wijkscan Oude Westen - Gemeente Rotterdam

wijkscan KIWI
Oude Westen
Deelgemeente
Rotterdam
Centrum

Opdrachtgever
Gemeente Rotterdam, Dienst Jeugd Onderwijs en
Samenleving.
Colofon
Teamsamenstelling
Ruben Bot (Verkeer & Vervoer), Ester van der Werf
(Stedenbouw) Jan van der Wolde (Wonen) allen van
Stadsontwikkeling
Contactpersoon deelgemeente
Peter Dekkers
Redactie en Vormgeving
Frans Petersen, Peter den Bok, Ines Cengic
Arjen van Hartingsveldt (Stadsontwikkeling)
Datum
September 2011
Informatie
www.rotterdam.nl/kindvriendelijk
2

Inleiding 5
Samenvatting 7
Wijkinformatie 8
Inhoudsopgave
Analyse bouwstenen: 14
• Wonen 14
• Openbare ruimte 16
• Norm voor buitenspeelruimte 16
• Bespeelbaar groen 18
• Drempelruimtes 20
• Voorzieningen 22
• Routes 24
Conclusies 28
• Opgavenkaart 30
• Kansenkaart 31
• Quick Wins 32
Bijlagen: 33
• Leeftijd spelvormen en gebruik buitenruimte 33
• Leefstijlen en woonmilieus 34
Literatuurlijst 39
3

VISIE
03
DE AGNIESEBUURT OVER 10 JAAR
Rotterdam wil een aantrekkelijke woonstad zijn. De stad wil midden- en hogere
inkomensgroepen aan de stad binden, middels economische hervormingen en
differentiatie in woonwijken met een eenzijdig woningaanbod. In de woonvisie
van de gemeente Rotterdam is opgenomen dat ‘binnen de ring’ geen goedkope
woningen meer gebouwd mogen worden, bebouwing voor bijzondere doelgroepen
uitgezonderd.
UBILAIR OP DE
LINGERSTRAAT
4
Na een jarenlange periode van suburbanisatie en vlucht van de midden- en
hogere inkomens uit de stad, staan de Rotterdamse stadswijken aan het begin
van een opleving periode. In De grote Woontest spreekt men van het einde
van de ‘suburban dream’: het wonen in het centrum en de stadswijken is weer
in trek. Ook de ontwikkeling van Rotterdam Noord gaat de goede kant op.
De leefbaarheid en veiligheidscijfers stijgen en de toegenomen aandacht door de
politiek belooft flinke investeringen te genereren. pWS is een belangrijke speler
in de agniesebuurt en in deze visie geven we aan welke ontwikkelingsrichting
wij nastreven.

Inleiding
In 2010 werd het document ‘Bouwstenen voor een
Kindvriendelijk Rotterdam’ vastgesteld. Dit werd niet
alleen gedaan door het centrale bestuur, maar was
een breed gedragen document waar deelgemeentes,
corporaties en wetenschappelijke instituten een bijdrage
aan hebben geleverd.
Er vormde zich al werkend een nieuwe manier van
kijken naar de stad. Een kindvriendelijke stad heeft niet
alleen fijne speelplekken. Ook de woningen zijn groot
genoeg en hebben voldoende kamers. Een kind kan op
jonge leeftijd veilig naar school lopen. De school is een
echte ontmoetingsplek, de bomen bloeien in de lente en
in de herfst zijn er weer prachtige kleuren te zien. Daar
kwam uit voort dat het in een kindvriendelijke woonstad
draait om de bouwstenen: wonen, openbare ruimte,
voorzieningen en routes.
‘Bouwstenen voor een Kindvriendelijk Rotterdam’
geeft antwoord op de vraag welke stedenbouwkundige
elementen minimaal aanwezig moeten zijn in een
kindvriendelijke stad en in welke mate. De kern van
het vastgestelde document bestaat dan ook uit een
basispakket met randvoorwaarden voor de kindvriendelijke
woonstad. Het basispakket bestaat uit vier
bouwstenen of onderdelen waarop wijken getoetst
kunnen worden en waarmee de opgave en kansen per
wijk kunnen worden benoemd. Hiermee kan men voor
bestaande wijken en voor nieuwbouwplannen duidelijk
in kaart brengen waar de sterke en de zwakke punten
liggen per wijk. Het levert een concreet beeld op van
waar de kansen liggen voor de stad, de deelgemeenten,
de projectontwikkelaars en de woningcorporaties.
Elke bouwsteen is concreet gemaakt door de minimale
eisen zowel kwantitatief als kwalitatief te beschrijven.
Door de vier bouwstenen slim te stapelen, ontstaat een
stad waar ouders en hun kinderen met plezier wonen.
Kinderen maken er zelfstandig gebruik van de
pleinen en speeltuinen, kunnen zelfstandig naar
school, naar het buurthuis of het voetbalveld. Bij
nieuwbouwprojecten of herstructurering helpt het
basispakket om de projecten kindvriendelijk te kunnen
ontwikkelen. In bestaande wijken helpt het om de
opgaven en kansen om de wijk kindvriendelijk te
maken, helder in beeld te krijgen.
Naast de bouwstenen uit het document uit 2010 zijn
er gebiedsspecifieke eigenschappen toegevoegd
aan de bouwstenen voor de gebiedsscans. De
bevolkingsopbouw, de kleuring van de leefstijlen die
vanuit de woonvisie als ambitie zijn geformuleerd
voor een gebied, en gedetailleerde informatie over de
ruimtelijke opbouw van een gebied.
Voor het Oude Westen is een uitwerking gemaakt
op basis van de hiervoor beschreven methodiek. De
wijkscan doet uitspraken over ingrepen op zowel de
korte termijn als de lange termijn. Denk hierbij aan
verbetering van de bestaande situatie en het creëren
van meer diversiteit. Er worden lange termijnvoorstellen
gedaan die gebaseerd zijn op mogelijke en gewenste
ontwikkelingen zoals beschreven zijn in het Masterplan
Oude Westen van juni 2011.
5

6
luchtfoto

Samenvatting
Het Oude Westen is een stadswijk, grenzend aan
het (winkel)centrum en Central District Rotterdam en
is een bijzonder aantrekkelijke locatie om te wonen.
Voor jongeren en ouderen, maar zeker ook voor
gezinnen met kinderen. Toch blijkt er langzamerhand
een uitstroom te zijn van gezinnen als gevolg van
de magere kwaliteit van de woningen en de kwaliteit
van de openbare ruimte. Dit ondanks het feit dat de
diverse voorzieningen en het winkelaanbod toch voor
ieder iets wils biedt. De hoge woningdichtheid en de
kwaliteit en eenzijdigheid van het woningaanbod maakt
dat er voor de bewoners nauwelijks wooncarrière
mogelijk is. Gezinnen of starters hebben weinig
keuzemogelijkheden. Toch liggen er duidelijke kansen
om een grote kwaliteitsslag te maken en de wijk
kindvriendelijker te maken. In de jaren ’70 is met het
maken van de doorbraken een poging gedaan om
de hoge dichtheid in de wijk te verminderen en meer
leefbaarheid en lucht in de wijkstructuur te brengen.
Desondanks zijn veel van de woningen erg klein en
hebben geen noemenswaardige privé buitenruimte.
De druk op de openbare ruimte is dan ook groot. De
ruimten zijn vrij eenzijdig ingericht en met matige
kwaliteit vormgegeven. Bovendien neemt het parkeren
een groot gedeelte van de straten in beslag, waardoor
er nauwelijks drempelruimte is. Dit maakt dat het voor
jonge kinderen lastig is om zich alleen door de wijk te
bewegen en voor de deur te spelen. Maar ook voor
de oudere kinderen is er een weinig gedifferentieerd
aanbod van speelplekken.
Om de problematiek en de oplossingsrichting beter in
kaart te brengen zijn er een aantal opgaven, kansen
en quick wins geformuleerd die gedetailleerder terug
komen in de SWOT-analyse.
Opgaven
Er liggen duidelijke opgaven voor het Oude Westen, die
in het Masterplan verwoord zijn. Deze opgaven hebben
directe positieve gevolgen voor de kindvriendelijkheid
van de wijk en zijn daarmee zeer essentieel. In
de eerste plaats gaat het om verbetering van de
woningvoorraad. Meer woningdifferentiatie binnen het
huidige eenzijdige aanbod zorgt dat er wooncarrière
gemaakt kan worden binnen de wijk. Woningen met
kwalitatieve privé buitenruimte binnen de wijk, maken
de wijk aantrekkelijker voor mensen met kinderen. In
de tweede plaats is het voor de kindvriendelijkheid van
belang dat er een continue drempelruimte gemaakt
wordt, hiertoe wordt in het Masterplan een aanzet
gedaan om het straatparkeren te verminderen. Dit
kan op verschillende wijzen; in een nieuwe bouwblok
(Bajonet) wordt extra parkeercapaciteit opgenomen,
een andere methode is te experimenteren met
parkeertarieven. Een derde opgave is een verbeterde
inbedding van het wijkpark in haar omgeving. Een
betere uitwisseling is mogelijk over de gebiedsgrenzen
heen richting Lijnbaankwartier.
Kansen
Er liggen veel kansen om het Oude Westen tot een
kindvriendelijkere wijk te maken. De drempelruimtes
die vooral voor kleinere kinderen en voor de beweging
in noord-zuid richting van belang zijn kunnen
verbeterd worden. De Bajonetlocatie is hiervan een
concreet voorbeeld. Door hier een nieuwe garage
met overcapaciteit te realiseren kan in de belendende
straten een kwaliteitsslag in de openbare ruimte
gemaakt worden.
Door meer diversiteit te creëren op de open pleinen
en de inrichting meer specifiek te maken voor een
bepaalde leeftijdsgroep wordt de aantrekkelijkheid
vergroot. Bij meer diversiteit kan ook aan het
vergroenen van de pleinruimtes worden gedacht.
Op deze wijze wordt er een ander type speelmilieu
aangeboden, waarvan er momenteel nog niet veel zijn
in de wijk.
Quick wins
Op korte termijn is veel winst te behalen. Deze
zogenaamde quick wins kunnen met een vrij kleine
investering en zonder al te lange processen een
grote bijdrage leven aan de kwaliteit van de openbare
ruimte. Het vergroenen van de wijk, waardoor er meer
variëteit ontstaat, is er hier èèn van. Dit kan zowel in
het verticale vlak gebeuren, tegen de wanden van de
bebouwing, als in het horizontale vlak. Op dit moment
wordt gewerkt aan een eerste uitwerking. Verder
kunnen de routes die de verbinding vormen in oostwest
richting van de pleinen duidelijk verbeterd worden.
Bredere vluchtheuvels en veilige oversteekzones,
kunnen de pleinen langs deze routes beter aan elkaar
koppelen. Voor de kinderen ontstaat zo een zone
waarin ze zich veilig door de wijk, van plek naar plek,
kunnen bewegen in oost-west richting.
Deze ingrepen zouden al het voorstadium betekenen
voor een kindvriendelijker Oude Westen.
7

Wijkinformatie
verbindingen met de stad
imagobepalende pleinen
verbindingen met de stad
stadspark
imagobepalende pleinen
(onderdeel van groene dwaalroute)
stadspark
(onderdeel hoge waardering van groene dwaalroute) cultuurhistorie
hoge waardering cultuurhistorie
woningdifferentiatie
woningdifferentiatie
dwarsverbindingen
dwarsverbindingen
groene buurtpleinen
groene buurtpleinen
8

Wijkinformatie stedenbouwkundige contex
Het Oude Westen
Binnenstedelijke positionering
De voormalige open Coolsche polder is in de loop
der tijd een andere gestalte aangemeten. Na dienst
te hebben gedaan als uitbreidingswijk buiten de
gemeentegrens van Rotterdam maakt het Oude Westen
tegenwoordig deel uit van het stadscentrum.
Verdere stadsuitbreiding van Rotterdam en de
wederopbouw van het verwoeste stadscentrum hebben
het nieuwe stadscentrum naar het westen verschoven
waardoor de positie van het Oude Westen ten opzichte
van het centrum is veranderd.
Omgeving in transformatie
Het Oude Westen wordt nu omgeven door een
viertal gebieden die aankomende jaren vergaande
transformaties ondergaan en de internationale positie
van Rotterdam versterken. Het betreft het Central
District, het Lijnbaankwartier, Hoboken en de mogelijke
ondertunneling van de ‘s-Gravendijkwal.
De aanleg van het nieuwe station en de komst van de
hogesnelheidslijn geven een ongekende impuls aan het
Central District en de stad. Het Central District zal, met
het nieuwe HSL station als belangrijke aanjager, met
behulp van ‘mixone’ een levendige stationsomgeving
worden met volop bedrijvigheid. Mogelijke
transformaties in het Lijnbaankwartier geven vorm
aan het verder verdichten van de wederopbouwstad
met daarnaast een impuls voor het kernwinkelgebied.
Hoboken richt zich de komende jaren op nieuwe
woonmilieus, het versterken van het internationaal
cultuurpark, het versterken van het medische cluster
en het realiseren van een stadscampus met diverse
onderwijsvoorzieningen.
geven het Oude Westen een centrale positie in
de binnenstad. Dit versterkt de economische- en
woonpotenties in het Oude Westen zelf.
Binnenstedelijke betekenis Oude Westen
De verdergaande verdichting van de (omliggende)
binnenstad betekent een grotere behoefte aan meer
kwalitatief hoogwaardig groen in de stad. Nu al wordt
groen in de binnenstad gemist. Stadsparken spelen
een belangrijke rol in het stedelijk woonklimaat. Het
Wijkpark Oude Westen zal in de toekomst steeds
meer een centrale rol vervullen binnen het stelsel van
stedelijk groen in de binnenstad. Door zijn ligging in een
sterk transformerende binnenstad krijgt het meer en
meer de betekenis van een stadspark.
Daarnaast biedt de wijk een woonomgeving die
gewaardeerd wordt door de ‘stedeling’. De bijzondere
ontstaansgeschiedenis geeft de wijk een uniek karakter
in de binnenstad. In het Oude Westen zijn ruim 9.500
mensen woonachtig, dit betekent grofweg een derde
deel van het totaal aantal centrumbewoners (bron:
Gemeentelijke Basis Administratie (GBA), jaar 2009).
Dit zijn bewoners die het ‘klein kosmopolitische’
karakter van de wijk waarderen. Dankzij het veelzijdige
karakter van de wijk kan de wijk zich op zowel levendig
stedelijke als rustigstedelijke woonmilieus richten met
alle binnenstedelijke voorzieningen en culturele plekken
binnen handbereik. Bovendien onderscheidt de wijk
zich met haar multiculturele winkelaanbod.
De komst van de HSL, mogelijke verdichting in de
wijken rondom en de werkgelegenheid in Hoboken
9

Wijkinformatie
aanpak plinten
meer openingen in de gevel voorzien de
dwarsstraten van sociale controle of een
groener straatbeeld door een groene gevel
nieuw buurtplein
toevoeging van een nieuw buurtplein
voorziet ook het noordelijk deel van
voldoende open ruimte
Weenapoint
woningbouw en kantoorontwikkeling. gebouwen
staan als lose objecten in open groene
ruimte. een doorgang maakt een groene
dwaalroute van perron tot balkon mogelijk
doorbraak
een nieuwe doorbraak past het Weenapoint
in de context en structuur van het Oude
Westen
Tiendplein
imagobepalend plein, stedelijke verblijfsplek
met hoge kwaliteit
“groene” straten
straten met een hoge verblijfskwaliteit:
brede stoepen en meer groen in het
straatbeeld
wijkvoorziening
in de Gaffel
wijkvoorziening
bijvoorbeeld een brede school waar de
kinderen uit de
wijk terecht kunnen
Bajonetlocatie
nieuwe woningen met voldoende
buitenruimte en een centrale
parkeervoorziening in een
historische context
aanpak plinten
meer openingen in de gevel voorzien de
dwarsstraten van sociale controle of een
groener straatbeeld door een groene gevel
nieuw buurtplein
toevoeging van een nieuw buurtplein
voorziet ook het noordelijk deel van
voldoende open ruimte
Tiendplein
imagobepalend plein, stedelijke verblijfsplek
met hoge kwaliteit
“groene” straten
straten met een hoge verblijfskwaliteit:
brede stoepen en meer groen in het
straatbeeld
wijkvoorziening
in de Gaffel
wijkvoorziening
bijvoorbeeld een brede school waar de
kinderen uit de
wijk terecht kunnen
Bajonetlocatie
nieuwe woningen met voldoende
buitenruimte en een centrale
parkeervoorziening in een
historische context
stadspark Weenapoint
grote groene parkruimte woningbouw voor zowel en kantoorontwikkeling. de wijk- gebouwen
staan als lose objecten in open groene
als binnenstadbewoner. grote toegankelijkheid
rondom. aangrenzende dwaalroute bebouwing van perron tot met balkon mogelijk
ruimte. een doorgang maakt een groene
voorkant aan parkzijde
doorbraak
een nieuwe doorbraak past het Weenapoint
in de context en structuur van het Oude
Odeon en omgeving
Westen
woningbouwontwikkeling aan het park
gecombineerd met een sportvoorziening en
wijkstallingsgarage. sterke relatie tussen park
en gebouw stadspark
grote groene parkruimte voor zowel de wijkals
binnenstadbewoner. grote toegankelijkheid
rondom. aangrenzende bebouwing met
voorkant aan parkzijde
nieuwe verbindingen
verbinden Odeon het en omgeving
stadspark met de omliggende stad
woningbouwontwikkeling aan het park
gecombineerd met een sportvoorziening en
wijkstallingsgarage. sterke relatie tussen park
en gebouw
nieuwe verbindingen
verbinden het
stadspark met de omliggende stad
groene dwaalroute
groene dwaalroute
onderdeel van groene onderdeel dwaalroute: van groene van dwaalroute: van
perron tot balkonperron tot balkon
imagobepalend plein
buitenruimte en programma
imagobepalend plein
stedelijk groen
buitenruimte en programma
verblijfsplek en dwaalroute
verbinding met stad
stedelijk groenlangzaam verkeer-route
verblijfsplek en dwaalroute
verbinding met stad
langzaam verkeer-route aanpak plinten
bouwprojecten
cultuurhistorie en woningdifferentiatie
transparantie of groene gevel
bouwprojecten buurtplein
speelruimte met groen
cultuurhistorie en woningdifferentiatie
studie
buurtplein
nader te onderzoeken aanpak plintengroene verblijfsplek
projecten transparantie of groene wijkstallingsgarage gevel
10
studie
buurtplein
speelruimte met groen
buurtplein

Wijkinformatie
Verankering van binnenstad
Het Oude Westen is op het gebied van economie,
woonmilieu, culturele voorzieningen alsmede groen
van bijzondere betekenis binnen het binnenstedelijk
aanbod. Daarnaast biedt de ontwikkeling van
omliggende stadsdelen kansen voor de economische
en woonpotenties van de wijk. Zo is de centrale ligging
nabij het station een gunstige voedingsbodem voor
bedrijvigheid. Om deze kansen te kunnen verzilveren
is een stevige verankering in de wijk noodzakelijk. Een
sterke verankering in de binnenstad is noodzakelijk om
deze wisselwerking of synergie tussen de verschillende
stadsdelen waar te kunnen maken. Optimale
aanhechting tussen de wijk en haar omgeving maakt
dergelijke kruisbestuivingen mogelijk.
Deze verankering in de stad wordt gewaarborgd door
een aantal doorgaande stedelijke structuren, welke
verschillende stadsdelen aan elkaar rijgen. Deze linten
zijn eeuwenoude structuren in het polderlandschap
en liggen als een soort dubbele ruggengraat in het
gebied: de West-Kruiskade en de Nieuwe Binnenweg.
De twee oude linten zijn ook nu nog twee aders in
de wijk; ze voorzien de wijk van een grote eigenheid
(de geschiedenis is afleesbaar in het straatbeeld)
en hoge mate van stedelijkheid. Het zijn belangrijke
identiteitsdragende routes. Ze zijn van belangrijke
economische betekenis. Ze vormen levendigstedelijke
linten waar 24 uur per dag mensen op straat zijn.
Dit genereert een bijzondere stedelijke diversiteit in
de wijk. Het vitaal (en veilig) houden van deze lijnen
met zichtbaarheid van het historische karakter is een
belangrijke opgave.
Deze lange lijnen hebben een stedelijke betekenis en
dragen bij aan de uitstraling en het imago van het Oude
Westen. De aanliggende pleinruimten doen daarin
mee. De stadspleinen vormen de entrees naar het
binnenwerk van het Oude Westen. Daarmee vervullen
deze plekken een belangrijke ontmoetingsfunctie. Hier
ontmoet de stad de wijk en vice versa.
Aan deze pleinen manifesteert het Oude Westen
zich, ze zijn daarmee representatief voor de wijk.
Het succesvol functioneren van de stadspleinen
als imagobepalende plek wordt bepaald door de
uitstraling (het karakter) en het gebruik (programma).
Deze aspecten bepalen de herkenbaarheid en de
programmatische betekenis van de plek in de stad.
De stadspleinen in het Oude Westen kennen een
wisselende kwaliteit. Te vaak schort het nog aan een
uitgesproken uitstraling of programmering. Echter, in
vrijwel alle huidige stedelijke pleinen schuilt de potentie
te transformeren tot een imagobepalende plek. Hier ligt
een opgave en een kans.
Een sterke koppeling van het woonmilieu in het
binnenwerk aan de omliggende doorgaande lijnen
voorzien de wijk van een mate van stedelijkheid
passend bij haar positie in de stad. De dynamiek om
de hoek moet in het binnenwerk waarneembaar zijn, dit
versterkt tevens de identiteit van het binnenwerk zelf
(synergie). De huidige koppeling van het binnenwerk
aan de lijnen, in oost-west richting sluiten stedelijkheid
uit omdat het aantal verbindingen te klein en de
onderlinge afstand te groot is. Dit sluit niet aan bij het
kleinschalige karakter van het Oude Westen en isoleert
het binnenwerk van de stad. De stedelijke kwaliteiten
van de Westersingel en de ’s-Gravendijkwal zijn dan
ook niet waarneembaar in het binnenwerk van de
wijk. De toevoeging van verbindingen in oost-west
richting wordt gezocht ter hoogte van de HBS-locatie
(vooruitlopend op de mogelijke overkluizing van de
’s-Gravendijkwal) en het Wijkpark Oude Westen (een
verbinding met de Westersingel). Een ingreep op deze
locaties koppelt interne verbindingen aan al aanwezige
stedelijke structuren.
Ook de potentie van het wijkpark als binnenstedelijk
park wordt te weinig benut. Hoewel het park er prachtig
groen bij ligt en verscheiden gebruik toelaat is het niet
optimaal verankerd met haar omgeving. Het ligt als
wijkpark te excentrisch maar heeft nu geen tot weinig
betekenis als stadspark omdat de introverte ruimte te
weinig is verbonden met de stad. Ondanks de ligging
en de prominente entree aan de West Kruiskade is het
wijkpark sterk naar binnen gekeerd. Een verbeterde
toegankelijkheid vanaf zowel de Westersingel als de
Nieuwe Binnenweg maakt dat deze groene ruimte
door meer mensen beleefd zal kunnen worden. Bij
het creëren van verbindingen wordt gebruik gemaakt
van bestaande openingen van de bebouwing.
De Westersingel is onderdeel van het toekomstig
beschermd stadsgezicht Waterproject.
Op deze wijze kan het park onderdeel uitmaken van
een groene dwaalroute: van perron naar het balkon
aan de rivier. Een informele groene route verhoogt de
verblijfskwaliteit en bindt verschillende stadsdelen op
een informele manier aan elkaar.
Bron: Masterplan Oude Westen, juni 2011
11

Wijkinformatie
Wijkinformatie
OPBOUW WONINGVOORRAAD
VESTIGING EN VERTREK
LEEFTIJDSCATEGORIE
Eengezinswoningen
50 woningen
vestigende gezinnen van buiten de stad
0-4 jaar: 525 kinderen
Appartementen > 85m 2 + lift
93 woningen
vertrekkende gezinnen naar buiten de stad
5-12 jaar: 849 kinderen
Appartementen > 85m
2
1268 woningen
vestigende gezinnen vanuit de stad
13-18 jaar: 701 kinderen
Appartementen < 85m
2
2972 woningen
vertrekkende gezinnen binnen de stad
WONINGDICHTHEID
MIGRATIESALDO STAD IN & UIT
KINDDICHTHEID
dun
dicht
vertrek
vestiging
0
50/ha
BEVOLKING 0 - 18 JAAR
78 won/ha
-27 gezinnen
KOOPWONINGEN
37 kind/ha
0%
22%
50%
0%
15%
100%
De GIS-kaarten zijn Cijfers niet gecontroleerd hebben betrekking en op 2009
kunnen fouten bevatten.
De cijfers en data hebben betrekking op 2009.
12

Oude Westen
Opbouw woningvoorraad
Het Oude Westen telt circa 9500 inwoners en neemt
hiermee een derde van de centrumbewoners voor haar
rekening. De woningdichtheid is hoog vergeleken met
de rest van Rotterdam, 78 wo./ha. Er zijn ongeveer
4400 woningen, waarvan er slechts 15% koopwoningen
zijn tegenover 85% huur. Van deze 85% huurwoningen
valt ruim 70% in de categorie sociale huur. Meer
dan driekwart van deze woningen heeft slechts een
vloeroppervlak onder de 85 m2, zonder een lift.
vertegenwoordigd is. Het hart van de wijk huisvest
de meeste van de jeugdige bewoners.
Woonstijl
De dominante leefstijl in het Oude Westen is de rode
leefstijl, een levendig stedelijk woonmilieu, met een geel
hart, een rustig stedelijk woonmilieu in het centrum van
de wijk.
(Zie voor meer informatie over de leefstijlen de bijlage
woonstijlen)
Vestiging en vertrek
De woningvoorraad in het Oude Westen is zeer
kwetsbaar(*). Er is bijzonder weinig differentiatie en
de mogelijkheid voor een wooncarrière binnen de wijk
is zeer beperkt. In de wijk is in het aantal vertrekkende
gezinnen groter dan het aantal vestigende, blijkt uit
onderzoek uit 2009. De meerderheid van de vertrekkers
verhuist binnen Rotterdam.
Leeftijdscategorie
Minder dan een kwart van de bewoners van het Oude
Westen is onder de 18 jaar. In totaal zijn er zo’n 2000
kinderen, waarvan de leeftijdscategorie van 5-12
jaar, de basisschoolgaande kinderen, het grootst
*definitie kwetsbare woningvoorraad: woningen met een oppervlakte
kleiner dan 75 m2 én een WOZ-waarde van onder 130.000 én
gestapeld zonder lift.
de rode leefstijl overheerst, in het hart van het Oude Westen is geel
dominant.
0-4 jaar 4-12 jaar
12-24 jaar
13

Wonen
eengezins
meergezins met lift
meergeziens zonder lift
overig meergezins
onbekend
14
woningtypes

Bouwsteen wonen
• streven naar eengezinswoningen
• gezinsvriendelijke appartementen die voldoen aan:
◦ NVO 85m²
◦ relatie entree en straat
◦ 1 kamer per kind
◦ voldoende bergruimte per woning
• complexen hoger dan 4 verdiepingen
◦ collectieve speelvoorziening
◦ lift in appartementencomplex
◦ privé buitenruimte
◦ externe speel- en ontmoetingsruimtes
Oude Westen
Woningtypes
Het aantal verschillende woningtypes is zeer beperkt.
Zoals al op bladzijde 13 is beschreven, is ruim een
derde van de 4400 woningen kleiner dan 85 m2.
Het merendeel zijn (sociale) huurwoningen. Er zijn
nauwelijks eengezinswoningen met privé buitenruimte
en ook een minimaal aantal gezinsvriendelijke
appartementen die voldoen aan de nevenstaande
criteria.
Toekomstbeeld
In het Masterplan is woningdifferentiatie een van de
bouwstenen. Het vormgeven aan een succesvolle
woningdifferentiatie is mede gebaseerd op het karakter
en de structuur van de wijk. Met haar verschillende
gezichten betekent dit voor het Oude Westen een
aantal buurten met verschillende woonmilieus en
daarbij passende woningtypen. Bij deze zoektocht naar
woningdifferentiatie is het van groot belang een heldere
doelgroep voor ogen te hebben om het juiste product te
kunnen bieden.
Benoemde doelgroepen in de stadsvisie zijn sociale
stijgers, studenten, pasafgestudeerden en jonge
gezinnen. Het Oude Westen is een veelzijdige wijk
met de potentie deze verschillende doelgroepen
een kwalitatieve woonomgeving te kunnen bieden:
zowel een levendig stedelijk als een rustig stedelijk
woonmilieu.
15

Openbare ruimte
16
privé - openbaar
afstand tot speelplek/spelaanleiding

Bouwsteen Openbare Ruimte
Norm voor buitenspeelruimte
Eind 2008 stelde de gemeenteraad de Rotterdamse
norm voor buitenspeelruimte vast. De norm geldt voor
gebieden met een woonaccent.
De drie kernpunten van deze norm zijn:
• 1 centrale sport- en speelplek van minimaal 5.000m²
binnen een blok van groter dan 15Ha, dat begrenst is
door weg, water, spoor of bedrijventerrein. In kleinere
blokken kan volstaan worden met 1.000m².
Deze plekken moeten voldoen aan:
◦ centrale ligging
◦ in het zicht van woningen
◦ niet milieubelaste plekken
◦ parkeerverbod aan speelzijde weg
◦ mogelijkheden bezonning en schaduw
• op max. 300 meter moet een tweede speelplek zijn
van min. 1.000m². In dichtbebouwde gebieden moet
dit op max. 200 meter afstand zijn.
• bespeelbare stoepen (3 tot 5 meter breed) aan
tenminste één straatzijde van de weg, bij voorkeur
de zonzijde.
Oude Westen
Privé-openbaar
Het Oude Westen is ongeveer 63 Ha groot. De
verhouding openbaar-privé wordt gekenmerkt
door compacte privé gebieden, waarvan de privé
binnenterreinen in het algemeen van slechte kwaliteit
zijn, en een groot aantal openbare plekken, van
verschillende kwaliteit qua inrichtingsniveau.Volgens
de buitenspeelnorm zou het gebied meerdere
centrale sport- en spelplekken moeten hebben van
minimaal 5000 m2. Deze plek ontbreekt. Het wijkpark
daarentegen is een grote groene openbare ruimte van
ongeveer 1.5 Ha en vervult hiermee de rol van centrale
sport en spelplek, alleen zonder noemenswaardige
speelaanleidingen. Wel is er aan het Weena voor
de kinderen een grote speelplek aanwezig van 6000
m2. Zowel het Wijkpark als de speeltuin liggen op de
grenzen van het Oude Westen.
Afstand tot speelplek
Verspreid over het gehele gebied zijn er een
groot aantal speelplekken aanwezig, die met hun
bereikbaarheidscirkel (150m) eromheen nagenoeg het
gehele Oude Westen bedienen. Het zuidelijke gedeelte
echter, aan de Rochussenstraat, is een witte vlek op de
kaart. Hier zijn geen openbare speelplekken. Wel is er
een geprivatiseerde speelplek binnen in het bouwblok
aan de Ochterveltstraat.
Kwaliteit speelplek
De speelplekken worden gekenmerkt door een vrij
onduidelijke inrichting; er is niet altijd even bewust
gekozen voor een bepaalde doelgroep. Het meest
intensief worden die plekken gebruikt die gunstig, in de
nabijheid van een school, zijn gelegen en die gebruikt
kunnen worden door verschillende leeftijdsgroepen.
17

Openbare ruimte
18
verhard - onverhard
bomen

Bouwsteen Openbare Ruimte
Bespeelbaar Groen
Naast de norm voor buitenspeelruimte is ook
bespeel¬baar groen belangrijk. De landelijke
groennorm is 75m² per woning. Voor heel Rotterdam
is er zelfs meer beschikbaar, maar in dichtbebouwde
gebieden meestal niet. Daarnaast is er meestal meer
kijkgroen dan groen waar je kan spelen. Hiervoor
kunnen een aantal randvoorwaarden worden
opgeschreven:
• bomen met seizoensbeleving
• grasvelden en bespeelbaar groen (klimbomen)
• groene schoolpleinen (verhouding verhard-groen 2:1)
Oude Westen
Verhard-onverhard
In het Oude Westen is een grote hoeveelheid
bespeelbare verharding. Hieronder vallen de brede
stoepen, maar ook de vele pleinen en de doorbraken
uit de jaren ‘70. Alleen het Wijkpark Oude Westen
bestaat uit vlakgroen. De lange lijnen in oost-west
richting, de zogenaamde barrières, zijn duidelijk
benadrukt met bossages, minimaal is de hoeveelheid
heesters en struiken. Het aandeel laag groen in de
wijk is ook miniem. Ook de bespeelbare plekken
zijn in het algemeen verhard. Er is maar weinig
differentiatie. Groen wordt niet of nauwelijks ingezet als
speelaanleiding of speelelement.
Bomen
Langs de noord-zuid lijnen zijn er zeer weinig bomen,
deze lijnen worden nooit als een geheel ervaren door
een groene inrichting. In het hart van het Oude Westen
zijn vrij veel verschillende typen bomen toegepast, die
niet duidelijk gekoppeld lijken aan de type ruimtes waar
ze in staan.
Toekomstvisie
Met de realisering van het Masterplan zal uiteindelijk
een grotere hoeveelheid bomen in de noord-zuid straten
geplaatst kunnen worden. Het straatparkeren kan
gereducerd worden, door meer gebruik te laten maken
van de huidige en de nieuw te bouwen (wijkstallings)
garages
19

20
Openbare ruimte

Bouwsteen Openbare Ruimte
Drempelruimte
Jongere kinderen spelen dicht bij huis en ouders. Een
drempelruimte tussen woning en straat helpt om de
overgang te verzachten. Deze drempelruimte draagt
bij aan levendigheid op straat, veiligheid en de sociale
contacten. De randvoorwaarden hiervoor zijn:
• bij nieuwbouw moet de ruimte tussen voordeur en
de openbare ruimte standaard vorm krijgen
• bij bestaande woningen zonder voortuin en in
stadswijken met voldoende brede stoepen
(min 3 meter) moet gebruik gestimuleerd worden
• de drempelruimte zelf is maximaal 1.2 meter breed
Oude Westen
Brede stoepen
De Nieuwe Binnenweg en de West-Kruiskade worden
beide omzoomt door royale stoepen. Deze straten zijn
grote barrières in de wijk en vormen daardoor ook niet
de primaire speelplek voor kinderen. De noord-zuid
lijnen hebben daarentegen nauwelijks brede stoepen.
De straten worden gedomineerd door tweezijdig
parkeren met bijzonder smalle stoepen (1.5m breed).
Wel zijn er veel verharde openbare ruimtes die tot de
brede stoepen gerekend kunnen worden. Deze pleinen
kunnen alleen niet het gebrek aan drempelruimte
compenseren. Wat ontbreekt is een lijn van doorgaande
brede stoepen in noord-zuid richting alsmede de
verbinding tussen de pleinen en brede stoepen.
Toekomstvisie
Door de realisering van het Masterplan kunnen
doormiddel van een nieuwe inrichting van bijvoorbeeld
de Zijdewindestraat en in de nabije toekomst ook de
Bajonet- en Adrianastraat, een nieuwe ondergrondse
wijkstallingsgarage een groot aantal auto’s van straat
worden gehaald. Hiermee ontstaat er aan één zijde
bredere stoepen. Zo wordt ook de noord-zuid lijn
minder versnipperd en kunnen de brede stoepen ook
daadwerkelijk gebruikt worden.
21

Voorzieningen
22
voorzieningen

Bouwsteen Voorzieningen
Voorzieningen in een wijk worden vaak gewaardeerd
door ouders en kinderen. Ze dragen bij aan een levendige
en duurzame wijk. Voor ouders is de aanwezigheid
van een basisschool in een wijk de belangrijkste
voorwaarde bij de keuze om ergens te gaan wonen.
Brede scholen hebben daarbij vaak de voorkeur omdat
die ook activiteiten buiten school en buiten schooltijd
aanbieden. Deze activiteiten zijn naast onderwijs, sport,
spel en ontspanning.
De norm is minimaal één Brede School Categorie 3 of 4
inclusief een veilige schoolomgeving per wijk.
Oude Westen
Voorzieningen
Er zijn twee brede scholen in de wijk, centraal gelegen
in het hart van de wijk maar wel tussen de barrières
gevormd door de West-Kruiskade en de Nieuwe
Binnenweg, de ‘sGravendijkwal en de Westersingel.
Verder is er ook nog een normale basisschool. Er is een
groot aantal speelplekken, waarvan een aantal in de
directe nabijheid van de scholen, die intensief gebruikt
worden. In het noordelijke gedeelte en met name het
zuidelijke gedeelte van de wijk zijn in verhouding tot het
centrum van de wijk weinig speelvoorzieningen.
Een groot sportveld in de wijk ontbreekt.
Toekomstvisie
De kern van de toekomstvisie ligt in het vergroten
van de samenhang en kwaliteit van de sociaalmaatschappelijke
voorzieningen in het Oude Westen.
Eèn van de belangrijke speerpunten is een grotere
herkenbaarheid en vindbaarheid van de voorzieningen
voor zowel de huidige als toekomstige wijkbewoners.
Opgave is de onderlinge samenwerking te faciliteren en
verder te ontwikkelen langs drie thema’s; ‘ontmoeten
en samenleven’, ‘gezondheid en sport’ en ‘leren en
opgroeien’.
23

Routes
barrieres
verbindingen
openbare ruimten
rijrichtingen
24
routes

Bouwsteen Routes
Een kindvriendelijk netwerk in de wijk maakt het
mogelijk dat kinderen zelfstandig de stad kunnen
ontdekken en gebruiken. De actieradius van een kind
– en daarmee de zelfstandigheid – neemt enorm toe
met de aanwezigheid van een goed en veilig netwerk.
Kinderen leggen de route naar school vaak spelend af.
Goede veiligheid is daarom extra belangrijk. Vooral als
ouders hun kinderen zelfstandig naar school willen laten
gaan.
Veiligheid omvat zowel verkeersveiligheid als sociale
veiligheid.
• Verkeersveiligheid: een goede ontsluiting en
verkeerscirculatie (weren van doorgaand verkeer,
straten met een keerpunt), een duidelijke
categorisering van wegen, aansluiting op het netwerk
van 30 km wegen, snelheidsremmende maatregelen.
• Sociale veiligheid: zo min mogelijk blinde gevels
aan de openbare ruimte, aanwezigheid en passage
van mensen, duidelijke structuur en overzicht van
de openbare ruimte, mogelijkheid om alternatieve
routes te nemen, publieke functies op strategische
plaatsen, etc.
Veilige schoolroutes leveren een belangrijke bijdrage
aan een kindvriendelijk netwerk. Met aparte bestrating
of speciale staptegels kan zo’n route een extra
en speels accent krijgen. Het creëren van veilige
schoolrou tes sluit aan bij de toolkit van de Rotterdamse
Stijl.
Kruisingen moeten zodanig worden ingericht dat
kinderen voorrang krijgen op auto’s en fietsers. Als
de route ook nog eens langs leuke spellocaties loopt,
wordt deze extra aantrekkelijk. Om in elke wijk een
kindvriendelijk netwerk te kunnen maken, moet aan een
randvoorwaarde worden voldaan:
• Stoepen van minimaal drie meter breed aan minstens
één zijde (liefst de zonzijde) van iedere straat.
Oude Westen
De stadswijk het Oude Westen wordt aan de
noord-, west- en zuidzijde begrensd door de
stadsboulevards en stedelijke entreeroutes van het
Weena, ’s Gravendijkwal en Rochussenstraat. Aan
de oostzijde vormt het water van de Westersingel de
grens tussen het stedelijke Lijnbaankwartier en de
kindvriendelijke buurten van het Oude Westen. De
overige hoofdinfrastructuur met drukke plintfuncties,
1e Middellandstraat – West-Kruiskade en Nieuwe
Binnenweg, deelt de wijk op in drie (of vier)
afzonderlijke buurten. De goed ingerichte 30km-zones
met overwegend eenrichtingsverkeer en beperkte
doorgaande routes door de wijk resulteren in rustige
stadsleefgebieden.
Wel overheerst het straatparkeren in het profiel van de
noord-zuid georiënteerde straten wat betekent dat hier
smalle trottoirs aanwezig zijn en weinig mogelijkheden
tot vergroening. In oost-west richting zijn een aantal
routes met pleinen, verbonden door looproutes.
Zowel in de routes als de pleininrichting valt nog een
kwaliteitsslag te maken. In het verleden is al de nodige
aandacht besteed aan het verkeersveilig inrichten van
deze looproutes door het aanbrengen van drempels
(soms met zebrapaden) op oversteeklocaties. Een goed
voorbeeld voor andere stadswijken. In de noordelijke
buurt, tussen het Weena en de West-Kruiskade, ligt nog
wel een kans om de oversteeklocaties ter hoogte van
de pleintjes te verbeteren door verkeerdrempels aan te
brengen en indien mogelijk een aantal parkeerplaatsen
te laten vervallen zodat overstekende kinderen beter
zichtbaar zijn. Daarnaast kunnen de overige looproutes
in de wijk nog extra opgeplust worden door meer te
variëren in speelvoorzieningen en meer te vergroenen.
Een belangrijke opgave die voortkomt uit de
wijkscan voor het Lijnbaankwartier is het realiseren
van een goede verbinding van langzaam verkeer
tussen de beide wijken. Door de route vanuit de
van Oldenbarneveltstraat of Aert van Nesstraat te
verlengen naar het Oude Westen, met veel scholen en
speelvoorzieningen, wordt een minder kindvriendelijke
wijk, het Lijnbaankwartier, verbonden met een wijk
waar veel kindvriendelijke voorzieningen aanwezig zijn.
Een belangrijke barrière die geslecht dient te worden,
is een doorgang (op maaiveldniveau) creëren in de
bebouwing langs de Westersingel. Hierdoor kan worden
aangesloten op de al aanwezige looproutes in het Oude
Westen
Wijkgrensoverschrijdende routes
De routes die voor kinderen belangrijk zijn, zijn niet
alleen de routes binnen de wijkgrenzen zoals die
op papier gedefinieerd zijn.Met ouders (wanneer de
kinderen nog jong zijn) en later zonder ouders zullen
ze zich over een groter gebied bewegen en zelf naar
bepaalde aantrekkelijke functies toegaan.Buiten de
gebiedsgrenzen van het Oude Westen bevinden
zich een aantal ‘trekkers’ zoals het speelplein aan de
Heemraadsingel, de skatebaan aan de West Blaak
en het zwembad, maar ook bijvoorbeeld scholen.
Zo zijn er nog een aantal te noemen, die interessant
zijn voor kinderen, afhankelijk van de leeftijdsgroep.
Omdat de begrenzingen van het Oude Westen worden
vormgegeven door grote barrières zijn de routes naar
deze bestemmingen dan ook pas vanaf een latere
leeftijd van een kind veilig te overbruggen.
Het is essentieel om ook buiten de gebiedsgrenzen te
kijken naar aantrekkelijke bestemmingen en de routes
die hiernaar toe voeren en eventuele ‘gevaarlijke’
knooppunten in kaart te brengen en te verbeteren.
25

Routes
‘trekkers’ (( zwembad, skatebaan, sportsveld)
‘trekkers’ ( zwembad, skatebaan, sportsveld)
wijkgrens-overschrijdende wijkgrens-overschrijdende routes
routes
26

Conclusies op een rij
• door de positie van het Oude Westen aan de rand van de binnenstad
blijkt uit de grote woontesten 2004-2008 de toename van de rode leefstijl
leefstijlen
• aandacht is nodig om de speelinrichting aan te passen aan de leeftijden
en roder wordende leefstijl
leeftijden
• een hoge kinddichtheid nodigt uit tot meer kindvriendelijke woningen,
buitenruimtes en routes
dichtheden
• veel woningen zijn van de corporatie; dus veel huur. Een goede
ontwikkel- en beheerrelatie is gewenst tussen bewoners en corporatie
% koopwoningen
28

wonen
• veel woningen, hoge woningdichtheid
• in nabijheid van het centrum
• goede bereikbaarheid
• veel geparkeerde auto’s door hoge woningdichtheid
• eenzijdige woningvoorraad, weinig differentiatie
• veel (sociale) huur, weinig koop
• weinig mogelijkheden voor een wooncarrière
• smalle bouwblokken met laagwaardige ruimte binnen het blok
openbare
ruimte
• vrij veel openbare ruimte (pleinen)
• vrij grote diversiteit aan bomen
• wijkpark het Oude Westen
• geen speelplek van minimaal 5.000m²
• nauwelijks groen in de openbare ruimte
• nauwelijks tot geen continue drempelruimte in noord-zuid richting
• de pleininrichting is niet karakteristiek en kwalitatief hoogwaardig
• weinig samenhang tussen de boomstructuur en de plekken
voorzieningen
• twee brede scholen in de wijk en nog een normale basisschool
• veel kleine/middelgrootte speelplekken/pleinen
• hoog voorzieningenniveau, in de algemene zin van het woord
• geen groot sport/spelplein (centraal gelegen)
• weinig differentiatie in de speelplekken
• weinig karakter/identiteit van de speelplekken
routes
• duidelijke verkeerstructuur, zowel op hoofdinfrastructuur als in de
buurten
• aanwezige looproutes die speelplaatsen en (school)pleinen met elkaar
verbinden
• voornamelijk eenrichtingsverkeer en geen doorgaande routes
• geparkeerde auto domineert in woonstraten; weinig trottoir, weinig groen
in woonstraten
• weinig variatie en beperkt groen in looproutes oost-west
• ontbreken van goede route tussen Oude Westen en Lijnbaankwartier
29

Opgaven
Er zijn een aantal opgaven voor het Oude Westen te
benoemen, waarvan een aantal al in het Masterplan zijn
opgenomen.
• meer woningdifferentiatie; inzetten op grotere
woningen met privèbuitenruimte, meer
koopwoningen en betere huurwoningen. CONCEPT
02 februari 2011
• het Oude Westen inzetten als pilotproject om te
experimenteren met flexibiliteit in de parkeertarieven,
waardoor de wijkstallingsgarages aantrekkelijker
worden dan het straatparkeren, zou een belangrijke
positieve bijdrage leveren aan de kwaliteit van
de openbare ruimte van het Oude Westen CONCEPT in het
algemeen en voor kinderen (drempelruimtes)
02 februari 2011
in het
cultuurhistorie Bajonetstraat (noord)oostzijde
bijzonder.
• minder parkeren op straat, waardoor een betere en
continue drempelruimte kan ontstaan.
De Bajonetlocatie is hiervan een goed voorbeeld, waar,
eensgezinswoning met tuin op dek
naast verdunning, een ondergrondse parkeergarage komt,
ÓF
met extra capaciteit, waardoor de belendende straten minder
parkeren nodig is en er een hogere kwaliteit van de
buitenruimte ontstaat.
cultuurhistorie Bajonetstraat (noord)oostzijde
benedenbovenwoning met tuin op dek en groot terras
ÓF
nu: kleineappartementen en maisonettes
eensgezinswoning met tuin op dek
ÓF
benedenbovenwoning met tuin en groot terras
• relatie van het Wijkpark Oude Westen in de
ÓF
omgeving verbeteren, zowel fysiek als qua
gebruiksmogelijkheden
benedenbovenwoning met tuin op dek en groot terras
ÓF
benedenbovenwoning met tuin en groot terras
diverse transformatiemogelijkheden Bajonetstraat oostzijde 55
nu: kleineappartementen en maisonettes
benedenbovenwoning met tuin en groot terras
woningdifferentiatie
woningdifferentiatie
bestaande bestaande wijkstallingsgarage
wijkstallingsgarage
nieuwe garage met extra capaciteit
nieuwe garage met extra capaciteit
relatie wijkpark met omgeving verbeteren
relatie wijkpark met omgeving verbeteren
langzaamverkeersroutes
langzaamverkeersroutes
ÓF
30
benedenbovenwoning met tuin en groot terras

Kansen
Er liggen een aantal kansen in het Oude Westen om
de kindvriendelijkheid te vergrootten.
• het verbeteren van de drempelruimtes in de
Adriana- en de Bajonetstraat.
• vergroenen van de wijk door middel van groene
gevels en groene(re) pleinen
• inrichtingsniveau van de pleinen meer differentieren
en kwalitatief op een hoger niveau brengen.
Hierdoor worden de routes in oost-west richting
aantrekkelijker.
spel spel
stadsplein
spel
sport
stadsplein
spel
sport en en spel, school sport
georienteerd
stadsplein
sport en spel, school georienteerd
vergroening gevels
sport
vergroening gevels
bestaande routes opplussen
bestaande routes opplussen
sport en spel, en en
school pleinen
georienteerd
verbinden
en pleinen verbinden
vergroening vergroening
vergroening gevels routes
routes
bestaande routes opplussen
en pleinen verbinden
vergroening
routes
31

Quick Wins
Op eenvoudige wijze zijn er een aantal quick wins te
behalen, met vrij marginale investeringen.
Het gaat hierbij om:
• vergroenen van de wijk d.m.v het maken van
groene gevels. Hier wordt momenteel al op ingezet.
Momenteel komen de entree’s van het Oude Westen
aan het Weena, de Bloemstraat, Coolsestraat,
Drievriendenstraat en de Anna Palownastraat
hiervoor in aanmerking. Ook de wand aan het
Zijdewindeplein van de parkeergarage en het plein
zelf zijn eenvoudig te vergroenen. Door middel
van de vergroening, zowel in het verticale als het
horizontale vlak kan op een eenvoudige wijze een
diverser en aangenamer speelklimaat ontstaan.
• opplussen van bestaande routes door variëren in
speelvoorzieningen, vergroenen en verkeersveilig
inrichten van oversteeklocaties. De pleinen worden
zo beter met elkaar verbonden.
vergroening vergroening gevels gevels
bestaande routes opplussen
bestaande routes opplussen
vergroening plein
vergroening routes plein
routes
32

Bijlagen
Leeftijd
spelvormen en gebruik
buitenruimte
0 – tot 1,5 jaar:
De spelvormen van kinderen tot 1,5 jaar staan in het
teken van voelen, horen, zien, ruiken en praten, wiegen
en dansen op de arm, verstopspelletjes, rijmpjes en
liedjes. Bewegingen die hierbij horen zijn reiken,
grijpen, oprichten, kruipen, zitten, staan, beginnen met
lopen. De ruimte waar dit meestal plaatsvindt is
binnenshuis. Het gebruik van de buitenruimte beperkt
zich door het wandelen (in bijvoorbeeld kinderwagen)
waarbij beschutte plekken onderdeel uitmaken van een
route (zitplekken/picknickplekken), ontmoetingsplekken
ouders, zachte ondergrond. Deze routes (met verharde
ondergrond) liggen aansluitend aan eigen woning
(groen, verkeersvrij, vlakke ondergrond, sociaal veilig).
1,5 – tot 4 jaar:
Kinderen in deze leeftijd lopen (evt. met voorwerpen),
rennen, lopen achteruit, fietsen op driewieler.
Daarnaast zijn er zogenaamde constructiespellen
(blokken, zand, water, modder, klei, takjes, steentjes,
duplo). Beschutte, veilige, schone buitenspeelruimte
onder constante verzorging/begeleiding is het
belangrijkst. Dit gebeurt veelal privé (tuin, balkon, hofje)
en/of openbaar (brede stoep, achterpaden, plantsoen,
park, plein, formele speelplekken). Bij de inrichting zijn
verschillende ondergronden (van asfalt tot modder),
verschillende materialen (zand, water, gras, grind, reliëf,
steen, takjes, etc.) belangrijk. De speelruimtes moeten
overzichtelijke ruimtes zijn vanuit het kind gezien, waar
beschutting is tegen felle zon en wind. Ook de maat
van de plek (gezien de activiteiten) is groter, waarbij
zitgelegenheid voor ouders/begeleiders van belang is.
4 – 8 jaar:
Bewegingsspellen zijn de belangrijkste manier van
spelen alleen, met z’n tweeën en met een groep.
Denk hierbij aan rennen, balspel, evenwichtsspel,
hinkelen, steltlopen, (touwtje) springen, elastieken,
fietsen, skeeleren, gymnastiek (duikelen, radslag
ed.), tikkertje, verstoppertje, kruipen/sluipen, hoogtes
beklimmen/afdalen, springen en klauteren. Daarnaast
zijn constructiespellen belangrijk: maken van nieuwe
dingen met zand (kuilen graven) en water. Er is behoefte
aan beschutte, veilige terreinen, met zicht op spelende
kinderen/jongeren en zo mogelijk met toezicht; hulp op
paar minuten loopafstand én ‘natuurlijk’ toezicht vanuit
de woningen: voor ontmoeting met leeftijdsgenootjes,
voor spelfuncties aanvullend aan woonsituatie en
als ontmoetingspunt voor ouders. Deze ruimtes zijn
obstakelvrij voor vrij spel/bewegingsspel/groepsspelen.
Ook een multifunctionele inrichting d.m.v. ondergronden
(materialen en hoogteverschillen) en multifunctionele
toestellen/meubilair is belangrijk. Daarnaast zijn
meer natuurelementen gewenst, zoals water (bijv.
watergootjes, kraantjes (let op veiligheid)), fruitbomen,
planten die iets met seizoenen doen, wintergroen,
pluktuin, bloementuin, ingezaaid gras (madeliefjes,
klavertjes etc.). Deze ruimtes moeten zitplekken hebben
voor kinderen en begeleiders.
8 – 13 jaar:
Staat in het teken van bewegingsspel, m.n.
in combinatie metanderen: regelspelen,
behendigheidsspelen, straatsport en verenigingssport.
Vaak grote seksescheiding bij spelen en andere
activiteiten. Daarnaast is er behoefte aan
constructiespelen: hutten bouwen, knutselen.
Obstakelvrije ruimte met verharde ondergrond voor
vrij spel, bewegingsspel en groepsspelen is belangrijk
voor ontmoeting leeftijdsgenootjes, voor speelfuncties
aanvullend aan woonsituatie en als ontmoetingspunt
voor ouders. Deze ruimte is multifunctioneel
ingericht met verschillende materialen én variatie in
ondergronden. Deze ruimtes moeten zich het liefst
bevinden dichtbij eigen huis.
13 – 18 jaar:
Ontmoeten van leeftijdsgenoten staat centraal, waarbij
vooral straatsporten en informele sporten populair zijn.
Maken van plekken waarbij ontmoeten centraal staat.
Dit zijn meestal obstakelvrije ruimtes met verharde
elementen. Het gaat meer en meer om zien en gezien
worden, waar de locatie van belang is (bijv. bij winkels,
kruispunt routes). Openheid, geslotenheid en
rugdekking zijn centrale thema’s bij de inrichting.
De plekken liggen binnen gezichtsveld, buiten
gehoorafstand van woningen. Ondanks onbeperkte
mobiliteit blijven de meesten binnen 800 à 1000 m voor
hun dagelijkse vrijetijdsactiviteiten. Jongeren willen in
de eigen wijk op openbaar terrein terecht kunnen voor
sportieve activiteiten en informele ontmoetingen. Voor
speciale faciliteiten en activiteiten zijn zij wel bereid om
te reizen. Meerdere ruimtes om de diverse subculturen
een plaats te geven is gewenst.
33

Woonmilieus
Bijlage Leefstijlen
Wat zijn de leefstijlgerichte wensen van het
Rotterdamse gezin?
Of een woonmilieu aantrekkelijk is wordt niet alleen
door de woning bepaald, maar ook door de omgeving:
het woon- en leefklimaat. Woonbelevingsonderzoek
zorgt voor een onderbouwd inzicht in de woningmarkt,
de gewenste kwaliteiten van woonmilieus en de
leefstijlen van gezinnen. Zowel in 2004 als in 2008
is de Grote Woontest in de regio Rotterdam gedaan,
die inzicht geeft in de vier leefstijlen: de rode leefstijl:
vitaal, individualistisch, eigengereid; de gele leefstijl:
harmonieus, gezellig, groepsgericht; de blauwe leefstijl:
gericht op controle, ambitie en status; de groene
leefstijl: teruggetrokken en verbonden met zekerheid en
veiligheid.
Bouwsteen voorzieningen
Voorzieningen zijn leefstijl- en gebiedsgericht: stedelijke
kinderen hebben behoefte aan city-groen en city-sport
&-cultuur; suburbane kinderen willen hun talenten
ontwikkelen in een groenstedelijke omgeving.
Bouwsteen routes
Hoe circuleer je op een kindvriendelijke manier door
gebouw, binnen-/buitenhoven en langs groene assen
die naar stadsparken en speelplaatsen leiden?
Leefstijlgerichte bouwstenen geven een hogere
gezinsgerichte identiteit
Bij het maken van de visie ‘bouwstenen voor een
kindvriendelijk Rotterdam’ in 2010 en de daaraan
gekoppelde workshops blijkt dat onderbouwd inzicht in
leefstijlen van gezinnen op vier elementen berust.
Bouwsteen wonen
De afstemming van het ‘ruimteplan’ van de gezinswoning,
woonomgeving en buurt op de actuele leefstijlen.
Voldoende kinderruimte in de woning, een drempelgebied
voor het hele gezin en kindvriendelijke buurtnetwerken,
die aansluiten op de woning en drempelruimte.
Bouwsteen openbare ruimte
De sequentie van ruimtes (ruimtereeks) tussen woning,
privé buitenruimte, drempelruimte en (semi-)openbare
ruimte vraagt om creatieve invulling: hoe creëer je
stoepruimte en ‘hofjes op hoogte’ bij gestapelde bouw?
34

Rode leefstijl
Gezinnen met een rode leefstijl wonen graag in het
hoogstedelijk centrum en de rustigstedelijke stadswijken
rond het centrum.
Gezinnen uit de rode belevingswereld zijn
individualistisch georiënteerd en extravert. De leefstijl
heeft een sterke behoefte aan dynamiek, vrijheid en
afwijken van de standaard. De rode consument is
een consument met een vrije, eigenzinnige geest die
onafhankelijkheid boven alles stelt. De rode leefstijl is
overwegend hoog opgeleid en heeft een progressieve
houding. Men heeft een actieve manier van leven
waarbij er naast werk voldoende tijd over moet blijven
voor culturele ontwikkeling en reizen. Rood heeft een
stedelijke oriëntatie, zonder dat men daadwerkelijk ook
stedelijk hoeft te wonen. De kinderen zijn ondernemend
ingesteld en gaan hun eigen weg.
Ze hebben bijzondere stedelijke hobby’s zoals skating
en urban dance.
Bouwsteen voorzieningen
Kinderworkshops in Boymans, jeugdconcerten,
urban dance-voorstellingen, noem het maar op:
stedelijke ouders en kinderen vinden het prettig zich te
ontwikkelen door stadscultuur.
Bouwsteen routes
Voor de rode gezinnen is het minder belangrijk om de
auto voor de deur te kunnen parkeren. Ze hechten aan
keuzevrijheid en kiezen verschillende vervoerwijzen.
Alternatieve opties zijn interessant, zoals de vouwfiets
en bakfiets. Speelse en avontuurlijke routes zijn
uitdagend voor de stadskinderen.
creatieve woning in de buurt
stad als speelplaats
Bouwsteen wonen
Binnen de woonbuurt is er geen sterke behoefte aan
sociale binding met de buren; men creeërt wel z’n
eigen netwerken. Rode gezinnen hebben een voorkeur
voor gebouwen en een woonomgeving met een sterke
identiteit.
Bouwsteen openbare ruimte
De kinderen zijn ondernemend ingesteld en gaan
hun eigen weg. Zij spelen zowel in de eigen buurt als
erbuiten, al dan niet gebracht door de ouders. Kinderen
zijn open naar anderen en zijn creatief; speelplekken
kunnen ze ook zelf creëren. Fantasie speelt een rol,
kant en klare speeltoestellen zijn niet voldoende.
kindvriendelijke voorzieningen
In de stadsdriehoek is de rode leefstijl dominant.
speels bewegen
35

Blauwe Leefstijl
Gezinnen met een blauwe leefstijl vestigen zich
in statusvolle centrumwijken of comfortabele
landschappelijke gebieden
Kernwaarden van het gezin met een blauwe leefstijl
zijn ambitie, carrière en status. Vrije tijd en werk zijn
bewust gescheiden. Wonen als onderdeel van de vrije
tijd vraagt om ruimte en rust. Geld is belangrijk, en
wat betreft de welgestelde blauwe leefstijl gaat het in
het bijzonder om nouveau riche: men heeft het zelf
gemaakt. Daarnaast hebben zij een sterke behoefte
zich te ontwikkelen, te leren. Ook in de opvoeding van
de kinderen speelt dit een grote rol. Men maakt graag
gebruik van -culturele- voorzieningen die dit mogelijk
maken. Het uitgeven van het verdiende geld is een
aangename en belangrijke bezigheid, maar dit vraagt
dan wel om een omgeving waar men gezien kan en wil
worden. Men bepaalt en regelt bovendien zelf wel hoe
men daar komt.
Bouwsteen wonen.
Het blauwe gezin voelt zich van nature thuis in
hoogwaardige groene buitengebieden. Rust en
afzondering is gegarandeerd en de ouders en kinderen
genieten van hun eigen ruimte. Blauwe gezinnen met
een stedelijke voorkeur houden van statusvolle locaties
met een eigen binnenhof.
Bouwsteen openbare ruimte.
De buitenplaats of binnenhof zien er verzorgd en
gecultiveerd uit. Brede lanen met klassieke, lommerrijke
bomen zorgen voor het juiste imago. Grote bomen
zorgen voor afscherming en privacy. De kinderen
maken gebruik van hoogwaardige speelplekken die
binnen de compositie van het hoogwaardige complex
vallen.
36
Bouwsteen voorzieningen
Goede voorzieningen zijn belangrijk voor het blauwe
gezin, maar ze hoeven niet binnen handbereik te zijn.
Kwaliteit staat centraal en is makkelijk per comfortabele
auto te bereiken.
Bouwsteen routes
De blauwe leefstijl heeft een grote actieradius en
vervoert zich het liefst per auto. Het type auto heeft
vooral met status te maken. Bereikbaarheid en eigen
parkeerplaats zijn heel belangrijk. De bereidheid
hier voor te betalen is groot. De blauwe families zijn
statusgevoelig en reizen voor grote afstanden het liefst
met HSL of goed voorzien vliegtuig.
de blauwe leefstijl heeft z’n eigen plek In Hillegersberg
hoogwaardige architectuur en woonomg.
de buitenruimte als klein Versaille
voorzieningen met allure
statusvolle verbindingen

Gele leefstijl
De gele gezinnen richten zich vooral op de
groenstedelijke wijken waar het zwaartepunt op
wonen ligt. Ze zijn gecharmeerd van traditioneel
en knus wonen. Gele gezinnen kennen een sterke
groepsoriëntatie en hechten veel waarde aan sociale
contacten in de buurt. De gele wereld heeft een open
instelling. Ze vinden het belangrijk dat buurtbewoners
dat ook hebben en ‘erbij’ willen horen. Het gezin
neemt een centrale positie in het leven van deze
woonconsumenten. De kwaliteit van de woning en
het woonmilieu wordt dan ook mede beoordeeld door
de ‘ogen van het kind’. Let wel: ook in de rode en de
blauwe wereld zijn er volop kinderen, maar voor deze
groep geldt dat bij de komst van een kind werk en
hobby’s niet ineens minder belangrijk worden.
Bouwsteen routes.
Doordat de gele gezinnen zich op hun eigen buurt
richten liggen dagelijkse voorzieningen, zoals scholen,
winkels en speelgebieden, bij voorkeur op loopafstand.
de architectuur staat open naar de omgeving
samen spelen, sporten en genieten in de buurt
Bouwsteen wonen.
De gele gezinnen vinden het belangrijk dat de contacten
in de buurt goed of zelfs hecht zijn; sociale contacten
vinden vaak plaats op de drempelgebied tussen woning
en straat.
Bouwsteen openbare ruimte.
Voor de gele ouders en kinderen is het belangrijk dat
de buitenruimte echt om te gebruiken is: parkjes waar
je kunt barbecueën, voetballen, hardlopen. Ook het
plaatsen van bankjes maakt een park uitnodigend voor
de gele leefstijl.
bijpraten op de buurtmarkt
Bouwsteen voorzieningen.
De combinatie van gezinsgerichte voorzieningen en
sociale contacten is belangrijk: gezellige winkelstraten
en markten waar boodschappen doen en bijpraten
met de buurtgenoten gecombineerd wordt. Doordat de
gele gezinnen zich op hun eigen buurt richten liggen
dagelijkse voorzieningen, zoals scholen en winkels, bij
voorkeur op loopafstand.
Zevenkamp huist vele gele gezinnen
kindvriendelijke speellinten
37

Groene Leefstijl
Groene gezinnen wonen graag in eigen enclaves buiten
de drukte van de stad.
De groene gezinnen bewegen zich binnen een beperkt
sociaal netwerk met hechte contacten. Ze richten zich
op zekerheid, vertrouwdheid en privacy. De eigen
woning en buurt staan centraal. Evenwicht en rust zijn
kernwaarden. Daarnaast zijn er strenge en uitgesproken
regels die impliciet voor iedereen gelden: ‘doe maar
gewoon, dan doe je al gek genoeg’. Kinderen moeten
veilig op straat kunnen spelen, liefst op afgeschermde
speeltuintjes
Bouwsteen wonen.
Het groene gezin houdt van overzicht en zekerheid.
Traditionele dorpse architectuur heeft hun voorkeur.
Men maakt bij voorkeur wooncarrière in eigen buurt. De
groene leefstijl is meer traditioneel dan andere leefstijlen
en ziet dat graag terug in de architectuur en woonmilieu.
Bouwsteen openbare ruimte.
De voorkeur voor overzicht en zekerheid vraagt om
een duidelijke afbakening tussen publiek en privaat.
Kinderen moeten veilig op straat kunnen spelen,
liefst in -afgeschermde- speeltuintjes. Speeltoestellen
mogen traditioneel zijn -schommel, klimrek- en de
groene speelplek ligt dicht bij het huis, zodat ouders de
kinderen in de gaten kunnen houden.
Bouwsteen voorzieningen.
De groene gezinnen willen een wijk die alles biedt voor
de dagelijkse benodigdheden, zodat men niet buiten
de wijk hoeft te gaan. Men hecht belang aan gemak
en service en wil graag in de eigen woonomgeving
‘bediend en verzorgd’ worden.
Bouwsteen routes.
De groene leefstijl vindt het prettig om vaste routes af
te leggen. Een duidelijk afgebakend fietspad heeft de
voorkeur boven fietsen op de weg. De actieradius van
de groen gezinnen is over het algemeen beperkt.
dorpse architectuur met buren en familieen
afgeschermde speelruimtes
bediend en verzorgd binnen de eigen wijk.
38
In de Esch wonen veel gezinnen met een groene leefstijl
afgebakende fietspaden

- ‘Rotterdamse norm voor buitenspeelruimte.
eindrapportage’, 2008, dienst Jeugd, Onderwijs en
Samenleving, Gemeente Rotterdam
- ‘Bouwstenen voor een Kindvriendelijk Rotterdam.
stedenbouwkundige visie’, 2010, dienst Jeugd,
Onderwijs en Samenleving, Gemeente Rotterdam
Literatuurlijst
- Handboek ‘Rotterdamse Stijl’, 2010
- ‘Rotterdam werkt aan een aantrekkelijke woonstad!
Van beleid naar doelgericht werken’.
Gemeente Rotterdam, oktober 2010.
- Stadsvisie Rotterdam, 2007
- ‘Masterplan Oude Westen’, 2011, Stadsontwikkeling,
Gemeente Rotterdam
39

www.rotterdam.nl/kindvriendelijk