Infectieziekten op de boerderij voorkomen is ... - Groen Kennisnet

Infectieziekten op de boerderij
voorkomen is beter dan genezen
Qkoorts, rabies, listeria,spoelwormen van
honden en katten
Titia Kortbeek
Titia.kortbeek@rivm.nl
Met dank aan Corien Swaan, LCI
Barbara Schimmer, EPI
Elena Pinelli, LIS
1

● (potentieel)zwangere stagiaires en docenten: waar mogen ze stage lopen/
stage begeleiden en waar ( beter) niet?
● welke vaccinaties zijn aan te bevelen of echt nodig voor stagiaires ( ook in het
kader van toenemende internationalisering
● rabies: wat te doen als je een vleermuis vindt-aanraakt/wordt gebeten etc.
● honden en kattenpoep: wat zijn de risico’s voor mensen
2

Foto: beeldbank RIVM

Centrum infectieziektebestrijding
Google Earth
EPI
LCI
LZO
LIS

Het CIb
● Centrum Infectieziektebestrijding van het RIVM Opgericht:
2005
(RIVM: 1909)
‣ Missie:
signalering, bestrijding en preventie van infectieziekten ten
behoeve van de volks-gezondheid in Nederland
● 2 laboratoria: ‘nat werk’
● 2 centra: ‘droog werk’: gegevens verzamelen
● Samenwerking van humane en veterinaire openbare
gezondheidszorg

Waarom een Centrum Infectieziektebestrijding?
‣‘Nieuwe’ infectieziekten en dreiging van bioterrorisme
‣Actievere vroege signalering en reactie
‣Meer coördinatie en ondersteuning van de bestrijding
‣Betere voorbereiding op en coördinatie van landelijke crises
‣Versterking van internationale samenwerking
‣Verbinden van kennis en praktijk

Infectieziektebestrijding bij crisis
OMT
Advies
RT
(wetenschap)
(LIS/LCI/EPI)
Advies
Bestuurlijk Afstemmingsoverleg
VWS
RGF-GHOR
IGZ
Vereniging NL Gemeenten
GGD-NL
Andere Ministeries
BAO
(beleid)
*Interdepartementaal
BeleidsTeam
IBT*
Bestrijdingsmaatregelen
(nationaal)

EDSN
vCJD
Divine-net
EISS
EUCAST
Basic Surveillance Network
FWD-Net
ELDSNet
EARS-net
EUVAC
Measles
EU-IBD
ESSTI
ESAC
ENIVD
HIV/AIDS
Tuberculosis
HAI-Net
Dedicated Surveillance networks funded through Public Health
programmes with a wide variety of data flows and databases

Infectieziekten: verwekkers
● Bacterien
● Virussen
● Parasieten
● Schimmels
Verschil in grootte, kweekbaarheid, wijze
overdracht, incubatie tijd
Verschil in hoe je het kan aantonen

Virus:
18-260 nanometer 10 -9 m
Bacterie:
0.1 μm- 20 μm (10 -6 m)
Parasiet: 1 μm- 20 m

● De werkgever is in het kader van de arbowetgeving verantwoordelijk voor de
bescherming van zijn werknemer tegen beroepsziekten. Het is raadzaam om
voor uw zwangerschap een gesprek aan te gaan met uw leidinggevende en/of
bedrijfsarts als u werkt in de vleesverwerkende industrie, groenvoorziening,
dierenverzorging of voor uw werk veel reist buiten Europa.
● >> afstemmen met NVAB
● >>Verwijzen naar KIZA en richtlijn NVAB
● http://www.beroepsinfectieziekten.nl/kiza/index.php?tid=128&sid=470
12

vaccinaties
Rijksvaccinatie programma:
● difterie, kinkhoest, tetanus, polio, Hib-ziekte
● bof, mazelen, rodehond,
● groep C meningokokkenziekte,
● pneumokokkenziekte,
● (voor sommige kinderen) hepatitis B
● (voor meisjes) baarmoederhalskanker.
● Welke bescherming voor werknemers: afhankelijk van soort werk
– Met mensen: Hepatitis A+B; DKTP
– Met dieren/grond: DKTP
13

14
tetanus

vaccinaties
● Tetanus
De bacterie die tetanus (‘kaakklem’) veroorzaakt, komt als spore (een
inactieve vorm van de bacterie) voor in aarde en straatvuil. Door een
verwonding kunnen de sporen in het lichaam komen en zich daar weer tot
bacterie ontwikkelen. Diepe, kleine wonden zijn een ideale broedplaats voor
de bacterie, omdat die niet tegen zuurstof kan. De bacterie produceert een
zeer sterke gifstof, waarvan slechts heel weinig nodig is om je ziek te maken.
Het gif veroorzaakt pijnlijke spierkrampen. Als de ademhalingsspieren worden
aangetast, stikt de patiënt. Onbehandeld is tetanus vrijwel altijd dodelijk. Wie
tetanus overleeft, is niet immuun geworden voor de ziekte. Alleen vaccinatie
kan beschermen tegen deze ziekte. Dankzij vaccinatie komt tetanus nog maar
sporadisch voor in Nederland.
15

http://www.rivm.nl/Onderwerpen/Onderwerpen/Z/Ziek_door_dier/Zoönosen_en_zwangerschap
● Zwangere vrouwen moeten extra beducht zijn op
toxoplasma-infecties en op listeria-infecties, vanwege de
risico’s voor het ongeboren kind. Zwangeren wordt
daarom afgeraden zelf de kattebak te verschonen.
Daarnaast wordt het aangeraden tuinhandschoenen te
gebruiken en na tuinieren en contact met dieren de
handen te wassen. Assistentie bij het lammeren van
schapen en geiten kan beter niet door zwangere
vrouwen verleend worden. Behalve toxoplasma- en
listeriainfecties komen ook chlamydophila en Q-koorts bij
deze dieren met enige regelmaat voor. Besmetting met
deze ziekteverwekkers kan gevolgen hebben voor het
ongeboren kind.

Infectieziekten en zwangerschap
Effect op
vruchtbaarheid
Chlamydia
trachomatis
Neisseria
(gonococcen)
Bof virus
HIV
18
Overdracht naar de
foetus
HIV
Hepatitis B
Cytomegalie
Parvo B19
Varicella
(waterpokken)
Enterovirussen
Toxoplasma
Mycobacterium
(tuberculose)
Borrelia (Lyme)
Treponema
pallidum (lues)
Foetale schade
Cytomegalie
Rubella virus
Parvo B19
Herpes simplex
Varicella
(waterpokken)
Coxsackie B
Influenza
Bof virus
Enterovirussen
Plasmodium
(malaria)
Toxoplasma
Mycobacterium
(tuberculose)
Coxiella (Q-fever)
Treponema
pallidum (lues)
Abortus
Rubella virus
Mazelenvirus
Hepatitis A
Bof
Plasmodium
(malaria)
Listeria
Chlamydophila
(psittacosis)
Leptospira
Borrelia (?)
Brucella
Chlamydia ovii

Infectieziekten en zwangerschap
in geel: zoonosen
Effect op
vruchtbaarheid
Chlamydia
trachomatis
Neisseria
(gonococcen)
Bof virus
HIV
Overdracht naar de
foetus
HIV
Hepatitis B
Cytomegalie
Parvo B19
Varicella
(waterpokken)
Enterovirussen
Toxoplasma
Mycobacterium
(tuberculose)
Borrelia (Lyme)
Treponema
pallidum (lues)
Foetale schade
Cytomegalie
Rubella virus
Parvo B19
Herpes simplex
Varicella
(waterpokken)
Coxsackie B
Influenza
Bof virus
Enterovirussen
Plasmodium
(malaria)
Toxoplasma
Mycobacterium
(tuberculose)
Coxiella (Q-fever)
Treponema
pallidum (lues)
Abortus
Rubella virus
Mazelenvirus
Hepatitis A
Bof
Plasmodium
(malaria)
Listeria
Chlamydia
(psittacosis)
Chlamydia
abortus
Chlamydia ovii
Leptospira
Borrelia (?)
Brucella
19

Zoonosen:

Qkoorts
Q koorts:
Coxiella burnetti : Intracellulaire bacterie; komt bij verschillende diersoorten voor
● Vaak geen klachten
● Koorts, klachten van luchtwegen (hoesten, longontsteking), soms ook andere
organen
● Kan chronisch worden – vooral bij mensen met hartklachten en andere
chronische aandoeningen
● Bij zwangeren : iets verhoogde kans op chronisch worden en risico voor kind
Zie folder en website

Listeria
● Bacterie
● Groeit ook bij lage temperatuur
● Meestal weinig klachten
● Koorts, misselijkheid, braken, hoofdpijn,
hersenvliesontsteking
● Kan voedsel infectie veroorzaken
● Verschillende diersoorten (uitwerpselen) en
voedselproducten: zachte rauwmelkse kaas
(Brie, camembert) , vis (vacuümverpakte
gerookte zalm, makreel of paling)

Chlamydophila= chlamydia
Verschillende soorten; bekendste is
Papagaaienziekte
● Chlamydia psittaci; C. abortus
● Vaak geen klachten
● Koorts , hoofdpijn , hoesten,
longontsteking
● Intracellulaire bacterie; komt bij
verschillende diersoorten voor
● Wordt oa via vogelpoep uitgescheiden
● C. abortus : verwerping bij schapen en
geiten

Toxoplasma: parasiet
● Eencellig – zit in weefsels
● Behandeling tegen weefsel fase niet mogelijk
● Eenmaal geinfecteerd-altijd geinfecteerd
● Via kat of via vlees

Toxoplasmose
●Congenitaal (overdracht moeder op kind ca. 29%)
–abortus/doodgeboorte (2%),
–oogafwijkingen (14%), CZS afwijkingen (9%), aspecifieke symptomen,
–Subklinisch (75%), evt later oogafwijkingen (2%/jaar)
●Verworven
–Immuuncompetent
› Asymptomatisch of mild
› Chorioretinitis
› Gedragsveranderingen, schizophrenie???
–Immuungecompromitteerd
› encephalitis, myocarditis, pneumonie, hepatitis

Toxoplasma gondii
klinisch beeld
● Aangeboren
– ernst afhankelijk van
trimester
– oogafwijkingen
– hydrocephalus
– verkalkingen
– mentale retardatie
– doofheid
– leerproblemen
● Verworven
– meestal weinig symptomen
– griepachtig met
vermoeidheid
– lymfklierzwelling
– encephalitis
– oogafwijkingen
26

Hoe vaak komt toxoplasmose voor in NL?
Congenitale toxoplasmose:
Studie 2006 (pilot, n= 10.000 )
IgM aantonen in Hielprikbloed neonaten
– 2 per 1000 levend geboren kinderen
– Worden niet herkend en niet behandeld :
› Slechtziend of blind aan een of twee ogen
Vergelijking andere landen:
10 x zoveel als in Denemarken
20 x zoveel als in Ierland

● Behandeling slechts beperkt mogelijk
● Preventie!
– Geen rauw vlees eten
› Verhitten of diepvriezen
› Filet americain, verschillende soorten
worst zoals chorizo zijn rauw vlees!
– Groente uit tuin goed wassen
– Draag handschoenen bij tuinieren of
contact aarde
– Vermijd kontact met kattenfeces
28

Ziek door dier
Hond
●
●
●
Botulisme
Brucellose
Colibaccilose (E.coli)
● Dermatophytose (Ringworm)
Kat
●
●
Chlamydiose (Psittacose)
Dermatophytose (Ringworm)
● Enterititis t.g.v. C. jejuni
● Kattenkrabziekte (Bartonella henselea)
●
●
●
●
●
●
●
●
Ecthyma (Orf)
Enterititis t.g.v. C. jejuni
Hydatidose (Echinococcose)
Larva migrans
Leishmaniose
Leptospirose
Listeriose
Lyme borreliose
●
●
●
●
●
●
●
●
Larva migrans
Leptospirose
Q-koorts
Rabiës
Salmonellose
Schurft (Scabies)
Toxoplasmose
Trichinellose
●
●
●
Rabiës
Salmonellose
Schurft (Scabies)
●
●
●
Toxoplasmose
Trichinellose
Tuberculose

Hoe verder?
● Casuistiek rabies
● Honden en katten
Slide 55 ev.
30

EBLV geïnfecteerde laatvliegers
1984-1989
• EBLV –
EBLV +
1990-2003
http://www.rivm.nl/ziekdoordier/zoon_op_rij/Rabies.jsp

Typen blootstelling aan rabiës
Type I: aanraken, voeren, likken op intacte huid.
Type II: knabbelen aan de intacte huid met als gevolg kleine
krassen of ontvellingen zonder bloeden.
Type III: een of meer transdermale beten of krassen, lik op
beschadigde huid, verontreiniging slijmvliesmembraan met
speeksel.
● Bekijk de wond en beoordeel tot welk type het hoort!
● Vraag na waar de patient is geweest – hoe lang terug etc.
● Informeer naar de immuunstatus (Rabies gevaccineerd ja/nee;
immuungestoord ja/nee)

Welk postexpositie vaccinatieschema?

PEP bij Type 1 blootstelling
Type I: geen behandeling bij een betrouwbare anamnese
Bij een onbetrouwbare anamnese altijd PEP
Bij kinderen jonger dan 15 jaar onafhankelijk van de anamnese altijd
PEP

Conclusie vleermuizen
● Vleermuizen die overdag vliegen of zich laten vangen zijn
niet gezond
● Raak ze niet aan met blote handen
● Als je ze wilt oprapen /meenemen : bescherm jezelf
(goede bescherming handen )
● Toch contact gehad: ga naar de huisarts of GGD: laat een
eventuele wond bekijken en doe dat dezelfde dag nog.
35

Vleermuizen in grot
Vleermuizen in holle
boom
36

Casus 2
Situatie:
Een man, werkzaam voor de dierenambulance, meldt zich bij de Eerste
hulp met een beet van een vos.
Vraag:
Is er rabiesrisico?
Antwoord:
Nee, in Nederland komt geen rabies voor bij vossen.
Vervolg:
Huisarts belt met de vraag of echt geen rabiës voorkomt in vossen. Patiënt was ongerust en meldde
zich bij de huisarts. Huisarts wist dat Rivm had gezegd dat er geen risico was, maar wilde
bevestiging. Uitgelegd dat nl rabiës vrij is voor klassiek rabiës viris, Duitsland en België ook.
Gerustgesteld.
Aangeboden onderzoek bij de vos, deze is echter waarschijnlijk al naar de destructor.

Wat kan het CIb doen:
● Adviseren: LCI 24/7 : tel. 7000 ( 0302747000) ( maar voor locale
zaken eerst naar eigen GGD!)
● Richtlijnen en publieksvoorlichting
● Hulp bij diagnostiek: afhankelijk van vraag kan CIb LIS of
LZO het zelf of weet waar het wordt gedaan
– Mexicaanse griep: snel methode opzetten + zorgen voor
opschaling; kwaliteitscontrole en regie
38

Wat kan het CIb doen:
● Bij zoönose: veterinair humaan signaleringsoverleg
● Signaleringsoverleg: kan zonder vermelding ZH of
herleidbare bron
● Rapportage en overleg nationaal en internationaal
● Zie website rivm:
http://www.rivm.nl/Thema_s/Infectieziekten
39

Dank voor uw aandacht
vragen: titia.kortbeek@rivm.nl
of
0302742372
40