Zicht op LOK: - Impact

Samenvatting
Lichamelijk onverklaarde klachten: een belangrijk probleem
Klachten als hoofd- en buikpijn, vermoeidheid, spierpijn en concentratieproblemen waarvoor geen medisch
verklaring gevonden kan worden staan bekend als lichamelijk onverklaarde klachten (LOK). Naast algemene
lichamelijk onverklaarde klachten is een aantal specifieke LOK beschreven, zoals chronisch
vermoeidheidssyndroom en prikkelbaar darmsyndroom. Bij de meeste mensen verdwijnen de lichamelijk
onverklaarde klachten na verloop van tijd vanzelf, maar bij sommigen houden de klachten lang aan. Dit kan grote
impact hebben op het dagelijks leven, zowel op het persoonlijk, beroepsmatig als sociaal functioneren.
Lichamelijk of medisch onverklaarde klachten worden dan ook als een belangrijk probleem beschouwd in de
eerstelijns gezondheidszorg.
Ook militairen die uitgezonden zijn geweest op oorlogs- of vredesmissies en getroffenen van rampen kunnen te
kampen hebben met lichamelijk onverklaarde klachten. Vaak wordt dan uitgebreid gespeculeerd over de
vermeende oorzaken van klachten (bijvoorbeeld contact met schadelijke stoffen, toegediende vaccinaties), maar
een verklaring voor de klachten wordt meestal niet gevonden. De militairen en getroffenen hebben echter wel veel
last van de klachten en ervaren er in hun werk en privéleven veel hinder van.
Verkennend onderzoek voor inventarisatie kennis in Nederland
Tot op heden was niet in kaart gebracht welke kennis en expertise over lichamelijk onverklaarde klachten in
Nederland aanwezig is. Ook was niet goed bekend bij welke instellingen getroffenen van een ramp en/of
militairen die uitgezonden zijn geweest het beste behandeld kunnen worden voor LOK, welke
behandelingsmethoden beschikbaar zijn en welke het meest effectief en/of doelmatig zijn. Impact voerde daarom
het project Zicht op LOK uit, een verkennend onderzoek naar de behandeling van lichamelijk onverklaarde
klachten in Nederland. Via individuele interviews met enkele deskundigen op het gebied van de behandeling van
LOK is de expertise die in Nederland beschikbaar is geïnventariseerd. Daarnaast is voor meer
achtergrondinformatie via literatuuronderzoek de belangrijkste wetenschappelijke kennis over het vóórkomen van
lichamelijk onverklaarde klachten en van de (kosten)effectiviteit van behandelingen van LOK in kaart gebracht.
LOK komen veel voor onder militairen, getroffenen en algemene bevolking
Lichamelijk onverklaarde klachten komen veel voor, onder uitgezonden militairen en getroffen van rampen nog
meer dan in de algemene bevolking. Onder militairen die uitgezonden zijn geweest komen LOK vaker voor dan
onder hun niet-uitgezonden collega´s. Ook getroffenen van rampen hebben vaker lichamelijk onverklaarde
klachten dan niet-getroffenen. De aard van de klachten verschilt echter niet tussen de verschillende groepen.
Militairen en getroffenen ervaren dezelfde klachten als in de algemene bevolking voorkomen.
Toegankelijkheid van effectieve behandeling voor LOK beperkt
Het behandelaanbod voor LOK in Nederland is sterk gefragmenteerd, slechts beperkt in zorgprogramma’s
ondergebracht en voor cliënten moeilijk te vinden. In Nederland zijn momenteel slechts een aantal (nietwijdverspreide)
protocollen aanwezig voor LOK en voor het chronisch vermoeidheidssyndroom. Het
behandelingsaanbod is gebundeld in een beperkt aantal expertisecentra: het Leids Universitair Medisch Centrum
(somatoforme stoornissen a ), het Nijmeegs Kenniscentrum Chronisch Vermoeidheidssyndroom van het Radboud
Universitair Medisch Centrum Nijmegen en de Bonifatius Hoofdpijnkliniek in Dokkum (hoofdpijn). Binnen GGZinstelling
Rivierduinen (regio Noord Zuid-Holland) zijn op alle locaties medewerkers aanwezig die geschoold zijn
a Volgens het psychiatrische classificatiesysteem DSM-IV kenmerken somatoforme stoornissen zich door lichamelijke klachten
die niet voldoende worden verklaard door een bekende lichamelijke ziekte. In die zin zijn LOK onder somatoforme stoornissen
te rangschikken.
Zicht op LOK
3