwel afwezig. Wel wordt het havenfront<br />

ontwikkeld waar woningbouw rondom het water de<br />

logistieke maritieme functies verdrijft.<br />

Hier wordt in plannen een hoogstedelijke dichtheid<br />

gesuggereerd. Dit itt het deel waar de boten naar<br />

de eilanden vertrekken dat vooral winkels en<br />

restaurants herbergt voor toeristen die met de<br />

boot aankomen.<br />

Verder wordt het gebied rondom het centraal<br />

station herontwikkeld met een nieuw station en<br />

een nieuwe buitenruimte. Geen echte fietsstad.<br />

Ligging is wel fraai omgeven door het bos wat<br />

de stad ook dooradert. Het is een groene stad<br />

met veel bomen. In de parken staan vaak grote<br />

volgroeide bomen die veel sfeer geven.<br />

Het waterfront is een mooie lijn die ook<br />

schitterend licht geeft. De lijn langs het<br />

water is geen logische doorgaande route door de<br />

havenactiviteiten in dit deel.<br />

Het operagebouw en de nieuwbouw aan de noordzijde<br />

van de waterlijn lijkt wel op een lijn die wordt<br />

opgespannen en iets op gang gaat brengen waardoor<br />

het gebied tussenin vanzelf gaat omvormen en een<br />

logische invulling zal gaan krijgen.<br />

Veel architectuur in het centrum is klassieke<br />

nationalistische architectuur te vinden gemaakt in<br />

de tijd dat oslo zijn identiteit moest bevestigen<br />

en uitstralen.<br />

Dark Architecture<br />

Werkt dmv prijsvragen. Vooral aan woningbouw en<br />

de buitenruimtes. Nu werken ze samen met MVRDV aan<br />

een stedenbouwkundig plan.<br />

Visie is: architectuur levert geld op, landschap<br />

kost geld.<br />

Snohetta<br />

Is een groot bureau dat nu bijna 20 jaar bestaat.<br />

Ooit begonnen nav een prijsvraag vor bibliotheek<br />

in Alexandrie. Sinds 3 jaar zijn ze gegroeid van<br />

60 naar 100 mensen.<br />

De opdrachten varieren van kleine woningen en<br />

tuinen tot en met grote stedenbouwkundige<br />

opdrachten. Nu zijn ze wereldwijd met projecten<br />

bezig.<br />

In het ontwerpproces beginnen architecten,<br />

landschapsarchitecten en interieurarchitecten


samen aan een opgave waarbij iedereen een gelijke<br />

inbreng heeft. Als er eenmaal een idee ligt gaat<br />

iedere discipline aan de gang om zijn haar ding<br />

te doen waarna iedereen weer bij elkaar komt en<br />

er commentaar wordt gegeven.<br />

Andreas is landschapsarchitect samen met 12<br />

anderen. Ze werken Vooral aan buitenruimtes en<br />

ontsluitingen van het gebouwde.


“quotes”<br />

POlYFORM<br />

”Denmark is the only country in the world<br />

nowadays were they make Dutch architecture of the<br />

nineties”.<br />

“A trend is to be simple. One two and three is the<br />

solution for everything”.<br />

“Shape can do something. Not only be pragmatic but<br />

do something because it is beautiful”.<br />

“In a competition it is important to be different<br />

from other plans. The half of the plans look the<br />

same”.<br />

“We can work on different scales. From furniture<br />

to large scale urban plans. The method is the<br />

same, the scale different”.<br />

JAJA<br />

“I’m proud that my mother can understand what im<br />

doing. But underneath these images there’s a lot<br />

of complexity”.<br />

“Global architecture is not durable sustainable.<br />

If the climate is different the materials should<br />

be different. Windows bigger. So for making<br />

good functioning architecture you cannot copy<br />

buildings”.<br />

“We look for simplicity. During the process the<br />

plan will get more complex by itself. Simplicity<br />

is complex”.<br />

“Experience in public space is important. It is a<br />

reason to visit a city and to come back”.<br />

SLA<br />

“We are a reaction to the modernist Danish<br />

tradition. It is to boring and to defensive.to<br />

stable and not surprising enough”.<br />

“Landscape is coincidence. Architecture is strict<br />

and controlled. We want to surprise and provoke<br />

people”.<br />

“Public space is a place for the senses”.<br />

“In contemporary society you don’t have to use<br />

public space anymore for your needs fi we have to<br />

compete with computergames”.<br />

LOLA LANSKAP<br />

“We are educated at Upsalla University. It has<br />

a more agricultural point of view on landscape.<br />

There s a fear of cities..”


models<br />

model study Groot Noordhollandsch kanaal


model study Tallinn waterspace


model study Tallinn waterspace


model study dredge landscape park


model study landscape airport


study green carpets


study venlo bridge


data


plAnninG<br />

NH kanaal design<br />

landscape airport design<br />

roads towards sea research<br />

spacemakers research<br />

Skandinavia excursion<br />

Europan Tallinn design<br />

Terschelling design<br />

Perm park Russia design<br />

making <strong>book</strong><br />

mei<br />

jun<br />

jul<br />

aug`<br />

2008 2009<br />

sept<br />

okt<br />

nov<br />

dec<br />

jan<br />

feb<br />

maa<br />

apr<br />

mei<br />

jun<br />

jul<br />

aug`<br />

sept<br />

okt


udGet<br />

huur atelier 1500<br />

woon-werkverkeer<br />

boeken<br />

studiereizen<br />

materiaal<br />

overig<br />

levensonderhoud<br />

TOTAAL<br />

0<br />

580<br />

1000<br />

730<br />

2000<br />

1920<br />

3000<br />

3000<br />

4000<br />

5000<br />

6000<br />

7000<br />

8000<br />

9000<br />

10.000<br />

11.000<br />

12.000<br />

13.000<br />

14.000<br />

15.000<br />

16.000<br />

15850


new booKs


mediA<br />

Groot Noordhollandsch kanaal in Noordhollands Dagblad


2e prijs Noordhollandprijs, Groot Noordhollandsch Kanaal,<br />

uitreiking in Cannes maart 2009<br />

and how the economical crisis will be the beginning of<br />

the end of a real ambitious man


colofon<br />

contact<br />

thanks<br />

made possible by<br />

Gerwin de Vries<br />

Abel Tasmanstraat 65<br />

3531 GT Utrecht<br />

0624812038<br />

gerwin.devries@hotmail.com<br />

Alexander Herrebout<br />

Gravenstraat 67<br />

4331 KN Middelburg<br />

0645494541<br />

aherrebout@yahoo.com<br />

delandinrichtingscommissie.blogspot.com<br />

all people and offices involved<br />

FBKVB<br />

versie december 2009 ©

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!