Fouten eerlijk klikken - NVKC

MAANDBLAD VOOR DE MEDEWERKERS VAN HET CANISIUS-WILHELMINA ZIEKENHUIS | NUMMER 3 | MAART 2008
Fouten eerlijk klikken
70 miljoen
Het huidige pand is 15 jaar oud en
dat betekent dat het tijd wordt
voor een midlife-renovatie. Er gaat
voor circa 70 miljoen euro verspijkerd
en gebouwd worden. Directeur
facilitair bedrijf Henk Stomphorst
vertelt over de plannen.
Pagina 3
Nieuw specialisme
Per 1 maart is er een nieuw specialisme
bij: intensive care geneeskunde.
Het is het domein van de
intensivisten, die nu een zelfstandige
vakgroep vormen. Hun continue
beschikbaarheid verandert direct
al het kaliber van de IC.
Pagina’s 4 en 5
Monique’s bedden
De afdelingen die Monique Royen
onder haar hoede heeft, hebben
behalve met patiënten vooral veel
te maken met beddenlogistiek.
Door slim en goed te plannen, kunnen
sommige bedden wel drie keer
per dag worden gebruikt.
Pagina 12

CWZ MAGAZINE NUMMER 3 [MAART 2008]
Agenda
• 3 maart| Inloopbijeenkomst over room-service van 13.15 –
14.00 uur in C07.
• 3 maart | DOO arts-assistenten. Thema: Van black-box naar
glazen huis, door Saskia van den Berg, patholoog.
• 5 maart en 11 maart | Extra informatiebijeenkomsten over het
antistollingsprotocol, analoog aan de bijeenkomsten van half
januari. Beide keren van 15.30-16.15 uur, aula.
• 12 maart | Scholingsprogramma Traumaregio Oost. Themaavond
over aangezichtsfracturen, ademnood en de bedreigde
luchtweg. Informatie: (024) 361 76 91.
• 17 maart | DOO arts-assistenten: Thema: decubitus, door
Ronny Manupassa, decubitusconsulent.
• 17 maart | Informatiebijeenkomst over zwangerschap en bevallen,
voor aanstaande ouders. Belangstellenden moeten
zich van tevoren aanmelden via telefoonnr: 024 365 7820.
Voor meer informatie zie www.cwz.nl, onder specialismen,
gynaecologie/verloskunde.
• 3 april | themabijeenkomst verpleegkundige staf . Twee identieke
sessies (12.00-12.45 uur en 13.00-13.45 uur) in de aula.
Thema wordt nog bekend gemaakt.
• 15 mei | Dag van de verpleging.
Eindelijk vo
Het plan v
Termijn H
flexibilitei
Facilitair B
optimisme
5
6
7
10 11 14
En verder
3 INTERVIEW 5 KORT NIEUWS 6 NIEUWS 7 HIER EN DAAR
8 BELEID 10 DE RAZENDE REPORTER 12 EEN VAK APART
14 P&O PLAZA 15 PERSONALIA 16 VOOR DE CAMERA
Foto: Bart Nijs Fotografie

INT ERVIEW [3]
or 70 miljoen op de schop
an 70 miljoen euro is er door. Het Lange
uisvestingsPlan staat voor meer ruimte en
t op de poli’s en een nieuwe SEH. Directeur
edrijf Henk Stomphorst: ‘Er zit ambitie en
in, en de gelegenheid om te groeien.’
Wat is het doel van zo’n plan?
‘Het gebouw is 15 jaar oud en verdient
dus een midlife renovation. Daarbij
probeer je de huisvesting weer zo goed
mogelijk bij de hedendaagse behoefte
aan te laten sluiten. Er zijn bijvoorbeeld
veel meer poliklinische activiteiten.
Ook moet je sommige technische
installaties aanpassen, bijvoorbeeld
om de warmteontwikkeling van nieuwe
apparatuur beter op te vangen.’
Was er achterstallig onderhoud?
‘Dat valt mee. Daar moet je natuurlijk
ook niet op willen wachten. Dat moet
je voor zijn.
Met delen van het huisvestingsplan
zijn we al begonnen, het ziekenhuis
gaat immers gewoon door. Denk aan
de poli Interne, de noodstroominstallaties,
plannen voor de huisartsenpost,
Room-Service en de verhuizingen naar
Jonkerbosch.‘
Hoe nijpend was de krapte?
‘Er is bij de meeste specialismen al jaren
behoefte aan meer ruimte. Vaak
terecht. Het gevoel van ruimtegebrek
hangt overigens ook samen met het
gebruik. Als je een ruimte maar 4 dagen
per week gebruikt, staat-ie drie
dagen leeg. Dat zijn wel keuzes. We
hanteren in ieder geval voor iedereen
dezelfde normen, net zoals andere ziekenhuizen.’
Wat gaat er veranderen?
‘Het LTHP is nu akkoord. We weten dus
hoeveel ruimte elke afdeling krijgt en
waar. De poli’s krijgen de komende jaren
meer ruimte en mogelijkheid voor
flexibiliteit. Dat betekent dat je gemakkelijker
onderling kan herindelen
maar ook dat een poli kan groeien of
krimpen! Eind 2010 moet de nieuwbouw
voor de SEH en de CHN in orde
zijn. . We gaan nu aan de professionals
vragen hoe ze hun ruimtes willen indelen.
Met zo’n programma van eisen
gaan we de vlek verder laten ontwerpen.
Je krijgt door nieuwbouw en verbouw
trouwens ook de kans om zaken
slimmer aan te pakken. Gebruikers
moeten goed naar hun processen kijken.
Eerst organiseren, dan bouwen.’
Wat vond je de grootste hobbel om tot
een akkoord te komen?
‘Er is veel te doen geweest over de meters.
Het CWZ-belang is: de huisvesting
efficiënt én klantvriendelijk gebruiken.
[Lees verder op de volgende pagina]

[4] INT ERVIEW
En de nieuwe huisvesting moet 20 jaar
meekunnen. De maatschappen leggen
veel nadruk op het vakgroepsbelang.
Wij moeten echter het totale CWZ-belang
niet uit het oog verliezen. De gebruiker
heeft soms de neiging om direct
een tekeningetje te gaan maken
van de toekomstige ruimten. Dat is
vaak voor het proces onhandig omdat
dat de denkruimte beperkt. Eerst komt
het programma van eisen. Daarna
maakt de architect het ontwerp. Dat is
ook een professie. Ons gemeenschappelijk
belang is natuurlijk of we die 70
miljoen nu de goede kant op sturen.
Het beïnvloedt namelijk wel onze kostprijs,
ook in de toekomst. Huisvestingskosten
zitten direct in onze DBC’s.’
Hebben we te vroeg ‘ja’ gezegd tegen
het LTHP?
‘Als je wacht tot iedereen het eens is
over de laatste steen, ga je nooit bouwen.
Er ligt nu een plan dat goed past
bij de productieniveaus en onze ambities.
Het sluit aan bij analyses van Prismant
over adherentie en verwachte
ontwikkelingen. We hebben rekening
gehouden met groei. Uiteraard moeten
afdelingen dan aangeven dat die
groei ook wat oplevert. We moeten het
geld voor de bouw tegenwoordig gewoon
lenen en terugverdienen.’
Verbouwen we nu alleen nog maar
conform dit plan ?
De planperiode beloopt 10 jaar. Er zijn
ook wensen voor de korte termijn.
Deze moeten in de LTHP-stuurgroep
beoordeeld worden. De stuurgroep
brengt over de verzoeken advies uit
aan de RvB.’
Wat merkt de patiënt ervan?
‘De SEH wordt ruimer en klantvriendelijker!
Verder hangen bij de poli’s patiënten
nu soms ‘met de benen buiten
het raam’. Dat wordt allemaal een stuk
ruimer. En we krijgen kansen voor logistieke
verbeteringen. Bij ‘interne’ bijvoorbeeld
is door goed organiseren de
nodige rust en ruimte gecreëerd. Tijdens
de verbouwingen zullen patiënten
helaas af en toe overlast ondervinden.
Het eindresultaat zal echter zeer
de moeite waard zijn.’ MM
Altijd een intensivist
Foto: Bart Nijs Fotografie
Vanaf 1 maart is er altijd een intensivist aanwezig in of exclusief
beschikbaar voor de Intensive Care van het CWZ. Dat heet Closed
Format. Volgens de intensivisten een goede zaak: ‘De IC staat nu gewoon
waar-ie moet staan.’
Een intensivist zorgt ervoor dat een
IC-patiënt alle behandeling en zorg
krijgt die hij nodig heeft en is daar
dag en nacht verantwoordelijk voor.
‘Je bent een soort organisator met
een zware medisch-inhoudelijke
kant’, schetst intensivist Jeroen
Schouten. ‘Dat we nu Closed Format
zijn, betekent dat we de patiënten
nog meer continuïteit van zorg kunnen
bieden. We kunnen beter plannen
en zorgen dat de juiste patiënt
op de juiste tijd en plaats behandeld
wordt. De behandelduur wordt korter.’
Collega Anne Marie de Smet vult
aan: ‘Er zijn betere overlevingskansen.
De kans dat een patiënt tussen
de wal en het schip valt wordt kleiner
omdat nu duidelijk is wie medisch
verantwoordelijk is. Zo leveren
we de kwaliteit die de patiënt van
ons mag verwachten.’
Alleen bij echte dreiging
De intensivist is de primaire behandelaar
op de IC en heeft nauwe contacten
met de insturend en andere
specialisten. Afbakenen is soms wel
lastig, vindt Schouten. ‘We kunnen
nu eenmaal niet voor elke zieke patiënt
op elke afdeling komen opdraven.
Wij komen in beeld als er echt
bedreiging van vitale functies optreedt.’
De laatste tien jaar lopen de IC’s vol
met intensivisten. ‘Het is een eis van
deze tijd’, zegt Schouten. Het team
intensivisten vormt nu ook een nieuwe
vakgroep in het ziekenhuis (zie
artikel hiernaast, red.). Drie intensivisten
werken ook als anesthesioloog
en Van der Leur ook als algemeen
internist. Op die wijze zijn de
contacten met diverse vakgroepen
hecht. Schouten is voor 30 procent
ingeroosterd voor werk in het kader
van kwaliteitszorg. ‘Samen werken
we nu aan onder meer een Veiligheidsmanagementsysteem.’/MM

KORT NIEUWS [5]
Drie vragen aan... Margriet van Egmond
Een belangrijk actueel onderwerp? ‘Protocollair
handelen! Werken volgens protocol
garandeert dat de verpleegkundige deskundig
handelt en dat de patiënt zorg ontvangt
die voldoet aan de laatste eisen van kwaliteit
en veiligheid. Voor de Verpleegkundige
Staf is dan ook een belangrijk credo: ‘je
werkt hier protocollair of je werkt hier niet.’
Wat is van belang? ‘Er komt veel kijken bij
het ontwikkelen van een protocol. Niet alleen
een degelijke en verantwoorde onderbouwing
van de manier van werken, maar
het moet ook aansluiten bij de opvattingen,
normen en waarden van de gebruikers. Ook
is het belangrijk dat je vanaf het begin inspeelt
op eventuele organisatorische belemmeringen.
Dit vraagt om intensieve samenwerking
tussen inhoudsdeskundigen,
gebruikers en managers. Samen creëer je
een goed en werkbaar protocol. Daarmee
bereik je natuurlijk niet automatisch de gewenste
verandering of vernieuwing. Er spelen
nog andere voorwaarden een rol, zoals
een adequaat implementatieplan. Verpleegkundigen
hebben hierbij een belangrijke rol.
Zij moeten op grond van hun kennis en ervaring
aangeven wat zij nodig hebben.’
Wat is de rol van de verpleegkundige? ‘Procollen
zijn LEIDEND, maar mogen nooit blind
gevolgd worden! Net als de andere professionals
dient ook de verpleegkundige altijd
na te gaan of een protocol in een specifieke
situatie toegepast kan en moet worden.
Wanneer je wilt afwijken, moet dat altijd
besproken worden met de arts en vervolgens
worden vastgelegd in het verpleegkundig
dossier. Daarom is het zo belangrijk dat
protocollen binnen de werkplek veel aandacht
krijgen en dat elke verpleegkundige
het vanzelfsprekend vindt om haar handelen
systematisch hieraan te toetsen.’
Margriet van Egmond
Functie: vice-voorzitter
verpleegkundige staf
Farmacie krijgt
cleanrooms
Klinische farmacie krijgt geheel vernieuwde
steriele bereidingsruimten. Daar worden
alle steriele geneesmiddelen voor toediening
klaargemaakt. De huidige productie is
jaarlijks circa 6.000 cytostatica-infusen en
2200 infuusvoedingen. Ook andere steriele
producten zoals oogdruppels zien het licht
in deze steriele ruimten. Of beter gezegd: nu
even niet. De verbouwing neemt een half
jaar in beslag en in die tijd ligt de productie
stil. Tot oktober 2008 neemt het UMC St
Radboud de steriele bereiding over.
Daarna beschikt de klinische farmacie over
moderne cleanrooms die voldoen aan de recente
wet- en regelgeving. Daarmee zijn zij
voorbereid op een toenemend aantal behandelingen
van een toenemend aantal patiënten./MvdB
Nieuw specialisme
Per 1 maart telt het CWZ een nieuw specialisme: intensive care geneeskunde. Het
vakgebied is het domein van de intensivisten, die inmiddels een zelfstandige vakgroep
vormen. Voorheen werd de IC gecoördineerd door de anesthesisten. De afgelopen
jaren al kwam de uitvoering van het medische beleid steeds meer bij de in ICbehandeling
gespecialiseerde intensivisten te liggen. Mede onder druk van nieuwe
eisen aan de IC-zorg kwamen er in het hele land steeds meer van deze IC-specialisten
bij. Het CWZ telt momenteel acht intensivisten. Een negende is in aantocht. Samen
vullen ze 5 FTE in. De start van IC-geneeskunde maakt dat het CWZ voortaan
28 specialismen telt./JO
Op de foto het huidige team van intensivisten, van links naar rechts: Anne Marie de Smet, Jeroen
Schouten, Malaika Fuchs, Stijn Corsten (medisch manager), Robert van Maanen, René Tillmans en
Julia Koëter. Inzet: Joris van de Leur./foto’s RM

[6] NIEUWS
Nieuwe parkeernormen
Voortaan hebben CWZ-medewerkers
uit dezelfde woonplaats
dezelfde parkeerrechten bij het
CWZ. Althans, dat is een van de
adviezen van het facilitair bedrijf
(FB) aan de raad van bestuur,
naar aanleiding van een
uitgebreide evaluatie van de
parkeersituatie.
De adviezen zijn gebaseerd op metingen
en enquêteresultaten. Dat
was ook het verzoek van de Ondernemingsraad
in 2006: een evaluatie
van zowel technische als ‘belevingsaspecten’.
Als het aan het FB ligt,
krijgt niet alleen Piet die op 7,6 kilometer
van het CWZ in Malden
woont een parkeervergunning,
maar ook Marie die in dezelfde
plaats 200 meter dichter bij het ziekenhuis
woont. Het voorstel is dus
om de geldende 7,5-kilometernorm
voortaan zo toe te passen dat alle
medewerkers binnen één woonplaats
dezelfde rechten hebben. Zo
zijn er meer aanbevelingen voor de
raad van bestuur en voor de gemeente,
die de parkeerterreinen
rond het CWZ beheert. Betere verlichting
en tijdiger snoeien op de Goffert
bijvoorbeeld, en het verhuizen van
carpoolplaatsen naar de Goffert, waar
meer vrije plaatsen zijn dan op de huidige
locatie bij Jonkerbosch.
Genoeg plek
Uit metingen blijkt dat er sinds het
nieuwe parkeerregime van voorjaar
2006 in principe genoeg plek is om de
dagelijkse autostroom op te vangen. In
2006 vond een herbeoordeling van alle
vergunningen plaats. Tegelijk kwamen
er 350 tijdelijke plaatsen bij op de Goffert,
plus nog 6 extra patiëntenplaatsen
bij de SEH. De bezetting op het
voorterrein is gemiddeld 74 procent.
De voor dezelfde groep bedoelde onderlaag
van het parkeerdek naast het
CWZ scoort slechts 25 procent. Bij topdrukte,
zoals rond het bezoekuur, weten
bezoekers dat onderste parkeerdek
slecht te vinden. Betere bewegwijzering
moet dit gaan veranderen. Daarnaast
wil het FB (opnieuw) enkele
technische onvolkomenheden bij de
gemeente aankaarten. Mankementen
zorgen immers voor overlast en irritatie,
waarvoor mensen de schuld meestal
niet bij de gemeente (als eigenaar)
maar bij het CWZ leggen.
‘Je hebt er heel lange
armen voor nodig.’
Uit de enquêtes die onder patiënten
en bezoekers zijn gehouden, blijkt dat
men over het algemeen binnen vijf minuten
een plekje weet te vinden. Verschillende
bestuurders klagen wel over
de afstand tussen hun auto en de
kaartjesautomaat bij de in- en uitgang
van de parkeerplaats.‘Je hebt er heel
lange armen voor nodig’, was één van
de opmerkingen.
Wensen medewerkers
Van de 450 verzonden enquêtes aan
medewerkers kwamen er 192 retour. Er
werden ook wensen geuit, denk aan
camerabeveiliging op het bovenste
parkeerdek, het koppelen van vergunningen
aan kinderopvang bij Nannies
en op bepaalde plaatsen terreinverharding.
57 medewerkers geven aan
dat parkeren voor CWZ’ers gratis zou
moeten zijn. Het FB overlegt met de OR
over deze laatste wensen van medewerkers.
/JO/foto RM

HIER EN DAAR [7]
[ STEEN EN BEEN]
Eenvoudige oplossingen
Een man wordt door zijn huisarts verwezen
naar een specialist. Dus belt hij
naar de poli voor het maken van een
afspraak. Het is kwart over elf. De telefoon
gaat over en een vriendelijke
stem zegt: ‘U bent verbonden met de
polikliniek van het Canisius-Wilhelmina
Ziekenhuis, alle lijnen zijn bezet, een
ogenblik alstublieft, u wordt zo snel
mogelijk geholpen.’ Na 10 minuten
zakt hij wat onderuit. Hij telt de berichten
van het antwoordapparaat en
na 25 minuten dommelt hij wat in.
Om precies twaalf uur, na 95 herhalingen,
veert hij overeind. Een klik
maakt hem wakker. Hij schraapt zijn
keel om te zeggen wat hij wil. Zegt de
vriendelijke dame: ‘In verband met
pauze zijn wij tot twee uur niet bereikbaar.’
Een vrouw wil een afspraak maken; ze
weet van het antwoordapparaat en
pakt de fiets. Ze moet vaak naar het
ziekenhuis en heeft inmiddels een
goede conditie. Opgewonden staat ze
voor de balie. Zegt dat ze er niet vrolijk
van wordt. ‘Maar als u steeds hier
komt, kunnen we geen telefoon meer
beantwoorden’, reageert de doktersassistente.
Zegt de vrouw ‘Ik heb suiker
maar hiervan krijg ik het op mijn
zenuwen.’
Een zakenman belt mij: ‘Geen internetafspraken!’
zegt hij. Hij heeft geen
tijd en geen fiets en maakt zijn afspraken
liefst ‘s avonds. ‘Jullie willen me
niet. Zal ik naar de buren gaan?’
Ik wist van pauzes, werkdruk en ellenlange
onderzoeken naar oorzaken.
Zien we eenvoudige oplossingen als
gespreide pauzes en internetafspraken
na zoveel jaren van onderzoek misschien
over het hoofd?
Anne-Marie van Kessel,
klachtenfunctionaris
Op de bres voor Colombia
Diny Booyink stuurt maandelijks
een kledingpakket naar zuidwest
Colombia. Dat land heeft een warme
plaats in haar hart sinds de
CWZ-pastor er -samen met haar
man- twee kinderen mocht ophalen
voor adoptie. Ze steunt verschillende
projecten.
In een advertentie op CWZ-NET vroeg
Diny vorig jaar om knuffeldiertjes voor
een kleuterdagverblijf. De knuffels waren
bestemd voor de Guarderia San
Francisco in Pereira. Die kinderopvangvoorziening
kent ze sinds de adoptie
van haar zoon en dochter in 1995. Haar
blijdschap over de nieuw verworven
rijkdom binnen het gezin stak direct
schril af tegen de troosteloze armoede
ter plaatse. Ze ontmoette er Jetty van
Aalsum, directeur van de Guarderia,
een Nederlandse die ooit begon met
het uitdelen van soep aan dakloze kinderen.
Dat groeide uit tot de huidige
dagopvang voor 150 kinderen uit de
sloppenwijken. Op dezelfde plek komen
arme schoolkinderen gratis lunchen,
krijgen zwangere vrouwen melk
en zijn er voor jongeren leerprojecten
met baangarantie. Ook worden kinderen
vanuit Nederland financieel gesteund
tijdens hun schoolperiode na
de Guarderia. Diny werft hiervoor donateurs.
Sapcentrifuge
Diny steunt sinds enkele jaren ook een
project om in Pereira oude dakloze
vrouwen van straat te halen. Met buitenlandse
steun is een tehuis opgebouwd.
Diny en haar man zorgden
voor een hotelfornuis en een sapcentrifuge.
Het huis wordt gerund door
Zuster Ruby, een ex-Karmelites die inmiddels
34 vrouwen verzorgt. Om uit
te breiden naar 50 plaatsen wilde ze
graag verbouwen. Diny wist daarvoor
45.000 euro op te halen bij kloosterorden
en andere gevers.
Kan ze nog hulp gebruiken? ‘Steun
voor de projecten zou mooi zijn. Of als
iemand eens de verzendkosten van het
maandelijkse kledingpakket wil overnemen?
Dat is toch elke keer 37 euro.
En in het tehuis Nuestra Senora de las
Nieves eet men nog steeds van de
Voedselbank, daar kunnen ze wel wat
geld gebruiken.’ Dat zag ze vorig jaar
zelf toen ze met man en kinderen terugkeerde
naar Pereira. Met in de bagage
onder andere heel veel knuffels./
JO
Foto: Diny met twee kinderen van de
Guarderia.
Foto: Communicatie

[8] VEILIG EN BET ER
De kern van het thema patiëntveiligheid is hoe het veiliger en beter kan. Elke maand
vertelt een CWZ-medewerker daarover. De beurt is dit keer aan kwaliteitsadviseur
Mirelle Hanskamp. Veiligheid wordt groter als je leert van gemaakte fouten. Die moeten
dan wel gemeld worden om zo te komen tot verbeteringen. Om dit te vergemakkelijken
is een digitaal meld- en verbetersysteem aangeschaft. Dat ondersteunt ook het decentraal
afhandelen van (bijna)fouten.
Digitale wegwijzer na elk
incident
‘Kijk, hier op het bureaublad van mijn
computer staat het icoon van het
meld- en verbetersysteem. Ik heb altijd
gezegd dat je met één klik op de muis
een fout zou moeten kunnen melden.
Nu is het zover. Eén klik is overdreven;
je moet nog wel het nodige invullen,
maar het programma is zo ingericht
dat het je verder helpt. Het herinnert
je bijvoorbeeld aan acties die je als gevolg
van de melding nog moet nemen,
het helpt je ook om anderen te waarschuwen
als zij nog een verbeteractie
moeten ondernemen.
Sinds enkele maanden werken enkele
afdelingen er mee. Wij zijn het eerste
ziekenhuis dat dit nieuwe programma
invoert. Dus de kinderziektes moeten
er nog uit. Toch bevat het systeem al
133 fouten en bijna-fouten. Waar je
dan aan moet denken? Bijvoorbeeld
een ontslagbrief met privacygevoelige
informatie die van het afdelingssecretariaat
terechtkwam bij de verkeerde
huisarts. Deze fout is gemeld en dan
dwingt het systeem tot verbeteracties.
Bijvoorbeeld een rustiger werkplek,
maar één Word-document tegelijk
openen en voortaan de brieven voor
de huisartsen laten verwerken door
een ander secretariaat.
We gaan het meld- en verbetersysteem
uitrollen in het hele ziekenhuis.
Het is de bedoeling dat per zorgeenheid
een decentrale commissie melding
incidenten patiëntenzorg (MIP)
zich buigt over de fouten en de bijnafouten.
Dat zorgt voor gerichte verbeteracties
en snelle resultaten. Natuurlijk
blijft de centrale MIP-commissie
bestaan, vooral voor ernstige meldingen
en het ontdekken van trends. Overigens
wil ik benadrukken dat een digitaal
systeem geen doel op zich is.
Voorkomen dat hetzelfde incident nog
eens optreedt, blijft natuurlijk het allerbelangrijkst.
Maar een digitaal programma
wijst wel gemakkelijker de
weg naar verbeteringen.’ /MvdB/foto
BN

GEDRAGSCODE CWZ [9]
Ik kom afspraken na
Hanneke Niesten, sectormanager
hotelservices,
over gedragsregel 5:
‘Afspraken nakomen
begint in het
contact met collega’s.
Dat je op tijd
komt bij vergaderingen
bijvoorbeeld.
Dat lukt me
zeker niet altijd. Ik
streef er wel naar, maar ik vind het een
hele kunst om mijn agenda zo in te
plannen dat ik op tijd bij een volgend
overleg kom. Het zou goed zijn als we
elkaar daar meer op aanspreken, anders
houden we het in stand. Ook klanten
moeten op je kunnen rekenen. De
vergaderzaal moet klaarstaan volgens
afspraak, het eten moet op tijd komen
en datgene zijn wat je uitgekozen
hebt. Anders moet de klant zelf aan
het regelen.
Ik zie het als een stuk verwachtingenmanagement.
Vertel de ander duidelijk
wat hij van je mag verwachten.
Wat valt wel en wat valt niet onder je
dienstverlening? Dat schept duidelijkheid
naar de klanten en voorkomt ontevredenheid.
Natuurlijk kun je toezeggingen niet
altijd waarmaken omdat er iets tussenkomt
of planningen uitlopen. Kan
gebeuren. Dan probeer ik dat altijd tijdig
terug te koppelen naar de ander.
Negen van de tien keer is er dan alle
begrip. Een gemeend excuus aanbieden
kan soms ook nodig zijn. Een mooi
voorbeeld zijn de Nederlandse Spoorwegen.
Zij geven steeds betere informatie
over vertragingen. Uit metingen
blijkt dat de reizigers nu meer tevreden
zijn over de NS.
Deze gedragsregel
zou best meer aandacht
mogen krijgen.
Door afspraken
na te komen
weet je van elkaar
waar je aan toe
bent. Je laat merken
dat je de ander serieus
neemt en je wint daarmee
vertrouwen. Het is
de basis voor klanttevredenheid.
En anderzijds: wanneer
afspraken structureel niet worden nagekomen,
ontstaat er een sfeer van gelatenheid
en wantrouwen. Dan hoor
je: ‘dat is al zo vaak beloofd’ of ‘ik moet
het nog zien’. Ik snap dat wel, maar het
is zonde, want daarmee komen we
geen stap verder. Wanneer afspraken
door anderen niet worden nagekomen,
heb je óók zelf een verantwoordelijkheid.
En wel om elkaar aan te spreken
op een positief-kritische manier.’/JH
Dit is een van de 10 regels uit de gedragscode voor CWZ-medewerkers
5
Neem uw eigen verantwoordelijkheid
voor het vervullen van
uw taken. Uw werkhouding
is actief, positief-kritisch en
geïnteresseerd. Doe geen
toezeggingen die u niet waar
kunt maken. Communiceer over
voortgang en wijzigingen.
Ik kom afspraken na

[10] DE RAZENDE REPORT ER
Liever honing
dan hoestdrank
Het tv-programma Radar besteedde begin
februari aandacht aan hoestdrankjes. In
Nederland gaan jaarlijks miljoenen flesjes
over de toonbank, goed voor een omzet
van ongeveer 38 miljoen euro. Maar werken
die middelen ook echt? ‘Dat is nooit
wetenschappelijk aangetoond’, zegt CWZkinderarts
Ben Semmekrot, één van de
deskundigen die in Radar aan het woord
kwam. ‘Uit Amerikaans onderzoek blijkt
dat deze drankjes niet beter werken dan
een placebo.’ Semmekrot is lid van de landelijke
Commissie Farmaceutische Hulp en
publiceerde verschillende artikelen over
hoestdrank. Wat het gebruik bij jonge kinderen
betreft, laat Semmekrot een duidelijke
waarschuwing horen: ‘Een simpele
thijmsiroop of een honingdrankje om de
klachten te verzachten kan geen kwaad.
Maar de medicinale hoestdrankjes, zoals
die met dextromethorfan erin, kunnen
ernstige bijwerkingen veroorzaken. Hoestdrankjes
die middelen bevatten met slaapversterkende
middelen (zoals phenergan
of promethazine) verhogen de kans op
wiegendood bij kinderen jonger dan twee
jaar. Mijn advies aan ouders die hoestklachten
willen verzachten is om een lepeltje
honing te geven. Dat werkt minstens
even goed. Waarbij ik uiteraard de aantekening
moet maken dat kinderen jonger
dan een jaar geen ruwe honing mogen,
omdat daar voor hen gevaarlijke bacteriën
in kunnen zitten.’ /JO
Lezen voor
gebruik
Foto: Richard Martens
Dit zijn ze dan, de al eerder
aangekondigde rollen toiletpapier
van de campagne
voor betere handhygiëne.
Ook zo benieuwd wat het
volgende campagne-artikel
wordt?/foto RM

DE RAZENDE REPORT ER [11]
Jonkerlosbol
Rumbonen
Op 14 februari nam Jaap van den Heuvel
afscheid van het CWZ tijdens een drukbezochte
receptie in de buitenhof. In de dagen
daarvoor werd tijdens verschillende
reguliere vergaderingen ook al kort stilgestaan
bij het vertrek van de voorzitter
van de raad van bestuur. Bij een van die
gelegenheden kreeg hij van de kant van
het facilitair bedrijf een speciaal voor
hem ontworpen broodje aangeboden: de
Jonker‘losbol’. Dit omdat tijdens de bestuursperiode
van Van den Heuvel CWZ-
Jonkerbos in gebruik is genomen. Het uit
twee etages bestaande broodje symboliseert
de twee locaties. Er zit geen vlees
op, omdat Van den Heuvel dat niet eet.
En de term ‘losbol’? Een geintje en geen
commentaar op gedrag, zo krijgen wij
door. Hoeven ze in Delft dus niet over in
te zitten. Het broodje is ondertussen verkrijgbaar
bij restaurant De Binnenhof en
verkoopt goed./JO/foto RM
‘Naborrelen is een wezenlijk
onderdeel van het chocoladebonbon
maken’, zegt de
heer Gesthuizen, docent.
Bovenstaande zin is letterlijk
overgenomen uit de informatie
van personeelsvereniging
Zorgvrij over de
workshop chocolade. Deelnemers
gaan op woensdagavond
19 maart drie uur
lang bonbons maken. En naborrelen
dus. Want HET
CWZ LOVES ALCOHOL. Op de
handen. In de bonbon. Na
de bonbon. En blijkbaar
zelfs op een woensdagavond
in vergaderzaal A03-
08./JO
Dikmaker?
Misschien MAAKT u zich wel
eens dik, maar BENT u het
niet. Of niet echt. Of ‘volgens
mij eigenlijk niet echt’.
Dan is dit bericht eigenlijk
niet echt interessant voor u.
Maar wel voor uw enigszins
naar zwaarlijvigheid neigende
collega. Als die collega
tenminste probeert af te
vallen, maar tegelijkertijd
acht keer per dag een koffie
verkeerd gaat halen bij de
bekende CWZ-automaten.
Wie weet hoeveel kilocalorieën
je dan naar binnen
slurpt? En hoeveel is dat bij
een choco de luxe?
Op één van de vele koffieautomaten
vond de Razende
Reporter een tabel met keurig
overzicht. Die zou u kunnen
uitknippen en ophangen.
Niet voor uzelf
natuurlijk. Maar voor die
collega voor wie dat toch
echt geen kwaad kan. Want
acht keer per dag een koffie
verkeerd, betekent qua kilocalorieën
grofweg dat je
elke werkdag een marsreep
of bijna twee eetlepels
mayonaise nuttigt. /JO/foto
RM
Drank componenten kcal eiwit* vet* koolhydraten*
Koffie verkeerd 50% koffie – 50% melk 32 2 1 3
Cappuchino 60% koffie – 40 % melk 26 1,5 1 2,5
Cafe choco 30% koffie – 70% cacao 34 1 1 6
Choco de luxe 40% melk – 60% cacao 55 2,5 1,5 7,5
Chocolademelk cacao 49 1 1 8,5
Wiener melange 50% koffie, 30% melk en 28,5 1,5 1 3,5
20% cacao
Thee, koffie, espresso en cafe crème scoren op alle onderdelen 0, mits geen suiker of melk
wordt toegevoegd. *) in grammen

[12] EEN VAK APART
‘Soms gebruiken we
een bed zelfs drie
keer’
Foto: Richard Martens

EEN VAK APART [13]
[KORT NIEUWS]
Beddenbaas
Monique Royen is niet alleen manager
bedrijfsvoering over de afdeling
opname & patiëntenplanning
en het transferpunt, maar
sinds kort ook over dagbehandeling
(C52) en kort verblijf (C42). Zo
zijn alle afdelingen die sterk te
maken hebben met de logistiek
van de patiëntenstroom ondergebracht
bij één leidinggevende. Monique
Royen: ‘Ik heb vreselijk leuk
werk. Hectisch. Veel ballen in de
lucht houden. Continu schakelen.
Samenwerken met geweldige
teams. Veel verbeteringen in gang
zetten. Echt iets voor mij.’
Waar zorgen je afdelingen voor?
‘Kortweg beheert opname & patiëntenplanning
de bedden in huis. Denk
aan het plaatsen van patiënten die via
de spoedeisende hulp moeten worden
opgenomen. Verder plannen zij in
overleg met de patiënt alle operaties
in voor heelkunde, gynaecologie en
sinds kort ook voor plastische chirurgie
en oogheelkunde.
De medewerkers van het transferpunt
bemiddelen bij de uitstroom en hebben
een belangrijke rol bij het regelen
van de juiste nazorg. Dagbehandeling
en kort verblijf zijn verpleegafdelingen
met opnames die variëren van enkele
uren tot enkele dagen.’
Een manager die niet uit de zorg komt.
Hoe dat zo?
‘Ik heb altijd gevonden dat het beter is
als een manager van een bepaald specialisme
niet óók nog leiding geeft aan
afdelingen die voor heel het ziekenhuis
werken, zoals kortverblijf en dagbehandeling.
Dat levert een spagaat
op. Nu is ervoor gekozen om deze afdelingen
bij mij onder te brengen. Ik heb
nog uitdrukkelijk gevraagd of het geen
bezwaar is dat ik geen medische of
verpleegkundige achtergrond heb,
maar ze wilden me graag hebben.’
Je ogen gaan glimmen als je spreekt
over schema’s, stroomlijnen, oplossingen.
‘Ik zie het helemaal voor me. Die groepen
daar, hier de zorg voor die patiënten,
ingrijpen als het ergens niet gaat,
snel analyseren, alles vastleggen in
een protocol, zorgen voor afstemming
en dan: invoeren maar. Zo hebben we
ervoor gezorgd dat de bedbezetting bij
dagbehandeling is gestegen van 125
naar 175 procent. Dat betekent dat elk
bed elke dag bijna twee keer wordt bezet.
Soms gebruiken we een bed zelfs
drie keer. Nu het aantal dagbehandelingen
stijgt, is het een sport om telkens
te zorgen voor een vrij bed.’
‘De bedbezetting bij
dagbehandeling is
gestegen van 125 naar
175 procent.’
Denk aan ‘bedden’ en je komt vanzelf
op Monique Royen.
‘Jazeker, dat is echt iets dat aan mij
kleeft. Beddenplan, bedbeheer, verkeerde
bedden, overbruggingsbedden,
ik ben er heel veel mee bezig. Het gaat
er om dat een patiënt bij de voordeur
niet hoeft te wachten, maar opgenomen
wordt in een vrij bed op een passende
afdeling. Daar verblijft hij vervolgens
niet onnodig lang in en bij de
achterdeur is hij verzekerd van de juiste
hulp thuis of in een verpleeghuis.’/
MvdB
Uitslagen digitaal naar
Boxmeer
Zoals eerder al gemeld, sturen de laboratoria
en andere onderzoeksafdelingen
hun uitslagen steeds vaker digitaal
naar de aanvragers. In maart
zet pathologie een nieuwe stap. PA
uitslagen voor het Maasziekenhuis in
Boxmeer worden via een beveiligde
webverbinding teruggekoppeld. Hierdoor
krijgen de medici de uitslagen
enkele dagen eerder en kunnen ze
hun patiënten eerder informeren. Aan
CWZ kant wordt bespaard op arbeidsuren
en papier en portokosten. Pathologie
en de afdeling automatisering
gaan samen door met nieuwe
digitaliseringsprojecten./JO
NOVA filmt bij SEH
Op 19 februari kwam
het CWZ uitvoerig in
beeld bij het actualiteitenprogramma
NOVA. Het item ging
over de acute zorg in
Nederland. Gesteld
werd dat de overheid
jaarlijks 50 tot 100 miljoen euro ‘verspilt’
aan zelfverwijzers. Daarmee
worden patiënten bedoeld die zich
met een zorgvraag rechtstreeks melden
bij de (duurdere) spoedeisende
hulp van een ziekenhuis, terwijl ze in
veel gevallen evengoed door de (goedkopere)
huisarts geholpen kunnen
worden. Nijmegen werd genoemd als
voorbeeld van hoe men het anders wil
gaan doen. De huisartsenpost komt
naar het CWZ, vlak naast de SEH. Vanaf
dat moment zou een huisarts bij
binnenkomst van een ‘zelfverwijzer’
moeten bepalen of die patiënt thuishoort
bij de huisartsenpost of naar de
SEH moet. Aan deze aanpak zitten
nog de nodige haken en ogen, die alleen
met steun vanuit de landelijke
politiek opgelost kunnen worden. In
NOVA kwamen onder andere chirurg/
medisch manager SEH William van
der Stappen en CHN-directeur Marion
Borghuis aan het woord. De uitzending
is te bekijken via uitzendinggemist.nl./JO

[14] P&O PLAZA
Kijk niet toe, bel 5555
In februari vond
een incident
plaats waarbij
een patiënt gewelddadig
werd.
Op de openbare
gang ging hij op
de vuist met een
medewerker van
de afdeling beveiliging. Gelukkig liep
het goed af en kon de dader overmeesterd
worden. Voor de beveiligingsmedewerker
was het uitermate vervelend
dat verschillende CWZ-medewerkers
toekeken. Slechts één verpleegkundige
bood hulp. Onlangs verspreidde de
werkgroep Veiligezorg een kaartje met
vijf tips voor het omgaan met agressie.
De eerste tip luidt: Loop niet weg,
maar ga ook geen gevecht aan. Twee:
Blijf kalm en beleefd. Drie: Ga niet in
discussie, maar laat zien dat u luistert.
Vier: Vermijd lichamelijk contact en
vingerwijzen. Vijf: Stel een duidelijke
grens aan het gedrag, maar wijs de
persoon niet af. Een goede zesde tip is:
Kijk niet toe, maar bel het calamiteitennummer
5555./JH
Nieuw privacyreglement
Sinds januari heeft het CWZ een privacyreglement
voor de verwerking van
persoonsgegevens. Dit reglement is
nodig omdat in de organisatie persoonlijke
gegevens over werknemers
worden verzameld en verspreid. Dat
mag. Het recht op privacy is geen absoluut
recht. Maar: de werknemer
hoeft niet meer gegevens te verstrekken
dan nodig is voor de arbeidsrelatie.
En de werkgever mag met die gegevens
ook niet alles doen wat hij wil.
Een belangrijke wet die paal en perk
stelt aan het verzamelen en het omgaan
met persoongegevens is de Wet
Bescherming Persoonsgegevens (WBP).
Het nieuwe reglement is opgesteld om
deze wet goed uit te voeren. Het is te
vinden op de webpagina’s van P&O die
te vinden zijn via CWZ-NET (P&O-plaza)
of via www.cwz.nl (werken - medewerkers).
Veertig jaar getrouwd
Passend poli-jasje
Dit jaar wordt de invoering van functiedifferentiatie
op de poliklinieken
afgerond. De functies zijn dan opgedeeld
in: senior doktersassistent, doktersassistent,
administratief medewerker
polikliniek en afdelingsassistent
polikliniek. Elke poli kiest zelf met welke
functies men het werk wil gaan uitvoeren.
Deze keuze hangt samen met
de organisatie van het zorgproces, de
omvang van de poli en andere zaken.
Gespecialiseerde functies tellen niet
mee. Door functiedifferentie wordt het
zorgproces doelmatiger. Belangrijk is
ook dat medewerkers meer mogelijkheden
krijgen om op díe plek te gaan
werken die past bij hun capaciteiten
en mogelijkheden. Het werkplezier
wordt daardoor groter. Laatste doel:
alle CWZ-poli’s krijgen dezelfde functies,
functienamen en -indelingen. Afdelingen
bepalen zelf hoe ze de verandering
invoeren. Sommige hebben de
functiedifferentiatie de afgelopen jaren
al ingevoerd, voor andere is het helemaal
nieuw. De invoering gebeurt op
basis van natuurlijk personeelsverloop.
/JH
Medisch audiovisueel instrumentatietechnicus
Jo Jansen gaat met
de obu, zelfs al blijft hij nog even
doorwerken om Het Leerhuis audiovisueel
op te tuigen. Op 18
maart, de dag dat hij veertig jaar
in dienst is, neemt hij afscheid.
‘Terugkijkend op veertig jaar CWZ kan
ik niet anders zeggen dan dat ik hier
met veel plezier werkte. Anders was ik
vertrokken hoor. Ik zeg maar zo: het is
net een huwelijk. Ik ben bijna veertig
jaar getrouwd met mijn vrouw. De ene
helft van je leven leg je hier neer, de
andere helft thuis.
Natuurlijk waren er fikse veranderingen.
Oudbouw, nieuwbouw. Gaan voor
het groepsbelang, steeds meer individualisme.
Reorganisaties en nieuwe
bazen. Ik heb eens uitgerekend en kom
op zo’n dertien leidinggevenden. Ikzelf
kwam binnen als elektricien bij de
technische dienst. Ik werkte met gloeilampen
en transistors. Nu hou ik me
met audiovisuele zaken bezig en met
instrumenten die toen nog niet eens
bestonden. Zoals video-endoscopen en
digitale videobewerking.
Ik ben blij dat ik mijn taken rustig kan
afbouwen én nog wat kan opbouwen
bij Het Leerhuis. Eigenlijk had ik nog
geen zin om te stoppen. Ik kan het
moeilijk loslaten. Maar ik zie om me
heen mensen omvallen. Dus ik heb de
knop omgezet. Ik ga fietsen, wandelen.
Tijd vrijmaken voor mijn kleinzoon.
Weekendjes weg. Ik ga gewoon lekker
genieten.’/MvdB/fotoRM

AGENDA [15]
Jubilea
25 jaar in dienst:
Jolanda Walk-Meeuwsen, voedingsassistente
verpleegafdeling A14. Receptie
14 maart, 16.30-18.30 uur, buitenhof.
40 jaar in dienst:
Jo Jansen, medisch audiovisueel instrumentatie
technicus. Receptie 18
maart, 16.30-19.00 uur, buitenhof.
Afscheid
Maria Boffen: OBU-regeling per 1 mei.
Koffie en gebak met directe collega’s
op 14 maart, 10.30-12.00 uur, kantine
centrale keuken; daarnaast etentje
met directe familie.
Berna Peters-Hubers: OBU-regeling per
1 juli. Klein buffet/lunch 17 maart,
12.00-14.00 uur, buitenhof.
Jo Jansen: OBU-regeling per 1 december.
Lunchbuffet met collega’s op 17
maart, 12.30-13.30 uur, buitenhof.
Pietro Smaniotto: OBU-regeling per 1
maart. Afscheidsreceptie 28 maart,
17.30-20.00 uur, buitenhof.
Marianne Lörx-Derksen: OBU-regeling
5 mei. Afscheidsreceptie 25 april, 16.30-
18.30 uur, aula.
Leida Peters: OBU-regeling per 1 juli.
Lunchbuffet 30 mei, 12.00-14.00 uur,
aula.
Nieuwe stafleden
Sinds 1 augustus 2007
is mdl-arts Nieves Aparicio
Pages lid van de
medische staflid. Geboren
in het Spaanse Calella,
volgde zij aldaar
haar middelbare school,
waarna zij geneeskunde studeerde
aan Universidad Central de Barcelona.
Haar huwelijk met een Nederlander
zorgde voor de verhuizing naar Nederland.
De eerste jaren werkte zij als
arts-onderzoeker in het Academisch
Ziekenhuis Leiden. Zij rondde zij in
1989 haar proefschrift af. Aparicio is in
het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam
opgeleid tot internist en daarna
tot mdl-arts. Zij sloot in 2000 haar
opleiding af in het Arnhemse Rijnstate
Ziekenhuis en was daar de afgelopen
jaren werkzaam als mdl-arts.
Orthopedisch chirurg
Sander Koëter is met
ingang van 1 januari
2008 toegetreden tot
de medische staf. Na de
middelbare schooltijd
in Ancaster, Canada en
het gymnasium in Haren, studeerde
hij geneeskunde aan de Erasmus universiteit
in Rotterdam. Onderzoekservaring
deed hij op in Davos, Zwitserland
en aan de Baylor University,
Dallas,Texas in de VS. Zijn opleiding tot
orthopedisch chirurg deed hij in het
UMC St Radboud, Alysis/Rijnstate in
Arnhem en de Sint Maartenskliniek in
Nijmegen. Koëter is gepromoveerd. In
het CWZ gaat zijn aandacht naast de
algemene orthopedie uit naar de orthopedische
behandeling van knieproblemen,
de bovenste extremiteit en de
behandeling van sportblessures.
Paasvieringen
Naast Kerst is in de christelijke traditie
ook Pasen een belangrijk feest. In het
CWZ wordt hierbij stilgestaan met een
reeks vieringen, steeds met medewerking
van het Canisiuskoor. Het centrale
thema is dit jaar ‘Opstaan en verdergaan’.
16 maart: Palm- en Passiezondag, aanvang
10.30 uur, aula.
20 maart: Witte Donderdag, aanvang
20.30 uur, aula.
21 maart: Goede Vrijdagviering, aanvang
20.30 uur, aula.
22 maart: Paaswake, aanvang 21.00
uur, buitenhof.
23 maart: Eerste Paasdag, aanvang
10.30 uur, aula.
PV Zorgvrij
19 maart: Workshop bonbons maken.
Meer informatie bij Jan de Goede
(j.d.goede@cwz.nl) of via de
website van PV Zorgvrij op CWZ-
NET.
Er zijn nog kaarten beschikbaar
voor diverse voorstellingen in Cardo,
op de volgende data: 11 en 18
maart en 17 april. Meer informatie
bij Riet Arts (r.arts@cwz.nl) of via de
website van PV Zorgvrij op CWZ-
NET.
9 april: Wilt u met korting naar de
musical Dirty Dancing? PV Zorgvrij
heeft vijftig toegangskaarten weten
te bemachtigen voor woensdag 9
april, in het Beatrix Theater in
Utrecht. Het betreft luxe zitplaatsen
en de prijs is inclusief vervoer heen
en terug.
Dirty Dancing was in de jaren tachtig
een enorme bioscoophit. Dansscholen
stroomden vol omdat jongeren
de bewegingen van Jennifer
Grey en Patrick Swayze zo goed mogelijk
wilden nadoen. De film van
toen is omgeschreven tot een musical.
Centraal staat het rijke meisje
Frances, die tijdens een saaie vakantie
terechtkomt in Kellerman’s Vakantieclub.
Daar leert ze sensuele
Latijns-Amerikaanse dansen kennen.
Vaderlief ziet vervolgens de
broeierige liefdesperikelen tussen
zijn dochter en de volkse dansleraar
Johnny niet zitten.
Met ruim vijftig hits uit de jaren ’60
en ’80 plus een hele reeks dansscènes
is Dirty dancing geen klassieke
musical maar vooral een muziek- en
dansshow, waarbij de toeschouwer
zich een gast waant in Kellerman’s
Vakantieclub.
Meer informatie is te vinden op de
website van PV Zorgvrij op CWZ-NET.

[16] VOOR DE CAMERA
Hou ze in de lucht
Wordt er op uw afdeling tegenwoordig ook gesproken over APIE’s, EBA’s of ‘de bruine broek’? En heeft u ook het gevoel
dat uw leidinggevende ineens beter naar u luistert, al is het misschien maar voor een dag? Dat kan. Want de afgelopen
twee jaar zijn zo’n beetje alle leidinggevenden en stafmedewerkers ondergedompeld in het gedachtegoed van ’s werelds
meest bekende managementgoeroes. Medio februari gaf managementtrainer Remco Claassen de tiende CWZ-groep vernieuwende
inzichten in persoonlijke effectiviteit. Theorie werd daarbij afgewisseld met allerlei praktijkopdrachten. Leren
jongleren (‘de kunst van het loslaten’) was er een van. Aan alle cursisten nu de opdracht om de ballen in de lucht te houden!/JH
Foto: communicatie
[Colofon] Redactie-adres: Afdeling communicatie, J1-35, Postbus 9015 6500
GS Nijmegen, T 024 365 83 00, t.croonen@cwz.nl Redactie: Mark
Molewijk, Johan Oltvoort (eindredactie), Juliette Hoefsloot, Marjolein van
den Brink. Opmaak: Monique de Groot. Fotografie: Richard Martens, Bart Nijs
Fotografie, afdeling communicatie. Met medewerking van: Truus Croonen,
Anne-Marie van Kessel. Druk: Thieme Mediacenter, Nijmegen