Download - Plantyn

Labo Elektra
2 de Graad 1
Experimentenboek
deel A
G. Vanheuverzwyn
Plantyn

WOORD VOORAF VOOR DE LEERKRACHT
Welke leerplannen werden aangewend?
• De leerstof is samengesteld volgens de nieuwe leerplannen van het VVKSO voor de TSO-richtingen van de tweede
graad en is hoofdzakelijk bestemd voor de richtingen elektriciteit-elektronica, elektromechanica en industriële
wetenschappen.
De geleidelijke opbouw en vele illustraties maken de uitgave zeker ook toegankelijk voor andere studierichtingen.
• Een overzicht van de leerstof gekoppeld aan de leerplaninhouden en –doelstellingen is opgenomen in de handleiding
voor de leerkracht.
Is het experimenteer- en labo-boek bruikbaar voor iedere school?
• Bij de illustraties van de meetopstelling en experimenten zijn de kenmerken van toestellen en componenten weergegeven,
deze dienen louter als voorbeeld.
• De rubriek benodigdheden is niet ingevuld en geeft u de kans eigen elementen in te brengen in functie van uw
labo-infrastructuur. Op die manier bent u eveneens in staat leerlingen verschillende waarden op te geven.
• Het experimenteer- en laboboek kan uit elkaar gehaald worden, zodat ieder deel een afzonderlijke eenheid vormt
en elke leerling zijn eigen documentatie kan toevoegen.
Het is bijgevolg ook niet nodig dat de leerling het hele schooljaar het volledige boek moet dragen in zijn/haar al
dikwijls te zware boekentas.
Elke module vanLabo-Elektra experimentenboek volgt dezelfde opbouw:
– doel van de oefening
– illustratie en schema van de meetopstelling
– experimenten
– theoretisch gedeelte met berekeningsvoorbeeld
– benodigdheden
– berekeningen maken en samenvatten in tabelvorm
– eigen meetopstelling tekenen
– metingen uitvoeren en samenvatten in tabelvorm
– grafieken tekenen
– opgaven oplossen
– zelfevaluatie van de leerlingen d.m.v. computersoftware
– te onthouden
De opgavenreeks A: is bedoeld om de leerlingen te laten nagaan of zij de basisleerstof begrepen hebben. De opgaven
toetsen de kennis van begrippen en besluiten uit hun metingen en experimenten.
De opgavenreeks B: bevat inzichtsvragen en biedt de mogelijkheid tot
differentiatie in de moeilijkheidsgraden en bevat eveneens vakoverschrijdende vragen.
De opgavenreeks C: bevat oefeningen en toepassingen op zowel de eenvoudige als de complexere schakelingen.
Ook combinaties met leerinhouden van reeds geziene leerstof komen hier aan bod.
De opgavenreeks D: deze reeks bestaat uit redeneringsvragen die de leerlingen
moeten oplossen en waarvan ze hun antwoorden nadien kunnen controleren aan de hand van computersoftware.
In een aantal delen is er eveneens gebruik gemaakt van applets.

Veiligheid - Milieu?
• De leerling moet zijn/haar experimenten en realisaties kunnen voorbereiden en uitvoeren rekening houdend met
veiligheid en milieu.
Bij verschillende oefeningen wordt expliciet gewezen op de gevaren van elektriciteit.
• Er is geopteerd om te werken op veilige lage spanning.
Nieuw
• Om tegemoet te komen aan de filosofie van het leerplan wordt er in de vormingscomponent elektriciteit uitdrukkelijk
gewerkt rond het stimuleren van de creativiteit, meetvaardigheid en het inzichtelijk denken van de leerlingen.
• Om het geïntegreerd werken te bevorderen, is geopteerd om één boek per leerjaar op de markt te brengen waarin
de experimenten, metingen, theorie, vragenreeksen en oefeningen vervat zitten. Dit drukt ongetwijfeld ook de
kostprijs van het totaalpakket Labo-Elektriciteit voor de leerling.
• In de opgaven wordt geregeld gebruik gemaakt van didactische software. De programma’s ter ondersteuning dienen
als zelfevaluatie voor de leerling en hebben zeker niet de bedoeling om één of ander softwarepakket grondig te
beheersen. De leerlingen kunnen eventueel thuis gratis een demoversie van MULTISIM downloaden via www.ni.com/
multisim/ . Op die manier kunnen de leerlingen een labsituatie thuis op hun scherm oproepen. Er zit ook een demo
cd-rom van Multisim 10 bij de handleiding voor de leerkracht, die mag gekopieerd worden voor de leerlingen.
• Ter bevordering van het leren leren: ieder deel eindigt met een onderdeel “te onthouden”.
Uw bemerkingen i.v.m. deze uitgave kunt u sturen naar guyvanheuverzwyn@fulladsl.be of annette.luyten@plantyn.com.
DANKWOORD
Vooreerst wens ik de pedagogische begeleiders te bedanken voor hun steun om het leerplan op een correcte manier
te interpreteren. Eveneens wens ik de leerkrachten te bedanken voor de opmerkingen geformuleerd tijdens de
vergaderingen i.v.m. de nieuwe leerplannen. Mijn dank gaat ook naar de vele bedrijven voor het uitlenen en ter
beschikking stellen van didactisch materiaal en illustraties.
Guy Vanheuverzwyn
De auteur
April 2009

Inhoudsopgave
DEEL 1 De elektrische stroomkring 5
1.1 Doel van de les 5
1.2 Benodigdheden 6
1.3 Teken deze stroomkring 6
1.4 Teken het bedradingsschema op het aansluitbord of roostersteekplaats 6
1.5 Bouw deze stroomkring op 7
1.6 Experimenten 7
1.7 De onderdelen van een stroomkring met beveiliging 9
1.8 Toepassingen 12
1.8.1 Bouw zelf een doormeetapparaatje met lamp 12
1.8.2 Fietsverlichting 13
1.8.3 Treinleiding 14
1.9 Opgaven 16
Reeks A 16
Reeks B 16
Reeks C 22
1.10 Te onthouden 25
DEEL 2 De elektrische stroomsterkte 28
2.1 Doel van de les 28
2.2 Benodigheden 28
2.3 Teken deze stroomkring met de juiste symbolen 31
2.4 Teken het bedradingsschema op het aansluitbord of de roostersteekplaat 32
2.5 Bouw deze stroomkring op 32
2.6 Experimenten 32
2.7 Opgaven 35
Reeks A 35
Reeks B 35
Reeks C 38
Reeks D 41
2.8 Te onthouden 44
DEEL 3 Meettoestellen en grootheden 45
3.1 Bouw meettoestellen 45
3.1.1 Doel van de les 45
3.1.2 Uitvoering meettoestellen 45
3.1.3 Soorten meettoestellen 46
3.1.4 De universeelmeter 47
3.1.5 Multimeter in simulatieprogramma 48
3.1.6 Overzicht eenheden 48
3.1.7 Opgaven 49
Reeks A 49
Reeks B 50
Reeks C 51
3.2 Aanduiding op meettoestellen 53
3.2.1 Doel van de oefening 53
3.2.2 Schaalverdeling 53
Inhoudsopgave
5

3.2.3 Oefeningen 53
3.2.4 Afkortingen 55
3.2.5 Opgaven 56
Reeks A 56
Reeks B 58
3.3 Gebruik van universeelmeettoestellen 59
3.3.1 Doel van de oefening 59
3.3.2 Instellingen 59
3.3.3 Uitvoering 63
3.3.4 Opgaven 65
3.4 Stroommeting 68
3.4.1 Doel van de oefening 68
3.4.2 Schakeling 68
3.4.3 Benodigheden 70
3.4.4 Uitvoering 70
3.4.5 Opgaven 72
Reeks A 72
Reeks B 74
Reeks C 76
3.5 Stroom- en spanningsmetingen 78
3.5.1 Doel van de oefening 78
3.5.2 Schakeling 78
3.5.3 Benodigdheden 79
3.5.4 Uitvoering 79
3.5.5 Opgaven 81
Reeks A 81
Reeks B 82
Reeks C 84
3.6 Universeelmeter als ohmmeter 86
3.6.1 Doel van de oefening 86
3.6.2 Schakeling 86
3.6.3 Benodigdheden 89
3.6.4 Uitvoering 90
3.6.5 Meet met een ohmmeter een schakelaar uit 90
3.6.6 Meet met een ohmmeter een zekering uit 90
3.6.7 Opgaven 91
Reeks A 91
Reeks B 94
3.7 Te onthouden 95
6 Inhoudsopgave

Naam: Nr.: Groep: Klas: Datum:
DEEL 1
De elektrische stroomkring
Dagelijks sluit of open je elektrische stroomkringen. Dat kan het licht zijn op je kamer,
je fietsverlichting of je MP3-speler.
1.1 Doel van de les
Batterij
Afbeelding
Symbool
-
Onderdeel elektrische
kring
Bron
Accu
-
Geleider
Geleiders
Enkelpolige schakelaar
Schakelaars
Lamp
Gebruikers
Tabel 1.1
Deel 1
De elektrische stroomkring
7

1.2 Benodigdheden
Componenten
Benaming
Kenmerken
Bron
Geleiders
Schakelaar
Lamp
Tabel 1.2
1.3 Teken deze stroomkring
1.4 Teken het bedradingsschema op het aansluitbord of roostersteekplaat
Fig. 1.1 Roostersteekplaat Leybold Didac Systems Plug-in board A4 (576 74)
8 Deel 1 De elektrische stroomkring Experimentele versie schooljaar 2008-2009

Je kan bijvoorbeeld gebruik maken van een roostersteekplaat (fig. 1.1) om op een vlugge en
overzichtelijke wijze de onderdelen van een elektrische stroomkring met elkaar te verbinden.
Het kruisje stelt een doorverbinding voor van vier aansluitpunten.
1.5 Bouw deze stroomkring op
Laat je leerkracht deze schakeling controleren.
1.6 Experimenten
Wat stel je in de elektrische kring vast bij open schakelaar?
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wat stel je in de elektrische kring vast bij gesloten schakelaar?
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Vergelijk waterkring (fig. 1.2) ➔ elektrische kring (fig. 1.3)
kraan
pomp
waterrad
Fig.1.2 Waterkring
leiding
water in beweging
schakelaar
bron
ventilator
leidingen
Fig. 1.3 Elektrische kring
Deel 1
De elektrische stroomkring
9

Teken deze stroomkring.
Let op de polariteiten van de bron en de verbruiker. De bron is een gelijkspanningsbron. Gelijkspanning
wordt aangeduid met DC en heeft een plus (+) klem en een min (-) klem.
De motor van fig. 1.4 heeft eveneens een plus klem (rood) en een min klem (zwart).
+ -
M
Symbool DC-motor
Fig. 1.4 DC-ventilator
Vul de juiste woorden aan kies uit: kraan, pomp, waterrad, stromend water, buizen.
De batterij is te vergelijken met een . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
De schakelaar is te vergelijken met een . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
De elektrische leidingen zijn te vergelijken met . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
De ventilator is te vergelijken met een . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
De elektrische stroom is te vergelijken met . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Vul in
De . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (batterij, schakelaar) is te vergelijken met een pomp die water
in beweging brengt in een . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (open, gesloten) buizensysteem en daarvoor
de nodige druk of spanning moet leveren. De pomp levert geen water, maar brengt het
wel in beweging. Zo ook levert de batterij . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
(geen, wel) elektronen,
maar stuwt de aanwezige elektronen naar één richting.
Hoeveel bedraagt de spanning van een dergelijke blokbatterij? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10 Deel 1 De elektrische stroomkring Experimentele versie schooljaar 2008-2009

1.7 De onderdelen van een stroomkring met beveiliging
Symbool zekering
Fig. 1.5
De beveiliging door bijvoorbeeld een zekering (Fig. 1.5) zorgt ervoor dat de toegelaten stroomsterkte
in de kring niet overschreden wordt.
Fig. 1.6
Teken het schema van Fig. 1.6 met de correcte symbolen in het onderstaande raster.
In het labo is het handig om gebruik te maken van een gelijkspanningsbron of DC-bron.
Net zoals een batterij heeft deze bron een plusklem (+) en een minklem (-). Handig is dat je
verschillende gelijkspanningen kan instellen en aftakken. De plusklem is rood, de minklem is
zwart (soms blauw).
Deel 1
De elektrische stroomkring
11

De grootheid spanning wordt aangeduid met het symbool U en de eenheid volt door de
letter V (tabel 1.3).
Tabel 1.3
Grootheid Spanning (U )
Eenheid Volt (V )
Fig. 1.7 Regelbare en vaste voeding
• Tussen welke waarden kan je deze spanning, uitgedrukt in V, afregelen?
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
• Welke waarde is ingesteld op het toestel?
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
• Welke twee vaste spanningen kan je eveneens aftakken?
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
• De spanningssoort is . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (gelijkspanning/wisselspanning) of
. . . . . . . . . . . . . . (DC/AC.) Symbool op toestellen =, ___ of ____ .
-----
Buiten het labo maak je eerder gebruik van wisselspanningsbronnen (afgekort door AC of
symbolisch weergegeven op toestellen door ~ ). Deze bronnen (fig. 1.8) tref je overal aan waar
zich stopcontacten bevinden.
•
•
•
•
•
Fig. 1.8 Stopcontact met gebruiker
Je merkt dat kennis van de Engelse taal belangrijk is om de gegevens te ontleden op de
toestellen.
12 Deel 1 De elektrische stroomkring

Fig. 1.9a Achterpaneel regelbare voeding
Fig. 1.9b Tekst op achterpaneel
• Hoeveel spanning mag er op de ingang (input) aangesloten worden?
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
• Hoe wordt symbolisch en in letters de spanningssoort voor de ingang voorgesteld?
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
• Hoeveel bedraagt de regelbare spanning op de uitgang (output)?
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
• Hoe wordt symbolisch en in letters de spanningssoort voor de uitgang voorgesteld?
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Merk op dat onze gelijkspanningsvoeding zelf gebruik maakt van een wisselspanningsbron en
aangesloten wordt op 230 V AC.
Geregeld tref je op de daken van woningen en in het verkeer het gebruik van zonnepanelen aan.
Ook bepaalde rekenmachines zijn uitgerust met zonnecellen en maken gebruik van lichtenergie
om spanning op te wekken.
Fig. 1.10 Zonnepanelen op een dak bevestigd
Deel 1
De elektrische stroomkring
13

Gebruikers kunnen ook weerstanden zijn die o.a. gebruikt worden in elektronische
schakelingen.
Symbool weerstand
Foto van weerstanden, soms voorzien van een kleurencode, in fig. 1.11.
Fig 1.11
1.8 Toepassingen
1.8.1 Bouw zelf een doormeetapparaatje met lamp fig. 1.12
Voer deze schakeling uit door middel van een lamp.
• Wat stel je vast bij het doormeten van een schakelaar? Kruis aan.
Fig. 1.12
• Wat stel je vast bij het doormeten van een zekering? Noteer in tabel 1.4.
Lamp brandt niet
Lamp brandt wel
Schakelaar open
Schakelaar gesloten
Tabel 1.4
14 Deel 1 De elektrische stroomkring

Brandt de lamp, dan is de zekering wel/niet in orde.
Brandt de lamp niet, dan is de zekering wel/niet defect.
Om een geluid te verkrijgen bij een doorverbinding kan je de lamp vervangen door een buzzer
zoals in tal van meettoestellen.
• Wat stel je vast bij het doormeten van je roostersteekplaat? Noteer in tabel 1.5.
Lamp brandt niet
Lamp brandt wel
Kruis
Opening
Tabel 1.5
1.8.2 Fietsverlichting
• Hoe schakel je de fietsverlichting (fig. 1.13) aan in de onderstaande afbeelding?
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Fig 1.13 Fietsmagneto
• Welke onderdelen tref je hier aan?
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
• Hoe gebeurt de geleiding tussen de bron en de gebruiker?
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Bij moderne fietsverlichting is de fietsmagneto (fig. 1.14a) rechtstreeks op de naaf aangebracht
en voorziet die enkel de lamp vooraan van stroom door middel van twee draden.
Deel 1
De elektrische stroomkring
15

Fig. 1.14b Achterlicht met LED’s en schakelaar
Fig. 1.14a Fietsmagneto in naaf van voorwiel
Fig. 1.14c Achterlicht zonder deksel
• Welke onderdelen tref je aan in het achterlicht van een dergelijke fiets (fig. 1.14b en c)?
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Op sommige fietsen gebeurt het inschakelen van de fietsverlichting automatisch door een
lichtgevoelige aan-uitschakelaar.
Fietser, laat je zien en maak gebruik van een goed functionerende fietsverlichting.
Bespaar op batterijkosten en draag je steentje bij tot een beter milieu.
1.8.3 Treinleiding
Bij een elektrische trein (fig. 1.15) en tram wordt gebruikgemaakt van slechts één bovengrondse
leiding. De teruggeleiding gebeurt via de spoorstaven of rails.
Fig. 1.15 Trein met één bovengrondse leiding
16 Deel 1 De elektrische stroomkring

Fig. 1.16 Trolleybus met twee bovengrondse leidingen
Een trolleybus daarentegen maakt gebruik van twee bovengrondse leidingen. De rijdraad aan
de voetpadzijde is negatief en de rijdraad aan de ‘straatzijde’ is positief.
Hier wordt dus gebruikgemaakt van een gelijkspanningsvoeding of DC.
Deel 1
De elektrische stroomkring
17

Naam: Nr.: Groep: Klas: Datum:
1.9 Opgaven
Reeks A
1) De . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . is een obstakel voor stroomdoorgang.
2) De verbindingen in een elektrische kring maak je met . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3) Een element in de elektrische kring dat elektrische energie omzet in warmte, licht,
beweging, … noem je . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4) Met welk meettoestel meet je de spanning? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5) Welke spanningssoort heeft een batterij? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6) Welke spanningssoort heeft een stopcontact? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7) Hoe gebeurt de geleiding bij een trein? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Reeks B
1) Los de volgende vragen op aan de hand van het kenplaatje (fig. 1.17b) van de ventilator
(fig. 1.17a).
Fig 1.17a Ventilator
Fig. 1.17b Gegevens op kenplaatje ventilator
• Is deze motor geschikt voor gelijk- of wisselspannning? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
• Op welke spanning mag deze ventilator aangeschakeld worden? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
• Welke polariteit heeft de rode klem? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2) Welke zijn de twee voorwaarden om een gesloten kring te verkrijgen met een gsm-adapter
als belasting die is aangesloten op de viervoudige tafelcontactdoos (fig. 1.18)?
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
18 Deel 1 De elektrische stroomkring

Fig. 1.18 Viervoudige contactdoos met aangesloten gsm-adapter
3) Op welke spanning en spanningssoort kan de
onderstaande mixer (fig. 1.19) aangesloten worden?
• spanning: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
• spanningssoort: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Fig. 1.19 Mixer aangesloten op stopcontact
4) Waarvoor wordt een adapter (fig. 1.20) gebruikt?
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
• Hoeveel mag zijn ingangspanning bedragen?
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
• Wat is de spanningssoort van de ingangsspanning?
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
• Hoeveel bedraagt de uitgangsspanning?
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
• Wat is de spanningssoort van de
Fig. 1.20 Adapter met gegevens
uitgangsspanning? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5) Van welke bron maakt de fietscomputer (fig. 1.21)
gebruik? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Fig 1.21 Fietscomputer
Deel 1
De elektrische stroomkring
19

6) Vervolledig tabel 1.6.
Afbeelding
Symbool
Onderdeel
elektrische kring
Regelbare voeding
Zekeringen
Kabels
Geleiders
Schakelaars
20 Deel 1 De elektrische stroomkring

Afbeelding
Symbool
Onderdeel
elektrische kring
DC-motoren
Weerstanden
Halogeenlamp
Tabel 1.6
Deel 1
De elektrische stroomkring
21

7) Lees aandachtig de onderstaande tekst.
De Elbike is een nieuwe speler op de bromfietsmarkt. In
tegenstelling tot de gangbare bromfietsen (fig. 1.22) wordt
hij niet aangedreven door een benzinemotor, maar door
een schone elektromotor.
De ingenieurs kozen voor een accu met een spanning van
48 Volt. Dat is vier keer hoger dan de accuspanning van
een gebruikelijke auto. De hogere spanning laat echter
een systeem met minder stroomsterkte, dunnere kabels
en minder gewicht toe. Bij de bromfiets wordt een lader
geleverd zodat je de Elbike in elk stopcontact kan opladen.
Optioneel is er ook een zonnelader voorzien.
Fig. 1.22
• Met welk type gebruiker heb je hier te maken? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
• Hoeveel bedraagt de bronspanning? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
• Welk voordeel biedt deze hogere bronspanning? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
• Op welke manieren kan de accu opgeladen worden?
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8) Hoeveel spanning wekt deze zonnecel (fig. 1.23) op? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wat is de spanningssoort? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Fig. 1.23 Zonnecel spanningsmeting
22 Deel 1 De elektrische stroomkring

9) Welke onderdelen van een elektrische kring tref je aan in een MP3-speler (fig. 1.24a en b)?
Fig. 1.24a Voorkant MP3-speler
Fig. 1.24b Open achterkant MP3-speler
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10) Lees aandachtig de onderstaande tekst.
Fig. 1.25 Batterijloze zaklamp
Zoeken naar batterijen voor je zaklamp (fig. 1.25)
is nu echt verleden tijd, met de introductie van de
batterijloze zaklamp van Smart Power: slechts
1 minuut schudden zorgt voor een krachtige
lichtbundel gedurende minimaal 2 uur. Je hoeft
je vanaf nu geen zorgen meer te maken om een
zaklamp die het misschien niet doet doordat de
batterijen leeg zijn. Omdat gebruik wordt gemaakt
van een nieuwe techniek waarbij de lamp door
schudden energie opwekt, bespaart iedere
gebruiker 100 procent op batterijkosten.
• Waar wordt de energie bij deze lamp opgewekt?
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11) Leg het verschil uit tussen een gesloten en een open stroomkring.
• Gesloten stroomkring:
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
• Open stroomkring:
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Deel 1
De elektrische stroomkring
23

Reeks C
1a) Gegeven een schakeling (fig. 1.26a) met een gelijkspanningsbron, een zekering, een open
schakelaar, een gebruiker en twee voltmeters.
X1
+
-
V1
12V
In het schema stelt dit symbool een ideale gelijkspanningsbron voor.
Hierbij is de spanning U constant.
Het symbool van de lamp is hier anders voorgesteld zodat je bij simulatie het
doorsmelten (fig. 1.26f) van de gloeidraad kan opmerken.
12V_10W
J1
U1
2
1_AMP
Key = A
U2
DC 10MΩ
+
-
12.000 V
+
V1
12V
-
X1
12V_10W
+
-
0.000 V
U3
DC 10MΩ
4
Fig. 1.26a
Wat stel je vast? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1b) Sluit de schakelaar (fig. 1.26b).
U1
1_AMP
J1
Key = A
2
U2
DC 10MΩ
+
-
12.000 V
+
V1
12V
-
X1
12V_10W
+
-
11.999 V
U3
DC 10MΩ
4
Fig. 1.26b
Wat stel je vast? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
24 Deel 1 De elektrische stroomkring Experimentele versie schooljaar 2008-2009

1c) In de volgende schakeling (fig. 1.26c) vervang je de gelijkspanningsbron door een wisselspanningsbron.
Verander eveneens de spanningssoort op de meettoestellen.
V1
12Vrms
50 Hz
0°
Dit symbool stelt een ideale wisselspanningsbron voor met een effectieve spanningswaarde
(Vrms) van 12 V en een frequentie van 50 Hz.
U1
1_AMP
J1
Key = A
2
U2
AC 10MΩ
+
-
11.996 V
V1
12Vrms
50 Hz
0°
X1
12V_10W
+
-
11.996 V
U3
DC 10MΩ
4
Fig. 1.26c
Wat stel je vast? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1d) In de volgende schakeling (fig. 1.26d) vervang je de lamp van 12V/10W door een lamp van
5 V/25W. Dit noem je een grotere gebruiker. Het vermogen, uitgedrukt in W, komt in deel
5 aan bod.
3 U1
1_AMP
1
J1
Key = A
U2
AC 10MΩ
+
-
11.996 V
V1
12Vrms
50 Hz
0°
X1
12V_25W
+
-
11.996 V
U3
DC 10MΩ
Fig. 1.26d
Na enkele seconden gebeurt het volgende in de schakeling!
Deel 1
De elektrische stroomkring
25

3 1 U1
1_AMP
J1
Key = A
U2
AC 10MΩ
+
-
12.000 V
V1
12Vrms
50 Hz
0°
X1
12V_25W
+
-
0.069n V
U3
DC 10MΩ
Fig. 1.26e
De spanning over de lamp is 0 V geworden. In de simulatiemeting wordt echter een
zeer kleine waarde aangeduid, namelijk: 0,069 nV of 0,069 . 10 -9 V. Deze waarde is
te verwaarlozen.
Wat kan je afleiden uit de figuren d en e?
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Als de spanning over de lamp verdwenen is, waar staat dan de spanning over?
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1e) In de volgende schakeling (fig. 1.26f) vervang je de lamp van 12 V/25 W door een lamp
van 5 V/ 1W.
U1
1_AMP
J1
Key = A
U2
AC 10MΩ
+
-
12.000 V
V1
12Vrms
50 Hz
0°
X1
5V_1W
+
-
12.000 V
U3
DC 10MΩ
Fig. 1.26f
Wat stel je vast? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
• De opstellingen van reeks C los je eerst theoretisch op. Daarna kan je als zelfcontrole
de simulatiemeting uitvoeren (bijvoorbeeld in Multisim).
• Met simulatie kan je op een vlugge en overzichtelijke manier componenten en meettoestellen
in een meetopstelling opbouwen en metingen verrichten op je pc.
• Een gratis testversie van Multisim kan je downloaden op www.ni.com of
www.electronicsworkbench.com.
26 Deel 1 De elektrische stroomkring

1.10 Te onthouden
Open stroomkring
Schakelaar is open.
Er is geen verbinding.
In de kring vloeit geen stroom.
De bron wordt niet belast.
Gloeidraadje van de lamp kan wel stuk zijn.
Gesloten stroomkring
Schakelaar is gesloten.
Er is wel verbinding.
In de kring vloeit wel stroom.
De bron wordt wel belast.
Gloeidraadje van de lamp kan niet stuk zijn.
Tabel 1.7
• Om een stroom in een elektrische kring te verkrijgen moet aan twee voorwaarden voldaan
worden:
1 Een elektrisch gesloten stroomkring.
2 Er moet een batterij of bron aanwezig zijn die de elektronen rond stuwt.
• Bij een auto is het meestal de negatieve klem van de accumulator (accu) die verbonden is
met het frame of de massa (fig. 1.27).
De tweede klem is verbonden met één draad via schakelaars naar de verschillende gebruikers.
+
-
Hoorn
Fig. 1.27 Elektrische kring auto
Symbool voor frame of massa
Deel 1
De elektrische stroomkring
27

• Bij antieke fietsen is één klem van de fietsmagneto of alternator vastverbonden met
het frame of massa. De tweede geleider vertrekt met slechts één draad van de fietsmagneto
naar de gebruikers. De spanning die opgewekt wordt, is een wisselspanning of AC.
Moderne fietsen vertrekken daarentegen met twee draden vanuit de fietsmagneto (fig. 1.28a
en b).
Fig. 1.28a Fietsmagneto in naaf
Fig. 1.28b Fietsmagneto met twee draden
Benaming Elektrische kring Symbool
Energieleverancier
Draad
Energiegebruiker
Beveiliging
BRON
Verbinding
Weerstand
Zekering
Tabel 1.8
• De onderdelen van een stroomkring zijn:
––
Een bron die de stuwkracht in stand houdt op haar klemmen. De stuwkracht of spanning
is de oorzaak. Het gevolg daarvan is een stroom in een gesloten stroomkring.
––
De elektrische stroom in een lamp wordt bijvoorbeeld omgezet in licht. Dit noemt men
een gebruiker. De elektrische stroom kan eveneens omgezet worden in een beweging
door middel van een motor. Deze motor noem je eveneens een gebruiker.
––
Verbindingsdraden zorgen ervoor dat de plusklem via een gebruiker doorverbonden
wordt naar de minklem van de bron. Indien dit rechtstreeks gebeurt zonder gebruiker
heb je een kortsluiting.
––
Het onderdeel dat ervoor zorgt dat de keten geopend en gesloten kan worden, noem je
een schakelaar.
––
Een stroomkring kan beveiligd worden door middel van een zekering.
• Spanning wordt gemeten met een voltmeter.
28 Deel 1 De elektrische stroomkring

Een aantal symbolen samengevat in tabel 1.9.
Onderwerp Symbool Omschrijving
+
Ideale kringelementen
Ideale spanningsbron
-
Batterijen en accumulatoren
Accumulatoren- of
cellenbatterij
Batterijen en accumulatoren
Galvanisch element of
batterij
Passieve componenten:
weerstanden
Voorkeursvorm
Andere vorm
Weerstand, algemeen
symbool
Tabel 1.9
Deel 1
De elektrische stroomkring
29