Download hier de PDF-versie van het tijdschrift Tax Audit ... - IBR

Augustus
JAARGANG 1 NR. 4 / 2006 VERSCHIJNT 6X PER JAAR (FEB/APR/JUNI/AUG/OKT/DEC) AFGIFTEKANTOOR GENT X P608073
4
2006
Tax Audit &
Accountancy
IBR IAB BIBF
KAFT_Ned.indd 1 22-08-2006 11:00:28

I n h o u d
Editoriaal
1
Het Hof van Justitie ten overstaan van
vrijstelling van BTW
Overzicht van de principes inzake
interpretatie van het Hof
2
Een nieuwe Europese richtlijn
betreffende de wettelijke controle van
de jaarrekeningen
7
Fusie IAB-BIBF, omzetting van de achtste
richtlijn en andere hete hangijzers
Interview met minister Marc Verwilghen
14
Laatste berichtgeving van het IASB
5 februari 2006 - 15 juni 2006
17
Institutioneel nieuws IBR, IAB en BIBF
19
COLOFON
TAX AUDIT & ACCOUNTANCY
Tweemaandelijks tijdschrift
van het IAB, het IBR en het BIBF
Aanbevolen citeerwijze: T.A.A.
Afgiftekantoor: Gent X
REDACTIECOMITÉ
P. P. Berger
P. Colaert
G. Delvaux
M. De Wolf (Hoofdredacteur)
C. Fischer
S. Mercier
C. Van der Elst
E. Vercammen
REDACTIESECRETARIAAT
S. Massagé
Uitgever NV die Keure
Oude Gentweg 108, 8000 Brugge
T (050) 47 12 72
F (050) 33 51 54
E steve.massage@diekeure.be
VERANTWOORDELIJKE UITGEVERS
G. Delvaux
Voorzitter IAB
Livornostraat 41
1050 Brussel
T (02) 543 74 90
F (02) 543 74 91
A. Kilesse
Voorzitter IBR
Arenbergstraat 13
1000 Brussel
T (02) 512 51 36
F (02) 512 78 86
M.-J. Paquet
Voorzitter BIBF
Legrandlaan 45
1050 Brussel
T (02) 626 03 80
F (02) 626 03 90
KAFT_Ned.indd 2 22-08-2006 11:00:30

Editoriaal
De wetgever zit niet stil …
In de eerste aflevering van dit tijdschrift hadden wij
reeds uitvoerige aandacht besteed aan de wijzigingen
die de Wet van 23 december 2005 heeft aangebracht
aan een aantal bijzondere opdrachten uit het Wetboek
van vennootschappen die in gedeeld monopolie
toekomen aan de bedrijfsrevisor en de externe accountant.
De voorbije maanden werden eveneens heel wat wetgevende
initiatieven genomen die van belang zijn voor
de economische beroepsbeoefenaar. Zonder te willen
vervallen in een bloemlezing van al deze wetswijzigingen,
wensen wij hierna een kort overzicht te geven
van de meest in het oog springende vernieuwingen.
Vooreerst heeft de wetgever met de Wet van 2 juni
2006 wijzigingen aangebracht aan de bestaande vereffeningsprocedure.
In grote lijnen komt het erop neer
dat de rechtbank van koophandel een actievere rol
wordt toebedeeld in het vereffeningsproces. Zij zal de
vereffenaar die door de algemene vergadering werd
aangewezen moeten bevestigen of homologeren.
Bovendien moet de vereffenaar voortaan in de 6de en
de 12de maand van het eerste vereffeningsjaar een
omstandige staat van de toestand van de vereffening
overmaken aan de griffie van de rechtbank van koophandel.
Vanaf het tweede vereffeningsjaar moet deze
staat jaarlijks aan de griffie worden overgemaakt.
Dit moet de rechtbank toelaten om na te gaan of de
vereffenaar zijn taak naar behoren vervult. Eveneens
zal de vereffenaar de verdeling van de activa onder
de schuldeisers voorafgaandelijk aan de sluiting van
de vereffening voor akkoord moeten voorleggen aan
de rechtbank van koophandel. Ten slotte wordt ter
griffie van de rechtbank van koophandel voor elke
vereffening een vereffeningsdossier bijgehouden. De
vraag kan gesteld worden of vereffeningen door deze
wijzigingen geen vertragingen zullen oplopen.
De Programmawet van 20 juli 2006 voert dan weer een
aantal bijzondere bestuurdersaansprakelijkheden
in in geval van niet-nakoming van bepaalde fiscale
verplichtingen of in geval van faillissement van een
vennootschap met volkomen rechtspersoonlijkheid,
en voert een maatregel in ter bestrijding van de kasgeldvennootschappen.
Meer bepaald voorziet de wet in een hoofdelijke
aansprakelijkheid van de met de dagelijkse leiding
belaste (feitelijke) bestuurder(s) van vennootschappen
of grote vzw’s ingeval deze niet voldoen aan de verplichting
om de bedrijfsvoorheffing te betalen. Eenzelfde
aansprakelijkheid wordt ingevoerd voor de met
de dagelijkse leiding belaste (feitelijke) bestuurder(s)
ingeval de aan de BTW onderworpen vennootschap of
grote vzw nalaat de BTW door te storten.
Anderzijds kunnen de (gewezen) bestuurders of zaakvoerders
van een BVBA, CVBA, NV of Comm.VA vanaf
1 september door de RSZ en de curator persoonlijk
en hoofdelijk aansprakelijk worden gesteld voor het
geheel of een deel van alle op het ogenblik van de
uitspraak van het faillissement verschuldigde sociale
bijdragen, bijdrageopslagen, verwijlinteresten alsook
van de vaste vergoeding bedoeld in artikel 54 van het
K.B. van 28 november 1969. Dit indien komt vast te
staan dat een door hen begane fout aan de basis lag
van het faillissement, of indien zij, in de loop van de
periode van 5 jaar voorafgaand aan de faillietverklaring,
bij minstens 2 faillissementen, vereffeningen
of gelijkaardige operaties betrokken werden met
schulden ten aanzien van een inningorganisme van de
sociale zekerheidsbijdragen.
Ten slotte kunnen de aandeelhouders van een kasgeldvennootschap
voortaan hoofdelijk aansprakelijk
worden gesteld voor het betalen van de nog openstaande
belastingschulden van de kasgeldvennootschap
van de laatste 4 jaar.
De Wet houdende diverse bepalingen van 20 juli 2006
bevat een aantal bepalingen die bepaalde economische
beroepen rechtstreeks aanbelangen.
Zo worden de artikelen 133 (onafhankelijkheid van de
commissaris) en 134 (bezoldiging van de commissaris)
van het Wetboek van vennootschappen bijgespijkerd,
en wordt aan de Koning machtiging verleend bij
een in Ministerraad overlegd besluit om maatregelen
te treffen met het oog op de tenuitvoerlegging van
de Achtste Richtlijn. Dit laatste moet toelaten om de
tuchtrechtpleging van de bedrijfsrevisor te moderniseren,
alsook om bepaalde verbeteringen aan te
brengen aan de Wet van 22 juli 1953.
Daarnaast voorziet de wet in een uitbreiding van de
financieringsmiddelen van het Beroepsinstituut van
de Erkende Boekhouders en Fiscalisten. Voortaan
zal dit Instituut kosten kunnen aanrekenen voor de
behandeling van de administratieve dossiers, boetes
kunnen opleggen bij betalingsachterstal van de
jaarlijkse bijdragen, en inkomsten kunnen genereren
uit de roerende en onroerende goederen die haar
toebehoren.
Ten slotte wensen wij nog even de aandacht te
vestigen op de mogelijkheid om de belastingaangifte
uiterlijk op 31 oktober eerstkomend in te dienen via
elektronische weg. Voor wat betreft de elektronische
aangifte in de personenbelasting (Tax-on-Web) hebben
zich op dit ogenblik al meer dan 5.000 kantoren
geregistreerd die gezamenlijk meer dan 600.000
belastingplichtigen vertegenwoordigen. Ook de
elektronische aangifte in de vennootschapsbelasting
(VenSoc) belooft te kunnen rekenen op een massale
belangstelling van de kantoren. Het eenvoudig
gebruik alsook het ontvangstbewijs zijn hier zeker
belangrijke voordelen. Wij kunnen deze evolutie alleen
maar toejuichen!
GÉRARD DELVAUX
Voorzitter IAB
ANDRÉ KILESSE
Voorzitter IBR
MARCEL-JEAN PAQUET
Voorzitter BIBF
BW_NED.indd 1 23-08-2006 11:49:35

2-3
F R A N Ç O I S M E N N I G
Belastingconsulent
>
Het Hof van Justitie ten overstaan
van vrijstelling van BTW
Overzicht van de principes inzake
interpretatie van het Hof
Op het vlak van de BTW is
de rechtspraak van het Hof
van Justitie van de Europese
Gemeenschappen (hierna het
Hof) uitermate belangrijk daar
de BTW-wetgeving teruggaat tot
Europese teksten.
Deze bijdrage wil de grote lijnen
schetsen van de rechtspraak van
het Hof wanneer dit laatste de bepalingen
met betrekking tot vrijstelling
van BTW analyseert.
Na de reikwijdte van de communautaire
normen en de algemene
beginselen die aan de basis liggen
van de rechtspraak van het Hof 1
kort te hebben geschetst, gaan
wij dieper in op de rechtspraak
van het Hof met betrekking tot
de bepalingen die de vrijstelling
regelen van de medische en
paramedische handelingen, van
de transacties op het vlak van de
huur van onroerende goederen en
van handelingen van verzekering.
Reikwijdte van de communautaire
normen
De communautaire rechtsorde wordt
gevormd door een aantal normen en daarin
kan men onderscheiden: het primair recht
overeenkomstig de Oprichtingsverdragen 2 , de
algemene rechtsbeginselen 3 en het afgeleide
recht 4 dat op de Verdragen is gebaseerd.
Het Hof heeft benadrukt dat het
gemeenschapsrecht in hoofdzaak wordt
gekenmerkt door het feit dat het voorrang
heeft op het nationaal recht en door de
directe werking die een aantal van zijn
bepalingen hebben.
Het voorrangsbeginsel houdt in dat de
communautaire normen het halen van de
nationale normen. De nationale rechters
zijn er bijgevolg toe gehouden om het
gemeenschapsrecht bij voorrang toe te passen
op de nationale normen.
De doctrine van de directe werking van de
communautaire normen gaat er vanuit dat
het gemeenschapsrecht aan privépersonen,
natuurlijke personen of rechtspersonen
rechten verleent die deze laatsten voor
nationale rechters kunnen laten gelden in
de mate dat deze rechten door de nationale
wetgeving zouden worden aangevochten of
niet worden erkend.
Hoewel de communautaire teksten de
directe werking van de richtlijnen niet
formeel erkennen, heeft het Hof beslist
dat die werking moet worden erkend
wanneer de bepalingen van de richtlijnen
onvoorwaardelijk en voldoende duidelijk en
precies zijn.
De betrokken particulieren kunnen de
gevolgen van de richtlijnen voor de rechter
dan ook inroepen wanneer een lidstaat
vertraging heeft opgelopen met de omzetting
van de richtlijn, de richtlijn gedeeltelijk heeft
omgezet of verkeerdelijk heeft omgezet. Deze
directe werking kan ook worden ingeroepen
wanneer de nationale bepalingen de richtlijn
correct omzetten, maar wanneer de nationale
bepalingen niet zo worden toegepast dat het
resultaat wordt gehaald dat door de richtlijn
werd beoogd 5 .
Rol van het Hof van Justitie van de
Europese Gemeenschappen
De rol van het Hof bestaat erin te waken over
een uniforme interpretatie en toepassing van
het gemeenschapsrecht in alle lidstaten, met
andere woorden, het Hof moet ervoor zorgen
dat het recht steeds voor alle partijen en in
alle omstandigheden identiek is.
Van de jurisdictionele bevoegdheden van
het Hof onthouden wij die in het kader van
prejudiciële verwijzingen 6 .
De arresten van het Hof die worden geveld
in het kader van prejudiciële verwijzingen
zijn bijzonder belangrijk in de zin dat de
communautaire rechter zijn bevoegdheid
als bewaker van een homogene interpretatie
van de communautaire wetgeving ten volle
uitoefent.
Rekening houdend met de voorrang van
de communautaire normen, met de directe
werking hiervan en met de rol als bewaker
van de eenheid inzake interpretatie van het
Hof, is bepaald dat de nationale rechtspraak
gebruik maakt van het prejudiciële verzoek
(inzake interpretatie) om de hulp van het
Hof in te roepen. Het prejudiciële verzoek
komt dus neer op de samenwerking tussen de
nationale rechterlijke instanties en het Hof.
Het Hof oordeelt niet in het geschil waarover
de nationale rechter zich moet uitspreken.
Het prejudicieel verzoek geeft aan het Hof
de kans om de communautaire norm te
interpreteren en maakt het zodoende voor de
nationale rechter mogelijk om een oordeel
te vellen met betrekking tot het geschil dat
geheel conform het gemeenschapsrecht bij
hem aanhangig werd gemaakt. Het Hof
preciseert de betekenis en de reikwijdte
van een norm. Aangezien het over een
interpretatie gaat, geldt het arrest ab initio.
De beslissingen van het Hof zijn niet alleen
bindend voor de nationale rechtspraak die
de prejudiciële vraag heeft gesteld, maar zijn
van toepassing op alle partijen die zich in van
rechtswege en feitelijke vergelijkbare situaties
bevinden.
BW_NED.indd 2 23-08-2006 11:49:35

A U G U S T U S 2 0 0 6
T A X A U D I T & A C C O U N T A N C Y
Interpretatiebeginselen ontwikkeld
door het Hof
In het kader van de analyse van de
verschillende vraagstukken die aan het Hof
werden voorgelegd met betrekking tot de
vrijstellingen bepaald in artikel 13 van de
Zesde richtlijn, heeft het Hof verschillende
interpretatiebeginselen ontwikkeld; wij gaan
hier dieper in op het principe van de strikte
uitlegging, het autonomieprincipe en het
principe van de fiscale neutraliteit.
Principe van de strikte uitlegging
Het principe van de strikte uitlegging is
gebaseerd op het idee dat de vrijstellingen
bepaald door dit artikel afwijkingen zijn
van het algemene principe volgens hetwelk
BTW is verschuldigd voor iedere prestatie
waarbij diensten tegen betaling door
een belastingplichtige worden verstrekt
en waarvan het toepassingsdomein
bijgevolg dient te worden beperkt tot een
uitzonderingsregel. Deze regel van strikte
uitlegging betekent evenwel niet dat de
termen die voor het definiëren van de
vrijstellingen op een dusdanige manier
moeten worden uitgelegd, dat de effecten 7
ervan verloren gaan.
Het autonomieprincipe
Het autonomieprincipe van de bepalingen
van de Zesde richtlijn heeft tot doel om te
vermijden dat de toepassing van de BTW
niet van de ene lidstaat tot de andere zou
kunnen verschillen.
Dit principe zal vooral worden ingeroepen
wanneer de richtlijn een begrip gebruikt
zonder dat te definiëren en zonder naar de
nationale wetgeving te verwijzen. In deze
gevallen tracht het Hof de desbetreffende
concepten te definiëren, soms door
opeenvolgende ingrepen naarmate het
Hof gevraagd wordt om deze begrippen te
interpreteren.
Het Hof houdt hoe dan ook rekening met de
context waarin deze vrijstelling kadert, met
de uiteindelijke doelstellingen, met het opzet
van de Zesde richtlijn, en met de ratio legis
waarop de vrijstelling teruggaat.
Principe van de fiscale neutraliteit
Het Hof stelt dat het principe van de
fiscale neutraliteit dat inherent is aan een
gemeenschappelijk BTW-stelsel, ingaat tegen
het feit dat economische spelers die dezelfde
handelingen verrichten, verschillend zouden
worden behandeld inzake inning van de
BTW.
Dit principe zou miskend worden indien,
voor een identieke dienstverlening, het
voordeel van de vrijstelling alleen zou
spelen voor actoren die overeenkomstig een
bepaalde rechtsvorm werden opgericht.
Handelingen op medisch vlak
Handelingen op het vlak van de persoonlijke
gezondheidszorg zijn uit sociale overwegingen
vrijgesteld van BTW: de invoering van
de vrijstelling voor medische zorgen en
zorgverstrekking in een ziekenhuis in het
algemeen moet ervoor zorgen dat deze
zorgen voor particulieren niet ontoegankelijk
worden wegens de hogere kost van die
zorgverstrekking, indien de eigenlijke
zorgverstrekking of de handelingen die
daaraan zijn gerelateerd, aan de BTW zouden
zijn onderworpen.
Blijft evenwel dat deze vrijstelling niet
van toepassing is op alle handelingen van
algemeen belang die door artsen worden
gesteld. Het voordeel van de vrijstelling is
immers alleen van toepassing op handelingen
die in artikel 13 van de Zesde richtlijn zijn
opgenomen en er bijzonder gedetailleerd
in worden beschreven. Deze bepaling werd
omgezet in Belgisch recht in artikel 44 van de
Belgische Wet op de BTW.
Aangezien er in de Zesde richtlijn geen
definitie werd opgenomen, heeft het Hof
moeten definiëren 8 wat moet worden verstaan
onder “persoonlijke gezondheidszorgen”,
onder “medische verzorging” en onder
“handelingen die zijn gerelateerd” aan
ziekenhuisopname en medische zorg.
1
De tekst van de besluiten van het Hof sedert 1953
zijn beschikbaar op de website van het Hof,
www.curia.eu.int.
2
De Oprichtingsverdragen zijn het Verdrag tot
oprichting van de Europese Economische
Gemeenschap van 25 maart 1957 en het Verdrag
tot oprichting van de Europese Gemeenschap voor
Atoomenergie van 25 maart 1957. Deze Verdragen
werden meerdere keren gewijzigd en aangevuld.
3
Beginselen gehanteerd door het Hof in het kader
van de opdracht die aan het Hof werd toegewezen
inzake de naleving van het recht (artikel 220 van
het EG-verdrag).
4
Het afgeleide recht is hoofdzakelijk samengesteld
uit reglementeringen, richtlijnen, beslissingen en
aanbevelingen en adviezen (deze verschillende
termen worden gedefinieerd in artikel 249 van het
EG-verdrag).
5
Arrest van het H.v.J. van 8 juni 2006,
Feuerbestattungsverein Halle, C-430/04, punt 29.
6
De prejudiciële verwijzing is een procedure die
de nationale hoven en rechtbanken in staat stelt
om zich tot het Hof te richten om verduidelijking
te verkrijgen met betrekking tot een punt van het
gemeenschapsrecht.
7
Arrest van het H.v.J. van 18 november 2004, Temco,
C-284/03, punt 17.
8
Deze begrippen zijn opgenomen in artikel 13, A,
paragraaf 1, letters b) en c) van de Zesde richtlijn.
BW_NED.indd 3 23-08-2006 11:49:35

4-5
Het Hof houdt hoe dan
ook rekening met de
context waarin deze
vrijstelling kadert,
met de uiteindelijke
doelstellingen, met
het opzet van de Zesde
richtlijn, en met de
ratio legis waarop de
vrijstelling teruggaat.
9
Arrest van het H.v.J. van 10 september 2002,
Kügler, C-141/00, Rec. p. I-6833, punt 29.
10
Arrest van het H.v.J. van 14 september 2000,
D. & W ., C-384/98, Arrest van het H.v.J. van
20 november 2003, Ambruménil, C-307/01,
Arrest van het H.v.J. van 1 december 2005, Ygeia,
samengevoegde zaken C-394/04 en C-395/04.
11
De laatste twee punten van deze opsomming
blijven overeenkomstig de richtlijn van de
Belgische belastingadministratie in België echter
vrijgesteld van BTW.
12
Artikel 13, B, littera b, en C, littera a.
13
Koninklijk besluit nr. 30 van 29 december 1992
betreffende de toepassing van de BTW op de
onroerende financieringshuur.
14
Zie in dit verband de rechtspraak van het Hof in het
kader van het bovenvermelde arrest Temco, punten
20 en 21.
Het Hof heeft duidelijk gesteld dat het
concept “persoonlijke gezondheidszorgen”
uitsluitend verwijst naar medische
handelingen met betrekking tot de
gezondheid van personen waarbij die
handelingen geen ander doel mogen
hebben dan “het stellen van een diagnose,
het verzorgen en, in de mate van het
mogelijke, het genezen van de ziekten of
gezondheidsproblemen 9 ”, met inbegrip van
de handelingen die worden gesteld met het
oog op voorkoming.
Hierbij dient te worden opgemerkt dat het
Hof het voordeel van de vrijstelling heeft
afgeschaft voor de volgende prestaties 10 :
• de prestaties die tot doel hebben om de
genetische verwantschap van personen te
bepalen,
• de prestaties inzake algemene zorgen en
huishoudhulp,
• het afleveren van medische getuigschriften
in het kader van de toekenning van een
oorlogspensioen,
• de medische onderzoeken voor het
opstellen van een verslag door een
medisch expert in verband met de
aansprakelijkheid en het bepalen van de
schade die particulieren hebben opgelopen
om op basis hiervan een rechtzaak voor
lichamelijke letstels aan te spannen,
• het opmaken van medische verslagen naar
aanleiding van de onderzoeken waarnaar in
het punt hierboven werd verwezen, evenals
het opmaken van medische verslagen op
basis van geneeskundige nota’s, zonder
evenwel een geneeskundig onderzoek te
doen,
• het uitvoeren van medische onderzoeken
voor het opstellen van een verslag door
een medisch expert in verband met de
medische fouten en dit op vraag van een
persoon die een rechtszaak wil instellen,
• het opmaken van medische verslagen naar
aanleiding van de onderzoeken waarnaar in
het punt hierboven werd verwezen, evenals
het opmaken van medische verslagen op
basis van geneeskundige nota’s, zonder
evenwel een geneeskundig onderzoek te
doen,
• het leveren van diensten op het vlak van
verblijf en catering aan begeleiders van in
het ziekenhuis opgenomen personen,
• het leveren van diensten inzake telefonie
en de plaatsing van televisietoestellen
aan personen die in het ziekenhuis zijn
opgenomen 11 .
Prestaties inzake onroerende goederen
Artikel 13 12 van de Zesde richtlijn voert
een vrijstelling in voor het verpachten en
verhuren van onroerende goederen.
Dit vrijstellingsprincipe is op meerdere
vlakken beperkt.
De communautaire wetgever sluit in de
allereerste plaats verschillende transacties uit,
met name hotel- en campingverblijven, het
verhuren van parkeerplaatsen, het verhuren
van vast gereedschap en vaste machines en
het verhuren van kluizen.
Ten tweede bepaalt de Zesde richtlijn dat
de lidstaten de mogelijkheid hebben om
bijkomende uitsluitingen in te voeren: in dit
verband stippen wij aan dat België van deze
mogelijkheid gebruik heeft gemaakt en in
een belasting voorziet voor het verhuren van
opslagruimten en voor financieringshuur in
de zin van K.B. nr. 30 13 .
Ten derde beschikken de lidstaten over
de mogelijkheid om te opteren voor een
belasting op het verpachten en het verhuren
van onroerende goederen: wij stippen aan dat
België geen gebruik heeft gemaakt van deze
mogelijkheid.
Het geval van de terbeschikkingstelling van
woongebouwen is geen groot probleem
omdat het onderwerpen van deze verhuring
aan de belasting alleen voor een meerkost kan
zorgen.
De terbeschikkingstelling van gebouwen die
worden gebruikt voor beroepsdoeleinden,
wanneer deze terbeschikkingstelling is
vrijgesteld van BTW, daarentegen, leidt
tot een “verborgen”, niet-aftrekbare BTW
inzake de huurgelden. Dat heeft tot gevolg
dat de economische actoren alle middelen
gebruiken waarover zij beschikken om deze
transacties buiten het toepassingsgebied
van de hier vastgelegde vrijstellingen te
houden. Aangezien dit tegen de belangen
van de Schatkist indruist, leidt dit tot
conflictsituaties die overvloedige nationale en
Europese rechtspraak tot gevolg hebben.
Aangezien de begrippen verpachten en
verhuren van onroerende goederen niet in
de Zesde richtlijn werden gedefinieerd, kreeg
het Hof de kans om de contouren van deze
begrippen meerdere keren te herzien 14 .
Zo heeft het Hof bepaald om het begrip
verhuring van onroerende goederen die zijn
vrijgesteld van BTW, te omschrijven als
“in hoofdzaak neerkomende op het feit dat
een verhuurder aan een huurder, voor een
overeengekomen duur en tegen vergoeding,
het recht verleent om een gebouw te
gebruiken alsof hij er eigenaar van is en
om iedere andere persoon dergelijk recht te
ontzeggen.”
BW_NED.indd 4 23-08-2006 11:49:36

A U G U S T U S 2 0 0 6
T A X A U D I T & A C C O U N T A N C Y
In het arrest Temco bespreekt het Hof de
verschillende termen van zijn definitie en
voegt er een specifieke uitlegging aan toe.
Het Hof begint door te stellen dat hetgene
dat de vrijgestelde verhuur van onroerende
goederen verschillend maakt van andere
transacties, het feit is dat deze activiteit een
relatief passieve activiteit is die gerelateerd
is aan het verstrijken van de tijd en geen
wezenlijke toegevoegde waarde creëert.
Voor wat het criterium van de duur
betreft, stelt het Hof dat de duur op zich
niet het enige doorslaggevende element is
om een overeenkomst te kwalificeren als
een vrijgestelde verhuur van onroerende
goederen. Bovendien is het niet nodig dat de
duur bij de ondertekening van het contract
vastligt. Het criterium van de duur moet
worden bekeken op basis van de realiteit van
de contractuele relaties.
Met betrekking tot de vergoeding stelt het
Hof dat, indien deze vergoeding wordt
bepaald op basis van andere criteria dan
de duur van het gebruik van het gehuurde
goed, men daaruit niet mag afleiden dat men
geen huurovereenkomst heeft. Ditzelfde
geldt ook wanneer de vergoeding wordt
bepaald op basis van andere criteria dan het
verstrijken van de tijd; de vergoeding is dan
een vergoeding die niets anders dekt dan de
eenvoudige terbeschikkingstelling van het
goed 15 .
Met betrekking tot het exclusieve karakter
van het gebruiksrecht stelt het Hof dat het
contract in beperkingen mag voorzien.
Deze beperkingen kunnen inhouden dat
het gebruik van de lokalen wordt beperkt
(bezoeken door de eigenaar) of dat het
gebouw moet worden gedeeld (lokalen
gedeeld door meerdere huurders).
De handelingen van verzekering
Artikel 13 van de Zesde richtlijn bepaalt
dat de handelingen van verzekering en
herverzekering, met inbegrip van de
dienstverlening met betrekking tot deze
transacties door verzekeringsmakelaars en
-tussenpersonen, vrijgesteld zijn van BTW.
Aangezien deze begrippen in de richtlijn niet
werden gedefinieerd, heeft het Hof een aantal
richtlijnen uitgevaardigd die het mogelijk
maken om de inhoud van deze begrippen te
omschrijven.
Zo heeft het Hof 16 geoordeeld dat voor
toepassing van de Zesde richtlijn “een
handeling van verzekering, zoals algemeen
aanvaard, wordt gekenmerkt door het feit dat
de verzekeraar, mits vooraf een premie werd
betaald, de verzekerde in het geval dat zich
een gedekt risico voordoet, de prestaties levert
die bij de ondertekening van het contract
werden overeengekomen”.
Uit deze definitie blijkt dat een handeling
van verzekering van nature het bestaan van
een contractuele relatie veronderstelt tussen
de persoon die de dienst van de verzekering
verleent en de persoon van wie de risico’s
worden gedekt, met name de verzekerde.
Wanneer een verzekeringsmaatschappij
de activiteit overneemt van een andere
verzekeringsmaatschappij die nog in eigen
naam verzekeringscontracten blijft afsluiten,
dan stelt deze bijgevolg geen handeling van
verzekering die is vrijgesteld van BTW 17 .
De rechtspraak is overigens eenduidig in
de zin dat de vrijstelling ten voordele van
handelingen van verzekering gerelateerd
is aan de aard van deze handelingen en
geenszins afhangt van de hoedanigheid van
de persoon die de dienst verleent. Het feit dat
de nationale of Europese wetgeving vereist
dat deze handelingen worden gesteld door
erkende vennootschappen, is niet relevant
wanneer dient te worden nagegaan of een
handeling al dan niet is vrijgesteld van BTW.
Zo werd geoordeeld dat de belastingplichtige,
die geen verzekeraar is, maar zijn klanten
in het kader van een collectieve polis een
verzekeringsdekking aanbiedt en daarvoor
een beroep doet op de diensten van een
verzekeraar, een handeling van verzekering
stelt 18 .
Alle handelingen gesteld door een
verzekeringsmaatschappij genieten evenmin
noodzakelijkerwijze vrijstelling. Verwijzend
naar de Europese richtlijnen inzake
verzekering, stelt het Hof 19 immers dat de
verzekeringsmaatschappijen gemachtigd zijn
om niet alleen handelingen van verzekering
te stellen, maar ook handelingen die daar
rechtstreeks uit voortvloeien. Het Hof
preciseert in dit verband dat alleen de
handelingen die handelingen van verzekering
zijn in strikte zin, de vastgelegde vrijstelling
van BTW genieten.
Zo heeft het Hof 20 zich ook gebogen
over de vraag welk het toepassingsdomein
is waarvoor de vastgelegde vrijstelling
geldt ten voordele van “aanverwante
diensten [verwant aan handelingen van
verzekering en herverzekering] geleverd door
verzekeringsmakelaars en -tussenpersonen”.
15
Een vergoeding die is gekoppeld aan de omzet,
bijvoorbeeld.
16
Arrest van het H.v.J. van 25 februari 1999, Card
Protection Plan Ltd (CPP), C-349/96, punt 17.
17
Arrest van het H.v.J. van 8 maart 2001, Skandia,
C-240/99.
18
Bovenvermeld arrest CCP.
A rtikel 13 van de
Zesde richtlijn bepaalt
dat de handelingen
van verzekering
en herverzekering,
met inbegrip van
de dienstverlening
met betrekking tot
deze transacties
door verzekeringsmakelaars
en
-tussenpersonen,
vrijgesteld zijn van
BTW.
19
Bovenvermeld arrest Skandia, punt 33. en
volgende.
20
Arrest van het H.v.J. van 20 november 2003,
Taksatorringen, C-8/01 en Arrest van het H.v.J.,
3 maart 2005, Arthur Andersen, C-472/03.
BW_NED.indd 5 23-08-2006 11:49:36

6-7
21
Hier dient te worden opgemerkt dat in het kader
van het bovenvermelde arrest Taksatorringen,
het Hof weigert zich uit te spreken over de vraag
of het begrip tussenpersoon in de zin van de
Zesde richtlijn moet worden vergeleken met
ditzelfde begrip zoals gedefinieerd in artikel 2,
lid 1 van de Richtlijn 77/92/EEG van de Raad van
13 december betreffende de maatregelen tot
vereenvoudiging van de vrijheid van vestiging en
het vrije verkeer van diensten voor activiteiten van
verzekeringsagent en verzekeringsmakelaar (PB
1977, L 26, p. 14).
H eeft België
alle handelingen
die vrijstelling
verdienen in het
toepassingsgebied van
de BTW opgenomen,
enerzijds, en beperkt
België in voldoende
mate de toepassing
van de vrijstelling,
anderzijds?
Het Hof beperkt het toepassingsdomein van
deze vrijstelling door te stellen, enerzijds, dat
alleen diensten worden bedoeld die worden
verstrekt door professionals, en, anderzijds,
dat deze professionals contact moeten hebben
met zowel de verzekeraar als de verzekerde.
Het Hof stelt verder dat prospectie en het
in contact brengen van potentiële klanten
met de verzekeraar essentiële aspecten
zijn van de functie van tussenpersoon.
Indien de professionele activiteit inhoudt
dat men de verzekeraar ten overstaan van
zijn klanten kan verbinden, dan is dit niet
het doorslaggevende element om in de
hoedanigheid van tussenpersoon te worden
erkend.
Door de dienstverlening op het vlak van
schadebeheer van de vrijstelling uit te sluiten
wegens het feit dat dit beheer niet door
een tussenpersoon in de zin van de Zesde
richtlijn wordt gedaan, geeft het Hof 21 aan
dat handelingen die gerelateerd zijn aan
handelingen van verzekering, alleen onder de
vrijstelling vallen wanneer zij worden gedaan
door een professionele tussenpersoon.
De vraag stelt zich dan ook of de handelingen
die aan handelingen van verzekeringen en
herverzekering zijn gerelateerd en die door
professionele tussenpersonen worden gedaan,
in alle voorbeelden vrijgesteld zijn of alleen
in de gevallen waarbij de tussenpersoon in
kwestie bij het afsluiten van het contract is
tussenbeide gekomen.
Conclusie
Wanneer het Hof een bepaling van de
Zesde richtlijn interpreteert in het kader
van een zaak die wordt voorgelegd, kan
iedere belastingplichtige, waar deze ook is
gevestigd, in principe het voordeel van deze
interpretatie voor zich inroepen, zelfs in het
geval dat de nationale wetgeving die van
toepassing is, daartegen ingaat.
Voor wat de bepalingen van artikel 13 van de
Zesde richtlijn met betrekking tot vrijstelling
van BTW betreft, moet worden onthouden
dat het Hof, enerzijds, een strikte uitlegging
geeft van de bedoelde vrijstelling en,
anderzijds, een definitie geeft van vrijgestelde
handelingen op basis van communautaire
gegevens en daarbij voorbijgaat aan de
nationale bepalingen.
Wij onthouden verder dat op het vlak van
de gezondheidszorg de vrijstelling vooral
wordt ingegeven door de therapeutische
doelstelling van de medische en paramedische
handelingen. Enkel de handelingen
inzake persoonlijke gezondheidszorg
kunnen vrijstelling genieten, met name
die handelingen die gericht zijn op het
voorkomen, diagnosticeren, verzorgen en, in
de mate van het mogelijke, het genezen van
ziekten of gezondheidsproblemen.
Voor wat de vrijstelling op het vlak van de
verhuur van onroerende goederen betreft,
onthouden wij dat de Zesde richtlijn
de lidstaten de middelen geeft om het
toepassingsdomein van deze vrijstelling
sterk in te perken, maar dat België van
deze mogelijkheid geen gebruik heeft
gemaakt. Het blijft dan ook aan de actoren
om contracten uit te werken die actieve
handelingen bepalen waarvan het eerste doel
niet alleen de terbeschikkingstelling van
oppervlakte in gebouwen is.
Ten slotte, wanneer wij kijken naar de
standpunten die het Hof heeft ingenomen
met betrekking tot vrijstellingen inzake
verzekering, dan zien wij dat de inhoud
van de vrijstellingen bepaald door de Zesde
richtlijn nog steeds in volle evolutie is.
In de marge van de voorgaande analyse is er
de vraag of België de beginselen respecteert
die voortvloeien uit de rechtspraak van
het Hof. Heeft België alle handelingen die
vrijstelling verdienen in het toepassingsgebied
van de BTW opgenomen, enerzijds, en
beperkt België in voldoende mate de
toepassing van de vrijstelling, anderzijds?
Hoewel het antwoord op deze vraag het
onderwerp van deze bijdrage ruim overstijgt,
zijn wij van mening dat het antwoord op
deze beide vragen negatief moet zijn.
BW_NED.indd 6 23-08-2006 11:49:36

Een nieuwe Europese richtlijn
betreffende de wettelijke controle
van de jaarrekeningen
C AT H E R I N E D E N D A U W
Wetenschappelijk adviseur van
de Hoge Raad voor de Economische
Beroepen
Gastdocent aan de UCL en aan de
FUNDP van Namen
Lid van de Commissie voor Boekhoudkundige
Normen
01. In 1984 werd de achtste
Europese richtlijn op Europees
niveau goedgekeurd. Het ging
hier over een eerste tekst met
betrekking tot de wettelijke
controle van de jaarrekeningen.
Deze erg algemene richtlijn
liet heel wat beleidsruimte
aan de lidstaten. Deze grote
beleidsruimte heeft ertoe geleid
dat in de verschillende lidstaten
van de Europese Unie tal van
verschillende systemen zijn
ontstaan. Na 20 jaar drong een
hervorming zich op.
02. Met de goedkeuring op
17 mei 2006 van de nieuwe
Europese richtlijn betreffende
de wettelijke controle van de
jaarrekeningen 1 is er een einde
gekomen aan een proces dat
startte met de publicatie van een
ontwerprichtlijn door de Europese
Commissie in maart 2004.
03. De nieuwe Europese richtlijn
moet vóór 29 juni 2008 in de
wetgeving van de verschillende
lidstaten worden omgezet.
04. Ze zou moeten worden
gevolgd door de bekendmaking
van de Europese normen inzake
audit.
Toegang tot het beroep
05. Voor wat de toegang tot het beroep
betreft, heeft één van belangrijkste
maatregelen die werden verstrengd,
betrekking op de proef met betrekking tot
de theoretische kennis waarin kandidaten
moeten slagen voordat zij hun stage mogen
beginnen.
06. Uit lezing van artikel 8 van de nieuwe
Europese richtlijn blijkt dat het aantal
domeinen drastisch werden uitgebreid en
opgesplitst met:
- theorie en beginselen van de algemene
boekhouding;
- internationale standaarden voor
jaarrekeningen;
- risicomanagement en interne beheersing;
- controleleer en beroepsvaardigheden;
- internationale controlestandaarden;
- beroepsethiek en onafhankelijkheid en
vennootschapsrecht en corporate governance.
07. Er dient overigens op te worden gewezen
dat deze lijst van domeinen in de toekomst,
op initiatief van de Commissie (uit hoofde
van de regels inzake comitologie), kan
worden aangepast om zodoende de evolutie
van de controleleer en de ontwikkelingen
binnen het auditberoep te weerspiegelen.
Erkenning en openbaar register
08. De nieuwe Europese richtlijn bevat
vernieuwende maatregelen op het vlak van
de erkenning van de wettelijke auditors van
de jaarrekeningen en het bijhouden van een
openbaar register.
09. De erkenning van de wettelijke auditors
van de jaarrekeningen (natuurlijke personen)
en de auditkantoren (rechtspersonen) wordt
geregeld door de “bevoegde autoriteiten”
die daarvoor door iedere lidstaat worden
aangeduid.
Tot hiertoe gebeurde die erkenning, in België,
door het Instituut der Bedrijfsrevisoren.
Het is niet uitgesloten dat het Instituut der
Bedrijfsrevisoren in de toekomst bevoegd
blijft voor de erkenning, op voorwaarde dat
deze beroepsvereniging wordt onderworpen
aan een “systeem van openbare controle”
zoals bedoeld door de richtlijn 2 .
De Belgische wetgever kan evenwel een
andere bevoegde instelling belasten met de
erkenning van de wettelijke auditors van de
jaarrekeningen en de auditkantoren.
10. Voor wat de communicatie van
informatie met betrekking tot de erkende
wettelijke auditors van de jaarrekeningen en
de auditkantoren betreft, bevat de richtlijn
bepalingen inzake het bijhouden van een
openbaar register 3 .
Het openbaar register bevat ook de naam en
het adres van de bevoegde autoriteiten die
verantwoordelijk zijn voor de erkenning 4 ,
voor de kwaliteitscontrole 5 , voor de
onderzoeken en sancties betreffende de
wettelijke controle van de jaarrekeningen
en van de auditkantoren bedoeld in artikel
30 van de richtlijn betreffende de wettelijke
controle van de jaarrekeningen en voor het
openbaar toezicht 6 .
1
Publicatieblad van de Europese Unie, Richtlijn
2006/43/EG van het Europees Parlement en
van de Raad van 17 mei 2006 betreffende de
wettelijke controles van de jaarrekeningen en
geconsolideerde rekeningen, tot wijziging van
de Richtlijnen 78/660/EEG en 83/349/EEG van de
Raad, en houdende intrekking van Richtlijn 84/253/
EEG van de Raad, PB 157, 9 juni 2006, p. 87-107.
2
Zie punt 31. en volgende hieronder.
3
Zie artikels 16 en 45.
4
Zoals beschreven onder punt 09. van deze bijdrage.
5
Zoals beschreven onder punt 27. en volgende van
deze bijdrage.
6
Zoals beschreven onder punt 31. en volgende van
deze bijdrage.
BW_NED.indd 7 23-08-2006 11:49:37

8-9
E r dient op te worden
toegezien dat een
wettelijke auditor of
een auditkantoor geen
wettelijke controle
van de jaarrekeningen
doet wanneer er
sprake is van enige
rechtstreekse of
onrechtstreekse
financiële, zakelijke,
arbeids- of andere
relatie met de
gecontroleerde
entiteit.
7
“Netwerk”, de grootst mogelijke structuur:
• met als doel samenwerking, waarvan de
wettelijke auditor of een auditkantoor deel
uitmaakt ; en
• waarvan het doel overduidelijk het delen
van opbrengsten en winsten is of waarbij
het aandeelhouderschap wordt gedeeld,
er een gemeenschappelijke controle of
directie is, er een gemeenschappelijk beleid
en gemeenschappelijke procedures zijn
op het vlak van kwaliteitscontrole, er een
gemeenschappelijke commerciële strategie is,
waarbij er eenzelfde merk is of een groot deel
van de professionele middelen worden gedeeld.
Iedere wettelijke auditor van de jaarrekeningen
en ieder auditkantoor moeten in
het openbaar register worden aangeduid
met een persoonlijk nummer. De vereiste
informatie wordt elektronisch opgeslagen en
kan elektronisch door het publiek worden
geraadpleegd.
De wettelijke auditors en auditkantoren
moeten iedere wijziging van de gegevens in
het openbaar register zo spoedig mogelijk
meedelen aan de bevoegde autoriteiten
die zijn belast met het bijhouden van
het openbaar register. Het register wordt
zo spoedig mogelijk na de kennisgeving
geactualiseerd.
De aan de relevante bevoegde autoriteiten
verstrekte gegevens worden door de wettelijke
auditor of het auditkantoor ondertekend.
Onafhankelijkheid
11. De nieuwe achtste richtlijn bevat alleen
erg algemene (en enigszins ontgoochelende)
maatregelen met betrekking tot de regels
inzake beroepsethiek, onafhankelijkheid,
objectiviteit, vertrouwelijkheid en
beroepsgeheim.
Beroepsethiek
12. Op het vlak van de beroepsethiek stelt
artikel 21 van de nieuwe Europese richtlijn
dat iedere lidstaat er moet op toezien dat een
wettelijke auditor of een auditkantoor zich
houdt aan de deontologische beginselen,
waaraan hun functie van openbaar belang,
hun integriteit, hun objectiviteit en hun
bekwaamheid en beroepsernst ten minste
dient te voldoen.
Dat de wettelijke auditors van de
jaarrekeningen een functie van openbaar
belang uitoefenen, hangt samen met het
feit dat een grote groep van mensen en
instellingen afhankelijk is van de kwaliteit
van het werk dat door de wettelijke auditor
van de jaarrekeningen wordt verricht. De
goede kwaliteit van de controles draagt bij
tot de goede werking van de markt door de
integriteit en efficiëntie van de financiële
staten te verbeteren.
De Commissie kan, bij wijze van
minimumnorm, uitvoeringsbesluiten nemen
met betrekking tot deze deontologische
beginselen. In deze context kunnen de
beginselen die deel uitmaken van de ethische
code van de IFAC in aanmerking worden
genomen.
Onafhankelijkheid en objectiviteit
13. Voor wat de onafhankelijkheid en
objectiviteit betreft, stelt artikel 22 van de
nieuwe richtlijn dat iedere lidstaat er dient op
toe te zien dat, wanneer de wettelijke auditor
en/of het auditkantoor een wettelijke controle
van de jaarrekeningen uitvoert, de wettelijke
auditor of het kantoor onafhankelijk is
van de gecontroleerde entiteit en niet is
betrokken bij de besluitvorming van de
gecontroleerde entiteit.
Daarom dient er op te worden toegezien
dat een wettelijke auditor of een
auditkantoor geen wettelijke controle van
de jaarrekeningen doet wanneer er sprake is
van enige rechtstreekse of onrechtstreekse
financiële, zakelijke, arbeids- of andere
relatie – inclusief de verlening van
bijkomende niet-controlediensten – tussen
de wettelijke auditor, het auditkantoor of het
netwerk 7 waarvan deze deel uitmaakt en de
gecontroleerde entiteit, op grond waarvan
een objectieve, redelijke en geïnformeerde
derde partij zou concluderen dat de
onafhankelijkheid van de wettelijke auditor
of het auditkantoor in het gedrang komt.
• Indien de onafhankelijkheid van de
wettelijke auditor of het auditkantoor
in het gedrang wordt gebracht door
bedreigingen zoals zelfcontrole,
eigenbelang, belangenbehartiging,
familiariteit of vertrouwen en intimidatie,
moet de wettelijke auditor of het
auditkantoor veiligheidsmaatregelen
nemen om dergelijke bedreigingen in te
perken.
Indien de omvang van de bedreigingen
in vergelijking met de genomen
veiligheidsmaatregelen zodanig is dat
de onafhankelijkheid in het gedrang
komt, ziet de wettelijke auditor of het
auditkantoor van de wettelijke controle
van jaarrekeningen af.
• Wanneer het gaat over wettelijke controles
van de jaarrekeningen van de organisaties
van openbaar belang, zorgen de lidstaten
ervoor dat een wettelijke auditor of een
auditkantoor, indien dit nodig is om de
onafhankelijkheid van deze wettelijke
auditor of dit auditkantoor te waarborgen,
afziet van de wettelijke controle in het
geval van zelftoetsing of een eigen belang.
Verder ziet iedere lidstaat erop toe dat een
wettelijke auditor of een auditkantoor
alle aanzienlijke bedreigingen voor zijn
onafhankelijkheid en de veiligheidsmaatregelen
die zijn genomen om deze
bedreigingen in te perken, vastlegt in de
controledocumenten.
BW_NED.indd 8 23-08-2006 11:49:37

A U G U S T U S 2 0 0 6
T A X A U D I T & A C C O U N T A N C Y
14. Om de vertrouwelijkheid van de auditfunctie
te waarborgen en om toe te zien op
de uniforme toepassing van de hierboven
vermelde bepalingen, kan de Commissie
uitvoeringsbesluiten uitvaardigen die zijn
gebaseerd op de beginselen inzake:
a) de bovenvermelde risico’s en
veiligheidsmaatregelen;
b) situaties waarin het belang van de
hierboven vermelde risico’s dusdanig is
dat de onafhankelijkheid van de wettelijke
auditor van de jaarrekeningen of het
auditkantoor in het gedrang komt;
c) de vraag om te weten of de wettelijke
controles al dan niet kunnen worden
uitgevoerd in het geval van zelfcontrole of
een eigenbelang zoals hierboven vermeld.
15. In het specifieke geval van de wettelijke
controle van de jaarrekeningen van een
organisatie van openbaar belang 8 , stelt de
richtlijn 9 dat de lidstaten erop dienen toe
te zien dat de wettelijke auditor en/of het
auditkantoor die/dat de wettelijke controle
van de jaarrekeningen uitvoert:
a) jaarlijks het auditcomité schriftelijk zijn
onafhankelijkheid van de gecontroleerde
organisatie van openbaar belang bevestigt;
b) jaarlijks alle voor de gecontroleerde
entiteit verrichte nevendiensten meldt bij
het auditcomité; en
c) met het auditcomité overleg pleegt over de
bedreigingen voor de onafhankelijkheid
van de wettelijke auditor of het
auditkantoor en de veiligheidsmaatregelen
die zijn genomen om deze bedreigingen
in te perken, zoals door de wettelijke
auditor of het auditkantoor bijgehouden
overeenkomstig artikel 22, lid 3.
16. Met betrekking tot de vervangingen in
entiteiten van openbaar belang moet iedere
lidstaat erop toezien dat de voornaamste
vennoot/vennoten die met de uitvoering van
de wettelijke controle van de jaarrekeningen
is/zijn belast, na uiterlijk zeven jaar vanaf de
benoeming van de controleopdracht wordt/
worden ontslagen en pas na een periode van
ten minste twee jaar opnieuw aan de controle
van de gecontroleerde entiteit mag/mogen
deelnemen.
17. De wettelijke auditor van de jaarrekeningen
of de belangrijkste vennoot die
belast is met de wettelijke controle van de
jaarrekeningen in een entiteit van openbaar
belang die zou beslissen om uit het beroep
te stappen, dient overeenkomstig de
Europese richtlijn betreffende de wettelijke
controle van de jaarrekeningen eveneens een
rouwperiode in acht te nemen.
De wettelijke auditor of de voornaamste
vennoot die namens een auditkantoor een
wettelijke controle van de jaarrekeningen
uitvoert, mag pas een leidinggevende functie
in de gecontroleerde entiteit aanvaarden
nadat een periode van ten minste twee jaar is
verstreken sinds hij of zij zich als wettelijke
auditor of belangrijkste vennoot uit de
controleopdracht heeft teruggetrokken 10 .
18. Met het oog op de onafhankelijkheid
dient iedere lidstaat erop toe te zien dat
noch de eigenaars of aandeelhouders van
een auditkantoor, noch de leden van de
leidinggevende, bestuurs- en toezichtorganen
van het betrokken kantoor, noch verbonden
entiteiten een zodanige bemoeienis met de
uitvoering van een wettelijke controle van
jaarrekeningen hebben dat daardoor afbreuk
wordt gedaan aan de onafhankelijkheid
en objectiviteit van de wettelijke auditor
die namens het betrokken auditkantoor
de wettelijke controle van jaarrekeningen
uitvoert 11 .
19. Ten slotte dient iedere lidstaat erop toe
te zien dat er adequate regels bestaan die
bepalen dat de honoraria voor wettelijke
controles van jaarrekeningen 12 :
a) niet worden beïnvloed of bepaald
door het feit dat nevendiensten aan de
gecontroleerde entiteit worden verleend;
b) niet resultaatgebonden zijn.
Vertrouwelijkheid en beroepsgeheim
20. Uit artikel 23 van de Europese richtlijn
betreffende de wettelijke controle van de
jaarrekeningen vloeit voort dat iedere lidstaat
erop dient toe te zien dat alle gegevens en
documenten waartoe een wettelijke auditor
of het auditkantoor toegang heeft bij de
uitvoering van een wettelijke controle van
jaarrekeningen, beschermd zijn door middel
van passende regels op het gebied van
vertrouwelijkheid en beroepsgeheim.
Wanneer een wettelijke auditor of een auditkantoor
wordt vervangen door een andere
wettelijke auditor of een ander auditkantoor,
dan dient de voormalige wettelijke auditor of
het voormalige kantoor de nieuwe wettelijke
auditor of het nieuwe kantoor toegang te verlenen
tot alle relevante informatie aangaande
de gecontroleerde entiteit.
Iedere wettelijke auditor of ieder
auditkantoor die/dat niet meer bij een
specifieke controleopdracht is betrokken,
alsook iedere voormalige wettelijke auditor
of voormalig auditkantoor blijven eveneens
voor wat deze controleopdracht betreft
onderworpen aan de bovenvermelde
bepalingen.
8
“Entiteiten van openbaar belang”, de entiteiten
naar het recht van een lidstaat waarvan de
vlottende activa mogen worden verhandeld op
een gereglementeerde markt van een lidstaat
zoals bedoeld in artikel 4, paragraaf 1, punt 14,
van richtlijn 2004/39/EG, de kredietinstellingen
zoals bedoeld in artikel 1, punt 1), van richtlijn
2000/12/EG van het Europees Parlement en de
Raad van 20 maart 2000 betreffende de toegang
tot de activiteit van de kredietinstellingen en
uitoefening van deze activiteit en de verzekeringsmaatschappijen
zoals bedoeld in artikel 2,
paragraaf 1, van richtlijn 91/674/EEG. De lidstaten
kunnen ook andere entiteiten uitroepen tot
entiteiten van openbaar belang, bijvoorbeeld
de entiteiten die belangrijk zijn wegens hun
activiteiten, omvang of het personeelsbestand
daarvan.
9
Artikel 42, § 1.
10
Artikel 42, §3.
11
Artikel 24.
12
Artikel 25.
I edere lidstaat dient
erop toe te zien dat
alle gegevens en
documenten waartoe
een wettelijke auditor
of het auditkantoor
toegang heeft bij de
uitvoering van een
wettelijke controle
van jaarrekeningen,
beschermd zijn door
middel van passende
regels op het gebied
van vertrouwelijkheid
en beroepsgeheim.
BW_NED.indd 9 23-08-2006 11:49:37

10-11
I edere aanvullende
vereiste of iedere
afwijking van
de lidstaten zou
moeten bijdragen
tot een grotere
geloofwaardigheid
van de jaarrekeningen
of geconsolideerde
jaarrekeningen en
bevorderlijk zijn voor
het algemeen belang.
13
Aanbeveling van de Commissie van 15 november
2000 betreffende de minimumvereisten inzake
de waarborging van de kwaliteit van de wettelijke
controle van de jaarrekeningen in de Europese
Unie (2001/256/EG), Publicatieblad van de
Europese Gemeenschappen van 31 maart 2001,
L 91, p.91-97.
Controlestandaarden
21. De Europese richtlijn schrijft voor
dat wettelijke auditors en auditkantoren
de “internationale controlestandaarden”
moeten hanteren die door de Commissie
zijn goedgekeurd voor alle wettelijke
controles van de jaarrekeningen (ongeacht
of het gaat over ondernemingen of groepen
die onderworpen zijn aan internationale
boekhoudkundige normen of aan nationale
reglementeringen).
22. Overeenkomstig de Europese
richtlijn mogen de lidstaten de nationale
controlestandaarden alleen laten gebruiken in
die gevallen waarin de Europese Commissie
geen internationale controlestandaarden heeft
goedgekeurd die op dezelfde domeinen slaan.
23. Hier dient te worden aangestipt dat
de lidstaten overeenkomstig de nieuwe
richtlijn controlewerkzaamheden of -vereisten
die een aanvulling zijn op, of in
uitzonderlijke gevallen, een uitsluiting
inhouden van delen van de internationale
controlestandaarden enkel verplicht mogen
stellen indien deze voortvloeien uit specifieke
nationale wettelijke vereisten in verband met
de reikwijdte van wettelijke controles van
jaarrekeningen.
24. Deze aanvullende vereisten betreffende
de wettelijke controle van de jaarrekeningen
en de geconsolideerde rekeningen mogen, in
voorkomend geval, slechts voor een periode
van vier jaar na de inwerkingtreding van de
richtlijn betreffende de wettelijke controle
van de jaarrekeningen door de lidstaten
worden opgelegd.
25. Iedere aanvullende vereiste of iedere
afwijking van de lidstaten zou moeten
bijdragen tot een grotere geloofwaardigheid
van de jaarrekeningen of geconsolideerde
jaarrekeningen en bevorderlijk zijn voor
het algemeen belang. Dit houdt in dat de
lidstaten, bijvoorbeeld, een aanvullend
auditverslag ten behoeve van het
controleorgaan kunnen vragen of andere
vereisten kunnen opleggen inzake verslagen
of controles, en dit op basis van de nationale
bepalingen inzake corporate governance.
26. Wanneer een auditkantoor wordt
belast met de wettelijke controle van de
jaarrekeningen moet de controleverklaring,
overeenkomstig de bepalingen van artikel 28
van de richtlijn, worden ondertekend door de
wettelijke auditor(s) die de wettelijke controle
in naam van het desbetreffende kantoor
uitvoert/uitvoeren.
Men merke trouwens op dat de lidstaten
erop moeten toezien dat er, in het geval van
wettelijke controle van de geconsolideerde
rekeningen van een groep ondernemingen,
bijzondere regelen worden in acht genomen.
Kwaliteitsborgingsstelsels
27. De nieuwe richtlijn legt bijzonder veel
nadruk op de vereisten inzake de invoering
van kwaliteitsborgingsstelsels door in de
richtlijn alle beginselen van de aanbeveling
van november 2000 betreffende de
“minimumvereisten inzake de waarborging
van de kwaliteit van de wettelijke controle
van jaarrekeningen in de Europese Unie” 13
over te nemen.
De lidstaten moeten door middel van
een openbaar controlestelsel worden
aangemoedigd om te opteren voor
een gecoördineerde aanpak inzake de
kwaliteitsborging om zodoende te vermijden
dat aan de betrokken partijen overbodige
lasten worden opgelegd.
28. De richtlijn vereist immers dat elke
lidstaat erop toeziet dat alle wettelijke
auditors en auditkantoren vallen onder een
kwaliteitsborgingsstelsel dat ten minste
voldoet aan de voorwaarden, voorzien in
artikel 28.
In het geval dat er geen gevolg wordt gegeven
aan deze aanbevelingen, kunnen tegen de
wettelijke auditor of het auditkantoor, indien
van toepassing, tuchtmaatregelen of sancties
worden getroffen zoals bedoeld in artikel 30
van de Europese richtlijn.
29. De Europese Commissie kan uitvoeringsmaatregelen
nemen met betrekking
tot problemen inzake de organisatie van het
kwaliteitsborgingsstelsel of de financiering
daarvan, wanneer het vertrouwen van het
publiek in dit stelsel ernstig in het gedrang
komt.
(Niet-)beperking van de
aansprakelijkheid
30. Overeenkomstig de bepalingen van
artikel 31 van de Europese richtlijn
betreffende de wettelijke controle van de
jaarrekeningen, dient de Commissie uiterlijk
eind 2006 een verslag in te dienen over
het effect van de huidige nationale aansprakelijkheidsregelingen
voor de uitvoering
van wettelijke controles van jaarrekeningen
op de Europese kapitaalmarkten en op de
verzekeringsvoorwaarden voor wettelijke
auditors en auditkantoren, waaronder een
objectieve analyse van de beperkingen van de
financiële aansprakelijkheid.
De Commissie organiseert zo nodig een
openbare raadpleging.
BW_NED.indd 10 23-08-2006 11:49:38

A U G U S T U S 2 0 0 6
T A X A U D I T & A C C O U N T A N C Y
Rekening houdend met dit verslag doet
de Commissie, indien zij dit dienstig acht,
aanbevelingen aan de lidstaten.
Invoering van “oversight”
31. De lidstaten zijn ertoe gehouden om
een doeltreffend stelsel van publiek toezicht
op te zetten voor wettelijke auditors en
auditkantoren.
32. Dit doeltreffende stelsel is gebaseerd
op de beginselen inzake controle (zoals
uiteengezet in artikel 32 van de richtlijn, met
daarin onder meer):
• Alle wettelijke auditors en auditkantoren
moeten aan publiek toezicht zijn
onderworpen.
• Het stelsel van publiek toezicht moet
kunnen beschikken over voldoende
financiële middelen. De financiering
van het stelsel is afdoende verzekerd en
gevrijwaard tegen ongewenste beïnvloeding
door wettelijke auditors en auditkantoren.
33. België heeft terzake een voortrekkersrol
vervuld door in 1985 de Hoge Raad voor
het Bedrijfsrevisoraat in het leven te roepen.
Deze Hoge Raad, waarvan de bevoegdheden
reeds meerdere keren werden uitgebreid,
heet sedert 1999 de “Hoge Raad voor de
Economische Beroepen” en overkoepelt
het Instituut der Bedrijfsrevisoren, het
Instituut van de Accountants en de
Belastingconsulenten en het Beroepsinstituut
van erkende Boekhouders en Fiscalisten.
Dit Belgische “oversight”-systeem werd
in 2003 aangevuld door de oprichting
van een “Advies- en controlecomité op de
onafhankelijkheid van de commissaris”.
Hier dient toch te worden opgemerkt dat de
omzetting van deze nieuwe Europese richtlijn
nog zal leiden tot nieuwe maatregelen in
Belgisch recht om volledig aangepast te zijn
aan de verschillende bepalingen die door
Europa worden opgelegd.
34. De Europese richtlijn vereist overigens
dat lidstaten erop toezien dat de wettelijke
regelingen van toepassing op stelsels van
publiek toezicht een effectieve samenwerking
op Gemeenschapsniveau mogelijk maken
met betrekking tot de toezichtactiviteiten van
de lidstaten. Daartoe wijst elke lidstaat één
entiteit aan die specifiek verantwoordelijk is
voor de samenwerking.
Inzake wederzijdse erkenning van wettelijke
regelingen tussen lidstaten stelt artikel
34 van de Europese richtlijn dat de
wettelijke regelingen van de lidstaten het
bevoegdheidsbeginsel inzake regelgeving en
het stelsel van publiek toezicht van de lidstaat
van herkomst of, met andere woorden,
de lidstaat die de wettelijke auditor of het
auditkantoor erkent en waar de statutaire
zetel van het auditkantoor is gevestigd,
moeten respecteren.
Bij een wettelijke controle van een geconsolideerde
jaarrekening van een vennootschap
mag de lidstaat die de wettelijke controle van
de geconsolideerde jaarrekening voorschrijft,
met betrekking tot deze controle geen
aanvullende verplichtingen op het gebied van
registerinschrijving, kwaliteitsbeoordeling,
controlestandaarden, beroepsethiek en
onafhankelijkheid opleggen aan een
wettelijke auditor die of een auditkantoor dat
een wettelijke controle van jaarrekeningen
van een in een andere lidstaat gevestigde
dochteronderneming uitvoert.
Hierbij dient verder te worden opgemerkt
dat, wanneer het een vennootschap betreft
waarvan de effecten worden verhandeld
op een gereglementeerde markt die zich
in een andere lidstaat bevindt dan de
lidstaat waar de statutaire zetel van die
vennootschap gevestigd is, de lidstaat
waar de effecten worden verhandeld, geen
aanvullende verplichtingen op het gebied van
registerinschrijving, kwaliteitsbeoordeling,
controlestandaarden, beroepsethiek en
onafhankelijkheid mag opleggen aan de
wettelijke auditor die of het auditkantoor dat
een wettelijke controle van de jaarrekening
of de geconsolideerde jaarrekening van die
vennootschap uitvoert.
35. De lidstaten wijzen één of meer voor deze
taken bevoegde autoriteiten aan en stellen
de Commissie op de hoogte. De bevoegde
autoriteiten moeten zodanig georganiseerd
zijn dat belangenconflicten worden
vermeden.
36. De bevoegde autoriteiten van de lidstaten
die met de toelating, registerinschrijving,
kwaliteitsborging, toezicht en sancties
belast zijn, moeten onderling samenwerken
wanneer dat nodig is voor de vervulling van
hun respectieve taken uit hoofde van deze
richtlijn. De bevoegde autoriteiten die in een
lidstaat met de toelating, registerinschrijving,
kwaliteitsborging, toezicht en sancties belast
zijn, verlenen assistentie aan de bevoegde
autoriteiten van andere lidstaten. Meer
in het bijzonder wisselen de bevoegde
autoriteiten informatie uit en werken zij
samen bij onderzoeken die op de uitvoering
van wettelijke controles van jaarrekeningen
betrekking hebben.
D e omzetting
van deze nieuwe
Europese richtlijn
zal nog leiden tot
nieuwe maatregelen
in Belgisch recht
om volledig
aangepast te zijn
aan de verschillende
bepalingen die door
Europa worden
opgelegd.
BW_NED.indd 11 23-08-2006 11:49:38

12-13
Ten minste één lid
van het auditcomité
moet onafhankelijk
zijn en moet over de
nodige deskundigheid
op het gebied van
boekhouding en/of
controle beschikken.
14
Dit verslag moet een beschrijving bevatten van
het kantoor, het werk waartoe het behoort, enz.
(cf. artikel 40).
15
Zoals instellingen voor collectieve belegging e.d.
De verplichting met betrekking tot het
beroepsgeheim geldt voor eenieder die
bij de bevoegde autoriteiten werkzaam
is of is geweest. Informatie die onder het
beroepsgeheim valt, mag aan geen enkele
persoon of autoriteit openbaar worden
gemaakt, behalve wanneer dit wordt
vereist door de wetgeving, regelgeving of
administratieve procedures van een lidstaat.
Dit belet niet dat de bevoegde autoriteiten
vertrouwelijke informatie kunnen uitwisselen.
De aldus uitgewisselde informatie valt
onder het beroepsgeheim waartoe eenieder
gehouden is die bij de bevoegde autoriteiten
werkzaam is of is geweest.
Transparantieverslag
37. De richtlijn is bijzonder vernieuwend
op het vlak van de informatie die de
wettelijke auditors van de jaarrekeningen en
de auditkantoren op hun website moeten
publiceren.
38. De wettelijke auditors en auditkantoren
die wettelijke controles van de jaarrekeningen
bij organisaties van openbaar belang uitvoeren,
moeten uiterlijk drie maanden na het
eind van elk boekjaar op hun websites een
jaarlijks transparantieverslag bekendmaken 14 .
Auditcomités
39. Een van de domeinen waarover heel
wat discussie bestond naar aanleiding van
de goedkeuring van deze Europese richtlijn
betreffende de wettelijke controle van de
jaarrekeningen, was de oprichting van
auditcomités.
40. Het basisprincipe zoals beschreven in
artikel 41 van de Europese richtlijn is dat
iedere organisatie van openbaar belang een
auditcomité moet hebben.
De lidstaten kunnen evenwel toestaan dat
in organisaties van openbaar belang die
voldoen aan de criteria van artikel 2, lid 1,
onder f), van Richtlijn 2003/71/EG, de aan
het auditcomité toegewezen taken worden
uitgevoerd door het leidinggevende of het
toezichthoudende orgaan als geheel, mits
de voorzitter van een dergelijk orgaan geen
voorzitter van het auditcomité is indien hij of
zij bij het dagelijks bestuur betrokken is.
De lidstaten kunnen ook toestaan of bepalen
dat deze bepalingen niet van toepassing zijn
op organisaties van openbaar belang die
beschikken over een orgaan dat soortgelijke
bevoegdheden heeft als een auditcomité
en dat is ingesteld en functioneert volgens
de voorschriften van de lidstaat waarin de
te controleren entiteit geregistreerd is. In
dergelijke gevallen deelt de entiteit mee welk
orgaan deze bevoegdheden uitoefent en wat
de samenstelling ervan is.
Ten slotte kunnen de lidstaten bepaalde
entiteiten vrijstellen van de verplichting tot
instelling van een auditcomité 15 .
41. De lidstaten bepalen of auditcomités
samengesteld moeten zijn uit niet bij het
dagelijks bestuur betrokken leden van het
leidinggevende en/of leden van het toezichthoudende
orgaan van de gecontroleerde
entiteit en/of leden die worden benoemd
door de algemene aandeelhoudersvergadering
van de gecontroleerde entiteit.
Ten minste één lid van het auditcomité
moet onafhankelijk zijn en moet over de
nodige deskundigheid op het gebied van
boekhouding en/of controle beschikken.
42. Het auditcomité is onder meer belast met
de volgende taken:
a) het monitoren van het financiëleverslaggevingsproces;
b) het monitoren van de doeltreffendheid
van het interne-controlesysteem, het
eventuele interne-auditsysteem en
het risicomanagementsysteem van de
vennootschap;
c) het monitoren van de wettelijke controle
van de jaarrekening en de geconsolideerde
jaarrekening;
d) het beoordelen en monitoren van de
onafhankelijkheid van de wettelijke
auditor of het auditkantoor, waarbij met
name wordt gelet op de verlening van
nevendiensten aan de gecontroleerde
entiteit.
43. Het voorstel van het leidinggevende of
toezichthoudende orgaan in organisaties van
openbaar belang inzake de benoeming van
een wettelijke auditor of auditkantoor moet
gebaseerd zijn op een aanbeveling van het
auditcomité.
De wettelijke auditor of het auditkantoor
brengt aan het auditcomité verslag uit over
bij de wettelijke controle van de jaarrekening
aan het licht gekomen belangrijke zaken, en
met name ernstige tekortkomingen in het
interne-controleproces met betrekking tot de
financiële verslaggeving.
BW_NED.indd 12 23-08-2006 11:49:38

A U G U S T U S 2 0 0 6
T A X A U D I T & A C C O U N T A N C Y
Bekendmaking van de honoraria
44. Deze richtlijn wijzigt eveneens de
bepalingen opgenomen in de vierde
en zevende richtlijn betreffende het
vennootschapsrecht met betrekking tot de
bekendmaking van de honoraria ontvangen
door de wettelijke auditors en de leden van
hun netwerk (artikel 49).
45. In de bijlage bij de statutaire en
geconsolideerde jaarrekeningen dienen
afzonderlijk te worden vermeld:
• de totale honoraria die tijdens het
boekjaar door de wettelijke auditor of het
auditkantoor werden aangerekend voor de
wettelijke controle van de jaarrekeningen,
• de totale honoraria voor andere assuranceopdrachten,
• de totale honoraria voor andere
belastingadviesdiensten en
• de totale honoraria voor andere nietauditdiensten.
De lidstaten kunnen bepalen dat deze vereiste
niet van toepassing is indien de vennootschap
is opgenomen in de geconsolideerde
jaarrekeningen die overeenkomstig artikel
1 van Richtlijn 83/349/EEG moeten
worden opgesteld, mits deze informatie in
de toelichting bij de jaarrekeningen wordt
vermeld.
D e wettelijke auditor
of het auditkantoor
brengt aan het
auditcomité verslag
uit over bij de
wettelijke controle
van de jaarrekening
aan het licht gekomen
belangrijke zaken, en
met name ernstige
tekortkomingen
in het internecontroleproces
met betrekking
tot de financiële
verslaggeving.
Besluit
De richtlijn werd in de loop van het
wetgevend proces op verschillende punten
gevoelig afgezwakt. Niettemin blijven vele
principes behouden. De belangrijkste, zoals
de registratieplicht, het gebruik van op
Europees niveau goedgekeurde auditnormen,
de kwaliteitscontrole, het toezicht, het
auditcomité en de registratieplicht bleven
overeind. De nieuwe richtlijn zal aldus in vele
lidstaten tot een aanzienlijke hervorming van
het auditberoep leiden.
Het valt af te wachten hoe de lidstaten met
de opties en opengelaten vraagstukken zullen
omspringen.
BW_NED.indd 13 23-08-2006 11:49:38

14-15
M A R C V E R W I LG H E N
>
Fusie IAB-BIBF, omzetting van de
achtste richtlijn en andere hete
hangijzers
Interview met minister Marc Verwilghen
Minister van Economie, Energie,
Buitenlandse Handel en
Wetenschapsbeleid
A M I D FA L J A O U I
Algemeen Directeur bij
Trends/Tendances
Op 20 juni 2006 hebben vertegenwoordigers
van de drie Instituten
de minister van Economie, Marc
Verwilghen, ontmoet. Tijdens
dit onderhoud, dat werd geleid
door Amid Faljaoui, Algemeen
Directeur bij Trends/Tendances,
heeft de minister zich uitgesproken
over verscheidene brandend
actuele thema’s.
Welk oogmerk wordt nagestreefd met het
fusieproject tussen het IAB en het BIBF
dat aangekondigd werd in januari van dit
jaar?
Bij de voorbereiding van de huidige
wetgeving in 1999 werd het reeds wenselijk
geacht dat het Instituut der Accountants,
het Instituut der Bedrijfsrevisoren en het
Beroepsinstituut van boekhouders ‘op
termijn’ zouden worden eengemaakt. Met
de oprichting van het Interinstitutencomité
werd toen al een eerste stap gezet in de
toenadering tussen de instituten. De verdere
integratie zou een kwestie van tijd zijn.
ASAP is ontegensprekelijk de beste timing,
maar zo’n gebouw is nu eenmaal niet in twee
dagen opgetrokken. De betrokkenen hebben
evenwel begrepen dat er nood was aan
zelfregeling om vooruit te kunnen gaan. En
die zelfregeling vormt de kracht van de fusie.
Ik ben bijgevolg verheugd over deze
intentieverklaring. Ik weet dat binnen de
beroepen hierover intense besprekingen
werden gevoerd.
De schaalvergroting en de nieuwe
samenwerking zal evident bijkomende
voordelen opleveren zowel voor de
beroepen zelf als voor hun cliënteel. Het
kan niet genoeg benadrukt worden dat er
in België maar liefst 15.000 economische
beroepsbeoefenaars zijn en dat zij een
belangrijke rol te vervullen hebben in de
ondersteuning van ons economisch weefsel.
Hun professionaliteit – en daar bedoel ik
niet enkel hun technische specialisatie mee,
maar ook hun disciplinair engagement,
hun integriteit – is cruciaal voor onze
economische ontwikkeling. Want bedrijven
kunnen zich pas goed ontwikkelen als ze
kunnen rekenen op correct advies. Maar hun
rol gaat verder omdat zij ook credibiliteit
verstrekken aan de economische en financiële
status van onze ondernemingen, wat
essentieel is om vertrouwen te genereren
bij de aandeelhouders en niet in het minst
bij de stakeholders. Ik ben ervan overtuigd
dat de integratie van de beide instituten
ertoe zal leiden dat de economische
beroepsbeoefenaars op hun beurt nog beter
zullen kunnen ondersteund worden in
het vervullen van hun opdracht. Door dat
alles zullen wij ook kunnen zeggen dat wij
“geïnvesteerd” hebben in de, qua belang,
derde beroepscategorie van het land.
Bovendien acht ik het zeer belangrijk dat
er een goede verstandhouding kan zijn
bij alle betrokken partijen, waaronder de
verschillende instellingen die opleiding en
vorming geven en dat een goede consensus
kan gevonden worden in het belang van
alle beroepsbeoefenaars. Uiteraard zullen
bepaalde beslissingen moeten genomen
worden, maar het is belangrijk dat iedereen
zich goed voelt bij de operatie, want dat is
essentieel wil ze succesvol zijn.
Hoe past in deze context van fusie
tussen het IAB en het BIBF de toenadering
tussen de auditberoepen (forensische
audit, interne audit en IT-audit), aan
de zijde van de bedrijfsrevisoren en de
actuarissen?
In elk geval is het duidelijk dat er een
belangrijke hervormingsperiode is
aangebroken wat betreft de economische
beroepen. De auditsector is in beweging.
Naast de reeds gereglementeerde
beroepen zijn er inderdaad een aantal
nieuwe auditberoepen die tot dusver niet
gereglementeerd werden: de forensische
audit, de interne audit, de ICT-audit,
enz. We moeten daar ook de actuarissen
bijrekenen. Niet omdat het een nieuw
beroep is, maar wel omwille van het grotere
maatschappelijke belang dat aan hun
opdracht wordt gegeven. De opdrachten die
deze beroepen vervullen, winnen alsmaar
meer aan belang voor de ondernemingen,
maar ook voor de overheid, zowel nationaal
als Europees. Voor een stuk speelt hier ook
de expectation gap (i.e. de kloof tussen wat
wordt verwacht van de opdracht en het
eigenlijke resultaat) mee. Wat verwacht men
van de externe en de interne controleurs
en adviseurs? Bij belangrijke schandalen
of fraude is het vaak een kwestie van falen
op verschillende niveaus. Daarom is het
belangrijk dat er nadruk kan worden gelegd
op multidisciplinaire begeleidingsmogelijkheden.
Het is mede daarom belangrijk dat
ook deze beroepen kunnen worden ontmoet
in een passende kaderreglementering die
moet toelaten om een aantal minimale
BW_NED.indd 14 23-08-2006 11:49:44

A U G U S T U S 2 0 0 6
T A X A U D I T & A C C O U N T A N C Y
kwaliteitsgaranties te bieden. De ICT- en
forensische auditoren en de actuarissen
menen alvast dat zij een heel ander beroep
uitoefenen dan de professionele ‘cijferaars’. Ik
moet hen er dus van overtuigen om volgens
dezelfde logica van toenadering te redeneren
als de accountants en boekhouders. In de
intentieverklaring wordt hierop reeds deels
geanticipeerd, door erop te wijzen dat deze
beroepen binnen een interinstitutencomité
kunnen worden gecoördineerd. In elk
geval moet hierover verder overleg worden
gevoerd. Ik zal daarom de Hoge Raad voor
de Economische Beroepen om een advies
vragen.
v.l.n.r. de heren Marc Verwilghen, Minister van Economie, Energie, Buitenlandse Handel en Wetenschapsbeleid;
Piet Van Baeveghem, Adjunct-Directeur van het kabinet van Minister Verwilghen; Marcel-Jean Paquet,
Voorzitter BIBF; David Szafran, Secretaris-generaal IBR; Eric Steghers, Algemeen Directeur IAB; Amid Faljaoui,
Algemeen Directeur bij Trends/Tendances; André Kilesse, Voorzitter IBR, en Erwin Vercammen, Ondervoorzitter IAB
Houdt de goedkeuring op Europees
niveau op 17 mei 2006 van de nieuwe
achtste richtlijn over de wettelijke
controle van de rekeningen een revolutie
in?
De nieuwe richtlijn is een belangrijke
stap voorwaarts in de harmonisatie van
de jaarrekeningcontrole en vormt een
grote impuls om de geloofwaardigheid
van de jaarrekeningen te bevorderen.
Vooral de bijkomende maatregelen
inzake kwaliteitscontrole, Europese
coördinatie en publiek toezicht
springen in het oog. De Commissie zal
bij wijze van minimumvoorschriften
uitvoeringsmaatregelen kunnen nemen
wat betreft de beroepsethiek, en de
onafhankelijkheid van revisoren.
Jaarrekeningcontroles zullen ook dienen
uitgevoerd te worden met inachtneming
van internationale controlestandaarden die
door de commissie uitdrukkelijk worden
goedgekeurd. Er moet ook een stelsel van
publiek toezicht worden opgericht dat
volledig onafhankelijk dient te zijn van
het beroep. Dit toezicht moet de volledige
eindverantwoordelijkheid krijgen voor alle
aangelegenheden die betrekking hebben op
revisoren en is ook het knooppunt op het
vlak van internationale coördinatie. Dit zal
een verdere reflectie vragen. Het publiek
toezicht is immers niet enkel bevoegd voor
controle, maar ook voor normbepaling.
Alleszins dienen bij de vaststelling van dit
toezicht vier elementen voorop te staan:
transparantie, volstrekte onafhankelijkheid,
visibiliteit en deskundigheid. Het is immers
evident dat het publiek toezicht zelf aan
strenge kwaliteitsnormen zal moeten
beantwoorden. Hiervoor is alleszins een
belangrijke wetswijziging noodzakelijk.
Met betrekking tot de tijdige omzetting
van deze richtlijn werd daarom voorzien in
een bevoegdheid voor de Koning. Het is
noodzakelijk dat hierover op korte termijn
beslissingen kunnen worden genomen.
Het is immers zowel in het belang van
het beroep zelf als in het belang van het
bedrijfsleven dat de geloofwaardigheid van de
jaarrekeningcontrole maximaal gewaarborgd
is.
De vrije beroepen waaronder de
economische beroepen hebben de
noodzaak benadrukt, in het kader van de
initiatieven van de regering met betrekking
tot het statuut van de zelfstandigen, om
rekening te houden met de specificiteiten
die eigen zijn aan deze beroepen,
overeenkomstig de reglementering die op
hen van toepassing is. Bent u voorstander
om rekening te houden met deze
specificiteiten?
Ik ben van mening dat de criteria van het
statuut van zelfstandige moeten worden
verduidelijkt, rekening houdend met
de specificiteiten van gereglementeerde
beroepen. We zijn er ons immers van bewust
dat een onderscheid moet worden gemaakt
tussen de economische beroepen enerzijds en
de andere zelfstandigen anderzijds. Kortom,
ten aanzien van hen moeten bijzondere
maatregelen worden genomen.
Men moet vermijden dat nieuwe
criteria, zoals goedgekeurd door
wettelijke initiatieven, de opdrachten
van beroepsoefenaars vernietigen, met
zware consequenties voor de cliënten.
Bedrijfsrevisoren bijvoorbeeld moeten,
krachtens de huidige reglementering,
zelfstandig zijn om hun verslag (bv. verslag
van de commissaris) te tekenen. Men
moet aldus vermijden dat een verslag dat
getekend zou zijn door een schijnzelfstandige
bedrijfsrevisor nietig zou worden verklaard en
dat de gecontroleerde onderneming bijgevolg
niet conform zou zijn met wettelijke
verplichtingen, vermits er geen geldig
commissarisverslag bestaat.
Om deze problematiek op te lossen,
ben ik van mening dat de criteria om
het statuut van zelfstandige te bepalen
zodoende rekening moeten houden met de
specifieke reglementering of wetgeving die
van toepassing is op de gereglementeerde
beroepen.
BW_NED.indd 15 23-08-2006 11:49:46

16-17
U hebt een wetswijziging voorgesteld,
goedgekeurd eind 2005, met het oog
op het bepalen van de burgerrechtelijke
aansprakelijkheid van de revisoren
om zodoende de mogelijkheid tot een
effectieve dekking door een verzekering
te waarborgen. Kunt u het nagestreefde
oogmerk beschrijven hetwelk de
continuïteit van de activiteit van de
revisorenkantoren lijkt te waarborgen
evenals een efficiënte schadeloosstelling
van de stakeholders in geval van fout?
Deze wijzigingen zijn ingegeven door
meerdere redenen. Een eerste reden is de
expectation gap. Commissarissen hebben
een belangrijke opdracht wat betreft de
controle van de jaarrekeningen, maar
daarom zijn het geen superspeurders die
verantwoordelijkheid dragen voor elke
fraude binnen een onderneming. Uiteraard
moet de commissaris kunnen aansprakelijk
gesteld worden voor zijn fouten, maar het
is niet redelijk om te verwachten dat de
commissaris de volledige kost moet dragen
voortvloeiend uit fraude van het bestuur.
De aansprakelijkheid moet in verhouding
staan met de verantwoordelijkheid die men
heeft. Door een aantal schandalen met
uitzonderlijk hoge schadeclaims is ook de
verzekeringsmarkt onder druk komen te
staan en is het aantal potentiële verzekeraars
de laatste jaren verminderd. Vooral voor
beursgenoteerde bedrijven kan de schade
gigantische proporties aannemen. Het gevolg
daarvan is dat er een concentratie van de
auditmarkt van genoteerde vennootschappen
in de internationale auditkantoren moet
worden vastgesteld, hetgeen gekoppeld is
aan het risico op verdwijning van kantoren.
En dat concentratiegegeven heeft dan weer
tot gevolg dat de onafhankelijkheid van de
kantoren onder druk kan komen. Voor de
belanghebbenden dreigt dus een vicieuze
cirkel.
Wij leven in een maatschappij waar de
responsabilisering groter wordt, maar de
burgerlijke aansprakelijkheid, die van
het vermogen om gewapend te zijn tegen
schade, haar beperkingen heeft. Er moest
dus een formule worden gevonden waarmee
wordt vermeden dat niemand nog voor het
beroep durft te kiezen. De burgerrechtelijke
beroepsaansprakelijkheid voor revisorale
opdrachten is aldus voortaan in België
beperkt tot een bedrag van drie miljoen euro,
verhoogd tot twaalf miljoen euro voor de
genoteerde vennootschappen. Door plafonds
in te voeren, maken we de last van de
verzekeringspremies draagbaar. Het gaat hier
uiteraard enkel over de wettelijke opdrachten.
Niet de bijkomende dienstverleningen. En
ook in geval van bedrog of opzet is er geen
beperking.
De Europese Commissie heeft hierover in
2001 een studie gemaakt en aangekondigd
dat zij een initiatief zou nemen. Maar tot nog
toe heeft zij het initiatief overgelaten aan de
lidstaten. Zo werd in Duitsland reeds eerder
een beperking van de aansprakelijkheid
ingevoerd.
U hebt voorgesteld om de onafhankelijkheidsregels
van de commissaris te
verduidelijken dewelke werden ingevoerd
in 2002 en dit gevolggevend aan een
waardering van de van kracht zijnde
regels en van de Europese evoluties. Wat
was de reactie van de betrokken actoren,
(beroep van revisor, toezichtorganen enz.)?
Houden zulke voorstellen rekening met
de nieuwe achtste richtlijn die zou moeten
leiden tot een grotere harmonisatie van
de regels van toepassing op de wettelijke
controle van de rekeningen en tot het
herleiden van de extraterritoriale gevolgen
van de nationale wetgeving?
De onafhankelijkheidsregels werden grondig
gewijzigd door de wet corporate governance
van 2 augustus 2002. Waar voordien een
aantal algemene principes golden, heeft de
wetgever het nuttig geacht om in een aantal
concrete situaties een wettelijk vermoeden
van strijdigheid met de onafhankelijkheid
in te lassen. Zo werd bijvoorbeeld voorzien
dat de vergoeding voor non-auditdiensten
in principe niet meer mag bedragen dan
de vergoeding voor auditdiensten. Dit
is de zogenaamde “one to one”-regel die
onder meer van toepassing is op genoteerde
vennootschappen. Bij de concrete toepassing
ervan is evenwel onduidelijkheid ontstaan
over de wijze van berekening hiervan. De
vraag stelde zich immers of de vergelijking
van de vergoedingen diende te gebeuren
voor elke vennootschap afzonderlijk die
deel uitmaakt van een groep, of voor de
groep in zijn totaliteit. Een analyse van de
voorbereidende werken bracht juristen tot
de vaststelling dat dit individueel diende te
gebeuren en niet geglobaliseerd. Hiervan
getuigen de adviezen van het Advies- en
controlecomité op de onafhankelijkheid
van de commissaris. Maar alle instanties
zijn van oordeel dat een globale vergelijking
een beter inzicht geeft dan een partiële
vergelijking. De voorgestelde wijzigingen
zijn precies dergelijke verbeteringen die een
gevolg zijn van een evaluatie op basis van de
ervaringen van de voorbije vier jaar. Maar
er werd inderdaad ook rekening gehouden
met de Europese evoluties. Zo werden een
aantal onwenselijke extraterritoriale effecten
weggenomen.
Er is een uitgebreide consultatie aan
voorafgegaan en het verheugt mij dat
hierdoor een wetswijziging kon worden
voorgelegd waar iedereen kan achterstaan.
( N o o t v a n d e r e d a c t i e )
Wijzigingen aan de wet corporate
governance
De Raad van het IBR had in 2006 verder
de aandacht gevestigd van de Regering,
en in het bijzonder van de Minister van
Economie en van de Vice-Eerste Minister
en Minister van Justitie, op de noodzaak
om de artikelen 133 en 134 van het
Wetboek van Vennootschappen (gewijzigd
door de wet corporate governance) op
volgende punten aan te passen 1 . De wet van
20 juli 2006 houdende diverse bepalingen,
bevat aanpassingen aan de artikelen 133
en 134 W. Venn. die ertoe strekken:
- het toepassingsgebied van het verbod
om bepaalde non-auditdiensten te
presteren die onverenigbaar zijn met de
onafhankelijkheid van de commissaris,
te beperken tot de gepresteerde diensten
ten gunste van de gecontroleerde
vennootschappen, hun Belgische en
buitenlandse dochtervennootschappen
en de Belgische vennootschappen die de
gecontroleerde vennootschap controleren
(en niet van de in België verbonden
vennootschappen);
- de Belgische bepalingen niet toe
te passen op de prestaties verricht
door het buitenlands netwerk van
de commissaris ten aanzien van de
buitenlandse dochtervennootschappen
van de geconsolideerde geauditeerde
vennootschap om conform te zijn met
de wil van de Europese Commissie de
onafhankelijkheidsregels te harmoniseren;
- de “one to one”-regel te berekenen op
geglobaliseerde basis;
- de mogelijkheid te bieden aan het
auditcomité van de moedervennootschap,
in België of in een andere lidstaat van de
OESO, om een afwijking toe te kennen op
groepsniveau;
- een de minimis-regel te voorzien voor nonauditdiensten
van klein belang (bv. 5 %
van de honoraria);
- de retroactieve werking (pre-cooling off
period van twee jaar voorafgaand aan het
mandaat van commissaris) te beperken tot
de onverenigbare prestaties; deze bepaling
beperkte inderdaad op abnormale wijze de
mogelijkheden om een commissaris te
kiezen; de algemene onafhankelijkheidsprincipes
blijven evenwel van toepassing; en
- de discrepantie weg te werken tussen
de Nederlandse en Franse versie van de
wettekst en waar nodig de syntaxis aan te
passen.
1
IBR, Jaarverslag, 2003, p. 45.
BW_NED.indd 16 23-08-2006 11:49:46

Laatste berichtgeving van het IASB
5 februari 2006 – 15 juni 2006 1
VERONIQUE WEETS & THOMAS CARLIER
Senior Manager Audit
Deloitte Bedrijfsrevisoren
Docent
Vrije Universiteit Brussel,
K.U.Leuven en
Universiteit Antwerpen
IASB
Manager Audit
Deloitte Bedrijfsrevisoren
16/03/2006
Exposure Draft met betrekking tot de aanpassing
van IAS 1 – Presentatie van de jaarrekening
Dit document met betrekking tot de
wijziging van IAS 1 - Presentatie van de
jaarrekening stelt voor om een volledige
jaarrekening te laten bestaan uit:
1. Een overzicht van de financiële positie
(statement of financial position),(voordien
balans genoemd) aan het begin en het
einde van de periode. Ten opzichte van de
huidige jaarrekeningen wordt er dus één
extra balans gepresenteerd.
2. Een overzicht van de opgenomen baten en
lasten (statement of recognised income and
expense) met daarin zowel de elementen
die momenteel in de winst- en verliesrekening
worden opgenomen als “andere
opgenomen baten en lasten” die volgende
elementen omvatten:
• wijzigingen in de herwaarderingsreserves
(indien de entiteit het herwaarderingsmodel
van IAS 16 - Materiële Vaste Activa
en/of IAS 38 Immateriële Activa gebruikt);
• baten en lasten als gevolg van de omrekening
van jaarrekeningen van buitenlandse
activiteiten (zie IAS 21 - De Gevolgen van
Wisselkoerswijzigingen);
• baten en lasten als gevolg van de herwaardering
van voor verkoop beschikbare
financiële activa (zie IAS 39 - Financiële
instrumenten: opname en Waardering);
• het effectieve deel van de winsten en verliezen
op een afdekkingsinstrument in het
kader van een kasstroomafdekking (zie
IAS 39);
• actuariële winsten en verliezen in een
toegezegd-pensioenplan, indien de entiteit
gekozen heeft om deze op te nemen in het
overzicht van de opgenomen winsten en
verliezen (zie paragraaf 93 A van IAS 29 -
Personeelsbeloningen).
3. Een mutatieoverzicht van het eigen vermogen
(statement of changes in equity) met
daarin een afzonderlijke presentatie van
• wijzigingen in het eigen vermogen als
gevolg van inbrengen van of terugbetalingen
aan houders van eigen-vermogensinstrumenten
(Owner movements in equity)
bijvoorbeeld kapitaalwijzigingen, inkoop
van eigen aandelen en uitkering van
dividenden; en
• de veranderingen die niet het gevolg zijn
van dergelijke transacties (non-owner
movements in equity), met name het totaal
van de opgenomen baten en lasten en
de impact op het eigen vermogen van
wijzigingen in grondslagen voor financiële
verslaggeving en de correctie van fouten in
overeenstemming met IAS 8 - Grondslagen
voor financiële verslaggeving, schattingswijzigingen
en fouten.
4. Een overzicht van de kasstromen van de
periode (statement of cash flows) (voordien
kasstroomoverzicht genoemd).
5. Informatieverschaffing, inclusief de grondslagen
voor financiële verslaggeving en
andere verklarende informatie.
25/05/2006
Publicatie van ED IAS 23
Op 25 mei 2006 heeft het IASB de
Exposure Draft of Proposed amendments to
IAS 23 Borrowing Costs gepubliceerd. In
dit document wordt voorgesteld om
IAS 23 - Financieringskosten aan te passen.
De mogelijkheid om alle financieringskosten
als last op te nemen (gebruikelijke verwerkingswijze)
zou worden geëlimineerd.
Entiteiten zouden alle financieringskosten
die rechtstreeks zijn toe te rekenen aan de
verwerving, bouw of productie van een in
aanmerking komend actief moeten activeren
als deel van de kostprijs van dat actief.
Alle andere financieringskosten zouden
als last opgenomen worden in de periode
waarin ze zijn gemaakt.
Het IASB stelt bovendien voor om
biologische activa en andere activa die
worden gewaardeerd tegen reële waarde
(bv. vastgoedbeleggingen) buiten het
toepassingsgebied van IAS 23 te zetten. De
activering van financieringskosten wordt
beperkt tot in aanmerking komende activa
die gewaardeerd worden op basis van een
kostprijsmodel.
Het voorstel maakt deel uit van het project
ter eliminatie van verschillen tussen IFRSs
en US GAAP. Alhoewel het belangrijkste
verschil werd weggewerkt, blijven verschillen
bestaan met betrekking tot:
• de definitie van activeerbare financieringskosten;
• de definitie van een in aanmerking komend
actief;
• de berekening van het te activeren bedrag.
IFRIC
02/03/2006
Publicatie van IFRIC 9 – Herbeoordeling van in
contracten besloten derivaten
Het IFRIC heeft IFRIC 9 - Reassessment
of embedded derivatives gepubliceerd.
Een in een contract besloten derivaat
is een component van een hybridisch
(samengesteld) instrument dat tevens een
niet-afgeleid basiscontract omvat (bijvoorbeeld
de optie om te converteren in
een converteerbare verplichting). Sommige
kasstromen uit het samengestelde
instrument veranderen op dezelfde wijze
als die van een losstaand derivaat. In overeenstemming
met IAS 39 moet de entiteit
bij de initiële opname van een hybridisch
contract, beoordelen of het in een contract
besloten derivaat van het basiscontract
moet worden gescheiden en het apart moet
worden verwerkt als derivaat. IFRIC 9 gaat
in op de vraag of de entiteit deze beoordeling
gedurende de contractperiode moet
herzien en concludeert dat herbeoordeling
1
Voor meer informatie kunt u ook terecht op
www.taxtoday.be van Kluwer.
BW_NED.indd 17 23-08-2006 11:49:47

18-19
verboden is tenzij een verandering in contractvoorwaarden
leidt tot een significante
wijziging van de kasstromen. IFRIC 9
is van toepassing op verslagperiodes die
beginnen op of na 1 juni 2006. Eerdere
toepassing wordt aangemoedigd.
Europa
9/5/2006
Aanvaarding van standaarden en interpretaties
door de Europese Commissie
Op 9 mei 2006 werd Verordening (EG)
nr. 708/2006 van de Commissie van
8 mei 2006 gepubliceerd tot wijziging
van Verordening (EG) nr. 1725/2003 tot
goedkeuring van bepaalde internationale
standaarden voor jaarrekeningen overeenkomstig
Verordening (EG) nr. 1606/2002
van het Europees Parlement en de Raad
wat International Accounting Standard
(IAS) 21 en interpretatie 7 van het International
Financial Reporting Interpretations
Committee betreft.
IASB-PUBLICATIES DIE OP 15/06/2006 NOG NIET ZIJN GOEDGEKEURD
Positief advies van
EFRAG?
Stemming van
ARC?
Finale
goedkeuring?
STANDAARDEN
INTERPRETATIES
IFRIC 8 – Toepassing
van IFRS 2
•
(op 10 maart 2006)
•
(op 24 april 2006)
Zomer 2006
IFRIC 9 – Herbeoordeling
van in contracten
besloten derivaten
•
(op 7 april 2006)
•
(op 24 april 2006)
Zomer 2006
Dit overzicht is gebaseerd op het overzicht dat het EFRAG publiceert met betrekking tot het
goedkeuringsmechanisme. Voor de meest recente versie zie: www.efrag.be.
BW_NED.indd 18 23-08-2006 11:49:47

Institutioneel nieuws
IBR, IAB en BIBF
« IAB »
&
&« IBR »
Europees congres en wereldcongres
Op donderdag 7 en vrijdag 8 september 2006 vindt in Versailles
het congres plaats van de Fédération des Experts Comptables
Européens (waarvan het IBR en het IAB lid zijn), gewijd aan de
KMO’s.
Van maandag 13 tot donderdag 16 november 2006 vindt in
Istanbul het congres plaats van de IFAC (waarvan het IBR en het
IAB eveneens lid zijn) rond het thema: “Accountants: generating
economic growth and stability worldwide”.
De Instituten zijn van mening dat het meer dan ooit van belang is
dat de Belgische beroepen hun kennis verruimen op het vlak van
de groeiende europeanisering en mondialisering van ons beroep,
met name door deel te nemen aan congressen zoals deze van
Versailles en Istanbul. Deze activiteiten maken deel uit van de
permanente vorming.
Inlichtingen: voor het congres van de FEE, zie de website van
de FEE http://www.fee.be . Voor het
congres van de IFAC, zie de website van de IFAC http://www.
wcoa2006istanbul.org .
« IAB »
Instituut voor het familiebedrijf
Het Instituut voor het familiebedrijf heeft, onder de vakkundige leiding van prof.
dr. Jozef Lievens, een leidraad ontwikkeld die de verschillende succesfactoren
voor de opvolging binnen het familiebedrijf in kaart brengt. Deze “scorecard” werd
officieel voorgesteld op 8 juni 2006, in aanwezigheid van minister Fientje Moerman
en minister-president Yves Leterme. De scorecard kan vrij worden geraadpleegd
op www.scorecardopvolging.be.
« IBR »
Vertaling van de ISA’s
Vergadering op 29 juni jl. in Brussel onder de leiding van de vaktechnisch
directeur van de IFAC (Jim Sylph, links op de foto) inzake de vertalingen
van de ISA’s naar het Nederlands en het Frans. Voor het overige van links
naar rechts: de principal translators Claude Charron (Frankrijk), Dries
Schockaert (België) en Roel Kikkers (Nederland). Het pakket van 1300
bladzijden aan vertalingen werd aan diverse organisaties gepresenteerd,
ondermeer uit Marokko, Algerije, Tunesië, Canada, Zwitserland, Luxemburg,
Nederland en België, alsook aan FIDEF, FEE en de Wereldbank.
BW_NED.indd 19 23-08-2006 11:49:54

20
>
Institutioneel nieuws
IBR, IAB en BIBF
« BIBF »
De leden van de Nederlandstalige stagecommissie van het BIBF. Tijdens de eerste examensessie van 2006 werden 72 nieuwe erkende boekhouders(-fiscalisten)
ingeschreven op het tableau nadat zij slaagden in het praktisch bekwaamheidsexamen aan het einde van hun stage.
De Nationale Raad van het BIBF in vergadering. Recent keurde deze Raad een nieuwe norm goed inzake de permanente vorming van de erkende
boekhouders(-fiscalisten). Voor meer info over deze norm zie www.bibf.be .
BW_NED.indd 20 23-08-2006 11:49:58

Praktische modaliteiten
Het IBR, het IAB en het BIBF organiseren, in samenwerking met Sabine Laruelle,
Minister van Middenstand en Landbouw,
een studievoormiddag over:
Het sociaal statuut van de zelfstandige
Hierbij zal een bijzondere aandacht worden besteed aan de problematiek
van de schijnzelfstandigheid.
Datum: dinsdag 28 november 2006
Plaats: DIAMANT-Brussels, A. Reyerslaan 80, 1030 Brussel
Inschrijvingsmodaliteiten: deze zullen u later worden meegedeeld.
« IBR »
&
BIBF »
« IAB »&« KAFT_Ned.indd 3 22-08-2006 11:00:33

IBR
Instituut
der Bedrijfsrevisoren
Koninklijk Instituut
IAB
Instituut van
de Accountants
en de Belastingconsulenten
BIBF
Beroepsinstituut
van erkende
Boekhouders en
Fiscalisten
KAFT_Ned.indd 4 22-08-2006 11:00:35