Kroniek van een halve eeuw Belgische Ontwikkelingssamenwerking

Studiebeurzen en stages voor het opleiden van leidinggevenden
België mocht dan in de kolonies zichtbare resultaten hebben geboekt op
economisch en sociaal vlak, maar die successen kunnen niet verbloemen dat
er een fundamenteel element ontbreekt. In Congo zijn er geen
opleidingsmogelijkheden voor een universitaire elite, voor administratief
kaderpersoneel en officiers van de Openbare Weermacht. In april 1960 geeft
minister van Congolese zaken Scheyven in het Parlement toe dat België een
fout heeft gemaakt door niet voldoende Congolese leidinggevenden op te
leiden. Verlichte geesten hadden al begrepen dat de onafhankelijkheid van
Congo onvermijdelijk was, en nu ontbreken de mensen die in staat zijn om het
bestuur van het land weer in handen te nemen. België besluit zijn fout goed te
maken en start een ambitieus programma op van studiebeurzen en stages. In
1960 en 1961 stelt de Belgische staat jaarlijks bijna 400 studiebeurzen en 360
stageplaatsen ter beschikking. Congo stelt kandidaten voor die zonder
moeilijkheden een beurs toegewezen krijgen en aan de slag kunnen in een
instelling dat ze zelf hebben gekozen. Noch Congo, noch België houden zich
bezig met de selectie van de kandidaten. Het gevolg is dat niemand zich
afvraagt welke opleidingen het meest noodzakelijk zijn: zo studeert een derde
van de beursstudenten in België aan een gewone middelbare school, terwijl
dezelfde opleiding ook in Congo bestaat. Er is geen sprake van een
overkoepelend programma, net zomin als dat voor de technische bijstand het
geval is.
Het langzame organisatieproces van een ontwricht
samenwerkingsverband (1961-1968)
Van juli 1960 tot oktober 1962 valt de Belgische ontwikkelingssamenwerking
ten prooi aan desorganisatie en chaos. Het ministerie van Afrikaanse zaken,
de opvolger van het ministerie van Belgisch Congo en Rwanda-Urundi, kiest
voor een samenwerking volgens de koloniale schema’s. Het ministerie blijft
verder werken op de oude manier en slaagt er niet in rekening te houden met
de nieuwe Congolese identiteit. In het kader van de ontwikkelingssamenwerking
stelt men personeel en beurzen ter beschikking van Congo,
maar er is geen sprake van een algemeen overzichtsplan. Als ze dat willen,
kunnen de ambtenaren ervoor kiezen om terug te keren naar Congo, waar
hen een functie wordt toegewezen door de nieuwe Congolese overheid. Het
zijn vaak belangrijke functies, in de ministeriële kabinetten en in de
administratie, maar hun nieuwe baan heeft meestal niets te maken met het
werk dat ze vroeger deden. De persoonlijke betrekkingen die ze sinds de
koloniale periode onderhielden met de Congolese autoriteiten wegen
zwaarder door dan deskundigheid en ervaring.
In de dagelijkse praktijk blijft de Congolese staat functioneren als een kolonie,
zowel op het administratieve niveau als op het niveau van de semioverheidsinstellingen,
die een essentiële rol spelen bij de goede werking en de
19