Uitzuigen bovenste luchtwegen bij kinderen tot 12 ... - UMC Utrecht

Handelingsschema
Uitzuigen van de bovenste luchtwegen via een tracheacanule bij
kinderen tot 12 jaar
Categorie: Voorbehouden handeling
Voor:
Naam: ............................................................................................
Geboortedatum: ............................................................................
LET OP:
Om dit handelingsschema uit te kunnen voeren, moeten de
volgende handelingsschema’s doorlopen zijn
1. ‘Het wisselen van een canule met/zonder cuff bij kinderen
tot 12 jaar’
2. ‘Druppelen en balloneren via een tracheacanule bij
kinderen tot 12 jaar’
3. ‘Gereedmaken en controleren van de uitzuigapparatuur bij
kinderen tot 12 jaar’
4. ‘Aansluiten en afsluiten van invasieve beademing’
Begripsomschrijving Zie index ‘Begripsomschrijvingen handelingsschema’s en
handleidingen’; canule; cuff; fingertip; handbeademingsballon;
zuigverbindingsslang, zuigkatheter; uitzuigapparatuur.
Doel
het verwijderen van slijm uit de bovenste luchtwegen
als onderdeel van de behandeling ‘druppelen, balloneren en
uitzuigen’
als onderdeel van de behandeling ‘ontcuffen van een
canule met cuff’
Benodigdheden handalcohol voor handdesinfectie
gelaatsbescherming
beschermingsschort
elektrische uitzuigapparatuur of uitzuigkoffer, inclusief pot
en zuigverbindingsslang
zuigkatheter(s), de maat van de katheter is volgens
voorschrift CTB
kraanwater om zuigverbindingsslang mee door te spoelen
niet-steriele handschoenen
handbeademingsballon met swivelconnector
afvalbakje
Werkwijze
1. was of desinfecteer de handen en trek de niet-steriele
handschoenen aan en eventueel een beschermingsschort,
gelaatsbescherming.

2. informeer de patiënt
3. vraag of help de patiënt in de gewenste houding te gaan
liggen; of positioneer de patiënt zoals nodig
4. controleer of de uitzuigapparatuur werkt (zie
handelingsschema: ‘Gereedmaken en controleren van de
uitzuigapparatuur voor kinderen tot 12 jaar’)
5. open de verpakking van de zuigkatheter alleen aan de
bovenkant en laat de zuigkatheter nog in de verpakking
zitten
6. verbind de steriele zuigkatheter met de
zuigverbindingsslang van de uitzuigapparatuur (met open
fingertip)
7. open de tracheacanule door:
de swivel los te maken van de canule (zie
handelingsschema ‘Aansluiten en afsluiten van invasieve
beademing’) of
de gesloten binnencanule te verwijderen, of
het spreekklepje te verwijderen, of
het dopje te verwijderen
de kunstneus te verwijderen
8. haal de zuigkatheter nu uit de verpakking. Het deel van de
katheter dat in de luchtweg wordt ingebracht, mag NIET
met de handschoenen worden aangeraakt
9. breng de zuigkatheter niet zuigend in (houd hierbij de
opening van de fingertip volledig vrij). Uitzuigkatheter
inbrengen tot en met de lengte van de canule + 0,5 cm.
10. na terugtrekken van de zuigkatheter wordt met de duim van
de andere hand de opening in de fingertip afgesloten.
Hierdoor wordt zuigkracht ontwikkeld
11. trek de zuigkatheter langzaam, tussen duim en
middelvinger rollend in beweging houdend, al zuigend
terug. De uitzuigprocedure mag niet langer dan 5 seconden
duren
12. bekijk hoe het slijm er uitziet (hoeveelheid, kleur,
samenstelling) en informeer de patiënt en/of ouders
hierover
13. let op de reactie van de patiënt (bijvoorbeeld
kortademigheid) en sluit de beademing zo nodig weer aan
(zie handelingsschema ‘Aansluiten en afsluiten van
invasieve beademing’)
14. herhaal zo nodig stap 9 t/m 11; hiervoor hoeft geen nieuwe
zuigkatheter te worden gebruikt tenzij de tip van de katheter
in contact is geraakt met iets buiten de tracheacanule of als
de katheter aan de buitenkant zichtbaar verontreinigd is
15. sluit de tracheacanule door:
de beademingsmachine aan te sluiten (zie
handelingsschema ‘Aansluiten en afsluiten van
invasieve beademing’) of
de gesloten binnencanule weer in te brengen in de
buitencanule, of
2

Complicaties
het spreekklepje weer aan te brengen, of
het dopje weer aan te brengen
de kunstneus weer aan te brengen
16. koppel de zuigkatheter los van de fingertip
17. gooi de zuigkatheter weg
18. zuig de fingertip en zuigverbindingsslang door met water
gedurende enkele seconden zodat zichtbaar slijm
verdwenen is
19. trek de handschoenen uit
20. zet de elektrische uitzuigapparatuur uit
21. ruim de gebruikte materialen op en was of desinfecteer de
handen
let op: de trachea heeft gevoelig en kwetsbaar slijmvlies, dat
kan reageren op prikkels van buitenaf en binnenuit
1. kortademigheid door nauwer worden van de luchtpijp en
luchtwegvertakkingen tijdens het uitzuigen
Oplossing: aansluiting van beademingsmachine. Als de
kortademigheid blijft bestaan, waarschuw de dienstdoende
arts (huisarts, arts in instelling (verpleeghuis, ziekenhuis))
2. kortademigheid door zuurstofgebrek of te lange
onderbreking van de beademing; ook herkenbaar door
verandering van kleur (grauw)
Oplossing: aansluiting van de beademingsmachine;
hierdoor verdwijnt de kortademigheid vrijwel direct en wordt
de kleur weer normaal
3. het uitgezogen slijm is vermengd met bloed door:
vastzuigen van de zuigkatheter aan het slijmvlies van de
luchtpijp of luchtpijpvertakking(en) door
- zuigend inbrengen van de katheter
- te diep inbrengen of
- inbrengen van de zuigkatheter door een naar voren
gekantelde tracheacanule
Alle drie kunnen een beschadiging van het slijmvlies
veroorzaken
Oplossing: nooit zuigend de zuigkatheter inbrengen en
nooit ‘geweld’ gebruiken bij inbrengen van de zuigkatheter.
Als de tracheacanule ‘naar beneden hangt’, herstel dan
eerst de normale positie alvorens te beginnen met het
uitzuigen (dit kan een hoestprikkel veroorzaken)
luchtweginfectie. Vaak zijn er ook andere verschijnselen,
zoals koorts, kortademigheid, vies luchtwegslijm, méér
luchtwegslijm, hoestprikkels
Oplossing: extra druppelen en balloneren; waarschuw
de dienstdoend arts
Neem contact op met het CTB als bij een volgende
uitzuigbeurt opnieuw bloederig slijm wordt uitgezogen
4. verstoringen van hartritme waardoor de patiënt een lage
bloeddruk kan krijgen of kan wegraken
3

Aandachtspunten
Oplossing: stop direct met het uitzuigen; sluit -indien
aanwezig- de beademingsmachine aan en leg de patiënt in
een horizontale houding, indien mogelijk. Waarschuw de
dienstdoend arts (huisarts, arts in instelling (verpleeghuis,
ziekenhuis))
‣ bij kinderen tot 12 jaar wordt tot en met de lengte van de
canule + 0,5 cm uitgezogen. Indien er een indicatie is tot
diep uitzuigen, dient altijd overleg gevoerd te worden met
een kinderarts/CTB-arts
‣ de zuigkatheters zijn steriel verpakt: zorg dat de katheter bij
het uit de verpakking halen niet tegen iets aan stoot en raak
het uiteinde niet aan
‣ de lengtemaat van de canule is een hulpmiddel om te
bepalen hoever de katheter geïntroduceerd moet/kan
worden
‣ het is belangrijk om tijdens het uitzuigen te voorkómen dat
de zuigkatheter zich vastzuigt aan het slijmvlies van de
wand van de luchtpijp. Breng daarom de slang niet
zuigend in (stap 9)
‣ pas nadat de fingertip gesloten is met de duim van de ‘niet
zuigende hand’ ontstaat een onderdruk in de zuigkatheter
en begint deze te zuigen. Het is belangrijk ervoor te zorgen
dat de zuigkatheter in beweging gehouden wordt door te
rollen tussen duim en wijsvinger van de ‘zuigende hand’
voordat de fingertip wordt gesloten
‣ als de zuigkatheter na één uitzuigbeurt vol zit met taai slijm,
vervang deze dan wél als een tweede keer moet worden
uitgezogen
‣ bij herhaald voorkomende saturatiedalingen: overleg met
de kinderarts of CTB-arts
‣ als tijdens het inbrengen van de zuigkatheter al na een paar
centimeter weerstand wordt gevoeld, loopt de zuigkatheter
waarschijnlijk vast in de canule. Breng de katheter nooit
met kracht verder in om beschadiging van het slijmvlies en
de wand van de luchtpijp te voorkómen
Mogelijke oorzaken:
de binnencanule -indien aanwezig- dreigt verstopt te
raken (vaak zijn er hogedruk- of laagvolume alarmen
tijdens beademing). Verwijder de binnencanule, zuig
opnieuw uit en let op aangeplakt slijm in de binnencanule.
Maak -indien aanwezig- de binnencanule schoon en
plaats een schone (droge) binnencanule terug (zie
handelingsschema ‘Het wisselen van een canule met cuff
bij kinderen tot 12 jaar’)
indien er geen binnencanule is, verwijder dan de gehele
canule en vervang deze (zie handelingsschema ‘Het
wisselen van een canule met/zonder cuff bij kinderen tot
12 jaar’). Na verwijdering van de buitencanule kan zo
nodig rechtstreeks via het tracheostoma worden
uitgezogen
4

de canule kantelt naar voren en beneden en ligt met het
inwendige uiteinde tegen de achterwand van de luchtpijp
aan waardoor de zuigkatheter vastloopt tegen de
achterwand van de luchtpijp. Lichte, naar boven gerichte
druk (richting kin) op het uitwendige deel van de canule
kan de positie verbeteren en uitzuigen mogelijk maken.
Vaak is hiervoor een tweede hulpverlener nodig
Literatuur
Werkgroep Infectiepreventie. Onderdeel Verpleeghuis woon- en thuiszorg;
handhygiëne. Vastgesteld: maart 2004; Revisie: maart 2009, bldz. 3-8
Kenmerken
Afdeling: Centrum voor Thuisbeademing, UMC Utrecht
Datum publicatie: 5 juli 2013
Datum revisie: 1 jaar na datum publicatie
Versienr.: 1
Status: gepubliceerd (geldig)
Evidence based / Consensus / Best practice: Best practice
Auteurs: J.D. Dammers, IC-verpleegkundige; E.J.A. Westermann, internist-intensivist
Medebeoordelaars: M.A. Gaytant, M.J. Kampelmacher, L.P. Verweij-van den Oudenrijn
Eindverantwoordelijke: P.F. Immerzeel
Documentbeheerder: M. Köller
5