26.03.2014 Views

KRING VOOR PSYCHOANALYSE van de New Lacanian School ...

KRING VOOR PSYCHOANALYSE van de New Lacanian School ...

KRING VOOR PSYCHOANALYSE van de New Lacanian School ...

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

<strong>KRING</strong> <strong>VOOR</strong> <strong>PSYCHOANALYSE</strong><br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>New</strong> <strong>Lacanian</strong> <strong>School</strong><br />

PROGRAMMA 2010-2011<br />

1<br />

www.kring-nls.org


<strong>VOOR</strong>STELLING VAN DE <strong>KRING</strong> EN ZIJN PROGRAMMA<br />

lacaniaanse oriëntatie <strong>van</strong> <strong>de</strong> Kring<br />

In oktober 2002 werd <strong>de</strong> Kring voor Psychoanalyse <strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>New</strong> <strong>Lacanian</strong><br />

<strong>School</strong> gesticht. De Kring staat niet op zich, maar is in<strong>de</strong>rdaad geaffilieerd<br />

bij <strong>de</strong> <strong>New</strong> <strong>Lacanian</strong> <strong>School</strong> (NLS). De NLS werd in 2003 gesticht<br />

door Jacques-Alain Miller, als <strong>de</strong>el <strong>van</strong> <strong>de</strong> World Association of Psychoanalysis<br />

(WAP). Doelstelling <strong>van</strong> <strong>de</strong> Kring is <strong>de</strong> verwezenlijking <strong>van</strong> <strong>de</strong> doelstellingen<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> WAP en <strong>de</strong> NLS in Vlaan<strong>de</strong>ren en Ne<strong>de</strong>rland, zijn<strong>de</strong> "<strong>de</strong><br />

bevor<strong>de</strong>ring <strong>van</strong> <strong>de</strong> uitwerking en <strong>de</strong> overdracht <strong>van</strong> <strong>de</strong> psychoanalyse", en<br />

"het scheppen <strong>van</strong> werkverban<strong>de</strong>n met an<strong>de</strong>re geaffilieer<strong>de</strong> verenigingen<br />

en Scholen in Europa". Zo staat het in <strong>de</strong> statuten <strong>van</strong> <strong>de</strong> VZW, neergelegd<br />

op 4 februari 2005. Maar wat betekent dit in <strong>de</strong> praktijk?<br />

"Uitwerking en overdracht <strong>van</strong> <strong>de</strong> psychoanalyse" is een doelstelling die <strong>de</strong><br />

Kring niet toelaat om zich te beperken tot Freud en/of Lacans verschillen<strong>de</strong><br />

bewegingen <strong>van</strong> terugkeer tot Freud. Bei<strong>de</strong> blijven uiteraard voor <strong>de</strong><br />

Kring fundamenteel. Maar daarnaast heeft <strong>de</strong> Kring ook oog voor <strong>de</strong> laatste<br />

perio<strong>de</strong> in Lacans on<strong>de</strong>rwijs, waarin hij radicaal zijn eigen weg zoekt,<br />

soms ook aan gene zij<strong>de</strong> <strong>van</strong> Freud. Deze zogenaam<strong>de</strong> 'laatste Lacan'<br />

heeft <strong>de</strong> reputatie zeer esoterisch te zijn, <strong>de</strong> topologie (<strong>van</strong> <strong>de</strong> borromeische<br />

knoop) is daar naar buiten toe emblematisch voor gewor<strong>de</strong>n. De Kring<br />

wil nu ook <strong>de</strong>ze Lacan toegankelijker maken voor een bre<strong>de</strong>r publiek. In<br />

het spoor <strong>van</strong> Jacques-Alain Millers lacaniaanse oriëntatie wil <strong>de</strong> Kring bij<br />

<strong>de</strong> laatste Lacan vooreerst <strong>de</strong> logica, of <strong>de</strong> topologie <strong>van</strong> het spreekwezen<br />

(parlêtre) blootleggen.<br />

In het verleng<strong>de</strong> daar<strong>van</strong> wil <strong>de</strong> Kring exploreren welke gevolgtrekkingen<br />

zich daaruit opdringen voor <strong>de</strong> he<strong>de</strong>ndaagse kliniek en voor <strong>de</strong> vorming <strong>van</strong><br />

<strong>de</strong> psychoanalyticus. De laatste Lacan maakt immers zowel een begin <strong>van</strong><br />

psychoanalytische behan<strong>de</strong>ling <strong>van</strong> <strong>de</strong> psychosen ('toegepaste psychoanalyse')<br />

als een echt ein<strong>de</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> psychoanalytische kuur <strong>van</strong> <strong>de</strong> neurosen<br />

(als basisvoorwaar<strong>de</strong> om psychoanalyticus te kunnen wor<strong>de</strong>n, via <strong>de</strong> procedure<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> passe) <strong>de</strong>nkbaar.<br />

Tenslotte kan die lacaniaanse oriëntatie ook toelaten om <strong>de</strong> impasses <strong>van</strong><br />

<strong>de</strong> he<strong>de</strong>ndaagse cultuur op een oorspronkelijke wijze te belichten.<br />

Wie zich nu niet waagt in het laatste, topologische knooppunt in Lacans<br />

parcours, en dus blijft flaneren op <strong>de</strong> bre<strong>de</strong> lanen <strong>van</strong> <strong>de</strong> eerste Lacan,<br />

3


iskeert op zijn beurt elk contact met <strong>de</strong> essentie <strong>van</strong> Lacan én meteen<br />

ook met het reële <strong>van</strong> <strong>de</strong> actuele kliniek te verliezen.<br />

klinische logica <strong>van</strong> <strong>de</strong> programma's <strong>van</strong> <strong>de</strong> Kring<br />

De Kring maakt <strong>de</strong>el uit <strong>van</strong> <strong>de</strong> NLS en <strong>de</strong> WAP, en dus laat hij zich in zijn<br />

"uitwerking en overdracht <strong>van</strong> <strong>de</strong> psychoanalyse" lei<strong>de</strong>n door Jacques-Alain<br />

Millers 'lacaniaanse oriëntatie'. Ie<strong>de</strong>r jaar stelt <strong>de</strong> Kring een programma<br />

op rond een thema dat op dat moment actueel is binnen <strong>de</strong>ze lacaniaanse<br />

oriëntatie.<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

In 2004-2005 had<strong>de</strong>n we het over Lacans overschrijding <strong>van</strong> Freuds<br />

angsttheorie (naar aanleiding <strong>van</strong> <strong>de</strong> verschijning <strong>van</strong> Lacans Seminarie<br />

X (1962-1963), over <strong>de</strong> angst), over het on<strong>de</strong>rscheid tussen <strong>de</strong> overschrijding<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> angst in een analyse en <strong>de</strong> noodzaak, soms, om te ontangsten<br />

tenein<strong>de</strong> een analyse mogelijk te maken. Dit in een tijd waarin<br />

het onbehagen in <strong>de</strong> cultuur steeds meer <strong>de</strong> connotatie <strong>van</strong> paniek<br />

krijgt.<br />

In 2005-2006 volg<strong>de</strong>n we (naar aanleiding <strong>van</strong> <strong>de</strong> verschijning <strong>van</strong> Seminarie<br />

XXIII (1975-1976) over het sinthoom) Lacans her<strong>de</strong>finiëring<br />

<strong>van</strong> het symptoom als sinthoom (sinthome) – sinthoom dat in <strong>de</strong> topologische<br />

bena<strong>de</strong>ring <strong>van</strong> het spreekwezen (parlêtre) <strong>de</strong> functie toekomt<br />

die voorheen, in <strong>de</strong> structuralistische bena<strong>de</strong>ring <strong>van</strong> het subject, toekwam<br />

aan <strong>de</strong> Naam-<strong>van</strong>-<strong>de</strong>-Va<strong>de</strong>r. Dit in een tijd waarin eenie<strong>de</strong>r het<br />

recht op een eigen genotswijze opeist.<br />

In 2006-2007 gingen we <strong>de</strong> confrontatie aan met <strong>de</strong> moeilijkhe<strong>de</strong>n bij<br />

<strong>de</strong> installatie en hantering <strong>van</strong> <strong>de</strong> overdracht bij het begin <strong>van</strong> een psychoanalytische<br />

kuur, in een tijd <strong>van</strong> geestdo<strong>de</strong>n<strong>de</strong> psychologische vragenlijsten<br />

rond gedragsstoornissen en compleet overspannen verwachtingen<br />

in <strong>de</strong> neurobiologie, die <strong>de</strong> psychoanalyse zo goed als geen weten<br />

meer toedicht.<br />

In 2007-2008 probeer<strong>de</strong>n we, in een tijd <strong>van</strong> beeldcultuur en medicalisering,<br />

<strong>de</strong> aanwezigheid <strong>van</strong> het lichaam in het discours <strong>van</strong> <strong>de</strong> analysant<br />

in rekening te brengen. Om <strong>de</strong> ingewikkel<strong>de</strong> verhouding <strong>van</strong> het lichaam<br />

en zijn objecten in <strong>de</strong> he<strong>de</strong>ndaagse kliniek te bena<strong>de</strong>ren, lieten<br />

we ons lei<strong>de</strong>n door het vier<strong>de</strong> <strong>de</strong>el <strong>van</strong> het Xe Seminarie <strong>van</strong> Lacan over<br />

<strong>de</strong> angst (1962-1963) waar <strong>de</strong> vijf vormen <strong>van</strong> het object wor<strong>de</strong>n ontcijferd<br />

als een brok <strong>van</strong> het lichaam. Nieuw was dat hiervoor gebruik<br />

werd gemaakt <strong>van</strong> een beknopte bibliografie als oriëntatie voor het<br />

werk.<br />

4


In 2008-2009 stond <strong>de</strong> lacaniaanse interpretatie op het programma.<br />

Het laatste on<strong>de</strong>rwijs <strong>van</strong> Lacan heeft implicaties voor <strong>de</strong> interpretatie<br />

in <strong>de</strong> kuur, die niet zozeer het produceren <strong>van</strong> betekenis dan wel het<br />

opduiken <strong>van</strong> een genotsevenement, <strong>van</strong> het reële viseert. We on<strong>de</strong>rzochten<br />

<strong>de</strong> specificiteit <strong>van</strong> <strong>de</strong> lacaniaanse interpretatie en zijn effecten<br />

op <strong>de</strong> symptomen, het genot en <strong>de</strong> sociale band. Dit in een tijd waar<br />

<strong>de</strong>subjectivering en evaluatie hand in hand gaan.<br />

In 2009-2010 on<strong>de</strong>rzochten we <strong>de</strong> actualiteit <strong>van</strong> nieuwe „sinthomatische‟<br />

oplossingen die dochter, moe<strong>de</strong>r en vrouw vin<strong>de</strong>n in een tijdperk<br />

waarin <strong>de</strong> klassieke oplossingen on<strong>de</strong>r het register <strong>van</strong> <strong>de</strong> Naam-<strong>van</strong><strong>de</strong>-Va<strong>de</strong>r<br />

aan het wankelen gaan. De bijdrage <strong>van</strong> Lacan tot het <strong>de</strong>bat<br />

rond <strong>de</strong> vrouwelijkheid plaatst hem aan gene zij<strong>de</strong> <strong>van</strong> Freud, en maakt<br />

<strong>de</strong>nkbaar hoe een vrouw zich, als „wezen‟ dat noch een betekenaarsnoch<br />

een libidineuze essentie heeft, voorbij <strong>de</strong> fallische logica, als<br />

vrouw kan situeren.<br />

<br />

In 2010-2011 willen we rekenschap afleggen <strong>van</strong> <strong>de</strong> werkzaamheid <strong>van</strong><br />

<strong>de</strong> psychoanalyse. We zullen, vertrekkend <strong>van</strong> wat <strong>de</strong> dagelijkse praktijk<br />

ons leert, aantonen hoe <strong>de</strong> twee freudiaanse “pijlers” <strong>van</strong> <strong>de</strong> psychoanalyse<br />

–onbewuste en seksualiteit- die door Lacan vertaald wer<strong>de</strong>n<br />

naar <strong>de</strong> vier “fundamentele concepten” waarop haar praxis rust –<br />

onbewuste, herhaling, overdracht, pulsie- een onherleidbare tegenwerping<br />

vormen op <strong>de</strong> geest <strong>van</strong> <strong>de</strong> veralgemeen<strong>de</strong> evaluatie en objectivering<br />

die <strong>de</strong> fundamentele i<strong>de</strong>ologie <strong>van</strong> onze tijd uitmaakt. We kunnen<br />

daarbij niet omheen <strong>de</strong> vraag naar <strong>de</strong> voorwaar<strong>de</strong>n <strong>van</strong> <strong>de</strong> analytische<br />

operatie, namelijk het verlangen <strong>van</strong> <strong>de</strong> analyticus in zijn onmogelijk te<br />

protocolleren act.<br />

werkvormen en -verban<strong>de</strong>n <strong>van</strong> <strong>de</strong> Kring<br />

Zijn programma's probeert <strong>de</strong> Kring waar te maken door "werkverban<strong>de</strong>n<br />

te scheppen" rond het thema dat op dat moment aan <strong>de</strong> or<strong>de</strong> is binnen <strong>de</strong><br />

lacaniaanse oriëntatie. De Kring werkt dus samen met an<strong>de</strong>re NLS-groepen<br />

en an<strong>de</strong>re WAP-scholen, maar ook met al wie getuigt <strong>van</strong> een bewogenheid<br />

door en voor <strong>de</strong> psychoanalyse.<br />

Een basisinstrument daarbij is het NLS-kartel. Kartels zijn kleine werkgroepen<br />

waarin vier tot vijf mensen veron<strong>de</strong>rsteld wor<strong>de</strong>n elk een eigen<br />

eindproduct na te streven, dat liefst verband houdt met het thema <strong>van</strong><br />

het jaarprogramma. Het werkjaar <strong>van</strong> <strong>de</strong> Kring wordt traditioneel afgesloten<br />

met een Interkarteldag waarin verschillen<strong>de</strong> producten door le<strong>de</strong>n <strong>van</strong><br />

<strong>de</strong> kartels wor<strong>de</strong>n gepresenteerd. Kartels wor<strong>de</strong>n niet alleen lokaal ge-<br />

5


vormd, maar ook overheen <strong>de</strong> grenzen <strong>van</strong> <strong>de</strong> verschillen<strong>de</strong> groepen. De<br />

kartelverantwoor<strong>de</strong>lijke <strong>van</strong> het uitvoerend comité <strong>van</strong> <strong>de</strong> NLS coördineert<br />

een digitaal interkartel.<br />

De ruggengraat <strong>van</strong> <strong>de</strong> samenwerking bestaat uit drie NLS-Weekends, een<br />

initiatief <strong>van</strong> Alexandre Stevens, voormalig NLS-voorzitter. In wat on<strong>de</strong>rtussen<br />

een klassieke triptiek is gewor<strong>de</strong>n, geeft een collega uit een an<strong>de</strong>re<br />

NLS-groep of WAP-<strong>School</strong> op zaterdag een theoretische uiteenzetting<br />

rond het jaarthema en leidt hij/zij een klinische gevalsbespreking. Op<br />

zondagmorgen participeert hij/zij in een conversatie. Voor 2010-2011 vertrekken<br />

we <strong>van</strong>uit een voor <strong>de</strong> Kring onuitgegeven formule. Op zondagvoormiddag<br />

zullen <strong>de</strong> conversaties gericht zijn op het vijf<strong>de</strong> Congres <strong>van</strong><br />

PIPOL (Programme International <strong>de</strong> Psychanalyse Appliquée d‟Orientation<br />

Lacanienne), dat op 2 en 3 juli 2011 te Brussel zal doorgaan, on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> titel<br />

“Bestaat <strong>de</strong> Geestelijke Gezondheid?”. Drie kartels, samengesteld uit le<strong>de</strong>n<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> Kring, zullen elk twee producten <strong>van</strong> hun kartelwerking rond dit<br />

thema presenteren om <strong>de</strong> conversatie, geleid door <strong>de</strong> gastspreker, in te<br />

lei<strong>de</strong>n. De jongste le<strong>de</strong>n nemen daarin, als plus-un‟s, het voortouw.<br />

Op initiatief <strong>van</strong> <strong>de</strong> vorige NLS-voorzitter, Gil Caroz, werd <strong>van</strong>af 2006-<br />

2007 ook een nieuw project, Verknopingen (Nouages), in het programma<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> Kring geïntegreerd. Net zoals <strong>de</strong> vier vorige jaren zal dit seminarie<br />

ook dit jaar weer <strong>de</strong>el uitmaken <strong>van</strong> <strong>de</strong> wetenschappelijke voorbereiding<br />

<strong>van</strong> het volgen<strong>de</strong> NLS-congres (Lon<strong>de</strong>n, 2-3 april 2011). In dat project,<br />

presenteren een NLS-lid <strong>van</strong> <strong>de</strong> Kring, een NLS-lid uit een an<strong>de</strong>re NLSgroep<br />

én een vertegenwoordiger <strong>van</strong> het Uitvoerend Comité <strong>van</strong> <strong>de</strong> NLS elk<br />

een werkstuk, waar<strong>van</strong> twee met klinische inslag. Het <strong>de</strong>bat wordt geanimeerd<br />

door <strong>de</strong> voorzitter <strong>van</strong> <strong>de</strong> Kring. Het verslag wordt achteraf ter<br />

beschikking gesteld <strong>van</strong> <strong>de</strong> an<strong>de</strong>re NLS-groepen.<br />

Zelf organiseert <strong>de</strong> Kring een Theoretisch Seminarie rond Lacans on<strong>de</strong>rwijs<br />

en een Klinisch Seminarie met gevalsbesprekingen in <strong>de</strong> toegepaste<br />

psychoanalyse. Het thema <strong>van</strong> bei<strong>de</strong> seminaries ligt in <strong>de</strong> lijn <strong>van</strong> dat <strong>van</strong><br />

<strong>de</strong> lacaniaanse oriëntatie. Se<strong>de</strong>rt 2005-2006 organiseert <strong>de</strong> Kring ook gevalspresentaties<br />

met nabespreking.<br />

Ie<strong>de</strong>r jaar culmineren al <strong>de</strong>ze vormen <strong>van</strong> samenwerking in een ontmoeting<br />

<strong>van</strong> alle geledingen <strong>van</strong> <strong>de</strong> NLS tij<strong>de</strong>ns een internationaal congres.<br />

<br />

Het eerste congres, tevens het stichtingscongres <strong>van</strong> <strong>de</strong> NLS, greep<br />

plaats in 2003, in Brugge, en was gewijd aan <strong>de</strong> indicaties en resultaten<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> 'toegepaste' psychoanalyse.<br />

6


In 2004 was <strong>de</strong> NLS te gast in Genève, om <strong>van</strong> gedachten te wisselen<br />

rond hoe er he<strong>de</strong>n allemaal 'gebruik' valt te maken <strong>van</strong> een psychoanalyticus.<br />

In Lon<strong>de</strong>n probeer<strong>de</strong>n we in 2005 het verschil te maken tussen 'ontangsting'<br />

en 'overschrijding' <strong>van</strong> <strong>de</strong> angst.<br />

In 2006 exploreer<strong>de</strong>n we in Tel Aviv <strong>de</strong> veran<strong>de</strong>ren<strong>de</strong> gedaanten <strong>van</strong><br />

'het va<strong>de</strong>rschap' in <strong>de</strong> he<strong>de</strong>ndaagse kliniek.<br />

In 2007 was Athene het toneel voor een bezinning rond <strong>de</strong> "Installatie<br />

en hantering <strong>van</strong> <strong>de</strong> overdracht in <strong>de</strong> Psychoanalyse <strong>van</strong> <strong>van</strong>daag".<br />

In 2008 probeer<strong>de</strong>n we wijzer te wor<strong>de</strong>n uit <strong>de</strong> ingewikkel<strong>de</strong> verhouding<br />

<strong>van</strong> het lichaam en zijn objecten, die in <strong>de</strong> kliniek <strong>van</strong> <strong>de</strong> psychoanalyse<br />

tot uiting komt zoals ze dat nergens an<strong>de</strong>rs doet. Het congres<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> NLS was toen voor <strong>de</strong> twee<strong>de</strong> maal te gast in Vlaan<strong>de</strong>ren, meer<br />

bepaald in Gent. Een evenement dat ongetwijfeld <strong>van</strong> groot belang was<br />

voor <strong>de</strong> aanwezigheid <strong>van</strong> <strong>de</strong> psychoanalyse in Vlaan<strong>de</strong>ren!<br />

<br />

<br />

<br />

In 2009 ontmoetten we elkaar opnieuw in Parijs voor het VIIe congres<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> NLS met <strong>de</strong> lacaniaanse interpretatie als thema. We gingen er<br />

op zoek naar <strong>de</strong> specificiteit <strong>van</strong> <strong>de</strong> lacaniaanse interpretatie, via klinische<br />

getuigenissen over <strong>de</strong> pragmatiek <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze interpretatie: haar effecten<br />

op het lij<strong>de</strong>n aan <strong>de</strong> symptomen, op het genot <strong>van</strong> het lichaam en<br />

op <strong>de</strong> positie <strong>van</strong> het subject in <strong>de</strong> sociale band.<br />

In 2010 waren we voor <strong>de</strong> twee<strong>de</strong> maal te gast in Genève. Waar we in<br />

2006 <strong>de</strong> veran<strong>de</strong>ren<strong>de</strong> gedaanten <strong>van</strong> het „va<strong>de</strong>rschap‟ hebben on<strong>de</strong>rzocht,<br />

daar wer<strong>de</strong>n ditmaal <strong>de</strong> he<strong>de</strong>ndaagse „sinthomatische‟ gedaanten<br />

<strong>van</strong> het moe<strong>de</strong>rschap, het vrouw-zijn en <strong>de</strong> verhouding moe<strong>de</strong>r-dochter<br />

in <strong>de</strong> XXIe eeuw bestu<strong>de</strong>erd.<br />

In 2011 gaan we terug naar Lon<strong>de</strong>n, ditmaal om <strong>de</strong> werkzaamheid <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />

analytische operatie te expliciteren. “Hoe <strong>de</strong> psychoanalyse werkt” –<br />

Comment la psychanalyse opère – zal daarbij niet als een on<strong>de</strong>rvraging,<br />

maar als een bewering behan<strong>de</strong>ld wor<strong>de</strong>n: hoe leggen psychoanalytici,<br />

<strong>van</strong>uit <strong>de</strong> vier fundamentele concepten, rekenschap af <strong>van</strong> <strong>de</strong> praxis<br />

waarin hun verlangen niet buiten vraag kan blijven?<br />

Nieuw dit jaar is tevens een Studiedag, die door het bureau <strong>van</strong> <strong>de</strong> Kring<br />

georganiseerd wordt, en zich tot een zo ruim mogelijk publiek wil richten.<br />

In een tijd waar het paradigma <strong>van</strong> <strong>de</strong> evaluatie <strong>de</strong> overdrachtelijke dimensie<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> „therapeutische relatie‟ elimineert, willen we aantonen hoe<br />

<strong>de</strong> psychoanalyse werkt, niet alleen binnen haar klassieke setting, maar ook<br />

7


daar waar analysanten en analytici in <strong>de</strong> geestelijke gezondheidszorg<br />

werkzaam zijn. Vanuit „good practises‟ die haar helemaal eigen zijn, en <strong>van</strong>uit<br />

geen enkel an<strong>de</strong>re praktijk kunnen gevat wor<strong>de</strong>n, leidt een doorgedreven<br />

analyse tot een vorm <strong>van</strong> geestelijke gezondheid die gestoeld is op een<br />

aansluiting <strong>van</strong> een subject met het collectief <strong>van</strong>uit zijn onherleidbare<br />

singulariteit, zijn onherleidbare bizarrerie. De eisen die aan <strong>de</strong> operator<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong>ze praxis gesteld wor<strong>de</strong>n zijn on<strong>de</strong>rling niet vergelijkbaar en onmetelijk<br />

strenger dan <strong>de</strong> vereiste on<strong>de</strong>rwerping aan <strong>de</strong> behan<strong>de</strong>lingsprotocollen<br />

waartoe <strong>de</strong> actoren binnen <strong>de</strong> sector <strong>van</strong> <strong>de</strong> geestelijke gezondheidszorg<br />

he<strong>de</strong>n gedwongen wor<strong>de</strong>n.<br />

Naast dit eigen programma, met activiteiten <strong>van</strong> <strong>de</strong> NLS, <strong>de</strong> WAP en <strong>van</strong><br />

<strong>de</strong> Kring zelf, zijn er verschillen<strong>de</strong> initiatieven <strong>van</strong> le<strong>de</strong>n in nauwe samenwerking<br />

met het Bureau <strong>van</strong> <strong>de</strong> Kring. Zo is er bijvoorbeeld al jaren een<br />

werkseminarie <strong>School</strong> en passe, dat zich verdiept in <strong>de</strong> problematiek <strong>van</strong><br />

het ein<strong>de</strong> <strong>van</strong> een psychoanalyse en <strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>School</strong> als lotsbestemming <strong>van</strong><br />

<strong>de</strong> overdracht, en kwam er <strong>de</strong> voorbije drie jaar een werkgroep Psychoanalyse<br />

en maatschappij <strong>van</strong> <strong>de</strong> grond rond <strong>de</strong> maatschappelijke rele<strong>van</strong>tie <strong>van</strong><br />

<strong>de</strong> psychoanalyse. In Brugge werkt <strong>de</strong> werkgroep Psychoanalyse en kin<strong>de</strong>ren<br />

al verschei<strong>de</strong>ne jaren rond <strong>de</strong> specificiteit <strong>van</strong> <strong>de</strong> lacaniaanse oriëntatie<br />

in het werken met kin<strong>de</strong>ren.<br />

Belangrijk om weten is dat <strong>de</strong> Kring een open vereniging is. Alle activiteiten<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> NLS en <strong>de</strong> Kring zijn in principe toegankelijk voor ie<strong>de</strong>reen die<br />

zich voor <strong>de</strong> psychoanalyse interesseert; voor <strong>de</strong> klinische activiteiten<br />

(het klinisch seminarie en <strong>de</strong> gevalspresentaties) is wél een kennismakingsgesprek<br />

vereist met <strong>de</strong> verantwoor<strong>de</strong>lijken, die voor elke aanvraag afzon<strong>de</strong>rlijk<br />

beoor<strong>de</strong>len of <strong>de</strong>ze ont<strong>van</strong>kelijk is.<br />

publicaties <strong>van</strong> <strong>de</strong> NLS en <strong>de</strong> Kring<br />

Een <strong>de</strong>el <strong>van</strong> <strong>de</strong> neerslag <strong>van</strong> al dat werk en al die samenwerking, plus nog<br />

'iets an<strong>de</strong>rs', wordt eens per jaar gepubliceerd in iNWiT, het Ne<strong>de</strong>rlandstalig<br />

tijdschrift voor psychoanalyse <strong>van</strong> <strong>de</strong> NLS, dat verzorgd wordt door<br />

<strong>de</strong> Kring.<br />

Daarnaast is er ook nog sKRIPtA, het Bulletin <strong>van</strong> <strong>de</strong> Kring, dat verschillen<strong>de</strong><br />

keren per jaar verschijnt.<br />

De NLS zelf publiceert tweemaal per jaar het Engelstalige Hurly Burly,<br />

The International <strong>Lacanian</strong> Journal of Psychoanalysis, dat naast <strong>de</strong> le<strong>de</strong>n<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> NLS een grootschalig Angelsaksisch publiek viseert.<br />

8


website en digitale informatielijst <strong>van</strong> <strong>de</strong> Kring<br />

Het programma 2010-2011 is binnenkort ook terug te vin<strong>de</strong>n op www.kringnls.org<br />

(dat geldt ook voor <strong>de</strong> vorige programma's). Men vindt daar ook<br />

links naar an<strong>de</strong>re Scholen <strong>van</strong> <strong>de</strong> WAP en naar an<strong>de</strong>re organisaties die <strong>de</strong><br />

activiteiten organiseren waar<strong>van</strong> ver<strong>de</strong>r sprake. De website die twee jaar<br />

gele<strong>de</strong>n werd hernieuwd en aangepast, is on<strong>de</strong>rtussen een heus communicatiemid<strong>de</strong>l<br />

gewor<strong>de</strong>n. U kan er verschillen<strong>de</strong> teksten met betrekking tot<br />

het actuele thema en vorige thema‟s <strong>van</strong> <strong>de</strong> Kring downloa<strong>de</strong>n, alsook<br />

meer<strong>de</strong>re links vin<strong>de</strong>n naar recente publicaties <strong>van</strong> onze <strong>School</strong>.<br />

Wie zich interesseert voor <strong>de</strong> activiteiten <strong>van</strong> <strong>de</strong> Kring, kan zich inschrijven<br />

op <strong>de</strong> digitale informatielijst KringNLSNu! Daarvoor richt men een<br />

aanvraag tot Geert Hoornaert (hoornaert.geert@telenet.be) of Luc Van<strong>de</strong>r<br />

Vennet (luc.vdvennet@skynet.be).<br />

bureau <strong>van</strong> <strong>de</strong> Kring<br />

Voor <strong>de</strong> dagelijkse werking <strong>van</strong> <strong>de</strong> Kring staat het zogenaam<strong>de</strong> bureau<br />

(Raad <strong>van</strong> Bestuur) in. Wie belangstelling heeft voor <strong>de</strong> Kring, of <strong>de</strong> psychoanalyse<br />

in het algemeen, kan zich tot <strong>de</strong> le<strong>de</strong>n er<strong>van</strong> wen<strong>de</strong>n. Vanaf 1<br />

september 2009 zijn dit:<br />

Katrien Mortier, penningmeester – katrienmortier@yahoo.co.uk<br />

Luc Van<strong>de</strong>r Vennet, vice-voorzitter, verantwoor<strong>de</strong>lijke voor kartels en uitwisselingen<br />

– luc.vdvennet@skynet.be<br />

Els Van Compernolle, secretaris - e.<strong>van</strong>compernolle@gmail.com<br />

Geert Hoornaert, voorzitter - hoornaert.geert@telenet.be<br />

9


I. GEORGANISEERD DOOR DE NEW LACANIAN SCHOOL<br />

(NLS)<br />

Negen<strong>de</strong> Congres <strong>van</strong> <strong>de</strong> NLS<br />

“Hoe <strong>de</strong> psychoanalyse werkt"<br />

Zoals elk jaar organiseert <strong>de</strong> NLS een congres, dat ook het werk in <strong>de</strong><br />

Kring oriënteert. Het negen<strong>de</strong> NLS-Congres gaat door in Lon<strong>de</strong>n op 2 en 3<br />

april 2011. Vanaf september 2010 zullen <strong>de</strong> groepen <strong>van</strong> <strong>de</strong> NLS, <strong>de</strong> kartels<br />

en het seminarie „Verknopingen‟ (Nouages) naar het congres toewerken.<br />

Het thema wordt in het nu volgen<strong>de</strong> argument door <strong>de</strong> huidige voorzitter<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> NLS, Anne Lysy, voorgesteld. Wie dat wil kan zich dan ook al tij<strong>de</strong>ns<br />

<strong>de</strong> zomer beginnen voorberei<strong>de</strong>n. Net zoals het voorbije jaar zal voor<br />

het komen<strong>de</strong> congres een beknopte bibliografie wor<strong>de</strong>n opgesteld die het<br />

werk zal oriënteren. U zult <strong>de</strong>ze <strong>van</strong>af augustus op <strong>de</strong> website vin<strong>de</strong>n.<br />

Voorlopig verwijzen we naar <strong>de</strong> bibliografie <strong>van</strong> het theoretisch seminarie,<br />

die u op pagina 16 <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze brochure vindt.<br />

argument<br />

IX DE CONGRES VAN DE NLS<br />

LONDEN, 2 & 3 APRIL 2011<br />

HOE DE <strong>PSYCHOANALYSE</strong> WERKT<br />

Anne Lysy<br />

“Comment la psychanalyse opère” of “Hoe <strong>de</strong> psychoanalyse werkt”. Dat is<br />

geen on<strong>de</strong>rvraging, maar een bewering. In tegenstelling tot wat sommigen<br />

<strong>de</strong>zer dagen luidruchtig tegenwerpen, werkt <strong>de</strong> psychoanalyse effectief.<br />

Blijft echter dat we daar<strong>van</strong> rekenschap moeten afleggen.<br />

In zijn intransitief gebruik is opérer een sterk woord. Etymologisch afkomstig<br />

<strong>van</strong> het Latijnse operari, dat „werken‟ betekent, staan „opereren‟<br />

of „operatie‟ voor een actie die een effect produceert, of ook nog “een geor<strong>de</strong>n<strong>de</strong><br />

reeks akten die een transformatie tot stand brengen” (Le Robert).<br />

Of op een matter of fact wijze gezegd: <strong>de</strong> psychoanalyse veran<strong>de</strong>rt<br />

iets, ze bekomt resultaten. Door welke mid<strong>de</strong>len en met het oog op welk<br />

doel, dat zullen we moeten aantonen.<br />

Aan het ein<strong>de</strong> <strong>van</strong> zijn on<strong>de</strong>rwijs herinner<strong>de</strong> Lacan eraan dat hij al die jaren<br />

zijn collega‟s uit <strong>de</strong> praktijk onophou<strong>de</strong>lijk was blijven on<strong>de</strong>rvragen<br />

11


12<br />

“hoe het toch mogelijk was dat ze met woor<strong>de</strong>n werken – ik zeg niet genezen,<br />

men geneest niet ie<strong>de</strong>reen. Er zijn werkwijzen die effectief zijn en<br />

die slechts met woor<strong>de</strong>n gebeuren” (1). Als uitvin<strong>de</strong>r <strong>van</strong> <strong>de</strong> psychoanalyse<br />

bleef ook Freud geduldig rekenschap afleggen <strong>van</strong> <strong>de</strong> kracht <strong>van</strong> het<br />

woord, zo bijvoorbeeld in 1926, met betrekking tot <strong>de</strong> lekenanalyse, tegenover<br />

<strong>de</strong> “onpartijdige toehoor<strong>de</strong>r” die veron<strong>de</strong>rsteld werd niets te weten<br />

<strong>van</strong> “<strong>de</strong> bijzon<strong>de</strong>rhe<strong>de</strong>n <strong>van</strong> een analytische behan<strong>de</strong>ling”. Zoals het<br />

woord gebruikt wordt in <strong>de</strong> ontmoeting <strong>van</strong> <strong>de</strong> psychoanalyticus met zijn<br />

patiënt, is het noch suggestie noch magie; het valt niet te vatten <strong>van</strong>uit<br />

an<strong>de</strong>re praktijken of bestaan<strong>de</strong> vormen <strong>van</strong> weten; voor Freud is <strong>de</strong> analyse<br />

immers “een metho<strong>de</strong> sui generis, iets nieuws en origineels, dat alleen<br />

met behulp <strong>van</strong> nieuwe inzichten – of hypothesen, zo men wil – kan wor<strong>de</strong>n<br />

begrepen” (2). Freud beschouw<strong>de</strong> <strong>de</strong> hypothese <strong>van</strong> het onbewuste en het<br />

belang <strong>van</strong> <strong>de</strong> seksualiteit in <strong>de</strong> <strong>de</strong>terminering <strong>van</strong> <strong>de</strong> neurose als <strong>de</strong> twee<br />

“pijlers” <strong>van</strong> <strong>de</strong> psychoanalytische theorie, die uit <strong>de</strong> ervaring zelf waren<br />

afgeleid (3).<br />

Laten wij nu op onze beurt rekenschap afleggen <strong>van</strong> <strong>de</strong> werking <strong>van</strong> <strong>de</strong> psychoanalyse<br />

<strong>van</strong>daag, en ook weer vertrekkend <strong>van</strong>uit wat <strong>de</strong> dagelijkse<br />

praktijk ons leert. We moeten niet bang zijn om dicht bij <strong>de</strong> fenomenen te<br />

blijven. Laten we ons afvragen wat in een gegeven geval gebeurd is en wat<br />

heeft gewerkt. Zodoen<strong>de</strong> zullen we on<strong>de</strong>rvin<strong>de</strong>n dat het „hoe‟ uit onze titel<br />

niet verwijst naar en ook niet uitmondt in een praktische gids die <strong>de</strong> te<br />

volgen procedures zou voorschrijven met het oog op voorspelbare en veralgemeenbare<br />

resultaten. Net zoals op het congres <strong>van</strong> <strong>de</strong> World Association<br />

of Psychoanalysis in 2004 zullen we opnieuw kunnen verifiëren dat <strong>de</strong><br />

lacaniaanse praktijk wel zon<strong>de</strong>r standaard is, maar daarom nog niet zon<strong>de</strong>r<br />

principes.<br />

Om ons te oriënteren willen we terugkeren naar <strong>de</strong> “fundamentele concepten<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> psychoanalyse”, zoals Lacan die in 1964 bij Freud heeft uitgekozen<br />

tenein<strong>de</strong> die te hernieuwen. Het Seminarie XI is een bijzon<strong>de</strong>r moment<br />

in zijn on<strong>de</strong>rwijs, een breuk en een nieuw begin, waar<strong>van</strong> Jacques-<br />

Alain Miller verschillen<strong>de</strong> keren <strong>de</strong> verschillen<strong>de</strong> vormen <strong>van</strong> inzet heeft<br />

verdui<strong>de</strong>lijkt. In antwoord op <strong>de</strong> vraag wat <strong>de</strong> psychoanalyse als „praxis‟<br />

fun<strong>de</strong>ert (4), en tegenover een publiek dat veel bre<strong>de</strong>r is dan <strong>de</strong> psychoanalytici<br />

die tot dan toe zijn on<strong>de</strong>rwijs had<strong>de</strong>n gevolgd, maakt Lacan daar<br />

een serie <strong>van</strong> vier concepten: het onbewuste, <strong>de</strong> herhaling, <strong>de</strong> overdracht<br />

en <strong>de</strong> pulsie.<br />

Opdat het onbewuste zou spreken, moet iemand ernaar luisteren, aldus<br />

Jacques-Alain Miller in Lon<strong>de</strong>n, tij<strong>de</strong>ns <strong>de</strong> “Rally <strong>van</strong> <strong>de</strong> onmogelijke be-


oepen”. Een psychoanalyticus neemt afstand <strong>van</strong> <strong>de</strong> heersen<strong>de</strong> he<strong>de</strong>ndaagse<br />

i<strong>de</strong>ologieën, die niet in het onbewuste geloven (5). Hij interesseert<br />

zich voor al wat niet klopt, mislukt, niet te bemeesteren blijkt, en waar<strong>van</strong><br />

Lacan <strong>de</strong> manifestatie <strong>van</strong> <strong>de</strong> waarheid <strong>van</strong> een subject maakt. Hoe kan<br />

men een onbewuste grijpen dat “zich opent en sluit”, dat zich als struikelblok<br />

en faling presenteert? Hoe biedt onze uitnodiging tot die bijzon<strong>de</strong>re<br />

manier <strong>van</strong> spreken die <strong>de</strong> vrije associatie is <strong>de</strong> mogelijkheid tot verrassing?<br />

Wat is onze verantwoor<strong>de</strong>lijkheid in <strong>de</strong> interpretatie?<br />

In haar aandringen is <strong>de</strong> herhaling mislukte ontmoeting met het reële, met<br />

wat niet assimileerbaar is door <strong>de</strong> betekenaar, met wat Freud traumatisme<br />

noem<strong>de</strong>. Hoe vormen wij daar<strong>van</strong> een support?<br />

Dit reële speelt ook in <strong>de</strong> overdracht, in <strong>de</strong> mate dat die ge<strong>de</strong>finieerd<br />

wordt als een “in act stellen <strong>van</strong> <strong>de</strong> realiteit <strong>van</strong> het onbewuste”, die seksueel<br />

is. Welke plaats nemen we daarin in? Welke functie hebben we daarin?<br />

De pulsie draait omheen het verloren object, het object kleine a, en wordt<br />

in dit circuit zelf bevredigd, zon<strong>de</strong>r uitstaans met wat „goed‟ is voor het<br />

subject. De analytische operatie maakt dat het subject zich kan ontdoen<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> i<strong>de</strong>ntificaties waaraan het on<strong>de</strong>rworpen was en biedt dit zo <strong>de</strong> mogelijkheid<br />

om het eigen genot te erkennen. On<strong>de</strong>r welke voorwaar<strong>de</strong>n is<br />

dat mogelijk?<br />

Die basisconcepten, aldus Lacan, “kunnen ons zeker maken <strong>van</strong> onze praxis”<br />

(6). Maar er speelt ook nog iets an<strong>de</strong>rs. Heel het seminarie wordt doorkruist<br />

door <strong>de</strong> uitgangsvraag “Hoe moet het met het verlangen <strong>van</strong> <strong>de</strong> analyticus<br />

gesteld zijn opdat hij op een correcte manier zou werken?”. In tegenstelling<br />

tot wat er gebeurt in het wetenschappelijk discours, waarin<br />

het verlangen <strong>van</strong> <strong>de</strong> fysicus niet on<strong>de</strong>rvraagd wordt, “kan het verlangen<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> analyticus niet buiten onze vraag blijven” (7). Dit verlangen is <strong>de</strong><br />

drijfveer <strong>van</strong> <strong>de</strong> psychoanalytische operatie. Lacan zal daarop in 1967 antwoor<strong>de</strong>n<br />

met <strong>de</strong> formalisering <strong>van</strong> het ein<strong>de</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> analyse en zijn concept<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> analytische act. Op <strong>de</strong> vraag wat iemand in staat kan stellen om in<br />

<strong>de</strong> analytische act te volhar<strong>de</strong>n, zal hij antwoor<strong>de</strong>n dat <strong>de</strong> psychoanalyticus<br />

het product is <strong>van</strong> zijn analyse, die tot zijn ein<strong>de</strong> doorgevoerd werd<br />

(8).<br />

Deze vraag zal <strong>de</strong> horizon <strong>van</strong> dit Congres vormen, daar zullen we <strong>van</strong>uit<br />

onze praktijk rekenschap afleggen <strong>van</strong> <strong>de</strong> werkzaamheid <strong>van</strong> <strong>de</strong> psychoanalyse,<br />

in haar verschillen<strong>de</strong> en telkens singuliere vormen.<br />

Anne Lysy<br />

13


(1). Lacan, J. (1974). Le phénomène lacanien. Conférence à Nice<br />

(30.11.1974), Cahiers cliniques <strong>de</strong> Nice 1, juin 1998, p. 14.<br />

(2). Freud, S. (2006 [1926e]). Het vraagstuk <strong>van</strong> <strong>de</strong> lekenanalyse. Gesprekken<br />

met een onpartijdige. Werken 9, Amsterdam, Boom, 276-<br />

346, p. 282.<br />

(3). Freud, S. (2006 [1914d]). Over <strong>de</strong> geschie<strong>de</strong>nis <strong>van</strong> <strong>de</strong> psychoanalytische<br />

beweging. Werken 6, Amsterdam, Boom, 359-416, p. 367.<br />

(4). Lacan, J. (1973 [1964]). Le Séminaire, Livre XI, Les quatre concepts<br />

fondamentaux <strong>de</strong> la psychanalyse. Texte établi par J.-A. Miller, Paris,<br />

Seuil, p. 11.<br />

(5). Miller, J.-A. (2009). Closing Remarks at the Rally of the Impossible<br />

Professions, Against the False Promises of Security, London 20 Sept<br />

2008, Hurly-Burly 1, p. 211.<br />

(6). Lacan, J. (1973 [1964]). Le Séminaire, Livre XI, Les quatre concepts<br />

fondamentaux <strong>de</strong> la psychanalyse. Texte établi par J.-A. Miller, Paris,<br />

Seuil, p. 237.<br />

(7). Ibid., p. 14.<br />

(8). Lacan, J. (2001 [1967]). Proposition du 9 octobre 1967 sur le psychanalyste<br />

<strong>de</strong> l‟École. Autres Écrits, Paris, Seuil, 243-259.<br />

Beknopte Bibliografie <strong>van</strong> het NLS-Congres 2011<br />

We verwijzen voorlopig naar <strong>de</strong> bibliografie <strong>van</strong> het theoretisch seminarie,<br />

die u op pagina 16 <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze brochure vindt. U zult <strong>de</strong> <strong>de</strong>finitieve bibliografie<br />

<strong>van</strong>af augustus op <strong>de</strong> website vin<strong>de</strong>n.<br />

Plaats en Data<br />

Lon<strong>de</strong>n (Engeland), 2 en 3 april 2011<br />

Info en inschrijvingen<br />

Ver<strong>de</strong>re informatie zal verspreid wor<strong>de</strong>n via <strong>de</strong> website en <strong>de</strong> digitale informatielijst,<br />

of via <strong>de</strong> website <strong>van</strong> <strong>de</strong> NLS : www.amp-nls.org<br />

14


NLS-weekends in Vlaan<strong>de</strong>ren<br />

Toen hij nog voorzitter was <strong>van</strong> <strong>de</strong> NLS nam Alexandre Stevens het initiatief<br />

om het werkjaar <strong>van</strong> <strong>de</strong> Kring te scan<strong>de</strong>ren via drie weekends, in samenwerking<br />

met an<strong>de</strong>re NLS-groepen en an<strong>de</strong>re WAP-Scholen, rond een<br />

gemeenschappelijk thema. Zoals vorige jaren is het thema <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze weekends<br />

ook nu weer het thema <strong>van</strong> het congres <strong>van</strong> <strong>de</strong> NLS dat zal doorgaan<br />

te Lon<strong>de</strong>n op 2 en 3 april 2011.<br />

thema<br />

“Hoe <strong>de</strong> psychoanalyse werkt”<br />

verloop<br />

Elk weekend bestaat uit een drieluik:<br />

<br />

<br />

<br />

oriënteren<strong>de</strong> lezing door <strong>de</strong> gastspreker<br />

klinisch seminarie, voorbereid door een lid <strong>van</strong> <strong>de</strong> Kring en geleid door<br />

<strong>de</strong> gast<br />

conversatie, voorbereid door alle <strong>de</strong>elnemers en geleid door <strong>de</strong> gast.<br />

Voor <strong>de</strong> conversaties op zondagvoormiddag hebben we ook dit jaar terug<br />

voor een an<strong>de</strong>re werkvorm gekozen. Naast het Congres <strong>van</strong> <strong>de</strong> NLS<br />

is er dit jaar een twee<strong>de</strong>, voor ons allen belangrijk evenement, dat<br />

doorgaat te Brussel op 2-3 juli 2011, met name PIPOL 5. Haar on<strong>de</strong>rwerp,<br />

“Bestaat <strong>de</strong> Geestelijke Gezondheid?” on<strong>de</strong>rhoudt verschillen<strong>de</strong><br />

ban<strong>de</strong>n met het actuele werkthema <strong>van</strong> <strong>de</strong> NLS. Ook waar het <strong>de</strong> notie<br />

<strong>van</strong> „geestelijke gezondheid‟ betreft komt het er op aan om rekenschap<br />

af te leggen <strong>van</strong> <strong>de</strong> eigenheid <strong>van</strong> <strong>de</strong> psychoanalyse binnen dit veld waar<br />

<strong>de</strong> sociale An<strong>de</strong>r haar eigen vocabularium naar voor schuift en haar eigen<br />

criteria ontwikkelt. De uitdaging <strong>van</strong> het Europees evenement PI-<br />

POL 5, dat tevens het stichtingscongres <strong>van</strong> <strong>de</strong> EuroFe<strong>de</strong>ratie <strong>van</strong> Psychoanalyse<br />

wordt, ligt in <strong>de</strong> <strong>de</strong>monstratie <strong>van</strong> <strong>de</strong> werkzaamheid die eigen<br />

is aan <strong>de</strong> psychoanalyse, voorbij een steriele aanklacht <strong>van</strong> een notie<br />

die in<strong>de</strong>rdaad, in <strong>de</strong> één per één <strong>van</strong> elke ontmoeting met een subject<br />

in analyse, gesubverteerd wordt. Daarnaast heeft PIPOL 5 ook een<br />

belangrijke politieke inzet. Het Bureau <strong>van</strong> <strong>de</strong> Kring heeft drie <strong>van</strong> haar<br />

jonge le<strong>de</strong>n gevraagd om als plus-un een kartel samen te stellen om <strong>de</strong><br />

conversaties op <strong>de</strong> weekends <strong>van</strong> <strong>de</strong> NLS voor te berei<strong>de</strong>n. Op <strong>de</strong> zondagvoormiddagen<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> NLS-weekends zal elk kartel twee producten<br />

voorstellen rond het PIPOL-thema, waarrond we met zijn allen en in<br />

aanwezigheid <strong>van</strong> onze gast zullen converseren.<br />

15


De lezing en het klinisch seminarie gaan telkens door op zaterdag, <strong>van</strong><br />

14u30 tot 18u30.<br />

De conversatie gaat altijd door op zondagvoormiddag <strong>van</strong> 10u tot 12u30.<br />

gasten, data en plaats<br />

<br />

<br />

<br />

zaterdag 16 oktober 2010: Philippe De Georges (Frankrijk, ECF)<br />

zondag 17 oktober 2010: conversatie over <strong>de</strong> geestelijke gezondheid<br />

met Philippe De Georges en kartel I (plus-un Fre<strong>de</strong>rik Cauwe)<br />

Clubhuis stad Gent, Patijntjesstraat 62, 9000 Gent<br />

zaterdag 5 februari 2011: Marie-Hélène Brousse (Frankrijk, ECF, EOL<br />

en NLS<br />

zondag 6 februari 2011: conversatie over <strong>de</strong> geestelijke gezondheid<br />

met Marie-Hélène Brousse en kartel II (plus-un David Teetaert)<br />

Clubhuis stad Gent, Patijntjesstraat 62, 9000 Gent<br />

zaterdag 7 mei 2011: Vicente Palomera (Spanje, EOL, ELP en ECF)<br />

zondag 8 mei 2011: conversatie over <strong>de</strong> geestelijke gezondheid met Vicente<br />

Palomera en kartel III (plus-un Marie-Alice Oosterlinck)<br />

Clubhuis stad Gent, Patijntjesstraat 62, 9000 Gent<br />

Titels <strong>van</strong> <strong>de</strong> lezingen volgen via <strong>de</strong> website en <strong>de</strong> digitale informatielijst<br />

toegankelijkheid<br />

De activiteiten verlopen groten<strong>de</strong>els in het Frans en soms ook in het Engels.<br />

In het klinisch seminarie wordt <strong>de</strong> casus in het Ne<strong>de</strong>rlands voorgesteld.<br />

Zaterdagnamiddaglezing en zondagochtendconversatie zijn toegankelijk<br />

voor alle belangstellen<strong>de</strong>n. Voor het klinisch seminarie dient vooraf<br />

contact opgenomen te wor<strong>de</strong>n met <strong>de</strong> verantwoor<strong>de</strong>lijken:<br />

Geert Hoornaert (hoornaert.geert@telenet.be)<br />

of Luc Van<strong>de</strong>r Vennet (luc.vdvennet@skynet.be).<br />

Niet-le<strong>de</strong>n <strong>van</strong> <strong>de</strong> Kring betalen een <strong>de</strong>elname in <strong>de</strong> kosten.<br />

16


Verknopingen<br />

“Hoe <strong>de</strong> psychoanalyse werkt”<br />

Op initiatief <strong>van</strong> Anne Lysy, onze huidige NLS-voorzitter, organiseert het<br />

Uitvoerend Comité ook dit jaar weer een topologische 'verknoping' (Nouages)<br />

tussen <strong>de</strong> verschillen<strong>de</strong> NLS-geledingen. Deze maakt <strong>de</strong>el uit <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />

voorbereiding <strong>van</strong> het NLS-congres “Hoe <strong>de</strong> psychoanalyse werkt" – Comment<br />

la psychanalyse opère (Lon<strong>de</strong>n 2-3 april 2011).<br />

verloop<br />

Een NLS-lid <strong>van</strong> <strong>de</strong> Kring, een NLS-lid uit een an<strong>de</strong>re NLS-groep én een<br />

vertegenwoordiger <strong>van</strong> het Uitvoerend Comité doen elk een interventie,<br />

waar<strong>van</strong> twee met klinische inslag.<br />

Deze dag wordt geanimeerd door <strong>de</strong> voorzitter <strong>van</strong> <strong>de</strong> Kring.<br />

Het verslag, door een lid <strong>van</strong> <strong>de</strong> Kring, wordt achteraf ter beschikking gesteld<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> an<strong>de</strong>re NLS-groepen.<br />

gasten en <strong>de</strong>elnemers<br />

Gasten en <strong>de</strong>elnemers zullen op latere datum bekendgemaakt wor<strong>de</strong>n via<br />

Kring NLS-Nu, <strong>de</strong> electronische nieuwsbrief <strong>van</strong> <strong>de</strong> Kring voor Psychoanalyse.<br />

plaats en data<br />

Zaterdag 19 februari 2011, <strong>van</strong> 14u30 tot 17u.<br />

Hof <strong>van</strong> Watervliet, Ou<strong>de</strong> Burg 27, 8000 Brugge<br />

toegankelijkheid<br />

Toegankelijk voor alle belangstellen<strong>de</strong>n.<br />

Niet-le<strong>de</strong>n <strong>van</strong> <strong>de</strong> Kring betalen een <strong>de</strong>elname in <strong>de</strong> kosten.<br />

17


Kartelwerking<br />

kartel en <strong>School</strong><br />

In zijn Stichtingsakte <strong>van</strong> 1964 introduceer<strong>de</strong> Jacques Lacan het kartel<br />

als werkinstrument voor <strong>de</strong> <strong>School</strong> als werkgemeenschap. In elke lacaniaanse<br />

<strong>School</strong>, dus ook in <strong>de</strong> NLS, is dat kartel nog steeds een belangrijk<br />

werkinstrument. Een kartel bestaat uit vier personen die vooreerst elkaar<br />

kiezen om samen te werken rond hetzelf<strong>de</strong> on<strong>de</strong>rwerp, en die vervolgens<br />

ook nog een plus-un kiezen om erover te waken dat het werk vruchten afwerpt:<br />

elk kartellid wordt immers veron<strong>de</strong>rsteld om na een re<strong>de</strong>lijke termijn<br />

naar buiten te komen met een individueel product (waar<strong>van</strong> het on<strong>de</strong>rwerp<br />

bij het begin wordt bepaald). Concreet betekent zulks dat een<br />

kartel in principe niet veel langer kan duren dan twee jaar. Bedoeling is dat<br />

in een <strong>School</strong> ie<strong>de</strong>reen met verschillen<strong>de</strong> an<strong>de</strong>ren samenwerkt rond verschillen<strong>de</strong><br />

on<strong>de</strong>rwerpen. Die an<strong>de</strong>ren hoeven overigens niet noodzakelijk alleen<br />

maar le<strong>de</strong>n <strong>van</strong> <strong>de</strong> Kring of <strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>School</strong> te zijn.<br />

oriëntatie <strong>van</strong> <strong>de</strong> kartels: “Hoe <strong>de</strong> psychoanalyse werkt”<br />

Het is niet <strong>de</strong> bedoeling in kartel tot een gezamenlijk product te komen.<br />

Maar, om <strong>de</strong> samenwerking tussen <strong>de</strong> Scholen <strong>van</strong> <strong>de</strong> WAP mogelijk te maken,<br />

is het wél belangrijk dat kartels zoveel mogelijk binnen eenzelf<strong>de</strong> orientatie<br />

werken.<br />

Op 2-3 april 2011 zal in Lon<strong>de</strong>n het negen<strong>de</strong> NLS-Congres plaatsvin<strong>de</strong>n,<br />

met als thema "Hoe <strong>de</strong> psychoanalyse werkt". Het kartel is een uitstekend<br />

instrument om dit congres voor te berei<strong>de</strong>n, waarmee men tevens zijn<br />

werk concreet in het bre<strong>de</strong> forum <strong>van</strong> <strong>de</strong> NLS inschrijft. De Kring nodigt<br />

dan ook zijn le<strong>de</strong>n en alle <strong>de</strong>elnemers aan zijn activiteiten uit om in het<br />

bijzon<strong>de</strong>r kartel rond dit thema te vormen.<br />

Lopen<strong>de</strong> kartels die rond een an<strong>de</strong>r on<strong>de</strong>rwerp werken kunnen uiteraard<br />

ver<strong>de</strong>r werken. Desondanks ra<strong>de</strong>n we bestaan<strong>de</strong> kartels toch aan zich zoveel<br />

mogelijk te oriënteren naar het thema dat dit jaar binnen onze <strong>School</strong><br />

on<strong>de</strong>rzocht wordt.<br />

Na <strong>de</strong> vakantie, in september, zou<strong>de</strong>n we dan zoveel mogelijk nieuwe kartels<br />

willen zien starten, die zich heel specifiek richten op het thema <strong>van</strong><br />

het congres. Dat zou<strong>de</strong>n dan zogenaam<strong>de</strong> cartels fulgurants kunnen zijn,<br />

kartels die geduren<strong>de</strong> korte tijd even intens als gefocust samenwerken<br />

naar het congres toe. Net als vorig jaar kan dit werk resulteren in congresbijdragen.<br />

Het is on<strong>de</strong>rtussen een meermaals opgemerkt gegeven dat<br />

18


het gebruik <strong>van</strong> het kartel als instrument om <strong>de</strong> bijdragen voor het congres<br />

voor te berei<strong>de</strong>n, <strong>de</strong> kwaliteit <strong>van</strong> het werk merkbaar ten goe<strong>de</strong> komt!<br />

Naast het Congres <strong>van</strong> <strong>de</strong> NLS is er dit jaar een twee<strong>de</strong>, voor ons allen belangrijk<br />

evenement, dat doorgaat te Brussel op 2 en 3 juli 2011, met name<br />

PIPOL 5. Het on<strong>de</strong>rwerp <strong>van</strong> dit evenement, “Bestaat <strong>de</strong> geestelijke gezondheid?”<br />

raakt een kern <strong>van</strong> <strong>de</strong> ethiek waarop onze praxis stoelt. We<br />

rekenen erop, <strong>de</strong>s te meer nu het evenement in Brussel doorgaat, dat er<br />

<strong>van</strong> Ne<strong>de</strong>rlandstalige zij<strong>de</strong> ook verschillen<strong>de</strong> bijdragen wor<strong>de</strong>n geleverd.<br />

Ook hiertoe kan het kartel een belangrijk werkinstrument vormen. Het Bureau<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> Kring nam alvast een eerste initiatief door drie <strong>van</strong> haar recente<br />

le<strong>de</strong>n, Marie-Alice Oosterlinck, Fre<strong>de</strong>rik Cauwe en David Teetaert,<br />

te vragen om als plus-un een kartel samen te stellen om <strong>de</strong> conversaties op<br />

<strong>de</strong> weekends <strong>van</strong> <strong>de</strong> NLS voor te berei<strong>de</strong>n. Elkeen <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze kartels neemt<br />

<strong>de</strong> verantwoor<strong>de</strong>lijkheid op één <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze conversaties voor te berei<strong>de</strong>n.<br />

Op <strong>de</strong> zondagvoormiddagen <strong>van</strong> <strong>de</strong> NLS-weekends, zullen ze twee producten<br />

voorstellen rond het PIPOL-thema, waarrond we met zijn allen en in<br />

aanwezigheid <strong>van</strong> onze gast zullen converseren.<br />

De interkarteldag <strong>van</strong> <strong>de</strong> Kring<br />

Een an<strong>de</strong>r belangrijk moment waarop een individueel werk in kartel een<br />

punctuatie kan vin<strong>de</strong>n, is <strong>de</strong> interkarteldag. Ze vormt het moment waarop<br />

een singulier verlangen, dat <strong>de</strong> oorzaak vorm<strong>de</strong> om in kartel te werken,<br />

zich met het collectief <strong>van</strong> <strong>de</strong> werkgemeenschap kan verknopen. We willen<br />

dit jaar opnieuw extra aandacht beste<strong>de</strong>n aan <strong>de</strong> individuele producten <strong>van</strong><br />

<strong>de</strong> kartels, en <strong>de</strong> productie actief als oogmerk <strong>van</strong> een kartel aanwezig<br />

plaatsen, <strong>van</strong> in <strong>de</strong>n beginne. Aan <strong>de</strong> plus-un‟s vragen we dus om <strong>de</strong> interkarteldag<br />

als een concreet en oriënterend perspectief binnen <strong>de</strong> kartels<br />

aanwezig te stellen, en <strong>de</strong> articulatie tussen <strong>de</strong> individuele interesse en<br />

ons collectief, <strong>de</strong> overgang <strong>van</strong> <strong>de</strong> private taal <strong>van</strong> <strong>de</strong> oorzaak naar <strong>de</strong> publieke<br />

transmissie, te bewaken. Deze werkwijze resulteer<strong>de</strong> vorig jaar in<br />

een succesvolle en boeien<strong>de</strong> interkarteldag waarmee het werkjaar werd<br />

afgesloten. U kan <strong>de</strong> neerslag <strong>van</strong> <strong>de</strong> zeer verschei<strong>de</strong>n interventies (zowel<br />

klinisch als theoretisch) in een volgend nummer <strong>van</strong> sKRIPtA terugvin<strong>de</strong>n.<br />

We rekenen erop dat <strong>de</strong> thans lopen<strong>de</strong> én die nieuwe kartels (<strong>de</strong> on<strong>de</strong>rzoekskartels,<br />

<strong>de</strong> fulgurante kartels, <strong>de</strong> klinische kartels, <strong>de</strong> digitale) terug<br />

zeer actief zullen zijn op <strong>de</strong> interkarteldag die zal doorgaan te Brugge op<br />

18 juni 2011 (Hof <strong>van</strong> Watervliet, Ou<strong>de</strong> Burg 27, 8000 Brugge).<br />

19


digitaal interkartelproject <strong>van</strong> <strong>de</strong> NLS, “Op naar Lon<strong>de</strong>n”<br />

20<br />

De kartelcommissie <strong>van</strong> <strong>de</strong> NLS nodigt ook dit jaar kartels uit om <strong>de</strong>el te<br />

nemen aan het NLS-interkartelproject via mail. Dit digitale interkartel<br />

biedt <strong>de</strong> mogelijkheid over taal en geografische grenzen heen met collega‟s<br />

<strong>van</strong> an<strong>de</strong>re NLS-groepen <strong>van</strong> gedachten te wisselen rond eigen klinische<br />

vignetten. Deze onvolprezen formule <strong>van</strong> <strong>de</strong> digitale interkartels, is gebleken<br />

één <strong>van</strong> <strong>de</strong> beste voorbereidingsmogelijkhe<strong>de</strong>n naar <strong>de</strong> congressen toe<br />

te zijn. Dit jaar varen <strong>de</strong> digitale kartels on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> vlag "Vers Londres, Towards<br />

London, Op naar Lon<strong>de</strong>n" . Luc Van<strong>de</strong>r Vennet, verantwoor<strong>de</strong>lijke<br />

voor <strong>de</strong> kartelcommissie <strong>van</strong> <strong>de</strong> NLS, roept <strong>de</strong> nieuwe kartels op zich <strong>van</strong>af<br />

nu tot 1 oktober 2010 te <strong>de</strong>clareren bij <strong>de</strong> kartelcommissie, door het invullen<br />

en opsturen <strong>van</strong> het <strong>de</strong>claratieformulier naar het adres cartels@ampnls.org.<br />

Het formulier in kwestie kan gedownload wor<strong>de</strong>n op <strong>de</strong> site <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />

NLS www.amp-nls.org.<br />

Personen die een kartel zoeken of onvolledige kartels kunnen een mail sturen<br />

naar datzelf<strong>de</strong> adres, waar <strong>de</strong> vragen verzameld zullen wor<strong>de</strong>n, zodat<br />

diegene die een kartel willen vormen of vervolledigen in contact kunnen gebracht<br />

wor<strong>de</strong>n met elkaar.<br />

De kartels “Op naar Lon<strong>de</strong>n” zijn klinische kartels. Voor <strong>de</strong> interkartels zal<br />

hen gevraagd wor<strong>de</strong>n klinische vignetten voor te stellen.<br />

vorming en <strong>de</strong>claratie <strong>van</strong> kartels aan <strong>de</strong> NLS<br />

Het is belangrijk dat kartels zich zo snel mogelijk vormen en reeds <strong>van</strong> bij<br />

<strong>de</strong> aan<strong>van</strong>g <strong>van</strong> het werkjaar effectief aan <strong>de</strong> slag kunnen.<br />

Wie op zoek is naar een kartel of me<strong>de</strong>kartellisanten kan een mail sturen<br />

naar <strong>de</strong> kartelverantwoor<strong>de</strong>lijke <strong>van</strong> onze Kring, Luc Van<strong>de</strong>r Vennet<br />

(luc.vdvennet@skynet.be), met vermelding <strong>van</strong> adres, e-mail adres en thema<br />

waar hij/zij wil rond werken. Via een lijst is het dan mogelijk om snel<br />

met an<strong>de</strong>re mensen die rond het zelf<strong>de</strong> thema willen werken in contact te<br />

komen. Op onze website (www.kring-nls.org) vindt u bij <strong>de</strong> activiteiten <strong>de</strong><br />

rubriek kartels terug. In “Op zoek naar een kartel” vindt u <strong>de</strong> lijst <strong>van</strong><br />

mensen waarmee u contact kan opnemen om samen kartel te vormen. On<strong>de</strong>r<br />

kartels vindt u trouwens ook <strong>de</strong> lijst met lopen<strong>de</strong> kartels wat voor eventuele<br />

uitwisseling tussen kartels on<strong>de</strong>rling een interessant werkinstrument<br />

kan zijn.<br />

De plus-un dient het kartel te <strong>de</strong>clareren bij <strong>de</strong> NLS via http://www.ampnls.org/<br />

(klikken op: „Déclaration <strong>de</strong> cartels‟, inschrijvingsformulier downloa<strong>de</strong>n,<br />

invullen en mailen naar cartels@amp-nls.org) of via <strong>de</strong> NLS-


verantwoor<strong>de</strong>lijke voor <strong>de</strong> kartels Luc Van<strong>de</strong>r Vennet (cartels@ampnls.org).<br />

De plus-un wordt tevens geacht <strong>de</strong> ontbinding <strong>van</strong> het kartel me<strong>de</strong><br />

te <strong>de</strong>len.<br />

Om praktische re<strong>de</strong>nen vragen wij dat <strong>de</strong> plus-un <strong>de</strong> verantwoor<strong>de</strong>lijke in<br />

<strong>de</strong> Kring voor <strong>de</strong> kartels, Luc Van<strong>de</strong>r Vennet, op <strong>de</strong> hoogte brengt <strong>van</strong> elke<br />

<strong>de</strong>claratie én afmelding <strong>van</strong> een kartel. Men kan zich tevens tot hem wen<strong>de</strong>n<br />

voor alle problemen terzake.<br />

bibliografie<br />

We laten ons inspireren door een aantal teksten die men kan terugvin<strong>de</strong>n<br />

in <strong>de</strong> bibliografie on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> rubriek Theoretisch seminarie.<br />

plaats en datum interkarteldag<br />

Zaterdag 18 juni 2011, <strong>van</strong> 14u30 tot 18u30<br />

Hof <strong>van</strong> Watervliet, Ou<strong>de</strong> Burg 27, 8000 Brugge.<br />

21


II. GEORGANISEERD DOOR HET BUREAU VAN DE <strong>KRING</strong><br />

Theoretisch Seminarie in Lacans On<strong>de</strong>rwijs:<br />

Hoe <strong>de</strong> psychoanalyse werkt… op grond <strong>van</strong> vier fundamentele concepten<br />

+ het verlangen <strong>van</strong> <strong>de</strong> analyticus<br />

argument<br />

Naar het negen<strong>de</strong> NLS-Congres …<br />

Ook dit jaar werkt het theoretisch seminarie <strong>van</strong> <strong>de</strong> Kring toe naar het<br />

NLS-Congres, het Negen<strong>de</strong> (2-3 april 2011, te Lon<strong>de</strong>n), dat on<strong>de</strong>rzoekt<br />

“hoe <strong>de</strong> psychoanalyse werkt” (“Comment la psychanalyse opère”). We verwijzen<br />

dus naar <strong>de</strong> aankondiging <strong>van</strong> dit congres door Anne Lysy, die in <strong>de</strong>ze<br />

brochure is opgenomen. Om te beginnen stelt ze vast “dat <strong>de</strong> psychoanalyse<br />

werkt”, wat meteen <strong>de</strong> vraag stelt “door welke mid<strong>de</strong>len, en met<br />

het oog op welk doel.” Zowel bij Freud als bij Lacan is dat mid<strong>de</strong>l het<br />

woord: “Er zijn werkwijzen die effectief zijn en die slechts met woor<strong>de</strong>n<br />

gebeuren”, zei Lacan in Nice in 1974. En dus moeten we ons afvragen “wat<br />

in een gegeven geval gebeurd is en wat heeft gewerkt.”<br />

Dat „hoe‟ <strong>van</strong> <strong>de</strong> werkzaamheid <strong>van</strong> het woord in elk particulier geval heeft<br />

niets te maken met het volgen <strong>van</strong> een praktische gids, die <strong>de</strong> te volgen<br />

procedures zou voorschrijven met het oog op voorspelbare en veralgemeenbare<br />

resultaten. Maar alles met <strong>de</strong> inzet <strong>van</strong> het verlangen <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />

analyticus. Dit is als het ware het vijf<strong>de</strong> concept dat Lacan toevoegt aan<br />

<strong>de</strong> “vier fundamentele concepten <strong>van</strong> <strong>de</strong> psychoanalyse”, die <strong>de</strong> psychoanalyse<br />

als “praxis” verantwoor<strong>de</strong>n: het onbewuste, <strong>de</strong> drift, <strong>de</strong> herhaling, <strong>de</strong><br />

overdracht. Seminarie XI (1964) wordt dit jaar dus een belangrijke referentie.<br />

Jacques-Alain Miller heeft dit trouwens meteen on<strong>de</strong>rkend als een<br />

cruciaal moment in Lacans on<strong>de</strong>rwijs, “een breuk en een nieuw begin”,<br />

waar<strong>van</strong> hij herhaal<strong>de</strong>lijk “<strong>de</strong> verschillen<strong>de</strong> vormen <strong>van</strong> inzet heeft verdui<strong>de</strong>lijkt”.<br />

In haar aankondiging <strong>van</strong> het congres formuleert Anne Lysy al een<br />

paar vragen die uitnodigen tot het on<strong>de</strong>rzoek <strong>van</strong> <strong>de</strong> werkzaamheid <strong>van</strong> elk<br />

<strong>van</strong> die vier concepten in <strong>de</strong> kliniek.<br />

Theoretisch seminarie<br />

In het theoretisch seminarie zullen wij dus ook, op onze wijze, rekenschap<br />

afleggen <strong>van</strong> <strong>de</strong> werkzaamheid <strong>van</strong> <strong>de</strong> psychoanalyse – via die vier concepten<br />

(onbewuste, drift, overdracht, herhaling) en <strong>de</strong> „x‟ <strong>van</strong> het verlangen<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> analyticus, die als drijfveer er<strong>van</strong> fungeert.<br />

23


Wij beginnen met het verlangen <strong>van</strong> <strong>de</strong> analyticus, dat het hele Seminarie<br />

doorkruist. Lacan begint met die vraag: “Hoe moet het met het verlangen<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> analyticus gesteld zijn opdat hij op een correcte manier zou werken?”<br />

(XI, 14). Hij besluit met <strong>de</strong> stelling dat “het verlangen <strong>van</strong> <strong>de</strong> analyticus<br />

geen zuiver verlangen” is (XI, 248). Het is een verlangen dat “<strong>de</strong><br />

overschrijding <strong>van</strong> het vlak <strong>van</strong> <strong>de</strong> i<strong>de</strong>ntificatie” mogelijk maakt en <strong>de</strong> analysant,<br />

op het ein<strong>de</strong> <strong>van</strong> zijn analyse, terugvoert tot het vlak waar <strong>de</strong> drift<br />

aanwezig wordt gesteld (XI, 245-246). Van <strong>de</strong> analyticus wordt “vereist<br />

dat hij <strong>de</strong> cyclus <strong>van</strong> <strong>de</strong> analytische ervaring precies heeft getraverseerd<br />

in zijn geheel” (246). Dit brengt hem pas in staat om zelf voor iemand an<strong>de</strong>rs<br />

als „x‟ <strong>van</strong> het “verlangen <strong>van</strong> <strong>de</strong> analyticus” te werken.<br />

In het verleng<strong>de</strong> <strong>van</strong> dit XI <strong>de</strong> Seminarie, zal Lacan <strong>de</strong> passe uitvin<strong>de</strong>n om<br />

meer dui<strong>de</strong>lijkheid te krijgen over <strong>de</strong>ze “overgang tot psychoanalyticus”.<br />

Van <strong>de</strong>genen die na <strong>de</strong> procedure <strong>van</strong> <strong>de</strong> passe te hebben doorlopen tot<br />

“AE” wor<strong>de</strong>n benoemd (Analyste <strong>de</strong> l‟Ecole), wordt on<strong>de</strong>r meer verwacht<br />

dat ze zou<strong>de</strong>n getuigen <strong>van</strong> wat <strong>de</strong> psychoanalyse <strong>van</strong> hen heeft gemaakt.<br />

In <strong>de</strong> eerste twee bijeenkomsten zullen we dus, samen met <strong>de</strong> recent benoem<strong>de</strong><br />

Analytica‟s <strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>School</strong> Anne Lysy en Patricia Bosquin-Caroz, nagaan<br />

hoe <strong>de</strong> psychoanalyse in hun geval heeft gewerkt en hoe het verlangen<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> analyticus verschenen is. Deze twee ontmoetingen lei<strong>de</strong>n telkens<br />

tot een discussie, die <strong>de</strong>els door <strong>de</strong> Werkgroep <strong>School</strong> en Passe voorbereid<br />

zal wor<strong>de</strong>n, maar waaraan ie<strong>de</strong>reen kan <strong>de</strong>elnemen. Alle <strong>de</strong>elnemers<br />

<strong>van</strong> het theoretisch seminarie kunnen daartoe <strong>de</strong> eerste getuigenissen <strong>van</strong><br />

<strong>de</strong>ze AE‟s op voorhand lezen (zie bibliografie). Ze wor<strong>de</strong>n tegen eind augustus<br />

in het Ne<strong>de</strong>rlands vertaald en op <strong>de</strong> website <strong>van</strong> <strong>de</strong> Kring geplaatst.<br />

Tonen hoe <strong>de</strong> psychoanalyse werkt, is ook wat op het spel staat in twee<br />

an<strong>de</strong>re belangrijke “praktijken” : <strong>de</strong> controle en <strong>de</strong> gevalsvoorstellingen.<br />

Een “geval” presenteren, zoals we dat doen op een congres of tij<strong>de</strong>ns een<br />

klinisch seminarie bijvoorbeeld, veron<strong>de</strong>rstelt een “constructie”, maar ook<br />

een zeggen dat het reële <strong>van</strong> elk afzon<strong>de</strong>rlijk geval laat doorschijnen. Samen<br />

met <strong>de</strong> passe, zal dit <strong>de</strong> horizon vormen <strong>van</strong> <strong>de</strong> volgen<strong>de</strong> bijeenkomsten.<br />

We doen er een beroep op één of twee <strong>de</strong>elnemers en vertrekken<br />

telkens uit een hoofdstuk <strong>van</strong> Séminaire XI, waarin <strong>de</strong> vier fundamentele<br />

concepten met het verlangen <strong>van</strong> <strong>de</strong> analyticus in verband wor<strong>de</strong>n gebracht.<br />

Het programma <strong>van</strong> die bijeenkomsten wordt in september bekend<br />

gemaakt. Maar we geven in on<strong>de</strong>rstaan<strong>de</strong> bibliografie – die in <strong>de</strong> loop <strong>van</strong><br />

het jaar aangevuld zal wor<strong>de</strong>n – materiaal voor wie nu al aan het werk wil<br />

gaan.<br />

24


ibliografie<br />

Bosquin-Caroz, P. (2010). Une „a-moureuse‟. In: La Cause freudienne, 75,<br />

48-54.<br />

Brodsky, G. (2006). L‟argument. Commentaire du Séminaire XI <strong>de</strong> Lacan.<br />

Collection rue Huysmans, Paris.<br />

Lacan, J. (1973 [1964]), Le Séminaire Livre XI. Les quatre concepts fondamentaux<br />

<strong>de</strong> la psychanalyse, Paris: Seuil, Vnl. hfst I-V, hfst.X en hfst<br />

XX (I en XX zijn vertaald in iNWiT 4).<br />

Laurent, E. (2002). Le cas, du malaise au mensonge. In: La Cause freudienne,<br />

50, 26-37.<br />

Laurent, E. (2007 [2006]). Richtinggeven<strong>de</strong> principes <strong>van</strong> <strong>de</strong> psychoanalytische<br />

act. In : iNWiT. Tijdschrift voor Psychoanalyse <strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>New</strong> <strong>Lacanian</strong><br />

<strong>School</strong>, 2/3, 7-13.<br />

Lysy, A. (2010). “Faut y aller!”. In: La Cause freudienne, 75, 64-72.<br />

Lysy, A. (2007). Inzet en actualiteit <strong>van</strong> <strong>de</strong> passe. In: iNWiT. Tijdschrift<br />

voor Psychoanalyse <strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>New</strong> <strong>Lacanian</strong> <strong>School</strong>, 2/3, 270-282.<br />

Miller, J.-A. (2008 [1995]). Overdracht, herhaling en seksueel reële (een<br />

lectuur <strong>van</strong> Seminarie XI). In: iNWiT. Tijdschrift voor Psychoanalyse <strong>van</strong><br />

<strong>de</strong> <strong>New</strong> <strong>Lacanian</strong> <strong>School</strong>, 4, 65-83.<br />

Miller, J.-A. (1994). Marginalia <strong>de</strong> “Constructions dans l‟analyse”. In: Cahiers<br />

<strong>de</strong> l‟ACF-VLB, 3, 4-30.<br />

(ook : http://www.causefreudienne.net/agenda/lettre-en-ligne/les-textespublies-par-la-lel/em-marginalia-em-<strong>de</strong>-constructions-dans-l-analyse-parjacques-alainmiller.html?symfony=694ff31550cee555680ac0b3a51f721d).<br />

Reading Seminar XI. Lacan‟s Four Fundamental Concepts of Psychoanalysis.<br />

Ed. R.Feldstein,B. Fink, M. Janus, Suny, <strong>New</strong> York, 1995. Vnl. Delen I en<br />

III (bijdragen <strong>van</strong> J.-A.Miller, P.-G.Guéguen, J.-P.Klotz en M.-H.Brousse).<br />

verantwoor<strong>de</strong>lijken<br />

waar<br />

Lieven Jonckheere en Anne Lysy<br />

Clubhuis <strong>van</strong> <strong>de</strong> stad Gent, hoek Handbalstraat en Patijntjesstraat, 9000<br />

Gent<br />

25


wanneer<br />

25 september 2010, 20 november 2010, 11 <strong>de</strong>cember 2010, 15 januari<br />

2011, 19 maart 2011, 21 mei 2011 – telkens <strong>van</strong> 14u30 tot 16u30<br />

toegankelijkheid<br />

voor alle belangstellen<strong>de</strong>n<br />

niet-le<strong>de</strong>n <strong>van</strong> <strong>de</strong> Kring betalen een <strong>de</strong>elname in <strong>de</strong> kosten.<br />

26


Klinisch Seminarie in <strong>de</strong> Toegepaste Psychoanalyse<br />

"De werkzaamheid <strong>van</strong> <strong>de</strong> psychoanalyse in <strong>de</strong> he<strong>de</strong>ndaagse kliniek".<br />

We vertrekken dit jaar <strong>van</strong>uit twee fundamentele stellingen die <strong>de</strong> twee<br />

actuele thema‟s, dit <strong>van</strong> <strong>de</strong> NLS en dit <strong>van</strong> Pipol 5, aan elkaar articuleren:<br />

1) “Een psychoanalyticus is als dusdanig geen geestelijke gezondheidswerker”,<br />

stelt Jacques-Alain Miller (1) (“Le psychanalyste comme tel n‟est<br />

pas un travailleur <strong>de</strong> la santé mentale”). De psychoanalyse viseert immers<br />

niet <strong>de</strong> „geestelijke gezondheid‟. Tussen psychoanalyse en geestelijke<br />

gezondheid is er een antinomie die ingeschreven is in hun ethische<br />

fundamenten (2). De geestelijke gezondheidszorg opereert in dienst<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> publieke or<strong>de</strong> en probeert het subject aan te passen aan <strong>de</strong><br />

heersen<strong>de</strong> maatschappelijke i<strong>de</strong>alen. In haar visionaire roman Corpus<br />

Delicti, licht Julia Zeh (3) een tip <strong>van</strong> <strong>de</strong> sluier op om te laten zien tot<br />

welke ultieme consequenties een gestandaardiseer<strong>de</strong> “Geestelijke-<br />

Gezondheids-Staat” voert. De psychoanalytische praktijk probeert een<br />

plaats te creëren voor het singuliere <strong>van</strong> het subject dat altijd en onherleidbaar<br />

symptomatisch zal blijven en voert, niet tot een aanpassing<br />

aan <strong>de</strong> norm, dan wel tot een singuliere „bevrediging‟, zoals Lacan dit in<br />

zijn laatste on<strong>de</strong>rwijs theoretiseert. Dit ontheft <strong>de</strong> psychoanalyticus<br />

niet <strong>van</strong> <strong>de</strong> taak zijn fundamenten te expliciteren en het sociale nut er<strong>van</strong><br />

te <strong>de</strong>monstreren. Het is een ethische plicht <strong>van</strong>uit <strong>de</strong> kliniek te getuigen<br />

hoe een psychoanalyticus te werk gaat om een subject, “voldoen<strong>de</strong><br />

tevre<strong>de</strong>n”-“in overeenstemming met zichzelf” (4) te brengen en<br />

<strong>de</strong> sociale nuttigheid <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze symptomatische tevre<strong>de</strong>nheid te illustreren.<br />

Het symptoom is immers <strong>de</strong> sociale band zelf!<br />

2) Veel psychoanalytici zijn nochtans wel werkzaam in <strong>de</strong> geestelijke gezondheidszorg.<br />

Het zou een absolute misvatting zijn er <strong>van</strong> uit te gaan<br />

dat dit veld <strong>van</strong> <strong>de</strong> toegepaste psychoanalyse een soort gereduceer<strong>de</strong><br />

vorm <strong>van</strong> psychoanalyse zou impliceren. Reductie die soms in dubbel opzicht<br />

wordt gedacht. Enerzijds door diegene die <strong>de</strong>nkt dat een aanpassing<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> psychoanalyse aan <strong>de</strong> he<strong>de</strong>ndaagse vraag <strong>van</strong> <strong>de</strong> sociale An<strong>de</strong>r<br />

mogelijk is. De praktijk leert echter dat elke vorm <strong>van</strong> “versoepeling”<br />

ten aanzien <strong>van</strong> <strong>de</strong> vraag naar objectivering, standaardisering,<br />

protocollisering enz… verwordt tot een techniek die dan weliswaar nog<br />

wel met <strong>de</strong> noemer „psychoanalytisch‟ wordt bekleed maar met <strong>de</strong> psychoanalyse<br />

als dusdanig en haar fundamentele principes, geen uitstaans<br />

meer heeft. An<strong>de</strong>rzijds diegene die er <strong>van</strong> uitgaan dat <strong>de</strong> praktijk <strong>van</strong><br />

27


28<br />

<strong>de</strong> toegepaste psychoanalyse een versoepeling <strong>van</strong> <strong>de</strong> vorming tot een<br />

“klinische‟ vorming” impliceert. In ons veld is <strong>de</strong> toegepaste psychoanalyse<br />

zon<strong>de</strong>r <strong>de</strong> pure psychoanalyse, met <strong>de</strong> eigen ervaring in een tot het<br />

ein<strong>de</strong> gevoer<strong>de</strong> kuur, niet <strong>de</strong>nkbaar. De toegepaste psychoanalyse is<br />

geen verzaking aan <strong>de</strong> vorming, noch aan <strong>de</strong> principes <strong>van</strong> <strong>de</strong> analytische<br />

praktijk die gebaseerd is op fundamentele concepten (5).<br />

We gaan <strong>de</strong> dubbele uitdaging aan dat psychoanalytici die in <strong>de</strong> geestelijke<br />

gezondheidszorg werkzaam zijn, <strong>van</strong>uit hun klinische praktijk getuigen <strong>van</strong><br />

<strong>de</strong> „werkzaamheid‟ <strong>van</strong> <strong>de</strong> fundamentele concepten en bovendien <strong>de</strong>monstreren<br />

dat <strong>de</strong> manier waarop Lacan in zijn laatste on<strong>de</strong>rwijs <strong>de</strong>ze concepten<br />

heeft geherformuleerd, ze tot a<strong>de</strong>quate instrumenten maakt om een<br />

antwoord te bie<strong>de</strong>n op <strong>de</strong> nieuwe symptomen en <strong>de</strong> nieuwe kliniek waar we<br />

<strong>van</strong>daag mee wor<strong>de</strong>n geconfronteerd.<br />

Het onbewuste waar we actueel mee geconfronteerd wor<strong>de</strong>n is immers<br />

niet langer het freudiaanse onbewuste. De klassieke manifestaties <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />

formaties <strong>van</strong> het onbewuste zijn zeldzaam gewor<strong>de</strong>n. Het symptoom als<br />

metafoor <strong>van</strong> een onbewuste waarheid on<strong>de</strong>rvraagt het mo<strong>de</strong>rne subject<br />

min<strong>de</strong>r en min<strong>de</strong>r. Het spelen op betekeniseffecten heeft weinig beweging<br />

tot gevolg. Het mo<strong>de</strong>rne subject is niet zozeer meer begaan met <strong>de</strong> oorzaak<br />

en <strong>de</strong> waarheid, maar refereert zich veeleer aan het object en het<br />

genot die <strong>de</strong> ver<strong>de</strong>eldheid af<strong>de</strong>kt. De analyticus als ontcijferaar <strong>van</strong> het<br />

onbewuste volstaat dus niet als antwoord op <strong>de</strong> nieuwe kliniek. Hoe dan<br />

toch een ontmoeting tot stand brengen die het subject een zicht geeft op<br />

wat het in verwarring brengt, hoe <strong>de</strong> dimensie <strong>van</strong> het onbewuste introduceren,<br />

op welke manier een subject terug „permeabel‟ maken voor wat het<br />

zegt, hoe terug een ver<strong>de</strong>eldheid installeren? Welk antwoord formuleert<br />

men op <strong>de</strong> vraag naar technieken en oplossingen? Hoe creëert men terug<br />

een opening voor het subject <strong>van</strong> het onbewuste wanneer dit subject zich<br />

aandient met een massieve i<strong>de</strong>ntificatie waarop <strong>de</strong> An<strong>de</strong>r <strong>van</strong> <strong>de</strong> statistiek<br />

en <strong>de</strong> normering het heeft vastgespijkerd? Hoe een subject terug verantwoor<strong>de</strong>lijk<br />

maken daar waar <strong>de</strong> wetenschap <strong>de</strong> verantwoor<strong>de</strong>lijkheid wegveegt?<br />

Hoe tegenover <strong>de</strong> taal <strong>van</strong> <strong>de</strong> An<strong>de</strong>r die zich tot transparante,<br />

overdraagbare informatie reduceert, het enigmatische discours <strong>van</strong> het<br />

onbewuste terug introduceren?<br />

Vertaalt <strong>de</strong> herhaling waar Freud op stootte, zich nog op <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> manier<br />

in onze he<strong>de</strong>ndaagse kliniek? Of wor<strong>de</strong>n we er meer en meer mee geconfronteerd<br />

on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> vorm <strong>van</strong> een ageren, een pathologie <strong>van</strong> <strong>de</strong> act, autistisch,<br />

niet gekoppeld aan <strong>de</strong> An<strong>de</strong>r, zon<strong>de</strong>r spreken, als courcircuit die het<br />

onbewuste uitveegt? Of kunnen we stellen dat, waar <strong>de</strong> hysterie ten tij<strong>de</strong>


<strong>van</strong> Freud het antwoord was op het discours <strong>van</strong> <strong>de</strong> Meester, <strong>de</strong> reële akten<br />

<strong>van</strong>daag het antwoord vormen op <strong>de</strong> Meester <strong>van</strong> het protocol? Daar<br />

waar <strong>de</strong> wetenschap triomfantelijk het paradijselijke geluk en <strong>de</strong> mogelijke<br />

gezondheid voorspelt verschijnt <strong>de</strong> herhaling on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> vorm <strong>van</strong> <strong>de</strong> reele<br />

doodsdrift steeds naakter. De overconsumptie <strong>van</strong> anti<strong>de</strong>pressiva gaat<br />

hand in hand met een toenemend aantal zelfmoor<strong>de</strong>n en dit op steeds jongere<br />

leeftijd. De dresseren<strong>de</strong> gedragstechnieken in combinatie met <strong>de</strong> rilatine<br />

wor<strong>de</strong>n beantwoord met het nieuwe symptoom <strong>van</strong> het „pesten‟ dat<br />

kin<strong>de</strong>ren tot isolatie drijft. De evaluatie die een grotere efficiëntie belooft<br />

vindt haar respons in een serie zelfmoor<strong>de</strong>n op <strong>de</strong> werkvloer. Het algemeen<br />

gepropageer<strong>de</strong> „geluk‟ heeft als keerzij<strong>de</strong> nieuwe symptomen die<br />

als onuitwisbare rest <strong>de</strong> mo<strong>de</strong>rne modaliteit <strong>van</strong> <strong>de</strong> malaise in <strong>de</strong> he<strong>de</strong>ndaagse<br />

maatschappij vertolken: segregatie, isolement, uitsluiting…. Op welke<br />

manier kan een kliniek <strong>van</strong> het spreken, een ontmoetingsplaats waar<br />

wordt geluisterd, aan <strong>de</strong> onzinnige act terug enige waarheid toekennen?<br />

Het zal zeker veron<strong>de</strong>rstellen niet louter passief luisteraar te zijn maar<br />

zich actiever op te stellen in het aanreiken <strong>van</strong> betekenaars om het reële<br />

te doen spreken, om aanknopingspunten aan te reiken, het onbewuste te<br />

doen bestaan. Maar vooral om het reële te pointeren dat door <strong>de</strong> herhaling<br />

wordt versluierd tenein<strong>de</strong> een leefbaar<strong>de</strong>r uitweg toe te laten.<br />

Het laatste on<strong>de</strong>rwijs <strong>van</strong> Lacan met zijn oriëntatie op het reële en <strong>de</strong><br />

drift, biedt een a<strong>de</strong>quaat antwoord op <strong>de</strong>ze mo<strong>de</strong>rne kliniek en reikt ons<br />

hiertoe tevens een pragmatisch instrumentarium aan. Geen discours dat<br />

een standaardoplossing biedt maar plaats laat voor het verschil, geval per<br />

geval. Een kliniek die zich oriënteert op een an<strong>de</strong>re lectuur <strong>van</strong> het symptoom<br />

dan <strong>de</strong> objectiveren<strong>de</strong>, pseudo-wetenschappelijke lectuur, en het<br />

subjectieve lij<strong>de</strong>n een plaats geeft. Welke modaliteiten <strong>van</strong> omgaan met<br />

het symptoom kan een subject uitvin<strong>de</strong>n, welke nieuwe oplossing kan bevrediging<br />

(satisfaction) brengen, welke manier <strong>van</strong> er weten mee om te<br />

gaan (savoir-faire ) kan er ontwikkeld wor<strong>de</strong>n die niet tot een impasse of<br />

een <strong>de</strong>saster voert? Welke operatie maakt een „verknoping‟ (nouage) mogelijk<br />

volgens <strong>de</strong> singuliere genotsmodaliteiten <strong>van</strong> elkeen? Welke grens (littoral)<br />

kan er aan het genot geborduurd wor<strong>de</strong>n, welke vorm <strong>van</strong> „nieten‟<br />

(agrafe) opereert voor een subject en laat het beter toe zich te handhaven?<br />

Welke benoeming (nomination) raakt scheerlings het reële en biedt<br />

het een verankering? Dit veron<strong>de</strong>rstelt dat men <strong>de</strong> precieze draad kan<br />

vin<strong>de</strong>n, <strong>de</strong> juiste modaliteiten langs waar men een singulier geval kan grijpen.<br />

29


30<br />

De overdracht is hiertoe nog steeds het atelier bij uitstek. Maar ook hier<br />

heeft <strong>de</strong> nieuwe kliniek zijn consequenties. De overdracht in <strong>de</strong> analytische<br />

kliniek is niet meer op <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> manier als voordien gestoeld op een<br />

a-priori veron<strong>de</strong>rstelling <strong>van</strong> weten of <strong>de</strong> hypothese <strong>van</strong> het onbewuste. De<br />

installatie <strong>van</strong> <strong>de</strong> overdracht zal dan ook afhankelijk zijn <strong>van</strong> <strong>de</strong> mate<br />

waarin er sprake is <strong>van</strong> een „ontmoeting‟ met een analyticus. Zoals Jacques-<br />

Alain Miller het formuleer<strong>de</strong> zal dat afhangen <strong>van</strong> <strong>de</strong> mate waarin hij zijn<br />

dociliteit, om voor elk subject <strong>de</strong> juiste plaats te kunnen innemen <strong>van</strong><br />

waaruit hij kan opereren, voldoen<strong>de</strong> gecultiveerd heeft (6). Niet <strong>de</strong> vraag<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> analyseerbaarheid <strong>van</strong> het subject stelt zich dus, dan wel of <strong>de</strong><br />

analyticus in staat is “op maat <strong>van</strong>” het subject te han<strong>de</strong>len. Is <strong>de</strong> psychoanalyticus<br />

bereid zich met een zeer grote disponibiliteit en soepelheid tot<br />

multifunctioneel object <strong>van</strong> elk subject te lenen, is een vraag die direct<br />

gearticuleerd is aan het verlangen <strong>van</strong> <strong>de</strong> analyticus als resultaat <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />

eigen analyse. Een variante <strong>van</strong> <strong>de</strong> vraag “Hoe werkt <strong>de</strong> psychoanalyse”, is<br />

dan ook “Welk gebruik <strong>van</strong> <strong>de</strong> analyticus is werkzaam voor dit particuliere<br />

subject?”.<br />

We doen dit jaar in het bijzon<strong>de</strong>r een oproep tot hel<strong>de</strong>re, coherente, klinische<br />

gevalsconstructies die <strong>de</strong>monstreren hoe <strong>de</strong>ze vier fundamentele<br />

concepten in onze he<strong>de</strong>ndaagse kliniek werkzaam zijn, met hun mogelijkhe<strong>de</strong>n,<br />

hun limieten, hun verrassingen en vernieuwingen waardoor we ons kunnen<br />

laten on<strong>de</strong>rwijzen. (7)<br />

verantwoor<strong>de</strong>lijken<br />

Geert Hoornaert (hoornaert.geert@telenet.be)<br />

Luc Van<strong>de</strong>r Vennet (luc.vdvennet@skynet.be)<br />

bibliografie<br />

1) Jacques-Alain Miller, Santé mentale et ordre public, in Mental 3, janvier<br />

1997, pp. 15-26<br />

2) Gil Caroz, PIPOL NEWS 0<br />

3) Juli Zeh, Corpus Delicti. Een proces, Anthos, Amsterdam, 2009<br />

4) Eric Laurent, Richtinggeven<strong>de</strong> principes <strong>van</strong> <strong>de</strong> psychoanalytische act,<br />

in Inwit, nr. 2/3, maart 2007, pp. 7-13<br />

5) Jacques Lacan, Le Séminaire, Livre XI, Les quatre concepts fondamentaux<br />

<strong>de</strong> la Psychanalyse, Paris, Seuil, 1973<br />

6) Jacques-Alain Miller, Les contre-indications au traitement psychanalytique,<br />

in Mental 5, juillet 1998, pp. 9-19


7) Voor het argument lieten we ons uitvoerig inspireren door het volledige<br />

nummer 20 <strong>van</strong> Mental, Psychanalystes en prise directe sur le social,<br />

février 2008<br />

We verwijzen ver<strong>de</strong>r naar het argument en <strong>de</strong> te verschijnen bibliografie<br />

<strong>van</strong> het congres<br />

metho<strong>de</strong><br />

Een <strong>de</strong>elnemer brengt een klinisch fragment. Voor het lei<strong>de</strong>n <strong>van</strong> <strong>de</strong> discussie<br />

laten <strong>de</strong> verantwoor<strong>de</strong>lijken <strong>van</strong> het klinisch seminarie zich bijstaan<br />

door twee me<strong>de</strong>werkers. Voor het komen<strong>de</strong> jaar zijn dit opnieuw Lieve Billiet<br />

en Joost Demuynck. In een wisselen<strong>de</strong> samenwerking oriënteren zij <strong>de</strong><br />

conversatie. Bovendien wordt ook dit jaar voor elk klinisch seminarie beroep<br />

gedaan op een discutant die gevraagd wordt kort het voorgestel<strong>de</strong><br />

materiaal te hernemen of met een vraag <strong>de</strong> discussie te openen. Er wordt<br />

gerekend op een actieve conversatie met alle <strong>de</strong>elnemers, met inachtneming<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> regels <strong>van</strong> <strong>de</strong> discretie.<br />

plaats en data<br />

Op zaterdag 20 november, 11 <strong>de</strong>cember 2010, en op zaterdag<br />

15 januari, 19 maart, 21 mei 2011, telkens <strong>van</strong> 17u00 tot 18u30<br />

(aansluitend op het theoretisch seminarie)<br />

Clubhuis <strong>van</strong> <strong>de</strong> stad Gent, Patijntjesstraat 62, 9000 Gent<br />

toegankelijkheid<br />

Het Klinisch Seminarie is niet zomaar toegankelijk voor het algemene publiek.<br />

Nieuwe <strong>de</strong>elnemers dienen liefst enkele weken op voorhand contact op te<br />

nemen met <strong>de</strong> verantwoor<strong>de</strong>lijken:<br />

Geert Hoornaert (hoornaert.geert@telenet.be)<br />

of Luc Van<strong>de</strong>r Vennet (luc.vdvennet@skynet.be).<br />

Niet-le<strong>de</strong>n <strong>van</strong> <strong>de</strong> Kring betalen een <strong>de</strong>elname in <strong>de</strong> kosten.<br />

31


Gevalspresentaties met nabespreking<br />

In het Algemeen Ziekenhuis Sint-Jan te Brugge leidt Anne Lysy al enkele<br />

jaren een psychoanalytische gevalspresentatie. De gevalspresentatie is een<br />

psychiatrische traditie die door Lacan radicaal is vernieuwd gewor<strong>de</strong>n <strong>van</strong>uit<br />

<strong>de</strong> psychoanalyse – en die <strong>van</strong> daaruit een spil in <strong>de</strong> vorming <strong>van</strong> <strong>de</strong> psychoanalyticus<br />

is gewor<strong>de</strong>n. In <strong>de</strong> psychoanalytische gevalspresentatie gaat<br />

het niet meer om <strong>de</strong> illustratie <strong>van</strong> een algemeen ziektebeeld via een dui<strong>de</strong>lijk<br />

„geval‟, maar om een unieke en onvoorspelbare ontmoeting, „geval per<br />

geval‟, waarbij een „patiënt‟ (het gaat in<strong>de</strong>rdaad om iemand die is opgenomen<br />

in <strong>de</strong> psychiatrie) <strong>de</strong> kans gebo<strong>de</strong>n wordt om te getuigen <strong>van</strong> het reële<br />

<strong>van</strong> zijn lij<strong>de</strong>n en <strong>de</strong> antwoor<strong>de</strong>n die hij daarop geeft. De aandacht gaat<br />

vooral naar <strong>de</strong> particulariteit <strong>van</strong> ie<strong>de</strong>rs symptoom als behan<strong>de</strong>ling <strong>van</strong> het<br />

reële en <strong>de</strong> mogelijkhe<strong>de</strong>n om die ver<strong>de</strong>r uit te bouwen, of eventueel zelfs<br />

te komen tot <strong>de</strong> uitvinding <strong>van</strong> een nieuwe sinthomatische behan<strong>de</strong>ling<br />

daar<strong>van</strong>.<br />

Dit biedt kansen op effecten. In eerste instantie voor het subject in<br />

kwestie. Maar ook <strong>de</strong> psychiatrische dienst, die vragen<strong>de</strong> partij is om impasses<br />

in het werk – diagnosestelling of behan<strong>de</strong>ling – met <strong>de</strong> patiënt in<br />

kwestie te doorbreken, kan er baat bij hebben. En tenslotte kan <strong>de</strong> psychoanalytische<br />

gevalspresentatie ook voor <strong>de</strong> toehoor<strong>de</strong>rs een uniek leermoment<br />

vormen. Daartoe dienen <strong>de</strong> eerste discussie onmid<strong>de</strong>llijk na <strong>de</strong><br />

presentatie en <strong>de</strong> later georganiseer<strong>de</strong> nabespreking (waarbij <strong>de</strong> probleemstelling,<br />

zoals naar voor gekomen in <strong>de</strong> presentatie, op grond <strong>van</strong><br />

psychoanalytische literatuur uitgewerkt wordt).<br />

Het spreekt voor zich dat een gevalspresentatie tact en discretie veron<strong>de</strong>rstelt,<br />

zowel bij <strong>de</strong>gene die <strong>de</strong> gevalspresentatie leidt, als bij <strong>de</strong> toehoor<strong>de</strong>rs.<br />

Vandaar ook <strong>de</strong> strenge voorwaar<strong>de</strong>n inzake toegankelijkheid.<br />

verantwoor<strong>de</strong>lijken<br />

Anne Lysy, die <strong>de</strong> gevalspresentatie leidt (alysy@newreal.be)<br />

Jan De Clerck, die ter plaatse verantwoor<strong>de</strong>lijk is<br />

(jan.<strong>de</strong>clerck@azbrugge.be).<br />

plaats en data<br />

AZ Sint-Jan te Brugge<br />

zaterdag 20 november en 11 <strong>de</strong>cember 2010, zaterdag 15 januari en 19<br />

maart 2011<br />

telkens <strong>van</strong> 11u tot 13u<br />

32


nabespreking<br />

AZ Sint-Jan te Brugge<br />

dinsdag 23 november en 14 <strong>de</strong>cember 2010, 18 januari en 22 maart 2011<br />

telkens <strong>van</strong> 19 uur tot 20u30<br />

toegankelijkheid<br />

Enkel toegankelijk op grond <strong>van</strong> een gesprek: uiterlijk voor 15 oktober<br />

2010 contact opnemen met <strong>de</strong> verantwoor<strong>de</strong>lijken:<br />

Anne Lysy (alysy@newreal.be)<br />

of Jan De Clerck (jan.<strong>de</strong>clerck@azbrugge.be)<br />

Men engageert zich voor <strong>de</strong> reeks <strong>van</strong> vier presentaties.<br />

De presentaties staan niet los <strong>van</strong> het volgen <strong>van</strong> <strong>de</strong> seminaries <strong>van</strong> <strong>de</strong> Kring.<br />

Niet-le<strong>de</strong>n <strong>van</strong> <strong>de</strong> Kring betalen een <strong>de</strong>elname in <strong>de</strong> kosten.<br />

33


III. GEORGANISEERD DOOR LEDEN VAN DE <strong>KRING</strong><br />

Naast <strong>de</strong> activiteiten georganiseerd door <strong>de</strong> NLS en het Bureau <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />

Kring zelf zijn er verschillen<strong>de</strong> initiatieven <strong>van</strong> le<strong>de</strong>n, in nauwe samenwerking<br />

met het Bureau <strong>van</strong> <strong>de</strong> Kring. Het werkseminarie <strong>School</strong> en passe verdiept<br />

zich al elf jaar in <strong>de</strong> problematiek <strong>van</strong> het ein<strong>de</strong> <strong>van</strong> een analyse en<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>School</strong> als lotsbestemming <strong>van</strong> <strong>de</strong> overdracht. De werkgroep Psychoanalyse<br />

en kin<strong>de</strong>ren werkt al meer<strong>de</strong>re jaren rond <strong>de</strong> specificiteit <strong>van</strong><br />

<strong>de</strong> lacaniaanse oriëntatie in het werken met kin<strong>de</strong>ren. Se<strong>de</strong>rt enkele jaren<br />

is een werkgroep Psychoanalyse en maatschappij actief rond <strong>de</strong> maatschappelijke<br />

rele<strong>van</strong>tie <strong>van</strong> <strong>de</strong> psychoanalyse. De nauwe samenwerking met<br />

het Bureau belet uiteraard niet dat ie<strong>de</strong>reen afzon<strong>de</strong>rlijk daarvoor <strong>de</strong> volle<br />

verantwoor<strong>de</strong>lijkheid behoudt: "ie<strong>de</strong>reen on<strong>de</strong>rwijst op eigen risico en<br />

gevaar" (chacun enseigne à ses propres risques et périls).<br />

Werkseminarie: Lacans <strong>School</strong> en <strong>de</strong> passe<br />

Elf<strong>de</strong> reeks (2010-2011): ’Fundamentele concepten en werkzaamheid<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> psychoanalyse’<br />

Vorig jaar hebben <strong>de</strong> verantwoor<strong>de</strong>lijken <strong>van</strong> het werkseminarie ervoor<br />

gekozen hun activiteit nauwer te verknopen met <strong>de</strong> activiteiten georganiseerd<br />

door het bureau, meer in het bijzon<strong>de</strong>r met <strong>de</strong> zondagmorgenconversaties<br />

tij<strong>de</strong>ns <strong>de</strong> weekends NLS. Deze nieuwe verknoping was niet zomaar<br />

een toevallige ingreep. Ze beantwoord<strong>de</strong> aan het uitdrukkelijke verlangen<br />

te benadrukken dat <strong>de</strong> vraag <strong>van</strong> het ein<strong>de</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> analyse en <strong>de</strong><br />

passe zich geenszins in <strong>de</strong> marge situeert, of louter specialisten of gevor<strong>de</strong>r<strong>de</strong>n<br />

aanbelangt, maar integen<strong>de</strong>el <strong>de</strong> vraag is <strong>van</strong> waaruit elke theoretische<br />

on<strong>de</strong>rvraging, elke klinische praktijk moet vertrekken.<br />

Het komen<strong>de</strong> werkjaar zal <strong>de</strong>ze verknoping op een an<strong>de</strong>re manier vorm<br />

krijgen. Het theoretisch seminarie ont<strong>van</strong>gt twee A.E.‟s (Analyste <strong>de</strong><br />

l‟Ecole) in functie: Anne Lysy en Patricia Bosquin. Het is een uitgelezen<br />

kans om, doorheen hun getuigenis en <strong>de</strong> discussie met hen, <strong>de</strong> vraag die<br />

het werk in <strong>de</strong> kring oriënteert, in <strong>de</strong> aanloop naar het negen<strong>de</strong> Congres<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> NLS, te concretiseren en vorm te geven: hoe werkt <strong>de</strong> psychoanalyse?<br />

Het spreekt voor zich dat een antwoord op <strong>de</strong> vraag “Hoe werkt <strong>de</strong> psychoanalyse”,<br />

niet mogelijk is los <strong>van</strong> een on<strong>de</strong>rvraging <strong>van</strong> <strong>de</strong> fundamentele<br />

concepten <strong>van</strong> <strong>de</strong> psychoanalyse. Hoe werkt <strong>de</strong> psychoanalyse, hoe kan ze<br />

35


36<br />

werken, gegeven het onbewuste en <strong>de</strong> pulsie? Wat is <strong>de</strong> plaats <strong>van</strong> <strong>de</strong> analyticus,<br />

gegeven <strong>de</strong> overdracht en <strong>de</strong> herhaling?<br />

Lacan vernieuwt <strong>de</strong> fundamentele concepten doorheen het elf<strong>de</strong> seminarie.<br />

Het is <strong>van</strong>uit die vernieuwing dat het verlangen <strong>van</strong> <strong>de</strong> analyticus en het<br />

concept <strong>van</strong> <strong>de</strong> analytische act centraal zullen komen te staan. Die act, zo<br />

zal hij stellen, wordt georiënteerd door zijn verlangen en ge<strong>de</strong>finieerd,<br />

niet door haar intenties, maar door haar consequenties. Ze kan dan ook<br />

slechts <strong>van</strong>uit haar effecten beoor<strong>de</strong>eld wor<strong>de</strong>n.<br />

Kunnen <strong>de</strong> A.E.‟s ons iets vertellen over „beslissen<strong>de</strong>‟ momenten in <strong>de</strong> kuur<br />

<strong>van</strong>uit het ein<strong>de</strong> er<strong>van</strong>? Kunnen ze iets vertellen over <strong>de</strong> articulatie tussen<br />

onbewuste, pulsie, overdracht, herhaling enerzijds en act an<strong>de</strong>rzijds, <strong>de</strong><br />

act <strong>van</strong> <strong>de</strong> analyticus in <strong>de</strong> eigen kuur, <strong>de</strong> act <strong>van</strong> <strong>de</strong> A.E. in <strong>de</strong> stap die het<br />

ein<strong>de</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> kuur impliceert en het verlangen dat het resultaat er<strong>van</strong> is?<br />

Die vragen en <strong>de</strong> discussie er rond willen we voorberei<strong>de</strong>n op onze vrijdagavon<strong>de</strong>n.<br />

bibliografie :<br />

Bosquin-Caroz, P. (2010). Une „a-moureuse‟. In: La Cause freudienne, 75,<br />

48-54.<br />

Lacan, J. (1973 [1964)]. Le Séminaire Livre XI, Les quatre concepts fondamentaux<br />

<strong>de</strong> la psychanalyse (texte établi par J.-A. Miller), Paris : Seuil<br />

Lysy, A. (2010). “Faut y aller!”. In: La Cause freudienne, 75, 64-72.<br />

metho<strong>de</strong><br />

Samen met en door <strong>de</strong> <strong>de</strong>elnemers zullen <strong>de</strong> teksten wor<strong>de</strong>n gelezen en<br />

bediscussieerd.<br />

plaats en data<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> voorberei<strong>de</strong>n<strong>de</strong> avon<strong>de</strong>n:<br />

VBJK, Raas Van Gaverestraat 67a, 9000 Gent<br />

Vrijdagavond 17 september 2010: lectuur en discussie rond <strong>de</strong> getuigenis<br />

<strong>van</strong> Anne Lysy<br />

Vrijdagavond 29 oktober 2010: lectuur en discussie rond <strong>de</strong> getuigenis <strong>van</strong><br />

Patricia Bosquin<br />

voor <strong>de</strong> getuigenissen <strong>van</strong> <strong>de</strong> AE’s op zaterdagmiddag:<br />

zie Theoretisch seminarie, hoger in <strong>de</strong>ze brochure


verantwoor<strong>de</strong>lijken<br />

Lieve Billiet, lieve.billiet@skynet.be<br />

Geert Hoornaert, hoornaert.geert@telenet.be<br />

Anne Lysy, alysy@newreal.be<br />

Luc Van<strong>de</strong>r Vennet, luc.vdvennet@skynet.be<br />

toegankelijkheid<br />

Toegankelijk voor alle belangstellen<strong>de</strong>n.<br />

Deelname in <strong>de</strong> kosten.<br />

37


Delegatie Brugge<br />

Le<strong>de</strong>n <strong>van</strong> <strong>de</strong> Kring in Brugge organiseren een aantal activiteiten die zich<br />

meer richten op een lokaal publiek. Deze activiteiten wor<strong>de</strong>n gecoördineerd<br />

door Peter Decuyper.<br />

Werkgroep: Psychoanalyse en kin<strong>de</strong>ren<br />

Zeven<strong>de</strong> jaargang: Hoe <strong>de</strong> psychoanalyse werkt met kin<strong>de</strong>ren en<br />

adolescenten.<br />

Er wordt binnen <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>r- en jeugdhulpverlening <strong>de</strong> laatste tijd veel belang<br />

gehecht aan wat men „sectoroverschrij<strong>de</strong>n<strong>de</strong>‟ samenwerking en overleg<br />

noemt. De overheid stuurt psychiatrische voorzieningen en diensten geestelijke<br />

gezondheidzorg aan om binnen het ka<strong>de</strong>r <strong>van</strong> integrale jeugdhulp<br />

hun expertise ten dienste te stellen aan an<strong>de</strong>re zorgsectoren en vice versa.<br />

Nieuwe initiatieven kwamen tot stand zoals outreaching, sectoroverschrij<strong>de</strong>nd<br />

casemanagement, vroeg<strong>de</strong>tectie en interventie psychose, samenwerkingsprotocollen,<br />

… Nog nooit waren er zoveel werkgroepen als nu<br />

actief om <strong>de</strong>rgelijke nieuwe initiatieven te ontwikkelen en uit te voeren. De<br />

kwantiteit aan on<strong>de</strong>rlinge uitwisseling biedt echter geen enkele garantie<br />

voor een dui<strong>de</strong>lijke inhou<strong>de</strong>lijke oriëntatie waarin het kind als subject centraal<br />

staat.<br />

De werkgroep „Psychoanalyse en kin<strong>de</strong>ren‟ richt zich dit jaar tot een breed<br />

en geïnteresseerd publiek om zich inhou<strong>de</strong>lijk te verdiepen in het werk<br />

met kin<strong>de</strong>ren en adolescenten <strong>van</strong>uit een actuele psychoanalytische visie.<br />

De bijeenkomsten willen ook op lokaal vlak bekendheid geven aan het internationale<br />

congres <strong>van</strong> PIPOL over <strong>de</strong> geestelijke gezondheid, dat doorgaat<br />

in Brussel op 2 en 3 juli 2011. 1<br />

Metho<strong>de</strong>: Er wor<strong>de</strong>n twee namiddagen gepland waar<strong>van</strong> één gericht zal zijn<br />

op diagnostiek en een twee<strong>de</strong> zal han<strong>de</strong>len over enkele principes <strong>van</strong> een<br />

psychoanalytisch georiënteerd werk met kin<strong>de</strong>ren. De bijeenkomsten zullen<br />

zowel theoretisch als klinisch zijn, met voldoen<strong>de</strong> gelegenheid tot conversatie<br />

met het publiek. Meer concrete informatie wordt later bekendgemaakt.<br />

1 PIPOL staat voor “Programme International <strong>de</strong> recherches sur la Psychanalyse appliquée<br />

d‟ Orientation Lacanienne”. De titel <strong>van</strong> het congres luidt: “Bestaat <strong>de</strong> Geestelijke<br />

Gezondheid?”.<br />

38


waar<br />

Hof <strong>van</strong> Watervliet, Ou<strong>de</strong> burg 27, 8000 Brugge (zaal 14)<br />

data<br />

Vrijdagen 25 februari en 25 maart 2011 <strong>van</strong> 14u tot 16u30<br />

verantwoor<strong>de</strong>lijken<br />

Peter Decuyper, peter.<strong>de</strong>cuyper1@telenet.be<br />

Catherine Roex, catherine.roex@telenet.be<br />

Eddy Cabooter, eddy.cabooter@telenet.be<br />

toegankelijkheid<br />

De werkgroep is vrij toegankelijk mits <strong>de</strong>elname in <strong>de</strong> kosten.<br />

39


Werkgroep: Psychoanalyse en maatschappij<br />

Staan <strong>de</strong> verhoudingen tussen misdaad, recht en geestelijke gezondheid<br />

<strong>van</strong>daag op hun kop ?<br />

argument<br />

in het ka<strong>de</strong>r <strong>van</strong> PIPOL V “Bestaat De Geestelijke Gezondheid?” …<br />

Dit jaar wil <strong>de</strong> werkgroep Psychoanalyse en Maatschappij zich explicieter<br />

dan voorheen inschrijven in <strong>de</strong> Europese maatschappelijke beweging die<br />

PIPOL, Programme International <strong>de</strong> Psychanalyse Appliquée d‟Orientation<br />

Lacanienne, wil zijn. De titels <strong>van</strong> <strong>de</strong> voorbije PIPOL-ontmoetingen spreken<br />

voor zich: “Snelle therapeutische effecten in <strong>de</strong> psychoanalyse” (Parijs<br />

2005), “Psychoanalytici pakken het sociale aan” (Parijs 2007), “Eruit vallen<br />

(désinsertion), <strong>van</strong>uit <strong>de</strong> psychoanalyse bekeken” (Barcelona 2009).<br />

PIPOL V (Brussel, 2 en 3 juli 2011) wil thans stil blijven staan bij <strong>de</strong> vraag<br />

of er zoiets als „De Geestelijke Gezondheid‟ bestaat? Wij citeren Gil Caroz,<br />

directeur <strong>van</strong> PIPOL V. “Al enkele jaren hebben <strong>de</strong> exclusieve stimulering<br />

<strong>van</strong> neurowetenschappelijk on<strong>de</strong>rzoek, <strong>de</strong> massale marketing <strong>van</strong> nieuwe<br />

psychofarmaca, <strong>de</strong> technologische vooruitgang op het vlak <strong>van</strong> het in<br />

beeld brengen <strong>van</strong> <strong>de</strong> hersenen en <strong>de</strong> zich alsmaar uitbrei<strong>de</strong>n<strong>de</strong> psychiatrische<br />

nosologie een bedui<strong>de</strong>n<strong>de</strong> invloed op <strong>de</strong> financiering en <strong>de</strong> reglementering<br />

<strong>van</strong> het veld <strong>van</strong> <strong>de</strong> Geestelijke Gezondheid en <strong>de</strong> praktijken die<br />

daarin ontwikkeld wor<strong>de</strong>n. Die evoluties volgen wij met evenveel bezorgdheid<br />

als belangstelling. Het lijkt ons belangrijk om <strong>de</strong> herstructurering <strong>van</strong><br />

dit veld <strong>van</strong> nabij op te volgen met politieke, ethische en epistemische reflecties<br />

over <strong>de</strong> zin die een concept als „De Geestelijke Gezondheid‟ <strong>van</strong>daag<br />

moet hebben. Is er naast die technische perfectionering <strong>van</strong> <strong>de</strong> zorgverstrekking<br />

nog plaats voor <strong>de</strong> menselijke dimensie? De titel “Bestaat <strong>de</strong><br />

Geestelijke Gezondheid?” stelt enerzijds <strong>de</strong> vraag of er iets als een echte<br />

geestelijke gezondheid haalbaar is, of het dus überhaupt mogelijk is om<br />

dat „greintje waanzin‟, dat ie<strong>de</strong>rs eigenheid uitmaakt, tot niets te herlei<strong>de</strong>n,<br />

en wat daar<strong>van</strong> dan wel <strong>de</strong> prijs mag zijn? An<strong>de</strong>rzijds wil <strong>de</strong> titel ook<br />

het project <strong>van</strong> <strong>de</strong> Wereldgezondheidsorganisatie, dat niet alleen <strong>de</strong> geestelijke<br />

gezondheid „positief‟ probeert te <strong>de</strong>finiëren als het (recht op) welzijn<br />

<strong>van</strong> elke burger, maar meteen ook <strong>de</strong> mid<strong>de</strong>len die daartoe moeten lei<strong>de</strong>n,<br />

on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> loep nemen.”<br />

40


… naar een heractualisering <strong>van</strong> <strong>de</strong> functies <strong>van</strong> <strong>de</strong> psychoanalyse in <strong>de</strong><br />

criminologie?<br />

Één <strong>van</strong> <strong>de</strong> subthema‟s <strong>van</strong> PIPOL V is “Misdaad, Recht en Geestelijke Gezondheid”.<br />

In het ka<strong>de</strong>r daar<strong>van</strong> zal <strong>de</strong> werkgroep “Psychoanalyse en Maatschappij”<br />

vier bijeenkomsten wij<strong>de</strong>n aan <strong>de</strong> lectuur en studie <strong>van</strong> Lacans<br />

“Introduction théorique aux fonctions <strong>de</strong> la psychanalyse en criminologie”,<br />

een tekst uit 1950, dus in <strong>de</strong> naweeën <strong>van</strong> Wereldoorlog Twee, waarin <strong>de</strong><br />

verhoudingen tussen misdaad, recht en geestelijke gezondheid volledig op<br />

hun kop wer<strong>de</strong>n gezet, of waarbij minstens bleek dat die niet waren zoals<br />

gedacht. He<strong>de</strong>n lijkt <strong>de</strong> tijd rijp om die vraag opnieuw te stellen: is <strong>de</strong> wetenschap<br />

er dit keer wel in geslaagd om die verhoudingen effectief volledig<br />

op hun kop te zetten? Wat niets an<strong>de</strong>rs is dan <strong>de</strong> terugkeer <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />

vraag naar <strong>de</strong> toerekeningsvatbaarheid of “<strong>de</strong> autonomie <strong>van</strong> een onherleidbaar<br />

subjectieve ervaring” (Ecrits, 146). Op zoek naar een basis om die<br />

vraag <strong>van</strong>daag te kunnen herstellen zullen we niet alleen Lacans tekst herlezen,<br />

maar ook een aantal belangrijke referenties herbekijken, waaron<strong>de</strong>r<br />

Milgrams experiment rond “Obedience to authority”. Voorts zullen we in<br />

dialoog gaan met clinici die beroepshalve met <strong>de</strong> verhoudingen tussen misdaad,<br />

recht en geestelijke gezondheid geconfronteerd wor<strong>de</strong>n en kijken<br />

we met interesse uit hoe elk <strong>van</strong> hen <strong>van</strong>uit <strong>de</strong> lacaniaanse ethiek daarop<br />

een antwoord tracht te formuleren.<br />

bibliografie<br />

Lacan, J. (1966 [1950]). Introduction théorique aux fonctions <strong>de</strong> la psychanalyse<br />

en criminologie. In: Ecrits, Paris: Seuil, pp. 125-149<br />

Milgram, S. (1963). Behavioral Study of Obedience". In: Journal of Abnormal<br />

and Social Psychology 67: 371–378<br />

plaats<br />

data<br />

Geuzenhuis, Kantienberg, 9000 Gent<br />

Op don<strong>de</strong>rdag 16 <strong>de</strong>cember 2010, en op don<strong>de</strong>rdag 10 februari, 17 maart,<br />

19 mei 2011, telkens om 21u<br />

verantwoor<strong>de</strong>lijken<br />

Joost Demuynck, joost.<strong>de</strong>muynck@telenet.be<br />

Lieven Jonckheere, jonckheere.lieven@gmail.com<br />

Nathalie Laceur, nathalie.laceur@telenet.be,<br />

41


toegankelijkheid<br />

Toegankelijk voor alle belangstellen<strong>de</strong><br />

Bijdrage in <strong>de</strong> kosten<br />

42


IV. ELDERS IN DE NLS EN DE WAP<br />

De activiteiten georganiseerd door <strong>de</strong> NLS (het congres, <strong>de</strong> weekends,<br />

„Verknopingen‟ en <strong>de</strong> kartels) en door het Bureau (het dubbel seminarie en<br />

<strong>de</strong> gevalspresentaties) vormen samen <strong>de</strong> ruggengraat <strong>van</strong> het programma<br />

<strong>van</strong> <strong>de</strong> Kring. Omdat <strong>de</strong> Kring zich inschrijft binnen <strong>de</strong> NLS en <strong>de</strong> WAP,<br />

kan dit programma niet los gezien wor<strong>de</strong>n <strong>van</strong> verschillen<strong>de</strong> activiteiten die<br />

ergens an<strong>de</strong>rs in <strong>de</strong>ze Scholen wor<strong>de</strong>n georganiseerd. Het Bureau wil in<br />

het bijzon<strong>de</strong>r uitnodigen <strong>de</strong>el te nemen aan <strong>de</strong> volgen<strong>de</strong> activiteiten:<br />

XL ème Journées <strong>de</strong> l’Ecole <strong>de</strong> la Cause freudienne<br />

« Guérir avec la psychanalyse… JE VIENS POUR CA ! Ce qu’on<br />

<strong>de</strong>man<strong>de</strong> à un psychanalyste n’est pas toujours ce qu’on désire »<br />

9 en 10 oktober 2010<br />

Parijs<br />

Palais <strong>de</strong>s Congrès<br />

www.causefreudienne.net<br />

PIPOL V<br />

« La Santé Mentale existe-elle ? »<br />

2 en 3 juli 2011<br />

Brussel<br />

Square Brussels Meeting Center<br />

(webstek <strong>van</strong> <strong>de</strong> EuroFédération <strong>de</strong> Psychanalyse, in constructie)<br />

43


V. LINKS VAN DE <strong>KRING</strong><br />

De Oor-Zaak, Centrum voor Psychoanalyse is sinds 1986 actief te Brugge.<br />

Deze vzw organiseert inlei<strong>de</strong>n<strong>de</strong> voordrachten voor een lokaal publiek. Ze<br />

richt zich op een eerste kennismaking met en vraagstelling rond <strong>de</strong> freudiaanse<br />

en lacaniaanse ethiek, theorie en praktijk, in het spoor <strong>van</strong> Jacques-<br />

Alain Miller. Voordrachten en actuele thema‟s rond psychoanalyse en cultuur<br />

wor<strong>de</strong>n gepubliceerd in het jaarnummer “Cahier”.<br />

Het laatste <strong>de</strong>cennium wordt <strong>de</strong> Geestelijke Gezondheidszorg in Vlaan<strong>de</strong>ren<br />

geconfronteerd met belangrijke veran<strong>de</strong>ringen. De „evi<strong>de</strong>nce based<br />

medicine‟, <strong>de</strong> neurowetenschappen, <strong>de</strong> nadruk op evaluatie en protocollering<br />

pogen het subject <strong>van</strong> <strong>de</strong> psychoanalyse al of niet subtiel uit te sluiten.<br />

Nieuwe concepten en het welig tieren <strong>van</strong> DSM-diagnoses als autisme,<br />

AD(H)D, comorbiditeit, reduceren het symptoom tot niet meer dan een<br />

aantal tekens die <strong>de</strong> subjectiviteit en het spreken weren.<br />

De psychoanalyse dient hierop niet conformistisch te reageren, wat een<br />

„flight‟ zou betekenen, maar met een „fight-reactie‟ door aan te tonen hoe<br />

ze werkt en werkzaam is. De Oor-Zaak nodigt u allen uit op vijf voordrachten<br />

waarbij het klinisch werken met het particuliere subject, zijn<br />

singulier symptoom, zijn waarheid en verlangen centraal staan.<br />

Sprekers en data<br />

Najaar 2010<br />

<br />

Fre<strong>de</strong>rik Cauwe – "ADHD, Autisme en an<strong>de</strong>re impasses. Hoe een antwoord<br />

formuleren voorbij het·protocol?”<br />

don<strong>de</strong>rdag 28 oktober 2010 om 20u30<br />

<br />

Glenn Strubbe: "Geestelijke gezondheidszorg: een kwestie <strong>van</strong> normaliteit?"<br />

don<strong>de</strong>rdag 25 november 2010 om 20u30<br />

Voorjaar 2011<br />

<br />

A<strong>de</strong>lheid De Witte: “Zelfverwonding in <strong>de</strong> psychose en <strong>de</strong> kunst”<br />

don<strong>de</strong>rdag 27 januari 2011 om 20u30<br />

<br />

Stefan Verlin<strong>de</strong>n: “Psychoanalyse en psychiatrie, een boeiend koppel?"”<br />

45


don<strong>de</strong>rdag 24 februari 2011 om 20u30<br />

Stijn Vanheule: “Het object in <strong>de</strong> psychose.”<br />

don<strong>de</strong>rdag 24 maart 2011 om 20u30<br />

plaats en uur<br />

Hof <strong>van</strong> Watervliet, Ou<strong>de</strong> Burg 27 – 8000 Brugge om 20.30 uur<br />

toegankelijkheid<br />

De voordrachten zijn toegankelijk voor alle belangstellen<strong>de</strong>n.<br />

Men dient zich niet vooraf in te schrijven.<br />

De toegangsprijs is 7 € (5 € voor stu<strong>de</strong>nten)<br />

info<br />

Jan Dejonghe (voorzitter De Oor-Zaak) - 057 201935<br />

<strong>de</strong>jonghe.jan@telenet.be<br />

46


OVERZICHTSKALENDER<br />

Deze kalen<strong>de</strong>r herneemt <strong>de</strong> activiteiten in chronologische volgor<strong>de</strong>.<br />

Vrijdag 17 september<br />

Zaterdag 25 september<br />

Zaterdag 9 oktober<br />

Zondag 10 oktober<br />

Zaterdag 16 oktober<br />

Zondag 17 oktober<br />

Vrijdag 29 oktober<br />

Zaterdag 20 november<br />

Dinsdag 23 november<br />

Zaterdag 11 <strong>de</strong>cember<br />

Dinsdag 14 <strong>de</strong>cember<br />

Don<strong>de</strong>rdag 16 <strong>de</strong>cember<br />

Zaterdag 15 januari<br />

Dinsdag 18 januari<br />

Zaterdag 5 februari<br />

Zondag 6 februari<br />

Werkseminarie <strong>School</strong> en passe<br />

Theoretisch seminarie <strong>van</strong> <strong>de</strong> Kring<br />

XL Journées <strong>de</strong> l‟ECF<br />

XL Journées <strong>de</strong> l‟ECF<br />

NLS lezing door Philippe De Georges<br />

Klinisch seminarie geleid door Philippe De Georges<br />

NLS conversatie over <strong>de</strong> Geestelijke Gezondheid:<br />

Philippe De Georges & kartel I<br />

Werkseminarie <strong>School</strong> en passe<br />

Gevalspresentatie <strong>van</strong> <strong>de</strong> Kring<br />

Theoretisch seminarie <strong>van</strong> <strong>de</strong> Kring<br />

Klinisch seminarie <strong>van</strong> <strong>de</strong> Kring<br />

Nabespreking gevalspresentatie <strong>van</strong> <strong>de</strong> Kring<br />

Gevalspresentatie <strong>van</strong> <strong>de</strong> Kring<br />

Theoretisch seminarie <strong>van</strong> <strong>de</strong> Kring<br />

Klinisch seminarie <strong>van</strong> <strong>de</strong> Kring<br />

Nabespreking gevalspresentatie <strong>van</strong> <strong>de</strong> Kring<br />

Werkgroep Psychoanalyse en Maatschappij<br />

Gevalspresentatie <strong>van</strong> <strong>de</strong> Kring<br />

Theoretisch seminarie <strong>van</strong> <strong>de</strong> Kring<br />

Klinisch seminarie <strong>van</strong> <strong>de</strong> Kring<br />

Nabespreking gevalspresentatie <strong>van</strong> <strong>de</strong> Kring<br />

NLS lezing door Marie-Hélène Brousse<br />

Klinisch seminarie geleid door Marie-Hélène<br />

Brousse<br />

NLS conversatie over <strong>de</strong> Geestelijke Gezondheid:<br />

Marie-Hélène Brousse & kartel II<br />

47


Don<strong>de</strong>rdag 10 februari<br />

Zaterdag 19 februari<br />

Vrijdag 25 februari<br />

Don<strong>de</strong>rdag 17 maart<br />

Zaterdag 19 maart<br />

Dinsdag 22 maart<br />

Werkgroep Psychoanalyse en Maatschappij<br />

NLS Verknopingen<br />

Werkgroep Psychoanalyse en kin<strong>de</strong>ren<br />

Werkgroep Psychoanalyse en Maatschappij<br />

Gevalspresentatie <strong>van</strong> <strong>de</strong> Kring<br />

Theoretisch seminarie <strong>van</strong> <strong>de</strong> Kring<br />

Klinisch seminarie <strong>van</strong> <strong>de</strong> Kring<br />

Nabespreking gevalspresentatie <strong>van</strong> <strong>de</strong> Kring<br />

Vrijdag 25 maart<br />

Werkgroep Psychoanalyse en kin<strong>de</strong>ren<br />

Zaterdag 2 april Negen<strong>de</strong> Congres <strong>van</strong> <strong>de</strong> NLS te Lon<strong>de</strong>n: “Comment<br />

la psychanalyse opère”<br />

Zondag 3 april Negen<strong>de</strong> Congres <strong>van</strong> <strong>de</strong> NLS te Lon<strong>de</strong>n:“Comment<br />

la psychanalyse opère”<br />

Woensdag 27 april<br />

Zaterdag 7 mei<br />

Zondag 8 mei<br />

Don<strong>de</strong>rdag 19 mei<br />

Zaterdag 21 mei<br />

Zaterdag 18 juni<br />

Zaterdag 2 juli<br />

Zondag 3 juli<br />

Studiedag <strong>van</strong> <strong>de</strong> Kring<br />

NLS lezing door Vicente Palomera<br />

Klinisch seminarie geleid door Vicente Palomera<br />

NLS conversatie over <strong>de</strong> Geestelijke Gezondheid:<br />

Vicente Palomera & kartel III<br />

Werkgroep Psychoanalyse en Maatschappij<br />

Theoretisch seminarie <strong>van</strong> <strong>de</strong> Kring<br />

Klinisch seminarie <strong>van</strong> <strong>de</strong> Kring<br />

Interkarteldag<br />

PIPOL 5<br />

48

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!