Handboek Vergunningvrij bouwen - Sdu

TEKSTEN EN COMMENTAAR
ALLE VOORSCHRIFTEN PER BOUWWERK TOEGELICHT
HANDBOEK
VERGUNNINGVRIJ BOUWEN
IR. R. BLEEKER
IR. H.C.M. VAN EGMOND
EDITIE 2011

Handboek Vergunningvrij bouwen
ir. R. Bleeker
ir. H.C.M. van Egmond
Meer informatie over deze en andere publicaties vindt u op www.sdu.nl of bij onze
afdeling Klantenservice:
Sdu Klantenservice
Postbus 20025
2500 EA Den Haag
tel.: 070 - 378 9880
www. sdu.nl/service
Sdu Uitgevers BV
Den Haag, 2011

Vormgeving omslag: SD Communicatie, Rotterdam
Zetwerk: www.az-gsb.nl, Den Haag
VOORWOORD
Tot 1 oktober 2010 moest voor iedere uitbreiding aan een bedrijfspand een bouwvergunning
1 worden aangevraagd, moest een beetje schuur op 1 meter afstand van de
buren gebouwd worden en was een vlaggenmast bouwvergunningplichtig. Een uitbouw
mocht je soms zonder vergunning bouwen, terwijl voor het vergroten van een
kozijn in dezelfde gevel wel een vergunning nodig was. Het vergunningsvrij bouwen
dat in 2003 is ingevoerd was een hele verbetering ten opzichte van de situatie daarvoor,
maar kende toch nog aardig wat (soms vreemde) knelpunten.
ISBN 978-90-12-57309-2
NUR 955
© 2011 Sdu Uitgevers BV, Den Haag
Alle rechten voorbehouden.
Behoudens de door de Auteurswet gestelde uitzonderingen, mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd (waaronder
begrepen het opslaan in een geautomatiseerd gegevensbestand) en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie,
microfilm of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
De bij toepassing van art. 16b en 17 Auteurswet wettelijk verschuldigde vergoedingen wegens fotokopiëren, dienen te worden
voldaan aan de Stichting Reprorecht, Postbus 3051, 2130 KB Hoofddorp, tel.: 023-7997810.
Voor het overnemen van een gedeelte van deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken op grond van
art. 16 Auteurswet dient men zich te wenden tot de stichting PRO, Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, tel.: 023-7997809.
Voor het overnemen van een gedeelte van deze uitgave ten behoeve van commerciële doeleinden dient men zich te wenden
tot de uitgever.
Hoewel aan de totstandkoming van deze uitgave de uiterste zorg is besteed, kan voor de afwezigheid van eventuele
(druk)fouten en onvolledigheden niet worden ingestaan en aanvaarden de auteur(s), redacteur(en) en uitgever deswege
geen aansprakelijkheid voor de gevolgen van eventueel voorkomende fouten en onvolledigheden.
All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted in any form
or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording or otherwise, without prior written permission from the
publisher.
While every effort has been made to ensure the reliability of the information presented in this publication, Sdu Uitgevers
neither guarantees the accuracy of the data contained herein nor accepts responsibility for errors or omissions or their consequences.
Met de inwerkingtreding van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo)
zijn ook de regels rondom het vergunningvrij bouwen veranderd. Op het eerste gezicht
lijkt het alsof er niet veel is veranderd. Niets is echter minder waar! Naast de oude vertrouwde
bouwwerken uit het Besluit bouwvergunningsvrije en licht bouwvergunningplichtige
bouwwerken (Bblb) vindt de lezer veel nieuwe bouwwerken en een geheel
nieuwe systematiek. Een kleine greep uit de wijzigingen laat zien dat vergunningvrij
bouwen:
– ook is toegestaan bij bedrijven en andere gebouwen,
– ook is toegestaan tijdens de (nieuw)bouw,
– in sommige gevallen wel getoetst wordt aan het bestemmingsplan, en
– soms afhangt van het welstandsbeleid van een gemeente.
Allemaal zaken die voor 1 oktober 2010 geen rol speelden. De nieuwe regels voor vergunningvrij
bouwen zijn weliswaar ruimer dan de oude, maar zeker niet eenvoudiger.
Dit handboek beschrijft, uitgaande van de te bouwen bouwwerken, aan welke randvoorwaarden
moet worden voldaan om vergunningvrij te mogen bouwen en wat daarbij
aandachtspunten zijn. De verschillende bouwwerken zijn toegelicht met voorbeelden,
afbeeldingen en foto’s. Het handboek is daarmee zowel voor gebouweigenaren,
architecten, aannemers als ook voor gemeenteambtenaren een praktisch hulpmiddel in
hun dagelijkse praktijk.
Een deel van de illustraties uit dit handboek is afkomstig uit het voorlichtingsmateriaal
en met toestemming van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties
geplaatst. Deze afbeeldingen zijn terug te vinden via de supportsite van de Helpdesk
Bouwregelgeving en Brandveilig gebruik. De overige foto’s en illustraties zijn van de
auteurs zelf, tenzij specifiek naar een bron wordt verwezen.
Waar u ook begint met lezen in dit boek, te allen tijde geldt dat ‘vergunningvrij’ slechts
wil zeggen dat u mag bouwen zonder dat vooraf door de gemeente naar het bouwplan
is gekeken. Eens te meer wordt daarmee duidelijk dat de opdrachtgever er zelf voor
1. Met de inwerkingtreding van de Wabo per 1 oktober 2010 is de term ‘bouwvergunning’ komen te
vervallen. We spreken nu van een ‘omgevingsvergunning voor het bouwen’.
5

moet zorgen dat aan alle voorschriften wordt voldaan. Ook kunnen er nog andere toestemmingen
nodig zijn naast de omgevingsvergunning voor het bouwen. Vergunningvrij
is niet regelvrij!
Maart 2011,
Rick Bleeker
Hajé van Egmond
INHOUD
Voorwoord 5
DEEL I ALGEMEEN 11
1 Inleiding 13
1.1 Lastig, die vergunning! 13
1.2 Hoe is de nieuwe regeling tot stand gekomen? 14
1.3 Leeswijzer 15
2 De systematiek van het vergunningvrij bouwen 17
2.1 Inleiding 17
2.2 Wettelijk kader 17
2.2.1 Definities 18
2.2.2 Vergunningvrij bouwen volgens artikel 2 19
2.2.3 Vergunningvrij bouwen volgens artikel 3 19
2.2.4 Bijzondere bepalingen 20
2.2.5 Overgangsrecht 21
2.2.6 Samenhang tussen de artikelen 21
2.3 Toetsen van een bouwwerk 23
2.4 Niet ‘shoppen’ in de regels 23
2.5 Vergunningvrij = vergunningvrij 23
2.6 Nieuwe voorwaarden voor vergunningvrij bouwen 24
2.6.1 Geen redelijke eisen van welstand van toepassing 24
2.6.2 Omgevingsloket online 25
2.7 Toekomstige ontwikkelingen vergunningvrij bouwen 26
3 Aandachtspunten bij het vergunningvrij bouwen 29
3.1 Inleiding 29
3.2 Vergunningvrij bouwen tijdens nieuwbouw 29
3.2.1 Nieuwbouw en het Besluit bouwvergunningsvrije en licht bouwvergunningplichtige
bouwwerken 29
3.2.2 Nieuwbouw en het Besluit omgevingsrecht, bijlage II 29
3.2.3 Vergunningvrij bouwen tijdens de nieuwbouw en het Bouwbesluit 30
3.2.4 Vergunningvrije bouwwerken en de aanvraag omgevingsvergunning 32
3.3 Overige vergunningen en toestemmingen 33
3.3.1 Vergunningvrij, niet regelvrij 33
3.3.2 Bouwtechnische voorschriften: het Bouwbesluit 33
3.3.3 Bestemmingsplan 34
3.3.4 Welstand 35
3.3.5 Bouwverordening 36
6
7

inhoud
3.3.6 Vergunningvrij bouwen en de buren 37
3.3.7 Monumenten 38
3.3.8 Overige vergunningen: brandveilig gebruik, aanleg, milieu, waterwet, inrit,
reclame, flora en fauna, slopen 38
4 Definities 42
4.1 Inleiding 42
4.2 Openbaar toegankelijk gebied 42
4.2.1 Groen 42
4.2.2 Wegen 44
4.2.3 Openbaar water 45
4.3 Hoofdgebouw 46
4.3.1 Wat hoort niet bij het hoofdgebouw 46
4.3.2 Enige aanwezige bouwwerk, toch geen hoofdgebouw 46
4.3.3 Meerdere gebouwen aanwezig, en dan? 47
4.4 Erf en achterfgebied 48
4.4.1 Erf 48
4.4.2 Achtererfgebied 49
4.4.3 Snippergroen in relatie tot openbaar toegankelijk gebied 50
4.5 Bijbehorend bouwwerk 51
4.5.1 Functionele verbondenheid 51
4.6 Meten van vergunningvrije bouwwerken 52
4.6.1 Oppervlakte 52
4.6.2 Hoogte 52
DEEL II VERGUNNINGVRIJE BOUWWERKEN 55
0 Inleiding 57
0.1 Opzet van deel II 57
0.2 Wat als een bouwwerk niet genoemd wordt? 57
0.3 Monumenten en beschermde stads- en dorpsgezichten 58
0.4 Overige voorwaarden voor vergunningvrij bouwen 58
0.5 Combinatie van bouwwerken of een deel van een bouwwerk bouwen 58
1 Gewoon onderhoud 60
2 Bouwen naar aanleiding van handhaving 63
3 Bijbehorend bouwwerk 65
4 Dakkapel 73
inhoud
7 Kozijn of gevelpaneel plaatsen of veranderen 84
8 Zonwering, rolluik of rolhek 87
9 Privacyscherm 89
10 Tuinmeubilair 92
11 Sport- of speeltoestel 94
12 Erf- of perceelafscheiding 97
13 Grondkering of damwand 100
14 Vlaggenmast 103
15 GSM-antenne 106
16 C2000-antenne-installatie 110
17 Schotel- en overige antennes 112
18 Infrastructurele of openbare voorzieningen 115
18.1 Bouwwerken ten behoeve van verkeer, infrastructuur of openbare voorziening 115
18.2 Bouwwerken, geen gebouw zijnde ten behoeve van verkeer of infrastructuur 116
18.3 Ondergrondse buis- en leidingstelsels 118
18.4 Container voor inzamelen van huishoudelijk afval 120
18.5 Elektronische sirene voor het waarschuwen van de bevolking 121
18.6 Straatmeubilair 122
19 Magazijnstelling 123
20 Hulpconstructies bij de bouw 125
21 Klein bouwwerk op een erf 128
22 Bouwwerken voor recreatief nachtverblijf 130
23 Zwembad, whirlpool, jacuzzi of vijver 132
24 Bouwwerk met agrarische functie 134
25 Overige veranderingen van een bouwwerk 136
5 Daglichtvoorziening 78
6 Zonnepaneel of -collector 81
8
9

inhoud
DEEL III WET- EN REGELGEVING EN JURISPRUDENTIE 141
1 Wet algemene bepalingen omgevingsrecht 143
Artikel 2.1 143
Artikel 2.2 146
Artikel 2.3 148
Artikel 2.3a 149
2 Besluit omgevingsrecht (Bor) 150
Artikel 2.3. Bouwen en planologische gebruiksactiviteiten 150
Deel I
Algemeen
3 Bijlage II van het Bor 151
4 Het Burenrecht in het Burgerlijk Wetboek 192
Burgerlijk Wetboek – Boek 5: Zakelijke rechten 192
Titel 4 Bevoegdheden en verplichtingen van eigenaars van naburige erven 192
Titel 5 Mandeligheid 196
Titel 6 Erfdienstbaarheden 197
Over de auteurs 201
TREFWOORDENREGISTER 203
10

1 Inleiding
1.1 Lastig, die vergunning!
Als je, zoals wij, voor je werk ‘iets’ doet in de bouwregelgeving dan gaat er geen verjaardag
voorbij zonder dat er stevig gemopperd wordt over een bouwplan dat niet door
mocht gaan of over de aanbouw van de buren die zo belachelijk dicht tegen de tuin is
aangebouwd. Over bouwregelgeving en vergunningvrij 1 bouwen heeft iedereen een
mening en iedereen vindt dat hij of zij toch zelf wel kan bepalen wat er nu wel of niet
gebouwd mag worden. “Het is tenslotte mijn eigen tuin!”
Wat veel mensen inmiddels zijn vergeten is dat het nog niet zo heel lang geleden is dat
het niet of nauwelijks toegestaan was om vergunningvrij te bouwen. De Woningwet
maakt het vanaf 1962 voor gemeenten zelf mogelijk om in hun bouwverordening categorieën
van bouwwerken aan te wijzen die ‘ondergeschikt van aard’ waren en daarmee
bouwvergunningvrij. Eind 1992 kwam daar het Besluit meldingplichtige bouwwerken
(Bmb) bij en werd er in de Woningwet, in artikel 43, een landelijk geldende lijst van
bouwwerken van ondergeschikte aard opgenomen. Het vergunningvrij bouwen bleef
onder de Woningwet beperkt tot bouwwerken lager dan 1 meter en kleiner dan 2 m 2 ,
carports, schotelantennes, beperkte verbouwingen en enkele andere bouwwerken. Het
Bmb bestond uit een meldingsplicht voor kleine bouwwerken, zoals aan- of uitbouwen,
bijgebouwen, dakkapellen en nutsvoorzieningen. Ondanks dat het Bmb een ‘melding’
was, werden de bouwwerken getoetst aan welstand en kon in bepaalde gevallen ook het
bestemmingsplan het ‘meldingplichtige’ bouwen nog verhinderen. Het idee achter het
Bmb leek erg veel op de lichte bouwvergunning, die in 2003 werd ingevoerd.
Sinds 2003 heeft het (voormalige) Ministerie van VROM de vergunningvrije bouwmogelijkheden
fors uitgebreid. Een grote stap is gemaakt in 2003, waar de introductie van
het Besluit bouwvergunningsvrije en licht bouwvergunningplichtige bouwwerken
(Bblb) niet alleen een fors aantal bouwwerken bouwvergunningvrij maakte, maar ook
een categorie licht-bouwvergunningplichtige bouwwerken introduceerde. Het Bblb
was niet alleen een forse verruiming, maar betekende (noodzakelijkerwijs) ook de
intrede van de automatisering in de uitleg van de wetgeving. Door Bouwvergunning
Online (oorspronkelijk nog op cd-rom aan alle gemeenten in Nederland verspreid)
werd de complexe regelgeving van het Bblb redelijk eenvoudig toepasbaar.
Bmb
Bblb
Dit handboek beschrijft de regels zoals ze gelden vanaf 1 oktober 2010 onder de Wet
algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) en zijn vastgelegd in het Besluit omgevingsrecht
(Bor), in bijlage II. Deze regels zijn de volgende stap in het vergunningvrij
bouwen. De lichte bouwvergunning is komen te vervalen en er is een striktere splitsing
gemaakt tussen bouwen (veiligheid, gezondheid) en planologisch gebruik (ruimtelijke
1. De lezer is het inmiddels wellicht opgevallen dat bouwen zonder vergunning onder het Bblb vergunningsvrij
werd genoemd, terwijl we onder het Bor spreken van vergunningvrij bouwen.
13

1.2 deel i algemeen
inleiding 1.3
Uitkomsten
evaluatieonderzoek
kwaliteit). Eenvoudiger is het zeker niet geworden, wel biedt de huidige regeling beduidend
meer ruimte dan de oude regeling. Met dit handboek hopen wij aan de lezer duidelijk
te kunnen maken hoe de complexe regels werken en welke bouwwerken dus zonder
vergunning gebouwd mogen worden.
1.2 Hoe is de nieuwe regeling tot stand gekomen?
Tijdens de behandeling van het wetsvoorstel Bblb in de Eerste Kamer is toegezegd om
vijf jaar na inwerkingtreding (in 2008) een grootschalig evaluatieonderzoek uit te voeren
naar de ervaringen met het vergunningsvrij bouwen. De evaluatie bestond uit een
enquête over de ervaringen met het Bblb onder architecten, aannemers en bouwers.
Daarnaast is gebruikgemaakt van de vragen (en klachten) die waren binnengekomen
bij de Helpdesk Bouwregelgeving en Brandveilig gebruik.
De belangrijkste punten die uit de evaluatie naar voren kwamen, zijn:
1. De regeling werkt, er is geen sprake van een (vooraf gevreesde) toename van het
aantal burenruzies of schadegevallen.
2. Het Bblb heeft nauwelijks geleid tot een afname van het aantal aangevraagde bouwvergunningen.
Enerzijds komt dit door de toename van het aantal bouwprojecten,
maar kennelijk vielen die dus allemaal buiten de regels voor vergunningvrij bouwen.
3. De markt heeft behoefte aan een verruiming van de regeling als het om de afmetingen
gaat. Er moet naar de mening van de geënquêteerden te vaak vergunning worden
aangevraagd voor voldoende praktische bruikbaarheid: “In een aanbouw van
2,5 meter buitenmaat passen net geen 4 keukenkastjes.”
4. Vergunningvrij bouwen bij niet-woningen wordt gemist.
5. Een aantal aspecten is (mede als gevolg van jurisprudentie) nauwelijks meer uit te
leggen: wat is bijvoorbeeld nog het verschil tussen een aanbouw en een bijgebouw,
en waarom mag wel een groot gat gemaakt worden in een gevel voor een doorbraak
ten behoeve van een aanbouw, maar mag een kozijn niet groter worden gemaakt?
6. Een analyse van de ‘juridische houdbaarheid’ van de regeling laat zien dat het verbod
op vergunningsvrij bouwen tijdens de bouw niet of nauwelijks handhaafbaar is
en dat de ‘verandering van niet ingrijpende aard’ steeds ruimer wordt uitgelegd.
Tevens bleek vergunningsvrij bouwen bij illegale woningen een probleem op te kunnen
leveren.
Jurisprudentie en de regels voor vergunningvrij bouwen
De nieuwe regels voor vergunningvrij bouwen zijn deels tot stand gekomen door aanpassingen
als gevolg van rechterlijke uitspraken. Een bijgebouw werd uitgelegd als een op
zichzelf staand bouwwerk, zonder directe verbinding met een hoofdgebouw:
– Uitspraak 1: een bijgebouw mag ook tegen een hoofdgebouw worden gebouwd.
– Uitspraak 2: een bijgebouw hoeft in architectonisch opzicht niet afwijkend te zijn van
het hoofdgebouw.
– Uitspraak 3: een bijgebouw mag een verbinding hebben met een hoofdgebouw.
– Uitspraak 4: een bijgebouw mag fundering en dak delen met een hoofdgebouw.
Resultaat van deze uitspraken is dat er juridisch geen verschil meer bestaat tussen een bijgebouw
en een aanbouw. In het Bor is dat verschil dan ook niet meer aanwezig.
Rigide toepassing van regels
Uit informatie van de Helpdesk Bouwregelgeving bleek dat sommige gemeenten de regels
wel heel letterlijk interpreteerden:
– Het Bblb stond bijgebouwen tot 30 m 2 en 3 meter hoog toe.
– Het Bblb kende een categorie ‘kleine bouwwerken’: 1 meter hoog en 2 m 2 groot.
Een aantal gemeenten stond op grond hiervan klikobak-ombouwen van 1,20 hoog niet toe.
Die zijn immers hoger dan 1 meter en zijn niet voor mensen toegankelijk, dus geen bijgebouw.
Op basis van de resultaten van de evaluatie en een wensenlijstje vanuit de politiek en de
markt, is een nieuwe regeling ontworpen die in het voorjaar van 2008 in concept gepubliceerd
is. Kern van de regeling was dat bij ieder oorspronkelijk hoofdgebouw maximaal
100 m 2 gebouwd zou mogen worden en de maten voor vergunningvrije bouwwerken
zouden worden ‘opgerekt’ van 2,5 naar 4 meter. De genoemde 100 m 2 was
gebonden aan een aantal strikte randvoorwaarden en omvatte het totaal aan alle bouwwerken
op een erf (vergunningvrij en vergunningplichtig). Ondanks deze randvoorwaarden
is de regeling naar buiten toe vertaald als ‘iedereen mag 100 m 2 vergunningvrij
bouwen’. De discussie die dit losmaakte, heeft uiteindelijk geleid tot de motie
Boelhouwer / Wiegman. Zij verzochten de regering om meer aan te sluiten bij de regels
van het Bblb en het bestemmingsplan leidend te laten zijn bij de eventuele verruiming
van het vergunningvrije bouwen:
Overwegende dat,
… verzoekt de regering de voorgestelde verruiming van vergunningvrij bouwen
mogelijk te maken waarbij de in het bestemmingsplan geboden mogelijkheden qua
oppervlakte en maatvoering het maximum zijn,
en gaat over tot de orde van de dag.
De motie is met algemene stemmen aangenomen en heeft ertoe geleid dat het Ministerie
van VROM de regeling heeft aangepast tot wat nu in bijlage II van het Besluit omgevingsrecht
is opgenomen. De uitbreidingen naar niet-woningen en de nieuwe bouwwerken
zijn gebleven. De 4 meter diepe aanbouw en de maximaal 100 m 2 aan
bouwwerken zijn vervangen door de 2,5 meter en 30 m 2 vergunningvrije bouwwerken
uit het Bblb. Er is nog wel een verruiming doorgevoerd, die is opgenomen in artikel 3,
van bijlage II van het Bor. Deze bouwwerken moeten passen binnen de voorschriften
van het bestemmingsplan. Zie hoofdstuk 2 voor de uitleg van de nieuwe systematiek.
1.3 Leeswijzer
Het handboek bestaat uit drie delen:
In deel I wordt de systematiek van het vergunningvrij bouwen onder de Wabo uitgelegd.
Hoofdstuk 2 beschrijft het wettelijk kader en de verschillen tussen ‘artikel 2’ vergunningvrij
en ‘artikel 3’ vergunningvrij. Hoofdstuk 3 gaat in op enkele belangrijke
aandachtspunten die voortvloeien uit de nieuwe regeling: hoe om te gaan met vergunningvrij
bouwen tijdens de bouw, de relatie met andere wet- en regelgeving en de voor-
Motie Boelhouwer /
Wiegman
14
15

1.3 deel i algemeen
Betekenis
vergunningvrij
waarden waaraan vergunningvrij bouwen moet voldoen. Hoofdstuk 4 bespreekt de
definities uit bijlage II van het Bor.
Deel II beschrijft per bouwwerk de voorschriften die gelden voor het vergunningvrij
mogen bouwen van die bouwwerken. Hierbij hebben wij gekozen om geen onderscheidt
naar artikel te maken maar alle voorschriften te koppelen aan de bouwwerken.
Bij ieder bouwwerk zijn technische en ruimtelijke aandachtspunten opgenomen die
relevant zijn voor het betreffende bouwwerk.
Deel III bevat de voor het vergunningvrij bouwen relevante wetgeving. Bijlage II van
het Bor is volledig, inclusief de toelichting opgenomen. Ook zijn enkele artikelen uit
het Burgerlijk Wetboek, het zogenoemde ‘Burenrecht’, opgenomen. In het Burenrecht
zijn de regels opgenomen waarmee rekening gehouden moet worden bij het bouwen
op of nabij de erfgrens.
We willen de lezer als laatste nog meegeven dat de term ‘vergunningvrij’ onder de
Wabo al snel tot spraakverwarring leidt. Daar waar in dit handboek gesproken wordt
over ‘vergunningvrij’ wordt bedoeld vergunningvrij voor het onderdeel bouwen en soms
voor het onderdeel ‘bestemmingsplan’ 2 . Vergunningvrij op grond van de voorschriften
voor bouwen wil niet zeggen dat de overige wettelijke kaders (zowel binnen als buiten
de Wabo) niet van toepassing zijn. Ook al is er geen omgevingsvergunning nodig voor
het bouwen, vaak is alsnog een omgevingsvergunning nodig voor een andere activiteit.
De kruimelgevallen op grond van artikel 2.7 van het Besluit omgevingsrecht en artikel 4
van bijlage II van het Besluit omgevingsrecht worden in dit handboek verder buiten
beschouwing gelaten.
2 De systematiek van het vergunningvrij bouwen
2.1 Inleiding
Voor al het bouwen is op grond van artikel 2.1, eerste lid, onder a, van de Wet algemene
bepalingen omgevingsrecht (Wabo) in principe een vergunning nodig. Bouwen
zonder of in afwijking van een verkregen vergunning is dus niet toegestaan. Op deze
regel uit de Wabo wordt in artikel 2.3 van het Besluit omgevingsrecht (Bor) een uitzondering
gemaakt. Op het moment dat een bouwwerk voldoet aan de voorwaarden uit
bijlage II van het Bor, is geen omgevingsvergunning voor het bouwen nodig.
In dit hoofdstuk wordt ingegaan op het wettelijk kader: hoe zijn de regels voor vergunningvrij
bouwen opgenomen in de wetgeving, welke verschillende vormen van vergunningvrij
bouwen zijn er en hoe grijpen de regels hiervoor in elkaar. Ofwel: de systematiek
van het vergunningvrij bouwen wordt uitgelegd. Dat er geen vergunning nodig is
voor het bouwen, houdt niet in dat er verder geen regels zijn waar het bouwwerk aan
moet voldoen. Hier gaat hoofdstuk 3 verder op in onder de kop ‘vergunningvrij, niet
regelvrij’.
2.2 Wettelijk kader
Figuur 2.1 geeft het wettelijk kader voor het vergunningvrij bouwen schematisch weer.
Uit dit schema valt af te lezen dat het bij vergunningvrij bouwen niet alleen om het
bouwen gaat, maar ook om het ruimtelijk kader (bestemmingsplan, beheersverordening,
etc.). Bij het vergunningvrij bouwen onder de Wabo is het namelijk soms wel en
soms niet toegestaan om vergunningvrij te bouwen in strijd met het ruimtelijk kader.
In de volgende paragrafen wordt de systematiek nader uitgelegd.
2. De Wabo spreekt van het ‘handelen in strijd met de regels van de ruimtelijke ordening’. In dit boek
wordt het ruimtelijk kader aangeduid met de term ‘bestemmingsplan’.
16
17

2.2.1 deel i algemeen
de systematiek van het vergunningvrij bouwen 2.2.3
Figuur 2.1:
Schema wettelijk kader vergunningvrij bouwen
2.2.2 Vergunningvrij bouwen volgens artikel 2
Alle bouwwerken die in artikel 2 genoemd staan, zijn vergunningvrij voor zowel het
bouwen (artikel 2.1, eerste lid, onderdeel a, van de Wabo) als het handelen in strijd met
het ruimtelijk kader 3 (artikel 2.1, eerste lid, onderdeel c, van de Wabo). Een bouwwerk
dat voldoet aan alle voorwaarden die genoemd staan bij het betreffende bouwwerk mag
zonder omgevingsvergunning gebouwd worden, ook al past dat bouwwerk niet binnen
het bestemmingsplan. Deze vorm van vergunningvrij bouwen komt overeen met het
vergunningvrij bouwen zoals dat voor het inwerkingtreden van de Wabo was opgenomen
in het Besluit bouwvergunningsvrije en licht bouwvergunningplichtige bouwwerken
(Bblb).
Bij een bijbehorend bouwwerk (zie Deel II, hoofdstuk 3) wordt een maximum gesteld
aan de vergunningvrij te bouwen oppervlakte. Dit is inclusief de oppervlakte aan vergunningvrij
gebouwde bouwwerken dat voor 1 oktober 2010 gebouwd is. Dus als
onder het Bblb een schuur van 10 m 2 gebouwd is, dan mag onder bijlage II van het Bor
nog maximaal 20 m 2 aan bijbehorende bouwwerken gebouwd worden.
Bij de voorwaarden voor het vergunningvrij bouwen van bouwwerken is een aantal
veranderingen doorgevoerd ten opzichte van het Bblb. Deze veranderingen worden
behandeld bij de bouwwerken in deel II van het boek. De volgende bouwwerken zijn
geheel nieuw:
– grondkering of damwand;
– vlaggenmast;
– bouwketen en andere bouwplaatsinrichting.
2.2.3 Vergunningvrij bouwen volgens artikel 3
Artikel 3 van bijlage II van het Bor introduceert een geheel nieuwe categorie van vergunningvrije
bouwwerken. Bouwwerken die in dit artikel genoemd worden zijn vergunningvrij
voor het bouwen, maar moeten wel binnen het bestemmingsplan passen.
2.2.1 Definities
Het eerste artikel van bijlage II van het Bor bevat drie leden. Het eerste lid bevat alle
definities die van toepassing zijn op het vergunningvrij bouwen. Het tweede en het
derde lid beschrijven de wijze waarop vergunningvrije bouwwerken gemeten moeten
worden. In hoofdstuk 4 wordt nader ingegaan op de belangrijkste definities en de
meetwijze.
Met deze nieuwe vorm van vergunningvrij bouwen is het dus aan de gemeente om te
bepalen wat de ruimte voor vergunningvrij bouwen is. Het bestemmingsplan bepaalt
namelijk of een bouwwerk al dan niet geheel vergunningvrij gebouwd mag worden. Op
het moment dat een bouwwerk voldoet aan alle voorwaarden die in artikel 3 genoemd
staan, is geen vergunning nodig voor het bouwen. Als het bouwplan niet binnen het
bestemmingsplan past, is wel een omgevingsvergunning nodig voor het handelen in
strijd met de regels van de ruimtelijke ordening. Daarbij zal het mede afhankelijk zijn
van het gemeentelijke beleid of deze vergunning wel of niet verleend zal worden. Als de
vergunning niet verleend wordt, mag er niet gebouwd worden. Voordat met de bouw
mag worden gestart, moeten namelijk alle vereiste toestemmingen zijn verkregen.
Omdat deze nieuwe categorie afhankelijk is van de ruimte die het bestemmingsplan
biedt, lijkt het voordeel misschien beperkt. Het is daarbij echter belangrijk om te beseffen
dat voor het bouwwerk in artikel 3 geen vergunning voor het bouwen aangevraagd
3. In de meeste situaties bestaat het ruimtelijk kader alleen uit het bestemmingsplan of een beheersverordening.
18
19

2.2.4 deel i algemeen
de systematiek van het vergunningvrij bouwen 2.2.6
Indieningsvereisten
strijdig gebruik
Verbod
vergunningvrij
bouwen
hoeft te worden. Mocht een vergunning nodig zijn voor het handelen in strijd met de
regels van de ruimtelijke ordening, dan geldt een beperkte lijst met indieningsvereisten.
De gemeente mag het bouwplan namelijk niet bouwtechnisch toetsen.
Voor een omgevingsvergunning voor het handelen in strijd met de regels van de ruimtelijke
ordening gelden de volgende indieningsvereisten, naast de algemene indieningsvereisten
als naam, adres, etc.:
– het toekomstige en het huidige gebruik van de gronden en de bouwwerken;
– de gevolgen van het toekomstige gebruik voor de ruimtelijke ordening;
– als het bestemmingsplan dit vereist: een rapport waarin de archeologische waarde
van het terrein is vastgesteld;
– een situatietekening van de bestaande toestand en een situatietekening van de
nieuwe toestand met daarop de afmetingen van het perceel en bebouwd oppervlak,
de situering van bouwwerken ten opzichte van de perceelsgrenzen en de wegzijde,
de wijze waarop het terrein ontsloten wordt, de aangrenzende terreinen en de
daarop voorkomende bebouwing en het beoogd gebruik van het terrein behorende
bij het voorgenomen bouwwerk;
– als wordt afgeweken van het exploitatieplan: de reden waarom en de mate waarin
wordt afgeweken.
2.2.4 Bijzondere bepalingen
In artikel 5 t/m 7 staan een aantal bijzondere bepalingen die van toepassing zijn bij het
vergunningvrij bouwen. De meeste van de bijzondere bepalingen houden in dat in een
bepaalde situatie het vergunningvrij bouwen niet is toegestaan.
5. In risicozones. Deze uitzondering is alleen van toepassing op bijbehorende bouwwerken
in artikel 2. Een risicozone is altijd aangegeven in het bestemmingsplan of de
beheersverordening. Daarin staat dan meestal aangegeven dat er sprake is van een
A-zone, een B-zone, een zone rondom een munitieopslag of een zone rondom een
inrichting met ontplofbare stoffen. In geval van twijfel of er sprake is van een risicozone
of niet is het altijd raadzaam om te informeren bij de gemeente.
6. bij een bestemmingsplan met regels in het kader van de archeologische monumentenzorg.
Deze uitzondering is van toepassing op bijbehorende bouwwerken en
bouwwerken voor recreatief nachtverblijf groter dan 50 m 2 . Op het moment dat het
bouwwerk groter is dan 50 m 2 en in het bestemmingsplan zijn regels opgenomen in
het kader van de archeologische monumentenzorg, dan is een omgevingsvergunning
voor het bouwen nodig. Via deze vergunningplicht kan er dan voor gezorgd
worden dat er, indien nodig, maatregelen getroffen worden om de archeologische
monumenten te beschermen.
Artikel 6
Artikel 6 bevat een tweetal specifieke voorwaarden rond het bepalen van het achtererfgebied
bij agrarische percelen. Dit artikel wordt verder behandeld in paragraaf 4.4 (Erf
en achterfgebied)
Artikel 7
Artikel 7 bevat een bepaling die alleen van toepassing is op het bijbehorende bouwwerk
en aangeeft welke voorwaarden van toepassing zijn op bijbehorende bouwwerken
gebouwd binnen en buiten de ‘2,5 meter zone’. Zie Deel III, hoofdstuk 3 van dit boek
voor een nadere toelichting.
Artikel 5
Artikel 5 bevat een aantal algemene bijzondere bepalingen die op vrijwel alle vergunningvrij
te bouwen bouwwerken uit artikel 2 en 3 van toepassing zijn. Vergunningvrij
bouwen is niet toegestaan:
1. Als het aantal woningen niet hetzelfde blijft. Een verbouwing waarbij twee woningen
worden samengevoegd is dus altijd vergunningplichtig voor het bouwen. Ook
het splitsen van een woning in meerdere woningen (appartementen) is altijd vergunningplichtig.
2. Bij illegale bouwwerken. Dit betreft ‘illegaal’ in ruime zin en niet alleen illegaal als
het gaat om de bouwvoorschriften. Ook bij illegaal gebruik is sprake van een verbod
op vergunningvrij bouwen.
3. Op, aan of bij rijks-, proviciaal- en gemeentelijk beschermde monumenten en voorbeschermde
monumenten. 4
4. In door het Rijk aangewezen beschermde stads- en dorpsgezichten. Op deze bijzondere
bepaling geldt een uitzondering bij inpandige verbouwingen die niet van buitenaf
zichtbaar zijn. Deze uitzondering heeft alleen betrekking op ‘overige veranderingen
aan een bouwwerk’, artikel 3, onderdeel 8, van bijlage II van het Bor. Alle
andere bouwwerken zijn nooit volledig inpandig.
2.2.5 Overgangsrecht
In artikel 8 van bijlage II van het Bor is het overgangsrecht voor het vergunningvrij
bouwen opgenomen. Dit overgangsrecht had alleen nog kort na het in werking treden
van de Wabo nut. Het overgangsrecht ziet namelijk alleen op bouwwerken waarvan de
bouw al was begonnen voor het in werking treden van de Wabo. De meeste van deze
bouwwerken zullen naar verwachting inmiddels voltooid zijn.
Het overgangsrecht is met name relevant voor die gevallen waarin gebouwd wordt op
een deel van een erf dat gekeerd is naar openbaar toegankelijk water. Onder het Bblb
was het toegestaan om op een dergelijk erfdeel te bouwen. Het Bor schaart openbaar
water onder ‘openbaar toegankelijk gebied’, wat er toe leidt dat bouwen op een naar
openbaar water gekeerd zijerf niet meer zonder vergunning is toegestaan. Dit is de
enige situatie waarbij iets wat vergunningvrij was onder het Bblb vergunningplichtig is
geworden onder de Wabo.
2.2.6 Samenhang tussen de artikelen
Voor het toetsen of een bouwwerk vergunningvrij gebouwd kan worden of niet, kan
gebruik worden gemaakt van het schema zoals in figuur 2.2 is weergegeven.
Beperking
vergunningvrij
bouwen t.o.v. Bblb
4. Op het moment van het schrijven van dit boek is een voorstel voor wijziging van het Bor in voorbereiding
dat het vergunningvrij bouwen bij monumenten en in rijksbeschermde stads- en dorpsgezichten
aanzienlijk moet vergroten. Op dit moment is echter nog niet duidelijk wanneer en in welke
vorm deze wijziging plaats zal gaan vinden.
20
21

2.2.6 deel i algemeen
de systematiek van het vergunningvrij bouwen 2.5
Figuur 2.2:
Schema samenhang artikelen Bor bijlage II
2.3 Toetsen van een bouwwerk
Een bouwwerk dient altijd in zijn geheel getoetst te worden aan de voorwaarden voor
het vergunningvrij bouwen uit het betreffende artikel. Alleen als er duidelijk sprake is
van twee afzonderlijke bouwwerken kunnen deze los van elkaar getoetst worden. Op
het moment dat er bijvoorbeeld sprake is van het bouwen van een dakkapel op het achterdakvlak
en het vervangen van kozijnen in de zijgevel, is sprake van twee afzonderlijke
bouwwerkzaamheden die los getoetst mogen worden.
Wat onder het Bor wel is toegestaan, maar onder het Bblb niet was toegestaan, is het
vergunningvrij bouwen tijdens de nieuwbouw. Het is dus mogelijk om bijvoorbeeld
een vergunningvrije dakkapel te bouwen op een nieuw te bouwen dakopbouw. Dit
wordt verder toegelicht in paragraaf 3.2
Opknippen
werkzaamheden
Voorbeeld: een dakkapel op een voordakvlak.
1. Eerst wordt getoetst aan artikel 2. Daarin blijkt de dakkapel niet te passen. Een dakkapel
op een voordakvlak wordt namelijk niet genoemd in artikel 2, onderdeel 4 van
bijlage II van het Bor.
2. Vervolgens wordt doorgekeken naar artikel 3, onderdeel 3 van bijlage II van het Bor,
waarin de dakkapel op het voordakvlak wel wordt genoemd 5 . De dakkapel voldoet
aan alle voorwaarden van artikel 3.
3. Voor toepassing van artikel 3 moet getoetst worden aan het ruimtelijk kader
(bestemmingsplan). De dakkapel blijkt te passen binnen het bestemmingsplan.
4. Als laatste moet dan nog naar de bijzondere voorwaarden uit artikel 5 t/m 7 worden
gekeken. Wordt de dakkapel gebouwd ten behoeve van het splitsen van een pand in
appartementen, dan wordt niet voldaan aan de voorwaarde dat het aantal woningen
niet wijzigt. Het plaatsen van de dakkapel is in dat geval dus vergunningplichtig
voor het bouwen.
2.4 Niet ‘shoppen’ in de regels
In artikel 2 en artikel 3 staan een aantal bouwwerken specifiek genoemd en is ook nog
een restcategorie opgenomen: de ‘verandering van een bouwwerk’. Op het moment dat
duidelijk is in welke categorie een bouwwerk valt, dan mag het bouwwerk alleen aan de
voorwaarden uit die categorie getoetst worden. Als niet aan de voorwaarden voldaan
wordt, mag niet alsnog naar de restcategorie gekeken worden of het bouwwerk dan
mogelijk wel vergunningvrij zou kunnen zijn. Een op zich vergunningplichtige wijziging
van een kozijn kan dus nooit vergunningvrij zijn op grond van de ‘verandering
van een bouwwerk’.
2.5 Vergunningvrij = vergunningvrij
Op het moment dat een bouwplan voldoet aan alle voorwaarden voor het vergunningvrij
bouwen, dan is geen vergunning voor het bouwen nodig. Dit houdt in dat alle
werkzaamheden die noodzakelijk zijn voor het uitvoeren van een vergunningvrij
bouwplan zonder vergunning uitgevoerd mogen worden.
Een voorbeeld: een woning wordt vergunningvrij uitgebouwd. De uitbouw voldoet aan
alle voorwaarden voor vergunningvrij bouwen van een bijbehorend bouwwerk. 6 Bij de
bouw wordt ook de dragende achtergevel verwijderd. Dit zorgt er echter niet voor dat
het bouwplan toch weer vergunningplichtig wordt. De dragende gevel mag in deze
situatie dus ook zonder vergunning worden verwijderd, terwijl het los verwijderen van
een dragende binnenmuur wel vergunningplichtig is. De doorbraak moet natuurlijk
wel zo worden uitgevoerd dat het geheel aan het Bouwbesluit voldoet.
Constructieve
ingrepen
5. Het betreffende voorschrift kent ook nog een bepaling inzake welstand. Hier komen we in
paragraaf 2.6 op terug.
6. Een aanbouw valt onder het Bor in de categorie ‘bijbehorende bouwwerken’, zie ook paragraaf 4.5.
22
23

2.6 deel i algemeen
Om te controleren of een bouwwerk voldoet aan deze voorwaarde moet dus in de welstandsnota
van de gemeente gekeken worden. In veel welstandsnota’s zijn algemene
bepalingen opgenomen die niet specifiek aan een bouwwerk gekoppeld zijn. Op het
moment dat een bouwwerk niet specifiek genoemd staat, maar er zijn wel algemene
welstandseisen van toepassing, dan gelden die voorwaarden voor alle bouwwerken.
Vrijwel altijd zal er dus een specifieke uitzondering voor een bouwwerk moeten worde
systematiek van het vergunningvrij bouwen 2.6.2
Figuur 2.3:
De gevel achter deze vergunningvrije aanbouw mag zonder vergunning
worden verwijderd
den gemaakt wil een bouwwerk aan deze voorwaarde kunnen voldoen. Als de welstandsnota
niet helder is op dit punt, is het raadzaam met de gemeente te overleggen of
het bouwwerk al dan niet vergunningvrij gebouwd kan worden.
2.6.2 Omgevingsloket online
Op grond van artikel 7.6 van de Wabo is de minister van Infrastructuur en Milieu verplicht
om een voorziening te verzorgen waarmee aanvragen om omgevingsvergunning
kunnen worden ingediend bij het bevoegd gezag: het Omgevingsloket online. Via
www.omgevingsloket.nl kunnen alle toestemmingen onder de Wabo digitaal worden
aangevraagd. Het omgevingsloket bestaat uit de vergunningcheck, een aanvraagmodule
voor het indienen van een aanvraag en een behandelmodule voor het bevoegd
gezag.
Vergunningcheck
Figuur 2.4:
Openingsscherm Omgevingsloket online
2.6 Nieuwe voorwaarden voor vergunningvrij bouwen
2.6.1 Geen redelijke eisen van welstand van toepassing
Welstand
Deze voorwaarde houdt in dat op de locatie waar gebouwd gaat worden geen redelijke
eisen van welstand van toepassing zijn op het betreffende bouwwerk. Deze voorwaarde
is opgenomen zodat de gemeente bepaalde bouwwerken wel of niet vrij kan geven op
basis van de gewenste beeldkwaliteit. Deze nieuwe vorm van voorschriften is van toepassing
op dakkapellen, erf- of perceelafscheidingen en bijbehorende bouwwerken.
Om de bouwwerken vergunningvrij te laten zijn, heeft de gemeente twee mogelijkheden:
1. een gebied geheel welstandsvrij verklaren;
2. het bepaalde type bouwwerk expliciet uitsluiten van welstand, bijvoorbeeld: “op een
erf- of perceelafscheiding zijn geen redelijke eisen van welstand van toepassing”.
De vergunningcheck biedt de mogelijkheid om via vraag en antwoord te bepalen of een
vergunning nodig is voor een bepaalde activiteit. Als blijkt dat inderdaad een omgevingsvergunning
moet worden aangevraagd, dan kan dat direct digitaal worden
gedaan. Als de aanvrager niet digitaal wil indienen is het ook mogelijk om een aanvraagformulier
op papier uit te draaien. Bij een digitale aanvraag wordt de aanvrager
een maatwerkformulier voorgelegd, waarna de benodigde gegevens kunnen worden
toegevoegd en de aanvraag kan worden ingediend.
24
25

2.7 deel i algemeen
de systematiek van het vergunningvrij bouwen 2.7
Gevaarlijke stoffen
Modernisering
monumentenzorg
Het grote voordeel van gebruik van het Omgevingsloket online boven indienen op
papier is de eenvoud (alleen de van toepassing zijnde vragen worden getoond) en het
feit dat direct wordt ingediend, waardoor de termijnen meteen gaan lopen.
Het Omgevingsloket online is nog lang niet gereed. Op dit moment bekende geplande
toevoegingen zijn: het inbouwen van de watervergunning, de melding op grond van
het Activiteitenbesluit en de koppeling aan diverse basisregistraties. Voordat het zo ver
is, zullen eerst de kinderziektes en performanceproblemen moeten worden opgelost.
2.7 Toekomstige ontwikkelingen vergunningvrij bouwen
In de komende tijd zijn een aantal aanpassingen gepland in de voorschriften voor vergunningvrij
bouwen. Dit betreft, naast een correctie van fouten in de huidige regeling,
aanpassingen in het kader van verdere deregulering. De belangrijkste worden hieronder
toegelicht.
Buisleiding
Het Besluit externe veiligheid buisleidingen wijzigt per 1 juli 2011 de voorschriften op
grond waarvan ondergrondse buis- en leidingstelsels zonder omgevingsvergunning
voor het bouwen mogen worden gebouwd. De wijziging betreft het schrappen van
buis- en leidingstelsels bestemd of gebruikt voor het vervoer van gevaarlijke stoffen,
met de daarbij behorende voorzieningen uit artikel 2. In artikel 3, van bijlage II van het
Bor, wordt een nieuw onderdeel 7 ingevoegd dat dit soort leidingstelsels vergunningvrij
maakt indien het bestemmingsplan dit toelaat. Deze wijziging is bij het ter perse gaan
van dit boek al gepubliceerd en daarom al meegenomen in de toelichting op artikel 2,
onderdeel 18.
Modernisering Monumentenzorg
Op 1 februari 2011 heeft de Tweede Kamer het Wetsvoorstel wijziging Monumentenwet
1988 en de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht i.v.m. modernisering monumentenzorg
aangenomen. Dit wetsvoorstel betekent een verruiming voor het vergunningvrij
bouwen op, aan of bij monumenten en in door het Rijk aangewezen stads- of
dorpsgezichten. De belangrijkste voorgenomen wijzigingen zijn:
– Voor gewoon onderhoud is niet langer een omgevingsvergunning voor het veranderen
van een monument nodig. Dit ‘gewoon onderhoud’ kent wel een andere definitie
dan het gewone onderhoud bij het vergunningvrij bouwen (zie Deel II, hoofdstuk
1): niet alleen het uiterlijk mag niet veranderen, het materiaal moet ook
identiek zijn.
– Interne verbouwingen van niet-monumentale delen worden vergunningvrij voor
zowel bouwen als het veranderen van het monument.
– Verbouwingen en veranderingen in door het Rijk aangewezen beschermde stads- en
dorpsgezichten worden vergunningvrij voor het onderdeel bouwen indien de bouwwerkzaamheden
niet zichtbaar zijn vanaf het openbaar toegankelijk gebied.
De geplande wijzigingen leiden tot behoorlijk wat discussie, omdat er een discrepantie
lijkt te zijn tussen de bedoeling van het Ministerie van OCW en de letterlijke tekst van
het Bor na inwerkingtreding van deze wijziging. Daar waar OCW voorbeelden geeft
van het aanlassen van rotte kozijnen etc., geeft de tekst van het Bor de mogelijkheid om
monumentale onderdelen door identieke (nieuwe) onderdelen te vervangen. Daarnaast
stelt OCW dat bouwactiviteiten die ‘zichtbaar’ zijn, niet vergunningvrij zijn. Dit
terwijl de tekst van het wetsvoorstel uitgaat van dezelfde uitgangspunten als het huidige
vergunningvrij bouwen (voor-en-achterkantbenadering, waarbij het achtererfgebied
wel degelijk zichtbaar mag zijn vanaf het openbaar toegankelijk gebied). Naar de
mening van de auteurs zal er nog behoorlijk geschaafd moeten worden aan het wetsvoorstel
om de wet aan te laten sluiten bij de bedoelingen van OCW.
De geplande inwerkingtreding van deze wijziging is 1 januari 2012. De wijzigingsvoorstellen
en de factsheet van OCW zijn terug te vinden in de module Wabo op
www.omgevingindepraktijk.nl/wabo.
Mantelzorgwoningen
Een mantelzorgwoning is een kleine, zelfstandige woning, die geplaatst kan worden bij
een bestaande woning. Een mantelzorgwoning maakt het mogelijk om bijvoorbeeld
dichtbij huis voor je ouders te zorgen, terwijl ze toch zelfstandig blijven wonen. Een
aantal leveranciers levert kant en klare mantelzorgwoningen van ca. 50 m 2 .
In het oorspronkelijke wetsvoorstel vergunningvrij bouwen (april 2009) was het mogelijk
om zonder omgevingsvergunning voor het bouwen een mantelzorgwoning bij een
woning te plaatsen. Door de aanpassingen als gevolg van de motie Boelhouwer / Wiegman
werd het aantal vierkante meters vergunningvrij te plaatsen bouwwerk teruggedraaid
naar 30 m 2 . De mantelzorgwoning werd daardoor vergunningplichtig, tenzij
een dergelijke woning past binnen artikel 3 van bijlage II van het Bor. In de meeste
gevallen is op een perceel slechts één woning toegestaan, zodat een omgevingsvergunning
voor strijdig gebruik vrijwel altijd noodzakelijk is. Dit leidt tot zeer veel vertraging,
terwijl mantelzorg vaak op korte termijn noodzakelijk is.
De motie Pieper c.s. 7 en de motie Linhard c.s. 8 roepen beide de regering op om in deze
situatie snel verandering te brengen, hetzij door aanpassing van de mogelijkheden voor
‘ontheffing’ van het bestemmingsplan, hetzij door aanpassing van de regels voor vergunningvrij
bouwen. Het is de verwachting dat per 1 januari 2012 de voorschriften
hierop zullen zijn aangepast en dat een mantelzorgwoning vergunningvrij mogelijk
wordt.
Overige wijzigingen
De komende jaren zal, onder druk van verdere deregulering en lastenverlichting, het
vergunningvrij bouwen naar verwachting verder worden verruimd. Op dit moment
zijn hiervoor nog geen plannen bekend. Wel zullen naar alle waarschijnlijkheid een
aantal ‘schoonheidsfoutjes’ in bijlage II van het Bor worden hersteld. Naar de mening
van de auteurs komen de volgen punten in ieder geval voor herstel in aanmerking:
– In de voorschriften bij artikel 2, onderdeel 5 (daglichtvoorzieningen) wordt gesproken
van een afstand van 0,5 meter vanaf de zijkant. Hiermee wordt ook bedoeld de
onder en bovenzijde in geval van een hellend dak.
– Artikel 2, onderdeel 7 (kozijn en gevelpaneel) staat toe dat de kozijnen van een bijbehorend
bouwwerk zonder omgevingsvergunning vervangen mogen worden. Een
bijbehorend bouwwerk kan echter ook een erker of een ander bouwwerk aan de
voorzijde zijn. De bedoeling van de wetgever was om kozijnwijzigingen aan de achterzijde
vergunningvrij te maken, dus achter de voorgevel. Ook was het de bedoeling
7. Kamerstukken II, 2009/2010, 32 123 XI, nr. 34
8. Kamerstukken II, 2009/2010, 32 123 XI, nr. 38
Mantelzorg
‘Schoonheidsfoutjes’
26
27

2.7 deel i algemeen
IR. R. BLEEKER
IR. H.C.M. VAN EGMOND
om kozijnwijzigingen in bijgebouwen vergunningvrij te laten. De introductie van
EDITIE 2011
het bijbehorend bouwwerk heeft hier volgens de auteurs tot een onbedoelde samenloop
van regels geleid. Herstel op dit punt is te verwachten.
– Op grond van artikel 3, onderdeel 1 is het mogelijk om een vergunningvrij dakterras
te maken op een bijbehorend bouwwerk. Dit zou in theorie ook een parkeerdek op
de uitbouw van een supermarkt kunnen zijn. Het lijkt verstandig om de voorschriften
voor bouwen onder artikel 3 op dit punt gelijk te stellen aan die in artikel 2.
TEKSTEN EN COMMENTAAR
Of en wanneer deze (en andere) punten worden hersteld is op het moment van schrijven
van dit boek nog niet bekend. De voorschriften in dit boek zijn derhalve gebaseerd
op de regelgeving zoals die per 1 juli 2011 geldt.
HANDBOEK VERGUNNINGVRIJ BOUWEN
Met de komst van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) per 1 oktober 2010 zijn de regels voor vergunningvrij bouwen
veranderd. Het Besluit bouwvergunningsvrije en licht-bouwvergunningplichtige bouwwerken is vervallen. De regels voor vergunningvrij
bouwen zijn nu opgenomen in bijlage II van het Besluit omgevingsrecht.
De nieuwe regels bieden meer ruimte om vergunningvrij te bouwen. Twee belangrijke veranderingen zijn dat vergunningvrij bouwen nu ook
is toegestaan bij andere gebouwen dan woningen en dat vergunningvrij bouwen tijdens de nieuwbouw meteen mag worden meegenomen.
Daarnaast is een nieuwe categorie vergunningvrij bouwen, die past binnen de grenzen van het ruimtelijk kader, aan de regeling toegevoegd.
De nieuwe regeling is op onderdelen behoorlijk complex geworden. Zonder voorbeelden en aanvullende toelichting zijn de regels vaak
moeilijk te doorgronden. De lezer vindt in dit boek een duidelijke toelichting op de regels per bouwwerk, aangevuld met voorbeelden. Ook
worden tips en aandachtspunten bij het bouwen gegeven.
Dit boek is geschreven door Hajé van Egmond en Rick Bleeker, die nauw betrokken zijn (geweest) bij de totstandkoming van de regeling, het
Omgevingsloket online en de Helpdesk bouwregelgeving en brandveilig gebruik.
BLEEKER
VAN EGMOND
HANDBOEK VERGUNNINGVRIJ BOUWEN
TEKSTEN EN COMMENTAAR
ALLE VOORSCHRIFTEN PER BOUWWERK TOEGELICHT
HANDBOEK
VERGUNNINGVRIJ BOUWEN
IR. R. BLEEKER
IR. H.C.M. VAN EGMOND
ISBN 9789012573092
EDITIE 2011
EDITIE 2011
ISBN 978 90 12 57309 2
€ 27,83 (excl. btw)
Bestel nu
Sdu Klantenservice
Postbus 20014, 2500 EA Den Haag
Telefoon: 070 – 378 98 80
Fax: 070 – 378 97 83
E-mail: Sdu@sdu.nl
28