You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
door wouter laumans<br />
fotografie Roland buiting / allard de witte<br />
Een inkijkje in de schimmige wereld van de Chinezen in Amsterdam<br />
En toen moest<br />
Shu Yu Lam dood<br />
De moord op de Chinese Shu Yu Lam, afgelopen zomer, is even<br />
raadselachtig als gruwelijk. Waarom wordt een snackbarhouder uit<br />
Amsterdam-Noord in stukken gesneden? Hoewel justitie de zaak<br />
rond denkt te hebben, zijn er nog veel vragen over massagesalons,<br />
drugshandel en gokschulden. Portret van een gesloten gemeenschap.<br />
26 27
werknemer voor in de bediening voor <strong>het</strong><br />
behandelen van telefonische bestellingen.’ Onderaan<br />
<strong>het</strong> briefje op de deur van snackbar Mercurius staat<br />
<strong>het</strong> <strong>nu</strong>mmer waar eventuele gegadigden zich kunnen<br />
melden. De snackbar oogt niet erg uitnodigend.<br />
Vale geschilderde afbeeldingen van een hamburger,<br />
een kip en een bord bami moeten de klanten naar<br />
binnen lokken. Een blik door de ramen leert dat<br />
‘Gezocht,<br />
<strong>het</strong> interieur van de zaak onlangs een opknapbeurt<br />
gekregen heeft. Lege potten latexverf staan op kranten op de vloer met witte plavuizen.<br />
De vitrine van de toonbank is nog leeg. ‘De zoons van Lam hebben besloten de zaak<br />
te verpachten,’ weet een buurman. ‘Na alles wat er is gebeurd, was <strong>het</strong> te emotioneel<br />
voor ze om zelf weer in de snackbar te gaan werken.’<br />
Buurtbewoners herinneren zich Lam als een aardige man die vaak op een omgekeerde<br />
soeppan voor zijn zaak zat met een bord bami op schoot. Zoals zoveel van zijn<br />
landgenoten was hij op jonge leeftijd van Hongkong naar Nederland gekomen om<br />
hier zijn geluk te beproeven. In verschillende Chinese restaurants werkt hij zich<br />
op van keukenhulp tot chef-kok. Uiteindelijk neemt hij in Bussum een Chinees<br />
restaurant over dat hij later weer verkoopt. Hierna vestigt Lam zich in de wijk<br />
Tuindorp in Amsterdam-Noord. Samen met zijn vrouw en vier kinderen bouwt hij<br />
<strong>het</strong> familiebedrijf uit tot een snackbar annex afhaal-Chinees en Surinaams restaurant<br />
met bezorgservice.<br />
Lam voldoet in ieder opzicht aan <strong>het</strong> stereotype van de hardwerkende Chinees met<br />
een eigen restaurant. Hij wordt door buurtbewoners omschreven als een sociale<br />
man. Hij maakt haast dagelijks een vriendelijk praatje met de groenteboer en als zijn<br />
buurman vis bakt, prikt hij een vorkje mee. Ze weten dat hij gescheiden leeft van zijn<br />
vrouw, maar dat is dan ook alles wat zijn kennissen te horen krijgen.<br />
Toch merken buurtbewoners dat er een zweem van geheimzinnigheid kleeft aan<br />
Lam. En in een buurtje als Tuindorp is de sociale controle immer aanwezig. Zo<br />
ziet een buurman dat de ramen van de snackbar weleens worden afgeplakt met<br />
kranten. Wanneer hij zijn nieuwsgierigheid niet kan bedwingen en door een kier<br />
naar binnen gluurt, ziet hij dat er vrouwen zitten te gokken. Ook zegt de groenteboer<br />
dat de vrouw van Lam in <strong>het</strong> verleden vaak achter de gokautomaat stond. Verder<br />
zien buurtbewoners soms dure Mercedessen en Porsches door de straat rijden die<br />
voor snackbar Mercurius stoppen. Uit die bolides stappen Aziatische heren met<br />
maatpakken aan en koffertjes in hun hand. Wat ze komen doen, is onduidelijk.<br />
Verder sluipt <strong>het</strong> gerucht door de buurt dat Lam gokschulden zou hebben en dat er<br />
illegalen boven de snackbar wonen.<br />
In meer dan tien stukken<br />
Gokken, dure auto’s en illegalen. Het is de vaak ongefundeerde achterklap waarmee<br />
uitbaters van Chinese restaurants in Nederland te maken lijken te krijgen. Dat<br />
verandert in <strong>het</strong> geval van Lam als zijn 29-jarige zoon op zaterdag 17 juli 2010<br />
ongerust aangifte doet van de vermissing van zijn vader. Die is de dag ervoor niet in<br />
de snackbar verschenen, wat zeer ongebruikelijk is. Daarnaast is ook de bestelauto<br />
van de snackbar verdwenen.<br />
Hij omschrijft <strong>het</strong> leven van zijn vader als volgt: ‘Lam had een normaal, rustig leven,<br />
had met niemand problemen, had geen schulden, was nergens aan verslaafd en<br />
gebruikte geen medicijnen.’ Hij besluit zijn verhoor met de zin: ‘Als <strong>het</strong> een misdrijf<br />
is, gaat <strong>het</strong> om geld of vrouwen. Dat is wat mijn moeder zegt.’<br />
Nadat de politie de woning boven de snackbar heeft doorzocht, wordt opgemerkt dat<br />
er ongeveer 2000 euro en sieraden verdwenen zijn. Daarnaast blijkt dat ook <strong>het</strong> pasje<br />
weg is dat gebruikt wordt om een vuilcontainer te openen. Die avond vindt de politie<br />
de bestelauto van Lam even verderop in Amsterdam-Noord. In de laadruimte lijken<br />
bloedsporen aanwezig te zijn. De wagen staat geparkeerd naast een vuilcontainer.<br />
Later blijkt dit de container te zijn die geopend kan worden met <strong>het</strong> verdwenen pasje.<br />
Medewerkers van de stadsreiniging zien zwarte vliegen rondom de vuilcontainer<br />
zwermen. Wanneer de container uit de grond gehaald is getakeld en in een afvalverwerkingsstation<br />
wordt geopend, doet de politie een zeer lugubere vondst.<br />
‘Mijn vader had<br />
een normaal<br />
leven. Als <strong>het</strong> een<br />
misdrijf is, gaat<br />
<strong>het</strong> om geld of<br />
vrouwen. Dat is<br />
wat mijn moeder<br />
zegt’<br />
De leefwereld van Lam<br />
In de Nieuwmarktbuurt, op een steenworp afstand van <strong>het</strong> Centraal Station,<br />
is de relatief kleine Chinese gemeenschap in Amsterdam geconcentreerd.<br />
‘In de jaren zeventig was <strong>het</strong> hier heel crimineel en werd er zwaar in drugs<br />
gehandeld,’ weet Henk, een Surinaamse Chinees met een opvallend Hollandse<br />
naam. Hij lacht en zegt: ‘Er zitten hier behoorlijk wat restauranthouders<br />
met een heel zwart verleden.’<br />
Een paar honderd meter van de Nieuwmarkt ligt de Binnen Bantammerstraat<br />
waar de eerste Chinezen zich een eeuw geleden vestigden. Op <strong>nu</strong>mmer<br />
21 wordt mahjong gespeeld om geld. Ook mevrouw Lam gokte hier. De<br />
gordijnen zijn altijd gesloten, voor <strong>het</strong> raam hangt een bordje met de tekst<br />
Stichting Familie Man in Europa. Opvallend is de grote camera die boven<br />
de voordeur hangt en iedereen registreert die aanbelt.<br />
Er wordt in de buurt door huisvrouwen gespeeld om kleine bedragen,<br />
in gokholen kan <strong>het</strong> gaan om grote sommen geld. ‘Als je hier ’s nachts<br />
rondloopt en goed luistert, kun je de mahjongstenen tegen elkaar horen<br />
ketsen en hoor je <strong>het</strong> geschreeuw,’ vertelt Henk.<br />
John Lie, die verschillende winkels bezit in de Nieuwmarktbuurt: ‘Ik weet dat<br />
er in de Binnen Bantammerstraat mahjong gespeeld wordt, maar volgens<br />
mij gaat <strong>het</strong> niet om grote bedragen en is <strong>het</strong> vooral entertainment voor<br />
oudjes. Aan de andere kant, met mahjong kan <strong>het</strong> hard gaan. Wie 5 cent<br />
inzet, kan door verdubbelingsregels zomaar 15 euro winnen. Dus als de<br />
inzet 1000 euro is, kan de winnaar met gigantische bedragen naar huis<br />
gaan. Maar die ook verliezen.‘<br />
Chinezen lenen niet snel bij banken en familieleden weigeren meestal geld<br />
uit te lenen aan gokverslaafden, dus wie schulden heeft komt al gauw uit bij<br />
de maffia. Toch moet <strong>het</strong> gokken volgens Lie gezien worden als een uitwas:<br />
‘De meeste Chinezen moeten er niks van hebben. Ik geloof ook niet dat<br />
Lam is vermoord om gokschulden van zijn vrouw. Bij gokschulden vermoord<br />
je niet iemand, want dan krijg je je geld nooit meer terug. Bedragen van<br />
30.000 of 50.000 euro zijn nog wel af te lossen. Hooguit knipt de maffia<br />
dan een vinger bij iemand af, bij wijze van dreigement. Ik geloof eerder<br />
dat Lam iemands eer heeft geschonden. En<br />
<strong>het</strong> zou natuurlijk een gek kunnen zijn geweest.’<br />
Een anonieme winkelmedewerker zegt te weten<br />
waarom Lam dood moest. ‘Hij is vermoord<br />
omdat hij in de drugs zat.’<br />
Waarom denkt u dat?<br />
‘Dat zegt men.’<br />
Waarom zegt men dat?<br />
‘Dat weet ik niet.’<br />
Maar hij handelde wel in drugs?<br />
‘Ja.’<br />
Nikki Sterkenburg<br />
Gruwelijk<br />
vermoord.<br />
Shu yu lam.<br />
Tussen <strong>het</strong> afval ziet de politie een lichtkleurig stuk vlees. Daarnaast ligt een plastic<br />
zak die strak gewikkeld is om een voorwerp in de vorm van een schedel. Uiteindelijk<br />
blijkt <strong>het</strong> onherkenbaar verminkte lichaam van Lam in meer dan tien stukken gehakt,<br />
gezaagd en gesneden. De delen zijn verpakt in boodschappentassen, plastic emmers<br />
en in <strong>het</strong> dunne papier dat in Chinese restaurants gebruikt wordt om de bakken<br />
tjap tjoi in te verpakken.<br />
Naar aanleiding van de nieuwsberichten rondom de gruwelijke moord op Lam melden<br />
zich getuigen die allemaal verklaringen afleggen die niet zouden misstaan in <strong>het</strong> script<br />
van een horrorfilm. Een buurtbewoner die de avond voor de verdwijning langs de<br />
woning van Lam loopt, hoort een Chinees praten in de woning. ‘Ik kon niet verstaan<br />
wat de persoon zei, maar de toon was niet goed. De persoon hoorde niet in de woning.’<br />
Later die avond horen andere buren een ‘indringende en afgrijselijke schreeuw’ die<br />
ongeveer 10 seconden duurt. Vijf mi<strong>nu</strong>ten later horen ze weer een schreeuw.<br />
28 29
In de vroege ochtend van vrijdag 16 juli 2010 wordt de deur van de snackbar een<br />
aantal keer geopend. De Chinese man die naar binnen gaat, is gekleed in een opvallend<br />
oranje schort. Ongeveer een kwartier later wordt deze man, met handschoenen aan,<br />
gezien in de omgeving van de container.<br />
‘Zijn overall noem ik een zaagpak,’ aldus een voorbijganger. ‘Dat is een overall zonder<br />
mouwen met twee van die bandjes om je schouders’. Hoewel andere getuigen stellen<br />
dat ze, eerder die nacht, twee mensen in de auto van de snackbar hebben zien rijden<br />
en dat er twee mensen met vuilniszakken in en uit de snackbar kwamen lopen, lijkt<br />
<strong>het</strong> onderzoek van de politie zich vanaf dat moment op één dader te richten.<br />
Verdachte in beeld<br />
Twee dagen na de moord komt de eerste verdachte in beeld: een klusjesman die illegaal<br />
in Nederland verblijft. Hij heet Wen Li en is in de Chinese gemeenschap beter bekend<br />
bij zijn bijnaam: Fee Man (dikke man, red.) In <strong>het</strong> verleden heeft hij Lams snackbar<br />
verbouwd en een paar maanden bij hem gewoond. De politie komt bij hem uit nadat<br />
Lams vriendin heeft gezegd dat zij op de avond voor de verdwijning aan <strong>het</strong> chatten<br />
was met Lam en dat de snackbarhouder aangaf dat hij gebeld werd door een ‘moeilijke<br />
man’ die voor de deur stond. Als de vriendin even later aan Lam vraagt: ‘Is je vriend<br />
er nog?’ antwoordt die: ‘Ja, hij is er nog en komt vaak geld vragen.’<br />
Wanneer de telefoongegevens van Lam worden nagegaan, blijkt volgens de politie dat<br />
Fee Man degene is geweest die die avond met Lam heeft gebeld. Daarnaast wist Fee<br />
Man volgens de medewerkers van de snackbar als een van de weinigen waar de pas van<br />
de vuilcontainer lag. Omdat er circa 2000 euro is verdwenen, gaat de politie ervanaf dat<br />
moment vooralsnog va<strong>nu</strong>it dat Lam door een ex-werknemer van hem is omgebracht<br />
bij een roofmoord. Toch is dat volgens de raadsman van Fee Man, Francisco Soriano,<br />
van Rengelink Soriano Advocaten, een onwaarschijnlijk scenario. ‘Het lijkt me dat je,<br />
als je een roofmoord pleegt, alles van waarde meeneemt. Dat is niet gebeurd, er stond<br />
bijvoorbeeld nog een laptop in de woning. In plaats van <strong>het</strong> hele huis leegroven, zou<br />
mijn cliënt al zijn tijd en energie gestoken hebben aan <strong>het</strong> in stukken zagen van Lam.’<br />
Daarnaast roept <strong>het</strong> privéleven van Lam een aantal vragen op. Allereerst is er zijn<br />
huwelijk. De wettige echtgenote van de snackbarhouder geeft aan dat <strong>het</strong> huwelijk<br />
met Lam van meet af aan een kwelling voor haar is geweest. Ze suggereert dat haar<br />
Nog meer brute Chinese moorden<br />
13 maart 1994 De 32-jarige Yun Li wordt in Amsterdam-Oost doodgeschoten<br />
door een 31-jarige Chinees. Hij verbleef slechts een half<br />
jaar in Nederland en had schulden bij een drugsbende.<br />
22 april 1995 Voor de ogen van familie wordt in Duiven de 33-jarige<br />
Chan Kwok Yau doodgeschoten. De liquidatie vormt een climax van<br />
een concurrentiestrijd tussen hem en andere Chinese woekeraars.<br />
13 augustus 1997 Twee Haagse Chinezen worden drie dagen na hun<br />
vermissing in plastic zakken teruggevonden in <strong>het</strong> Belgische Schelle.<br />
27 oktober 1997 Twee Chinezen op een motor doorzeven op de<br />
Oosterdokskade in Amsterdam de auto van ‘Dennis de Chinees’. Hij<br />
blijkt de eigenaar te zijn van een illegaal casino.<br />
14 april 1999 In een sluis bij Nijkerk wordt een verminkt lijk omhooggehaald.<br />
Het stoffelijk overschot, vermoedelijk van een Chinees, was<br />
omwikkeld met een verzwaarde ketting.<br />
Fee Man beweert<br />
bij hoog en bij<br />
laag onschuldig<br />
te zijn. ‘Wie gaat<br />
er nou voor 2000<br />
euro iemand in<br />
stukken hakken? Ik<br />
in ieder geval niet’<br />
man veel vreemdgaat en een regelmatige bezoeker is van Chinese massagesalons<br />
waar hij seks zou hebben met hoeren. Door al deze ellende zou ze meerdere keren<br />
geprobeerd hebben zelfmoord te plegen.<br />
Een getuige die de familie Lam al 30 jaar kent, sc<strong>het</strong>st een ander beeld. ‘Mevrouw<br />
Lam is gokverslaafd. Er zijn problemen met de maffia. Mevrouw Lam speelt mahjong<br />
in <strong>het</strong> illegale circuit. Mevrouw Lam maakte schulden en daardoor ontstonden er<br />
problemen in <strong>het</strong> gezin.’<br />
Nadat de familie een huis in Hongkong moest verkopen om de gokschulden te betalen,<br />
wilde Lam volgens deze getuige scheiden. Hoewel zijn kinderen op de hoogte zijn<br />
van de gokverslaving van hun moeder en <strong>het</strong> bezoek aan de massagesalons van hun<br />
vader, zijn ze tegen een scheiding. ‘Doordat mijn moeder last heeft van stemmingswisselingen<br />
hebben wij als kinderen nee gezegd,’ aldus de jongste zoon van Lam.<br />
Het ogenschijnlijk gezapige leven van Lam kent dus een hoop onrust. Verder leeft<br />
bij sommige onderzoekers <strong>het</strong> idee dat niet iedereen de waarheid vertelt. Wanneer<br />
een medewerker van de snackbar wordt ondervraagd, verzuchten de rechercheurs:<br />
‘Tijdens ons onderzoek lopen we tegen veel getuigen aan van wie wij denken dat ze<br />
meer weten, maar dat niet willen of durven te vertellen. Bij jou heb ik ook zo’n gevoel.’<br />
Grote gokschulden<br />
Omdat de Chinese gemeenschap in de hoofdstad relatief klein is, komen de leden<br />
ervan elkaar voortdurend tegen. In een massagesalon aan de Nieuwezijds Voorburgwal<br />
waar Lam vaak komt, werkt ook Mei Wei, de vermeende ex-vriendin van Fee Man.<br />
Zij verklaart dat de dood van Lam te maken heeft met zijn echtgenote of de maffia.<br />
Drie maanden na de moord komt er bij de Criminele Inlichtingen Eenheid (CIE)<br />
de volgende informatie binnen. ‘Mei Wei heeft opdracht gegeven om meneer Lam<br />
te vermoorden. Ze heeft dit gedaan omdat meneer Lam een verblijfsvergunning<br />
voor haar zou regelen. Mei Wei heeft hiervoor meneer Lam een geldbedrag gegeven.<br />
Meneer Lam is zijn afspraak niet nagekomen waarop Mei Wei iemand de opdracht<br />
heeft gegeven meneer Lam te vermoorden.’<br />
Daarnaast komt er bij de CIE informatie binnen dat de moord op Lam <strong>het</strong> gevolg zou<br />
zijn van een liefdesaffaire tussen de snackbarhouder en <strong>het</strong> liefje van een triadeleider.<br />
Weer andere informatie maakt melding van grote gokschulden van Lam. Het meest<br />
opmerkelijke bericht over Lam is afkomstig van de Amerikaanse DEA. Daarin staat<br />
dat de moord op Lam mogelijk te maken heeft met een mislukt drugstransport van<br />
372 kilo coke naar Hongkong. De recherche onderzoekt deze verdenking, maar<br />
komt niet verder dan de constatering dat de familie van de hoofdverdachte van <strong>het</strong><br />
drugstransport, de uit Diemen afkomstige Chang Ma Ki, en Lam elkaar kennen.<br />
Twee zussen van Chang Ma Ki zeggen niet te weten of hun broer contact had met<br />
Lam. Wat wel opvalt is dat Chang Ma Ki sinds 22 april vorig jaar van de aardbodem<br />
lijkt te zijn verdwenen. ‘Ik weet niet wat de recherche precies heeft nageplozen,’ zegt<br />
advocaat Soriano. ‘De verdediging is op geen enkele wijze geïnformeerd over dit<br />
onderzoek. Ik acht <strong>het</strong> niet onmogelijk dat er door de Nederlandse politie belangrijke<br />
zaken in Hongkong over <strong>het</strong> hoofd gezien zijn.’<br />
Hoewel alle theorieën de vraag opwerpen welk schaduwleven Lam leidde en of dat<br />
hem wellicht noodlottig geworden is, stelt justitie zich op <strong>het</strong> standpunt dat Fee Man<br />
de dader moet zijn. Want behalve <strong>het</strong> laatste telefoongesprek dat Lam voerde, zijn<br />
er nog meer zaken die richting Fee Man wijzen. Zo zijn de twee mobiele telefoons<br />
die Lam gebruikte, gevonden bij mensen die daarop verklaarden <strong>het</strong> toestel van Fee<br />
Man te hebben gekregen. Wanneer hem om een uitleg gevraagd wordt, zegt Fee<br />
Man dat hij de toestellen op <strong>het</strong> Waterlooplein gekocht heeft. Ook wordt er een<br />
vingerafdruk in de snackbar gevonden die erg lijkt op de vingerafdruk van Fee Man.<br />
Hoewel deze afdruk kan zijn ontstaan toen Fee Man kluste in <strong>het</strong> huis van Lam,<br />
maakt dit zijn zaak er niet sterker op.<br />
Roofmoord? Of was er toch meer aan de hand. Fee Man zelf beweert bij hoog en<br />
bij laag onschuldig te zijn. Bij monde van zijn advocaat Soriano laat hij weten: ‘Wie<br />
gaat er nou voor 2000 euro iemand in stukken hakken? Ik in ieder geval niet.’<br />
28 mei 2002 In Amsterdam overlijdt een 33-jarige Chinees aan de<br />
schotwonden die hij eerder die dag opliep in een Chinees restaurant.<br />
De dader met helm wordt niet gevonden.<br />
De afgebeelde mensen en panden (met uitzondering van de openingsfoto en <strong>het</strong> portret van<br />
Shu Yu Lam) hebben geen relatie met de inhoud van de tekst.<br />
30 31