Veiliger werken met gevaarlijke stoffen - Sdu

arbo
Vib en werkpleketikettering
Veiliger werken met
gevaarlijke stoffen
Het werken met gevaarlijke stoffen of preparaten brengt risico’s voor de
gezondheid met zich mee voor zowel werkgevers als werknemers. Beiden
moeten over voldoende informatie beschikken. Veiligheidsinformatiebladen
en de etiketten die op de verpakking van gevaarlijke stoffen of
preparaten zijn aangebracht, zijn de bron voor die informatievoorziening.
tekst: conny Hoekzema en manon van kuijk-smits¹ tekstbewerking: sandra bergman foto: hollandse hoogte
Veiligheidsinformatiebladen (en werkpleketiketten) voor
gevaarlijke stoffen en preparaten kun je gebruiken voor
het opstellen van een risico-inventarisatie en -evaluatie
(RI&E), een verplichting vanuit de Arbowet. Ook kan een
veiligheidsinformatieblad de basis vormen voor het
geven van voorlichting en voor het opstellen van werkvloerinstructiekaarten.
Daarnaast heeft het werkpleketiket
primair een informatieve en waarschuwende
REACH en GHS
Op grond van Europese regelgeving moeten gevaarlijke stoffen en preparaten, die
in Europa op de markt worden gebracht, zijn voorzien van een etiket. Ook moeten
de producenten en leveranciers van deze producten een veiligheidsinformatieblad
verstrekken waarin alle gevaren en risico’s van het product beschreven worden.
Deze verplichting valt sinds 1 juni 2007 onder de nieuwe Europese verordening
REACH. Het Europees Parlement heeft op 3 september van dit jaar ingestemd met
de nieuwe verordening Regulation on Classification Labelling and Packaging of
substances and mixtures (CLP), nadat eerder de EU lidstaten hierover al een politiek
akkoord hadden bereikt. De instemming van het Europees parlement betekent dat
er in Europa een nieuw systeem komt voor de indeling, etikettering en verpakking
van chemische stoffen en mengsels. Dit gebeurt naar verwachting begin 2009.
De invoering gebeurt in fasen.
functie richting de gebruiker van de betreffende stof/het
betreffende preparaat, de werknemer op de werkvloer
(binnen of buiten). De regels ter bescherming van werknemers
in het algemeen, en van werknemers, die met
gevaarlijke stoffen werken in het bijzonder, zijn neergelegd
in de Arbowet. In grote lijnen komen deze regels
neer op twee kernpunten:
■ De blootstelling van werknemers aan gevaarlijke stoffen
dient zo veel mogelijk te worden voorkomen of
beperkt (door vervanging van gevaarlijke stoffen, het
treffen van technische voorzieningen aan de bron,
dan wel het gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen).
■ De werkgever dient zijn werknemers te informeren
over de risico’s die verbonden zijn aan het werken
EU-wetgeving
De belangrijkste Europese wetten die van kracht zijn:
■
■
■
■
Verordening (EG) nr 1907/2006, REACH
Richtlijn 67/548/EEG, Stoffenrichtlijn
Richtlijn 1999/45/EG, Preparatenrichtlijn
De EU-GHS
22 SAFETY!/NR.9/2008 SAFETY!/NR.9/2008
022-024_SAF09_ACH AI_26 22 03-11-2008 12:15:02

Op
[fot
[he
EU
stoffen
RE
Op
voo
stre
nie
ord
hie
nie
wac
To
Er i
gaa
■
■
■
■
■
■
■
■
Een inspecteur controleert de etiketten van de vaten met gevaarlijke stoffen op de werkvloer van een productiebedrijf.
met gevaarlijke stoffen en over de maatregelen die
genomen zijn of kunnen worden om deze risico’s te
beperken.
Opstellen veiligheidsinformatieblad
Om een adequate bescherming van werknemers en
milieu te kunnen realiseren, is het noodzakelijk dat zowel
werkgevers als werknemers beschikken over voldoende
informatie over de gevaarlijke stoffen en preparaten
waarmee in het bedrijf wordt gewerkt. Deze informatie is
te vinden op het veiligheidsinformatieblad (VIB), dat een
producent of leverancier, die een stof of preparaat aan
een beroepsmatige gebruiker ter beschikking stelt,
verplicht is te leveren. Een VIB bevat informatie over:
■ De aan een stof of preparaat verbonden gevaren
voor de veiligheid en gezondheid van werknemers.
■ Informatie over de gevaren voor het milieu en over
de wijze waarop deze gevaren voorkomen of beperkt
kunnen worden.
Het opstellen en leveren van een VIB is een verplichting,
die geregeld is in de op 1 juni 2007 van kracht geworden
Europese verordening REACH. Een VIB bevat niet
altijd alle mogelijke informatie bevat. Zo verplicht rubriek
8 alleen tot het noemen van communautaire
grenswaarden. Wanneer er voor een stof geen grenswaarde
vermeld wordt, wil dit (dus) niet automatisch
zeggen dat de stof niet gevaarlijk is. Daarnaast kan veiligheidsinformatie
in de loop der tijd gewijzigd zijn.
Werkgevers doen er goed aan waakzaam te zijn bij het
gebruik van de informatie. Controleer bij twijfel altijd de
correctheid en compleetheid. Een veiligheidsinforma-
GevAARlijke SToffen
Er zijn ongeveer honderdduizend afzonderlijke stoffen bekend. Naar schatting komen
twintig- tot veertigduizend hiervan op de werkplek voor. Van ongeveer twintigduizend
stoffen is bekend dat die gevaarlijk zijn voor de gezondheid. Het predikaat gevaarlijk
voor de gezondheid houdt in dat deze stoffen:
■
■
■
tieblad moet 16 rubrieken bevatten (de inhoudelijke
eisen aan deze rubrieken zijn opgenomen in Bijlage II
van REACH):
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
het zenuwstelsel kunnen aantasten,
huidaandoeningen kunnen veroorzaken,
een nadelige invloed kunnen hebben op luchtwegen en longen.
Identificatie van de stof of het preparaat en van de
venootschap/onderneming.
Identificatie van de gevaren.
Samenstelling en informatie over de bestanddelen.
Eerstehulpmaatregelen.
Brandbestrijdingsmaatregelen.
Maatregelen bij het onopzettelijk vrijkomen.
Hantering en opslag.
Maatregelen ter beheersing van blootstelling/
persoonlijke bescherming.
Fysische en chemische eigenschappen.
Stabiliteit en reactiviteit.
Toxicologische informatie.
Ecologische informatie.
Instructies voor verwijdering..
Informatie met betrekking tot vervoer.
Wettelijke verplichte informatie.
Overige informatie.
Ge
Er z
wer
lijk
■
■
■
SAFETY!/NR.9/2008
SAFETY!/NR.9/2008
23
022-024_SAF09_ACH AI_26 23 03-11-2008 12:15:10

arbo
Een VIB moet deugdelijk zijn en adequate gegevens
bevatten over:
■
■
■
■
de identiteit van de stof of het preparaat;
de aan de stof of het preparaat verbonden gevaren
voor de veiligheid en de gezondheid van de betrokken
werknemers;
de aan de stof of het preparaat verbonden gevaren
voor het milieu;
de wijze waarop de hiervoor genoemde gevaren zoveel
mogelijk kunnen worden voorkomen of beperkt.
C
Bijtend
R22: Schadelijk bij opname door de mond
R35: Veroorzaakt ernstige brandwonden
REINIGER
Bevat:
kaliumhydroxide
EG nr: 215-181-3
Etiketteringsverplichting
Ook de etiketten, die op de verpakking van gevaarlijke
stoffen of preparaten zijn aangebracht, dienen voor de
informatievoorziening. Deze etiketten bevatten de
meest elementaire informatie over de gevaren van de
stof of het preparaat. De etiketteringsverplichting is
geregeld in de Europese Stoffenrichtlijn (67/548/EEG). Op
termijn valt deze verplichting onder de, recent aangenomen,
Europese implementatie van het Globally Harmonized
System (EU-GHS). In sommige gevallen, bijvoorbeeld
bij het verdunnen van een stof of preparaat, bevat de
verpakking van dit nieuwe preparaat geen gevaarsetiket.
In het geval dat het nieuwe preparaat gevaarlijk is, moet
je als werkgever zelf een etiket opstellen en aanbrengen
dat informatie bevat over de gevaren van een stof of
preparaat en de te nemen beschermende maatregelen.
Dit zelf opgestelde etiket ook wel werkpleketiket
genoemd, moet volgens ten minste de volgende
elementen bevatten:
■
■
■
■
De naam van de stof of het preparaat.
In geval van een preparaat, de relevante gevaarlijke
bestanddelen. De relevante gevaarlijke bestanddelen
zijn de stoffen die hebben bijgedragen aan de
totstandkoming van het etiket.
Gevaarssymbolen en gevaarsbenamingen.
Waarschuwingszinnen (voluit geschreven).
In de volgende gevallen ben je als werkgever verplicht
een werkpleketiket op te stellen:
1. De stof of het preparaat valt binnen een van de
uitzonderingscategorieën van de Stoffenrichtlijn,
maar is wel degelijk gevaarlijk.
2. De stof of het preparaat is overgebracht in een
andere verpakking (het zogenoemde ompakken).
3. De stof of het preparaat is binnen een bedrijf zelf
bereid/geproduceerd/verdund. Indien een stof of
Voorbeeld werkpleketiket van een preparaat.
preparaat gekocht is bij een leverancier buiten de
EU, kan het voorkomen, dat het etiket niet adequaat
is (bijvoorbeeld de verkeerde taal). Voordat je
ermee gaat werken (dus ook bij ontvangst) moet je
ervoor zorgen dat er een werkpleketiket wordt
opgesteld.
Aangezien de verplichting tot het aanbrengen van een
werkpleketiket is geregeld in de Arbowet, heeft het van
kracht worden van EU-GHS geen directe gevolgen voor
deze verplichting. Een werkpleketiket blijft dus verplicht.
In Nederland geldt de Europese wetgeving op het gebied
van gevaarlijke stoffen en preparaten. De werkpleketiketteringsverplichting
geldt niet voor:
1.
2.
■
■
Leidingen, reservoirs, appendages en apparatuur.
Hiervoor gelden de voorschriften van de Arbeidsomstandighedenregeling,
artikel 8.12 - 8.14.
Laboratoriumhulpmiddelen die steeds voor wisselende
chemicaliën worden gebruikt. In dit geval
moeten op het etiket de volgende gegevens vermeld
worden:
bij een stof: de stofnaam;
bij een preparaat: de gangbare benaming of de
gevaarlijke bestanddelen.
Met de komst van EU-GHS veranderen wel de eisen aan
de etikettering en de indelingscriteria. In de plaats van
gevaarssymbolen, waarschuwingszinnen en veiligheidsaanbevelingen
komen gevarenpictogrammen, signaalwoorden,
gevarenaanduidingen en voorzorgsmaatregelen.
Hoewel dit nieuwe systeem in veel opzichten op het
huidige systeem lijkt, zijn er ook belangrijke verschillen,
waardoor goede voorbereiding en voorlichting essentiële
onderdelen zijn voor de overgang. •
Toezichthoudende instanties
Er is een aantal instanties belast met de controle op de aanwezigheid en de correctheid
van VIB’s en werkpleketiketten. Het gaat om:
■
■
■
■
■
de VROM-inspectie;
de Arbeidsinspectie;
het Korps Controleurs Gevaarlijke Stoffen;
de ambtenaren der invoerrechten en accijnzen;
de Keuringsdienst van Waren (de Voedsel en Waren Autoriteit).
www.reach-helpdesk.nl
www.ghs-helpdesk.nl
¹ Het Arbo-Informatieblad Veiligheidsinformatiebladen
en werkpleketikettering is in september
verschenen De vierde herziene druk,
ISBN 978 90 12 58059 5 is te bestellen bij SDU
Uitgevers (sdu@sdu.nl). De auteurs, Conny Hoekzema
en Manon van Kuijk-Smits, zijn adviseur
24 SAFETY!/NR.9/2008 SAFETY!/NR.9/2008
022-024_SAF09_ACH AI_26 24 03-11-2008 12:15:14