Neuro Linguistisch Programmeren.pdf - SORAG-Akademie

NLP
Demo
SORAG-Akademie

Demo
NLP
INLEIDING
Bij de SORAG-Akademie heb je de keuze uit een
groot aantal opleidingen op medisch gebied. Op
onze website www.sorag.nl lees je de nodige
informatie over de inhoud van de verschillende
cursussen, de studieduur en de mogelijkheden
om het geleerde in de praktijk toe te passen.
Het maken van een keuze voor een bepaalde
cursus is niet altijd even gemakkelijk. Voldoet de
cursus wel aan mijn verwachtingen en hoe ziet de
inhoud er uit? Welke onderwerpen komen aan de
orde en wat kan ik er verder nog van verwachten?
Deze kosteloze proefles geeft je in veel opzichten
antwoord op deze vragen. Je zult merken dat we
je via de lessen rechtstreeks aanspreken en je
daarmee persoonlijk in het leerproces betrekken.
Daardoor leer je via de opleiding van de SORAG-
Akademie ook bepaalde aspecten van jezelf
kennen, waardoor je later nog beter in staat zult
zijn om het geleerde in praktijk te brengen.
Na het afronden van je studie en het insturen van
het huiswerk (per post of het SORAG-internet
huiswerkprogramma) ontvang je vanzelfsprekend
kosteloos een studieverklaring en bij de meeste
opleidingen kun je ook kiezen voor het afleggen
van een examen teneinde het diploma te
behalen. De diploma´s worden door een aantal
beroepsorganisaties erkend, waaronder de Stichting
Gezondzorg. Verschillende zorgverzekeraars
zijn in dat geval bereid om de consultkosten van
behandelde patiënten te vergoeden.

Demo
NLP
Schriftelijk studeren is afstandsonderwijs, maar
dat zegt nog niet dat thuis studeren een eenzame
bezigheid is. Via het huiswerk kun je contact
maken met je persoonlijke docent en via Studiecontact
van de SORAG-Plaza (www.sorag.nl/
plaza) maak je gemakkelijk contact met je medecursisten.
En voor alle andere vragen staat je
studiebegeleider voor je klaar. Ook zijn er voor
een aantal opleidingen praktijkdagen waaraan je
desgewenst deel kunt nemen.
Voor het volgen van deze cursus heb je geen verdere
studieboeken nodig, en wanneer dat toch
het geval is krijg je deze bij de eerste les zonder
verdere kosten thuisgestuurd.
Wanneer je een complete les als proefles wilt
ontvangen kun je deze tegen betaling aanvragen
via onze website. De kosten van deze proefles
worden, wanneer je besluit om de betreffende
cursus te gaan volgen, in mindering gebracht op
het lesgeld.
Wij hopen je binnenkort als cursist van de SORAG-
Akademie welkom te mogen heten.
Met vriendelijke studiegroeten
Frits Groenestijn
Bestuursvoorzitter

Demo
NLP
INLEIDING
Het allereerste hoofdstuk in deze opleiding
bestaat voor een groot deel uit theoretische achtergrond.
Deze achtergrond is mijns inziens noodzakelijk
voor een basisbegrip. Omdat NLP echter
heel praktijkgericht, leuk, creatief en inspirerend
is, beloof ik dat we na dit hoofdstuk lekker aan de
slag gaan met het doen. Dus: even door de theoretische
appel heen bijten (wat óók heel leuk kan
zijn!), waarbij ik beloof dat ik de theorie zo veel
mogelijk aan de praktijk zal koppelen.
NLP is in de jaren ’70 van de vorige eeuw ontstaan
en is uitgegroeid tot een zeer uitgebreide
methode die inmiddels veel wordt ingezet voor
diverse toepassingen. De afkorting NLP staat voor
Neuro Linguïstisch Programmeren:
• Neuro heeft betrekking op onze hersenen,
neurologie en zenuwstelsel.
• Linguïstisch heeft te maken met communicatie,
taal en taalpatronen.
• Programmeren verwijst naar het coderen
en (her)programmeren van onze hersenen
met behulp van taal en communicatie.
NLP is dan ook een communicatie- en veranderingsmodel.
Het heeft zijn wortels in de hypnoen
gedragstherapie, en ook in wetenschappelijke
gebieden als de linguïstiek (taal), neurologie,
psychologie en cybernetica (systeemtheorie).
Hierdoor geeft NLP je een aantal zeer krachtige
technieken waarmee je zowel de communicatie
met jezelf als je externe communicatie kunt
veranderen. Het geeft je inzicht in je manier van
denken en doen, in je gevoelens en in je gedrag.
Hierdoor word je je bewust van je keuzemogelijk-

Demo
NLP
heden en kun je er dus bewust voor kiezen nieteffectieve
patronen aan te passen. NLP kijkt naar
hoe je de dingen doet, in plaats van naar wat je
doet.
NLP is in verschillende definities omschreven.
De meest gehoorde is: NLP is de studie van de
structuur van onze subjectieve ervaring. Andere
omschrijvingen zijn:
• NLP is een methode tot persoonlijke groei en
eenefficiënte communicatie.
• NLP is een communicatie- en veranderingsmodel.
• NLP geeft je een volle gereedschapskist om
je te kunnen ontwikkelen in je zakelijke en persoonlijke
omgeving.
• NLP is een methode om succesvol te zijn.
• NLP geeft inzicht in je eigen gedrag en in dat
van anderen.
• NLP geeft je de mogelijkheden om anderen op
een oprechte manier te beïnvloeden.
In de laatste stelling staat het woord ‘oprecht’.
Daar wil ik hier graag nog even verder op ingaan.
Soms zul je horen zeggen dat NLP manipulatief
is. Dit woord heeft een nogal negatieve lading.
Laatst had ik een gesprek daarover met andere
NLP’ers. Onze gezamenlijke conclusie is dat in
principe alle acties die we uitvoeren, manipulatief
zijn. Als ik mensen op een oprechte en integere
manier begeleid met behulp van NLP, is dat ook
manipulatie. Alleen zijn mijn intenties op dat
moment positief. Mijn mening is dan ook dat je
eigenlijk niet niet kunt manipuleren.
Echter, er is natuurlijk nogal een verschil tussen
manipuleren om er zelf beter van te worden ten

Demo
NLP
koste van een ander, of manipuleren om er beide
beter van te worden. Als je een positieve intentie
hebt en je wilt een ander graag verder helpen,
ben je mijns inziens op een oprechte en integere
manier bezig. Dan is er sprake van een win-winsituatie.
En als je daarvan uitgaat, ben je op de
goede weg.
Jessica Leffers
Auteur en samensteller

Demo
NLP
DE GESCHIEDENIS VAN NLP
De grondleggers van NLP zijn Richard Bandler
en John Grinder. Richard Bandler is een mathematicus,
computerdeskundige, doctor in de
psychologie en psychotherapeut. John Grinder
is hoogleraar in de linguïstiek en doctor in de
psychologie. Zij kennen elkaar door hun werkzaamheden
aan de universiteit in Santa Cruz.
De aanleiding voor het ontstaan van NLP was
het wetenschappelijk onderzoek van Bandler.
Hij observeerde in dit onderzoek Fritz Perls, de
grondlegger van de Gestalttherapie.
De Gestalttherapie is een vorm van psychotherapie.
Ze vormt een aanvulling voor andere
stromingen, zoals de gedragstherapie en psychoanalyse.
De Gestalttherapie houdt zich bezig
met de vraag ‘hoe’ iemand iets doet, in plaats van
‘wat’ of ‘waarom’. Daarbij ligt het accent op het
hier en nu (awareness). Op het internet is hier
veel over te vinden.
Bandler en Grinder vroegen zich af waarom verschillende
specialisten, die totaal verschillende
methoden en technieken gebruiken, op het vlak
van communicatie gelijkwaardige resultaten
behalen. Zij wilden weten WAT deze mensen dan
PRECIES deden om deze resultaten te behalen,
terwijl andere ‘professionals’ daar niet toe in staat
waren gebleken.
Na Fritz Perls observeerden Bandler en Grinder
andere therapeuten, zoals Virginia Satir (familieen
gezinstherapeute) en Milton Erickson (hypnotherapeut
en psychiater). Hieruit bleek dat het
bereiken van effectieve resultaten niet afhankelijk
is van wat we doen, maar eerder van de wijze

Demo
NLP
waarop we met bepaalde dingen omgaan. Het
resultaat van wat we doen hangt af van hoe we
het doen.
Daarnaast hebben Bandler en Grinder hun bevindingen
vanuit deze observaties gecombineerd
met de kennis en vaardigheden van Gregory
Bateson (antropoloog), Alfred Korzybski en Noam
Chomsky (linguïsten) en Paul Watzlawick (psychoanalyticus).
Toen de basis eenmaal was gelegd,
werd deze methode al snel opgepikt en wereldwijd
verspreid. NLP werd door verschillende personen
verder ontwikkeld, praktischer gemaakt en
er werden nieuwe ervaringen en mogelijkheden
aan toegevoegd.
Inmiddels zijn we met de ‘derde generatie NLP’
bezig. Met name Robert Dilts heeft veel betekend
voor de ontwikkeling van NLP. Binnen die
derde generatie wordt de kwantumfysica aan NLP
gekoppeld. Dit is allemaal erg interessant, maar
helaas voert het voor deze opleiding te ver om
daar uitgebreid op in te gaan. Ik wil je zeker aanraden
om daarover eens een zoektocht op internet
te beginnen. Er zijn hierover erg veel mooie
artikelen te vinden.

Demo
NLP
BASISUITGANGSPUNTEN VAN NLP
In verschillende literatuurbronnen worden uiteenlopende
basisuitgangspunten gehanteerd. Hierna
zal ik een combinatie bespreken van de uitgangspunten
die mijns inziens de basis vormen waarop
de technieken van NLP worden gebouwd. Let
wel: het is mijn interpretatie. Stel jezelf gerust
kritische vragen om te checken of je het ermee
eens bent, of dat je op basis van jouw ervaringen
en wereldbeeld wellicht een andere mening bent
toegedaan. Neem tijdens deze gehele cursus de
dingen die ik schrijf en vertel, vooral niet zonder
meer voor waar aan, maar ga ermee experimenteren,
uitzoeken wat jouw eigen mening en standpunt
is.
Maar nu even terug naar de basisuitgangspunten.
Om te beginnen is dat ‘de kaart is niet het gebied’.
Daarnaast zijn andere basisuitgangspunten mijns
inziens: modelleren, rapport (waarover later
meer), zintuiglijke scherpzinnigheid, flexibiliteit
in gedrag en resultaatgericht denken. Een aantal
van deze uitgangspunten komt ook weer terug
in bepaalde vooronderstellingen, waar ik later in
deze les op in zal gaan.
DE KAART IS NIET HET GEBIED
De belangrijkste basis binnen NLP wordt dus
gelegd door het uitgangspunt ‘de kaart is niet het
gebied’. Dit betekent dat de werkelijkheid die wij
voor onszelf creëren, niet dé werkelijkheid hoeft
te zijn. Wij ervaren de dingen om ons heen door
onze vijf zingtuigen: zien, horen, voelen, ruiken en
proeven. Zo kunnen we iets zien gebeuren, bijvoorbeeld
een auto-ongeluk. Als later de politie aan de
verschillende getuigen hun verhaal vraagt, blijken
alle getuigen iets anders te hebben ervaren.

Demo
NLP
Dit komt omdat wij de dingen die we met onze zintuigen
ervaren, onbewust filteren en daarna koppelen
aan eerdere (gelijksoortige) ervaringen.
Dat filteren en koppelen aan eerdere ervaringen
zorgen ervoor dat wij geen objectieve ervaringen
hebben. Vandaar ook de uitspraak: ‘NLP is de
theo-rie van de structuur van de subjectieve ervaring.’
Kortom: wij maken ieder een eigen beeld van
de werkelijkheid, een eigen model van de wereld.
Zoals gezegd, komt dit model tot stand door het
filteren van de informatie die we via onze zintuigen
binnenkrijgen.
Er zijn verschillende soorten filters. Drie daarvan
zijn universele principes: generalisatie, weglating
en vervorming.
Generalisatie houdt in dat we een oorspronkelijke
ervaring koppelen aan gelijksoortige ervaringen,
waardoor de oorspronkelijke ervaring
veralgemeniseerd wordt. Anders gezegd: we strijken
gelijksoortige ervaringen over één en dezelfde
kam. Bijvoorbeeld: ‘Alle automobilisten rijden als
gekken.’
Weglating betekent dat je bepaalde ervaringen
niet bewust opmerkt. Op het moment dat je dit
leest, merk je bijvoorbeeld niet bewust dat je de
klok hoort tikken of dat de kat naast je ligt te
ronken. Totdat je daar bewust van wordt gemaakt.
Zo kan het ook zijn dat je in gesprekken bepaalde
dingen niet ‘hoort’; veel mensen nemen daarom
het liefst iemand mee naar de dokter, twee horen
tenslotte meer dan één.
Vervorming kan ook een reden zijn om met zijn
tweeën naar de dokter te gaan: het kan zijn dat jij

Demo
NLP
de woorden van de arts heel anders interpreteert
dan de persoon die met je mee is gekomen. De
vraag is dan natuurlijk wel: wie van jullie heeft
‘gelijk’? Of misschien heeft de dokter wel iets
bedoeld wat jullie allebei niet zo hebben begrepen.
Vervorming betekent dus dat je bepaalde
ervaringen niet waarneemt zoals ze in werkelijkheid
zijn. De werkelijkheid wordt dan vervormd of
anders voorgesteld.
Soms wordt dit ook expres gedaan om er een
voordeel uit te halen: ‘Oh sorry schat, ik had echt
niet begrepen dat je die soapserie wilde zien, ik
dacht dat je zei dat je hem op zou nemen, zodat
ik naar het voetbal kon kijken.’
Daarnaast zijn er ook nog diverse waarnemingsfilters:
Fysiologische filters zijn beperkingen van onze
zintuigen. Zo kunnen dieren veel hogere toonsoorten
horen dan mensen.
Sociale of culturele filters zorgen er vaak voor
dat we alleen dat ervaren, wat binnen onze cultuur
of sociale groep aanvaardbaar is. Zo zullen
mensen uit de welgesteldere kringen andere
dingen ervaren dan mensen die op de armoedegrens
leven. En zo zullen de mensen die in
het Middellandse Zee-gebied wonen een andere
manier van leven hebben dan de mensen in
Noord-Europa.
Ten slotte zijn er ook nog individuele filters.
Dit zijn filters die ieder voor zichzelf creëert. Zij
hangen samen met onze levensgeschiedenis en
onze ervaringen. Omdat iedereen een andere
geschiedenis heeft, zijn deze filters ook voor
iedereen anders.

Demo
NLP
MODELLEREN
Het tweede belangrijke basisuitgangspunt is
model-leren, ofwel: het leren van iemand die
daarvoor model staat. Binnen NLP gaat men
ervan uit dat wat de één kan, door de ander aangeleerd
kan worden. Dat betekent dus dat ieder
menselijk vermogen overdraagbaar is. Uiteraard
is het daarvoor wel noodzakelijk dat je volledige
toewijding toont en echt bereid bent iets te leren
van een ander.
Herkenningsvragen:
Hoe vaak verzucht jij wel eens: ‘Dat wat hij kan,
zou ik ook wel willen kunnen?’ Wat doe je vervolgens
met deze wens? Ga je actief aan de slag om
‘dat’ ook daadwerkelijk onder de knie te krijgen,
of laat je het bij het zo af en toe slaken van een
dergelijke verzuchting?
Als je ermee aan de slag gaat: hoe vaak is het
je inmiddels gelukt om het ook daadwerkelijk te
leren? En hoe vaak heb je je pogingen gestaakt?
Als je het laat bij de verzuchtingen of je pogingen
tot leren staakt: hoe belangrijk was dan de wens
voor je?
Om iemand goed te kunnen modelleren, is het
van belang een aantal essentiële zaken bij je
model los te peuteren. Dit kun je doen door je
model te observeren terwijl hij dat doet wat jij
graag wilt modelleren. Ook kun je door middel
van een vraaggesprek een hoop informatie achterhalen.
Zeker als je daarbij zintuiglijk scherpzinnig
bent en goed de veranderingen in de fysiologie
opmerkt en op de oogpatronen van je model let.
Waar je model met zijn ogen naartoe beweegt
tijdens het praten, verklapt vaak het zintuiglijke
systeem waar men een voorkeur voor heeft.
Soms is het voldoende om als het ware in de huid

Demo
NLP
van je model te kruipen, zonder ook maar iets van
informatie bij hem op te vragen. Dit wordt binnen
NLP ook wel aangeduid met ‘walk the mocassin’.
Je stapt dan dus in de schoenen van de persoon
die je wilt modelleren, doet wat de ander doet,
zegt wat de ander zegt, voelt wat de ander voelt,
hoort wat hij hoort, enzovoort. Je ervaart en
neemt exact waar wat je model ook zou ervaren
en waarnemen. Met behulp van deze methode
kun je al heel veel leren.
Een andere methode is om veel informatie bij je
model op te vragen en je eigen subjectieve ervaringen
net zo te gaan construeren als je model
dat doet. Wat dan van belang is om te weten, zijn
bijvoorbeeld de waarden en overtuigingen van je
model, de filters die hij gebruikt, de representatiesystemen,
strategieën, denkpatronen en andere
vermogens en methoden die het model bewust en
onbewust gebruikt. Het klinkt misschien als veel
en lastig werk, maar dat hoeft niet altijd zo te
zijn. In het laatste hoofdstuk zal ik uitgebreid op
het model-leren ingaan.
Nu is het natuurlijk niet zo dat iedereen kan leren
wat hij wil. Als iemand zich genoemde kwaliteiten
niet eigen kan maken, kan het jaren duren om die
kwaliteiten te ontwikkelen. Daarnaast kunnen er
fysieke beperkingen zijn. Als je graag net zo goed
wilt kunnen hardlopen als Haile Gebreselassie en
je bent inmiddels 50+ en hebt nog nooit in je
leven iets aan lichaamsbeweging gedaan, dan kun
je ervan uitgaan dat het redelijkerwijs onmogelijk
is om -in dit leven althans- de hardloopprestaties
van Haile te evenaren.
Mocht je de kwaliteiten van je model wel eigen
kunnen maken, en heb je geen fysieke beperkin-

Demo
NLP
gen? Dan is het modelleren een krachtige techniek
om iets nieuws te leren. Het zorgt er ook nog
eens voor dat de tijd die je nodig hebt om je de
nieuwe vermogens eigen te maken, enorm ingekort
wordt. Het gaat een stuk sneller dan bijvoorbeeld
het volgen van een cursus.
Het is echter niet zo dat je door modelleren ineens
van alles kunt leren en dat je supersnelle resultaten
kunt behalen. Ja, modelleren maakt het allemaal
een stuk gemakkelijker en het gaat sneller
dan andere leermethoden. Echter, het aanleren
en ontwikkelen van nieuwe vaardigheden en vermogens
kost nu eenmaal tijd en energie.
RAPPORT
Rapport (uitspraak op z’n Frans = raapór) is niets
anders dan het prettige (of effectieve) contact
met anderen en met jezelf. Het is je waarschijnlijk
wel eens gebeurd dat je in een pittige discussie
terechtkwam, die, zoals achteraf bleek, was
gebaseerd op een miscommunicatie. Jij en je
gesprekspartner bedoelden eigenlijk hetzelfde,
maar drukten het gewoon anders uit. Dit soort
discussies zijn te voorkomen door een goed rapport
met iemand op te bouwen. Ook zorgt een
goed rapport ervoor dat je op een gemakkelijke
manier ‘nee’ kunt zeggen, je eigen grenzen kunt
stellen en het contact met je gesprekspartner
toch goed kunt houden.
Daarnaast is het naar mijn mening ook zinvol om
met jezelf een goed rapport te hebben, door met
jezelf te blijven communiceren op een respectvolle
en liefdevolle manier. Soms wensen mensen
zichzelf dingen toe, die ze zelfs hun ergste vijand
nog niet zouden willen toewensen. Door op een

Demo
NLP
wat mildere manier met jezelf (en je ‘parts’) te
communiceren, kun je uiteindelijk veel meer en
betere resultaten boeken, dan wanneer je jezelf
constant kritiek geeft.
Het begrip ‘rapport’ en de vraag hoe je dit kunt
opbouwen en vasthouden, zullen in een later
hoofdstuk aan de orde komen. Het communiceren
met jezelf komt onder andere ter sprake in het
hoofdstuk dat ook over ‘parts’ (delen in jezelf)
gaat. Hier kom ik dus later nog zeer uitgebreid
op terug.
ZINTUIGLIJKE SCHERPZINNIGHEID
Ook dit onderwerp zal verderop in de cursus nog
zeer uitgebreid behandeld worden. Het is echter
een belangrijke basis binnen NLP, zodat ik het
graag in de introductie al even toelicht.
De meesten van ons hebben de beschikking over
het gebruik van de zintuigen: zien, horen, voelen,
ruiken en proeven. Sommigen spreken zelfs over
een zesde zintuig, dat dan intuïtie zou zijn.
Deze zintuigen gebruiken we allemaal in meer of
mindere mate om de prikkels om ons heen waar te
nemen. Waarnemen is dus niet alleen gerelateerd
aan zien, maar ook aan horen, voelen, proeven
en ruiken. Vanaf het moment dat onze zintuigen
bepaalde prikkels opvangen, volgen deze prikkels
een enorm gecompliceerde weg door onze neurologische
stelsel. Om uiteindelijk door onze hersenen
een ‘label’ opgeplakt te krijgen, wat onze
waarneming beïnvloedt.
We hebben allemaal ook een voorkeur voor een
bepaald zintuig. Zo kunnen mensen heel erg

Demo
NLP
visueel ingesteld zijn. Dat betekent dat zij dan
voorrang geven aan de visuele prikkels bij het
interpreteren van hun waarneming.
Hoe scherpzinniger je op dit gebied wordt, des te
rijker zullen je ervaringen worden. Ook kun je,
door het scherpzinnig observeren van anderen,
aan kleine fysiologische veranderen op den duur
een aantal dingen afleiden. Alhoewel het wel zaak
is voorzichtig te zijn met je conclusies, want zijn
die rode blosjes nu van schaamte, van opwinding
of gewoon omdat iemand het warm heeft?
FLEXIBILITEIT IN GEDRAG EN RESUL-
TAATGERICHT DENKEN
Deze twee uitgangspunten bespreek ik onder één
kopje, omdat ze een aantal raakvlakken hebben.
NLP gaat uit van wat je nog wél kunt en wat je
wilt bereiken, in plaats van te focussen op het
probleem. Dat is het resultaatgerichte denken.
Het is dan ook een methode die uitgaat van het
positieve. Ook gaat NLP ervan uit dat de benodigde
hulpbronnen al in iedereen aanwezig zijn.
En, mocht een bepaalde hulpbron niet of moeilijk
bereikbaar zijn, dat de hulpbron gevisualiseerd
of gemodelleerd kan worden. Kortom: je draagt
je eigen oplossingen, mogelijkheden, belemmeringen
en hulpbronnen in je. Je kunt dus ook op
ieder gewenst moment ervoor kiezen het voortaan
anders te doen.
Dat is precies wat ‘flexibiliteit in gedrag’ betekent:
die flexibiliteit bezitten om van gedrag te kunnen
veranderen op het moment dat je huidige/oude
gedrag niet het gewenste resultaat heeft. Als ik
een intake heb met een cliënt, komt uiteindelijk
ook ter sprake wat het ‘probleem’ is. Vaak krijg ik

Demo
NLP
dingen te horen die iemand niet meer wil. Mijn
vraag daarop luidt dan meestal: ‘Oké, dit wil je
niet. Maar wat wil je dan wél?’ Want: als je altijd
blijft doen wat je altijd al deed, zul je altijd blijven
krijgen wat je altijd al kreeg.
DE UITGANGSPUNTEN IN DE PRAKTIJK
Wat betekent dit nu allemaal in de praktijk? Hoe
pas je het toe en hoe geef je deze uitgangspunten
vorm? Onlangs werd bij mij thuis mijn badkamer
verbouwd. Mijn partner en ik hadden een dure
aannemer ingehuurd, van wie wij wisten dat hij
goed werk leverde. We zouden binnen 1,5 à 2
weken helemaal uit de rommel zijn. De mannen
gingen aan de slag en op dag één ging het al mis:
er was een verkeerd bad geleverd. Dit bad werd
omgeruild en er kwam een dag later een nieuw
bad. Helaas zaten hier de pootjes niet bij. Dus die
moesten weer nageleverd worden. De eerste achterstand
van ongeveer 1,5 dag was dus al meteen
bij aanvang van de werkzaamheden een feit.
Er ging echter nog veel meer mis: de tegelzetter
vertelde dat hij niet hoger kon betegelen dan
1,80 m, aangezien de trekschakelaar van de wasmachine
anders niet meer netjes geplaatst kon
worden. Toen de tegelzetter klaar was en de aannemer
terugkwam, bleek dat dat helemaal geen
probleem was geweest, dus de tegelzetter moest
weer terugkomen om verder te gaan met betegelen.
Daarna bleek dat hij een aantal voegen
vergeten was te vullen.
De radiator is in totaal drie keer omgeruild, omdat
hij de verkeerde kleur had, en uiteindelijk is hij
scheef opgehangen en bleek hij te lekken. Ook
het douchescherm kon drie keer terug in verband
met de verkeerde kleur. De slang van de dou-

Demo
NLP
chekop was te kort, waardoor de douchekop niet
helemaal tot bovenaan kon worden opgehangen…
Nou ja, je begrijpt wellicht dat het allemaal niet zo
soepel verliep als gepland.
Er was ook nog eens in totaal vier dagen niet
gewerkt, wegens een verkeerde planning van
de aannemer. Toen op de vrijdag dat het af had
moeten zijn, de aannemer om 12 uur zijn boeltje
alweer inpakte omdat hij op vrijdagmiddag
niet werkt, en de badkamer dus nog niet klaar
was, had ik het even heel moeilijk. Ik kon op dat
moment twee dingen doen: ontploffen en tegen
de man tekeergaan, en hem eens even goed vertellen
dat het een slechte aannemer was, of kalm
blijven, rapport opbouwen en met de man naar
een oplossing zoeken, wat van ons beide behoorlijk
wat flexibiliteit vereiste.
Het rapport was nodig om de aannemer naar me
te laten luisteren. Ik heb al mijn zintuigen moeten
gebruiken om zelf zorgvuldig te kunnen luisteren
naar wat de aannemer mij te vertellen had.
Daarbij lette ik ook op zijn zintuiglijke voorkeurssysteem,
zodat ik daarop in kon spelen om het
rapport te verbeteren. Ik heb mijn woede gekalmeerd
en ben samen met de aannemer op zoek
gegaan naar het beste resultaat.
De badkamer moest klaar, want de week erna
moest zowel mijn partner als ik weer aan het
werk. We konden niet langer van ons werk
verzuimen. Daarin moest ik wel flexibel zijn in
mijn gedrag om verschillende mogelijkheden te
kunnen overwegen. Uiteindelijk hebben we een
goed compromis gevonden en is de badkamer
alsnog op tijd afgemaakt.

Demo
NLP
Kortom: NLP zorgt voor het vergroten van je keuzemogelijkheden.
Vaak hoor je, met name op de
werkvloer, mensen verzuchten: ‘We doen het al
jaren zo, dus waarom zouden we het nu ineens
gaan veranderen? Het gaat toch prima zoals het
gaat?’ Om het onderste uit de NLP-kan te halen,
zul je je open moeten stellen en jezelf de mogelijkheid
moeten geven genoemde uitgangspunten
in je leven te integreren. Op die manier kun je
op een positieve manier vraagtekens plaatsen
bij dingen die ‘altijd zo zijn gegaan’ door je af
te vragen of ze nog steeds wel zo efficiënt zijn,
of dat het wellicht anders kan. Het belangrijkste
daarin is je houding. Gun jezelf die kans om het
nu eindelijk eens anders te gaan doen.
Herkenningsvraag:
Hoe benader jij het leven? Pieker je veel over je
werk of relatie? Wil je niet meer in deze sleurbaan
blijven hangen? Wil je dat je kinderen niet meer
overal hun troep laten slingeren? Vind je dat je te
dik bent? Kun je de dingen die je niet meer wilt,
ombuigen naar een positieve doelstelling? Probeer
dat eens een paar dagen uit, en je zult zien
dat een positieve benadering een stuk prettiger
en ‘opgeruimder’ aanvoelt.

Demo
NLP
TOEPASSINGEN VAN NLP
NLP kan op zeer veel uiteenlopende terreinen
ingezet worden. De mogelijkheden zijn legio en
nog lang niet uitgeput. NLP kan als zelfstandige
techniek (of als serie van technieken) gebruikt en
ingezet worden, en laat zich ook heel goed combineren
met andere therapieën. Het kan ingezet
worden bij coaching, counseling, wetenschappelijk
onderzoek, onderwijs, psychiatrie, psychotherapie,
probleem oplossing, leidinggeven, doelen
stellen en behalen, geneeskunde, ondernemen,
verkopen, loopbaanbegeleiding, personeelsmanagement,
enzovoort.
Meer gedetailleerd kun je denken aan het behandelen
van fobieën, burn-out, depressie, het
motiveren van mensen, zelfhulp, verslaving,
timemanagement, eetproblemen, opvoeding,
leerproblemen, ondersteuning bij het reduceren
van ziekten en aandoeningen, rouwverwerking,
relatieproblemen en stoppen met roken.
Zelf combineer ik mijn NLP-kennis met ‘gezond
boerenverstand’, intuïtie, matrixcoaching, het
Enneagram, Rationeel Emotieve Therapie (RET),
transactionele analyse (TA), systemisch werk
(bijvoorbeeld familieopstellingen), hypnotherapie,
Reiki en Tarot. NLP is geïntegreerd in mijn
denken, voelen en doen, dus ik gebruik het eigenlijk
altijd. In mijn werk zet ik het in tijdens trainingen
en workshops, bij persoonlijke coaching,
loopbaanbegeleiding, re-integratie en coaching op
het gebied van gezondheid, dyslexie en ADHD.

Demo
NLP
VOORONDERSTELLINGEN
Ken je de reclame van de moeder en haar zoon in
een supermarkt? Het zoontje dat begint te gillen
en dreinen als hij niet krijgt wat hij wil. Op dat
moment gooit de moeder haar handtas op de
grond, gaat op de grond liggen spartelen en krijst
nog harder dan haar kind. Het kind is op slag stil:
de moeder is overduidelijk de betere ‘dwarsligger’.
Deze reclame maakt erg mooi duidelijk hoe
degene met de grootste flexibiliteit het systeem
beïnvloedt. Deze reclame is in scène gezet, maar
in het werkelijke leven gaat het ook zo.
De stelling dat degene met de grootste flexibiliteit
binnen een systeem het systeem beïnvloedt,
is een NLP-vooronderstelling. Zo zijn er nog veel
meer. Het zijn aannames die je levenspad een
stuk kunnen veraangenamen indien je ze kunt
integreren in je leven. Het zijn overtuigingen die
erg behulpzaam kunnen zijn. Je kunt de vooronderstellingen
ook zien als een soort richtlijn met
betrekking tot het menselijk functioneren.
Het grappige is dat NLP ervan uitgaat dat je
beter geen aannames kunt gebruiken en liever
doorvraagt naar wat mensen precies bedoelen.
Uitspraken die jij op een bepaalde manier
inkleurt, kunnen door een ander totaal anders
worden geïnterpreteerd. Ondanks dat is NLP wel
gebaseerd op een aantal stevige vooronderstellingen
en aannames. Deze vooronderstellingen zijn
echter wel heel positief en werken enorm krachtig
en behulpzaam als je ze in je leven integreert.
Toch wil ik je meegeven: lees de hierna volgende
vooronderstellingen en kijk in hoeverre ze bij
je passen, voor jou persoonlijk kloppen en nut

Demo
NLP
hebben. Als ze niet overeenkomen met je eigen
vooronderstellingen, bekijk dan eens op welke
gebieden er een mismatch is, en overweeg met
een open houding en flexibel gedrag of deze
nieuwe vooronderstellingen je leven wellicht een
stuk kunnen vergemakkelijken. Probeer ze eens
uit, en als ze je bevallen, maak er dan een tweede
natuur van.
RESPECT VOOR ANDERMANS MODEL
VAN DE WERELD
Zoals eerder al omschreven, maakt ieder mens
zijn eigen model van de wereld. Dit doet men door
middel van de prikkels die men met zijn zintuigen
opvangt. Omdat ieder voor zich op een andere
manier waarneemt, filtert en interpreteert, is dat
model van de wereld voor eenieder uniek. Het is
echter niet beter of slechter dan je eigen wereldbeeld,
het is alleen maar anders. Want wie
zegt dat jouw wereldbeeld ook echt klopt? Het is
zinloos om over de werkelijkheid te discussiëren.
Iedereen heeft gelijk. Vandaar dat binnen NLP
ervan uit wordt gegaan dat ieders wereldbeeld
prima is en ook gerespecteerd wordt.
De manier waarop jij reageert op bepaalde gebeurtenissen,
wordt gevormd door de plattegrond die
jij van de wereld in je hoofd hebt. Het kan gebeuren
dat je echt niets begrijpt van de wijze waarop
een ander reageert. Op dat moment kan het
hebben van respect voor andermans model van
de wereld je leven een stuk vergemakkelijken.
Als je dan ook nog eens een portie nieuwsgierigheid
en tolerantie inzet, kom je er misschien wel
achter hoe de ander op dat moment de wereld
ziet. Dat kan jouw wereldbeeld dan wellicht weer
verrijken. Kortom: de onderlinge communicatie
verloopt beter naarmate we meer respect kunnen

Demo
NLP
opbrengen voor elkaars wereldbeeld. Dan mag
eenieder er zijn zoals hij is.
DE KAART IS NIET HET GEBIED
Deze vooronderstelling is aan het begin van deze
les ook al even aan de orde geweest. Er is dus een
verschil in de manier waarop eenieder de wereld
waarneemt en hier een model van maakt, en hoe
de wereld in werkelijkheid is. Alle prikkels die
bij ons binnenkomen, worden gefilterd, bewerkt
en aangepast aan het beeld van de wereld zoals
wij die hebben. Al nemen we de echte werkelijkheid
zo echt mogelijk waar, bij het omschrijven
van de indrukken die we hebben opgedaan, zal
een verdere vervorming, generalisering of weglating
plaatsvinden, waardoor het verschil tussen
de wereld en ons beeld daarvan steeds groter
wordt.
BEPERKINGEN EN MOGELIJKHEDEN
LIGGEN BINNEN IEDERS WERELDMODEL
Omdat de eerste twee vooronderstellingen impliceren
dat we onze eigen waarheid maken, betekent
dat dus ook dat we onze eigen beperkingen
en mogelijkheden creëren. Die beperkingen en
mogelijkheden ontstaan door het wereldbeeld
dat we hebben. Een ander model heeft andere
beperkingen en mogelijkheden. Vandaar dat jouw
buurman bijvoorbeeld helemaal niet bang is voor
spinnen en jij wel. Vandaar ook dat jij af en toe
verzucht: ‘Dat lukt me niet’, of ‘Dat kan ik toch
nooit’, terwijl iemand anders het wél kan. Het kan
natuurlijk best zo zijn dat in de échte werkelijkheid
bepaalde belemmeringen of beperkingen
aanwezig zijn. Dat kun je vermoedelijk pas ontdekken
als je je eigen belemmeringen of beperkingen
hebt opgeruimd.

Demo
NLP
ONZE ZINTUIGLIJKE WEERGAVEN UITEN
WE VIA TAAL
Zoals ik al eerder heb verteld, gebruiken we onze
zintuigen om waar te nemen. Al die waarnemingen
organiseren we uiteindelijk met behulp van
taal. We schakelen daarbij onze filters in om te
generaliseren, waarmee we dingen weglaten of
vervormen. Door deze filters beïnvloeden we
onze verwachtingen en waarnemingen. Uiteindelijk
plakken we labels op onze waarnemingen en
slaan deze ergens op. Als we over een bepaalde
gebeurtenis vertellen, gebruiken we daarvoor
onze taal. Dit zorgt ervoor dat onze waarneming
nog verder wordt veranderd, omdat we maar een
beperkte woordenschat hebben. Taal is niet alleen
onze woordelijke taal, maar ook onze lichaamstaal,
met al zijn gebaren, houdingen en gezichtsuitdrukkingen.
WE GEVEN DE WERELD ZINTUIGLIJK
WEER
We nemen waar met onze vijf zintuigen en maken
met behulp van dezelfde vijf zintuigen een weergave
van de wereld, zoals wij denken dat die is.
Mensen hebben een voorkeur voor een bepaald
representatiesysteem. De verzameling indrukken,
ervaringen, en andere zaken die wij door middel
van onze zintuigen hebben opgeslagen, zorgen
voor verschillende mogelijkheden, beperkingen,
overtuigingen en waarden, waarmee wij ons
wereldbeeld weer verder inkleuren.
MISLUKKING BESTAAT NIET, ALLEEN
FEEDBACK
Dit is een heel sterke vooronderstelling, die nogal
wat verschuivingen in je wereldbeeld teweeg kan
brengen. NLP gaat ervan uit dat iedere reactie, of
deze nu positief of negatief is, bijdraagt aan onze

Demo
NLP
ervaringen en deel uitmaakt van een constant
leerproces. Als je dus de dingen die misgaan, niet
als mislukking ziet, maar als feedback, heb je de
keuze om van de ongewenste resultaten te leren
en het een volgende keer anders te doen. Feedback
is de reacties die je van anderen krijgt, maar
feedback bestaat dus ook uit het verkrijgen van
ongewenste resultaten.
Wat zou het prettig zijn om nooit meer fouten te
maken! Dat is precies wat deze vooronderstelling
impliceert. Je maakt geen fouten, je krijgt
alleen niet het gewenste resultaat. Als je deze
vooronderstelling in je leven integreert, kun je al
met een stuk meer mededogen en een bepaalde
zachtheid naar jezelf en anderen kijken.
Een mooi voorbeeld, dat regelmatig wordt aangehaald
in NLP-literatuur en -opleidingen, is dat van
Thomas Edison, de uitvinder van de gloeilamp.
Duizenden pogingen heeft het hem gekost voordat
de gloeilamp werd geboren. Duizenden pogingen
die niet het gewenste resultaat hadden. Veel
mensen zagen dat als mislukking, veel mensen
zouden dat nu nog als een mislukking zien. Edison
niet, hij zag deze pogingen als een gebeurtenis om
te leren hoe je een gloeilamp niet moet maken.
Uiteindelijk hebben zijn doorzettingsvermogen en
de mildheid jegens zichzelf ertoe geleid dat hij
daadwerkelijk de gloeilamp heeft uitgevonden.
ALS WAT JE DOET NIET WERKT, DOE
DAN IETS ANDERS
Een uitspraak die je al eerder in dit hoofdstuk
bent tegengekomen is: als je altijd blijft doen wat
je altijd al deed, zul je altijd blijven krijgen wat je
altijd al kreeg. Als je iedere keer hetzelfde gedrag
vertoont en je krijgt iedere keer hetzelfde onge-

Demo
NLP
wenste resultaat, dan lijkt het zinvol om eens een
keer iets anders te proberen. Toch blijkt dit in de
praktijk knap lastig. Veranderen is namelijk eng.
Je weet wat je hebt en niet wat je zult krijgen
als je het ineens anders doet. Zo blijf je lekker in
hetzelfde cirkeltje ronddolen.
Je wilt wel anders, maar je durft het niet. Het is
zo gemakkelijk om maar te blijven vasthouden
aan bestaande patronen, dus je neemt vaak de
weg van de minste weerstand. Daarnaast moet
je voldoen aan de verwachtingen die anderen
van je hebben. Toch? Of is ook dat de gemakkelijkste
weg en hoeft dat? Bovendien: vaak kun jij
er weinig aan doen, het ligt meestal aan iemand
anders. Toch? Of is dat óók de weg van de minste
weerstand?
Als je deze vooronderstelling integreert, neem
je verantwoording voor je eigen gedrag en voor
dat wat in jouw leven niet de gewenste resultaten
geeft. Jij bent verantwoordelijk en niemand
anders. Dus jij bent ook de enige die er wat aan
kan veranderen. De oude patronen blijken niet
effectief te zijn, dus kun je die veranderen. Op
die manier verander je van reactief naar proactief
en neem je je eigen leven in handen. Je stopt
met energie te verspillen aan passiviteit, aan
oude niet-werkende patronen, aan klagen over je
ellende. Je wordt actief en gaat er wat aan doen.
Voordat je de dingen die niet werken, kunt veranderen,
zul je eerst moeten onderzoeken wat
het dan is waardoor je handelingen niet het
gewenste resultaat hebben. Hoe komt dat? Wat
kan je voortaan anders doen? Wees flexibel in je
gedrag, open van geest en in je communicatie en
wees boven alles eerlijk en oprecht.

Demo
NLP
LICHAAM EN GEEST BEÏNVLOEDEN
ELKAAR
Binnen NLP wordt ook wel gezegd: ‘lichaam
en geest vormen een cybernetische eenheid.’
Dit betekent dat lichamelijke klachten invloed
hebben op onze geest en geestelijke klachten
hun weerslag vinden in ons lijf. Er zijn diverse
boeken geschreven over bepaalde symptomen en
hun geestelijke oorsprong. Echter: de koppeling
tussen lichaam en geest is al heel lang geleden
gelegd. Onze uitdrukkingen getuigen daarvan.
Wat dacht je van: ‘Iets op je lever hebben’, ‘je gal
spuwen’, ‘een brok in je keel krijgen’ of ‘het op je
heupen hebben’? Allemaal uitdrukkingen die aangeven
dat iets wat je dwarszit (een gedachte of
gevoel), zijn uitwerking heeft op je lichaam.
Een aantal mensen staan afkeurend tegenover
deze vooronderstelling. Het zou impliceren dat je
bepaalde symptomen zelf in de hand houdt of laat
ontstaan. Dat je zelf schuldig bent aan bepaalde
ziekten. Later in deze cursus zal ik nog terugkomen
op het begrip ‘schuld’. Wat met deze vooronderstelling
in ieder geval niet wordt bedoeld, is
dat je ‘schuld’ ergens aan zou hebben. De bedoeling
is om bij klachten te kijken naar de holistische
mens. Je kunt aan symptoombestrijding doen,
maar als je de oorzaak van het ontstaan van een
bepaald symptoom niet hebt achterhaald, zal
deze oorzaak terugkomen. Op dezelfde of op een
andere manier.
Dit impliceert ook dat de gedachtekracht enorm
sterk is. Alle gedachten worden via neurotransmitters
door je hele lijf getransporteerd. Onderzoek
heeft dit uitgewezen. Gebleken is dat de
neurotransmitters die in je hersenen voorkomen,
ook door de diverse organen kunnen worden

Demo
NLP
aangemaakt. Kortom: bepaalde boodschappen
kunnen dus niet alleen door je gedachten worden
gemaakt, maar ook door je organen.
Ga eens na wat dat betekent! Als je alleen al kijkt
naar je gedachten; alle gedachten komen uiteindelijk
via die neurotransmitters in je hele lijf te
zitten. Dus óók de negatieve gedachten! Welke
uitwerking zal dat hebben op je organen, denk je?
Deze vooronderstelling onderstreept nog maar
eens het belang van resultaatgericht denken, van
positiviteit.
EEN INDIVIDU IS OPGEBOUWD UIT
‘PARTS’
‘Parts’ zijn de delen die ieder individu in zich
heeft. Zo herkent iedereen wel de ‘harde werker’
en de ‘luiaard’ in zich. Iedereen heeft ongelooflijk
veel van dit soort delen: het egoïstische deel, het
romantische deel, het kinddeel, het volwassenendeel,
het pessimistische deel, het kritische deel en
zo verder. Al die delen hebben hun eigen gevoelens,
ideeën, waarden en overtuigingen, gedrag
en intenties. Het ene deel is duidelijker herkenbaar
en aanwezig dan het andere.
Negatieve delen beïnvloeden ons leven in hogere
mate dan de positieve. We hebben de neiging
om die negatieve delen lekker diep weg te stoppen,
want we willen liever gezien worden als een
vrolijk, optimistisch, hardwerkende en liefdevolle
persoonlijkheid dan als een chagrijnige, pessimistische,
luie en ongeïnteresseerde persoonlijkheid.
Die negatieve delen zijn er echter niet zomaar.
Ze zijn ontstaan door bepaalde gebeurtenissen
en overtuigingen. Het onbewuste zal deze delen
telkens weer omhoog duwen, zodat je ermee aan
de slag kunt.

Demo
NLP
NLP biedt mogelijkheden om die negatieve delen
in overeenstemming te brengen met de andere
delen, zodat uiteindelijk alle delen volledig in
jouw totale persoonlijkheid kunnen worden geïntegreerd.
Met als uiteindelijk resultaat een evenwichtige
persoonlijkheid.
HET GEDRAG IS NIET DE PERSOON
Het gedrag dat iemand tentoonspreidt, is niet
hoe hij ook daadwerkelijk is. Het is slechts een
kleine fractie van zijn totale persoonlijkheid en op
dat bepaalde moment het beste gedrag. Iedere
persoon heeft op ieder moment een aantal gedragingen
waaruit hij (onbewust) kan kiezen. Door
gebrek aan hulpbronnen is het gedrag dat we
laten zien, het beste gedrag op dat moment.
Het is van belang het gedrag van de persoon te
scheiden. In opvoedkundige kwesties komt dit
vaak naar boven. Hoe vaak zeg jij zelf tegen je
kinderen (of hoor je anderen tegen hun kinderen
zeggen) dat ze stout zijn. Of juist dat ze lief zijn?
Kinderen onderling kunnen ook zo goed van het
gedrag de persoon maken: ‘Jij bent stom!’ Beter
is om het gedrag te benoemen, bijvoorbeeld: ‘Jij
doet stom’, of ‘Je hebt iets stouts gedaan.’
Mensen veroorzaken een bepaald gedrag door de
mogelijkheden die ze op dat moment voorhanden
hebben. Als je niet beschikt over de hulpbronnen
of het vermogen om flexibel in je gedrag te zijn,
kun je maar op één manier reageren. Dat wil niet
zeggen dat je dat ook bént, alleen maar dat je op
dat moment gewoon geen andere mogelijkheden
tot je beschikking hebt.
Door je vaardigheden te ontwikkelen, vergroot
je je gedragsmogelijkheden en kun je jezelf naar

Demo
NLP
een hoger (ontwikkelings)niveau brengen. Het is
belangrijk te beseffen dat ieder gedrag een positieve
intentie heeft. Ook als een bepaald gedrag
als negatief overkomt, is er altijd nog minstens
één part in die persoon waarvoor het gedrag als
positief wordt ervaren, waarvoor het gedrag een
voordeel heeft. Dit wordt ook wel secundaire winst
genoemd. Bij negatief gedrag is die secundaire
winst verborgen, maar hij is er wel degelijk.
Als je voor jezelf de positieve intentie kunt achterhalen
van de gedragingen die wellicht als ‘negatief’
overkomen, kun je gaan werken aan het
veranderen van dit negatieve gedrag. Je houdt
dan altijd de positieve intentie in gedachten en
gaat je gedrag zó veranderen dat die secundaire
winst ook op een positieve manier kan worden
behaald. Op die manier zorg je weer voor een
stuk flexibiliteit in je gedrag, waardoor je je vaardigheden
kunt uitbreiden.
DE MENS HEEFT ALLE NOODZAKELIJKE
HULPBRONNEN IN ZICH
Iedereen heeft de beschikking over een groot
aantal hulpbronnen. Van sommige ben je je
bewust, en van andere niet. Hulpbronnen
zijn hulpmiddelen op bijvoorbeeld mentaal en
gedragsniveau, waarmee je je mogelijkheden
kunt vergroten. Door het inzetten van je hulpbronnen
voorkom je dat je in valkuilen trapt of
dingen op een niet-effectieve manier doet.
Je weet en kunt vaak meer dan je beseft. Is het
je wel eens overkomen dat je dacht: ‘Goh, nooit
geweten dat ik dat in mijn mars had?’ Dit komt
door de hulpbronnen die in het onbewuste deel
van jezelf zitten. Deze kunnen je af en toe versteld
doen staan van je eigen kunnen. Daaruit

Demo
NLP
blijkt maar weer wat een enorme invloed het
onbewuste op ons heeft! Door het inzetten van
je hulpbronnen, vergroot je je keuzemogelijkheden,
vergroot je je vaardigheden en verbreed je
je horizon.
In mijn praktijk hoor ik mensen heel snel zeggen:
‘Dat kan ik niet!’ of ‘Dat durf ik niet!’ De vooronderstelling
dat iedereen de beschikking heeft over
een groot aantal hulpbronnen, is zeer belangrijk
om dit soort beperkende overtuigingen te kunnen
veranderen. Oké, misschien beschik je niet over
alle interne middelen die je nodig hebt om te
kunnen groeien of veranderen, maar je hebt er
wel meer dan genoeg om nieuwe hulpbronnen te
creëren! Een veel gehoorde uitspraak binnen NLP
is dan ook: ‘Kan niet, bestaat niet!’, of ‘Er zijn
geen mensen zonder hulpbronnen, alleen mensen
die hun hulpbronnen niet gebruiken!’
NUT IS BELANGRIJKER DAN WAARHEID
Zoals je eerder al gelezen hebt, is de waarheid
datgene wat jijzelf ervan maakt. De werkelijke
waarheid kennen we niet. Die werkelijke waarheid
is dan ook niet belangrijk binnen NLP. De waarheid
die jijzelf hebt gemaakt, wel. Nog belangrijker
is echter het nut. Soms wordt gekeken naar
het feit of iets waar is. Binnen NLP is het belangrijker
te kijken naar de vraag of iets nut heeft, of
het iets bijdraagt aan het bereiken van doelen en
gewenste resultaten.
Er is veel kritiek op NLP. Vaak wordt gezegd dat
NLP gebaseerd is op vooronderstellingen en aannames
die niet waar zijn. Ook zouden de resultaten
van NLP niet wetenschappelijk te bewijzen
zijn. Een gevolgtrekking van deze kritiek zou
kunnen zijn dat NLP niet werkt, omdat het niet

Demo
NLP
te bewijzen is, omdat het niet waar is. Dat heel
veel mensen er erg goed en blijvend mee geholpen
zijn, dat ze heel snel van fobieën af zijn,
belemmerende overtuigingen kunnen veranderen
in positieve en behulpzame overtuigingen, dat
depressies ermee kunnen worden opgelost, allerlei
soorten problemen ermee worden aangepakt,
dáár wordt dan weer niet naar gekeken. En dat is
juist het nuttige aspect van NLP.
Als iets werkt, is het feit dat het werkt belangrijker
dan de vraag waarom het werkt. Dat geldt ook
voor allerlei alternatieve therapieën, waarover de
medische wetenschap nogal sceptisch is. Ook die
alternatieve therapieën blijken vaak te werken.
Is het dan belangrijk om wetenschappelijk te
kunnen bewijzen dat het werkt?
DE MENS HEEFT VRIJHEID VAN
CONCLUSIE
Ieder mens heeft recht op zijn eigen mening, een
vrijheid van meningsuiting. Door de genoemde
vooronderstellingen te integreren in je leven,
vergroot je je mogelijkheden. In je leven zijn je
veel conclusies aangereikt en opgedrongen door
opvoeders, leraren, overheid en vele anderen. Je
hebt echter de mogelijkheid deze conclusies te
toetsen aan hun nut voor jouw leven. Als ze geen
nut hebben, heb je de mogelijkheid ze te laten
gaan. Je bent in staat aan iedere waarneming of
conclusie de betekenis te hechten die jij wil.
ERVARING HEEFT EEN STRUCTUUR
De dingen die we ervaren, hebben een bepaalde
structuur. Deze structuur wordt in belangrijke
mate bepaald door ons zenuwstelsel en onze
hersenen. Als je de structuur van een bepaalde
ervaring kunt ontdekken, heb je dus ook de

Demo
NLP
mogelijkheid die structuur te veranderen. Dat kun
je doen bij de ervaringen die een negatief effect
op je hebben. Als je de structuur van iemand
anders kunt ontdekken, heb je de mogelijkheid
die structuur over te nemen, te modelleren.
HET RESULTAAT VAN JE BOODSCHAP IS
HET ANTWOORD DAT JE KRIJGT
Als je boodschap niet overkomt, heeft dit te
maken met de manier waarop jij de boodschap
over probeerde te brengen. De verantwoordelijkheid
van een goede communicatie komt hierdoor
bij jezelf te liggen. Jij bent tenslotte ook de enige
die iets aan jouw communicatie kan veranderen.
Zodra je deze vooronderstelling hebt geïntegreerd
in je leven, leg je de ‘schuld’ niet langer bij een
ander. Door NLP heb jij technieken en mogelijkheden
gekregen om het anders te doen, zodat de
communicatie wel het gewenste effect bereikt.
Een mooi voorbeeld hiervan zijn tv-programma’s
als ‘The Nanny’. Je ziet op tv kinderen die vreselijk
druk, irritant gedrag vertonen, hard krijsen
en alles slopen wat ze tegenkomen. Je hoort de
ouders vaak iets verzuchten in de trant van: ‘Ze
zijn onhandelbaar’ of ‘We hebben al van alles
geprobeerd.’ Met dat laatste bedoelen ze overigens
dat ze een aantal voor de hand liggende
dingen heel even geprobeerd hebben, zonder het
gewenste resultaat te bereiken. Vaak blijkt echter
dat de kinderen een bepaald gedrag vertonen,
omdat de ouders op een niet zo effectieve manier
met hen communiceren, of gewoon simpelweg
het verkeerde voorbeeld geven. Door de communicatie
met de kinderen aan te passen -en ook zo
te houden!- blijken de kinderen ineens een heel
ander gedrag te gaan vertonen.

Demo
NLP
Daarbij komt: niet communiceren is niet mogelijk.
Je communiceert altijd! Ook als je niets zegt,
spreekt je lichaamshouding boekdelen. Zeker als
de persoon die je tegenover je hebt, zintuiglijk
scherpzinnig is, kun je weinig van je echte gevoelens
voor hem verborgen houden.
ALLE PROCEDURES DIENEN DE KEUZE
TE VERRUIMEN
Zoals uit de uitleg bij de hiervoor genoemde vooronderstellingen
al is gebleken: hoe meer keuzemogelijkheden,
hoe beter het resultaat. Echt
leren houdt in dat je steeds meer manieren ontdekt
om dingen te kunnen doen. Soms is het doel
voor mensen belangrijker dan de weg ernaartoe
(de procedure). Als de procedure niet blijkt te
werken, veranderen zij liever het uiteindelijke
doel dan de procedure. NLP verruimt en bevordert
de keuzemogelijkheden. Gezien alle voorgaande
uitleg, maak ik de aanname dat deze vooronderstelling
inmiddels duidelijk is.
ALLE GEDRAG EN VERANDERING
DIENEN GEËVALUEERD TE WORDEN
NAAR CONTEXT EN ECOLOGIE
Een veel gebruikt model binnen NLP vormen de
Logische Niveaus. Hierop zal ik later nog uitgebreid
terugkomen. Voor nu is het handig te weten
welke niveaus er zijn, en hoe ze met elkaar in
verbinding staan. De Logische Niveaus lopen van
omgeving, via gedrag, vaardigheden, overtuigingen
en identiteit naar missie. Verandering op een
lager niveau geeft niet per se veranderingen op
hogere niveaus. Veranderingen op hogere niveaus
geven echter altijd veranderingen op de onderliggende
niveaus.

Demo
NLP
Dit betekent dat gedrag afhankelijk is van de
omgeving en de context. Mensen vertonen in
andere situaties dan ook ander gedrag. Zo kun je
thuis bijvoorbeeld een heel andere persoon zijn
dan op je werk. Kortom: veranderingen in een
bepaalde omgeving moeten worden geëvalueerd
naar die omgeving.
Daarnaast is het van belang bij verandering te
kijken naar de ecologie. Kan een verandering uiteindelijk
schade toebrengen aan de omgeving, de
natuur, aan anderen of andere zaken, zoek dan
naar een verandering die dat niet doet. Behalve
respect voor elkaars model van de wereld, is het
ook belangrijk om respect te hebben voor de
natuur. Kijk dus altijd naar de mogelijke gevolgen
van bepaalde veranderingen die je wilt doorvoeren.
PERSOONLIJKHEID IS EEN ILLUSIE
De vooronderstelling dat persoonlijkheid een illusie
is, heeft alles te maken met de aanname dat
gevoelens en gedachten veranderbaar zijn. Ook
kunnen we ons gedrag en onze waarden en overtuigingen
veranderen. Dit zijn belangrijke eigenschappen
binnen onze persoonlijkheid. En als we
bepaalde eigenschappen veranderen, verandert
onze persoonlijkheid mee. Bovendien is onze
persoonlijkheid afhankelijk van de context (zoals
bij de vorige vooronderstelling ook al is omschreven).
Naarmate we ouder worden, verandert onze
persoonlijkheid ook.
Dit alles betekent dan weer dat je persoonlijkheid
continu verandert en dat je dus geen vaststaande
persoonlijkheid hebt of bent. Als je dan vervolgens
deze vooronderstelling weer in je leven integreert,

Demo
NLP
geeft dat weer veel meer keuzemogelijkheden en
flexibiliteit. Zo zie je dat alle vooronderstellingen
met elkaar te maken hebben en elkaar verder
aanvullen. Alles is erop gericht jouw keuzemogelijkheden
in alle situaties te vergroten.
DE WEG IS BELANGRIJKER DAN HET
DOEL
De manier waarop je leeft, bepaalt de mate van
succes en geluk. Mensen streven vaak doelen na
en focussen zich helemaal op het bereiken van
dat ene doel. Op het moment dat ze dat doel
behaald hebben, vallen ze in een gat. Dat ene
doel zorgde namelijk voor de ‘zin’ in hun leven.
Of het kan voorkomen dat als je je doel eenmaal
bereikt hebt, het toch niet zo rooskleurig is als je
dacht dat het zou zijn. Die prachtige, grote villa
moet wel onderhouden worden, die goedlopende
eigen zaak brengt ook de hoofdbrekens van financiën
en personeel met zich mee.
Als je echter met volle teugen kunt genieten
van de weg, is het doel ineens een stuk minder
belangrijk. Dat zorgt ervoor dat je niet in een
enorm gat valt op het moment dat je je doel
behaald hebt. De weg wordt ook een stuk aangenamer
door jezelf een tas vol gereedschappen
en vaardigheden cadeau te doen, die je kunnen
helpen als het even tegenzit. NLP zorgt voor een
goede vulling van die tas. Mijn eigen NLP-trainer
quote regelmatig Ghandi: ‘Zorg voor de middelen,
het doel zal zich vanzelf wel aandienen.’
ALLES WAT JE DOET, IS EROP GERICHT
OM (OPNIEUW) ÉÉN MET JEZELF TE
WORDEN
Als mens kun je door allerlei ervaringen nogal
eens van jezelf verwijderd raken. Je leeft volgens

Demo
NLP
de normen en waarden die je zijn opgelegd door
cultuur, opvoeding en politiek. Je oordeel over
jezelf is gevormd door alles wat je ooit over jezelf
hebt horen zeggen door leraren, ouders, opvoeders,
vrienden, vijanden of anderen. Je doet de
dingen, omdat anderen dat van je verwachten.
Hierdoor zijn er verschillende parts ontstaan en
wellicht vraag je jezelf geregeld af ‘Is dit het
nou?’, of voel je soms een gemis.
Je onbewuste geeft je regelmatig dingen aan die
nog verwerkt moeten worden, of waar je iets aan
kunt veranderen. Die worden vaak als moeilijke
processen opgevat. Toch gebeurt dat om weer
volledig één met jezelf te kunnen worden. Om
alle parts te integreren tot één geheel. Om wijze
lessen te leren uit de dingen die je hebt meegemaakt,
zodat ze je kunnen vormen tot een heelheid.
Men zegt wel eens: ‘What goes around,
comes around.’ Wat zoveel betekent als: wat je
uitstraalt, krijg je terug. Het boemerangeffect.
Geef dus alleen dat wat je zelf weer wilt ontvangen.
Ook dat zorgt ervoor dat je gemakkelijker
weer één met jezelf kunt worden.
TESTEN VAN DE VOORONDERSTELLINGEN
Ik schreef voor het bespreken van de vooronderstellingen
al: neem vooral niets zomaar als vanzelfsprekend
aan en probeer voor jezelf uit of het
voor jou klopt en waar is. De vooronderstellingen
zijn zeer belangrijke uitgangspunten binnen NLP.
Om NLP goed te kunnen toepassen, is het van
belang de vooronderstellingen uit te testen en ze
je uiteindelijk eigen te maken. Hierna volgt een
oefening die je kunt doen om ze te testen.
Neem voor deze oefening alle tijd die je nodig
hebt. Bekijk de vooronderstellingen een voor

Demo
NLP
een. Pak één vooronderstelling per keer. Lees de
tekst, zoek desnoods op internet en in de literatuur
naar meer informatie. Zoek in je verleden
een voorbeeld van een situatie of ervaring waarin
je het eens was met de vooronderstelling. Leef je
weer helemaal in in deze ervaring. Hiervoor kun
je gebruikmaken van de vragen en opmerkingen
die verderop in dit hoofdstuk ter sprake komen
bij de uitleg van de Huidige Situatie/Gewenste
Situatie, Kaizen en visua-liseren. Zorg er in ieder
geval voor dat je weer helemaal in die ervaring
zit, dat je alles ervaart en waarneemt wat je toen
ook deed. Let op wat je voelt, denkt, ziet, hoort,
proeft, ruikt, enzovoort. Zijn er andere mensen in
de omgeving? Hoe reageren zij?
Als je die ervaring weer helemaal hebt doorleefd,
stap je eruit en kom je weer terug naar het hier en
nu. Je neemt even een pauze door aan iets anders
te denken. Je kunt bijvoorbeeld in gedachten je
telefoonnummer achterstevoren op het plafond
schrijven, of terugdenken aan wat je gisteravond
gegeten hebt en hoe dat smaakte. Dus even helemaal
uit de ervaring stappen.
Daarna denk je aan een uitspraak die echt het
tegenovergestelde is van de vooronderstelling
die je net hebt ‘behandeld’. Bijvoorbeeld: ‘Als wat
je doet niet werkt, blijf dan net zolang hetzelfde
doen totdat het wél werkt.’ Of: ‘Lichaam en geest
zijn twee totaal verschillende dingen en staan
ook los van elkaar’ of iets dergelijks. Als je dat
bedacht hebt, bekijk dan hoe je je die anti-NLPvooronderstelling
eigen zou kunnen maken.
Als je dat gedaan hebt, neem je weer even een
pauze door aan iets anders te denken. Vervolgens
pak je beide ervaringen en ga je zoeken naar de

Demo
NLP
overeenkomsten en verschillen. Zo gedetailleerd
mogelijk. Welke van de twee was het meest overtuigend?
Welke voelde het beste aan? Welke van
de twee ga je in je leven integreren?
Deze oefening kun je natuurlijk ook met andere
stellingen en overtuigingen doen. Het kan waardevol
zijn om te kijken naar de dingen die jij voor
waar aanziet. Dat wat je gelooft, berust vaak op
een keuze die je ooit gemaakt hebt. Je kunt die
keuze veranderen. Aan jou… de keuze!

Demo
NLP
HET LEERPROCES
Iedereen leert op zijn eigen manier en in zijn
eigen tempo. Het kan zinvol zijn om inzicht te
krijgen in je manier van leren en de resultaten die
dat oplevert. In dit gedeelte zal ik je wat handvatten
geven met betrekking tot je leerproces en
de gereedschappen om de resultaten zo effectief
mogelijk te laten zijn.
VIJF GRONDBEGINSELEN VOOR SUCCES
Om te beginnen geef ik je de vijfstapsformule,
waarmee je gericht te werk kunt gaan voor het
behalen van doelen. Dat kunnen zowel doelen
op de lange termijn als doelen op de korte termijn
zijn. In een later hoofdstuk zal ik uitgebreid
terugkomen op het opstellen van doelen. Voor
nu houd ik het bij deze vijf grondbeginselen voor
succes:
Stap 1: Ken je uitkomst
Zoals al eerder in de uitgangspunten van NLP
omschreven, is het belangrijk om resultaatgericht
te werk te gaan. Daarin is het van belang om
precies te formuleren wat je wilt bereiken. Maak
doelen die voldoen aan de SMART- en vormvoorwaarden
(zoals gezegd: dit komt in een later
hoofdstuk aan de orde), en je zult een exacte
omschrijving hebben van wat je als uitkomst wilt
hebben. Als je precies weet wat je wilt bereiken,
is het ook veel gemakkelijker om het te bereiken.
Je weet waar je uit wilt komen, je weet welke
stappen je daarvoor kunt nemen, je hebt een
plan B achter de hand. En daarmee komen we al
snel bij stap 2:
Stap 2: Onderneem actie
Als je niets doet, zul je ook de gewenste uitkomst
niet bereiken. Je zult dus actie moeten onderne-

Demo
NLP
men. In de omschrijving van je plannen heb je al
een specificatie gemaakt van de te nemen stappen.
Je weet dus wat je eerste stap, je tweede
stap, en zo verder gaat worden. En: je zet die
stappen ook daadwerkelijk!
Stap 3: Wees zintuiglijk scherpzinnig
Ik had het al gezegd: het is echt een basisuitgangspunt
binnen NLP. Door goed te kijken, te
luisteren en te voelen, bemerk je inefficiënte
acties al snel op, en ben je dus in staat zeer snel
je acties aan te passen. Als je objectief je eigen
handelingen en acties kunt aanschouwen, en je
bent eerlijk tegen jezelf over dat wat niet effectief
is om je doel te bereiken, dan ben je in staat je
gedrag aan te passen, zodat je in de juiste richting
blijft gaan.
Stap 4: Wees flexibel in je gedrag
Ook dit is weer zo’n basisuitgangspunt. Degene
van twee mensen met de grootste flexibiliteit in
gedrag, beïnvloedt de dynamiek tussen beide.
Zoals al eerder omschreven: als iets niet werkt,
probeer dan eens iets anders. Blijf niet telkens in
hetzelfde kringetje ronddraaien.
Stap 5: Ga te werk vanuit een fysiologie en
psychologie gericht op het bereiken van perfectie
Perfectie klinkt voor sommige mensen negatief.
Dat is jammer, want net als ‘succes’ is perfectie
iets wat je er zélf onder verstaat. Het zijn nogal
subjectieve termen, en al naar gelang jouw
wereldbeeld, koppel je daar een gedachte, gedrag
of gevoel aan. Perfectie is voor mij mijn uiterste
best doen om de dingen op een manier uit te
voeren die op dat moment, met de mogelijkheden
die ik dan tot mijn beschikking heb, het beste
resultaat oplevert.

Demo
NLP
Als je uitgaat van een positieve uitkomst, met
een perfect resultaat, ben je al op de helft. Als je
daarvan uitgaat, gaan je fysiologie en psychologie
automatisch daarin mee. Want, zoals je al eerder
gelezen hebt, zorgen neurotransmitters ervoor
dat een bepaalde wens of gedachte door heel je
lijf wordt verspreid. Dus, als je je richt op perfectie,
zal alles in je lichaam zich daarop richten.
Waardoor je uitkomst ook daadwerkelijk dat zal
zijn wat voor jou op dat moment het allerbeste
is.
KOLB-LEERSTIJLEN
Het KOLB-model is een multifunctioneel inzetbaar
model. Je kunt het gebruiken voor coaching, maar
ook bijvoorbeeld als leidraad voor het opzetten
van een workshop. Het model is oorspronkelijk
bedoeld voor het testen van leerstijlen bij iemand.
Het is ontwikkeld door de psycholoog Kolb, die
onderzoek deed naar de manier van leren van
mensen. Uiteindelijk heeft hij vier leerstijlen
onderscheiden, die gekoppeld zijn aan vier fasen
binnen het leerproces.
De vier fasen zijn:
• Feeling (concreet ervaren)
Leerstijl: Beschouwer
• Watching (passief observeren)
Leerstijl: Denker
• Thinking (abstract denken)
Leerstijl: Beslisser
• Doing (actief experimenteren)
Leerstijl: Doener
Deze vier stijlen volgen elkaar logisch op. Het is
niet nodig om bovenaan de cirkel te beginnen, je

Demo
NLP
kunt in principe overal instappen. Wel is het zo
dat er ergens een natuurlijk begin van leren is.
Dat natuurlijke begin staat dan ook bovenaan in
de cirkel.

Demo
NLP
We hebben allemaal een voorkeur voor een
bepaalde leerstijl of fase. Vanuit die fase beginnen
we vaak ons leerproces en/of besteden daar
de meeste tijd aan. Die voorkeur is vaak gekoppeld
aan dat waar we van nature toch al goed in
zijn. Waarbij ik graag wil opmerken dat het een
goed idee is om juist aan die fasen aandacht te
geven, die je minder sterk ontwikkeld hebt. Op
die manier kom je weer dichter tot integratie en
tot ‘heel’ worden. Hoe meer je namelijk van deze
fasen in jezelf ontwikkelt, des te groter je mogelijkheden
en je flexibiliteit in gedrag.
Op internet kun je veel over het Kolb-model
terugvinden. Ook zijn er op internet verschillende
(gratis) testen te vinden, waarmee je kunt
nagaan wat jouw favoriete leerstijl is. Ik kan je
zeker aanraden om eens zo’n testje te doen! Het
geeft vaak een hoop inzicht en bovendien weet je
dan ook welke leerstijl bij jou ‘onderontwikkeld’ is
en dus nog wel wat aandacht van je kan gebruiken.
Hierna volgt per leerstijl een korte uitleg:
De Doener wordt gemotiveerd door nieuwe ervaringen.
Hij houdt van korte activiteiten die volledig
op het hier en nu zijn gericht, zoals rollenspelen,
opwinding, drama en crisissituaties. Het is een
actieve persoon, die goed discussies kan leiden,
vergaderingen kan voorzitten of presentaties kan
geven. Een doener houdt helemaal niet van saaie
monologen en theoretische uitleg. Ook is hij niet
goed in het opnemen, analyseren en interpreteren
van gegevens. Hij houdt niet van details. Een
doener is flexibel, staat open voor nieuwe ideeën,
probeert veel dingen uit en is erg positief over
alles wat nieuw is. Hij past zich gemakkelijk aan.
Zijn zwakke kanten zitten erin dat hij geneigd is
zonder na te denken en zich voor te bereiden tot

Demo
NLP
actie over te gaan. Hij neemt onnodige risico’s, hij
is erg ongeduldig.
De Beschouwer wordt gemotiveerd als hij activiteiten
kan overzien en overdenken. Hij is goed
in het observeren. Hij denkt voordat hij handelt
en neemt de tijd die nodig is om zich op de dingen
voor te bereiden. Hij houdt ervan om op onderzoek
uit te gaan en informatie te verzamelen. Hij
reflecteert veel. Hij kan doordachte, nauwgezette
analysen en rapporten maken en wil graag met
anderen ideeën en praktijkervaringen uitwisselen.
Hij staat niet graag in het middelpunt van de
belangstelling en kan niet zomaar overgaan tot
handelen, zonder zich voorbereid te hebben en
zonder waarschuwingen vooraf. Hij houdt niet van
onvolledigheid, tijdsdruk en oppervlakkigheid en
kan niet snel schakelen tussen diverse activiteiten.
Als sterke kanten kunnen genoemd worden zijn
voorzichtigheid, degelijkheid, bedachtzaamheid
en luistervaardigheid. Zijn zwakke kanten: hij
komt maar langzaam tot een besluit, is vaak te
voorzichtig en neemt weinig risico’s. Hij is niet erg
assertief en zeker niet erg openhartig. Bovendien
kan hij niet goed over koetjes en kalfjes kletsen.
De Denker wordt gemotiveerd door het verkennen
van samenhangen en het ontdekken van
onderlinge verbanden. Hij stelt graag vragen bij
onderzoeksmethoden en aannames. Hij houdt
van gestructureerde situaties met een duidelijk
doel voor ogen. Daarnaast wordt hij gemotiveerd
door interessante ideeën en concepten. Hij houdt
er niet van om dingen uit te zoeken zonder dat er
een duidelijk doel omschreven is. Ook is hij niet
goed in emoties en gevoelens; situaties waarin

Demo
NLP
die voorkomen, gaat hij liever uit de weg. Hij
zet zich af tegen ongestructureerde activiteiten,
onvoldoende onderbouwd materiaal, oppervlakkigheid
en mensen met een laag IQ.
Hij kan goed logisch denken, is rationeel en
objectief. Hij kan zeer goede, onderzoekende
vragen stellen en is erg gedisciplineerd. Daarentegen
is hij weer erg beperkt in het leggen van
dwarsverbanden, houdt hij niet van onzekerheid,
ongeorganiseerdheid, subjectiviteit en intuïtie.
Het is iemand die veel ‘moet’ en ‘behoort’ en ‘zou
moeten’. Hij houdt niet zo van mensen.
De Beslisser ten slotte wordt gemotiveerd door
een duidelijke relatie tussen het onderwerp en
een probleem. Hij loopt warm voor technieken die
aanwijsbaar praktische voordelen hebben, technieken
die direct toepasbaar zijn, en modellen die
direct nagestreefd kunnen worden. Een Beslisser
zet zich af tegen onduidelijke richtlijnen, moeilijk
oplosbare problemen en leeractiviteiten zonder
duidelijke beloning.
Zijn sterke kanten zijn: praktisch vermogen, realistisch,
zakelijk. Zijn zwakke kanten: hij is niet
geïnteresseerd in dingen die niet direct toepasbaar
zijn en in theorieën. Hij wordt ongeduldig bij
geklets.
LEREN VIA DOWNCHUNKING
Er zijn verschillende manieren om iets te leren.
In dit hoofdstuk bespreek ik twee modellen. De
eerste is leren via downchunking. Downchunking
is een Engelse term en betekent dat je de leerstof
in kleinere ‘brokken’ (chuncks) gaat opdelen.
Ofwel, je gaat wat meer gedetailleerd kijken. Zo
heb je ook de term ‘upchuncken’, wat betekent dat

Demo
NLP
je in grotere brokken gaat denken of werken, dus
dat je meer naar de globale lijnen gaat kijken.
Dit is een nuttige oefening om eens uit te proberen:
1. Kies iets wat je wilt kunnen.
Benoem een vaardigheid die je niet denkt te
kunnen en wel wilt leren. Het moet uiteraard een
vaardigheid zijn waar je fysiek toe in staat bent.
2. Verdeel de vaardigheid in onderdelen (2
tot 4).
Ga na welk onderdeel je wel kunt en welke niet.
3. Verdeel het moeilijke onderdeel weer in
2 tot 4 onderdelen.
Ga na welke van die onderdelen je wel kunt en
welke niet.
4. Herhaal voor alle moeilijke onderdelen
Herhaal dit proces totdat er geen onderdelen
meer over zijn die je niet kunt. Blijven er onderdelen
over die je niet kunt, dan vragen die om
een speciale aanpak; wellicht kun je nog verder
opdelen of heb je extra hulpbronnen nodig.
5. Test
Ga na of je de vaardigheid die je in de eerste
stap hebt genoemd, nu wel denkt te kunnen.
LEREN VIA EEN INNERLIJK MODEL
Een ander model dat je kan helpen bij het leren,
is het leren via een innerlijk model. Hierna staat
stap voor stap omschreven hoe dit werkt. Probeer
het eens uit!
1. Kies iets wat je wilt kunnen.
Benoem een vaardigheid die je niet denkt te

Demo
NLP
kunnen en wel wilt leren. Het moet uiteraard een
vaardigheid zijn waar je fysiek toe in staat bent.
2. Wie kan het?
Ken je iemand die deze vaardigheid beheerst?
3. Visualiseer je voorbeeld.
Visualiseer, stel je die persoon voor, terwijl hij
die vaardigheid tentoonspreidt.
4. Is dat het PRECIES?
Is dat precies wat jij wilt kunnen? Zo ja, ga dan
verder. Zo nee, pas dan het beeld aan of kies
een ander als voorbeeld.
5. Verander jouw voorbeeld in JEZELF.
Blijf kijken hoe die ander die vaardigheid uitvoert.
Verander tegelijkertijd zijn uiterlijk langzaam
in jouw uiterlijk, zodat je langzamerhand
jezelf dat ziet doen. Is het zo goed? Zo ja, ga
verder. Zo nee, maak zo veel aanpassingen
totdat het wel voldoet.
6. Stap er in.
Stap nu met gevoel en al in het beeld van jezelf
(associeer) en ervaar hoe het is om die vaardigheid
te verrichten. Lukt het zo? Voelt dat goed?
7. Test.
Test door na te gaan of je de vaardigheid die je
in stap 1 heb genoemd, nu wel denkt te kunnen.
Herhaal zo nodig de gehele cyclus van 2 tot 7.
FASEN IN HET LEERPROCES
In het leerproces is een aantal fasen te onderscheiden.
Deze fasen lopen van Onbewust Onbekwaam
naar Bewust Onbewust Bekwaam.

Demo
NLP

Demo
NLP
Om dit verder te verduidelijken, zal ik als voorbeeld
geven wat de meesten van ons wel zullen
kennen: leren autorijden (of leren fietsen, zo je
wilt).
Als je klein bent, heb je nog geen idee dat er
zoiets bestaat als autorijden. Dat is de fase waarin
je Onbewust Onbekwaam bent. Je bent je er dus
niet van bewust dat je niet kunt autorijden. Het
doet op dat moment in je leven niet ter zake. Als
je wat ouder wordt en de 18 jaar begint te naderen,
begint het besef te ontstaan dat je niet kunt
autorijden, maar dat dat wel heel handig zou zijn
om wél te kunnen. Op dat moment ben je Bewust
Onbekwaam. Je wéét dat je het niet kunt.
Als je 18 bent, is de tijd aangebroken dat je rijlessen
gaat nemen. In het allereerste begin van die
rijlessen zul je nog steeds Bewust Onbekwaam
zijn. Echter, naarmate de lessen vorderen, begin
je te leren. Je bent je echter nog wel heel bewust
van alle handelingen die je moet verrichten: schakelen,
gas geven, remmen, in de spiegels kijken,
richtingaanwijzer aanzetten en ga zo maar door.
Je bent dan Bewust Bekwaam.
Vervolgens slaag je voor je examen en ga je
alleen de weg op. Als je net je rijbewijs hebt,
zul je nog steeds Bewust Bekwaam zijn: je moet
overal aan denken en op letten als je achter het
stuur zit. Na een tijdje begint het echter steeds
meer een automatisme te worden. Je rijdt als het
ware op de automatische piloot. Je hoeft er niet
meer bewust bij na te denken. Je bent Onbewust
Bekwaam. Dit is meteen de fase waar de meeste
literatuur stopt.
Ik heb er echter nog een fase bij geleerd, die
ik jou ook graag mee wil geven. Dat is de fase

Demo
NLP
Bewust Onbewust Bekwaam. Dat heeft dan weer
te maken met het leven in het nu, tegenwoordig
ook wel Mindfullness genoemd. Als je je bewust
wordt van alles waar je onbewust bekwaam in
bent, leef je meer in het hier en nu. Dan ben je
met je volle aandacht bij dat wat je aan het doen
bent. Dat zorgt voor een stuk rust, voor bewust
leven en voor het kunnen genieten van de dingen
die je doet. Je bent alerter tijdens het autorijden.
Idee: doe eens iedere dag één activiteit op de
Bewust Onbewust Bekwaam-stand. Bijvoorbeeld
de ene dag het tandenpoetsen, de andere dag het
eten koken. En merk eens de verschillen op met
‘normaal’, wanneer je alles op de automatische
piloot doet!

Demo
NLP
VERANDEREN
Veel (zo niet: alles) is aan verandering onderhevig.
Er is bijna niets wat altijd hetzelfde blijft. Op
die manier bekeken, kun je er maar beter voor
zorgen dat je zelf een flink aandeel hebt in de
veranderingen die jij in je leven doormaakt. Als
je daarin zelf een actieve rol inneemt, kun je veranderingen
aanbrengen die jou ten goede komen.
Als je echter een passieve rol aanneemt en het
allemaal maar over je heen laat komen, zullen de
veranderingen niet altijd even gewenst en prettig
zijn.
VAN DE HUIDIGE SITUATIE NAAR DE
GEWENSTE SITUATIE
Een mooi veranderingsmodel binnen NLP gaat
van de Present State (PS), ook wel de Huidige
Situatie (HS), naar de Desired State (DS), ook
wel Gewenste Situatie (GS) genoemd. Daartussen
staat een muur van weerstand. Deze muur
is onder andere opgebouwd uit belemmerende
overtuigingen, oordelen, geringe motivatie, passiviteit,
starheid en negatieve ervaringen. Je hebt
echter ook je hulpbronnen en daarmee kun je de
muur van weerstand beslechten.
Per state of situatie kun je jezelf een aantal
vragen stellen, waardoor je inzichtelijk krijgt wat
het precies is dat je nu hebt, en wat het precies
is dat je wilt hebben. Je kunt dan opmerkelijk
snel de verschillen en overeenkomsten bekijken,
waarna duidelijk wordt welke stappen je kunt
ondernemen om van de HS naar de GS te gaan.
Als we iets willen veranderen of het proces van
verandering willen beïnvloeden, moeten we een
aantal dingen doen:

Demo
NLP

Demo
NLP
1. Weten wat je wilt.
2. Het huidige proces analyseren.
3. De beperkingen kennen.
4. Hulpbronnen vinden.
5. Actie ondernemen.
Hierna tref je een vragenlijst aan die je voor jezelf
kunt beantwoorden, of die je kunt inzetten om
van iemand anders de HS en GS in kaart te brengen.
Je kunt met deze vragen, in combinatie met
zintuiglijke scherpzinnigheid en een flinke dosis
empathisch vermogen, heel snel tot de kern van
de zaak komen.
Binnen NLP worden veel oefeningen in de ruimte
gedaan. Je kunt de volgende vragen als intake
zien, waarbij jij en je cliënt tegenover elkaar
blijven zitten, maar het werkt nog beter als je
zowel de HS als de GS door de cliënt op de vloer
laat markeren, door bijvoorbeeld A4’tjes of kussentjes.
Ikzelf gebruik kleine ronde badmatjes.
Hierop kan de cliënt dan gaan staan, waarna hij
een voorbeeld van de HS kan gaan visualiseren
(eventueel met de ogen dicht), en een voorbeeld
van hoe hij het graag in de GS zou willen hebben.
Uiteraard stapt de cliënt dan over naar het andere
papiertje of voorwerp.
Als de cliënt helemaal is opgegaan in de visualisatie,
kun je de hierna volgende vragen stellen. Let
wel: deze vragen zijn een handleiding en nodigen
je uit om er zelf mee te experimenteren en improviseren.
Speel ermee en kijk wat voor jou en je
cliënt goed voelt.
Straks, als je wat verder gevorderd bent in het
cursusmateriaal, is het raadzaam deze oefening
er nog eens bij te pakken. Met behulp van de

Demo
NLP
Logische Niveaus, Parts en Submodaliteiten kun
je de vragen alweer een stuk verder uitbreiden
en verdiepen. Voor nu is het een prima basisoefening,
waar je al heel veel mee kunt bereiken.
Voor het oefenen met visualisaties zal ik aan het
eind van dit hoofdstuk nog wat oefeningen opnemen.
Als je iemand anders in een visualisatie gaat
begeleiden, is het van belang dat hij ontspannen
is, lekker diep doorademt en bij voorkeur goed
geaard is.
Ik zou je willen aanraden de vragenlijst te zien als
een oefening, en er ontspannen mee aan de slag
te gaan. Probeer het eerst eens bij jezelf uit en
kijk daarna of je mensen in je omgeving als proefcliënt
kunt inzetten. Nogmaals: het is een handleiding.
Experimenteer en breid de vragen gerust
uit, al naar gelang de antwoorden. Veel plezier!
VRAGENLIJST HS/GS
Huidige Situatie
Probleemanalyse
• Wat is het probleem?
• Hoe weet je dat dit een probleem is?
• Wat gebeurt er nu in plaats van wat je wenst?
Extern gedrag
• Wat doe je nu?
• Wat is jouw aandeel?
• Hoe kan ik jouw probleem krijgen?
Intern proces
• Wat denk je daarbij?
• Wat zeg je tegen jezelf?
• Welke beelden heb je daarbij?

Demo
NLP
Interne toestand
• Wat voel je dan?
• Waar in je lijf zit dat gevoel?
• Hoe voel je je daarbij?
Context
• Wat gebeurt er direct voor het probleem?
• Wat hoor of zie je daarvoor?
• Hoe weet je dat daar of dan het probleem ontstaat?
Bewijs
• Hoe merk je dat je het probleem weer hebt?
• Hoe kan ik het aan jou merken?
• Wat kan ik aan je zien, wat kan ik horen aan je
stem?
Ecologie
• Wat wil je van je probleem behouden?
• Welk voordeel heb je ervan?
• Wat in jou zorgt ervoor dat je dit niet wilt veranderen?
Gewenste Situatie
Probleemanalyse
• Wat wil je bereiken?
• Wat in plaats van je probleem?
• Als je een wens mocht doen, wat zou je dan
wensen?
Extern gedrag
• Wat zou jij willen of kunnen doen?
• Wat zou je eraan kunnen doen?
• Hoe zou je willen reageren?
Intern proces
• Wat zou je daarbij denken?
• Wat zou je tegen jezelf zeggen?
• Hoe zie je dat voor je?

Demo
NLP
Interne toestand
• Hoe zou je je daarbij voelen?
• Welk gevoel heb je nodig om dit te kunnen
doen?
Context
• In welke situatie wil je dit?
• Waar en met wie wil je dat?
• Wanneer wil je dit niet?
Bewijs
• Hoe zou je weten dat je je doel bereikt hebt?
• Hoe zou ik dat aan je kunnen merken?
• Wat kan ik aan je zien en horen?
Ecologie
• Wat zal er veranderen als je je doel hebt
bereikt?
• Wat zal er niet veranderen?
• Wat zou er nog meer veranderen?
• Hoe zouden anderen op je reageren?
Let erop dat als je je cliënt de GS op een plek in
de ruimte laat visualiseren, je de vragen in de
tegenwoordige tijd stelt: op dat moment associeert
de cliënt zich namelijk met een denkbeeldige,
toekomstige situatie die hij nú graag zou
willen hebben. De cliënt ervaart het dan ook alsof
hij het nu al heeft!
Als jij je vragen in de tegenwoordige tijd stelt,
versterk je de associatie/visualisatie en worden
de gevoelens, gedachten en andere gewaarwordingen
bij de cliënt versterkt. Hij heeft dan echt
ervaren hoe het is om de GS te hebben. Die ervaring
zal ervoor zorgen dat je cliënt bijna als vanzelf
naar die GS toe gaat leven. Door die ervaring
weet hij wat er gedaan moet worden om die staat
ook echt te bereiken.

Demo
NLP
Een vraag als: ‘Hoe zou je je daarbij voelen?’
wordt dan dus: ‘Hoe voel je je nu?’ En de vraag:
‘Wat zal er veranderen als je je doel hebt bereikt?’
wordt: ‘Wat is er veranderd nu je je doel hebt
bereikt?’
Herkenningsvragen:
Hoeveel tijd besteed je normaal gesproken aan
het écht onderzoeken van je huidige situatie
en van je dromen en wensen? En hoeveel tijd
besteed je aan het onderzoeken hoe je je wensen
kunt laten uitkomen? Of zie jij wensen als ‘dingen’
die ‘toch nooit zullen uitkomen’? Wat doet zo’n
overtuiging met jou en met je leven?
INTERNE PROCESSEN/INTERNE STAAT/
EXTERN GEDRAG
Zojuist hebben we gekeken naar de wijze waarop
je kunt achterhalen hoe je HS is en hoe je GS zou
moeten zijn. Een HS is eigenlijk maar een heel
kort moment. Zij is al snel weer voorbij. Op het
moment dat je dit leest, bedenk je je misschien
dat je nu wel aardig door hebt hoe je die vragen
kunt stellen. Misschien denk je wel: ‘Nou mens,
schiet nu maar op, ik wil graag door naar de échte
NLP-technieken.’ Misschien denk je wel: ‘Interessant,
dat HS/GS-model, ik ben benieuwd wat ik
er in de praktijk (nog meer) mee kan.’ Ongeacht
wat je denkt: het bepaalt je HS. Die nu alweer
voorbij is…
Er zijn verschillende activiteiten te onderscheiden
in het ontdekken van de HS:
Interne processen
Als je kijkt naar de manier van praten tegen
jezelf, zoals hiervoor in het voorbeeld, dan is dat
een intern proces. Interne processen omvatten

Demo
NLP
niet alleen de interne dialoog, maar ook de beelden
en geluiden die je daarbij waarneemt.
Interne staat
Behalve de beelden en geluiden (de interne dialoog),
heb je wellicht ook gevoelens ervaren.
Misschien voelde je je geprikkeld en nieuwsgierig
door de vragenlijst en de mogelijkheden. Misschien
was je geïrriteerd, omdat je van mening
bent dat het ‘echte werk’ nog niet begonnen is.
Welke gevoelens je ook ervaart, of dat nu plezier,
geluk, nieuwsgierigheid, irritatie of boosheid is,
deze gevoelens zijn je interne staat.
Extern gedrag
Terwijl je met het lezen bezig bent, heb je allerlei
extern gedrag vertoond. Wellicht heb je heel stil
gezeten en met je volle aandacht gelezen. Wellicht
heb je even zitten krabben, een slokje te drinken
genomen of ben je gaan verzitten. Misschien heb
je in je neus gepeuterd of tekeningetjes in de
kantlijn gemaakt. Je houding, je lichaam en je
gezicht, en ook hardop uitgesproken woorden,
worden gerekend tot het externe gedrag.

Demo
NLP
KAIZEN
In deze les is al heel wat besproken. Je hebt met de
vooronderstellingen van NLP kennisgemaakt, evenals
met een aantal oefeningen en modellen. Als
extraatje krijg je aan het einde van deze les al een
klein stukje over visualiseren te lezen. Daarvoor wil
ik je eerst nog kennis laten maken met Kaizen. Dat
is mijn inziens een prachtig instrument voor reflectie
en persoonlijke groei. Daarom zal ik er ook de
nodige aandacht aan besteden. Ik hoop dat ik jou er
net zo enthousiast over kan maken als ik zelf ben!
Als alles gaat zoals het moet, hoef je niets te veranderen.
Dat lijkt logisch. Maar we hebben eerder
al gezien dat bijna alles aan verandering onderhevig
is. Soms kan het zo zijn dat het niet gaat zoals
het moet. Je kunt dan blijven doen zoals je altijd
gedaan hebt, maar dat zal geen positieve verandering
teweegbrengen.
We hebben ook gezien hoe je de Huidige Situatie en
de Gewenste Situatie kunt onderzoeken. NLP geeft
daarnaast nog modellen en technieken die je daarbij
kunnen helpen. NLP gaat ervan uit dat alle hulpbronnen
in jezelf zitten, of dat je ze in ieder geval
allemaal kunt ontwikkelen. Een van de belangrijkste
hulpbronnen zijn je ervaringen tot nu toe. Om je
hulpbronnen aan te spreken en te ontwikkelen,
kun je Kaizen toepassen. Kaizen is daarnaast een
ondersteuning voor het behalen van je doelen en
voor reflectie in het algemeen. Kaizen is een leermodel
om te ontdekken wat er goed is gegaan en
wat niet.
VERSIMPELEN VAN HET PROBLEEM
In feite ‘versimpel’ je bij Kaizen je probleem of
de uitdaging. Door dagelijks van deze techniek

Demo
NLP
gebruik te maken, zul je wat goed was opnieuw
bevestigen en daardoor extra stevig vastleggen in
je systeem (als hulpbron). Wat minder goed ging,
wordt een bron van inspiratie. Kaizen is dus een
dagelijks bewust proces.
Kaizen is voortgekomen uit Zen, een filosofie uit
het Verre Oosten. Je spreekt het dan ook uit als
’Kai-Zen’. Het is Japans voor ‘veranderen naar
beter’ of ‘verbetering’. Het is ontstaan als
een aanpak voor productiviteitsverbetering in
bedrijven. Uiteindelijk is het in het privéleven
overgenomen voor de persoonlijke ‘productiviteitsverbetering’.
Een definitie van Kaizen is ‘uiteen halen en
opnieuw in elkaar steken op een betere manier’.
Kortom: je gaat dat wat minder goed werkt, helemaal
uiteenrafelen en onderzoeken, en daarna op
een betere manier weer in elkaar zetten. In het
bedrijfsleven gaat Kaizen nog een stap verder dan
alleen ‘verbetering’. Als het proces goed wordt
toegepast, zorgt het er ook voor dat de arbeidsplaatsen
menselijker worden gemaakt.
DE KAIZEN-OEFENING
Wat je doet, is aan het eind van elke dag (of dagdeel
of specifieke situatie) bekijken wat je die dag
gedaan hebt. Wat vond je die dag goed gaan? En
wat ging er minder goed? Laten we eens beginnen
met dat wat goed ging: haal dat weer voor
je geest en leef je daar weer helemaal in in. Wat
deed je, hoe voelde dat, wat is er precies zo goed
aan? Hoe zou je dit een volgende keer weer zo, of
misschien nóg beter, kunnen doen?
Als je deze momenten bekeken en herbeleefd
hebt, ga je door met de momenten die minder

Demo
NLP
goed gingen. Wat precies ging er niet zoals je had
gewild? Hoe kwam dat? Hoe kun je dat een volgende
keer anders doen, en dan wel zodanig dat
je er een gewenst resultaat mee behaalt?
Als je hier echt een dagelijkse gewoonte van
maakt, zal je persoonlijke groei met sprongen
vooruitgaan, en verlevendig je je hulpbronnen,
zodat je er gemakkelijker bij kan. Toekomstige
situaties zijn gemakkelijker te doorleven, omdat
al je hulpbronnen paraat staan. Je trapt niet
meer in (oude) valkuilen. Je keuzemogelijkheden
worden vergroot en je flexibiliteit neemt toe.
KAIZEN EN JE HERSENEN
Kaizen maakt gebruik van een heel simpele
methode, waarmee je je hersenen als het ware
in de maling neemt. Verandering is vaak eng en
die angst voor verandering zit in je hersenen. We
hebben in principe drie gedeelten in de hersenen:
de hersenstam, de middenhersenen en de cortex.
De hersenstam is het oudste gedeelte, als je kijkt
naar de menselijke evolutie. Hier vinden vrij primaire
regelingen plaats, zoals het ontwaken, het
in slaap vallen en het kloppen van je hart.
De middenhersenen regelen de ‘secundaire’
levensvoorwaarden, zoals je lichaamstemperatuur,
je emoties en je vecht- of vluchtreactie.
De cortex ten slotte is het gebied dat ‘tertiaire’
dingen regelt, zoals onze kennis van de beschaving,
kunst, wetenschap en muziek. Ook worden
ons rationele denken en onze impulsieve reacties
hier geregeld. Hieruit komt voort dat als we
iets willen veranderen, we vooral de hulp van de
cortex nodig hebben.
Nu is het zo dat deze drie gedeelten niet altijd
even goed samenwerken. Jij wilt graag het één

Demo
NLP
(sporten), maar je doet het ander (op de bank
zitten en zappen). Als dat gebeurt, als je zo’n
blokkade voelt als je iets wilt gaan veranderen,
dan liggen vaak de middenhersenen dwars. Hierin
zit namelijk weer een gebiedje, de amygdala,
dat zo’n beetje het angstcentrum in de hersenen
is. Als het om gevaarlijke situaties gaat, treedt
de amygdala in werking. Met als gevolg dat je
als een soort robot handelt: je lichaamsfuncties
worden razendsnel overgenomen (je gaat vechten
of vluchten zonder erbij na te denken). Alle
functies die op dat moment niet van toepassing
zijn, worden uitgeschakeld.
En wellicht voel je het al aankomen, maar een
verandering is voor die amygdala ook ‘alarmcode
rood’. Iedere verandering, vernieuwing, uitdaging,
ieder spontaan idee of iets dergelijks, zorgt
voor een stukje angst. Dat nieuwe wijkt van de
normale routine af, is dus vreemd en onveilig,
en daarom worden de lichaamsfuncties overgenomen
en sommige zelfs uitgeschakeld. Vandaar
dat je dus op de bank neerploft en gaat zappen,
in plaats van dat je naar de sportschool gaat om
jezelf in het zweet te werken.
Hoe kun je nu voorkomen dat de amygdala in
werking treedt, terwijl jij toch werkt aan je veranderingen?
Dat is heel simpel: neem heel kleine
stapjes. Deel dat grote doel op in kleinere, heel
onbelangrijke doelen (downchuncken), en je
amygdala heeft niets in de gaten. Dus, als je
wilt gaan sporten, zul je tussenstappen moeten
bedenken die zó klein zijn dat je amygdala dat
niet als een gevaar ziet.
Een leuk boekje dat uitgebreid over Kaizen gaat
(‘De Kunst van Kaizen’ van Robert Maurer, ISBN

Demo
NLP
9789032510688), geeft als voorbeeld dat je
iedere avond 10 minuten op een hometrainer
kunt gaan zitten. Alleen maar zitten! Je hoeft niet
eens te bewegen! En als die 10 minuten al te veel
zijn, maak er dan eens 1 minuutje van. Wedden
dat je amygdala niets in de gaten heeft? En als
je daar dan aan gewend bent, zou je eens ‘per
ongeluk’ een beetje kunnen gaan trappen. Als je
dat iedere dag doet, iedere dag zo’n heel klein en
onschuldig stapje, dan zul je zien dat je binnen de
kortste keren iedere avond minimaal 30 minuten
keihard aan het fietsen bent op de hometrainer.
Misschien ben je zelfs al zover dat je op een echte
fiets lekker naar buiten kunt!
Kortom: kleine stapjes en simpele acties. Daarnaast
is het ook belangrijk dat je je bewust bent
van de kleine momenten die helemaal goed gaan,
en dat je jezelf ook beloont (maar ook: in het
klein) voor de dingen die goed zijn gegaan.
UITBREIDING KAIZEN
Om de techniek van Kaizen nóg beter in je leven
te kunnen integreren en toe te passen, kun je
haar uitbreiden met nog wat andere technieken,
zoals visualisatie en het stellen van doelen. Dit
laatste zal ik later nog uitgebreid bespreken. Voor
dit moment zal ik er vast een korte introductie op
geven.
Visualisatie heb ik al kort besproken. Het gaat
erom dat je je verbeeldt hoe je je doelen kunt
behalen. Hoe de uitkomst zal zijn, wat je daarvoor
nodig hebt, enzovoort. Het inschakelen van zo
veel mogelijk zintuigen versterkt een visualisatie
enorm. Veranderingen in de visualisatie beïnvloeden
direct je gevoelens, je ratio, je waarneming, je
lichamelijke processen en je gedrag. Als je de visu-

Demo
NLP
alisatie van hoe je het hebben wilt, iedere dag een
minuutje herhaalt, als je je er echt helemaal aan
over geeft, het zo mooi mogelijk maakt, al je zintuigen
inschakelt, dan geeft dat een groot effect!
Zeker in het kader van je dagelijkse Kaizen.
Ook het stellen van doelen is een mooie combinatie.
Hoe scherper je je doelen weet te formuleren,
des te duidelijker de tussenliggende subdoelen
worden. Je kunt je doelen bijvoorbeeld SMART
opstellen. SMART staat voor Specifiek, Meetbaar,
Acceptabel, Realistisch en Tijdgebonden. Zelf plak
ik er graag nog de I achteraan van Inspirerend.
Zoals gezegd, kom ik hier nog uitgebreid op terug.
Vaak worden de SMART-doelen ook in het bedrijfsleven
gebruikt, dus wellicht heb je er al eens van
gehoord. Nog één advies: zorg ervoor dat je doelen
altijd positief geformuleerd zijn!
BASISTECHNIEK KAIZEN INCLUSIEFUIT-
BREIDINGEN
Ter voorbereiding:
• Kies een taak of verplichting uit die je moet
of wilt uitvoeren, en die je nu aldoor uitstelt
omdat je er niet goed aan durft te beginnen.
• Geef jezelf alle tijd die je nodig hebt voordat
je deze taak gaat uitvoeren. Misschien heb je
een dag nodig, misschien een week, misschien
wel een aantal maanden. Dat geeft niets. Gun
jezelf die tijd en de ruimte om het op jouw eigen
tempo te doen.
• Bepaal voor jezelf hoeveel tijd je per dag
aan deze oefening wilt besteden. Je moet
er echt elke dag tijd voor vrijmaken. Leg
jezelf geen onnodige hoge druk op (of zorg

Demo
NLP
ervoor dat je amygdala niet de hele boel
ontregelt), door desnoods maar een paar
seconden per dag ervoor uit te trekken. Bijvoorbeeld
als je net even op de wc zit, of
tijdens het tandenpoetsen. Liever maar een
paar seconden eraan besteden, dan jezelf
tot een uur verplichten en daar niet toe
komen, omdat je er geen tijd voor hebt.
Dagelijkse oefening:
• Zorg voor een rustige omgeving waarin je
je lekker kunt ontspannen en waarin je niet
gestoord wordt. Ga hier lekker zitten of liggen
en sluit je ogen.
• Stel je nu voor dat je je in de situatie bevindt
die je hebt uitgekozen. Associeer je daarmee.
Dat betekent dat je de hele situatie door je
eigen ogen bekijkt, met je eigen oren beluistert
en met je eigen emoties en lijf voelt. Kijk eens
goed om je heen naar de omgeving. Hoe ziet
het eruit? Waar ben je? Zijn er bepaalde dingen
die je opvallen? Zijn er andere mensen of dieren
aanwezig? Wat doen zij? Hoe zien ze eruit? En
zo verder. Zijn er nog bepaalde geluiden die je
hoort? Zo ja, welke en hoe precies klinken ze:
hoog, laag, hard, zacht? Waar komen ze vandaan?
Praat jij? Praten anderen? En zo ja, tegen
wie. Wat hoor je allemaal nog meer? Ruik je
misschien nog iets? Proef je iets? Hoe voelt je
lijf? Ben je gespannen of juist heel ontspannen?
Waar zitten die gevoelens? Hoe is het met je
emoties en met bijvoorbeeld de omgevingstemperatuur?
Hoe adem je? Hoe hard klopt je hart?
• Nu je alle zintuigen hebt ingezet en alles hebt
waargenomen, ga je aan de slag met de taak

Demo
NLP
of verplichting die je moet of wilt uitvoeren.
Maar doe dat in je visualisatie, terwijl je je
daarmee blijft associëren. In werkelijkheid verroer
je geen vin. Alle spieren blijven ontspannen
in je lichaam, terwijl je zit of ligt waar je je in
het hier en nu bevindt. In je visualisatie ben je
met je activiteit begonnen. Ervaar eens welke
bewegingen je in je visualisatie maakt. Hoe dat
aanvoelt. Welke woorden je gebruikt, hoe je
ademhaling misschien verandert, hoe jij reageert,
hoe anderen reageren. Neem eens waar
welke veranderingen er in jezelf en je omgeving
plaatsvinden op het moment dat jij de activiteit
uitvoert. Hoe voelt je lijf, hoe is het met je emoties?
Neem alle tijd die je hiervoor nodig hebt.
• Terwijl je met je activiteit bezig bent, ontstaat er
wellicht een gevoel van trots bij jezelf: je bent
het toch maar mooi aan het doen! Misschien
krijg je wel complimenten van de mensen in
je omgeving, of kijken ze bewonderend naar
je. Ervaar wat het allemaal met jou doet, welk
gevoel dat je geeft, hoe je in je vel zit, welke
gedachten je daarbij krijgt.
• En dat was dan dat voor vandaag. De paar
seconden die je ervoor uit had getrokken, zijn
voorbij. Morgen begin je gewoon weer opnieuw
en doorloop je weer alle stappen.
Het is van belang dat je deze oefening net zo
vaak herhaalt als nodig is om je systeem te laten
wennen aan deze nieuwe activiteit. Neem vooral
alle tijd en ruimte die je nodig hebt. Verplicht jezelf
tot niets, forceer niets. Misschien kun je langzaam
maar zeker de tijd die je eraan besteedt, wat
gaan uitbreiden. Maar niet te veel, langzaamaan.
Stapje voor stapje. In alle aandacht.

Demo
NLP
OEFENINGEN OM GEMAKKELIJKER
TE KUNNEN VISUALISEREN
Zoals ik je hiervoor al beloofde, bespreek ik nu
een visualisatieoefening om mee aan de slag te
gaan. Ook hiervoor geldt: zie het als een gemakkelijke
handleiding waar uitgebreid mee geëxperimenteerd
en geïmproviseerd kan worden!
Ga eerst ontspannen liggen of zitten. Sluit je ogen
of richt ze sterk op een nietszeggende plek. Voel
je lichaam in contact met de stoel of ligplaats.
Haal een paar keer diep adem, houd de adem
even vast en adem geheel uit. Ontspan je volledig
en laat alles van je afglijden.
• Open je ogen en kijk naar een vinger. Sluit
je ogen en reconstrueer in je gedachten die
vinger. Open je ogen en kijk of dat beeld klopte.
Neem de details die je vergeten was, goed op
en sluit opnieuw je ogen. Herhaal deze stappen
net zolang totdat je in gedachten een perfecte
reconstructie van je vinger kunt maken.
• Neem vervolgens je hele hand en voer het proces
hiermee nogmaals uit. Je kunt dit misschien
ook eens doen met beelden die je om je heen
ziet, bijvoorbeeld buiten op straat of in je huis.
• Als je een huisdier hebt, bijvoorbeeld een kat
of hond, kun je het volgende doen: Stel je
voor dat je het huisdier aait. Hoe voelt dat?
Wat voor kleur heeft het dier? Hoe ziet het
eruit? Stel je voor dat je je hond gaat uitlaten
en wandel met hem door de buurt of
het bos. Wat zie je allemaal, wat hoor je?

Demo
NLP
• Ben je ooit aan het strand geweest? Hoe voelde
het water aan je blote voeten? Kijk eens naar je
voeten, naar het water dat daaromheen spoelt.
Richt je blik dan verder, de zee op. Kijk eens
naar boven, naar de lucht en de wolken, naar
die heerlijk warme zon.

Demo
NLP
HOE TE GEBRUIKEN IN DE
PRAKTIJK
Je hebt in deze eerste les al behoorlijk wat basisinformatie
over NLP gekregen. De methodieken
binnen NLP zijn geen dingen die je ‘uit je hoofd
moet leren’. Het beste is om er lekker mee aan de
slag te gaan en de dingen te doen. In deze eerste
les heb ik ook al een aantal oefeningen aangereikt.
Om NLP snel onder de knie te krijgen, kun
je deze oefeningen verschillende keren doen. Zelf
of met anderen.
Behalve dat je de oefeningen een aantal malen
kunt doen, dat je de achterliggende ideeën, vooronderstellingen
en methoden kunt uittesten en
kunt gaan integreren in je leven, zijn er ook nog
andere mogelijkheden om ermee aan de slag te
gaan. Ik wil je aanraden om dagelijks de Kaizenoefening
te doen: Wat heb je deze dag allemaal
gedaan? Hoe heb je het gedaan? Ben je daar
tevreden mee? Wat zou anders kunnen en op
welke manier? Dit geeft je allereerst een prachtig
naslagwerk, waarin je je eigen groeiproces goed
kunt volgen. Daarnaast is het een zeer effectief
middel om je snel te ontwikkelen en ‘heel’ te
worden.
Op de SORAG-Plaza is het forum Studiecontact
beschikbaar, waar je met deelnemers van
dezelfde opleiding kunt communiceren. Ga eens
met elkaar in discussie over wat je hebt geleerd,
praat met elkaar over je (praktijk)ervaringen,
wissel tips en ideeën met elkaar uit. Daarnaast
zou je met elkaar ‘oefengroepen’ kunnen vormen.
Zeker als je wat verder in de opleiding bent, is het
erg handig om op elkaar de methoden uit te testen
en op die manier ervaringen op te doen. Ook kun

Demo
NLP
je met elkaar tijdens die oefengroepen de theorie
doornemen en daar levendige discussies over
opzetten, waar je erg veel van kunt leren.
Ten slotte is het -bij voldoende belangstelling- ook
mogelijk om praktijkdagen bij te wonen. Daarover
ontvang je bij het lesmateriaal tijdig de nodige
informatie.

Demo
NLP
INHOUDSOPGAVE
LES 1
Inleiding
De geschiedenis van NLP
Basisuitgangspunten van NLP
De kaart is niet het gebied
Modelleren
Rapport
Zintuiglijke scherpzinnigheid
Flexibiliteit in gedrag en resultaatgericht denken
De uitgangspunten in de praktijk
Toepassingen van NLP
Vooronderstellingen
Respect voor andermans model van de wereld
De kaart is niet het gebied
Beperkingen en mogelijkheden liggen binnen
ieders wereldmodel
Onze zintuiglijke weergaven uiten we via taal
We geven de wereld zintuiglijk weer
Mislukking bestaat niet, alleen feedback
Als wat je doet niet werkt, doe dan iets anders
Lichaam en geest beïnvloeden elkaar
Een individu is opgebouwd uit ´parts´
Het gedrag is niet de persoon
De mens heeft alle noodzakelijke hulpbronnen in
zich
Nut is belangrijker dan waarheid
De mens heeft vrijheid van conclusie
Ervaring heeft een structuur
Het resultaat van je boodschap is het antwoord
dat je krijgt
Alle procedures dienen de keuze te verruimen

Demo
NLP
Alle gedrag en verandering dienen geëvalueerd
te worden naar context en ecologie
Persoonlijkheid is een illusie
De weg is belangrijker dan het doel
Alles wat je doet, is erop gericht om (opnieuw)
één met jezelf te worden
Testen van de vooronderstellingen
Het leerproces
Vijf grondbeginselen voor succes
KOLB-leerstijlen
Leren via downchunking
Leren via een innerlijk model
Fasen in het leerproces
Veranderen
Van de huidige situatie naar de gewenste situatie
Vragenlijst HS/GS
Interne processen / interne staat / extern gedrag
Kaizen
Versimpelen van het probleem
De Kaizen-oefening
Kaizen en je hersenen
Uitbreiding Kaizen
Basistechniek Kaizen inclusief uitbreidingen
Oefeningen om gemakkelijker te kunnen
visualiseren
Hoe te gebruiken in de praktijk
LES 2
Communicatie
Wat is communicatie?
Afstemmen, zenden en ontvangen
Soorten communicatie
Actie = reactie

Demo
NLP
Communicatiemodel
Invloeden op de communicatie
Zintuiglijke prikkels
Wie, wat, waar, wanneer en hoe
Structuur van de subjectieve ervaring
Metamodel
Toepassing van het metamodel
Filters
Vervormingen
Generalisaties
Weglatingen
Mogelijke overtredingen en reacties
Vervormingen
Generalisaties
Weglatingen
Lichaamstaal
Houding en gebaren
Het gezicht
Gebaren
Lichaamshouding
Het observeren van de lichaamstaal bij anderen
Je eigen lichaamstaal
Afstemmen in de communicatie
Het nut van voorbereiding
Aantrekkelijk maken voor de ander
Het nut van luisteren
Het nut van een pauzemoment
Neurologische niveaus (in verandering en
communicatie)
Toepassing neurologische niveaus
Intern of extern gericht
Vastgeroeste patronen
Het ´neurologische-niveauloopje´

Demo
NLP
Rapport
Mogelijkheden om rapport te maken
Afstemmingsvariabelen
LES 3
Waarnemen
Waarneming en beoordeling
Associatie en dissociatie
Oefeningen associatie / dissociatie
Dubbele dissociatie
Metapositie
Oefening metapositie
Eerste, tweede en derde positie
Zintuiglijke scherpzinnigheid
De focus van aandacht
Bestellingen doen
Focus van visie
Representatiesystemen
VAKOG/AD
VAKOG/AD in de praktijk
Representatiesystemen oefenen
Test voorkeursrepresentatiesysteem
Visueel ingestelde mensen
Predicaten
Predicaatzinnen
Auditief ingestelde mensen
Predicaten
Predicaatzinnen

Demo
NLP
Kinesthetisch ingestelde mensen
Predicaten
Predicaatzinnen
Olfactorische en gustatorisch ingestelde mensen
Auditief digitaal ingestelde mensen
Predicaten
Predicaatzinnen
Oogpatronen
Representatiesystemen, oogpatronen en
rapport
Het belang van oogcontact
LES 4
Submodaliteiten en ankeren
Submodaliteiten en emoties
Visualiseren
Visualisatie van het toekomstbeeld
Visualiseren om energie te krijgen
Voorbeelden van submodaliteiten
Opvragen van submodaliteiten
Oefeningen met submodaliteiten
Nog meer oefeningen met submodaliteiten
Swish-patronen
Oefening de swish: overzicht
Oefening de swish: de katapult
Sociaal panorama
Interventies rondom het sociaal panorama
Opzet voor interventie
Conflictoplossing (dr. Thomas Gordon)

Demo
NLP
Ankeren
Een aantal belangrijke dingen om te onthouden
over ankeren
Stappenplan ankeren
Nog meer over ankers
Ankermodellen
Eenvoudig positief kinesthetisch anker
Search anker
Resource anker
Stacked anker
Collaps anker
Chaining anker
New Orleans flexibiliteitsoefening (ankermodel)
Circle of excellence
Verankering van een ´rijke´ gemoedstoestand
Oefenen van groot belang
Zorg voor kwaliteit
LES 5
Strategieën
Bij alle gedragingen maken we gebruik van strategieën
Hoe zijn strategieën ontstaan?
Het TOTE-model
Trigger-fase
Operate-fase
Test-fase
Exit-fase
Een strategie van de ene plek naar de andere
verplaatsen
Opvragen van een strategie
Strategie lastig te achterhalen

Demo
NLP
Opvragen van de strategie
De oefening uitgebreider omschreven
Er is geen mislukking, alleen feedback
Noteren van een strategie
Noteringen
Motivatiestrategie
Koopstrategie
Wijzigen van een strategie
Synesthesiepatronen
Voorwaarden voor goed ontwikkelde strategieën
Een aantal strategieën onder de loep genomen
Leerstrategieën
Subleerstrategieën
Motivatiestrategieën
Typische problemen met motivatiestrategieën
Liefdesstrategieën
Een relatie die op de klippen loopt
Een relatie nieuw leven inblazen
Nogmaals het TOTE-model
Oefeningen
Batesonstrategie
Disneystrategie
Spellingsstrategie
Ten slotte

Demo
NLP
LES 6
Metaprogramma´s
Geschiedenis van metaprogramma’s
Filters
Voorspelbaarheid
Overzicht van de metaprogramma´s
De basismetaprogramma´s
Extern gedrag: extraversion / introversion
Interne weergaven: sensing / intuition
Interne toestand: thinking / feeling
Aanpassingsrespons: judging / perceiving
Je eigen typering
Metaprogramma´s en informatie
Criteriacheck
Proactief / reactief
Intern / extern referentiekader
Benaderen / vermijden
Globaal / specifiek
Opties / procedures
Denken / voelen
Verschilzoeker / gelijkmaker
Controle binnen zelf / controle buiten zelf
Handhaving / ontwikkeling / verandering
Structuur / concept / gebruik
Samen / nabijheid / alleen
Primaire gerichtheid: mensen / dingen / activiteiten
/ plaatsen / informatie
Representatiefilter: visueel / auditief / kinesthetisch
Verleden / heden / toekomst
Demonstratiefilter (meteen / meermaals / langere
periode / nooit /herhaaldelijk)
Andere metaprogramma´s
Samenvatting

Demo
NLP
Metaprogramma´s en rapport
Metaprogrammma’s in kaart brengen
Coaching met behulp van metaprogramma´s
LES 7
Waarden en overtuigingen
Inslijten van overtuigingen
Waarden
Het in kaart brengen van je eigen waarden
Overtuigingen
Een definitie van overtuigingen
Overtuigingen ontstaan ook door kennis
Waar komen jouw overtuigingen vandaan?
Waar richt je je op?
Afwezigheid van beperkende factoren
Negatieve overtuigingen veranderen
Ervaringen die je oorspronkelijke overtuiging
ontkrachten
Schuld
Wat is schuld?
Schuldgevoel en communicatie
Fobieën en gezondheidsklachten
Fobieën
Van een spinnenfobie afkomen
Macht en onmacht: stemmingen
Oefeningen
Wijzigingen van overtuigingen via submodaliteiten
(1)

Demo
NLP
Wijzigingen van overtuigingen via submodaliteiten
(2)
Verandering van overtuigingen via verankering
Fast fobia cure
Loslaten/acceptatie
Factoren bij verandering
Elke verandering heeft consequenties
Maslov
Graves
Spiral dynamics
LES 8
Doelen stellen en behalen
Eerst nog even wat herhaling
Vijf grondbeginselen voor succes
Fasen in het leerproces
Een aantal NLP-vooronderstellingen
Van huidige situatie naar gewenste situatie
Waarden en overtuigingen
Kaizen
De Kaizen-oefening
Doelen stellen
Logische volgorde
Wat is de huidige situatie? Waar sta je nu?
Wat wil je bereiken?
Hoe weet je of je het bereikt hebt?
Wat heeft je geblokkeerd?
Welke belemmeringen zijn er?
Over welke middelen beschik je al?
Wat ga je als eerste doen om het te bereiken?
Wat houdt het voor je in als je het hebt bereikt?

Demo
NLP
SMART-doelen stellen
Specifiek
Meetbaar
Acceptabel
Realistisch
Tijdgebonden
Vormvoorwaarden
Uitwerken wat je wilt
1. Positief geformuleerd
2. Afhankelijk van eigen vermogen
3. Zintuigspecifiek
4. Contextspecifiek
5 . Egologisch
SWOT-analyse
Houdbaarheid
Motivatie
Benaderen ofwel ´naar toe´
Vermijden ofwel ´weg van´
De neurologische niveaus
Voorbeeld
Andere soorten doelen
ER-doelen
MAGIE-doelen
Alvast even iets over je onbewuste
Oefening doelstellingen formuleren
Tot slot

Demo
NLP
LES 9
Gesprekstechnieken
Voorwaarden voor een goed gesprek
Het stellen van de juiste vragen
De SPIN-methode
Gespreksmodellen
De zes A’s
Kritiek & Feedback
Feedback
Herkaderen (reframing)
Het proces van herkaderen
Voorbeelden van herkaderen
Trace en het Milton-model
Uptime en downtime
Trance
Rapport
Miltonmodel Taalpatronen
Metaforen
Het maken van metaforen
Een mogelijk model
Ten slotte
LES 10
Het onderbewustzijn
Bewust / onbewust /onderbewust
Functies & eigenschappen van het onderbewustzijn
1. Opslaan indrukken en herinneringen

Demo
NLP
2. Domein van emoties
3. Organisatie van het geheugen
4. Onderdrukken onverwerkte negatieve ervaringen
5. Presenteren onverwerkte ervaringen
6. Definitieve onderdrukking ervaringen
7. Informatie over het lichaam
8. Beschermt het lichaam / automatismen
9. Hoogstaande moraal
10. Uw dienaar
11. Controle over waarnemingen
12. Energiebeheer
13. Herhaling
14. Nieuwsgierig
15. Verzameling Parts
16. Symbolisch
17. Neemt alles persoonlijk
18. Weg van de minste weerstand
19. Verwerkt geen ontkenning
20. Higher self
Hypnose en trance
Bewustzijn en onderbewustzijn
Zelfhypnose
Zelfhypnose methoden
Methode Bettie Erickson
De oogrol-methode
Parts / Gedeelten
Vooronderstellingen
Relatie parts-persoonlijkheid
Werken met parts
Basiscommunicatie met een part
Nog enkele algemene suggesties
Interventies
Visual squash
Six step reframe

Demo
NLP
LES 11
Time Line therapy
Omgaan met oude ervaringen
Tijd(lijn)
Twee typen tijd
Oefening
Time Line / tijdlijn
Through time and in time
Through time
In time
Gestalt
Je eigen Time Line en die van een ander
Negatieve emoties
Time Line Basisposities
Toekomst
Change personal history
Praktijkgeval
LES 12
Modelleren en afsluiting
Modelleren
Manier van werken bij modelleren
De gedragsgenerator
Reminders

Demo
NLP
Modelleerschema van Dilts
Extern
Intern
Micro / Macro
Congruentie tussen interne processen en extern
gedrag
Werkblad Modelleren
Combinaties NLP
Johari Window
Kernkwadrant
Kernkwalitieit en valkuil
Uitdaging
Allergie
Het dubbele kwadrant
Stress
Invullen van een kernkwadrant
RET
Systemisch werk
Enneagram
Enneagramtypes
Tot slot