Volledig CommunicatiegeoriÃ«nteerde Informatiemodellering ... - Sdu

Volledig Communicatiegeoriënteerde Informatiemodellering 

Opgaven en casussen

Volledig Communicatiegeoriënteerde Informatiemodellering 

Opgaven en casussen 

Marco Engelbart 

Rob Arntz 

Jorg Janssen

Omslagontwerp: Lex Straver BNO 

Redactie/dtp: mac13 Leiden/Utrecht 

1 e druk, 1 e oplage, 2001 

1 e druk, 2 e oplage, 2004 

© 2001, ten Hagen & Stam 

NUR: 992 

ISBN 90 4400 314 3 

Behoudens uitzondering door de wet gesteld mag zonder schriftelijke toestemming van de rechthebbende(n) 

op het auteursrecht, c.q. de uitgeefster van deze uitgave, door de rechthebbende(n) 

gemachtigd namens hem (hen) op te treden, niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd en/of 

openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of anderszins, hetgeen ook van 

toepassing is op de gehele of gedeeltelijke bewerking. 

De uitgeefster is met uitsluiting van ieder ander gerechtigd de door derden verschuldigde vergoedingen 

voor kopiëren, als bedoeld in artikel 17 lid 2, Auteurswet 1912 en in KB van 20 juni 1974 (Stb. 351) 

ex artikel 16b, Auteurswet 1912, te innen en/of daartoe in en buiten rechte op te treden. 

All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or 

transmitted in any form by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording or otherwise, 

without the written permission of the publisher.

Inhoud 

Voorwoord 7 

Ten geleide 9 

Opgaven 11 

1 Verwoorden 11 

2 Classificatie en Kwalificatie 14 

3 Regenereren van feitexpressies uit een IGD 16 

4 Semantisch equivalente transformaties 18 

5 Uniciteitsregels 20 

6 Nominalisatietest 24 

7 Totaliteitsregels 28 

8 Overige beperkingsregels 31 

9 Afleiden relationeel schema 35 

10 Specialisatie 38 

Volledige informatiemodelleringstrajecten 43 

1 Gemeenteraadsverkiezingen Oss 43 

2 Boetiek The Shirt Store 47 

3 Allround schaatskampioenschappen 49 

Casussen 52 

1 Urenregistratie 52 

2 Happy Travel 59 

Uitwerkingen Opgaven 69 

1 Verwoorden 69 

2 Classificatie en Kwalificatie 69 

3 Regenereren van feitexpressies uit een IGD 76 

4 Semantisch equivalente transformaties 76 

5

VOLLEDIG COMMUNICATIEGEORIËNTEERDE INFORMATIEMODELLERING • OPGAVEN EN CASUSSEN 

5 Uniciteitsregels 79 

6 Nominalisatietest 83 

7 Totaliteitsregels 86 

8 Overige beperkingsregels 84 

9 Afleiden relationeel schema 88 

10 Specialisatie 95 

Uitwerkingen Volledige Informatiemodelleringstrajecten 105 

1 Gemeenteraadsverkiezingen Oss 105 

2 Boetiek The Shirt Store 115 

3 Schaatskampioenschappen 121 

Uitwerkingen Casussen 131 

1 Urenregistratie 131 

2 Happy Travel 144 

6

Voorwoord 

In het voorwoord van ons boek Volledig Communicatiegeoriënteerde Informatiemodellering 

(FCO-IM) schreven we: de in dit boek beschreven manier van kijken 

naar het begrip informatie zal de tand des tijds voorlopig wel kunnen doorstaan. 

Inmiddels is het boek vier jaar op de markt met zeven oplagen en in het Nederlandse 

hoger onderwijs in gebruik bij informaticaopleidingen van ten minste tien hogescholen 

en twee universiteiten. Een Engelse vertaling is in gebruik bij ten minste 

twee internationale MSc-opleidingen in Nederland en bij diverse buitenlandse 

universiteiten. 

Minstens even belangrijk vinden we de erkenning die FCO-IM en het FCO-IM 

Casetool in het bedrijfsleven hebben gekregen: door veel bedrijven, waaronder 

systeemhuizen als Atos Origin BMS, is FCO-IM tot interne standaard gekozen 

voor hun database en datawarehouse projecten. Met name in deze laatste nieuwe 

tak van gegevensmodellering heeft FCO-IM zijn kracht inmiddels bewezen. Zo is 

bijvoorbeeld het volledige KLM-datawarehouse gebaseerd op een met FCO-IM 

gemodelleerd bedrijfsbreed datamodel. Door meester-analist Peter Alons werd 

een ‘framework voor single point of definition meta data beheer’ ontwikkeld dat 

is gebaseerd op de FCO-IM repository. In het kader daarvan is Atos Origin BMS 

Amsterdam in nauwe samenwerking met de Informatica Communicatie Academie 

van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen bezig tools te ontwikkelen voor de 

geautomatiseerde transformatie van FCO-IM modellen naar andere omgevingen: 

FCO-IM to ERM convertor (levert genormaliseerde ER-modellen) en StarBridge 

(levert gedenormaliseerde sterfamilies met conforme dimensies). De eerste 

prototypes van beide tools hebben inmiddels in bovengenoemd KLM-datawarehouse 

project hun bruikbaarheid bewezen. Tevens wordt stevig gewerkt aan 

versie 5.0 van het FCO-IM Casetool, waarnaar velen met verlangen uitzien. 

Ook werden we vaak benaderd voor opgaven en casussen met voorbeeldmatige 

uitwerkingen. Talloze keren hebben we opgavenbundels en/of casussen opgestuurd 

naar collegadocenten. Dat hoeft gelukkig nu niet meer. We zijn blij dat uitgever 

ten Hagen Stam ook daarin heeft willen voorzien. 

Marco, Jorg en Rob, bedankt dat jullie deze fakkel hebben overgenomen. Mooi 

werk! 

Wijchen, Nijmegen, Hilversum, 21 juni 2001 

Guido Bakema, Jan Pieter Zwart, Harm van der Lek 

7

Dankwoord 

Allereerst zijn we veel dank verschuldigd aan Jan Pieter Zwart. De door hem 

ontwikkelde opgavenbundel heeft als onmisbare basis voor dit boek gediend. We 

hopen dat we de precisie en de methodische correctheid die Jan Pieter eigen is, 

enigszins hebben kunnen benaderen. 

Ook willen we een woord van dank uitspreken aan Guido Bakema, de initiator 

van dit boek en belangrijke voortrekker van FCO-IM. Zijn bevlogenheid heeft 

bijzonder inspirerend gewerkt. Daarnaast zijn enkele opgaven/casussen gebaseerd 

op eerdere versies van Guido. 

Juli 2001 

Marco Engelbart, Oss 

Rob Arntz, Amersfoort 

Jorg Janssen, Nijmegen 

8

Ten geleide 

FCO-IM is een krachtige methode voor informatiemodellering en relationeel 

database ontwerp. FCO-IM is gebaseerd op het inzicht dat informatiemodellering 

niet beoogt de werkelijkheid te zelf te modelleren, maar de communicatie over de 

werkelijkheid. Informatiesystemen zijn immers hulpmiddelen om de communicatieprocessen 

in bedrijven en organisaties te ondersteunen. 

Dit boek bevat opgaven en casussen bij de methode FCO-IM en is bedoeld om te 

gebruiken bij het boek ‘Volledig Communicatiegeoriënteerde Informatiemodellering’ 

van Guido Bakema, Jan Pieter Zwart en Harm van der Lek, ISBN 90-267- 

2316-4. 

Het hoofdstuk Opgaven van dit boek bevat opgaven die zich toespitsen op één 

stap uit het analyseproces, bijvoorbeeld classificatie en kwalificatie, het bepalen 

van uniciteitsregels of het afleiden van een relationeel schema. Het hoofdstuk 

Volledige Informatiemodelleringstrajecten bevat opgaven waar een volledige 

informatieanalyse, van classificatie en kwalificatie tot en met het afleiden van het 

relationeel schema, moet worden verricht aan het bij de betreffende opgave 

geschetste communicatiedomein. Deze domeinen zijn relatief beperkt van omvang. 

In het hoofdstuk Casussen komen twee grotere casussen aan bod. 

Het boek bevat uitgebreide uitwerkingen. We hechten veel belang aan de voorbeeldwerking 

die daarvan uitgaat. Van de tweede casus van het hoofdstuk Casussen 

is met opzet geen uitwerking opgenomen. Zo kan deze casus binnen een cursus 

Informatiemodellering als ‘proeve van bekwaamheid’ dienen. 

De methode FCO-IM wordt ondersteund door het FCO-IM Casetool, ontwikkeld 

door Ascaris Software. We raden aan om bij de opgaven van het hoofdstuk Opgaven 

altijd eerst een uitwerking met de hand te maken voordat je het FCO-IM Casetool 

gebruikt. Om de methode goed in de vingers te krijgen is het namelijk erg belangrijk 

om elk van de stappen goed te oefenen. 

Bij de opgaven en casussen van de hoofdstukken Volledige Informatiemodelleringstrajecten 

en Casussen van dit boek is het FCO-IM Casetool een welkome en zelfs 

onmisbare ondersteuning. 

9

Opgaven 

Inleiding 

Dit hoofdstuk bevat opgaven die zich toespitsen op één stap uit het analyseproces. 

Elk van de paragrafen van dit hoofdstuk sluit aan bij een of meer paragrafen van 

het theorieboek ‘Volledig Communicatiegeoriënteerde Informatiemodellering’. 

Hieronder staat de samenhang beschreven. 

paragraaf onderwerp 

paragraaf theorieboek 

1 verwoorden 2.3 

2 classificatie en kwalificatie, voorlopig IGD 2.4 en 2.5 

3 regenereren van feitexpressies uit een IGD 2.6 en 2.10 

4 semantisch equivalente modelleringen 2.7 

5 uniciteitsregels 3.2 

6 nominalisatietest 3.3 

7 totaliteitsregels 3.4 

8 overige beperkingsregels 3.1, 3.5, 3.6 en 3.7 

9 afleiden van een relationeel schema 4.1, 4.2, 4.3 en 4.4 

10 specialisatie 6.1 en 7.1 

1 Verwoorden 

Verwoord bij de volgende opgaven elementaire feiten van de voorbeelddocumenten. 

Daarbij volstaat het om van elk feittype twee feiten te geven. 

Opgave 1.1 Internationale vliegafstanden 

Figuur 1.1 bevat informatie over internationale vliegafstanden. Verwoord deze 

informatie in elementaire feitexpressies. 

11


Opgave 1.2 Verkoopgrafiek 

Verwoord de informatie uit de grafiek in figuur 1.2. Geef elementaire feitexpressies. 

Opgave 1.3 Weerrapport 

Verwoord de informatie uit het weerrapport in figuur 1.3. Geef elementaire 

feitexpressies. 

INTERNATIONAL FLIGHT DISTANCES / INTERNATIONALE VLIEGAFSTANDEN 

non-stop 

vluchten waar mogelijk 

afstanden in Amerikaanse mijlen 

Amsterdam 

Londen 

Montreal 

Moskou New York 

Parijs 

Rome 

Sydney 

Tokio 

Amsterdam 

- 230 

3422 

1330 

3639 

261 

809 

13812 

9522 

Brussel 

98 

211 

3452 

1383 

3662 

170 

734 

13249 

9631 

Delhi 

4032 

5907 

9334 

2708 

9550 

5679 

3679 

7795 

4959 

Johannesburg 

6733 

6832 

10021 

6849 

9712 

6584 

4802 

9121 

10905 

Londen 

230 

- 3251 

1557 

3456 

209 

892 

13477 

9536 

Manila 

7796 

9564 

2332 

6906 

10368 

9336 

8536 

3892 

1862 

Montreal 

3422 

3251 

- 5259 

330 

3433 

4100 

12045 

8199 

Moskou 

1330 

1557 

5259 

- 5620 

1533 

1476 

11044 

4667 

New York 3639 

3456 

330 

5620 

- 3628 

4280 

12052 

8133 

Parijs 

261 

209 

3433 

1533 

3628 

- 688 

13249 

9771 

Rome 

809 

892 

4100 

1476 

4280 

688 

- 12450 

9840 

Sydney 

13812 

13477 

12045 

11044 

12052 

13249 

12450 

- 6904 

Tel 

Aviv 2059 

2222 

5472 

2290 

5672 

2044 

1409 

10634 

8029 

Tokio 

9522 

9536 

8199 

4667 

8133 

9771 

9840 

6904 

- 

figuur 1.1 

figuur 1.2 

12

OPGAVEN 

Weerrapport 

Dag 

8/3/2001 

9/3/2001 

10/3/2001 

Plaats 

Weer 

o 

C Weer 

o 

C Weer 

Amsterdam 

Arnhem 

Enschede 

Haarlem 

Regen 

11 

Regen 

10 

Buien 

11 

Regen 

11 

Regen 

11 

Buien 

11 

Regen 

11 

Bewolkt 

12 

Bewolkt 

12 

Regen 

11 

Regen 

10 

Regen 

10 

o 

C 

figuur 1.3 

2 Classificatie en Kwalificatie 

Opgave 2.1 Oefeningen 

Elk onderdeel van deze opdracht (a, b, c) betreft een apart Universe of Discourse 

(UoD). Bij elk onderdeel staan elementaire verwoordingen van een domeindeskundige 

en ook wordt enige toelichting gegeven. Verricht aan deze verwoordingen 

de classificatie- en kwalificatiestappen en teken daarna het voorlopige IGD 

dat uit de analyse volgt. Populeer de IGD’s met alle gegeven concrete voorbeelden. 

a 

“De auto met kenteken PP-KK-66 is van het merk DAF. De auto met kenteken 

FG-73-KS is van het merk Ambassador. De auto met kenteken FJ-25-08 is van 

het merk Trabant.” 

Toelichting: auto’s worden geïdentificeerd met een kenteken en merknamen 

identificeren merken. 

b “Er bestaat een afdeling IC. Er bestaat een afdeling Neurologie. Patiënt 364326 

is op 16/8/96 opgenomen op de afdeling IC. Patiënt 123456 is op 16/8/96 

opgenomen op de afdeling IC. Patiënt 333333 is op 28/7/95 opgenomen op de 

afdeling Neurologie.” 

Toelichting: patiënten hebben een uniek patiëntnummer en afdelingen een 

unieke afdelingsnaam. 

c 

“Er is een artikel 12. Artikel 12 kost €3.95 per stuk. Artikel 12 is een set 

stiften. Van artikel 12 is de huidige voorraad 521 stuks. Er is een artikel 61. 

Artikel 61 kost €6.95 per stuk. Artikel 61 is een set stiften. Van artikel 61 is de 

huidige voorraad 237 stuks. Er is een artikel 23. Artikel 23 kost €6.95 per 

stuk. Artikel 23 is een perforator.” 

Toelichting: men identificeert artikelen met een uniek artikelnummer. Daarnaast 

heeft men van elk artikel ook een omschrijving, zoals ‘perforator’. De verkoopprijs 

per stuk wordt van elk artikel geregistreerd en van de meeste artikelen 

ook de huidige voorraad. 

13


Opgave 2.2 Organogram 

Beschouw het concrete voorbeeld van de organogram in figuur 1.4. 

figuur 1.4 

Uit de verwoording door een deskundige gebruiker: 

“Hofman D A heeft supervisie over Velsen D.” 

“Velsen D heeft supervisie over Parel K.” 

Toelichting: werknemers hebben een unieke naam. 

Verricht aan deze verwoordingen de classificatie- en kwalificatiestappen en teken 

daarna het voorlopige IGD dat uit de analyse volgt. 

Opgave 2.3 Pieterpad 

Het Pieterpad is een bekende wandelroute van Pieterburen in Groningen naar de 

Sint Pietersberg bij Maastricht. De route bestaat uit 27 etappes verdeeld over twee 

trajecten. In figuur 1.5 zie je het etappeschema. 

14

OPGAVEN 

Traject 1: 

Etappe 

S tart- en Finishplaats 

Afstand (km) 

1 Pieterburen 

– Winsum 

11 

2 Winsum – Groningen 

18 

3 Groningen 

– Zuidlaren 

21 

4 Zuidlaren 

– Rolde 

16 

5 Rolde 

– Schoonlo 

19 

6 Schoonlo 

– Sleen 

22 

7 Sleen 

– Coevorden 

19 

8 Coevorden 

– Hardenberg 

20 

9 Hardenberg 

– Ommen 

22 

10 

Ommen 

– Hellendoorn 

20 

11 

Hellendoorn 

– Holten 

15 

12 

Holten 

– Laren 

15 

13 

Laren 

– Vorden 

14 

Traject 2 

Etappe 

S tart- en Finishplaats 

Afstand (km) 

1 Vorden 

– Doetinchem 

26 

2 Doetinchem – Hoog Elten 

19 

3 Hoog 

Elten – Millingen 

12 

4 Millingen 

– Groesbeek 

20 

5 Groesbeek 

– Gennep 

15 

6 Gennep 

– Vierlingsbeek 

17 

7 Vierlingsbeek 

– Swolgen 

21 

8 Swolgen 

– Venlo 

22 

9 Venlo 

– Roermond 

31 

10 

Roermond 

– Pey 

21 

11 

Pey 

– Sittard 

18 

12 

Sittard 

– Strabeek 

21 

13 

Strabeek 

– Maastricht 

11 

14 

Maasticht 

– Sint Pietersberg 

4 

figuur 1.5 

Een domeindeskundige heeft feiten uit dit schema verwoord in elementaire zinnen: 

”Etappe 4 van traject 1 begint in Zuidlaren.” 

”Etappe 4 van traject 2 begint in Millingen.” 

“Etappe 4 van traject 1 eindigt in Rolde.” 

“Etappe 4 van traject 2 eindigt in Groesbeek.” 

“Etappe 4 van traject 1 is 16 km lang.” 


De feiten zijn reeds per feittype gerangschikt. Classificeer en kwalificeer deze 

feitexpressies. Teken vervolgens ook het voorlopig IGD. 

15


3 Regenereren van feitexpressies uit een IGD 


Bij deze opdracht wordt per onderdeel een bevolkt IGD gegeven, met een omkaderd 

tupel. Regenereer voor elk omkaderd tupel via substitutie de volledige zin. 

a 

figuur 1.6 

b 

figuur 1.7 

c 

figuur 1.8 

16

OPGAVEN 

d 

figuur 1.9 

e 

figuur 1.10 

f 

figuur 1.11 

17


4 Semantisch equivalente transformaties 

Opgave 4.1 Levensverwachting 

Het concrete voorbeeld bij deze opgave (zie figuur 1.12) komt uit een boek met 

demografische gegevens. Neem aan dat op gezette tijden een update van deze 

gegevens gemaakt wordt (de levensverwachting nu is heel wat hoger dan een paar 

decennia geleden), maar dat na een update alleen de nieuwe gegevens van belang 

zijn en de vroegere waarden niet. 

Verwoording: 

“Een vrouw van 35 heeft een levensverwachting van 79.” 

“Een vrouw van 45 heeft een levensverwachting van 80.” 

“Een man van 65 heeft een levensverwachting van 79.” 

“Een man van 55 heeft een levensverwachting van 77.” 

Bij de classificatie- en kwalificatiestap is het mogelijk de analyse op drie verschillende 

manieren te doen, zoals ook in paragraaf 2.7 van het theorieboek besproken 

wordt. 

a 

b 

c 

Classificeer en kwalificeer deze feitexpressies zodanig dat er een ternair feittype 

ontstaat. Teken het voorlopig IGD. 

Classificeer en kwalificeer deze feitexpressies zodanig dat er twee binaire 

feittypen ontstaan en teken het voorlopig IGD. 

Classificeer en kwalificeer deze feitexpressies zodanig dat er een objecttype 

Categorie ontstaat. Een voorbeeld van een objectexpressie voor een object van 

objecttype Categorie: ‘een vrouw van 45’. Teken ook hiervoor het voorlopig 

IGD. 

18

OPGAVEN 

figuur 1.12 

19


5 Uniciteitsregels 


Bij deze opgave wordt per onderdeel een IGD gegeven waarbij een van de feittypen 

nog geen uniciteitsregel(s) heeft. De uniciteitsregels over de rollen van deze feittypen 

moeten worden bepaald met gebruikmaking van een tabel met kolommen 

zoals afgebeeld in figuur 1.13. 

doel 

test UC 

o p rollen: tupel nr. 

feittype 

feittype-expressie 

tupels 

mogen 

t upels 

samen? 

a ntw. J/ 

N 

conclusie 

figuur 1.13 

a Bepaal de unciteitsregel(s) voor het feittype Studieresultaat (zie figuur 1.14). 

Toelichting: een student, geïdentificeerd door voor- en achternaam kan voor 

verschillende vakken een cijfer behaald hebben, maar kan per vak één cijfer 

hebben. 

b Bepaal de unciteitsregel(s) voor het feittype Geboorte (zie figuur 1.15). 

Toelichting: van studenten worden het geboortejaar en de geboorteplaats 

vastgelegd. 

c Bepaal de unciteitsregel(s) voor het feittype Presentie (zie figuur 1.16). 

Toelichting: het UoD is hier een presentielijst. Een student kan bij een aantal 

modules aanwezig zijn geweest. Bijeenkomsten krijgen altijd een nummer, 

ook als er maar één bijeenkomst is bij een bepaalde module. 

figuur 1.14 

20

OPGAVEN 

figuur 1.15 

figuur 1.16 

21


Opgave 5.2 Gemeenteraadsverkiezingen 

In figuur 1.17 staan uitslagen van de gemeenteraadsverkiezingen van 4 maart 1998. 

Apeldoorn 

51703 inwoners 

Arnhem 

136242 inwoners 

Nijmegen 150375 inwoners 

Raad 

’ 98 Raad 

’ 94 

Raad 

’ 98 

Raad 

‘ 94 

Raad 

‘ 98 

Raad ‘ 94 

s tem z et. 

% % zet. 

s tem 

z et. 

% % zet. 

s tem 

z et. 

% % zet. 

Opkomst 

65176 

39 

55, 

3 61, 

9 39 

Opkomst 

56038 

39 

52, 

0 57, 

1 39 

Opkomst 

64191 

39 

53, 

6 56, 

- 39 

6 

CDA 

12327 

7 18, 

9 21, 

7 9 PvdA 

13067 

10 

23, 

3 22, 

1 9 CDA 

10855 

7 16, 

9 20, 

8 9 

VVD 

12704 

8 19, 

5 17, 

3 7 CDA 

7496 

6 13, 

4 16, 

8 7 PvdA 

13413 

8 20, 

9 20, 

0 8 

D66 

4956 

3 7, 

6 17, 

3 7 D66 

3602 

2 6, 

4 16, 

3 7 D66 

3830 

2 6, 

0 16, 

6 7 

PvdA 

12947 

8 19, 

9 17, 

1 7 VVD 

9018 

7 16, 

1 15, 

1 6 GRLINKS 

11848 

8 18, 

5 16, 

1 6 

GemBel 

7986 

5 12, 

2 8, 

8 3 GRLINKS 

5676 

5 10, 

1 10, 

3 4 SP 

10303 

6 16, 

0 11, 

2 4 

GRLINKS 

5861 

3 9, 

0 8, 

3 3 SP 

5548 

4 9, 

9 5, 

6 2 VVD 

8234 

5 12, 

8 10, 

3 4 

RPF/GPV 

4333 

3 6, 

6 6, 

3 2 Stadspar 

1903 

1 3, 

4 4, 

7 1 Groenen 

3423 

2 5, 

3 3, 

4 1 

SGP 

2264 

1 3, 

5 3, 

2 1 GPV/RPF 

1865 

1 3, 

3 3, 

2 1 AOV/U55+ 

2285 

1 3, 

6 - - 

AOV/U55+ 

1798 

1 2, 

8 - - CD 

357 

0 0, 

6 2, 

9 1 Overige 

94 

- - - 1, 

6 0 

AOV/U55+ 

1184 

0 2, 

1 - - 

IdeALIST 

888 

0 1, 

6 - - 

BurgGroe 

941 

0 1, 

7 - - 

LstGlimm 

213 

0 0, 

4 - - 

ZdCentr 

4280 

3 7, 

7 - - 

Overige 

94 - - - 3, 

0 0 

figuur 1.17 

Het IGD in figuur 1.18 heeft betrekking op deze verkiezingen. 

Bepaal de uniciteitsregels voor het feittype Stemmenpercentage. 

figuur 1.18 

22

OPGAVEN 

Opgave 5.3 Megatop 100 

In figuur 1.19 zijn gegeven de overzichtjes van de Megatop 100, respectievelijk 

uitgezonden op 25 april en 2 mei 1998. 

Mega 

top 100 - 25/4/1998 

Mega top 100 - 2/5/1998 

1 Celine 

Dion 

My 

heart will go on 

1 Celine 

Dion 

My heart will go on 

2 Romeo 

3 K. 

Ci & Jojo 

4 S olid Harmony 

5 Destiny’ 

s Child 

6 Madonna 

7 Venga 

Boys 

8 Volumia 

9 Spice 

Girls 

10 

Janet 

Jackson 

Coming 

Home 

2 K. 

Ci & Jojo 

All 

my life 

3 Romeo 

I want you to … 4 Volumia 

No 

no no 

5 Venga 

Boys 

Frozen 

6 Destiny’ 

s Child 

Up 

and down 

7 DJ 

Visage 

Afscheid 

8 Madonna 

Stop 

9 S olid Harmony 

Together 

again 

10 

Total 

Touch 

All my life 

Coming Home 

Afscheid 

Up and down 

No no no 

Formula 

Frozen 

I want you to … 

I’ ll say goodbye 

figuur 1.19 

Een informatieanalist heeft voor deze informatie het voorlopige IGD uit figuur 

1.20 ontworpen. 

Bepaal de uniciteitsregels voor het feittype Hitparade. 

figuur 1.20 

23


6 Nominalisatietest 

In elke opgave van deze paragraaf wordt een voorlopig IGD gegeven dat het 

resultaat is van een informatieanalyse tot en met het bepalen van de uniciteitsregels, 

maar voordat de nominalisatietest is gedaan. In elk IGD moet nog minstens één 

nominalisatie uitgevoerd worden. 

Zoek het nominalisatiepatroon en voer de nominalisaties uit. Dit zal de oorspronkelijke 

classificatie en kwalificatie – die ook is gegeven – en misschien ook 

de communicatie zelf, veranderen; geef ook deze nieuwe classificatie en kwalificatie. 

Je mag aannemen dat de domeindeskundigen het eens zullen zijn met alle 

voorgestelde nieuwe objecttypen en noodzakelijke veranderingen in de verwoordingen 

(bijvoorbeeld: verandering van woordvolgorde om aaneengesloten nieuwe 

objectexpressies te krijgen). 

Opgave 6.1 Geldautomaten 

Het UoD betreft hier de bonnetjes van geldautomaten. Een geslaagde geldopname 

heet een transactie. Geldautomaten worden geïdentificeerd door een automaatnummer. 

Elke geldautomaat nummert zijn transacties opeenvolgend met een transactienummer. 

Merk op dat een transactienummer alleen dus niet een transactie 

identificeert (waarom niet?). 

24

OPGAVEN 

Classificatie en kwalificatie: 

figuur 1.21 

25


IGD inclusief UC’s: 

figuur 1.22 

Opgave 6.2 Bibliotheek 

Het UoD hier is een bibliotheek. Boeken hebben een identificerend boeknummer. 

De bibliotheek heeft vaak verscheidene exemplaren van hetzelfde boek. Elk 

exemplaar van een boek heeft daarom een volgnummer achter het boeknummer, 

zelfs als de bibliotheek maar één exemplaar van een boek heeft. Sommige 

boekexemplaren mogen niet uitgeleend worden, bijvoorbeeld omdat de bibliotheek 

altijd ten minste één exemplaar van een veelgebruikt naslagwerk beschikbaar wil 

hebben. Er zijn verschillende zalen in de bibliotheek. Voor elk boekexemplaar 

wordt vastgelegd in welke zaal het staat. 

26

OPGAVEN 


figuur 1.23 

IGD inclusief UC’s: 

figuur 1.24 

27


7 Totaliteitsregels 

Opgave 7.1 Bereikbaarheid docenten 

De IGD’s van deze opgave hebben betrekking op gegevens over de bereikbaarheid 

(kamer, telefoon, e-mail) van docenten van een hogeschool. 

a Beschouw TC1 en TC2 in het IGD in figuur 1.25. 

Beschrijf de betekenis van deze totaliteitsregels in natuurlijke taal. 

Welke van de totaliteitsregels worden geschonden door de in het IGD 

aangebrachte populatie? 

b Beschouw TC1 en TC2 in het IGD in figuur 1.26. 

Let op: er zijn kleine verschillen met het IGD van onderdeel a. 

Welke van de totaliteitsregels worden geschonden door de in het IGD aangebrachte 

populatie? 

c Beschouw TC1 in het IGD in figuur 1.27. 

Beschrijf de betekenis van deze totaliteitsregel in natuurlijke taal. 

Wordt deze totaliteitsregel geschonden door de in het IGD aangebrachte 

populatie? 

figuur 1.25 

28

OPGAVEN 

figuur 1.26 

figuur 1.27 

29


Opgave 7.2 PLT Systems 

Het bedrijf PLT Systems ontwerpt en produceert lopendebandsytemen voor het 

vervaardigen van diverse producten. Bijvoorbeeld productielijnen voor fietsen en 

koekjes. Bij het ontwerp en de bouw van deze lopendebandsystemen gaat men 

projectmatig te werk. Voor elk project wordt een omschrijving vastgelegd en tevens 

wordt vastgelegd voor welke klant het wordt uitgevoerd. 

figuur 1.28 

30

OPGAVEN 

Om de projectuitvoering beheersbaar te houden worden projecten onderverdeeld 

in deelprojecten. Voor de deelprojecten worden een omschrijving, de starten 

einddatum en de (deel)projectleider vastgelegd. De deelprojectleiders bewaken 

tezamen de afstemming van de diverse deelprojecten en de voortgang van het 

totale project. Van alle medewerkers – dus niet alleen van degenen die tot nu toe 

deelprojectleider zijn geweest – legt men de volledige naam vast. 

Voor dit UoD is het IGD uit figuur 1.28 opgesteld. 

Bepaal de totaliteitsregels voor het IGD door middel van een vraag- en antwoordspel 

met een (fictieve) domeindeskundige. 

8 Overige beperkingsregels 

Opgave 8.1 School 

Het UoD dat hoort bij het IGD uit figuur 1.29 is een school voor Voortgezet 

Onderwijs. In dit IGD zijn een aantal beperkingsregels aangebracht. 

a 

Leg uit wat de betekenis is van de volgende beperkingsregels: TC6, SC1, SC2, 

CC1 en XC1. 

Voorbeeld 

TC1 betekent: voor elke leerling moet worden vastgelegd in welke klas hij zit. 

b 

Welke van de beperkingsregels TC1 t/m TC6, SC1, SC2, CC1 en XC1 worden 

overtreden door de aangebrachte populatie? 

31


figuur 1.29 

32

OPGAVEN 

Opgave 8.2 Lift 

In figuur 1.30 zie je een IGD met informatie over liften. In een flatgebouw zijn 

drie liften (A, B en C), en 15 verdiepingen. Om de liften efficiënt te kunnen besturen 

(met een liftbesturingsprogramma) is die informatie nodig, die voor zichzelf spreekt 

en al correct gemodelleerd is. Alle feiten worden voortdurend aangepast aan de 

actuele situatie door sensoren (realtime-besturing). Een aantal beperkingsregels is 

al bepaald en aangebracht in het IGD. 

figuur 1.30 

33


Er gelden in het UoD echter nog vijf eisen die als beperkingsregels aan het IGD 

moeten worden toegevoegd. 

1 Van elke lift moet op elk moment bekend zijn waar hij zich bevindt, of hij nou 

beweegt of niet. 

2 Een lift kan ofwel stilstaan op een verdieping, ofwel in beweging zijn ter hoogte 

van een verdieping, maar niet allebei. 

3 Als een lift in beweging is, moet ook bekend zijn waarheen hij op weg is. (Ook 

van een lift die stilstaat kan bekend zijn waarheen hij op weg is, bijvoorbeeld 

als de deur nog bezig is dicht te gaan.) 

4 Er kunnen in een lift maar drie knoppen tegelijk ingedrukt zijn (dit is om te 

voorkomen dat grapjassen alle knoppen indrukken om anderen te pesten). 

5 De deurstand kan maar twee waarden aannemen: ‘open’ en ‘dicht’. 

Teken voor elk van de bovenstaande eisen de corresponderende beperkingsregel 

in het IGD. 

34

OPGAVEN 

9 Afleiden relationeel schema 

Opgave 9.1 Projecten 

a Groepeer het IGD uit figuur 1.31. 

figuur 1.31 

35


b Lexicaliseer het reeds gegroepeerde IGD uit figuur 1.32. 

figuur 1.32 

Opgave 9.2 Staten 

Het IGD uit figuur 1.33 heeft betrekking op gegevens over staten. Mogelijk is de 

populatie in het IGD niet meer actueel. 

a Groepeer het IGD uit figuur 1.33. 

Het IGD dat ontstaat noemen we het G-IGD. 

b 

c 

d 

Lexicaliseer het G-IGD. Vergeet de subset constraints niet. 

Het IGD dat ontstaat noemen we het GL-IGD. 

Reduceer het GL-IGD. Dit noemen we het GLR-IGD. 

Leid het relationeel schema af. 

36

OPGAVEN 

figuur 1.33 

37


10 Specialisatie 

Opgave 10.1 Hardware 

Bij een bedrijf registreert de ICT-afdeling de hardware (computers, monitoren en 

printers) die binnen het bedrijf aanwezig is. 

apparaat 

aanschaf- 

datum 

264 

13-04-01 

computer 

265 

13-04-01 

monitor 

219 

20-12-00 

printer 

108 

25-05-98 

printer 

194 

23-11-99 

computer 

146 

10-01-99 

computer 

079 

23-03-97 

monitor 

merk 

Pacom 

processor 

Pentium III 

harddisk 

intern 

geheugen 

20Gb 

128Mb 

P acom 

17" 

IQ 

IQ 

Rose 

Union 

Pentium II 

Celeron 

10Gb 

64Mb 

64Mb 

R ose 

14" 

inktjet 

laser 

apparaattype 

monitorgrootte 

printertype 

kleurenprinter? 

ja 

figuur 1.34 

Een informatieanalist en het hoofd van de ICT-afdeling hebben samen de verwoording, 

classificatie en kwalificatie uitgevoerd. De analist heeft het IGD 

getekend en in dialoog met het hoofd van de afdeling de uniciteits- en totaliteitsregels 

bepaald. Het resulterende IGD staat in figuur 1.35. 

Toelichting: het gegeven voorbeelddocument is zo volledig mogelijk ingevuld. 

Alleen voor computer 146 ontbreekt de opslagcapaciteit van de harde schijf en 

voor printer 108 is niet aangegeven of dit een kleurenprinter is. Het hoofd van de 

ICT-afdeling geeft aan dat – zodra deze gegevens bekend zijn – men dit zal invullen. 

Voer een volledige subtype-analyse uit. Teken het IGD dat ontstaat. 

38

OPGAVEN 

figuur 1.35 

39


Opgave 10.2 Postorderbedrijf O&O 

De informatie uit figuur 1.36 komt uit een bestellijst van het postorderbedrijf O&O. 

Dit bedrijf biedt boeken, cd’s, cd-rom’s en video’s aan. 

Boeken 

artikelnr 

titel 

1250695 

Verhalen 

1141470 

Het 

vroege werk 

1163476 

Ik 

omhels je met duizend armen 

1160100 

Fantoompijn 

1160746 

Een 

bed in de hemel 

4007571 

Advocaat 

van de duivel 

a uteur 

aantal 

blz. 

u itvoering 

prijs (in euro) 

Hugo 

Claus 

600 

gebonden 

47,50 

Jan 

Wolkers 

1456 

gebonden 

29,50 

Ronald 

Giphart 

272 

paperback 

14,90 

Arnon 

Grunberg 

254 

paperback 

16,90 

Tessa 

de Loo 

160 

gebonden 

13,90 

John 

Grisham 

451 

pocket 

6,50 

Audio-cd's 

artikelnr 

titel 

1136639 

Play 

1131614 

Greatest 

Hits I & II 

artiest 

speeltijd 

a antal cd’ s prijs (in euro) 

Moby 

63:14 

1 19,95 

Queen 

133:52 

2 29,50 

1145283 

The 

Complete Early Years 

U2 

253:65 

6 59,90 

1135904 

Together 

Alone 

1133594 

Hees 

van Ahoy 

1143791 

Nothing 

Less 

Anouk 

44:21 

1 21,95 

Doe 

Maar 

109:16 

2 21,95 

Krezip 

46:56 

1 21,95 

Cd-roms 

artikelnr 

titel 

g eschikt voor 


4010724 

Cursus 

Word 2000 

486 

P90 

P133-166 

PII200-266 

1129378 

ACSI 

Internationale Campinggids 

486 

P90 

P133-166 

PII200-266 

1132161 

Chessmaster 

8000 

486 

P90 

P133-166 

PII200-266 

1129162 

Galaxy 

of Games 

486 

P90 

P133-166 

PII200-266 

1186931 

De 

interactieve wereldatlas 

486 

P90 

P133-166 

PII200-266 

PIII 

24,90 

PIII 

17,90 

PIII 

34,95 

PIII 

14,50 

PIII 

14,50 

Video's 

artikelnr 

titel 

4005229 

The 

Green Mile 

4005351 

Double 

Jeopardy 

1213453 

De 

wraak van Jafar 

4011425 

Bicentennial 

Man 

4012399 

The 

Bone Collector 

geluid 

speeltijd 

l eeftijdindicatie 


Dolby 

surround 

180:00 

16 

19,90 

Stereo 

100:00 

12 

14,50 

Stereo 

66:00 

AL 

21,95 

Dolby 

digital 

126:00 

AL 

21.95 

Stereo 

Hifi 

114:00 

16 

21,95 

figuur 1.36 

Een correcte informatieanalyse van de bovenstaande informatie heeft tot het IGD 

uit figuur 1.37 geleid. 

Voer een subtype-analyse uit. Teken het IGD dat ontstaat. 

40

OPGAVEN 

figuur 1.37 

41


Opgave 10.3 Auto’s 

Beschouw het IGD met subtypen uit figuur 1.38. 

figuur 1.38 

Leid uit dit IGD het relationele schema af. Doe dat op twee manieren: één keer 

door het afleidbare subtype weg te groeperen en één keer door dit subtype niet 

weg te groeperen. 

42

Volledige informatiemodelleringstrajecten 

Inleiding 

Dit hoofdstuk bevat opgaven waar een volledige informatieanalyse, van classificatie 

en kwalificatie tot en met het afleiden van het relationeel schema, moet worden 

verricht aan het bij de desbetreffende opgave geschetste UoD. Deze UoD’s zijn 

relatief beperkt van omvang. 

De voor opgave 1 benodigde kennis staat beschreven in hoofdstukken 2, 3 en 4 

van het theorieboek. Voor opgaven 2 en 3 is naast deze hoofdstukken ook 

paragraaf 5.1 van het theorieboek van belang. 

1 Gemeenteraadsverkiezingen Oss 

De gemeente Oss in Noord-Brabant heeft ongeveer 65000 inwoners en bestaat uit 

de plaatsen Oss, Berghem, Megen, Haren en Macharen. Bij de gemeenteraadsverkiezingen 

van 4 maart 1998 deden in deze gemeente zeven partijen mee. In 

figuur 2.1 zie je een gedeelte van de kandidatenlijst. 

Een domeindeskundige geeft de volgende toelichting bij deze kandidatenlijst: 

“Boven elke kolom is aangegeven welke lijst de betreffende partij vormt. Zo vormt 

de partij CDA lijst 1 en de partij SP lijst 2. Voor elke partij is aangegeven hoe die 

partij voluit heet. Het CDA heet voluit Christen Democratisch Appèl en de SP heet 

voluit Socialistische Partij. Verder is voor elk volgnummer op de lijst van een 

partij aangegeven wat de volledige naam, dat wil zeggen voorletters en achternaam, 

van de betreffende kandidaat is. Bijvoorbeeld: de naam van kandidaat 1 van het 

CDA is G. Louwers en de naam van kandidaat 4 van de SP is S. Veulings. Voor 

elke kandidaat wordt tevens zijn of haar woonplaats vermeld. Dat is één van de 

plaatsen Oss, Berghem, Megen, Haren en Macharen, want deze maken onderdeel 

uit van de gemeente Oss. Je ziet dat kandidaat 1 van het CDA in Oss woont en 

kandidaat 4 van de SP in Macharen.” 

43


figuur 2.1 

De cursief gedrukte zinsdelen zijn feitelijk verwoordingen van gedeeltes van de 

kandidatenlijst. Een informatieanalist heeft deze bewerkt tot de volgende elementaire 

verwoordingen: 

“De partij CDA vormt lijst 1.” 

“De partij SP vormt lijst 2.” 

“De partij CDA heet voluit Christen Democratisch Appèl.” 

“De partij SP heet voluit Socialistische Partij.” 

“Kandidaat 1 van CDA heet G. Louwers.” 

“Kandidaat 4 van SP heet S. Veulings.” 

44

VOLLEDIGE INFORMATIEMODELLERINGSTRAJECTEN 

“Er is een plaats Oss.” 

“Er is een plaats Berghem.” 

“Er is een plaats Megen.” 

“Er is een plaats Haren.” 

“Er is een plaats Macharen.” 

“Kandidaat 1 van CDA woont in Oss.” 

“Kandidaat 4 van SP woont in Macharen.” 

a 

b 

Op de kandidatenlijst staat ook aangegeven wat de roepnaam (bij de kandidaten 

van lijst 3 ontbreekt deze) en het geslacht van de kandidaten is. Stel hiervoor 

zelf verwoordingen op. 

Classificeer en kwalificeer bovenstaande verwoordingen en tevens de verwoordingen 

die je zelf bij onderdeel a hebt opgesteld. Stel het voorlopig IGD op. 

Bij de verkiezingen in de gemeente Oss waren er in totaal 37 stembureaus. 

In figuur 2.2 zie je een overzichtje van alle stembureaus. 

Overzicht stembureaus 

1 ’ t Oude Theater 

20 

Basisschool Ruwaard 

2 Basisschool 

Don Bosco 

21 

Nutsschool Hertogin Johanna 

3 Buurthuis 

’ t Hageltje, Kap. Naustraat 

22 

Rode Kruisgebouw 

4 Buurthuis 

’ t Hageltje, Hagelkruisstraat 

23 

Basisschool J.F. Kennedy 

5 SD/MLK 

school Sint Paulus 

24 

Basisschool De Korenaar, Grindlaan 4 

6 Carmelcollege, 

Mavo Sint Jan 

25 

Basisschool De Korenaar, Grindlaan 6 

7 Verpleeghuis 

Vita Nova 

26 

Verzorgingstehuis Loovelt 

8 Steunpunt 

De Brink 

27 

Basisschool De Buseel 

9 Basisschool 

Mgr. Bekkers 

28 

Basisschool Mettegeupel 

10 

Huize 

Katwijk 

29 

Basisschool De Lockaert 

11 

Buurthuis 

Kortfoort 

30 

Peuterspeelzaal De Duikelaar 

12 

Pastorie 

parochie Oss-Zuid 

31 

De Berchplaats, Berghem 

13 

Basisschool 

Pius X 

32 

Molenveldschool Berghem 

14 

Mondriaancollege 

33 

Molenveldschool, Berghem 

15 

Triascollege 

34 

Verzorgingstehuis Wilberthof, Berghem 

16 

Serviceflat 

Sterrebos 

35 

Parochiezaal Megen 

17 

Basisschool 

Elzeneind 

36 

Gemeenschapshuis Haren 

18 

Herberghe 

In ’ t Woud 

37 

Gemeenschapshuis Macharen 

19 

S.V. Ruwaard 

figuur 2.2 

Na de verkiezingen is er een uitslag per stembureau gepubliceerd. Als voorbeeld 

zie je in figuur 2.3 gedeeltes van de uitslagen van de stembureaus 1 en 2. 

45


CDA 

1 G. 

Louwers 

8 

2 H. 

Peeters 

4 

3 . Mensink 

4 S. 

Jansen 

1 

5 . Reijmer 

SP 

Stembureau 

1 

– 

’ t Oude Theater 

VDG 

8 1 L.H. 

van Doren 

226 

1 H.G. 

Nijemkamp 

29 

1 2 M. 

Scheepens 

19 

2 M.H.N. 

Huiskens 

4 

M 9 3 H.G.M. 

Vervoort 

12 

3 G. 

de Bruyn 

1 

1 4 S. 

Veulings 

7 4 J.F. 

Soulier 

27 

J 5 5 A.O. 

Ghouassi 

9 5 H.M.M. 

van Ruberg 

1 

CDA 

1 G. 

Louwers 

3 

2 H. 

Peeters 

1 

3 M. 

Mensink 

3 

4 . Jansen 

5 . Reijmer 

SP 

S tembureau 

2 – Basisschool Don Bosco 

VDG 

9 1 L.H. 

van Doren 

249 

1 H.G. 

Nijemkamp 

10 

1 2 M. 

Scheepens 

21 

2 M.H.N. 

Huiskens 

0 

1 3 H.G.M. 

Vervoort 

8 3 G. 

de Bruyn 

0 

S 7 4 S. 

Veulings 

18 

4 J.F. 

Soulier 

17 

J 7 5 A.O. 

Ghouassi 

11 

5 H.M.M. 

van Ruberg 

3 

figuur 2.3 

Wederom heeft de domeindeskundige toelichting gegeven bij bovenstaande 

voorbeelddocumenten: 

“Je ziet dat er in totaal 37 stembureaus zijn. Zo is er een stembureau 1 met omschrijving 

‘t Oude Theater en er is een stembureau 2 met omschrijving Basisschool 

Don Bosco. Op de uitslagen per stembureau is voor elke kandidaat aangegeven 

hoeveel stemmen er op hem of haar zijn uitgebracht. Bijvoorbeeld: Op stembureau 1 

zijn 88 stemmen uitgebracht op kandidaat 1 van het CDA (G. Louwers) en op 

stembureau 2 zijn 18 stemmen uitgebracht op kandidaat 4 van de SP (S. Veulings).” 

De informatieanalist heeft de cursief gedrukte zinsdelen van deze toelichting 

bewerkt tot elementaire feitexpressies: 

“Er is een stembureau 1.” 

“Er is een stembureau 2.” 

“Stembureau 1 bevindt zich in ‘t Oude Theater.” 

“Stembureau 2 bevindt zich in Basisschool Don Bosco.” 

“Op stembureau 1 zijn 88 stemmen uitgebracht op kandidaat 1 van CDA.” 

“Op stembureau 2 zijn 18 stemmen uitgebracht op kandidaat 4 van SP.” 

c 

Classificeer en kwalificeer ook deze verwoordingen. 

d Voeg de gevonden objecttypen/feittypen toe aan het IGD van onderdeel b. 

e 

Bepaal de uniciteitsregels voor de volledige informatiegrammatica. 

De domeindeskundige geeft verder nog de volgende informatie: als we beschikken 

over een geautomatiseerd informatiesysteem dat het verwerken van de verkiezingsuitslagen 

ondersteunt, dan voeren we voor de verkiezingen de gegevens van de 

46


kandidatenlijst en de gegevens van de stembureaus in. Direct na het sluiten van de 

stembureaus wordt voor elke kandidaat het aantal stemmen per stembureau geteld 

en vervolgens kunnen deze gegevens worden ingevoerd in het systeem. 

f 

g 

Bepaal ook de totaliteitsregels. 


2 Boetiek The Shirt Store 

The Shirt Store is een boetiek die onder meer t-shirts, sweaters en blouses verkoopt. 

In figuur 2.4 zie je een lijst met gegevens over kledingartikelen die door The Shirt 

Store worden verkocht. 

artikel 

artikelsoort 

123 

blouse 

125 

t-shirt 

130 

blouse 

herkomst 

India 

India 

Italië 

m aat 

prijs 

(in euro’ s) 

S 

M 

L 

XL 

S 

M 

L 

XL 

S 

M 

L 

XL 

27,50 

27,50 

30,00 

30,00 

12,50 

12,50 

12,50 

12,50 

37,00 

37,50 

38,00 

38,50 

kleur 

blauw 

rood 

blauw 

rood 

groen 

blauw 

rood 

groen 

blauw 

rood 

wit 

blauw 

wit 

blauw 

wit 

blauw 

wit 

blauw 

wit 

wit 

zwart 

grijs 

wit 

zwart 

grijs 

wit 

zwart 

voorraad 

6 

0 

11 

8 

4 

11 

8 

15 

15 

17 

13 

17 

23 

27 

32 

29 

14 

9 

9 

6 

5 

- 

4 

5 

- 

3 

5 

besteld 

25 

30 

30 

35 

35 

20 

25 

15 

- 

- 

17 

13 

17 

13 

- 

11 

21 

16 

- 

- 

10 

- 

10 

10 

- 

15 

15 

figuur 2.4 

De volgende toelichting wordt gegeven door de bedrijfsleider van The Shirt Store: 

“Van een aantal artikelen – aangeduid met een uniek artikelnummer – zie je in de 

tabel de artikelsoort (blouse, t-shirt, sweater, …) en het land van herkomst. Elk 

artikel is in diverse maten leverbaar. In de tabel zie je alleen de maten S (small) , 

M (medium), L (large) en XL (extra large), maar ook maat XXL (extra extra large) 

bestaat. Elke maat van een artikel wordt in diverse kleuren uitgevoerd. Zo hebben 

we van de maten M en L van artikel 130 witte en zwarte exemplaren in ons 

47


assortiment. We zijn voornemens om ook de grijze uitvoering van de maten M en 

L van artikel 130 in ons assortiment op te nemen. Momenteel zijn daar echter nog 

geen exemplaren van voorradig of besteld.” 

De bedrijfsleider heeft met wat hulp van een informatieanalist enkele feiten uit de 

tabel verwoord: 

“Artikel 123 is een blouse.” 

“Artikel 125 is een t-shirt.” 

“Artikel 123 komt uit India.” 

“Artikel 125 komt uit India.” 

“Maat S van artikel 123 kost EUR 27,50.” 

“Maat M van artikel 125 kost EUR 12,50.” 

“Maat S van artikel 123 is er in de kleur blauw.” 

“Maat M van artikel 125 is er in de kleur wit.” 

“Maat M van artikel 130 is er in de kleur grijs.” 

“Van maat S van artikel 123 in de kleur blauw zijn er 6 stuks in voorraad.” 

“Van maat S van artikel 123 in de kleur blauw zijn er 25 stuks in bestelling.” 

“Van maat M van artikel 125 in de kleur wit zijn er 23 stuks in voorraad.” 

“Van maat M van artikel 125 in de kleur wit zijn er 17 stuks in bestelling.” 

a 

b 

c 

d 

e 

Classificeer en kwalificeer bovenstaande feitexpressies. Hier volgen twee 

aanwijzingen: 

• classificeer zodanig dat de laatste vier van de gegeven feitexpressies tot 

één feittype behoren. Noem dit feittype Assortiment. 

• probeer direct nominalisaties te onderkennen. 

Teken het voorlopig IGD. 

Bepaal uniciteitsregels. Controleer vervolgens of je geen nominalisaties over 

het hoofd hebt gezien. 

Bepaal totaliteitsregels en overige beperkingsregels. 


Bij de volgende onderdelen van deze opgave ga je een objecttype/feittype-transformatie 

uitvoeren op het feittype Assortiment. Het resultaat van het eerste stadium 

van classificatie en kwalificatie ziet er voor de nieuwe situatie als volgt uit: 

48


Voorraad: 

“Van maat S van artikel 123 in de kleur blauw zijn er 6 stuks in voorraad.” 

“Van maat M van artikel 125 in de kleur blauw zijn er 23 stuks in voorraad.” 

Bestelling: 

“Van maat S van artikel 123 in de kleur blauw zijn er 25 stuks in bestelling.” 

“Van maat M van artikel 125 in de kleur wit zijn er 17 stuks in bestelling.” 

f 

Classificeer en kwalificeer deze feitexpressies. Teken het nieuwe IGD. 

Leid uit de gewijzigde informatiegrammatica het relationeel schema af. 

Vergelijk het resultaat met het relationeel schema van onderdeel e. 

3 Allround schaatskampioenschappen 

Op allround kampioenschappen schaatsen voor heren worden vier afstanden 

gereden: 500 meter, 1500 meter, 5000 meter en 10.000 meter. Elk seizoen is er 

een Europees Kampioenschap (EK) en een Wereldkampioenschap (WK). In figuur 

2.5 zie je de uitslagen van het EK van 2000 dat werd gehouden in het Noorse 

Hamar en het WK van 2001 in Boedapest. 

Men wil de uitslagen van alle allround kampioenschappen voor heren uit de historie 

van het schaatsen in een relationele database vastleggen. Eenmaal correct ingevoerd 

zal de uitslag van een kampioenschap niet meer gewijzigd worden. Er wordt dus 

relatief weinig onderhoud op deze database gepleegd. Men wil de database dan 

ook voornamelijk gebruiken om allerlei statistische informatie te verkrijgen. 

Bijvoorbeeld: 

• welke schaatser is/welke schaatsers zijn recordhouder als het gaat om het aantal 

gewonnen kampioenschappen? 

• welke schaatsers hebben drie of meer afstandsoverwinningen tijdens één kampioenschap 

op hun naam staan? 

• wat is het puntentotaalrecord van wereldkampioenschappen? 

Vanuit dat oogpunt lijkt het efficiënt om het puntentotaal en de posities in de riten 

eindklassementen – alhoewel deze informatie afleidbaar is – expliciet in de 

database vast te leggen. 

Verder wordt ervoor gekozen om voor deelnemers per jaar (feitelijk per schaatsseizoen) 

aan te geven voor welk land hij uitkomt. Zoals je op de voorbeelddocumenten 

ziet kwam Bart Veldkamp in 2000 en 2001 uit voor België. In het verleden 

heeft hij echter voor Nederland geschaatst. 

49


EK 2000 in Hamar 

WK 2001 in Boedapest 

Uitslag 500 meter 

1 Söndral 

(Noo) 

5,72 

2 Andersen 

(Noo) 

6,36 

3 Ritsma 

(Ned) 

6,56 

4 Postma 

(Ned) 

6,70 

8 Veldkamp 

(Bel) 

7,55 

11 

Janmaat 

(Ned) 

7,87 


3 1 Breuer 

(Dui) 

37,55 

3 2 Ushiyama 

(Jap) 

37,59 

3 3 Postma 

(Ned) 

37,61 

3 5 Ritsma 

(Ned) 

37,76 

3 18 

Uytdehaage 

(Ned) 

38,99 

3 20 

Veldkamp 

(Bel) 

39,19 

Uitslag 

1500 meter 

1 Söndral 

(Noo) 

:47,23 

2 Postma 

(Ned) 

:48,73 

3 Andersen 

(Noo) 

:48,90 

4 Ritsma 

(Ned) 

:49,39 

7 Janmaat 

(Ned) 

:50,92 

10 

Veldkamp 

(Bel) 

1:51,19 


1 1 Postma 

(Ned) 

1:54,12 

1 2 Ritsma 

(Ned) 

1:54,18 

1 3 Kibalko 

(Rus) 

1:54,98 

1 8 Uytdehaage 

(Ned) 

1:56,23 

1 12 

Veldkamp 

(Bel) 

1:56,89 

Uitslag 

5000 meter 

1 Ervik 

(Noo) 

:30,53 

2 Veldkamp 

(Bel) 

:33,35 

3 Sajoetin 

(Rus) 

:34,22 

4 Ritsma 

(Ned) 

:34,61 

6 Postma 

(Ned) 

:37,10 

8 Janmaat 

(Ned) 

6:38,32 


6 1 Veldkamp 

(Bel) 

6:43,69 

6 2 Postma 

(Ned) 

6:49,51 

6 3 Dittrich 

(Dui) 

6:49,69 

6 7 Ritsma 

(Ned) 

6:51,08 


(Ned) 

6:56,73 

Uitslag 

10.000 meter 

1 . Dittrich 

(Dui) 

3:28,68 

2 . Morgenstern 

(Dui) 

3:34,98 

3 Sighel 

(Ita) 

3:38,72 

5 Veldkamp 

(Bel) 

3:42,42 

6 Ritsma 

(Ned) 

3:42,48 

8 Janmaat 

(Ned) 

13:47,20 

12 

Postma 

(Ned) 

13:58,65 

Uitslag 10.000 meter 

1 1 Veldkamp 

(Bel) 

13:44,19 

1 2 Ritsma 

(Ned) 

13:56,07 

1 3 Dittrich 

(Dui) 

13:58,41 

1 8 Postma 

(Ned) 

14:17,51 


(Ned) 

14:22,87 

Eindstand 

1 Ritsma 

(Ned) 

53.608 

2 Ervik 

(Noo) 

53.858 

3 Postma 

(Ned) 

54.585 

5 Veldkamp 

(Bel) 

55.069 

8 Janmaat 

(Ned) 

156.035 

Eindstand 

1 1 Ritsma 

(Ned) 

158.731 

1 2 Postma 

(Ned) 

159.476 

1 3 Veldkamp 

(Bel) 

159.731 

1 10 

Uytdehaage 

(Ned) 

162.549 

figuur 2.5 

50


Een domeindeskundige heeft bij het voorbeelddocument de volgende elementaire 

verwoordingen opgesteld: 

“Het EK van 2000 werd gehouden in Hamar.” 

“Het WK van 2001 werd gehouden in Boedapest.” 

“Veldkamp nam deel aan het EK van 2000.” 

“Ritsma nam deel aan het WK van 2001.” 

“Ritsma kwam in 2000 uit voor Nederland.” 

“Veldkamp kwam in 2000 uit voor België.” 

“Ritsma kwam in 2001 uit voor Nederland.” 

“Tijdens het EK van 2000 reed Söndral 1:47,23 op de 1500m.” 

“Tijdens het WK van 2001 reed Ritsma 0:37,76 op de 500m.” 

“Söndral eindigde tijdens het EK van 2000 als 1 e op de 1500m.” 

“Ritsma eindigde tijdens het WK van 2001 als 5 e op de 500m.” 

“Het puntentotaal van Ervik tijdens het EK van 2000 was 153.858.” 

“Het puntentotaal van Ritsma tijdens het WK van 2001 was 158.731.” 

“Ervik werd 2 e in de eindstand van het EK van 2000.” 

“Ritsma werd 5 e in de eindstand van het WK van 2001.” 

a 

b 

c 

d 

e 

f 

Classificeer en kwalificeer bovenstaande feitexpressies. 

Maak het voorlopig IGD. 

Bepaal de uniciteitsregels. 

Voer de nominalisatietest uit. Waarschijnlijk bevat de informatiegrammatica 

enkele ‘vergeten’ nominalisaties. Het is mogelijk nodig om de gebruikersverwoordingen 

aan te passen en de classificatie en kwalificatie opnieuw uit te 

voeren. Maak dan ook een nieuw IGD met de daarbij behorende uniciteitsregels. 

Breng de totaliteitsregels en overige beperkingsregels aan. 


51

Casussen 

Inleiding 

In dit hoofdstuk worden twee casussen beschreven. Bij deze casussen moet op 

basis van de gegeven voorbeelddocumenten en de bijbehorende toelichting een 

ontwerp worden gemaakt van een relationele database die de basis vormt voor een 

geautomatiseerd informatiesysteem. Het betreft hier dus één fase uit het totale 

informatiesysteemontwikkelingstraject. 

Bij elk van deze casussen is het echter een logische uitbreiding om het geautomatiseerde 

informatiesysteem ook daadwerkelijk te realiseren. 

Bij het uitvoeren van de casusopdracht is het wenselijk om een domeindeskundige 

te kunnen raadplegen. Wellicht is er een begeleidend docent die deze rol kan 

vervullen. Is dat niet het geval dan is het soms nodig om zelf ontwerpbeslissingen 

te nemen, waarbij je ervan uitgaat dat de opdrachtgever daarmee akkoord gaat . 

Voordat je aan deze casussen begint dien je minimaal hoofdstukken 2 tot en met 5 

van het theorieboek te hebben doorgewerkt. Verder is het raadzaam om appendix A 

van het theorieboek te raadplegen. Daarin wordt een stappenplan voor de werkwijze 

bij een informatieanalyse gegeven. 

1 Urenregistratie 

1.1 Inleiding 

IBO is een ingenieurs- en adviesbureau dat opdrachten uitvoert op het gebied van 

milieutechniek. Medewerkers van IBO vullen wekelijks een urenregistratieformulier 

in. Op basis van deze formulieren worden kostenberekeningen gemaakt 

en begrotingen opgesteld. Veel van dit werk gebeurt momenteel handmatig, deels 

ondersteund door spreadsheets. 

De directie van IBO heeft besloten om een geautomatiseerd urenregistratiesysteem 

te laten ontwikkelen om de verwerking van de urenregistratieformulieren efficiënter 

te laten verlopen. 

In het startdocument uit figuur 3.1 wordt de gang van zaken bij IBO opgesomd. 

52

CASUSSEN 

1.2 Startdocument 

In figuur 3.1 staat het startdocument afgebeeld dat het uitgangspunt vormt van 

deze casus. Het is opgesteld door het hoofd van de administratie, die de invoering 

van het geautomatiseerde urenregistratiesysteem in het bedrijf begeleidt. 

Ons bedrijf is verdeeld in verschillende divisies, die worden aangeduid 

met een nummer en een naam. De werknemers zijn in principe verbonden 

aan één divisie, maar het kan voorkomen dat een werknemer taken verricht 

voor een andere divisie. Onze werknemers hebben allemaal een uniek 

werknemernummer. 

Een nieuwe opdracht wordt ondergebracht bij een divisie. De naam van 

de klant en het klantnummer, alsook een omschrijving van de opdracht 

worden in de administratie ingevoerd. Elke opdracht krijgt ook een uniek 

volgnummer. Eén van de werknemers wordt aangewezen als projectleider, 

maar voor nieuwe opdrachten is deze nog niet altijd bekend. 

Voor alle werknemers die bij een opdracht worden ingezet, wordt een uurtarief 

vastgesteld. Het is mogelijk dat werknemers die aan een bepaalde 

opdracht werken tussentijds loonsverhoging krijgen. Dan wordt de 

uurloonstaat bijgewerkt. De oude loongegevens bewaren we echter. 

Hoewel ons bedrijf uiteenlopende opdrachten uitvoert, is er een vaste 

onderverdeling gemaakt in ongeveer veertig werksoorten. Werksoorten 

worden aangeduid met een werksoortnummer. 

De werknemers van ons bedrijf vullen aan het eind van elke werkdag hun 

urenregistratieformulier in. Hierop vermelden zij naast het werknemernummer 

hun naam. Op het formulier geven zij een overzicht van het aantal 

uren dat ze die dag hebben gewerkt. Dit aantal wordt bijgehouden voor 

een bepaalde werksoort in het kader van een opdracht. Aan het eind van 

de week wordt het aantal gewerkte uren voor de verschillende dagen met 

de hand opgeteld en wordt het formulier ingeleverd bij de administratie. 

Uiteindelijk zijn voor ons alleen deze weektotalen van de werknemers per 

project per werksoort van belang. 

Op basis van de ingeleverde urenregistratieformulieren wordt elke week 

voor alle opdrachten een overzicht van wekelijkse projectgegevens 

gemaakt. Op dit overzicht staat per werksoort vermeld hoeveel uren 

verschillende werknemers in die week aan een opdracht hebben gewerkt. 

Daarnaast wordt per werksoort het totaal aan gewerkte uren berekend. 

Met behulp van de uurtariefstaat wordt dit vertaald naar bedragen. 

figuur 3.1 

53


1.3 Concrete voorbeelden 

Een informatieanalist heeft een inventarisatie gemaakt van de informatie die 

relevant is voor het urenregistratiesysteem. Hij heeft een aantal documenten 

verzameld, die op dit moment binnen IBO worden gebruikt. Van deze documenten 

worden in deze paragraaf enkele voorbeelden gegeven. 

In figuur 3.2 worden twee voorbeelden getoond van het Urenregistratieformulier. 

Dit formulier wordt per week ingevuld door de medewerkers van IBO en bij de 

administratie ingeleverd. In de kop van het formulier vult de werknemer zijn werknemernummer 

en naam (achternaam, voorletters en dergelijke worden als één 

geheel gezien) en het weeknummer van de desbetreffende week in. Elke week 

heeft een uniek weeknummer. Dit bestaat uit het jaartal en een volgnummer (dit 

volgnummer kan van 1 tot en met 53 lopen). Verder dient de werknemer per opdracht 

het aantal bestede uren per dag per werksoort op te geven. Een opdracht 

wordt geïdentificeerd door een uniek opdrachtnummer. 

Het management van IBO heeft besloten dat het niet nodig is om de gegevens in 

de kolommen Ma, Di, ..., Zo in het geautomatiseerde urenregistratiesysteem vast 

te leggen. Dit betekent dat voor elke werknemer alleen de wekelijkse urentotalen 

per opdracht per werksoort worden opgeslagen. 

Figuur 3.3 bevat het voorbeelddocument Werksoorten waarin alle werksoorten 

met code en omschrijving staan beschreven. Iedere werknemer heeft deze lijst in 

zijn bezit. Wanneer een werknemer ziek is of om een andere reden niet aan een 

project heeft kunnen werken, dan wordt dit op de volgende wijze weergegeven: 

bij het opdrachtnummer vult de werknemer dan code 0000.00 in, en bij werksoort 

vult hij één van de 90-codes in en geeft de bijbehorende omschrijving. Als de 

werknemer code 95 invult, dan dient hij bij de werksoortomschrijving een eigen 

omschrijving op te geven. Voor deze codering is gekozen, zodat het management 

van IBO ook kan bijhouden wat bijvoorbeeld het percentage ziekteverzuim van 

werknemers is. 

Aan het eind van een week levert de werknemer zijn formulier bij de administratie 

in en die verwerkt dan de formulieren in het document Wekelijkse projectgegevens 

(zie figuur 3.4). 

In de kop van dit formulier worden gegevens opgenomen over de opdracht, de 

uitvoerende divisie, de projectleider en de klant. Van de divisie worden het unieke 

divisienummer en de omschrijving getoond; van de klant het unieke klantnummer 

en de naam. 

In dit document worden verder per werksoort het aantal bestede uren per werknemer, 

het totaal aantal bestede uren aan een bepaalde werksoort en het bijbehorende 

bedrag weergegeven. Daarnaast worden cumulatieve gegevens over urenbesteding 

en bedragen opgenomen. 

54

CASUSSEN 

IBO 

I 

Ingenieursburea 

ngenieursbureau 

u 

nummer 

omschrijving 

URENREGISTRATIEFORMULIER 

W erknemernr: 

618 

naam: 

Boven WJ van 

Weeknr: 

200138 

Ws 

code 

Uren per dag 

ma 

di 

wo 

do 

vrij 

za 

zo 

Uren 

totaal 

7004.07 

Voorbereiding 

1 2 2 WB 

6323.16 

Voorbereiding 

1 1 1 2 WB 

Concept-rapp. 

15 

1 1 2 WB 

33.1345 

Oplevering 

26 

4 4 WB 

557.812 

Reinigingstech. 

11 

4 4 WB 

Studie 

12 

4 4 2 10 

WB 

Onder. 

Altern. 19 

4 4 2 10 

WB 

Geluidsonderz. 

10 

3 3 WB 

Paraaf 

TOTALEN 

8 9 6 8 6 37 

WB 

IBO 

I 



u 

Opdracht- 

Werksoort- 

Opdracht- 

Werksoort- 

nummer 

omschrijving 

URENREGISTRATIEFORMULIER 

W erknemernr: 

232 

N n aam: 

Bakker R.P. 

Weeknr: 

200138 

Ws 

code 

Uren per dag 

ma 

di 

wo 

do 

vrij 

za 

zo 

Uren 

totaal 

7004.07 

Studie 

12 

2 2.25 

4.25 

RPB 

6323.16 

Tekenwerk 

14 

2 2 4 RPB 

0000.00 

Ziekte 

94 

8 8 8 24 

RPB 

Paraaf 

TOTALEN 

4 4.25 

8 8 8 32.25 

RPB 

figuur 3.2 

55


I IB 

BO 

I 


u 

WERKSOORTE 

N 

W 

S code 

Werksoortbeschrijvin 

g 

01 

Voorbereiding 

02 

Coördinatie veldwerk 

03 

Veldwerk boren 

04 

Veldwerk watermonstername 

05 

Veldwerk inventarisatie 

06 

Chemisch onderzoek 

07 

Geohydrolisch onderzoek 

08 

Grondmechanisch onderzoek 

09 

Civieltechnisch onderzoek 

10 

Geluidsonderzoek 

11 

Reinigingstechnieken 

12 

Studie 

13 

Kostencalculatie 

14 

Tekenwerk 

15 

Conceptrapportage 

16 

Definitieve rapportage 

17 

Besprekingen 

18 

Projectmanagement 

19 

Onderzoek alternatieven 

20 

Conceptbestek 

21 

Definitief bestek 

22 

Aanbesteding 

23 

Detaillering 

24 

Toezicht 

25 

Milieukundige begeleiding 

26 

Oplevering 

27 

Meerwerk 

90 

Vakantie 

91 

Buitengewoon verlof 

92 

ATV 

93 

Feestdagen 

94 

Ziekte 

95 

Overige 

figuur 3.3 

56

CASUSSEN 

IBO 

I 



u 

O pdracht: 

6323.16 

Divisie: 

6 Bodemonderzoek 

Projectleider: 

283 

Boelen FA 

WEKELIJKSE 

PROJECTGEGEVEN 

ROJECTGEGEVENS 

W eek 

200138 

K lant: 

4081 

Opdrachtomschrijving: 

Streekgew. O.Z. Limburg 

Grondwaterkwaliteit bij regionale 

stortplaats te Ubach nader onderzoeken 

Deze 

week 

Cumulatief 

P er 

p 

ersoo 

n 

P 

er 

WS cod 

e 

Per 

WS cod 

e 

W s 

c 

od 

e 

Ws 

o 

mschrijving 

W 

n 

r 

N 

aa 

m 

U 

re 

n 

Ure 

n 

Totaal 

b 

edrag 

Ure 

n 

Totaal 

bedra 

edrag 

01 

Voorbereiding 

618 

Boven 

WJ van 

2.00 

2.00 

427.66 

149.00 

6782.41 

02 

Coördinatie 

veldwerk 

115.75 

11708.42 

03 

Veldwerk 

boren 

26.00 

1787.33 

04 

Watermonstername 

94.50 

5463.04 

06 

Chemisch 

onderzoek 

62.00 

4987.38 

07 

Hydrogeologisch 

O. 

312 

Kooiman 

APC 

13.00 

1209 

Haak 

R 

26.00 

39.00 

5519.93 

372.00 

25567.91 

08 

Grondmechanisch 

O. 

2.00 

126.70 

09 

Civieltechnisch 

O. 

120 

Coenen 

HJM 

2.00 

2.00 

253.40 

2.00 

253.40 

12 

Studie 

3.00 

401.43 

14 

Tekenwerk 

743 

Poel 

GJ van der 

1.50 

232 

Bakker 

RP 

4.00 

820 

Galema 

O 

2.50 

8.00 

835.45 

33.50 

1576.02 

15 

Conceptrapportage 

618 

Boven 

WJ van 

2.00 

1577 

Asten 

F van 

2.00 

4.00 

867.22 

30.00 

2479.00 

16 

Def. 

rapportage 

1.00 

78.40 

17 

Besprekingen 

91.00 

8197.74 

18 

Projectmanagement 

31.00 

2634.18 

24 

Toezicht 

33.00 

1754.28 

27 

Meerwerk 

30.00 

1752.44 

TOTALEN 

55.00 

7903.66 

1075.75 

75550.08 

figuur 3.4 

57


De administratie maakt gebruik van de Uurtariefstaat (zie figuur 3.5) voor het 

maken van de wekelijkse projectgegevens. Op dit formulier staat vermeld wat er 

met de opdrachtgever is afgesproken over de uurtarieven per persoon voor een 

bepaald project voor een bepaalde tijd. De uurtarieven worden bij aanvang van 

een project bepaald voor alle werknemers die aan deze opdracht zullen gaan werken. 

Voor een werknemer kunnen er tussentijds tariefverhogingen binnen een project 

plaatsvinden. Als dit meer dan één keer voorkomt, dan wordt dit op het formulier 

aangegeven door een sterretje bij het laatste tarief van deze werknemer te zetten 

en op een volgende regel het nieuwe tarief en de ingangsweek in te vullen. 

Naast het werknemernummer en de naam kan op de uurtariefstaat ook nog een 

titel van de werknemer worden vastgelegd. 

I IB 

BO 

I 


u 

URENTARIEFSTAA 

T 

Opdracht 

pdracht- 

numme 

ummer 

W 

erknemer 

r 

W 

nr 

N 

aa 

m 

557.812 

618 

Boven 

WJ van 

33.1345 

618 

Boven 

WJ van 

6323.16 

618 

Boven 

WJ van 

312 

Kooiman 

APC 

T 

ite 

l 

U 

urtarie 

f 

V 

anaf 

wee 

k 

T 

arie 

f 

ing 

200109 

213.83 

ing 

200109 

184.69 

ing 

200109 

213.83 

ir 

200109 

147.25 

Uurtarie 

f 

V 

anaf 

wee 

k 

Tarie 

f 

232 

Bakker 

RP 

200109 

99.33 

200139 

104.66 

470 

Paalman 

GW 

200109 

202.00 

1209 

Haak 

R 

drs 

200109 

138.68 

743 

Poel 

GJ van der 

200109 

109.53 

820 

Galema 

O 

200109 

109.53 

120 

Coenen 

HJM 

1577 

Asten 

van 

800 

Waele 

J de 

7004.07 

618 

Boven 

WJ van 

312 

Kooiman 

APC 

ing 

200109 

119.41 

200122 

126.70 

ing 

200109 

219.78 

dr 

200109 

164.00 

ing 

200138 

213.83 

ir 

200138 

164.00 

232 

Bakker 

RP 

200138 

104.66 

figuur 3.5 

De geldbedragen op de hiervoor afgebeelde voorbeelddocumenten zijn in guldens. 

Deze voorbeelden zijn namelijk uit 2001, vóór de invoering van de euro. 

58

CASUSSEN 

1.4 Opdracht 

Ontwerp een relationele database die de basis vormt van een geautomatiseerd 

urenregistratiesysteem voor het ingenieursbureau IBO. 

Let op: er is een aantal voorbeelddocumenten met afleidbare informatie. Deze 

informatie hoeft niet in de database te worden vastgelegd. 

2 Happy Travel 

2.1 Inleiding 

Reisbureau en touroperator Happy Travel organiseert reizen naar Europese steden 

als Londen, Parijs en Rome. De boekingen voor deze reizen vonden in het verleden 

plaats door het invullen van een aantal formulieren door de klanten van Happy 

Travel. De informatie die de klant hierbij nodig had, werd gehaald uit een vele 

pagina’s tellende brochure. 

De directie van Happy Travel heeft besloten de boekingsprocedure te automatiseren. 

Daardoor wordt het voor de klanten mogelijk om via het Internet reizen te boeken. 

Om dit alles mogelijk te maken moet een aantal bedrijfsprocessen geautomatiseerd 

worden. 

Bedoeling van deze casus is het maken van een informatiemodel voor Happy Travel. 

Dit informatiemodel dient de benodigde informatie voor het boeken van accommodatie 

en vervoer te omvatten. 

2.2 Startdocument 

In figuur 3.6 staat het startdocument afgebeeld dat het uitgangspunt vormt van 

deze casus. Het is opgesteld door het hoofd van de afdeling Verkoop, omdat de 

effecten van de automatisering het grootst zullen zijn voor haar afdeling. Het hoofd 

van de afdeling Verkoop heeft bij het opmaken van het startdocument contact 

gehad met medewerkers van haar eigen afdeling, maar zij heeft ook intensief contact 

gehad met collega’s van de afdeling Inkoop. Ook deze afdeling, waar onder andere 

de stedenadviseurs voor werkzaam zijn, is noodzakelijk voor het aanleveren van 

informatie voor de afdeling Verkoop. 

59


Happy Travel wil het voor de klanten mogelijk maken om on-line vakanties 

te boeken. Om de keus aan accommodaties voor de klant mogelijk te 

maken, moet alle informatie die in de brochure van Happy Travel staat, 

beschikbaar komen via het Internet. In de brochure staan de mogelijkheden 

gerangschikt naar het land en de stad van de accommodatie. 

Bij een accommodatie wordt door middel van een korte omschrijving een 

beeld geschetst van de kamers en faciliteiten. Daarnaast kent men met 

de bekende ster-codering een aantal sterren toe aan de accommodatie. 

Verder worden er enkele feiten weergegeven over de omgeving van de 

accommodatie, zoals de loopafstand naar het centrum, openbaar vervoer 

en de uitgaanscentra. Kamers kunnen een- of tweepersoons zijn. 

Het is mogelijk ook het vervoer naar de accommodatie te laten verzorgen 

door Happy Travel. Deze vervoersmogelijkheden zijn zodanig dat men op 

de dag van vertrek ook op de plaats van bestemming arriveert. De 

alternatieven die hiervoor mogelijk zijn, staan per stad aangegeven in de 

brochure. Het vervoer binnen de stad wordt door de stedenadviseur van 

Happy Travel verzorgd. De stedenadviseur is tevens verantwoordelijk voor 

de aanlevering van de benodigde informatie. 

De prijs van een boeking wordt bepaald door het aantal overnachtingen 

en het aantal geboekte kamers. In het hoogseizoen is een kamer iets 

duurder dan in het laagseizoen. In de brochure zijn de prijzen van alle 

accommodaties opgenomen. Naast de prijs voor de accommodatie komt 

natuurlijk de prijs voor de reis nog bij het totaalbedrag. 

Bij het boeken van een accommodatie kan men kiezen uit: een week (van 

zaterdag tot en met zaterdag, dus 7 overnachtingen), een midweek (van 

maandag tot en met vrijdag, 4 overnachtingen) of een lang weekend 

(van vrijdag tot en met maandag, 3 overnachtingen). 

Wanneer de boeking verwerkt is, ontvangt de klant een bevestiging van 

de boeking. Op deze bevestiging wordt naast een selectie van de details 

van de boeking ook de prijs weergegeven. 

figuur 3.6 

60

61 

CASUSSEN 

2.3 Voorbeelddocumenten 

Een informatieanalist heeft een inventarisatie gemaakt van de informatie die 

relevant is voor het te bouwen on-line boekingssysteem. Daartoe heeft hij lijsten, 

overzichten en formulieren verzameld die momenteel in de organisatie worden 

gebruikt. 

Hieronder zie je concrete voorbeelden van de verzamelde documenten. Per document 

wordt een toelichting gegeven, waardoor de voorbeelden beter geïnterpreteerd 

kunnen worden. 

Brochure 

Het belangrijkste document binnen Happy Travel is de brochure met daarin het 

overzicht van de accommodaties en vervoersmogelijkheden. Aangezien alle 

informatie in de brochure ook te vinden is in andere documenten, hoeft hier bij de 

informatieanalyse geen rekening mee gehouden te worden. 

Accommodatieformulieren 

Een belangrijke bron voor de brochure is het ‘Accommodatieformulier’. Dit 

formulier wordt ingevuld door de stedenadviseur. In figuur 3.7 staat zo’n formulier 

ingevuld. 

Links bovenin wordt de naam van de accommodatie vermeld. Binnen één plaats is 

een naam voor een accommodatie uniek. Wel kan het voorkomen dat in een ándere 

plaats een accommodatie is met dezelfde naam. Zo kan het best zijn dat zowel in 

Londen als in Lyon een accommodatie is met de naam ‘Ambassador’ is. 

Om dit probleem op te lossen is een zogenaamde accommodatiecode ingevoerd. 

Deze code bestaat uit een combinatie van drie letters die de plaats uniek beschrijft 

(voor Parijs is dit dus PAR, voor ROM is dit bijvoorbeeld Rome en voor Madrid is 

dit MDD). Na deze plaatscode komt een volgnummer, uitgedeeld door de 

stedenadviseur van de betreffende plaats. 

Het type accommodatie wordt door middel van doorhaling bepaald. Indien het 

type ‘Hotel’ is, wordt het aantal sterren dat het hotel heeft, vastgelegd. Voor pensions 

wordt dit niet vastgelegd. Er zijn geen andere typen dan hotels en pensions. 

Om de klanten een idee te kunnen geven hoe de accommodatie gesitueerd is, 

wordt de looptijd naar het centrum, de uitgaansgelegenheden, het winkelcentrum 

en de dichtstbijzijnde halte voor het openbaar vervoer vastgelegd. Naast deze vaste 

items kan een stedenadviseur nog enkele markante punten met hun bereikbaarheid 

aangeven. Zo is in onderstaand accommodatieformulier de looptijd naar de Eiffeltoren 

opgenomen. 

Onderaan het formulier worden de prijzen van de kamers per overnachting in hele 

euro’s weergegeven. Voor elk van de aangegeven categorieën moet het tarief bekend 

zijn.


Accommodatie 

Ambassador 

PAR002 

Plaats 

Adres 

E-mail 

Internet 

Contactpersoon 

Omschrijving in brochure 

Parijs 

10, Rue Bleu 

info@hotelambassador.fr 

www.hotelambasador.fr 

Ms. Dupoit 

PAR 

Accommodatiecode 

Ambassador is een eenvoudig doch smaakvol ingericht hotel. De kamers zijn voorzien van douche en toilet. 

Gegevens accommodatie 

Type 

accommodatie 

Aantal 

eenpersoonskamers 

Aantal 

tweepersoonskamers 

Pension / Hotel 

6 

12 

Aantal 

sterren 

2 

Parkeerplaats 

Ja 

Loopafstanden (in minuten) 

Centrum 

25 

Openbaar 

Vervoer 3 

Uitgaansgelegenheden 

8 

Winkelcentrum 

10 

Eiffeltoren 

45 

Prijs per overnachting (euro) 

Eenpersoonskamer 

laagseizoen 

Eenpersoonskamer 

hoogseizoen 

Tweepersoonskamer 

laagseizoen 

Tweepersoonskamer 

hoogseizoen 

44,00 

59,00 

69,00 

89,00 

figuur 3.7 

Overzicht hoogseizoen 

Zoals reeds eerder opgemerkt kan een accommodatie voor een lang weekend, een 

week of een midweek worden geboekt. Een lang weekend is altijd van vrijdag tot 

en met maandag, een week van zaterdag tot en met zaterdag en een midweek van 

maandag tot en met vrijdag. In het overzicht in figuur 3.8 zie je welke verblijfsperiodes 

van het seizoen 2001 tot het hoogseizoen worden gerekend. De overige 

verblijfsperiodes vallen dus in het laagseizoen. 

Deze indeling in hoog- en laagseizoen wordt gehanteerd bij de prijzen voor 

accommodatie en vervoer. 

62

CASUSSEN 

Hoogseizoe 

oogseizoen 

vakantie 

lang weekend 

(vrijdag t/m maandag) 

voorjaar 

23/02/01 – 26/02/01 

02/03/01 – 05/03/01 

mei 

27/04/01 – 30/04/01 

04/05/01 – 07/05/01 

zomer 

29/06/01 – 02/07/01 

06/07/01 – 09/07/01 

13/07/01 – 16/07/01 

20/07/01 – 23/07/01 

27/07/01 – 30/07/01 

03/08/01 – 06/08/01 

10/08/01 – 13/08/01 

17/08/01 – 20/08/01 

24/08/01 – 27/08/01 

31/08/01 – 03/09/01 

herfst 

12/10/01 – 15/10/01 

19/10/01 – 22/10/01 

26/10/01 – 29/10/01 

kerst 

21/12/01 – 24/12/01 

28/12/01 – 31/12/01 

04/01/02 – 07/01/02 

week 

(zaterdag t/m zaterdag) 

midweek 

(maandag t/m vrijdag) 

24/02/01 

– 03/03/01 26/02/01 – 02/03/01 

28/04/01 

– 05/05/01 30/04/01 – 04/05/01 

30/06/01 – 07/07/01 

07/07/01 – 14/07/01 

14/07/01 – 21/07/01 

21/07/01 – 28/07/01 

28/07/01 – 04/08/01 

04/08/01 – 11/08/01 

11/08/01 – 18/08/01 

18/08/01 – 25/08/01 

25/08/01 – 01/09/01 

13/10/01 – 20/10/01 

20/10/01 – 27/10/01 

22/12/01 – 29/12/01 

29/12/01 – 05/01/02 

02/07/01 – 06/07/01 

09/07/01 – 13/07/01 

16/07/01 – 20/07/01 

23/07/01 – 27/07/01 

30/07/01 – 03/08/01 

06/08/01 – 10/08/01 

13/08/01 – 17/08/01 

20/08/01 – 24/08/01 

27/08/01 – 31/08/01 

15/10/01 – 19/10/01 

22/10/01 – 26/10/01 

24/12/01 – 28/12/01 

31/12/01 – 04/01/02 

figuur 3.8 

Stedeninfo 

Stedenadviseurs vullen voor hun stad een formulier (zie figuur 3.9) in waarin 

naast het land, de plaatsnaam en de plaatscode ook de naam van de stedenadviseur 

zelf wordt ingevuld. Een stedenadviseur kan deze functie voor een aantal steden 

vervullen. Een stad heeft echter hooguit één adviseur. Voor elke stad moet een 

advertentietekst opgesteld worden. 

Bij Happy Travel gaat men ervan uit dat een plaatsnaam uniek is. Mocht een plaatsnaam 

in meer dan één land voorkomen dan wordt de landnaam aan de plaatsnaam 

toegevoegd; bijvoorbeeld ‘Zürich (Zwitserland)’ en ‘Zürich (Nederland)’. 

Stedeninfo 

Land 

Plaats 

Plaatscode 

Adviseur 

Advertentietekst 

Frankrijk 

Parijs 

PAR 

H.J.P. Woud 

Hoewel Parijs een stad is die iedereen zal kennen, heeft de stad 

bekendste toren nog veel meer te bieden. Wat dacht u van... 

van 's werelds 

figuur 3.9 

63


Vervoersmogelijkheden 

De stedenadviseur zoekt een aantal vervoersmogelijkheden naar de betreffende 

stad op. Hij presenteert die als in de tabel in figuur 3.10. Het hoofd van de indeling 

Inkoop kent de vervoerscode toe. Een vervoerscode is slechts gekoppeld aan één 

vervoersmogelijkheid; de code 02001 kan dus niet aan twee mogelijkheden richting 

Parijs gekoppeld zijn, noch aan twee vervoersmogelijkheden naar verschillende 

plaatsen. Niet elke vervoersmogelijkheid hoeft een omschrijving te hebben; in 

sommige gevallen volstaat de combinatie van vervoerssoort en maatschappij. Als 

de kolom ‘overstap’ leeg is, betekent dit dat er geen overstap is. Is de kolom ‘overstap’ 

wel gevuld, dan staan daarin de plaatsen waar de klant over dient te stappen. 

Dit kunnen hooguit twee plaatsen zijn; meer dan twee maal moeten overstappen 

wordt onacceptabel geacht. Prijzen zijn retourprijzen per persoon. Ook hier geldt 

dat er onderscheid wordt gemaakt tussen prijzen in het laag- en hoogseizoen. 

P laats: 

Parijs (PAR) 

Stedenadviseur: 

H.J.P. Woud 

Vervoercode 

Vervoersoort 

02001 

Vliegtuig 

02002 

Vliegtuig 

02003 

Vliegtuig 

02091 

Bus 

02093 

Bus 

02092 

Trein 

02007 

Trein 

Maatschappij 

HB Air 

Angel Line 

Angel Line 

HdlP Tours 

BSBS 

OT-Reizen 

Tegeva 

Omschrijving 

HB-vlucht (nonstop) 

Angel Line vlucht 

met tussenstop 

op Brussel. 

Angel Line 

stop) 

HdlP Tours, 

Class 

(non- 

BSBS Tours, 

Tourist Class 

Royal 

Overstap 

Prijs (euro) 

laagseizoen 

hoogseizoen 

210,00 

230,00 

Brussel 

150,00 

165,00 

175,25 

193,25 

122,00 

145,00 

Maastricht 

75,50 

89,50 

2e 

klas treinticket 

105,00 

105,00 

2e klas treinticket 

Amsterdam 

Brussel 

92,00 

92,00 

figuur 3.10 

Boekingsformulier 

In figuur 3.11 zie je een ingevuld boekingsformulier. De klant vult op het formulier 

zijn of haar NAW-gegevens in, de gewenste accommodatie (voor de zekerheid 

wordt naast de accommodatiecode ook de plaats en naam van de accommodatie 

gevraagd) en de verblijfsperiode. 

Naast de gegevens over de accommodatie en verblijf dienen ook enkele gegevens 

van de deelnemers aan de reis te worden ingevuld. De klant die het boekingsformulier 

invult, hoeft zelf niet noodzakelijkerwijs deelnemer te zijn aan de reis. 

Dan resteren nog de vervoerscode naar de plaats van keuze en een handtekening. 

Wanneer een klant geen vervoer wil kan dit door bijvoorbeeld ‘n.v.t.’ aangegeven 

worden op het boekingsformulier. De opgegeven reis geldt altijd voor alle deel- 

64

CASUSSEN 

nemers en er kan slechts één vervoerscode worden ingevuld. Op verschillende 

manieren vervoerd worden is dus niet mogelijk via één formulier. 

Het boekingsformulier heeft een voorbedrukt boekingsnummer. De gegevens van 

de klant worden indien onbekend vastgelegd in de klantenadministratie. De administratie 

geeft nieuwe klanten een nog niet eerder uitgegeven klantnummer. Als de 

klant al bekend is omdat hij al eens een accommodatie bij Happy Travel geboekt 

heeft, wordt het oude klantnummer opgezocht en vermeld op het formulier. 

KLANT 

Naam: 

Adres: 

Postcode 

Woonplaats: 

Telefoon: 

ACCOMMODATIE 

Accommodatiecode: 

Plaats: 

Naam: 

Aantal 1p kamers: 

Aantal 2p kamers: 

VERBLIJFSPERIODE 

week / midweek / lang weekend 

Van: 

tot en met: 

DEELNEMERS 

Voorletters Achternaam Geboortedatum M/V 

VERVOER 

Vervoerscode: 

Handtekening: 

doorhalen wat niet van toepassing is 

Voor intern gebruik (in te vullen door Happy Travel) 

Klantnummer: 

Boekingsnummer: 

figuur 3.11 

65


Het kan natuurlijk voorkomen dat het hotel of pension, dat de klant heeft uitgekozen, 

reeds is volgeboekt. In dat geval treedt Happy Travel in overleg met de klant. 

Meestal wordt dan een andere accommodatie aangeboden. Het kan echter ook 

gebeuren dat de verblijfsperiode wijzigt. Alleen de gegevens die betrekking hebben 

op de uiteindelijke keuze van de klant dienen te worden vastgelegd. 

Boekingsbevestiging 

Nadat een boeking door het systeem verwerkt is, wordt een bevestiging van de 

boeking gestuurd. Op deze bevestiging staan de gegevens van de geboekte 

accommodatie. De totaalprijs wordt berekend aan de hand van de afzonderlijke 

onderdelen (accommodatie en vervoer), waarbij afhankelijk van de periode de 

hoog- of laagseizoenprijs wordt genomen. 

Uit de analyse blijkt dat het bevestigingsformulier geen gegevens bevat die niet 

op andere voorbeelddocumenten te vinden is, of daarvan af te leiden is (zie figuur 

3.12). 

Boekingsnummer 

oekingsnummer: 

Klantnummer 

lantnummer: 

Naam 

aam: 

Adres 

dres: 

PC+Woonplaats 

C+Woonplaats: 

26537347 

9814949 

R.G. Zwarten 

Zuidkade 15 

6176 CK Spaubeek 

Accommodatie: 

Aankomstdatum: 

23/06/01 

Vetrekdatum: 

30/06/01 

PAR002 Ambassador 

Aantal 

overnachtingen: 7 

Eenpersoonskamers 

Aantal: 

2 

Prijs 

per overnachting: 44,00 

Tweepersoonskamers 

Aantal: 

1 

Prijs 

per overnachting: 69,00 

SUBTOTAAL ACCOMMODATIE 

EUR 1099,00 

Vervoercode: 

02091 

Vervoersoort: 

Maatschappij: 

Overstap: 

Bus 

HdlP Tours 

Geen 

Aantal 

personen: 

4 

Prijs 

per persoon: 

122,00 

SUBTOTAAL VERVOER 

EUR 488,00 

TOTAAL BOEKING 

EUR 1587,00 

figuur 3.12 

66

CASUSSEN 

2.4 Opdracht 

Stel op basis van de gegeven voorbeelddocumenten en bijbehorende toelichting, 

het informatiemodel op voor het online boekingssysteem van Happy Travel. 

Verricht dus een volledige informatieanalyse aan het gegeven UoD. 

Leid vervolgens uit het opgestelde informatiemodel een relationeel schema af. 

67

Uitwerkingen Opgaven 

1 Verwoorden 

Uitwerking 1.1 Internationale vliegafstanden 

“De afstand tussen Amsterdam en New York bedraagt 3639 Amerikaanse mijlen.” 

“De afstand tussen Tel Aviv en Sydney bedraagt 10634 Amerikaanse mijlen.” 

Uitwerking 1.2 Verkoopgrafiek 

“Van product QQ2 is 113785 liter verkocht.” 

“Van product QQ3 is 59463 liter verkocht.” 

“Product QQ1 heeft omschrijving Mineraalwater.” 

“Product QQ2 heeft omchrijving Sinas.” 

Uitwerking 1.3 Weerbericht 

“Het weerrapport van 8/3/2001 meldt regen in Amsterdam.” 

“Het weerrapport van 10/3/2001 meldt bewolkt in Enschede.” 

“Op 8/3/2001 werd in Amsterdam een temperatuur van 11 o C gemeten.” 

“Op 10/3/2001 werd in Enschede een temperatuur van 12 o C gemeten.” 

2 Classificatie en Kwalificatie 

Uitwerking 2.1 Oefeningen 

a 

Verwoording en eerste stadium van classificatie en kwalificatie: 

Automerk: 

“De auto met kenteken PP-KK-66 is van het merk DAF.” 

“De auto met kenteken FG-73-KS is van het merk Ambassador.” 

“De auto met kenteken FJ-25-08 is van het merk Trabant.” 

69


Tweede stadium van classificatie en kwalificatie: 

figuur 1.1 

Voorlopig IGD: 

figuur 1.2 

b 


Afdeling: 

”Er bestaat een afdeling IC.” 

”Er bestaat een afdeling Neurologie.” 

Opname: 

”Patiënt 364326 is op 16/8/96 opgenomen op de afdeling IC.” 

”Patiënt 123456 is op 16/8/96 opgenomen op de afdeling IC.” 

”Patiënt 333333 is op 28/7/95 opgenomen op de afdeling Neurologie.” 

70

UITWERKINGEN OPGAVEN 


figuur 1.3 


figuur 1.4 

71


c 


Artikel: 

“Er is een artikel 12.” 



Verkoopprijs: 

“Artikel 12 kost € 3.95 per stuk.” 



Artikelomschrijving: 

“Artikel 12 is een set stiften.” 

“Artikel 61 is een set stiften.” 

“Artikel 23 is een perforator.” 

Huidige voorraad: 

“Van artikel 12 is de huidige voorraad 521 stuks.” 

“Van artikel 61 is de huidige voorraad 237 stuks.” 


figuur 1.5 

72



figuur 1.6 

Uitwerking 2.2 Organogram 


Supervisie: 

“Hofman D A heeft supervisie over Velsen D.” 

“Velsen D heeft supervisie over Parel K.” 


figuur 1.7 

73



figuur 1.8 

Uitwerking 2.3 Pieterpad 


Startplaats: 

”Etappe 4 van traject 1 begint in Zuidlaren.” 

”Etappe 4 van traject 2 begint in Millingen.” 

Finishplaats: 

“Etappe 4 van traject 1 eindigt in Rolde.” 

“Etappe 4 van traject 2 eindigt in Groesbeek.” 

Etappelengte: 



Tweede stadium van classificatie en kwalificatie (zie figuur 1.9). 

Voorlopig IGD (zie figuur 1.10). 

74


figuur 1.9 

figuur 1.10 

75


3 Regenereren van feitexpressies uit een IGD 


De gegenereerde zinnen per opgaveonderdeel: 

a 

b 

c 

d 

e 

f 

“Op het lot met lotnummer 305 viel een prijs van 100 euro.” 

“Piet Beek oefent het beroep van slager uit.” 

Let op het gebruik van de twee verschillende objecttypeformuleringen voor 

Diploma: 

“Het behalen van het MAVO-diploma van 301 vond plaats in het jaar 1997.” 

“Het HAVO-diploma van persoon 301 werd behaald op de school Weurt West.” 

Dit ene tupel genereert twee zinnen, uit elke feittype-expressie een: 

“Op 6-12-2001 is de trekking waar 305 een kans bij maakt.” 

“Op 6-12-2001 wordt bekend of er een prijs valt op het lot met lotnummer 

305.” 

“Op het lot met lotnummer 832 viel een prijs van 1000 euro.” 

“Het pand op nr 5 aan de Graafseweg te Nijmegen is een kantoor.” 

4 Semantisch equivalente transformaties 

Uitwerking 4.1 Levensverwachting 

a 

Classificatie- en kwalificatie: 

figuur 1.11 

76



figuur 1.12 

b 


figuur 1.13 

77



figuur 1.14 

c 


figuur 1.15 

78



figuur 1.16 

5 Uniciteitsregels 


a 

doel 

Testen van de 

3 mogelijke 

UC's over 2 

rollen 

test UC op 

rollen: 

1 + 2 

1 + 3 

2 + 3 

tupel nr. 

1: 

feittype 


tupels 

Feittype Studieresultaat 

F1: " 

heeft voor 

gehaald." 

een 

Peter, Jansen Databases 7.2 

2 : Peter, Jansen Databases 9. 0 

3: 

Peter, Jansen Wiskunde 7.2 

4 Ben, Span Databases 7.2 

Testen op 

smallere 

UC' 

s 

1 5 : Peter, Jansen Wiskunde 8. 0 

binnen 

UC3 

2 6: 

Ben Span Databases 8.0 

mogen 

t upels 

samen? 

1 + 2 

1 + 3 

1 + 4 

1 + 5 

1 + 6 

antw. 

J/ 

N 

conclusie 

N UC3 op 1 + 2 

JJ Geen UC 

Geen UC 

J 

J 

Geen UC 

Geen UC 

figuur 1.17 

79


figuur 1.18 

b 

doel 

Testen van de 

3 mogelijke 

UC’ s over 2 

rollen 

Testen op 

smallere UC's 

binnen UC 4 

Testen op 

smallere UC's 

binnen UC 5 

test UC op 

rollen: 

1 + 2 

1 + 3 

2 + 3 

1 

2 

tupel nr. 

1: 

1 

3 7: 

feittype 


tupels 

Feittype Geboorte 

F1: " is geboren in 

te ." 

Peter, Jansen 1980 Nijmegen 

2 : Peter, Jansen 1980 Utrecht 

3: 

Peter, Jansen 1970 Nijmegen 

4 Ben, Span 1980 Nijmegen 

5 : Peter, Jansen 1970 Utrecht 

6: 

Ben, Span 1980 Utrecht 

mogen 

t upels 

samen? 

1 + 2 

1 + 3 

1 + 4 

1 + 5 

1 + 6 

antw. 

J/ 

N 

conclusie 

N UC4 op 1 + 2 

N UC5 op 1 + 3 

J Geen UC 

N UC6 op rol 1 

J Geen UC 

Al gedaan, zie tupel 5 

Ben, 

Span 1970 Nijmegen 1 + 7 J Geen UC 

figuur 1.19 

80


figuur 1.20 

Merk op dat het feittype Geboorte splitsbaar blijkt volgens de n-1-regel-test. 

c 

doel 

test UC op 

rollen: 

tupel nr. 

feittype 


tupels 

mogen 

t upels 

samen? 

antw. 

J/ 

N 

conclusie 

Feittype Presentie 

F1: " was aanwezig op de e 

bijeenkomst van ." 

Testen van de 

3 mogelijke 

UC's over 2 

rollen 

1 + 2 

1 + 3 

2 + 3 

1: 

Peter, Jansen 

1 

Databases 

2 : Peter, Jansen 1 Wiskunde 

3: 

Peter, Jansen 2 Databases 

4 Ben, Span 1 Database 

1 + 2 

1 + 3 

1 + 4 

J 

J 

J 

Geen UC 

Geen UC 

Geen UC 

Dus UC3 op 

1 + 2 + 3 

figuur 1.21 

figuur 1.22 

81


Uitwerking 5.2 Gemeenteraadsverkiezingen 

doel 

test UC op 

rollen: 

tupel nr. 

feittype 


tupels 

Feittype Stempercentage 

mogen 

t upels 

samen? 

antw. 

J/ 

N 

conclusie 

F1: " behaalde in bij 

de raadsverkiezing in ." 

Testen van de 

4 mogelijke 

UC's over 3 

rollen 

Testen op 

smallere UC's 

binnen UC 5 

1 + 2 + 3 

1 + 2 + 4 

1 + 3 + 4 

2 + 3 + 4 

1 + 2 

1 + 4 

2 + 4 

1: 

VVD 1998 12,8 Nijmegen 

2 : VVD 1998 12,8 Millingen 

3: 

VVD 1998 18,4 Nijmegen 

45 VVD 2002 12,8 Nijmegen 

PVDA 1998 12,8 Nijmegen 

6 : VVD 1998 18,4 Millingen 

7: : VVD 2002 18,4 Nijmegen 

8 PVDA 1998 18,4 Nijmegen 

1 + 2 

1 + 3 

1 + 4 

1 + 5 

1 + 6 

1 + 7 

1 + 8 

J 

N 

JJ 

J 

J 

J 

Geen UC 

UC5 op 1+2+4 

Geen UC 

Geen UC 

Geen UC 

Geen UC 

Geen UC 

figuur 1.23 

Uitwerking 5.3 Megatop 100 

doel 

Testen van de 

3 mogelijke 

UC's over 2 

rollen 

Testen op 

smallere UC's 

binnen UC 4 

Testen op 

smallere UC's 

binnen UC 5 

test UC op 

rollen: 

1 + 2 

1 + 3 

2 + 3 

1 

2 

tupel nr. 

1: 

1 

3 7: 

feittype 


Tupels 

Feittype Hitparade 

F1: "Op werd positie 

bezet door ." 

25/4/1998 

9 

Stop,Spice Girls 

2 : 25/4/1998 9 Frozen,Madonna 

3: 

25/4/1998 2 Stop,Spice Girls 

4 18/4/1998 9 Stop,Spice Girls 

5 : 25/4/1998 2 Frozen,Madonna 

6: 

18/4/1998 9 Frozen,Madonna 

mogen 

t upels 

samen? 

1 + 2 

1 + 3 

1 + 4 

1 + 5 

1 + 6 

antw. 

J/ 

N 

conclusie 

N UC4 op 1 + 2 

N UC5 op 1 + 3 

J Geen UC 

J 

J 

Geen UC 

Geen UC 

Al gedaan, zie tupel 5 

18/4/1998 

2 Stop,Spice Girls 1 + 7 J Geen UC 

figuur 1.24 

82


6 Nominalisatietest 

Uitwerking 6.1 Geldautomaten 

In ieder ternair feittype zit een rollenpaar dat gespeeld wordt door de combinatie 

van het objecttype Geldautomaat en het labeltype transactienummer. Ieder paar 

valt ook onder een UC. Die combinatie identificeert een transactie, zodat het 

duidelijk is dat er een objecttype Transactie moet worden ingevoerd. In de feitexpressies 

van het feittype Transactiesom staan de objectexpressies voor transacties 

niet als aaneengesloten stuk zin, en dus moet de verwoording worden 

aangepast. 

Nieuwe classificatie en kwalificatie: 

figuur 1.25 

83


IGD na nominalisatietest: 

figuur 1.26 

Uitwerking 6.2 Bibliotheek 

Het extra objecttype Boekexemplaar volgt uit de rolparen in Uitleenverbod en 

Boeklocatie die gespeeld worden door boeken volgnummer, met elk rolpaar onder 

een UC. De verwoording hoeft hier niet gewijzigd te worden. Merk op dat feittype 

Uitleenverbod een unair feittype is geworden na de invoering van het objecttype 

Boekexemplaar. Dit unaire feittype is inderdaad nodig, omdat we anders de informatie 

over welke boeken niet uitgeleend mogen worden zouden verliezen. In de 

praktijk komt een dergelijke situatie – met een binair feittype en een of meer 

ternaire feittypen die allemaal rolparen gemeen hebben – vaak voor wanneer beginnende 

analisten het ‘verborgen’ objecttype niet van meet af aan onderkennen. 

Nieuwe classificatie en kwalificatie: zie figuur 1.27. 

IGD na de nominalisatietest: figuur 1.28. 

84


figuur 1.27 

figuur 1.28 

85


7 Totaliteitsregels 

Uitwerking 7.1 Bereikbaarheid docenten 

a Betekenis totaliteitsregel 1: voor elke docent moet zijn/haar kamer worden 

vastgelegd. 

Betekenis totaliteitsregel 2: voor elke docent mogen het telefoonnummer en 

het e-mailadres niet beide ontbreken. 

Totaliteitsregel 2 wordt geschonden: voor docent BER ontbreekt namelijk zowel 

het telefoonnummer als ook het e-mailadres. 

b Totaliteitsregel 1 wordt geschonden, want voor docent PTR ontbreekt zowel 

het kamernummer als het telefoonnummer. 

c Voor elke docent moet minimaal één van de volgende zaken zijn vastgelegd: 

het nummer van de kamer, het telefoonnummer of het e-mailadres. 

Deze totaliteitsregel wordt geschonden, want voor docent PTR ontbreken elk 

van deze drie gegevens. 

Uitwerking 7.2 PLT Systems 

Project 

TEST: TC op rol 1. 

Analist: Moet elk project altijd een omschrijving hebben? 

Domeindeskundige: Ja, dat is voor onze interne communicatie wel belangrijk. 

Conclusie: TC op rol 1. 


Analist: Moet van elk project altijd de opdrachtgever bekend zijn? 

Domeindeskundige: Ja, bij het starten van een project is de opdrachtgever altijd 

bekend. 



Analist: Bestaan er voor elk project op elk moment deelprojecten? 

Domeindeskundige: De meeste projecten hebben wel deelprojecten, maar we willen 

graag projectgegevens kunnen vastleggen voordat er deelprojecten worden 

gemaakt. 

Conclusie: Geen TC op rol 11. 

Klant 


Analist: Moet van elke klant altijd de bedrijfsnaam bekend zijn? 

Domeindeskundige: Ja, een klantnummer alleen zegt niet zoveel. 


86



Analist: Kunnen er klanten zijn die niet als opdrachtgever van een project optreden? 

Domeindeskundige: Ja, een aparte registratie van (potentiële) klanten kan wel 

handig zijn. 


Deelproject 


Analist: Moet elk deelproject altijd een omschrijving hebben? 

Domeindeskundige: Ja, die mag niet ontbreken. 



Analist: Moet van elk deelproject altijd de projectleider bekend zijn? 

Domeindeskundige: Ja, direct vanaf het starten van een deelproject is de projectleider 

bekend. 



Analist: Is voor elk deelproject de startdatum bekend? 

Domeindeskundige: Ja, de startdatum is altijd bekend. 



Analist: Moet voor elk deelproject altijd de einddatum bekend zijn? 

Domeindeskundige: Nee, die is bij het vastleggen van de deelprojectgegevens 

nog niet bekend. 


Medewerker 


Analist: Moet van elke medewerker de naam worden vastgelegd? 

Domeindeskundige: Ja, dat lijkt me nogal logisch. 



Analist: Moeten alle medewerkers als projectleider van een deelproject optreden? 

Domeindeskundige: Nee, ook van niet-projectleiders leggen we gegevens vast. 


87


Dag 

TEST: TC’s op rollen 19 en 22. 

Analist: Bent u in het kader van projecten deelprojectgegevens geïnteresseerd in 

andere data dan starten einddata van deelprojecten? 

Domeindeskundige: Nee. 

Conclusie: Meervoudige TC op rollen 19 en 22. 

8 Overige beperkingsregels 

Uitwerking 8.1 School 

a 

b 

Betekenis beperkingsregels: 

TC6: een docent van deze school is conrector of wordt ingezet bij het geven 

van lessen (ook beide is mogelijk). 

SC1: een mentor van een klas geeft ook altijd les aan die klas. 

SC2: een klasvertegenwoordiger dient in de klas te zitten die hij vertegenwoordigt. 

CC1: een docent is van maximaal twee klassen mentor. 

XC1: een conrector mag geen mentor van een klas zijn (en vice versa). 

Geschonden worden: 

TC2: van klas 3C is geen vertegenwoordiger bekend. 

TC5: van het vak Nederlands is geen uitvoering bekend. 

SC2: leerling 345 is vertegenwoordiger van klas 2B, terwijl hij of zij zelf in 

klas 3C zit. 

CC1: docent JNS is mentor van drie klassen. 

Uitwerking 8.2 Lift 

Het IGD inclusief beperkingsregels: zie figuur 1.29. 

Eis 1: Totaliteitsregel TC3 op rollen 5+8. 

Eis 2: Uitsluitingsregel XC1 op rollen 5+8. 

Eis 3: Deelverzamelingsregel SC1: Beweging(8) —>— Doel(10). 

Eis 4: Aantallenregel CC1 op rol 12: (≤3) 

Eis 5: Waardenregel VC1: {open, dicht} 

88


figuur 1.29 

89


9 Afleiden relationeel schema 

Uitwerking 9.1 Projecten 

a Rollen 1, 4, 7 en 26 komen in aanmerking voor groeperen. Rollen 2, 5 en 27 

worden opgenomen in het feittype Project. Daarbij wordt rol 27 optioneel, 

omdat rol 26 geen totaliteitsregel had. Rol 8 wordt opgenomen in Klant. 

Project speelt geen rollen meer, dus de nominalisatie wordt ongedaan gemaakt 

en de objecttype-expressie O1 wordt geschrapt. 

Het gegroepeerde IGD: 

figuur 1.30 

b Bijzonderheden: rol 24 wordt gesplitst. Deelverzamelingsregels 2, 5 en 6 

ontstaan door het losknippen van respectievelijk rollen 11, 23 en 24. Het feittype 

Dag wordt loos en verdwijnt. 

90


Het gelexicaliseerde IGD: 

figuur 1.31 

Uitwerking 9.2 Staten 

Groeperen: rollen 1, 2, 5 en 12 komen voor groeperen in aanmerking. Rollen 1 en 

2 zitten in hetzelfde feittype. Eerst wordt rol 2 weggegroepeerd (waardoor rol 1 

‘opgeslokt’ wordt door feittype Persoon) en daarna rol 1, zodat ten slotte rol 4 in 

feittype Staat terechtkomt. (Als eerst rol 1 en daarna rol 2 gedaan wordt, komt rol 

3 (en ook rol 6) in feittype Persoon terecht, wat geen zinvolle tabelnaam zou 

opleveren.) Alle weggegroepeerde rollen hadden een enkelvoudige totaliteitsregel, 

zodat geen enkele opgeslokte rol optioneel wordt. De deelverzamelingsregel 

transformeert mee: rol 12 wordt geschrapt en ‘vervangen’ door rol 10; nog steeds 

moet een voorzitter van een organisatie immers lid zijn van die organisatie. 

91


IGD na groeperen: 

figuur 1.32 

Lexicaliseren: rollen 6, 8, 9 en 11 moeten gelexicaliseerd worden. Rollen 8 en 11 

worden omgeleid naar ‘staatnaam’ (en niet naar ‘persoonsnaam’, hoewel dat 

labeltype ook aan een rol onder een UC zit), omdat O1 geldt voor rollen 8 en 11 en 

in O1 een verwijzing naar rol 3 staat, die gespeeld wordt door ‘staatnaam’. 

Rolsplitsing doet zich niet voor. Deelverzamelingsregels: SC 1 is de reeds bekende 

deelverzamelingsregel. SC 2 volgt uit het losknippen van rol 6, SC 3 uit het 

losknippen van rol 8 en SC 4 uit het losknippen van rol 9. SC 5 volgt uit totaliteits- 

92


regel 4, zodat er tussen rollen 9 en 10 een gelijkheidsregel (SC 4 + SC 5) geldt. SC 

6 volgt uit het losknippen van rol 11. 

Er zijn geen loze tupels of loze feittypen. 

Een subtiel punt: SC 5 en SC 6 zijn redundant: SC 5 volgt uit SC 1, en SC 6 volgt 

uit SC 1 en SC 3. 

Reduceren: er komen geen feittypen voor reduceren in aanmerking. In onderstaand 

GLR-IGD zijn in rollen 8 en 11 ook alvast prefixen aangebracht, en in rol 4 een 

replacefix, om in het logische relationele schema duidelijker kolomnamen te 

verkrijgen. 

figuur 1.33 

Relationeel schema: alle niet-redundante verwijzingen zijn refererende sleutels 

(de redundante SC 5 en SC 6 zijn weggelaten). De domeinen zijn in overleg met 

de databasebeheerder gekozen. 

93


figuur 1.34 

94


10 Specialisatie 

Uitwerking 10.1 Hardware 

Subtypematrix na stap 4 van de subtypematrixmethode: 

Apparaat 

rol 1 

Apparaatsoort 

rol 5 

Aanschafdatum 

rol 8 

Apparaatmerk 

rol 14 

Processor 

rol 11 

Harddisk 

rol 30 

Intern 

geheugen 

rol 17 

Monitorgrootte 

rol 20 

Printersoort 

rol 37 

Kleurenprinter 

264 

X X X X X X - - - 

265 

X X X - - - X - - 

219 

X X X - - - - X X 

108 

X X X - - - - X X (!) 

194 

X X X X X X - - - 

146 

X X X X X(! 

) X - - - 

079 

X X X - - - X - - 

A A A A B B B C D D 

figuur 1.35 

Resultaten van stappen 5 en 6: 

figuur 1.36 

95


Resultaten van stappen 7 en 8: 

figuur 1.37 

96


Afleidingsregels: 

1: x in Computer(34) als (x, computer) in Apparaatsoort(1,2) 

2: x in Monitor(35) als (x, monitor) in Apparaatsoort(1,2) 

3: x in Printer(36) als (x, printer) in Apparaatsoort(1,2) 

Uitwerking 10.2 Postorderbedrijf O&O 

Subtypematrix na stap 4: 

Apparaat 

rol 1 

Artikelcategorie 

rol 5 

Artikelprijs 

rol 8 

Artikeltitel 

rol 10 

Auteur 

rol 13 

Boeksoort 

rol 16 

Boekomvang 

rol 18 rol 23 

Speel- 

Uitvoerend 

duur 

artist 

rol 27 

cd 

aantal 

rol 30 

Leeftijdindicatie 

rol 32 

Geluid 

rol 35 

Systeemeisen 

1250695 

X X X X X X - - - - - - 

1143791 

X X X - - - X X X - - - 

4010724 

X X X - - - - - - - - X 

4011425 

X X X - - - X - - X X - 

A A A A B B B C D D E E F 

figuur 1.38 

Resultaat van stappen 5 en 6: 

figuur 1.39 

Resultaten van stappen 7 en 8 (alleen het relevante deel van het IGD is gegeven): 

zie figuur 1.40. 

97


Afleidingsregels: 

1: x in Boek(39) als (x,boek) in Artikelcategorie(1,2) 

2: x in Video/CD(40) als (x,CD) of (x,video) in Artikelcategorie(1,2) 

3: x in CD(41) als (x,CD) in Artikelcategorie(1,2) 

4: x in Video(42) als (x,video) in Artikelcategorie(1,2) 

5: x in CD-ROM(43) als (x,CD-ROM) in Artikelcategorie(1,2) 

figuur 1.40 

98


Uitwerking 10.3 Auto’s 

Manier 1 (subtypen weggroepen): 


figuur 1.41 

99


IGD na groeperen, lexicaliseren en reduceren: 

figuur 1.42 

100


Relationeel schema: 

figuur 1.43 

101


Manier 2 (subtypen niet weggroeperen): 


figuur 1.44 

102


IGD na groeperen, lexicaliseren en reduceren: 

figuur 1.45 

103



figuur 1.46 

104

Uitwerkingen 

Volledige Informatiemodelleringstrajecten 

1 Gemeenteraadsverkiezingen Oss 

a 

“De roepnaam van kandidaat 1 van CDA is Geert.” 

“De roepnaam van kandidaat 4 van SP is Sandra.” 

“Kandidaat 1 van CDA is een man.” 

“Kandidaat 4 van SP is een vrouw.” 

b 

figuur 2.1 

105


figuur 2.1 vervolg 

Zie voor het IGD onderdeel d. 

c 

figuur 2.2 

106

UITWERKINGEN VOLLEDIGE INFORMATIEMODELLERINGSTRAJECTEN 

d 

In figuur 2.3 is het IGD weergegeven. Ook de UC’s en TC’s – die bij respectievelijk 

onderdeel e en f worden bepaald – zijn al in het IGD opgenomen. 

figuur 2.3 

107


e 

Rollen 3, 4, 9+10, 11, 18, 19 en 22 krijgen automatisch een UC. Het identificerend 

karakter van (de combinatie van) de bijbehorende objecttypen is met 

de domeindeskundige gecontroleerd en in orde bevonden. 

Overige UC’s: 

doel 

Testen van de 2 

mogelijke UC's 

over 1 rol 



over 1 rol 



over 1 rol 



over 1 rol 



over 1 rol 



over 1 roll 

test UC op 

rollen: 

1 

2 

5 

6 

7 

8 

tupel nr. 

1: 

feittype 


tupels 

Feittype Partij-lijst 

F1: " vormt ." 

CDA 1 

2 : 

CDA 2 

3: 

PvdA 1 

1: 

2: 

3: 

1: 

Feittype Partij - volledige naam 

F2: " heet voluit ." 

VVD Volkspartij voor vrijheid en 

democratie 

VVD Vereniging voor veiligheid en 

democratie 

V&D Volkspartij voor vrijheid en 

democratie 

Feittype Kandidaatnaam 

F3: " vormt ." 

1, CDA 

G. Louwers 

2 : 1, DA H. Peeters 

3: 

12, SP G. Louwers 

1: 

Feittype Kandidaat-woonplaats 

F5: " woont in ." 

1, CDA 

Oss 

mogen 

t upels 

samen? 

1 + 2 

1 + 3 

1 + 2 

1 + 3 

1 + 2 

1 + 3 

12 

2 : 2, 

CDA Berghem 

1 + 2 

13 

3: 

2, 

SP 

Oss 

1 + 3 

1: 

Feittype Kandidaat-roepnaam 

F6: "De 

2, CDA 

roepnaam van 

is ." 

Henk 

14 

2 : 2, CDA Huub 

15 

3: 

6, CDA Henk 

1: 

Feittype Kandidaat-woonplaats 

F7: " is ." 

1, CDA 

man 

16 

2 : 1, CDA vrouw 

17 

3: 

2, SP man 

1 + 2 

1 + 3 

1 + 2 

1 + 3 

antw. 

J/ 

N 

N 

N 

N 

N 

conclusie 

UC 3 op rol 1 

UC 4 op rol 2 

UC 16 op rol 5 


N UC 6 op rol 7 

J geen UC 


J geen UC 


J geen UC 


J geen UC 

figuur 2.4 

108


doel 



over 1 rol 



over 2 rollen 

Testen op 

smallere UC's 

binnen UC 15 

test UC op 

rollen: 

tupel nr. 

1: 

feittype 


Tupels 

Feittype Stembureaulocatie 

32 

F9: " bevindt zich 

in ." 

Molenveldschool Berghem 

20 

2 : 32 De Berchplaats Berghem 

21 

3: 

33 Molenveldschool Berghem 

23 + 24 

23 + 25 

24 + 25 

1: 

F10: "Op 

1 

Feittype Uitslag 

zijn stemmen 

uitgebracht 

op ." 

88 

1, CDA 

2 : 1 88 4, SP 

3: 

1 95 1, CDA 

4 2 88 1, CDA 

23 

5 : 1 7 4, SP 

25 

6: 

2 93 

1, CDA 

mogen 

t upels 

samen? 

1 + 2 

1 + 3 

1 + 2 

1 + 3 

1 + 4 

1 + 5 

1 + 6 

antw. 

J/ 

N 

conclusie 


J geen UC 

J 

N 

J 

J 

J 

geen UC 

UC 15 op 23+25 

geen UC 

geen UC 

geen UC 


De tests na de UC-bepaling leveren geen bijzonderheden op. 

f 

Partij 

TEST: TC op rol 1? 

Analist: Moet voor elke partij altijd bekend zijn welke lijst die partij vormt? 

Domeindeskundige: Ja, dat willen we graag voor de verkiezingen vastleggen. 

Conclusie: TC 1 op rol 1. 


Analist: Moet voor elke partij altijd de volledige partijnaam bekend zijn? 

Domeindeskundige: Het kan voorkomen dat de partijnaam reeds de volledige 

naam van een partij is. Denk bijvoorbeeld aan de Christenunie. In dat geval 

hoeft de volledige naam niet te worden vastgelegd. 



Analist: Moeten er voor elke partij altijd kandidaten zijn vastgelegd? 

Domeindeskundige: Ja, op het moment dat we gegevens van partijen vastleggen, 

willen we ook de overige gegevens van de kandidatenlijst invoeren. 


109


Kandidaat 

TEST: TC op rol 7? TC op rol 14? 

Analist: Mag de naam van een kandidaat ontbreken? 

Domeindeskundige: De volledige naam – dat wil zeggen voorletters en achternaam 

– van een kandidaat moet altijd bekend zijn. Op de kandidatenlijst zie je 

dat de roepnaam niet altijd wordt opgegeven. 

Conclusie: TC 3 op rol 7. Geen TC op rol 14. 


Analist: Moet de woonplaats van een kandidaat altijd bekend zijn? 

Domeindeskundige: Ja, die mag niet ontbreken. 



Analist: Mag het geslacht van een kandidaat ontbreken? 


Conclusie: TC 5 op rol 16? 


Analist: Ik begrijp dat u de gegevens van kandidaten voor de verkiezingen wil 

vastleggen. Op dat moment zijn er dus nog geen stembusuitslagen? 

Domeindeskundige: Dat klopt. 


Stembureau 


Analist: Moet van elk stembureau altijd het gebouw bekend zijn waarin het is 

gevestigd? 

Domeindeskundige: Ja, dat is essentiële informatie. 



Analist: Ik begrijp dat u ook de gegevens van stembureaus voor de verkiezingen 

wilt vastleggen. 

Domeindeskundige: Dat klopt. 


110


Lijst 


Analist: Moet voor elke lijst altijd bekend zijn welke partij deze lijst vormt? 

Domeindeskundige: Ja. 


Plaats 


Analist: Wilt u alleen plaatsen vastleggen die voorkomen als woonplaats van 

een kandidaat? 

Domeindeskundige: Het lijkt me wel handig om alle plaatsen binnen de 

gemeente Oss vast te leggen. 


Opmerking: Plaats heeft reeds een existentiepostulerende feittype-expressie. 

Geslacht 


Analist: Wilt u graag gebruik maken van een keuzelijstje bij het invoeren van 

het geslacht van een kandidaat? 

Domeindeskundige: Dat lijkt me niet perse nodig. 


Gebouw 


Analist: Wilt u misschien wel een keuzelijstje voor het selecteren van 

gebouwen? 

Domeindeskundige: Nee, ook dat is niet nodig. 


g 

Groeperen: rol 2 komt weliswaar voor groeperen in aanmerking, maar er wordt 

besloten deze rol niet weg te groeperen. Op deze manier blijft het feittype 

Partij behouden (en dat zal uiteindelijk resulteren in een tabel Partij). Na 

weggroeperen van rollen 1, 5, 7, 12, 14 en 16 en 20 worden rollen 6 en 15 

optioneel. Rollen 5 en 14 hadden namelijk geen enkelvoudige TC. Het IGD 

na groeperen: 

111


figuur 2.5 

112


Lexicaliseren: rol 25 wordt in twee rollen gesplitst, omdat objecttype-expressie 

O3 naar twee rollen verwijst. Feittypen Lijst, Geslacht en Gebouw hebben na 

lexicaliseren geen verwoordbare tupels meer; ze zijn dus loos en worden geschrapt. 

Deelverzamelingsregels die rollen uit loze feittypen betreffen verdwijnen eveneens 

en worden hier niet apart vermeld. De deelverzamelingsregels die overblijven 

zijn in het IGD in figuur 2.6 weergegeven. 

Reduceren: er komen geen feittypen in aanmerking voor reduceren. 

Het IGD na lexicaliseren en reduceren: 

figuur 2.6 

113


Het relationeel schema: 

figuur 2.7 

114


2 Boetiek The Shirt Store 

a 

figuur 2.8 

115


b 

figuur 2.9 

De beperkingsregels die bij de onderdelen c en d worden bepaald, zijn al weergegeven 

in het IGD van figuur 2.9. 

c 

Rollen 3, 4, 7, 10+11, 12, 13, 14+15, 16 en 20 krijgen automatisch een UC. 

Het identificerend karakter van (de combinatie van) de bijbehorende objecttypen 

is met de domeindeskundige gecontroleerd en in orde bevonden. 

116


De overige UC’s: 

doel 

test UC op 

rollen: 

tupel nr. 

feittype 


tupels 

Feittype Artikelsoort 

mogen 

t upels 

samen? 

antw. 

J/ 

N 

conclusie 

F1: " is ." 



over 1 rol 

1 

2 

1: 

123 blouse 

2 : 

123 t-shirt 

3: 

130 blouse 

Feittype Land van herkomst 

1 + 2 

1 + 3 


J geen UC 

F2: " komt uit ." 



over 1 rol 

5 

6 

1: 

123 India 

2 : 

123 Italië 

3: 

125 India 

Feittype Artikelprijs 

1 + 2 

1 + 3 


J geen UC 

F3: " kost ." 



over 1 rol 

1: 

S,123 27,50 

8 2 : 

S,123 30,00 

9 3: 

M,125 27,50 

Feittype Assortiment 

1 + 2 

1 + 3 


J geen UC 

F5: "Van 

zijn er 

." 

stuks in 



over 2 rollen 

Testen op 

smallere UC's 

binnen UC 12 

17 + 18 

17 + 19 

18 + 19 

1: 

(S,123), blauw 

6 

voorraad 

2 : (S,123), blauw 6 bestelling 

3: 

(S,123), blauw 18 voorraad 

4 ( M,125), wit 6 voorraad 

17 

5 : (S,123), blauw 18 bestelling 

19 

6: 

( M,125), wit 18 voorraad 

1 + 2 

1 + 3 

1 + 4 

1 + 5 

1 + 6 

J 

N 

J 

J 

J 

geen UC 

UC 12 op 17+19 

geen UC 

geen UC 

geen UC 

figuur 2.10 

De tests na de UC-bepaling leveren geen bijzonderheden op. 

d 

TC-bepaling: de TC’s zijn in samenspraak met de domeindeskundige bepaald 

en in het IGD aangebracht. Er is geen TC op rol 10 geplaatst. Gevolg: existentiepostulerende 

feittype-expressie F6 toegevoegd aan Maat. 

Overige beperkingsregels: in overleg met de domeindeskundige wordt een 

waardenregel VC1 gedefinieerd voor het labeltype statusnaam: {bestelling, 

voorraad}. 

117


e 

figuur 2.11 

118


f 

Gewijzigde classificatie en kwalificatie: 

figuur 2.12 

IGD: 

figuur 2.13 

119



figuur 2.14 

120

3 Schaatskampioenschappen 


a 

figuur 2.15 

121



122


b 

figuur 2.16 

123


c 

Alle genominaliseerde feittypen krijgen automatisch een UC over alle rollen. 

De indentificatie is in overleg met de domeindeskundige vastgesteld. 

Overige UC’s. 

doel 

test UC op 

rollen: 

tupel nr. 

feittype 


tupels 

Feittype Kampioenschapslocatie 

mogen 

t upels 

samen? 

antw. 

J/ 

N 

conclusie 

F1: " werd gehouden in ." 



over 1 rol 

1 

2 

1: 

EK,2000 Hamar 

2 : EK,2000 Heerenveen 

3: 

WK, 1998 Hamar 

Feittype Deelnemer 

1 + 2 

1 + 3 


J geen UC 

F2: " nam deel aan ." 

1: 

Veldkamp 

EK,2000 



over 1 rol 

8 2 : Veldkamp WK,2001 

9 3: 

Ritsma EK,2000 

Feittype Nationaliteit 

1 + 2 

1 + 3 

J 

J 

geen UC 

geen UC 

dus: UC7 op 

8+9 

F3: " 

kwam in 

." 

uit voor 

1: 

Veldkamp 2000 België 



over 2 rollen 

Testen op 

smallere UC's 

binnen UC 9 

11+12 

11+13 

12+13 

2 : Veldkamp 2000 Nederland 

3: 

Veldkamp 2001 België 

4 Martens 2000 België 

11 

5 : Veldkamp 1994 Nederland 

12 

6: 

Ritsma 2001 Nederland 

Feittype Rittijd 

1 + 2 

1 + 3 

1 + 4 

1 + 5 

1 + 6 

N UC 9 op 11+12 

JJ geen UC 

geen UC 

J 

J 

geen UC 

geen UC 

F4: "Tijdens reed 

op ." 



over 3 rollen 

Testen op 

smallere UC's 

binnen UC 11 

15+16+17 

15+16+18 

15+17+18 

16+17+18 

15+16 

15+18 

16+18 

1: 

EK,2000 Söndral 1,47,23 1500 

2 : EK,2000 Söndral 1,47,23 500 

3 : EK,2000 Söndral 1,49,08 1500 

4 : EK,2000 Postma 1,47,23 1500 

5: 

WK,2001 Söndral 1,47,23 1500 

6 : EK,2000 Söndral 0,36,85 500 

7: : EK,2000 Postma 1,48,02 1500 

8 WK,2001 Söndral 1,49,08 1500 

Feittype Rituitslag 

1 + 2 

1 + 3 

1 + 4 

1 + 5 

1 + 6 

1 + 7 

1 + 8 

J 

N 

J 

J 

J 

J 

J 

geen UC 

UC11 op 

15+16+18 

geen UC 

geen UC 

geen UC 

geen UC 

geen UC 

F5: " eindigde tijdens 

als e op ." 



over 3 rollen 

Testen op 

smallere UC's 

binnen UC 13 

23+24+25 

23+24+26 

23+25+26 

24+25+26 

23+24 

23+26 

24+26 

1: 

EK,2000 Söndral 1 

1500 

2 : EK,2000 Söndral 1 500 

3 : 

4 : EK,2000 Postma 1 1500 

5: 

WK,2001 Söndral 1 1500 

6 : EK,2000 Söndral 3 500 

7: : EK,2000 Postma 2 1500 

8 WK,2001 Söndral 2 1500 

1 + 2 

1 + 3 

1 + 4 

1 + 5 

1 + 6 

1 + 7 

1 + 8 

J 

N 

J* 

J 

J 

J 

J 

geen UC 

UC13 op 

23+24+26 

geen UC 

geen UC 

geen UC 

geen UC 

geen UC 

figuur 2.17 

124


doel 



over 2 rollen 

Testen op 

smallere UC's 

binnen UC 14 



over 2 rollen 

Testen op 

smallere UC's 

binnen UC 15 

test UC op 

rollen: 

27+28 

27+29 

28+29 

tupel nr. 

1: 

feittype 


tupels 

Feittype Puntentotaal 

F6: "Het puntentotaal van 

tijdens was ." 

Ritsma WK,2001 158.731 

2: Ritsma WK,2001 157.234 

3 : Ritsma EK,2000 158.731 

4: 

Postma WK,2001 158.731 

27 

5 : Ritsma EK,2000 157.234 

28 

6: 

Postma WK,2001 157.234 

30+31 

30+32 

31+32 

*) Het is niet uit te sluiten dat twee 

rit of het eindklassement delen. 

1: 

2 : 

3 : 

4: 

Feittype Puntentotaal 

F7: " werd e in het 

eindklassement van ." 

Ritsma 

Ritsma 

Ritsma 

Postma 

1 

WK,2001 

1 EK,1998 

3 WK,2001 

1 

WK,2001 

30 

5 : Ritsma 2 EK,1999 

32 

6: 

Postma 2 WK,2001 

mogen 

t upels 

samen? 

1 + 2 

1 + 3 

1 + 4 

1 + 5 

1 + 6 

1 + 2 

1 + 3 

1 + 4 

1 + 5 

1 + 6 

antw. 

J/ 

N 

N 

J 

J 

schaatsers tijdens een kampioenschap eenzelfde positie in een 

J 

J 

J 

N 

J* 

J 

J 

conclusie 

UC14 op 

27+28 

geen UC 

geen UC 

geen UC 

geen UC 

geen UC 

UC15 op 

30+32 

geen UC 

geen UC 

geen UC 


d 

Nominalisatietest: er doet zich een nominalistatiepatroon voor bij de rollen 

27+28 en 30+32. Deze rolcombinatie correspondeert met het feittype 

Deelnemer. Ook bij de rolcombinatie 23+24+26 en 16+15+18 doet zich een 

nominalisatiepatroon voor. Binnen dit laatste patroon komt het eerstgenoemde 

patroon weer als deelpatroon voor. 

Nieuwe verwoordingen: 

“De tijd op de 1500m van Söndral tijdens het EK van 2000 was 1:47,23.” 

“De tijd op de 500m van Ritsma tijdens het WK van 2001 was 0:37,76.” 

“De 1500m van Söndral tijdens het EK van 2000 was goed voor de 1e positie.” 

“De 500m van Söndral tijdens het WK van 2001 was goed voor de 5e positie.” 

“Het puntentotaal van Ervik tijdens het EK van 2000 was 153.858.” 

“Het puntentotaal van Ritsma tijdens het WK van 2001 was 158.731.” 

“De positie in de eindstand van Ervik tijdens het EK van 2000 was 2e.” 

“De positie in de eindstand van Ritsma tijdens het WK van 2001 was 1e.” 

125



figuur 2.18 

126


Het resulterende IGD (inclusief UC’s, TC’s en overige beperkingsregels): 

figuur 2.19 

127


e 

TC-bepaling: de TC’s zijn in samenspraak met de domeindeskundige bepaald 

en in het IGD aangebracht. 

Overige beperkingsregels: uit interviews met de domeindeskundige blijkt het 

volgende: als een schaatser deelneemt aan een kampioenschap, dan moet voor 

het betreffende jaar bekend zijn voor welk land hij uitkomt. Andersom geldt 

dat de nationaliteit in een bepaald jaar, alleen wordt vastgelegd voor deelnemers 

aan kampioenschappen. Dit is feitelijk een deelverzamelingsregel (heen en 

weer), die voor het gegeven informatiemodel als volgt te beschrijven is: 

Deelnemer/Kampioenschap (8,4) = Nationaliteit (11,12) (TC6 of TC10 kan 

nu overigens weg). 

Bij onderdeel f zal deze beperkingsregel worden vertaald naar deelverzamelingsregels 

in het relationeel schema. 

Verder zijn er in overleg met de domeindeskundige waardenregels gedefinieerd 

voor de labeltypen kampioenschaptypecode, aantal meters, minuten, seconden 

en honderdsten (zie IGD in figuur 2.19). 

128


f 

figuur 2.20 

129



130

Uitwerkingen Casussen 

1 Urenregistratie 

Verwoordingen 

De verwoordingen worden per voorbeelddocument gegeven. 

Voorbeelddocument Urenregistratie: 

"Werknemer 618 heet Boven J.W. van." 

"Werknemer 232 heet Bakker R.P.." 

"In week 200138 heeft werknemer 618 voor opdracht 7004.07 2 uren gewerkt aan 

werksoort 1." 

"In week 200138 heeft werknemer 232 voor opdracht 6323.16 4 uren gewerkt aan 

werksoort 14." 

Voorbeelddocument Werksoorten: 

"Er is een werksoort met wscode 1." 

"Er is een werksoort met wscode 14." 

"Werksoort 1 heeft omschrijving voorbereiding." 

"Werksoort 14 heeft omschrijving tekenwerk." 

Voorbeelddocument Wekelijkse Projectgegevens: 

"Opdracht 6323.16 valt onder de verantwoordelijkheid van divisie 6." 

"Divisie 6 heet Bodemonderzoek." 

131


"Opdracht 6323.16 wordt geleid door werknemer 283." 

"Opdracht 6323.16 wordt uitgevoerd voor klant 4081." 

"Klant 4081 heet Streekgewest Z.O. Limburg." 

"Opdracht 6323.16 heeft omschrijving: Grondwaterkwaliteit bij regionale 

stortplaats te Ubach nader onderzoeken." 

Voorbeelddocument Uurtariefstaat: 

"Werknemer 618 heeft de titel ing." 

"Werknemer 312 heeft de titel ir." 

"Vanaf week 200109 geldt voor werknemer 618 voor opdracht 6323.16 een uurtarief 

van ƒ 213,83." 

"Vanaf week 200138 geldt voor werknemer 312 voor opdracht 7004.07 een uurtarief 

van ƒ 164,00." 

In het startdocument staat de volgende opmerking: 

"De werknemers zijn in principe verbonden aan één divisie, maar het kan 

voorkomen dat een werknemer taken verricht voor een andere divisie." 

De analist is deze informatie niet expliciet op een voorbeelddocument tegengekomen. 

Daarom heeft hij in overleg met een domeindeskundige een voorbeelddocument 

opgesteld (zie figuur 3.1). 

132

UITWERKINGEN CASUSSEN 

IBO 

I 



u 

DIVISIE-INDELING 

Divisie: 5 

Advisering 

Werknemernummer 

Naam 

283 

Boelen 

FA 

655 

Straatman 

JJM 

431 

Thomas 

S 

139 

Verbeek 

EJ 

702 

Wolters B 

651 

Zijden 

K van der 

Titel 

ir 

ir 

drs 

ing 

ir 

Divisie: 6 

Bodemonderzoek 

Werknemernummer 

Naam 

1577 

Asten 

F van 

232 

Bakker RP 

618 

Boven 

WJ van 

120 

Coenen 

HJM 

820 

Galema O 

1209 

Haak 

R 

312 

Kooiman 

APC 

470 

Paalman GW 

743 

Poel GJ van der 

800 

Waele 

J de 

Titel 

ing 

ing 

ing 

drs 

ir 

dr 

figuur 3.1 

Verwoordingen bij het voorbeelddocument Divisie-indeling: 

"Werknemer 618 is ingedeeld bij divisie 6." 

"Werknemer 312 is ingedeeld bij divisie 6." 

133


Classificatie en kwalificatie 

figuur 3.2 

134



135


Het IGD 

figuur 3.3 

Opmerking: de UC’s en TC’s zijn al aangebracht. 

Bepaling uniciteitsregels 

Alle genominaliseerde feittypen krijgen automatisch brede UC’s. De identificatie 

is in overleg met de domeindeskundige vastgesteld. 

136


Overige UC’s 

doel 



over 1 rol 



over 3 rollen 

Testen op 

smallere UC's 

binnen UC 12 



over 1 rol 



over 1 rol 



over 1 rol 



over 1 rol 



over 1 rol 

test UC op 

rollen: 

1 

2 

4+5+6 

4+5+7 

4+6+7 

5+6+7 

tupel nr. 

1: 

feittype 


tupels 

Feittype Naam van werknemer 

F1: " heet ." 

232 

Bakker R.P. 

mogen 

t upels 

samen? 

2 : 

1 + 2 

3 : 

620 

Bakker R.P. 

1 + 3 

1: 

Feittype Gewerkte uren 

F2: "In heeft uren 

gewerkt aan ." 

2001,38 232,6323.16 

4 

14 

2 : 2001,38 232,6323.16 4 5 

3: 

2001,38 232,6323.16 2 14 

4: 2001,38 618,7004.07 4 14 

5 2001,34 232,6323.16 4 14 

4+5 

6 : 2001,38 232,6323.16 10 5 

4+ 

7 7: : 2001,38 618,7004.07 8 14 

5 + 7 8 2001,34 232,6323.16 8 14 

1: 

Feittype Omschrijving 

werksoort 

van 

F4: " heeft omschrijving 

." 

1 

Voorbereiding 

15 

2 : 1 Planning 

16 

3: 

2 Voorbereiding 

1: 

Feittype Verantwoordelijke 

divisie 

F5: " valt onder de 

verantwoordelijkheid van ." 

6323.16 6 

17 

2 : 

6323.16 5 

18 

3: 

7004.07 6 

1: 

Feittype Naam van divisie 

F6: " heet ." 


20 

2 : 6 Advisering 

21 

3: 


1: 

Feittype Projectleider 

F7: " wordt geleid door 

." 

6323.16 

283 

22 

2 : 

6323.16 312 

23 

3: 

7004.07 283 

1: 

Feittype Opdrachtgever 

F8: " wordt uitgevoerd voor 

." 

6323.16 4081 

24 

2 : 

6323.16 3275 

25 

3: 

7004.07 4081 

1 + 2 

1 + 3 

1 + 4 

1 + 5 

1 + 6 

1 + 7 

1 + 8 

1 + 2 

1 + 3 

1 + 2 

1 + 3 

1 + 2 

1 + 3 

1 + 2 

1 + 3 

1 + 2 

1 + 3 

antw. 

J/ 

N 

conclusie 


J geen UC 

J 

N 

JJ 

J 

J 

J 

N 

N 

geen UC 

UC12 op 4+5+7 

geen UC 

geen UC 

geen UC 

geen UC 

geen UC 




J geen UC 

N 

N 




J geen UC 


J geen UC 

figuur 3.4 

137


doel 



over 1 rol 



over 1 rol 



over 1 rol 



over 2 rollen 

Testen op 

smallere UC's 

binnen UC 21 

test UC op 

rollen: 

tupel nr. 

1: 

feittype 


tupels 

Feittype Naam van klant 

F9: " heet ." 

4081 Streekgewest O.Z. Limburg 

27 

2 : 4081 Gemeente Nijmegen 

28 

3: 

3275 Streekgewest O.Z. Limburg 

1: 

Feittype Omschrijving van opdracht 

F10: " heeft omschrijving ." 

6323.16 Grondwaterkwaliteit. .…. 

29 

2 : 6323.16 Geluidsoverlast A73. .… . 

30 

3 : 7004.07 Grondwaterkwaliteit. .…. 

1: 

Feittype Werknemertitel 

F11: " heeft ." 

618 

ing 

31 

2 : 

618 drs 

32 

3: 

232 ing 

34+35 

34+36 

35+36 

1: 

Feittype Uurtarief 

F12: "Vanaf geldt voor 

een uurtarief van ." 

2001,09 618,6323.16 213,83 

2 : 2001,09 618,6323.16 198,00 

3: 

2001,09 232,7004.07 213,83 

4 2001,23 618,6323.16 213,83 

34 

5 : 2001,09 232,7004.07 198,00 

35 

6: 

2001,23 618,6323.16 225,00 

mogen 

t upels 

samen? 

1 + 2 

1 + 3 

1 + 2 

1 + 3 

1 + 2 

1 + 3 

1 + 2 

1 + 3 

1 + 4 

1 + 5 

1 + 6 

antw. 

J/ 

N 

N 

N 

conclusie 




J geen UC 

N* 


J geen UC 

N 

J 

N 

J 

J 

UC 21 op 34+35 

geen UC 

geen UC 

geen UC 



over 1 rol 

1: 

Feittype Divisie-indeling 

F13: " heeft ." 

618 6 

38 

2 : 

618 5 

39 

3: 

232 6 

1 + 2 

1 + 3 


J geen UC 

*) Een werknemer kan een samengestelde titel, zoals drs ing, hebben. Dit wordt dan echter als één geheel gezien. 

**) Binnen een opdracht kan een werknemer alleen tariefverhogingen krijgen. Op grond daarvan mogen tupels 1 en 4 

niet samen voorkomen. Dit is echter geen uniciteitsregel, maar een andersoortige beperkingsregel. Daarom is de 

conclusie: geen UC. 


Nominalisatietest 

Er doet zich een nominalisatiepatroon voor bij rollen 4+5 en 34+35. De analist 

onderzoekt of de combinatie Week + Opdrachtmedewerker een zinvol objecttype 

in het UoD is. Elke concrete combinatie van een week met een opdrachtmedewerker, 

bijvoorbeeld ‘werknemer 618 voor opdracht 7004.07 in week 200138’, 

moet dan een zinvol concreet object in het UoD identificeren. Bovendien moet 

elke concrete combinatie die zowel in de populatie van feittype Gewerkte uren als 

138


in die van Uurtarief voorkomt in beide feittypen hetzelfde concrete object 

aanduiden. De domeindeskundige geeft aan dat dat laatste niet het geval is. In het 

geval van het feittype Gewerkte uren gaat het om een week waarin een opdrachtmedewerker 

werk verricht heeft voor een opdracht. In het geval van het feittype 

Uurtarief betreft het een week waarin het uurtarief voor een opdrachtmedewerker 

is vastgesteld. Er wordt besloten geen nominalisatie door te voeren. 

TC-bepaling 

Aan de hand van vragen aan de domeindeskundige worden de totaliteitsregels die 

binnen het UoD gelden bepaald. Deze TC’s zijn reeds weergegeven in het eerder 

afgebeelde IGD. 

Werknemer 


Analist: Moet van elke werknemer de naam bekend zijn? 




Analist: Werkt iedere werknemer aan een opdracht? 

Domeindeskundige: Voor een werknemer, die pas in dienst genomen is, kan het 

voorkomen dat we al gegevens willen vastleggen voordat deze werknemer aan 

een opdracht werkt. 



Analist: Is elke werknemer projectleider? 




Analist: Hebben alle werknemers een titel? 




Analist: Moet iedere werknemer bij een divisie zijn ingedeeld? 



139


Opdracht 


Analist: Heeft elke opdracht een projectleider? 

Domeindeskundige: Nee, als een opdracht begint is het soms nog niet duidelijk 

wie projectleider zal zijn. 



Analist: Moet iedere opdracht een omschrijving hebben? 




Analist: Wordt elke opdracht uitgevoerd door een divisie? 




Analist: Is voor elke opdracht een opdrachtgever bekend? 



Klant 


Analist: Is van iedere klant de naam bekend? 




Analist: Is van iedere klant opdrachtgever? 

Domeindeskundige: Meestal wel, maar in een enkel geval leggen ook gegevens 

van potentiële klanten vast. 


Divisie 


Analist: Hebben alle divisies een naam? 



140



Analist: Zijn voor alle divisies opdrachten geregistreerd die onder de haar 

verantwoordelijkheid vallen? 

Domeindeskundige: Nee, dat hoeft niet perse. 



Analist: Zijn bij elke divisie werknemers ingedeeld? 

Domeindeskundige: voor een nieuw opgerichte divisie hoeft dat niet perse. 


Opdrachtmedewerker 


Analist: Moet voor elke medewerker aan een opdracht een uurtarief voor die 

opdracht bekend zijn? 




Analist: Moet iedere werknemer die is ingezet bij een opdracht ook uren 

geregisteerd hebben voor die opdracht? 

Domeindeskundige: Nee. Meestal wordt voor een werknemer het uurtarief genoteerd 

nog voordat hij aan de opdracht heeft gewerkt. 


Werksoort 


Analist: Zijn er werksoorten waarvoor niemand uren heeft geregisteerd? 

Domeindeskundige: Ja. Er worden soms nieuwe werksoorten toegevoegd die nog 

door niemand zijn uitgevoerd. 



Analist: Is van elke werksoort een omschrijving bekend? 



Over andere TC-bepalingen nog een enkele opmerking. Weken worden alleen 

binnen het systeem opgenomen als er in die weken ofwel gewerkt is aan een 

opdracht ofwel een uurtarief is vastgesteld. Dit motiveert de samengestelde TC 10 

over rollen 4 en 34. Voor jaren geldt iets vergelijkbaars (TC 11 op rol 8). 

141


Titels worden alleen vastgelegd als er ook werknemers met die titel zijn; vandaar 

TC 12 op rol 32. 

De enige bedragen in het systeem zijn de uurtarieven van werknemers; dit verklaart 

TC 13 op rol 36. 

Subtypen 

Geen subtypen gevonden. 

Overige beperkingsregels 

Bijzondere beperkingsregel 1: als (x,y) in Gewerkte uren(4,5), dan bestaat er een 

w met w ≤ x waarvoor geldt: (w,y) in Uurtarief (34,35) 

In natuurlijke taal: als een werknemer in een bepaalde week uren heeft gewerkt 

aan een opdracht, dan moet in die week of eerder een uurtarief voor deze werknemer 

voor de betreffende opdracht zijn vastgelegd. 

Bijzondere beperkingsregel 2: als (p,q,r) in Uurtarief(34,35,36) en (x,y,z) in 

Uurtarief(34,35,36) met p < x en q = y, dan moet gelden: r < z 

In natuurlijke taal: elke wijziging van het uurtarief van een opdrachtmedewerker 

dient een verhoging van het uurtarief te zijn. 

Relationeel schema 

Na het toepassen van het GLR-algoritme wordt het relationeel schema verkregen 

dat te zien is figuur 3.5. 

142


figuur 3.5 

143



2 Happy Travel 

Van deze casus wordt geen uitwerking gegeven. 

144

Volledig CommunicatiegeoriÃ«nteerde Informatiemodellering ... - Sdu

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?