ORPTijdschrifT overeenkomsT in de rechTsprakTijk - Sdu

nummer 7-november 2011 jaargang 2 

overeenkomst in de 

r echtsp raktijk 

ORPTijdschrift 

Verhoging kantongrens en e-Court schudden contractenland 

op 

Mr.drs. J.H.M. Spanjaard 

Contractuele beperking van aansprakelijkheid bij afgebroken 

onderhandelingen 

Mr. D.D. Castelijns en mr. M.A.J.G. Janssen 

Geen strenge eisen aan inhoud klacht of aan inhoud 

buitengerechtelijke ontbindingsverklaring? 

Mr. N. de Boer 

www.ORP-online.nl 

2011/7

www.rechtindepraktijk.nl 

De Praktijk van 

Ferry, Erik, Laurien, 

Mark, Mieke, 

Rieme-Jan, Rik en Toon 

DE PRAKTIJKBLADEN VAN SDU 

Met de Praktijkbladen (gedrukt of digitaal) van Sdu leest u op een ontspannen wijze over alle ontwikkelingen binnen uw 

vakgebied. Zo bent u altijd op de hoogte om uw cliënten op de juiste wijze te kunnen adviseren. De deskundige redactie volgt 

jurisprudentie, rechtspraak en literatuur op de voet en vertaalt inzichten naar leesbare, verdiepende en praktijkgerichte 

artikelen. Voor bijna ieder juridisch vakgebied is er een Praktijkblad. Kijk op www.rechtindepraktijk.nl en ontvang gratis 

uw eerste exemplaar. 

SDU PRAKTIJKBLADEN: RECHT IN DE PRAKTIJK 

www.rechtindepraktijk.nl

inhoud 

Inhoudsopgave Tijdschrift OVEREENKOMST IN DE RECHTSPRAKTIJK 

Nummer 7, jaargang 2, november 2011 

ORPSignaleringen 04 

Verhoging kantongrens en e-Court schudden contractenland op 19 


Geen strenge eisen aan inhoud klacht of aan inhoud buitengerechtelijke 

ontbindingsverklaring? 24 


Contractuele beperking van aansprakelijkheid bij afgebroken onderhandelingen 29 


Wetgevingsoverzicht 33 

ORP – Tijdschrift Overeenkomst in de Rechtspraktijk is 

een uitgave van Sdu Uitgevers bv en verschijnt achtmaal 

per jaar. Naast dit tijdschrift ontvangen abonnees 

wekelijks per e-mail nieuws op het gebied van 

bijzondere overeenkomsten, verzekeringen en 

Engelstalige standaardbedingen. 

De auteur verklaart zich ermee bekend dat door 

aanbieding van een artikel de exploitatierechten worden 

overgedragen aan de uitgever. 

Uitgever 

Mw. mr.drs. L. Kromhout 

Sdu Uitgevers 

Postbus 20025, 2500 EA Den Haag 

E-mail: orp@sdu.nl 

Redacteur 

Mw. J.C. Geers MA 

E-mail: orp@sdu.nl 

Redactiesecretariaat 

Mw. M.Y. Dornseiffer 

E-mail: maya.dornseiffer@planet.nl 

Hoofdredactie 

mr. C.E. Drion (vz) (Hoge Raad der Nederlanden) 

Redactie 

mr. M.A.J.G. Janssen (Banning Advocaten) 

Mw. mr. B.M. Jonk-van Wijk (Houthoff Buruma) 

mr. S.Y.Th. Meijer (Nauta Dutilh) 

mr. R.J.Q. Klomp (zelfstandig adviseur) 

mr. M. Wallart (Baker & McKenzie) 

prof. mr. A.J. Verheij (Rijksuniversiteit Groningen) 

Ontwerp en vormgeving 

(M/V) ontwerp, www.mv-ontwerp.nl 

ISSN 2210-9137 

Alle rechten voorbehouden. Behoudens de door de 

Auteurswet gestelde uitzonderingen, mag niets uit deze 

uitgave worden verveelvoudigd (waaronder begrepen het 

opslaan in een geautomatiseerd gegevensbestand) en/of 

openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, 

microfilm of op welke andere wijze dan ook, zonder 

voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. 

Abonnementen 

De abonnementsprijs bedraagt € 199,- per jaar inclusief de 

wekelijkse e-mailnieuwsdienst (excl. btw, inclusief 

verzend- en administratiekosten). 

Losse nummers € 30,- (excl. btw, incl. verzend- en 

administratiekosten). Prijswijzigingen voorbehouden. 

Vanwege de aard van de uitgave, gaat Sdu uit van een 

zakelijke overeenkomst; deze overeenkomst valt onder 

het algemene verbintenissenrecht. 

Abonnementenadministratie/adreswijziging 

Sdu Klantenservice 


Tel. 070-378 98 80 

www.sdu.nl/service 

Advertentietarieven op aanvraag. De uitgever kan 

zonder opgaaf van redenen advertenties weigeren. 

Citeertitel: ORP 2011, nr. 1, p. 10. 

© Sdu Uitgevers, Den Haag 2011 

Wij verwerken uw gegevens voor de uitvoering van de 

(abonnements)overeenkomst en om u van informatie te 

voorzien over Sdu Uitgevers bv en zorgvuldig 

geselecteerde andere bedrijven. Als u geen prijs stelt op 

deze informatie, kunt u dit schriftelijk melden bij Sdu 

Uitgevers, Postbus 20014, 2500 EA Den Haag. Voor 

informatie over onze leveringsvoorwaarden kunt u 

terecht op www.sdu.nl. Abonnementen gelden voor 

minimaal één jaar. Het abonnement wordt automatisch 

met een jaar verlengd, tenzij uiterlijk twee maanden voor 

het verstrijken van het abonnementsjaar schriftelijk 

wordt opgezegd bij Sdu Klantenservice. 

www.ORP-online.nl 

Advertentieacquisitie 

Sdu Uitgevers 

Business Unit Juridisch 

Prinses Beatrixlaan 116 


Tel.: 070-378 05 62 

Vakredactie Sdu Uitgevers 

E-mail: advertentie.juridisch@sdu.nl 

mr. E.R. Hallebeek 

www.bereikdejurist.nl 

TIJDSCHRIFT VOOR DE ONDERNEMINGSRECHTPRAKTIJK nummer 3, april 2008 / SDU uitgevers 3

ORPsignaleringen 

ORPSignaleringen 

Samenstelling door mr. e.r. hallebeek 

Totstandkoming 

Jurisprudentie 

Ongedaanmakingsverplichting tot 

terugbetaling van betaalde reissom 

(Rechtbank Rotterdam 14 september 2011, 

LJN BT1657) 

Reisbureau A BV verkoopt haar nevenvestiging 

in Almere aan M en V, ouders van K. K 

schrijft de vestiging in het handelsregister 

van de Kamer van Koophandel in als eenmanszaak 

B. K is beherend vennoot. 

X en Y kopen van B voor zeven personen 

vliegtickets, waarvoor zij een factuur 

ontvangen voorzien van het logo van A 

BV, adresgegevens in Almere. Bijgevoegde 

algemene voorwaarden zijn van A BV. X en 

Y betalen echter aan B. Enige tijd later annuleert 

A BV de geboekte vluchten wegens 

een conflict met B, hetgeen door K aan X en 

Y wordt gecommuniceerd. K verwijst X en 

Y voor het claimen van de betaalde reissom 

naar A BV. 

X en Y vorderen hoofdelijke veroordeling 

van A BV, B en K tot vergoeding van hun 

schade. 

Volgens de rechtbank is van belang wat X 

en Y en B jegens elkaar hebben verklaard 

en over en weer uit elkaars verklaringen en 

gedragingen hebben afgeleid en mochten 

afleiden. Gesteld noch gebleken is dat B ten 

tijde van het sluiten van de overeenkomst 

aan X en Y heeft aangegeven voor een ander 

dan zichzelf te handelen. De rechtbank 

gaat er daarom van uit dat B de overeenkomst 

met X en Y in eigen naam heeft 

gesloten. De overeenkomst is dus niet met 

A BV, maar met B gesloten. Dat B op een 

later tijdstip algemene voorwaarden en een 

factuur heeft toegezonden waarin de naam 

en het logo van A BV voorkwamen, maakt 

dit niet anders. Niet gesteld of gebleken is 

immers dat A BV op enig moment de verantwoordelijkheid 

voor de door B gesloten 

overeenkomst aan zich heeft getrokken. 

Ten tijde van het boeken van de reis stond 

de vestiging in Almere echter ingeschreven 

als nevenvestiging van A BV. Ingevolge de 

artikelen 9 en 11 Handelsregisterwet 2007 

was A BV verplicht om de beëindiging c.q. 

overdracht van haar vestiging in Almere in 

te schrijven in het handelsregister. In strijd 

met deze verplichting heeft zij enige tijd 

een op dit punt onjuiste registratie laten 

voortbestaan. Artikel 25 lid 3 Handelsregisterwet 

2007 bepaalt, voor zover hier 

relevant: ‘de ingeschreven rechtspersoon 

(...) kan aan derden die daarvan onkundig 

waren niet de onjuistheid of onvolledigheid 

van de inschrijving (...) tegenwerpen.' Gesteld 

noch gebleken is dat X en Y wisten dat het 

reisbureau niet (langer) een filiaal was van 

A BV. De rechtbank concludeert daarom dat 

X en Y onbekend waren met de onjuistheid 

van het handelsregister op dit punt. A BV 

moet de ingeschreven gegevens tegen zich 

laten gelden, ook als deze onjuist zijn. Dat 

X en Y pas later het handelsregister hebben 

geraadpleegd en niet in vertrouwen op de 

onjuiste inschrijving hebben gehandeld, 

leidt niet tot een ander oordeel. 

Onbevoegde verkoop: pandrecht op 

auto in stand gebleven (Rechtbank Rotterdam 

24 augustus 2011, LJN BR6664) 

ABN Amro Lease (AAL) heeft met Autobedrijf 

Werkendam BV (AWB) een leaseovereenkomst 

gesloten ter zake van een auto. 

Aan AAL is daarbij ‘een eerste recht van 

bezitloos pand' op de auto verleend door 

AWB. Kort na het faillissement van AWB 

heeft C, namens AWB, de auto verkocht aan 

(zijn broer) D, die handelde namens EH BV. 

EH heeft de auto aan een klant verkocht. De 

vraag is of het pandrecht is geëindigd. 

Op grond van artikel 3:86 BW geldt dat de 

overdracht van een roerende zaak, ondanks 

onbevoegdheid van de vervreemder, geldig 

is indien de overdracht anders dan om niet 

geschiedt en de verkrijger te goeder trouw 

is. Indien aan deze vereisten is voldaan, vervalt 

het bezitloze pandrecht. Nu duidelijk is 

dat geen sprake is van een overdracht om 

niet (EH heeft hier immers een bedrag van 

€ 42.625 voor betaald), dient onderzocht te 

worden of EH als verkrijger te goeder trouw 

kan worden gezien. 

De rechtbank is op grond van de omstandigheden 

van het geval van oordeel dat EH 

niet te goeder trouw was bij de transactie. 

EH had nader onderzoek dienen te verrichten. 

Een dergelijk onderzoek hoefde 

bepaald niet lang te duren en had snel 

opgeleverd dat C niet bevoegd was AWB te 

vertegenwoordigen. Gecombineerd met de 

tenaamstelling van de auto had EH van de 

koop moeten afzien dan wel contact moeten 

zoeken met de wel bevoegde persoon 

zijdens AWB. 

Overigens merkt de rechtbank op dat, 

anders dan EH stelt, het bezitloos pandrecht 

niet eindigt wegens het faillissement 

van AWB. Zelfs al zou het zo zijn dat de 

statutaire bestuurder van AWB achteraf akkoord 

is gegaan met de transactie, hetgeen 

overigens niet uit enig stuk blijkt, dan nog 

geldt dat EH niet te goeder trouw is, gelet 

op de discrepantie tussen kentekenregistratie 

en factuur(betaling) alsmede de snelle 

uitkomst van een in te stellen onderzoek en 

de zekerheid die daaruit zou voortvloeien. 

Terzijde merkt de rechtbank op dat haar 

bekend is dat door professionele autobedrijven 

standaard online KvK- en RDWgegevens 

worden gecheckt. 

EH heeft dus de auto van een beschikkingsonbevoegde 

persoon gekocht. Er was 

derhalve geen sprake van een rechtsgeldige 

eigendomsoverdracht en evenmin is het 

pandrecht van AAL hierdoor teloorgegaan. 

Door de auto door te verkopen aan een 

klant die wel te goeder trouw is, heeft EH 

het pandrecht van AAL veronachtzaamd. 

Hierdoor kan AAL zich niet meer op de auto 

verhalen voor de schuld van AWB aan haar, 

zodat EH zich hierdoor onrechtmatig jegens 

AAL heeft gedragen en zij de schade dient 

te vergoeden. 

4 SDU uitgevers / nummer 7, oktober 2011 TIJDSCHRIFT OVEREENKOMST IN DE RECHTSPRAKTIJK


Aanbesteding blijkt ‘marktconsultatie’. 

Aannemer aan het lijntje gehouden 

(Rechtbank Utrecht 24 augustus 2011, LJN 

BS1672) 

Staalcombinatie ontving een uitnodiging: 

‘Hierbij hebben wij het genoegen om u, 

namens onze opdrachtgever NS Poort 

Ontwikkeling bv, uit te nodigen om een 

aanbieding te maken voor het bouwproject 

Stadskantoor’. Na een lang (en kostbaar) 

traject krijgt Staalcombinatie bericht dat 

zij als beste kandidaat is overgebleven. 

Staalcombinatie stuurt een concept-aannemingsovereenkomst 

aan NS Poort. Pas 

daarna wordt een Europese aanbestedingsprocedure 

gestart. Uiteindelijk tekent NS 

Poort een overeenkomst met een andere 

staalbouwer. 

De rechtbank verwerpt het verweer van NS 

Poort dat het slechts ging om consultatie van 

de markt, omdat zij de inhoud en de strekking 

van de uitingen aan de zijde van NS 

Poort uitlegt als gedaan in het kader van een 

(onderhandse) aanbestedingsprocedure. 

Volgens de rechtbank kleeft er een gebrek 

aan de (onderhandse) aanbesteding, aangezien 

het werk Europees aanbesteed had 

moeten worden. Dat betekent dat NS Poort 

tot heraanbesteding mocht overgaan zonder 

dat zij daarmee jegens Staalcombinatie 

toerekenbaar tekortschoot en NS Poort zodoende 

niet op deze grond gehouden is tot 

vergoeding van schade. Naar het oordeel 

van de rechtbank heeft NS Poort echter 

wel in strijd met de in het maatschappelijk 

verkeer in acht te nemen zorgvuldigheid 

gehandeld door Staalcombinatie uit te 

(laten) nodigen voor een onderhandse 

aanbesteding die NS Poort blijkbaar zelf 

niet beoogde en haar vervolgens ‘aan het 

lijntje’ te houden. 

NS Poort voerde aan dat Staalcombinatie 

als professionele partij wist of behoorde te 

weten dat het werk Europees aanbesteed 

moest worden. De rechtbank verwerpt 

dit verweer, omdat dit de onzorgvuldigheid 

van de handelwijze van NS Poort niet 

wegneemt, nu het voor NS Poort duidelijk 

had moeten zijn dat het voor Staalcombinatie 

niet evident was dat het staalwerk 

niet onderhands kon worden aanbesteed. 

Het had volgens de rechtbank op de weg 

van NS Poort gelegen om haar bedoeling – 

marktconsultatie – duidelijk uit te spreken 

zodat de uitgenodigde marktpartij een 

op die bedoeling afgestemde offerte kon 

uitbrengen in plaats van een offerte in het 

kader van een aanbesteding. 

Aldus doet zich de situatie voor dat een in 

beginsel rechtmatige annulering van de 

aanbestedingsprocedure jegens Staalcombinatie 

onrechtmatig is, op grond waarvan 

NS Poort gehouden is tot vergoeding 

van de kosten die Staalcombinatie heeft 

gemaakt. 

De rechtbank ziet geen plaats voor een vergoeding 

van het positief contractsbelang. 

De contractsvrijheid brengt immers mee 

dat een aanbesteder niet gehouden is om 

een opdracht te gunnen, maar de vrijheid 

houdt om een opdracht niet te verstrekken. 

Voor zover NS Poort door de inspanningen 

van Staalcombinatie profiteert, doordat 

zij in een economisch gunstiger positie 

verkeert dankzij het door Staalcombinatie 

verrichte engineeringwerk, volstaat een vergoeding 

van de kosten die Staalcombinatie 

heeft gemaakt voor deze inspanningen. 

Vervalste handtekening op formulier 

Dexia-aanbod (Sector kanton Rechtbank 

Maastricht 27 juli 2011, LJN BR5516) 

Na een deskundigenonderzoek door een 

schriftexpert is komen vast te staan dat de 

handtekening van de partner van gedaagde 

op een aantal aanmeldingsformulieren 

voor het Dexia-aanbod, waarschijnlijk door 

gedaagde is gezet. De Hoge Raad heeft 

voor een geval als het onderhavige, waarin 

iemand door valselijk de handtekening 

van een ander te plaatsen iets voor die 

ander verklaart, beslist dat de wederpartij 

in het algemeen niet wordt beschermd. 

Ook niet indien zij te goeder trouw was en 

redelijkerwijze mocht aannemen dat de 

handtekening echt was. Uit het beginsel dat 

ten grondslag ligt aan artikel 3:35-36 BW 

en artikel 3:61 lid 2 BW, in samenhang met 

artikel 6:147 BW, vloeit voort dat dit anders 

kan zijn onder bijzondere omstandigheden 

die tot de slotsom zouden leiden het aan 

degene wiens handtekening is vervalst, 

valt toe te rekenen dat de wederpartij de 

handtekening voor echt heeft gehouden en 

redelijkerwijze mocht houden. Dergelijke 

bijzondere omstandigheden zijn gesteld 

noch gebleken. 

Door ondertekening van de overeenkomst 

heeft gedaagde weliswaar afstand gedaan 

van haar eigen rechten, maar niet van de 

rechten van haar partner. Het recht om de 

overeenkomst op grond van artikel 1:89 

BW te vernietigen, komt uitsluitend de niethandelende 

echtgenoot toe. De handelend 

echtgenoot kan van dat recht dus ook geen 

afstand doen. Bovendien verzet de aard van 

artikel 1:88 BW zich ertegen dat de handelend 

echtgenoot, door het sluiten van een 

vaststellingsovereenkomst met betrekking 

tot een overeenkomst waarop artikel 1:88 

BW betrekking heeft, het beroep op de 

vernietigbaarheid op grond van artikel 1:89 

BW van de andere echtgenoot onmogelijk 

maakt. 

Verkoper van aandelen BV had onderzoek 

moeten doen naar plannen van 

koper (Rechtbank Utrecht 25 mei 2011, LJN 

BQ7136, Notamail) 

X heeft in april 2010 alle aandelen in zijn 

BV voor € 1 overgedragen aan een derde. 

De BV is vervolgens in maart 2011 failliet 

verklaard. Thans is X door een schuldeiser 

van de BV aansprakelijk gesteld, omdat 

X de BV willens en wetens aan een fraudeur 

heeft overgedragen en vervolgens 

een nieuwe vennootschap is gestart met 

dezelfde adres- en internetgegevens. Als 

verweer voert X onder meer aan dat de notaris 

tegen hem heeft gezegd dat hij vaker 

zaken had gedaan met K, die namens een 

vennootschap de aandelen heeft gekocht. 

Door deze mededeling zag X geen aanleiding 

om af te zien van de voorgenomen 

overdracht. 

De rechtbank is van oordeel dat in de 

gegeven omstandigheden het handelen 

van X als bestuurder van de BV ten opzichte 

van de schuldeiser zodanig onzorgvuldig 

is dat hem daarvan een ernstig persoonlijk 

verwijt kan worden gemaakt. X wist of had 

in ieder geval redelijkerwijze behoren te 

begrijpen dat de door hem bewerkstelligde 

overdracht van de aandelen aan (een vennootschap 

van) de heer K tot gevolg zou 

hebben dat de BV haar verplichtingen niet 

zou nakomen en ook geen verhaal zou bieden 

voor de als gevolg daarvan optredende 


De BV had het rond april 2010 financieel 

zwaar. Naar aanleiding van de door de 

Belastingdienst gehouden veiling van de 

inventaris van de vennootschap meldt 

zich spontaan K, die X aanbiedt om zijn 

vennootschap over te nemen. Onder deze 

omstandigheden mocht van X verlangd 

worden dat hij serieus onderzoek zou 

doen naar de motieven van K om enige 

zekerheid te verkrijgen of het de bedoeling 

was te pogen de BV uit de financiële 

problemen te krijgen en daadwerkelijk 

voort te zetten. X heeft echter geen enkel 

onderzoek gedaan en is slechts afgegaan 

op de mededeling van de begeleidende 

TIJDSCHRIFT OVEREENKOMST IN DE RECHTSPRAKTIJK nummer 7, oktober 2011 / SDU uitgevers 5


notaris dat hij vaker zaken had gedaan met 

K. Hiertoe had hij zich echter niet mogen 

beperken. Eén en ander geldt temeer nu X 

nog geen twee maanden na de overdracht 

van de BV een nieuwe vennootschap bij de 

Kamer van Koophandel heeft ingeschreven 

waarvoor hij de handels- en domeinnaam 

Wilsgebreken 


Misbruik van omstandigheden bij verkoop 

woning (Rechtbank Utrecht 6 juli 2011, 

LJN BR5243, Notamail) 

Een hoogbejaard echtpaar heeft een brief 

van de hypotheekhouder ontvangen 

waarin onder meer wordt gewaarschuwd 

voor een gedwongen verkoop indien hun 

opgenomen krediet de grens van 75% van 

de executiewaarde bereikt. Naar aanleiding 

hiervan heeft het echtpaar contact opgenomen 

met bevriend makelaar M. Deze 

biedt aan om de woning van het echtpaar te 

kopen voor € 205.000 met toekenning van 

een recht van gebruik en bewoning voor 

het echtpaar. Een maand nadat het echtpaar 

heeft ingestemd met het voorstel, wordt de 

leveringsakte gepasseerd. Vóór de levering 

heeft de notaris nog contact gehad met 

een taxateur die het pand op verzoek van 

M heeft getaxeerd. Volgens dit taxatierapport 

heeft de bloot-eigendom van het pand 

een waarde van € 210.000. Verder heeft de 

notaris een huisbezoek aan het echtpaar 

gebracht. Toen heeft het echtpaar onder 

meer aangegeven dat de verkoop aan M 

ook moest doorgaan als zou blijken dat een 

derde € 260.000 wil betalen. Thans stelt 

het echtpaar dat de koop wordt vernietigd 

van de BV heeft gebruikt. Een deel van de 

activa van de BV, namelijk deze handels- en 

domeinnaam alsmede zijn ‘eigen’ activa (het 

jarenlang verstrekken van adviezen), zijn 

daarmee buiten de overdracht gehouden. 

Dat voor deze activa een vergoeding is 

betaald door (de vennootschap van) K is 

gesteld noch gebleken. Al deze aspecten, 

op zichzelf en in onderlinge samenhang bezien, 

maken dat X onrechtmatig jegens de 

schuldeiser heeft gehandeld en hij daarom 

persoonlijk aansprakelijk te houden is. De 

schade die de schuldeiser daardoor heeft 

geleden, dient door X te worden vergoed. 

wegens misbruik van omstandigheden. 

Volgens de rechtbank verkeerde het 

echtpaar bij het sluiten van de koopovereenkomst 

in bijzondere omstandigheden 

als bedoeld in artikel 3:44 lid 4 BW, omdat 

het echtpaar ongerust was geworden door 

de brief van de hypotheekhouder. Naar 

aanleiding van deze brief had het echtpaar 

de hulp van M ingeroepen, omdat hij een 

vertrouwensband met het echtpaar had. 

Door overdracht van de woning aan M als 

idee te opperen, heeft M bevorderd dat er 

een koopovereenkomst met hem tot stand 

kwam, aangezien hij geen enkele moeite 

nam om aan het echtpaar uit te leggen 

dat het voortbestaan van de hypotheek 

helemaal geen probleem vormde. Door 

de werkelijke waarde van de woning in 

onbewoonde staat en de berekening van 

het recht van gebruik en bewoning niet aan 

de orde te stellen, maar alleen te berekenen 

wat het echtpaar zou overhouden voor de 

verzorging van hun oude dag bij een verkoopprijs 

van € 205.000, heeft M het sluiten 

van de overeenkomst niet alleen bevorderd, 

maar bovendien de inhoud van de overeenkomst 

in grote mate kunnen bepalen. 

M heeft daarmee niet gehandeld zoals 

van een redelijk handelend makelaar mag 

worden verwacht, zeker niet in deze bijzondere 

omstandigheid dat er sprake is van 

een tegenstrijdig belang. Hoewel voor een 

geslaagd beroep op misbruik van omstandigheden 

niet is vereist dat er sprake is van 

een financieel nadeel, is niet gebleken dat 

de verkoopprijs van € 205.000 juist is. Zo 

bedroeg de WOZ-waarde van de woning € 

536.000 en was de executiewaarde van het 

huis bij het aangaan van de hypotheek vier 

jaar eerder € 405.000. Het taxatierapport 

van € 210.000, waarop M zich beroept, acht 

de rechtbank onbetrouwbaar. Het echtpaar 

heeft voldoende aangetoond dat de woning 

in onbezwaarde staat circa € 500.000 

bedroeg. Uitgaande van deze waarde, zou 

volgens de rechtbank een koopprijs van € 

387.500 juist zijn geweest. Omdat het echtpaar 

door de handelwijze van M zich niet 

bewust was van de werkelijke omvang van 

het financiële nadeel, kan uit hun antwoord 

op de vragen van de notaris niet afgeleid 

worden dat zij de woning ook in dat geval 

aan M wilden gunnen. 

De rechtbank oordeelt dat het beroep 

op misbruik van omstandigheden slaagt. 

Volgens de rechtbank zou een beroep op 

dwaling ook zijn geslaagd (artikel 6:228 lid 

1 sub b BW), omdat M het echtpaar niet op 

de hoogte heeft gesteld van de werkelijke 

waarde van het huis. 

Inhoud en uitleg van de overeenkomst 


Verkoper brengt koper welbewust niet 

op de hoogte (Rechtbank ’s-Hertogenbosch 

14 september 2011, LJN BS8751) 

B verkoopt haar aandelen in X BV aan de 

door Z opgerichte vennootschap A. X BV 

organiseert samen met de voorganger van 

Y BV dagtochten/reizen met touringcars. 

Voorwaarde voor de aandelenoverdracht is 

de samenwerkingsovereenkomst tussen Y 

BV en X BV. Ten overstaan van de notaris is 

de koopovereenkomst getekend, de koopsom 

betaald en zijn de aandelen geleverd. 

A roept op enig moment de nietigheid van 

de overeenkomst in op grond van bedrog, 

subsidiair dwaling. B zou A er welbewust 

niet van op de hoogte hebben gebracht dat 

als gevolg van beëindiging van de exclusieve 

overeenkomst met Y BV feitelijk de 

financiële bodem onder de onderneming is 

weggeslagen. A vordert teruglevering van 

aandelen en gelijktijdige terugbetaling van 

de koopprijs. 

De rechtbank stelt vast dat de samenwerking 

tussen X BV en Y BV voor A bij het 

aangaan van de overeenkomst met B van 

wezenlijk belang was, hetgeen B wist. In 

de intentieovereenkomst is al aandacht 

besteed aan de samenwerking met Y BV. 

Het was B duidelijk dat A, mede met het 

oog op het bestaan van de exclusieve 

overeenkomst, de aandelentransactie was 

aangegaan. Nu de intentieovereenkomst in 

de koopovereenkomst nader is uitgewerkt, 

heeft zij door tijdsverloop haar werking in 

het geheel niet verloren. B had A concreet 

op de hoogte moeten stellen van de problemen 

die X BV met Y BV in de uitvoering 



van de overeenkomst had. Y BV was om 

economische redenen met het organiseren 

van dagtochten gestopt, waardoor 

er geen bussen meer werden ingezet en 

een belangrijk deel van de omzet van X BV 

wegviel. B heeft zich in de intentieovereenkomst 

uitdrukkelijk verplicht van de 

gebruikelijke gang van zaken afwijkende 

bijzonderheden met betrekking tot de 

bedrijfsvoering van X BV te melden. B wist 

dat de samenwerking met Y BV voor A van 

wezenlijk belang was voor het aangaan van 

de overeenkomst, maar verzweeg de daadwerkelijke 

situatie omtrent Y BV en heeft 

mededelingen gedaan in strijd met de 

waarheid. Het beroep van B op de clausule 

in de notariële akte van levering die bepaalt 

dat partijen afstand doen van alle rechten 

en acties die tot ontbinding of vernietiging 

van de koopovereenkomst zouden kunnen 

leiden, passeert de rechtbank als onaanvaardbaar 

naar maatstaven van redelijkheid 

en billijkheid. Aan degene die een ander 

door opzettelijke verzwijging en opzettelijke 

onwaarheid beweegt tot het aangaan 

van een overeenkomst, komt geen beroep 

toe op een clausule uit die door bedrog 

tot stand gekomen overeenkomst om een 

beroep op dat bedrog te kunnen pareren. 

Keuze tussen boetes voor niet nakomen 

of ontbinden koopovereenkomst 

(Rechtbank Rotterdam 17 augustus 2011, LJN 

BR7077) 

Gedaagden hebben met eisers een koopovereenkomst 

gesloten met betrekking 

tot een woning. Zij hebben een beroep 

gedaan op de (gebruikelijke) ontbindende 

voorwaarden van het niet verkrijgen van 

financiering. Eisers hebben dit beroep als 

onvoldoende gemotiveerd afgewezen en 

gedaagden gesommeerd om de woning af 

te nemen. Vervolgens ontbinden eisers de 

koopovereenkomst en maken aanspraak op 

de boetes ingevolge artikel 10.3 en 10.2 van 

de koopovereenkomst. 

De rechtbank stelt vast dat een beroep op 

de ontbindende voorwaarde ingevolge artikel 

16.3 van de koopovereenkomst ‘goed 

gedocumenteerd’ dient te geschieden, 

waaronder wordt verstaan dat gedaagden 

het niet verkrijgen van een financiering 

dienen aan te tonen met minimaal twee 

originele schriftelijke gemotiveerde 

afwijzingen. Aan deze voorwaarde hebben 

gedaagden niet voldaan; gedaagden hebben 

maar slechts aannemelijk gemaakt dat 

Delta Lloyd twee financieringsaanvragen 

heeft afgewezen. Van afwijzingen door 

andere geldverstrekkende instellingen 

is niets gebleken. Dit brengt mee dat de 

koopovereenkomst niet door het beroep op 

de ontbindende voorwaarde op 20 oktober 

2009 is ontbonden. 

Gedaagden hebben vervolgens niet voldaan 

aan de contractuele verplichting om 

uiterlijk op 27 oktober 2009 een bankgarantie 

te stellen of een waarborgsom te 

storten. Nu zij in verband hiermee op 28 

oktober 2009 schriftelijk in gebreke zijn 

gesteld, is ingevolge artikel 10.3 van de 

koopovereenkomst, een boete verschuldigd 

van drie promille van de koopprijs en 

wel vanaf 6 november 2009. 

Daarnaast hebben eisers de boete ingevolge 

artikel 10.2 van de koopovereenkomst 

gevorderd. Voor toewijzing van deze 

tweede vordering bestaat geen grond. 

De rechtbank overweegt daartoe dat de 

koopovereenkomst kennelijk het stelsel van 

de wet volgt, waarin besloten ligt dat een 

schuldeiser bij een tekortkoming van de 

schuldenaar de keuze heeft tussen nakoming 

of ontbinding. Hieruit volgt dat eiser 

als schuldeiser heeft te kiezen tussen de in 

artikel 10.3 geformuleerde regeling, die van 

toepassing is in het geval hij nakoming van 

de overeenkomst wenst te vorderen en de 

in artikel 10.2 geformuleerde regeling, die 

van toepassing is in het geval hij direct voor 

ontbinding wenst te kiezen. Nu eisers zich 

bij brieven van 23 en 28 oktober 2009 op 

nakoming hebben beroepen, is kennelijk 

gekozen voor de in artikel 10.3 geformuleerde 

regeling, en komt eisers geen beroep op 

de in artikel 10.2 geformuleerde boete toe. 

Vaststellingsovereenkomst geen voortgezette 

overeenkomst (Rechtbank Middelburg 

28 juli 2010, LJN BR4096) 

Het Duitse A GmbH en B BV hebben een 

overeenkomst gesloten krachtens welke A 

aan B een door haar ontwikkeld en vervaardigd 

laminaatproduct heeft verkocht en 

geleverd. A hanteert haar algemene voorwaarden 

(‘General Conditions of Sale and 

Delivery’), waarin een forumkeuze (Duitse 

rechter) is opgenomen. Tussen partijen 

ontstaat een geschil over de leveranties van 

het laminaatproduct. B betaalt de door A 

gefactureerde leveranties niet. 

Overleg tussen partijen resulteert in een 

vaststellingsovereenkomst, krachtens welke 

B alsnog aan A zal betalen. B doet dat niet, 

waarop A Rechtbank Middelburg verzoekt 

B te veroordelen alsnog te betalen. Volgens 

B is de rechtbank onbevoegd vanwege de 

in de algemene voorwaarden opgenomen 

forumkeuze. Volgens B bouwt de overeenkomst, 

waarin partijen de afspraken over 

de betaling hebben gemaakt, voort op 

de initiële (koop)overeenkomsten tussen 

partijen, op welke overeenkomsten de 

algemene voorwaarden en de forumkeuze 

van toepassing zijn verklaard. 

De vraag of Rechtbank Middelburg bevoegd 

is kennis te nemen van de vordering 

van A dient te worden beoordeeld aan de 

hand van de EG-verordening nr. 44/2001 

van de Raad van 22 december 2000 betreffende 

de rechterlijke bevoegdheid, de 

erkenning en de tenuitvoerlegging van 

beslissingen in burgerlijke en handelszaken 

(hierna: EEX-Vo). 

Ingevolge de hoofdregel van artikel 2 

EEX-Vo is, nu B in Nederland is gevestigd, in 

beginsel deze rechtbank bevoegd om van 

de vordering van A kennis te nemen. Een 

uitzondering op de hoofdregel van artikel 

2 EEX-Vo vormt de forumkeuzeregeling 

van artikel 23 lid 1 (tweede volzin) EEX-Vo, 

waarin is bepaald dat het door partijen aangewezen 

gerecht bij uitsluiting bevoegd is. 

In casu is de forumkeuze vervat in artikel 10 

van de algemene voorwaarden van A, die, 

daarover verschillen partijen niet van mening, 

deel uitmaken van de eerder tussen 

partijen gesloten koopovereenkomsten. 

Het standpunt van B dat ook de vaststellingsovereenkomst 

door deze algemene 

voorwaarden wordt beheerst, deelt de 

rechtbank echter niet. Daar waar de eerdere 

overeenkomsten tussen partijen zien op de 

verkoop en levering van producten, behelst 

de vaststellingsovereenkomst afspraken die 

tussen partijen zijn gemaakt ter beslechting 

van een tussen hen bestaand geschil. Van 

een voortgezette overeenkomst is derhalve 

geen sprake. Integendeel, toekomstige 

leveranties aan B zijn nog onderwerp van 

bespreking tussen partijen, zo blijkt uit de 

vaststellingsovereenkomst. De rechtbank 

concludeert derhalve dat er ten aanzien van 

de vaststellingsovereenkomst geen sprake 

is van een rechtsgeldige forumkeuze in de 

zin van 23 EEX-Vo. Bovendien is niet gebleken 

dat op grond van andere bepalingen 

van de EEX-Vo Rechtbank Middelburg niet 

bevoegd zou zijn van het geschil tussen 

partijen kennis te nemen. 

Koopoptie of recht van eerste koop? 

(Gerechtshof Leeuwarden 19 april 2011, LJN 

BQ3474) 



Erflaatster heeft in 1987 bij (handgeschreven) 

codicil haar zoon X een recht van eerste 

koop toegekend in geval van verkoop 

van haar woning. Erflaatster is in 1990 overleden, 

waarna verschillende procedures 

zijn gevoerd over de verkoop en levering 

van de woning. In 1992 heeft het hof in een 

van die procedures bepaald dat de woning 

moet worden geveild, aan welke beslissing 

het twee voorwaarden heeft verbonden. In 

afwachting van het in vervulling gaan van 

die twee voorwaarden heeft X in 1993 de 

woning betrokken. In 2002 is met een arrest 

van de Hoge Raad onherroepelijk vast 

komen te staan dat de eerste voorwaarde 

niet in vervulling is gegaan, waarmee de 

veiling automatisch van de baan was. X 

heeft vervolgens zijn recht van eerste koop 

ingeroepen en vordert medewerking tot 

levering. De vraag die partijen in hoger beroep 

verdeeld houdt, is de prijs die X voor 

de woning dient te betalen. 

Het hof stelt vast dat een recht van eerste 

koop, anders dan een koopoptie, pas kan 

worden ingeroepen op het moment dat 

de eigenaar het object, waarop het recht 

betrekking heeft, te koop aanbiedt. In casu 

is de woning niet in 1993 te koop aangeboden. 

Op grond van de beschikking van 

het hof in 1992 kon de woning pas in 2002 

te koop worden aangeboden. X heeft zijn 

recht van eerste koop dan ook niet eerder 

kunnen uitoefenen dan in 2002. 

Reikwijdte garantiestelling (Rechtbank 

Arnhem 17 augustus 2011, LJN BR5568) 

Kern van dit geschil is de reikwijdte van een 

garantiestelling door Gedaagde Beheer. Eiseres 

stelt dat de garantiestelling alle orders 

en leveranties omvat die zij voor Gedaagde 

Wegenbouw heeft uitgevoerd respectievelijk 

gedaan. Volgens Gedaagde Beheer is 

de garantiestelling beperkt tot de inzet van 

eiseres door Gedaagde Wegenbouw op een 

bepaald project. 

De rechtbank stelt vast dat de uitleg van 

een contract dient te geschieden volgens 

het Haviltex-criterium, om vervolgens te 

benadrukken dat hier aan de taalkundige 

uitleg veel betekenis toekomt. Het gaat hier 

immers om een garantiestelling die is overeengekomen 

tussen twee gelijkwaardig te 

achten professionele partijen, ondernemers 

uit het zakenleven, die betrekking heeft 

op een zuiver commerciële transactie. 

Partijen hebben bovendien juist beoogd de 

omvang van de verstrekte garantie daarin 

vast te leggen. Uit de letterlijke bewoordingen 

van de garantiestelling volgt dat niet 

alleen reeds geleverde en gefactureerde 

leveringen onder de garantie vallen, maar 

ook alle toekomstige orders en leveringen. 

De tekst vermeldt geenszins dat de garantie 

is beperkt tot orders en leveringen met 

betrekking tot het project [woonplaats] 

en evenmin dat Gedaagde Beheer slechts 

garant staat tot een bepaald bedrag. 

Wat betreft de reikwijdte van de garantiestelling 

betoogt Gedaagde Beheer dat 

de garantiestelling op grond van artikel 

7:851 lid 2 BW is gemaximeerd tot het 

project [woonplaats], omdat verbintenissen 

uit toekomstige projecten onvoldoende 

bepaalbaar zouden zijn. Dit betoog faalt. 

Weliswaar kwalificeert de garantiestelling 

als borgtocht in de zin van artikel 7:850 

lid 1 BW en wel deels voor toekomstige 

verbintenissen van Gedaagde Wegenbouw, 

maar deze verbintenissen hoefden niet ten 

tijde van de garantiestelling voldoende 

bepaalbaar te zijn, maar pas op het tijdstip 

dat het verhaal op haar als borg werd geëffectueerd. 

Consumentenkoop naar Belgisch recht: 

paard was ongeschikt voor doel van 

koper (Gerechtshof ’s-Hertogenbosch 2 

augustus 2011, LJN BR5909) 

B heeft voor zijn dochter D het paard 

Falouka gekocht van A, die in België een 

dressuurstal heeft. Het paard is bedoeld als 

‘leerpaard’ voor D, die de opleiding Docent/ 

Trainer Paardensport gaat volgen. D ondervindt 

moeilijkheden met het paard en 

uit onderzoek blijkt dat het paard ernstige 

aandoeningen heeft, waardoor het ongeschikt 

is voor het doel. B eist ontbinding 

van de koopovereenkomst en restitutie 

van de koopsom. De voorzieningenrechter 

wees de vorderingen van A toe. Het paard is 

daarop door A teruggenomen en inmiddels 

aan een derde verkocht A gaat evenwel in 

hoger beroep om zijn naam te zuiveren. 

Nu vaststaat dat D per 1 september 2010 

met haar opleiding zou beginnen en daarvoor 

een geschikt paard nodig had, terwijl 

aannemelijk is dat B de koopsom nodig had 

voor een ander paard, was het belang van 

B bij een voorziening in kort geding groot. 

Het enkele feit dat rapporten van verschillende 

dierenartsen verschillende conclusies 

noemden over de geschiktheid van en de al 

dan niet geconstateerde afwijkingen bij het 

paard maakt naar het oordeel van het hof 

niet dat de voorzieningenrechter, zoals A 

stelde, onvoldoende inzicht had in de feiten 

en niet tot een voorlopig oordeel daarover 

kon komen. 

A bestrijdt het oordeel van de voorzieningenrechter 

dat naar Belgisch recht sprake 

was van een consumentenkoop. Zijn grief 

faalt, omdat het enkele feit dat B (veel) 

kennis van paarden heeft niet wegneemt 

dat hij een natuurlijk persoon is die handelt 

voor doeleinden die geen verband houden 

met zijn beroepsactiviteit of zijn commerciële 

activiteit en aldus een consument is, als 

bedoeld in artikel 1649bis paragraaf 2 sub 1 

van het Belgisch Burgerlijk Wetboek. Voorts 

is naar het voorlopig oordeel van het hof 

voldoende aannemelijk dat A op zijn beurt 

bij het sluiten van de koopovereenkomst 

is opgetreden als verkoper in het kader 

van zijn beroepsactiviteit of commerciële 

activiteit. 

A bestrijdt tevens het oordeel van de 

voorzieningenrechter dat Falouka door een 

gebrek niet geschikt was voor het bij de 

koopovereenkomst voorziene doel, te weten 

rij-/leerpaard en dat een bewijsvermoeden 

geldt dat dit gebrek al ten tijde van de 

aflevering van het paard bestond. 

Het hof komt op basis van de verrichte 

onderzoeken en de conclusies daaruit tot 

het voorshandse oordeel dat Falouka aan 

een gebrek lijdt waardoor het paard niet 

geschikt is voor het doel. 

Tussen partijen staat vast dat het gebrek 

binnen zes maanden na de levering van Falouka 

is geconstateerd. Dit impliceert dat de 

voorzieningenrechter terecht het bewijsvermoeden 

van artikel 1649 quater paragraaf 

4 van het Belgisch Burgerlijk Wetboek heeft 

gehanteerd. Met de voorzieningenrechter 

is het hof voorshands van oordeel dat A dat 

vermoeden onvoldoende heeft ontzenuwd. 

Het hof gaat er om die reden, evenals 

de voorzieningenrechter, van uit dat het 

gebrek reeds ten tijde van de aflevering van 

het paard bestond. 



Algemene voorwaarden 


Het onopzegbare fitnessabonnement: 

zijn de algemene voorwaarden onredelijk 

bezwarend? (Sector kanton Rechtbank 

’s-Hertogenbosch 14 juli 2011, LJN BR5010) 

Gedaagde heeft bij Health City een fitnessabonnement 

gesloten voor 24 maanden, 

tegen een maandbedrag van € 49,05. Er is 

een achterstand in de betalingen ontstaan 

en ingevolge artikel 4.4 van de algemene 

voorwaarden zijn in dat geval alle resterende 

abonnementstermijnen tot het einde 

van de overeenkomst ineens opeisbaar. 

Tussentijdse opzegging is, behoudens op 

medische gronden, niet mogelijk volgens 

artikel 7 van de algemene voorwaarden. 

Gedaagde stelt dat de algemene voorwaarden 

voor haar onredelijk bezwarend zijn. 

Onder verwijzing naar de bijlage bij de 

Richtlijn 93/13/EEG, betreffende oneerlijke 

bedingen in consumentenovereenkomsten, 

is het door Health City gehanteerde 

beding in artikel 4.4 mogelijk onredelijk 

bezwarend. De kantonrechter doelt daarbij 

in het bijzonder op de in de bijlage van de 

Richtlijn vermelde bedingen onder e en o, 

zijnde bedingen die de consument die zijn 

verbintenissen niet nakomt, een onevenredig 

hoge schadevergoeding opleggen, 

respectievelijk bedingen die tot doel of tot 

gevolg hebben de consument te verplichten 

al zijn verbintenissen na te komen, zelfs 

wanneer de verkoper zijn verbintenissen 

niet nakomt. 

De kantonrechter oordeelt artikel 4.4 van 

de algemene voorwaarden onredelijk 

bezwarend. Het artikel verplicht een lid 

immers om (na niet-tijdige betaling van 

abonnementsgelden) niet alleen de achterstallige, 

maar ook de resterende termijnen 

ineens te betalen alvorens het lid weer 

gebruik kan maken van de fitnessfaciliteiten. 

Leden die niet (altijd) tijdig aan hun 

betalingsverplichtingen kunnen voldoen, 

zullen veelal ook niet kunnen overgaan tot 

betaling ineens van zowel de achterstallige 

termijnen als de nog resterende termijnen, 

zoals ook in het onderhavige geval. Dit 

heeft tot gevolg dat het lid dan niet verder 

kan fitnessen, terwijl Health City wel aanspraak 

blijft maken op volledige contributie 

inclusief de contributie over in beginsel nog 

niet opeisbare abonnementstermijnen. 

Ofschoon deze situatie niet volledig gelijk 

is te stellen met de situatie van het beding 

zoals hiervoor onder o genoemd (de 

consument wordt verplicht al zijn verbintenissen 

na te komen, zelfs wanneer de 

verkoper zijn verbintenissen niet nakomt), 

oordeelt de kantonrechter dit een zodanig 

ongeoorloofd gebruik van het aan Health 

City toekomende recht haar verbintenissen 

op te schorten totdat de consument 

de achterstallige abonnementstermijnen 

heeft betaald, dat het beding in artikel 4.4 

als onredelijk bezwarend moet worden aangemerkt. 

Het beding moet daarom worden 

vernietigd op de voet van artikel 6:233 sub 

a BW. 

Een verbod van tussentijdse opzegging in 

een overeenkomst die voor 24 maanden is 

aangegaan, is niet per definitie onredelijk 

bezwarend. Overeenkomsten voor bepaalde 

tijd kunnen niet door opzegging worden 

beëindigd, tenzij zich onvoorziene (niet in 

de overeenkomst verdisconteerde) omstandigheden 

voordoen, die niet voor rekening 

van de opzeggende partij komen en die 

van zo ernstige aard zijn dat de wederpartij 

naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid 

instandhouding van de overeenkomst 

tot het overeengekomen tijdstip niet mag 

verwachten (HR 21 oktober 1988, NJ 1990, 

439). In het onderhavige geval is daarvan 

geen sprake, zo oordeelt de kantonrechter: 

de door gedaagde aangevoerde onvoorziene 

omstandigheden (echtscheiding, 

achteruitgang in inkomen, zorg voor de 

kinderen, geen beschikking meer hebben 

over een auto) komen voor haar rekening. 

Ook de omstandigheid, dat gedaagde uitsluitend 

wenst te fitnessen in een vrouwengroep 

en om die reden geen gebruik kan of 

wil maken van een voor haar (zonder auto) 

wél bereikbaar filiaal van Health City, is een 

gedaagde persoonlijk betreffende omstandigheid 

die niet voor rekening van Health 

City behoort te komen. 

Vader leegt bankrekening dochter: bank 

niet tot vergoeding gehouden (Rechtbank 

Arnhem 31 augustus 2011, LJN BS7499) 

De ouders van eiseres hebben voor hun 

dochter (geboren in 1991) een bankrekening 

geopend. In 1997 zijn ze gescheiden. 

De dochter is bij haar moeder blijven wonen. 

In 2006 heeft de vader het saldo van 

de rekening gehaald. De dochter vordert 

het bedrag terug van de bank. 

Volgens de bank geldt de opname als te 

zijn goedgekeurd door eiseres, gelet op 

artikel 12 en 13 van de algemene bankvoorwaarden 

van de bank. 

Ten aanzien van het verweer van eiseres 

komt de rechtbank tot het oordeel dat eiseres 

de toepasselijkheid van de algemene 

voorwaarden van ABN Amro stilzwijgend 

heeft aanvaard. De daarvoor relevante 

feiten en omstandigheden zijn dat: 

- eiseres (althans haar toenmalig wettelijk 

vertegenwoordiger namens haar) de ter 

beschikking gestelde bankrekening in 

gebruik heeft genomen door hierop stortingen 

te verrichten; 

- eiseres niet heeft betwist dat zij nooit 

heeft geprotesteerd tegen de herhaalde 

verwijzingen op de bankafschriften en 

jaaroverzichten naar de algemene voorwaarden 

van ABN Amro; 

- het algemeen bekend moet worden 

verondersteld dat banken, vanwege de 

aard en omvang van hun dienstverlening, 

algemene voorwaarden hanteren voor die 

dienstverlening. 

Nu ook het beroep van eiseres op de 

redelijkheid en billijkheid wordt afgewezen 

(met name in verband met het tijdsverloop) 

komt ABN Amro volgens de rechtbank een 

beroep toe op de algemene voorwaarden. 

En gelet op het bepaalde in artikel 12 en 13 

van die algemene voorwaarden, geldt de 

inhoud van het bankafschrift – de kasopname 

door de vader – als te zijn goedgekeurd. 

Niet-nakoming en schadevergoeding 


Eenzijdige tekortkoming in de nakoming 

(Rechtbank Rotterdam 6 juli 2011, LJN BT1669) 

A en B bespreken met elkaar de mogelijkheid 

van het kopen van een sportvliegtuig. 

Nadat onderzoek is gedaan, wordt op naam 

van B een koopovereenkomst ontvangen 

ten behoeve van de aankoop van een Mustang. 

B brengt A op de hoogte en tekent de 

overeenkomst. Kort daarop doet B de eerste 

aanbetalingen, waarna A steeds de helft 



van deze aanbetalingen bijdraagt. Op enig 

moment bericht B aan A dat hij niet meer 

deel wil nemen aan de overeenkomst en 

betaalt de door A verrichtte aanbetalingen 

terug. A vordert ontbinding van de overeenkomst 

tot het gezamenlijk aankopen 

van de Mustang en schadevergoeding. 

Ingevolge artikel 3:33 jo.3:35 BW is voor 

de totstandkoming van een overeenkomst 

vereist dat bij partijen wilsovereenstemming 

bestaat tot het sluiten van een overeenkomst, 

althans dat (een der) partijen er 

gerechtvaardigd op mocht(en) vertrouwen 

dat er ten tijde van het sluiten van de overeenkomst 

wilsovereenstemming bestond. 

Van belang daarbij is wat beide partijen 

over en weer hebben verklaard en wat zij 

uit elkaars verklaringen en gedragingen 

mochten afleiden, overeenkomstig de zin 

die zij daaraan in de gegeven omstandigheden 

redelijkerwijs mochten toekennen. De 

verbintenissen uit overeenkomst moeten 

op grond van artikel 6:227 BW voldoende 

bepaalbaar te zijn. 

Het staat vast dat A en B al geruime tijd 

contact hadden over de mogelijke gezamenlijke 

aankoop van een vliegtuig. Er is 

intensief overleg geweest over de levertermijn 

van het vliegtuig en de contacten 

met de leverancier, de koopovereenkomst 

en er werd fiscaal advies ingewonnen. De 

rechtbank concludeert dat zowel bij A als 

bij B de wil bestond om gezamenlijk een 

Mustang aan te schaffen. Dat de koopovereenkomst 

uitsluitend op naam van B staat, 

doet niet af aan het gezamenlijk handelen 

van partijen. Dat bepaalde aspecten van 

de overeenkomst tussen partijen nog niet 

waren besproken (c.q. dat daarover nog 

geen overeenstemming was bereikt), kan 

niet leiden tot een ander oordeel. 

Aldus is de overeenkomst aangegaan 

voor onbepaalde tijd, met dien verstande 

dat in elk geval het doel van aankoop en 

in eigendom verkrijgen dient te worden 

verwezenlijkt. De aard van deze overeenkomst 

brengt met zich mee dat opzegging 

in beginsel niet mogelijk is voordat dit doel 

is bereikt. Gesteld noch gebleken is dat partijen 

zijn overeengekomen dat de overeenkomst 

desondanks tussentijds opzegbaar 

was. Dat betekent dat het B niet vrij stond 

om aan A te berichten dat hij afzag van 

enige verbintenis met A. De opzegging van 

B kan worden beschouwd als mededeling 

dat hij in de nakoming van de verbintenis 

zal tekortschieten, zoals bedoeld in artikel 

6:80 lid 1 sub b en 6:83 sub c BW, zodat de 

gevolgen van niet-nakoming direct intreden, 

ook voordat de vordering opeisbaar 

is, en het verzuim van B intreedt zonder dat 

een ingebrekestelling nodig is. Dat B alsnog 

bereid is tot nakoming van zijn verplichtingen 

onder de overeenkomst, doet aan het 

voorgaande niet af. 

Eigenaar uitgebrand appartement met 

hennepplantage niet aansprakelijk voor 

schade buren (Gerechtshof ’s-Gravenhage 


Y is eigenaar van een appartement op de 

eerste verdieping van een complex. X is 

eigenaresse van het daaronder gelegen 

appartement. In het appartement van Y 

heeft brand gewoed. Er bleek zich een hennepplantage 

te bevinden. X heeft door die 

brand schade geleden en zij was hiervoor 

niet verzekerd. X stelt Y aansprakelijk voor 

de door haar geleden schade. 

Het hof stelt voorop dat op de eigenaar van 

een appartement geen risicoaansprakelijkheid 

rust in die zin dat hij zonder meer 

aansprakelijk is als er brand uitbreekt ten 

gevolge van een hennepkwekerij in zijn appartement 

en er daardoor schade ontstaat 

in het ondergelegen appartement. Artikel 

6:174 BW kent wel een risicoaansprakelijkheid 

voor opstallen, echter gesteld noch 

gebleken is dat de opstal van Y niet voldeed 

aan de eisen die men daaraan in de gegeven 

omstandigheden mocht stellen en dat 

daardoor gevaar is ontstaan. Het enkele feit 

dat een hennepkwekerij is gevestigd in een 

opstal, is onvoldoende om te concluderen 

dat sprake is van een gebrekkige opstal. Dat 

geldt ook als brand is ontstaan. Meer dan 

dat heeft X echter niet gesteld. 

Voor een aansprakelijkheid op grond van 

artikel 6:162 BW is in beginsel enige wetenschap 

van de eigenaar bij de hennepkwekerij 

vereist. Degene die een schadevergoeding 

claimt zal in elk geval feiten en 

omstandigheden moeten stellen, en zo 

nodig moeten bewijzen, waaruit volgt dat 

aansprakelijkheid van de eigenaar bestaat. 

X klaagt dat de rechtbank ten onrechte 

heeft aangenomen dat Y het appartement 

had verhuurd, maar volgens het hof is dat 

geen relevante omstandigheid. Het hof 

voegt daaraan toe dat, er vanuit gaande 

dat het appartement was verhuurd en de 

huurder verantwoordelijk was voor de 

hennepkwekerij, het met de rechtbank 

van oordeel is dat X onvoldoende heeft 

gesteld op grond waarvan zou kunnen 

worden aangenomen dat Y aansprakelijk is 

voor de gevolgen van het handelen van de 

huurder. Als bij de hypotheekverstrekking 

een huurbeding zou zijn opgenomen, zoals 

X veronderstelt, werkt dat beding slechts jegens 

de hypotheekverstrekker. Dat verhuur 

lichtvaardig zou hebben plaatsgevonden, 

is op zich onvoldoende om de verhuur te 

kwalificeren als een onrechtmatige daad 

jegens X en Y op die grond voor de schade 

ten gevolge van de brand aansprakelijk te 

achten. 

Rekening niet betaald, vrachtwagen weg 

(Gerechtshof Leeuwarden 16 augustus 2011, 

LJN BR5124) 

Een bedrijf dat vrachtwagens onderhoudt, 

heeft een paar van deze combinaties 

volgens het hof onrechtmatig onder zich 

gehouden. De afspraak was dat dit bedrijf 

kon beschikken over de sleutels van een 

aantal vrachtwagens die op een omheind 

terrein waren geparkeerd. In mei 2011 zijn 

met die sleutels niet minder dan achttien 

vrachtwagens verplaatst. De eigenaar kreeg 

de meeste sleutels terug nadat het onderhoudsbedrijf 

was aangemaand, maar drie 

vrachtwagens wilde het onderhoudsbedrijf 

ook toen nog niet afgeven. 

Ten onrechte, aldus het hof. Een garage 

mag wel weigeren een vrachtwagen terug 

te geven als een onderhoudsnota niet 

wordt betaald, maar hier ging het om 

vrachtwagens die al weken eerder voor 

het laatst waren onderhouden. Het is dan 

onrechtmatig om misbruik te maken van 

het feit dat het onderhoudsbedrijf toegang 

had tot de sleutels van die wagens. 

Geen aansprakelijkheid voor niet-gedekte 

schade juwelier (Hoge Raad 2 september 

2011, LJN BQ7062, Assurantie Magazine) 

De Hoge Raad heeft uitspraak gedaan in 

een zaak waarin Aon Nederland, als assurantietussenpersoon, 

aansprakelijk was 

gesteld door een juwelierszaak. Het beroep 

van de juwelier, die na een overval werd 

geconfronteerd met niet-gedekte schade, 

is afgewezen door de Hoge Raad, die in 

de motivering nadere uitleg geeft over de 

reikwijdte van de zorgplicht van een assurantietussenpersoon. 

De kwestie gaat terug tot 2003, toen de risicodragers 

van de Juweliers Totaal Polis van 

Aon (een pool van verzekeraars, met Nassau 

voor 30% als leidende maatschappij) de 

voorwaarden per 1 mei aanscherpten. Onderdeel 

daarvan was de invoering van een 

‘exclusieve merken-clausule’, die maakte 



dat onder meer horloges van het merk IWC 

niet meer in de etalage van een juwelier 

mochten liggen. De winkel werd op 17 juli 

2003 overvallen, waarbij onder meer voor € 

57.000 aan IWC-horloges uit een kapotgeslagen 

etalage werden gestolen. Die schade 

weigerde Nassau te vergoeden. 

De rechtbank achtte dat eind 2005 terecht 

en in 2009 bekrachtigde het hof dat vonnis. 

De juwelier liet daarna zijn grieven tegen 

Nassau vallen en daagde alleen Aon voor 

de Hoge Raad, die de assurantietussenpersoon 

onlangs vrijpleitte. De Hoge Raad 

geeft nadere uitleg over de reikwijdte van 

de zorgplicht, waaraan Aon op de punten 

‘know your customer, waarschuwingsplicht 

en de plicht geen valse verwachtingen 

te wekken' heeft voldaan. Aon hoefde de 

juwelier niet telefonisch nog eens expliciet 

te waarschuwen voor de dekkingsbeperkingen, 

nadat eerder een ‘duidelijk en niet mis 

te verstane’ brief met bijlage alsmede de 

polis met begeleidende brief was gestuurd. 

Geen schadevergoeding zonder ingebrekestelling 

(Rechtbank Alkmaar 3 augustus 

2011, LJN BR4997) 

De vennootschappen Fleetlogic en OTS 

hebben een raamcontract gesloten over 

de afname door OTS van 1000 (niet nader 

gespecificeerde) ‘systemen’ binnen een 

periode van maximaal achttien maanden, 

en het onderhoud daarvan door Fleetlogic. 

OTS heeft slechts 169 systemen afgenomen 

en is inmiddels in verzuim. De vraag is hoe 

de schade van Fleetlogic moet worden 

vastgesteld. 

Uitgangspunt bij de begroting van de 

schade is dat Fleetlogic zoveel mogelijk 

wordt gebracht in de positie waarin zij zou 

hebben verkeerd bij correcte nakoming 

van de overeenkomst. Met andere woorden: 

Fleetlogic heeft recht op het positief 

contractsbelang (het voordeel dat zij zou 

hebben genoten bij correcte nakoming 

door OTS). Fleetlogic heeft aangevoerd dat 

haar schade bestaat uit gederfde winst in 

verband met de niet afgenomen systemen, 

gederfde omzet in verband met de service 

en support van de niet afgenomen systemen, 

alsmede (buitengerechtelijke) kosten. 

Volgens OTS is Fleetlogic tekortgeschoten 

in de nakoming van haar verplichtingen uit 

de overeenkomst, te weten de onderhoudsverplichting, 

het pro-actief beheer, en het 

service verlenen na een storingsmelding. 

Fleetlogic heeft zich daartegen verweerd 

met de stelling dat geen sprake is van 

wanprestatie. Bovendien heeft OTS nooit 

geklaagd, dan wel Fleetlogic in gebreke 

gesteld, terwijl dat wel van haar verlangd 

kon worden. De rechtbank deelt de visie 

van Fleetlogic en concludeert dat in de 

onderhavige omstandigheden een ingebrekestelling 

vereist was. De vraag is of het 

in strijd met de redelijkheid en billijkheid is 

dat Fleetlogic zich hierop beroept. De rechtbank 

beantwoordt die vraag ontkennend. 

Volgens rechtbank had domiciliekeuze 

geen gevolgen voor ingebrekestelling 

(Rechtbank Utrecht 7 september 2011, LJN 

BR6697, Notamail) 

K heeft in 2005 een onroerende zaak 

gekocht. In de koopakte hebben partijen 

domicilie gekozen ten kantore van notaris 

N. De geplande levering op 1 december 

2005 heeft niet plaatsgevonden, omdat is 

gebleken dat in het pand asbest aanwezig 

was. De advocaat van K (hierna A) heeft 

op 7 december 2005 een brief gestuurd 

naar de makelaar van de verkopers waarin 

zij worden gesommeerd om binnen acht 

dagen, dus uiterlijk 15 december 2005, het 

pand zonder asbest te leveren, bij gebreke 

waarvan aanspraak wordt gemaakt op 

de contractuele boete. A heeft, in overeenstemming 

met de domiciliekeuze in 

de koopakte, een kopie van de brief per 

e-mail gestuurd naar N. Noch de makelaar 

noch N heeft de brief doorgestuurd naar 

de verkopers. Uiteindelijk heeft de levering 

op 23 januari 2006 plaats. Naar aanleiding 

hiervan maakt K aanspraak op de contractuele 

boete. Aan de orde is of de verkopers 

geacht moeten worden bekend te zijn met 

de brief van 7 december 2005. 

Volgens de rechtbank bevat de brief van 7 

december 2005 van A aan de makelaar van 

de verkopers een duidelijke ingebrekestelling. 

Het rechtsgevolg van de ingebrekestelling 

treedt niet eerder in dan nadat de 

brief de verkopers heeft bereikt. Vaststaat 

dat N de brief niet naar de verkopers heeft 

doorgestuurd, zodat de brief de verkopers 

feitelijk niet heeft bereikt. 

In een dergelijk geval zijn er, aldus de rechtbank, 

twee mogelijkheden om te realiseren 

dat de ingebrekestelling toch zijn werking 

heeft gehad ten opzichte van de verkopers. 

De eerste mogelijkheid is dat N (als 

onmiddellijk vertegenwoordiger van de 

verkopers) bevoegd zou kunnen zijn de 

ingebrekestelling in ontvangst te nemen. 

Daarvoor ziet de rechtbank echter geen 

aanknopingspunt in de koopakte. Evenmin 

vloeit een dergelijke bevoegdheid uit de 

domiciliekeuze voort. 

De tweede mogelijkheid is het feit dat 

de brief de verkopers niet heeft bereikt, 

voor hun risico komt. Artikel 3:37 lid 3 BW 

bepaalt immers: ‘Nochtans heeft ook een 

verklaring die hem tot wie zij is gericht, niet 

of niet tijdig heeft bereikt, haar werking, 

indien dit niet of niet tijdig bereiken het 

gevolg is van zijn eigen handeling, van 

de handeling van personen voor wie hij 

aansprakelijk is, of van andere omstandigheden 

die zijn persoon betreffen en 

rechtvaardigen dat hij het nadeel draagt.’ 

Volgens de rechtbank kan het feit dat N niet 

voor doorzending aan de verkopers heeft 

zorg gedragen, niet worden toegerekend 

aan de verkopers. Van een handeling van de 

verkopers is geen sprake en voor handelingen 

van N zijn zij niet aansprakelijk. 

Andere omstandigheden die rechtvaardigen 

dat de verkopers het nadeel dragen 

als gevolg van het feit dat zij de brief niet 

hebben ontvangen, zijn niet gebleken 

en evenmin gesteld. Dit betekent dat K's 

stelling dat de verkopers de brief geacht 

moeten worden te hebben ontvangen door 

de verzending naar N geen steun vindt in 

het recht. 

Inbraak op server: kosten voor bellen 

door derden via internet voor eigen rekening 

(Rechtbank Maastricht sector Kanton 


Gedaagden hebben met De Belcentrale BV 

een overeenkomst gesloten voor VOIP (Voice 

over IP), ofwel bellen via internet. Na een 

inbraak op de server van gedaagden, gepleegd 

vanuit Roemenië, is er door derden 

150 keer naar Zimbabwe en Somalië gebeld 

via het account van gedaagden. Gedaagden 

achten het in strijd met de redelijkheid 

en billijkheid dat de hiermee gepaard 

gaande belkosten (€ 950,73) geheel voor 

hun rekening komen. Zij stellen dat De Belcentrale 

haar zorgplicht heeft geschonden, 

omdat zij geen beveiligingsmaatregelen of 

software heeft ingebouwd ter bescherming 

van de klant. De Belcentrale heeft evenmin 

een waarschuwing ingebouwd om klanten 

te beschermen tegen malafide organisaties 

die op andermans kosten kunnen telefoneren. 

Gedaagden verwijten De Belcentrale 

verder dat zij er niet op zijn gewezen dat 

onbeperkt gebeld kan worden. Evenmin 

zijn voorwaarden gesteld aan het gebruik 

van de eigen VOIP-server. Gedaagden 

wijzen erop dat vergelijkbare bedrijven een 



limietbedrag instellen en/of een waarschuwing 

geven wanneer een afwijkend belpatroon 

optreedt. Ook stellen gedaagden dat 

hun VOIP-server voldoende was beveiligd 

met een wachtwoord en gebruikersnaam. 

Gedaagden achten het in strijd met de redelijkheid 

en billijkheid in de zin van artikel 

6:248 BW dat de gesprekskosten volledig 

voor hun rekening komen en verzoeken de 

kantonrechter de vordering te matigen op 

grond van artikel 6:109 BW. 

De kantonrechter stelt vast dat gedaagden 

een eigen server hebben en niet ontkennen 

dat zij zich via De Belcentrale hadden kunnen 

beveiligen tegen inbraken in de server. 

Het is de kantonrechter niet gebleken dat 

gedaagden, bij hun keuze om de server in 

eigen beheer te houden, zijn uitgegaan van 

een onjuiste voorstelling van zaken c.q. niet 

door De Belcentrale op de risico's hiervan 

zijn gewezen, althans zo begrijpt de kantonrechter 

het verweer, zodat de stelling 

dat De Belcentrale haar zorgplicht heeft 

geschonden wordt verworpen. Bovendien 

is er geen regel die De Belcentrale verplicht 

de condities van andere telecombedrijven, 

zoals het hanteren van een bellimiet en het 

aankaarten van afwijkend belgedrag bij de 

klant, toe te passen. 

Beëindiging 


Enkel tijdsverloop is onvoldoende om 

rechtsverwerking aan te nemen (Gerechtshof 

Amsterdam 11 januari 2011, LJN 

BR6417) 

A en B kopen van C een recht van erfpacht 

van een perceel grond met daarop gebouwde 

opstallen, waaronder een woonhuis. 

Levering vindt niet plaats op de afgesproken 

datum. C spreekt A en B daarop 

aan en vordert betaling van de koopsom. 

Bij uitblijven van betaling kondigt C aan de 

overeenkomst buitengerechtelijk te ontbinden 

en vordert een boete van 10% van de 

koopsom. A en B willen wel ontbinden en 

stellen een bedrag voor. Bij uitblijven van 

de afgesproken betaling spreekt C A en B in 

kort geding aan tot betaling van hetgeen is 

afgesproken. 

Het hof oordeelt allereerst dat C bevoegd 

was om het recht van erfpacht voor 100% 

te verkopen ondanks dat zij ten aanzien 

van de helft beschikkingsonbevoegd zou 

zijn en dat de (ingevolge artikel 1:88 lid 1 

NEM brengt te hoge voorschotten in rekening: 

deels opschorten mag (Rechtbank 

Almelo 30 augustus 2011, LJN BR6749) 

De Nederlandse Energie Maatschappij 

vordert van gedaagde de betaling van openstaande 

voorschotnota's. Gedaagde voert 

als verweer aan dat hij over de betreffende 

maanden het voorschotbedrag deels (€ 284 

in plaats van € 352) heeft voldaan. 

Op grond van de overeenkomst bepaalt 

NEM de hoogte van het te betalen voorschot. 

Dat is het uitgangspunt. Dat neemt 

niet weg dat ook deze tussen partijen 

gesloten overeenkomst wordt beheerst door 

de redelijkheid en billijkheid. Derhalve dient 

het door NEM bij gedaagde in rekening 

gebrachte voorschot aan die maatstaven te 

voldoen. Tegen die achtergrond bezien had 

van NEM verwacht mogen worden dat zij, 

nadat gedaagde begin april 2008 geklaagd 

had over de hoogte van het voorschot, of 

een adequate onderbouwing van dat voorschot 

had gegeven, of tot verlaging daarvan 

was overgegaan. De ‘laagste prijsgarantie’ is 

betrekkelijk illusoir als de klant door middel 

van te hoge voorschotten en daarmee door 

NEM te generen rente-inkomsten (welke 

rente blijkens de afrekening niet na ommekomst 

van een jaar wordt vergoed!) die 

laagste prijs feitelijke deels (voor)financiert. 

NEM heeft onvoldoende onderbouwd dat 

het aanvankelijk in rekening gebrachte 

voorschot een redelijk voorschot was. 

De overeenkomst is gesloten in februari 

2008 en ging feitelijk op 1 maart 2008 in. 

Gedaagde heeft op 7 april 2008 voor het 

eerst om herziening van het voorschot 

gevraagd, omdat het naar zijn mening veel 

te hoog was. Ondanks meerdere verzoeken 

en contacten op initiatief van gedaagde 

is het voorschot pas omstreeks december 

2009 verlaagd. 

NEM is als contractspartij jegens gedaagde 

verantwoordelijk voor het in rekening 

brengen van een redelijk voorschot. Nu 

NEM gedaagde niet heeft gewezen op de 

mogelijkheid via internet het voorschot 

zelf te verlagen, noch naar aanleiding van 

de vele dringende verzoeken daarom van 

de zijde van gedaagde een deugdelijke 

uitleg heeft gegeven waarom het voorschot 

zoveel hoger was dan bij de vorige leverancier, 

heeft gedaagde in redelijkheid tot 

opschorting van een deel van de verschuldigde 

voorschotbedragen tot een bedrag 

van € 284 per maand mogen overgaan. 

Gedaagde heeft NEM daarvan ook tijdig en 

voldoende van in kennis gesteld. 

sub a BW) vereiste toestemming van haar 

echtgenoot ontbrak. De beschikkingsonbevoegdheid 

waarop A een beroep doet, 

speelt slechts op het moment van levering, 

terwijl een beroep op de ontbrekende 

toestemming niet aan A, maar aan de echtgenoot 

van C toekomt. A en B hebben een 

koopovereenkomst gesloten met C waarin 

zij zich hoofdelijk hebben verbonden, zodat 

vaststaat dat C A voor het totaal van de 

door haar geleden schade kan aanspreken. 

Beroep op rechtsverwerking door A slaagt 

volgens het hof niet. Het feit dat A afstand 

heeft gedaan van een haar toekomend 

recht om in voorkomend geval boete te 

vorderen, betekent nog niet dat – omgekeerd 

– ook C van een haar toekomend 

recht afstand zou hebben gedaan. Onbetwist 

staat vast dat zulks niet het geval is 

geweest. Ook wordt er in correspondentie 

van C uitdrukkelijk gestipuleerd dat slechts 

finale kwijting wordt verleend op voorwaarde 

dat de voormalige verloofde van A 

zou nakomen wat hij in het kader van een 

regeling in der minne met C is overeengekomen. 

A heeft geen finale kwijting verkregen 

en evenmin staat het feit dat C lange 

tijd niets van zich heeft laten horen eraan 

in de weg dat zij na het verstrijken van drie 

jaar alsnog een dagvaarding uitbrengt. 

Volgens het hof heeft de rechtbank met 

juistheid overwogen dat enkel tijdsverloop 

onvoldoende is om rechtsverwerking aan 

te nemen. 

Onrechtmatige daad heeft niet vernietiging 

als rechtsgevolg (Rechtbank Assen 6 

juli 2011, LJN BR3499) 

X en Y hebben, namens hun BV's, met de 

Rabobank een financieringsovereenkomst 

gesloten. De Rabobank spreekt hen aan op 

betaling. X en Y en hun echtgenotes voeren 

aan dat de overeenkomsten zijn vernietigd 

op de voet van artikel 1:88 BW, dan wel 

dwaling. Voorts heeft de bank volgens X 

en Y haar zorgplicht geschonden en aldus 

onrechtmatig gehandeld. 

De rechtbank oordeelt dat al wat X en Y 

hebben aangevoerd ter ondersteuning van 

hun stellingen onbesproken kan blijven, 



omdat de wet aan toerekenbaar tekortschieten 

en/of een onrechtmatige daad niet 

het rechtsgevolg ‘vernietiging’ verbindt. Een 

eventueel tekortschieten van de Rabobank 

kan met zich brengen dat een bevoegdheid 

tot ontbinding van de overeenkomst 

ontstaat. Dat van die bevoegdheid gebruik 

is gemaakt (en de overeenkomst is ontbonden), 

is gesteld noch gebleken. De wet 

verbindt aan een onrechtmatige daad als 

rechtsgevolg een verplichting tot vergoeding 

van schade en niet het rechtsgevolg 

vernietiging. In deze zaak wordt geen aanspraak 

gemaakt op vergoeding van schade. 

Een en ander brengt met zich mee dat 

zonder nadere toelichting (die X en Y niet 

geven) niet begrijpelijk is hoe op grond van 

de stelling dat de Rabobank tekort is geschoten 

én onrechtmatig heeft gehandeld 

de aansprakelijkheid van de kredietnemers 

voor hun contractuele verplichtingen jegens 

de Rabobank zijn komen te vervallen. 

Gevolgen ten aanzien van derden 


Onzorgvuldig handelen notaris bij doorhaling 

hypotheek (Rechtbank Arnhem 6 juli 

2011, LJN BR6111, Notamail) 

In 2005 is ten gunste van X een hypotheekrecht 

gevestigd op een perceel grond van Y. 

Y heeft in 2006 twee gedeelten van dit perceel 

overgedragen aan A en B. Sindsdien is 

A eigenaar van het deelperceel met kadastraal 

nummer 1777, B is eigenaar van het 

deelperceel nummer 1778 en Y is eigenaar 

van het resterend perceel nummer 1779. In 

2009 hebben B en Y hun perceel verkocht 

aan een derde. In verband hiermee heeft 

notaris N een volmacht naar X gestuurd, 

teneinde de hypotheek op te zeggen die in 

2005 was gevestigd. X heeft deze volmacht 

ondertekend en retour gezonden. Daarna 

heeft N de hypotheek van X op de betreffende 

deelpercelen doorgehaald. Naar 

aanleiding hiervan is N door X aansprakelijk 

gesteld. 

Volgens X was het de bedoeling dat alleen 

het hypotheekrecht op perceel 1779 zou 

worden doorgehaald en dat nimmer is gesproken 

over perceel 1778. N voert aan dat 

hij in de veronderstelling verkeerde dat het 

hypotheekrecht van X al was vervallen toen 

perceel 1778 aan B werd geleverd. Immers, 

in de betreffende leveringsakte stond dat 

het perceel vrij was van hypotheken. 

De rechtbank stelt vast dat N vooraf contact 

heeft gehad met de advocaat van X, die 

optrad als diens vertegenwoordiger. Het 

was daarbij aan N om te onderzoeken 

wat X beoogde met het royement. Uit de 

overgelegde stukken blijkt dat de gevolgen 

van het royement wel met de advocaat 

zijn besproken, maar dat dit beperkt is 

gebleven tot doorhaling van de hypotheek 

op deelperceel 1779. De volmacht die vervolgens 

is verstuurd, had echter betrekking 

op doorhaling van de hypotheek op alle 

deelpercelen. Volgens de rechtbank mocht 

N er niet op vertrouwen dat de wil van X 

ook was gericht op doorhaling van de hypotheek 

op de twee niet nader aan de orde 

gestelde deelpercelen 1777 en 1778. 

N kan zich, voor wat betreft het onderzoek 

naar de wil van X tot opheffing van de 

hypotheekrechten, er niet achter verschuilen 

dat dat reeds zou zijn gedaan door de 

notaris die betrokken was bij de levering 

van de deelpercelen in 2006 van Y aan A 

en B. N heeft weliswaar vóór het royement 

met deze notaris contact gehad inzake het 

hypotheekrecht van Y op deelperceel 1778, 

maar volgens de rechtbank had N moeten 

twijfelen aan de juistheid van de informatie 

die de andere notaris aan N verstrekte. Deze 

notaris gaf in eerste instantie te kennen dat 

de doorhaling wegens drukte (‘achterstallig 

onderhoud’) nog niet had plaatsgevonden, 

maar kwam korte tijd later op deze mededeling 

terug. Dit had op zichzelf reeds aanleiding 

moeten zijn voor N om nader onderzoek 

te doen naar de achtergrond hiervan 

en om hierover ook contact op te nemen 

met X om te verifiëren of het inderdaad om 

achterstallig administratief onderhoud van 

de betreffende notaris ging. 

Van een situatie waarin N goede grond 

heeft te vertrouwen dat X zichzelf reeds op 

de hoogte had gesteld of van tevoren reeds 

voldoende inzicht had, is gelet op het voorgaande 

geen sprake. Evenmin deed zich de 

situatie voor dat N ervan uit mocht gaan 

dat X reeds door haar advocaat was ingelicht. 

Uit niets blijkt dat N van de advocaat 

heeft mogen begrijpen dat hij reeds met 

zijn cliënt had besproken wat de gevolgen 

van de doorhaling zouden zijn voor het hypotheekrecht 

voor zover dat was gevestigd 

op perceel 1778. De rechtbank oordeelt dat 

N onzorgvuldig heeft gehandeld en dat N 

aansprakelijk is voor de schade van X. 

Mededelingsplicht verzekeraar over nabestaandenpensioen 

(Rechtbank Amsterdam 

20 juli 2011, LJN BR6170) 

M heeft een beleggingspensioen bij verzekeraar 

A. Wanneer M overlijdt, ontvangt zijn 

echtgenote V bericht van A, die meldt per 

abuis (in een eerdere brief, gericht aan tussenpersoon 

B ) te hebben bericht dat het 

nabestaandenpensioen € 15.372 per jaar 

bedraagt, terwijl dit € 1.281 dient te zijn. 

V vordert niettemin van A een levenslang 

jaarlijks uitkering van € 15.372. 

In de pensioenbrief is vermeld dat M en A 

zijn overeengekomen dat A een nabestaandenpensioen 

uitkeert bij overlijden voor de 

pensioendatum van M, ten behoeve van 

V, zolang V leeft. Het aanwijzen van V als 

begunstigde heeft volgens de rechtbank 

de strekking om haar, na aanvaarding, een 

eigen recht te geven op het verzekerde 

nabestaandenpensioen. Dit is aan te merken 

als een beding ten behoeve van een 

derde in de zin van artikel 6:253 BW. A heeft 

onvoldoende feiten en of omstandigheden 

naar voren gebracht om aannemelijk te 

maken dat dit in het onderhavige geval 

anders zou zijn. Nu V aanspraak maakt op 

uitkering van het nabestaandenpensioen, is 

van aanvaarding sprake. 

Vervolgens komt de rechtbank toe aan de 

vraag of V bescherming toekomt in de zin 

van artikel 3:36 BW. In beginsel mag een 

derde-begunstigde volgens de rechtbank 

afgaan op hetgeen door de verzekeringsmaatschappij 

wordt medegedeeld. Fouten 

kunnen weliswaar worden gemaakt en 

kunnen in beginsel teruggedraaid worden. 

Van belang is of V redelijkerwijs heeft 

mogen vertrouwen op hetgeen A schriftelijk 

en telefonisch heeft medegedeeld 

omtrent de hoogte van het nabestaandenpensioen. 

Omdat (1) noch de tekst van de 

pensioenbrief, noch het aan M verstrekte 

rekenvoorbeeld dusdanig duidelijk was dat 

V had moeten inzien dat het bedrag op het 

polisblad niet juist was, (2) het voor V niet 

direct en evident duidelijk was dat het op 

het polisblad vermelde nabestaandenpensioen 

niet correct zou zijn en (3) het een 

ingewikkeld pensioenproduct betreft en V 



geen specialistische kennis op dit vlak bezit, 

mocht V erop vertrouwen dat het vermelde 

bedrag correct was. Of dat voor M anders 

zou zijn geweest, acht de rechtbank niet 

relevant, nu V als derde-begunstigde kan 

worden aangemerkt. Nu ook tussenpersoon 

B naar de juistheid van het gecommuniceerde 

bedrag heeft geïnformeerd bij A, 

heeft V redelijkerwijze mogen afgaan op 

de juistheid van de mededelingen van A. 

Dit geldt te meer, omdat A ter zitting heeft 

erkend dat de door M betaalde premie in 

overeenstemming is met het bedrag aan 

nabestaandenpensioen zoals vermeld op 

het polisblad en de premie na ontdekking 

van de fout is verlaagd. 

De rechtbank draagt V op te bewijzen dat 

B voor het overlijden van M telefonisch 

contact heeft opgenomen met A en dat A 

op dat moment heeft bevestigd dat V bij 

overlijden van M recht zou hebben op een 

nabestaandenpensioen van € 15.372 en 

op basis van die mededeling de beslissing 

heeft genomen een ander huis te kopen. 

Slaagt V daarin, dan zal de rechtbank 

oordelen dat V er redelijkerwijs vanuit heeft 

mogen gaan dat de hoogte van het nabestaandenpensioen 

zoals A heeft vermeld 

in het polisblad en tevens telefonisch heeft 

meegedeeld aan V vlak voor het overlijden 

van haar echtgenoot, correct was. 

Notaris aansprakelijk door koop niet in 

te schrijven op de voet van artikel 7:3 BW 

(Rechtbank Utrecht 27 juli 2011, LJN BR5473, 

Notamail) 

V heeft in april 2009 een onroerende zaak 

voor € 465.000 verkocht aan schuldeiser K. 

Daarbij zijn partijen overeengekomen dat 

de koopprijs deels zal worden voldaan door 

middel van verrekening met de vordering 

van € 100.000 die K op V heeft. Hoewel 

notaris N is verzocht om de koopovereenkomst 

(ex artikel 7:3 BW) in te schrijven in 

de openbare registers, is zulks abusievelijk 

achterwege gebleven. Vóór de levering is V 

failliet gegaan en heeft de curator te kennen 

gegeven dat hij de koopovereenkomst 

niet gestand zal doen (artikel 37 Fw). K 

vordert daarop schadevergoeding van N ter 

grootte van € 100.000. 

De kern van het geschil gaat over het 

causaal verband tussen de tekortkoming 

van N en de door K gestelde schade. De 

koopovereenkomst tussen V en K zou 

hebben bewerkstelligd dat K de vordering 

van € 100.000 op V geheel kon innen door 

verrekening. Als verweer voert N onder 

meer aan dat de curator de transactie als 

paulianeus zou hebben vernietigd indien 

hij zich niet op artikel 37 Fw zou hebben 

kunnen beroepen door het achterwege 

blijven van de Vormerkung. 

Of sprake zou zijn geweest van benadeling 

van schuldeisers, moet volgens de 

rechtbank worden bezien naar het actuele 

moment en niet naar het moment van de 

rechtshandeling. Er moet een vergelijking 

worden gemaakt tussen twee hypothetische 

situaties, namelijk die waarin de 

curator de overeenkomst zou hebben 

vernietigd op basis van de actio Pauliana, 

en die waarin de koopovereenkomst met 

K zou zijn uitgevoerd. Volgens de rechtbank 

zou in het laatste geval niets van de 

opbrengst ter beschikking zijn gekomen 

van de andere schuldeisers van V, omdat de 

opbrengst dan alleen aan K en de hypotheekhouder 

zou toekomen. Indien in het 

andere hypothetische geval de curator de 

actio Pauliana zou hebben ingeroepen, zou 

het effect daarvan – dankzij het beroep van 

de curator op artikel 37 Fw – waarschijnlijk 

volledig vergelijkbaar zijn geweest met wat 

zich in werkelijkheid heeft voorgedaan. 

In werkelijkheid is de onroerende zaak 

door de bank executoriaal verkocht voor 

een lager bedrag dan haar hypothecaire 

vordering groot was. In werkelijkheid kwam 

er dus ook geen geld beschikbaar voor de 

andere schuldeisers. 

De rechtbank trekt hieruit de conclusie 

dat een beroep op actio Pauliana door de 

curator niet zou zijn geslaagd. Uit het niet 

afgeven door de curator van de toestemming 

tot de overeenkomst volgt echter niet 

dat de veronderstelde Vormerkung na zes 

maanden zou zijn vervallen. Een redelijke 

uitleg van artikel 7:3 lid 4 BW in relatie 

tot het fixatiebeginsel brengt mee dat de 

curator de Vormerkung tegen zich heeft 

te laten gelden indien op de dag van de 

faillietverklaring aan de daarvoor geldende 

voorwaarden is voldaan. Bij een andere opvatting 

zou het voor een curator profijtelijk 

zijn om leveringen op te houden. Dit kan 

niet door de wetgever zijn bedoeld. 

Koper van door fraude verkregen spullen 

te goede trouw (Rechtbank Utrecht 22 juni 

2011, LJN BR5735) 

A heeft wegens financiële problemen in 

2008/2009 contact gezocht met X, handelende 

onder de naam Win Win Investments. 

Zij spraken af dat Win Win A een lening 

zou verstrekken van € 100.000. Als zekerheid 

voor de lening bedong Win Win een 

tweede hypotheekrecht op de woning van 

A en een vuistpand op de Bang & Olufsen 

installatie en de verzameling koikarpers van 

A. Win Win heeft de leningsovereenkomst 

getekend, A niet. Hij heeft wel de B&O 

Installatie en de koikarpers afgegeven en 

een voorschot op bemiddelingsprovisie 

van € 3.000 betaald. Noch X, noch Win Win 

hebben uitvoering aan de leningsovereenkomst 

gegeven; het toegezegde bedrag is 

nimmer beschikbaar gesteld. 

X heeft in 2009 de B&O installatie aan Y 

verkocht. A heeft vlot daarna aangifte 

gedaan tegen X, wegens oplichting. Zo'n 

twee maanden later is A failliet verklaard. 

De curator betrekt Y in rechte, stellende dat 

Y een onrechtmatige daad heeft gepleegd 

door geen navraag bij A te doen naar de 

aanleiding van het te koop aanbieden van 

de B&O installatie. Y wist, of behoorde te 

weten, dat de installatie onrechtmatig in 

het bezit van X was gekomen. 

De rechter beoordeelt de omstandigheden 

rond het te koop aanbieden van de installatie. 

X heeft Y een voor verzekeringsdoeleinden 

verstrekte specificatie met serienummers 

en nieuwprijzen gegeven Verder 

heeft X de overeenkomst tussen Win Win 

en A aan Y ter beschikking gesteld. Daarin 

stond dat Win Win de door A in onderpand 

gegeven spullen mocht verkopen als A een 

in de overeenkomst omschreven betaling 

niet tijdig zou hebben verricht. Op het moment 

dat Y de overeenkomst onder ogen 

kreeg, was de eerste betalingstermijn reeds 

verstrekken. 

De rechtbank oordeelt dat er voor Y geen 

verdergaande onderzoeksplicht bestond 

naar de beschikkingsbevoegdheid van X 

ten aanzien van de installatie. Aan de hand 

van de serienummers kon Y vaststellen dat 

de apparatuur aan A toebehoorde en de 

overeenkomst was niet zo ingewikkeld dat 

een juridische leek als Y daarin aanleiding 

had moeten zien om nader onderzoek te 

doen. 

Volgens rechtbank was notaris niet 

aansprakelijk voor ongeldige hypotheek 

(Rechtbank Leeuwarden 24 augustus 2011, 

LJN BR5872, Notamail) 

Op 26 februari 2007 heeft notaris N een 

akte gepasseerd waarbij X ten gunste van 

H een hypotheekrecht vestigde op een woning 

die X die dag had verworven. X is echter 

in 2003 failliet verklaard. De curator stelt 

dat de woning op grond van artikel 20 Fw 



in de failliete boedel is gevallen, maar dat 

het hypotheekrecht nimmer tot stand is gekomen, 

omdat X op dat moment beschikkingsonbevoegd 

was (artikel 23 Fw). Naar 

aanleiding hiervan is N door H aansprakelijk 

gesteld voor de schade. N voert aan dat 

vóór het passeren van de hypotheekakte 

het faillissementsregister van Graydon is 

geraadpleegd en dat geen melding werd 

gemaakt van het faillissement van X. 

De rechtbank overweegt onder meer dat 

op N als notaris de zorgplicht rustte ter zake 

van hetgeen nodig was voor het intreden 

van het beoogde recht van eerste hypotheek, 

zoals opgenomen in de hypotheekakte. 

De vraag of een partij failliet is, is zo 

wezenlijk voor de totstandkoming van 

het beoogde recht dat in het kader van 

voornoemde zorgplicht van N gevergd kon 

worden dat hij daarnaar zo goed mogelijk 

onderzoek zou plegen. 

Vaststaat dat N het faillissementsregister 

van Graydon heeft geraadpleegd, waaruit 

niet naar voren is gekomen dat X in 2003 

Verzekering 


Bewijsopdracht van verzwijging en 

ook merkelijke schuld of nalatigheid 

(Rechtbank Rotterdam 7 september 2011, LJN 

BS8678) 

A, die in het bezit is van een strafblad, sluit 

bij verzekeraar V een inboedel- en opstalverzekering 

af. Op het aanvraagformulier van V 

kruist A bij de vraag naar het strafrechtelijk 

verleden aan dat hij in de afgelopen acht 

jaar geen misdrijf heeft gepleegd. 

Wanneer in de naast het huis van A gelegen 

woning van de zwager van A brand 

uitbreekt, spreekt A V aan tot vergoeding 

van de schade aan zijn woning en inboedel 

door het overgeslagen vuur. V gaat niet 

over tot afwikkeling van de schade, omdat 

het politie-onderzoek naar de brand nog 

gaande is en A wordt aangemerkt als verdacht 

van brandstichting. 

De vraag of A zijn mededelingsplicht voor 

of bij aangaan van de verzekeringen heeft 

geschonden, moet worden beantwoord 

aan de hand van artikel 251 WvK. Alle 

verkeerde of onwaarachtige opgave, of 

alle verzwijging van aan den verzekerde 

bekende omstandigheden, hoezeer ook 

te goede trouw aan diens zijde hebbende 

plaats gehad, welke van dien aard zijn, 

failliet was verklaard. N heeft onbetwist 

gesteld dat het tot 1 oktober 2007 in het 

notariaat gebruikelijk was dat via het door 

de KNB gefaciliteerde faillissementsregister 

van Graydon werd nagegaan of de bij de 

akte betrokken partij al dan niet in staat van 

faillissement verkeerde. Dat het algemeen 

bekend zou zijn dat het faillissementsregister 

van Graydon ten tijde van het passeren 

van de hypotheekakte onbetrouwbaar was, 

zoals betoogd door H, is niet komen vast te 

staan. Ook overigens is niet gebleken dat N 

redenen had om aan te nemen dat de verkregen 

informatie onjuist of onvolledig was. 

De rechtbank vindt niet dat N onzorgvuldig 

heeft gehandeld, dan wel tekort is 

geschoten in zijn onderzoeksplicht door 

uitsluitend het faillissementsregister van 

Graydon te raadplegen. Ook raadpleging 

van het Centraal Insolventieregister (CIR) 

zou niet naar voren hebben gebracht dat X 

failliet was. Het faillissement van X dateert 

immers van 15 mei 2003 en het CIR is vanaf 

1 januari 2005 opgebouwd en bevat geen 

dat de overeenkomst niet of niet onder 

dezelfde voorwaarden zouden zijn gesloten 

indien de verzekeraar van de ware staat 

had kennis gedragen, maakt de verzekering 

vernietigbaar. De gevolgen van de verzwijging 

dienen ingevolge artikel 221 lid 2 jo 

68a lid 2 Overgangswet te worden beantwoord 

aan de hand van artikel 7:930 BW. 

Ingevolge deze bepaling is de verzekeraar 

alleen dan geen uitkering verschuldigd, 

indien hij bij kennis van de ware stand van 

zaken geen verzekering zou hebben gesloten 

(lid 4) of indien de verzekeringnemer 

heeft gehandeld met opzet de verzekeraar 

te misleiden (lid 5). 

De vraag naar het strafrechtelijk verleden 

op de aanvraagformulieren laat weliswaar 

enige eigen beoordelingsvrijheid 

bij de aanvrager, maar A had behoren te 

begrijpen dat niet alleen misdrijven die in 

rechtstreeks verband kunnen worden gebracht 

met de verzekerde risico's voor V van 

belang konden zijn voor haar beslissingen 

op de respectieve aanvragen. De verzekeraar 

heeft een redelijk belang om een zo 

volledig mogelijk beeld te krijgen van het 

morele risico, van de betrouwbaarheid van 

de (aspirant)-verzekerde. Voor het oordeel 

dat A deze achtergrond had moeten begrijpen, 

is van belang dat A zich bij het invullen 

bekendmakingen van faillissementen van 

de periode vóór 1 januari 2005. 

N heeft onbetwist gesteld dat de eerste 

vermelding in het CIR van het faillissement 

van X dateert van 26 september 2007 (de 

datum waarop er een nieuwe curator werd 

benoemd), derhalve ruim een halfjaar na 

het passeren van de hypotheekakte. 

Evenmin staat vast dat raadpleging van 

de (lokale) faillissementenregisters van 

de rechtbanken zekerheid zou hebben 

gegeven over het faillissement van X, nog 

daargelaten dat de rechtbank van oordeel 

is dat van notarissen niet gevergd kan 

worden dat zij – tenzij er aanleiding is te 

vermoeden dat er sprake is van een faillissement 

– alvorens over te gaan tot het 

passeren van notariële akten, de (lokale) 

registers zouden raadplegen. Immers, in dat 

geval zal een notaris voor het passeren van 

een akte de schriftelijke antwoorden van de 

rechtbanken moeten afwachten, hetgeen 

zou resulteren in grote vertragingen bij het 

passeren van akten. 

van de aanvraagformulieren heeft laten bijstaan 

door een verzekeringstussenpersoon. 

Die heeft V bericht dat de aanvragen met 

A zijn besproken en dat ‘vragen expliciet 

gesteld en met neen beantwoord’ zijn. A 

weerspreekt dit niet. 

Verzekeraar hoeft gestolen auto niet 

te vergoeden (Gerechtshof Leeuwarden 6 

september 2011, LJN BR6806) 

De eigenaresse van de auto maakt met 

haar garage een afspraak voor reparatie en 

keuring van haar auto. Met het oog daarop 

parkeert zij de auto op het terrein van de 

garage en werpt de sleutel en het kentekenbewijs 

in een gesloten envelop door 

de brievenbus. Die envelop was echter van 

buitenaf duidelijk zichtbaar en de brievenbus 

bestond slechts uit een eenvoudige 

gleuf in de deur met een klep. De auto 

wordt gestolen, waarop de vrouw haar verzekeraar 

aanspreekt. Die weigert betaling. 

Volgens het hof is het algemeen bekend 

dat bij garages regelmatig autosleutels 

uit de brievenbus worden gehengeld en 

dat op die manier auto's worden gestolen 

die in de omgeving van die garage staan 

geparkeerd. De vrouw had daar rekening 

mee moeten houden. De verzekeraar hoeft 

niet uit te keren. 



Uitleg ‘opzetclausule’ uit verzekeringsovereenkomst 

(Rechtbank Arnhem 22 juni 

2011, LJN BT1507) 

Drie personen zijn veroordeeld voor het 

medeplegen van een moord. Naast deze 

personen is eiseres veroordeeld, omdat 

zij heeft nagelaten dit misdrijf te voorkomen 

door haar wetenschap niet ter kennis 

van de politie te brengen. De ouders van 

het slachtoffer hebben de veroordeelden 

aangesproken tot vergoeding van de door 

hen geleden schade. Eiseres was destijds 

verzekerde van de door haar vader bij Reaal 

afgesloten aansprakelijkheidsverzekering. 

Reaal doet een beroep op de ‘opzetclausule’. 

De rechtbank is van oordeel dat de opzetclausule 

vereist dat het ‘wederrechtelijk 

handelen of nalaten’ aan twee vereisten 

Varia 

Nieuws 

Aantal Europeanen dat online winkelt in 

vijf jaar verdubbeld (Europees Parlement) 

40% van de consumenten in de EU kocht 

in 2010 online goederen of diensten. Dit is 

een verdubbeling ten opzichte van 2005. 

Echter, de hoge groei vond voornamelijk 

plaats in landen waar elektronische handel 

al wijdverbreid was in 2005. Consumenten 

in Zuid- en Oost-Europa winkelen veel 

minder op het internet. Deze en andere gegevens 

komen uit de studie ‘Het gedrag van 

consumenten in een digitale omgeving’, 

dat op 30 augustus werd gepresenteerd in 

de Europese commissie Interne markt en 

consumentenbescherming. 

In 2010 had 70% van de EU-huishoudens 

toegang tot het internet. Nederland had 

het hoogste percentage huishoudens met 

internettoegang (91%), terwijl in Bulgarije 

slechts 33% van de huishoudens toegang 

had tot het internet. Gemiddeld is het 

aantal EU-huishoudens met toegang tot het 

internet met 46% toegenomen sinds 2005. 

Aankopen online zijn nog steeds voornamelijk 

gericht op de binnenlandse markt. In 

2010 deed slechts 23% van de kopers online 

een aanschaf in een andere EU-lidstaat. 

Consumenten kopen online vooral kleding, 

reisgerelateerde goederen en diensten. 

Paradoxaal genoeg worden computer- en 

elektronische goederen het minst online 

gekocht. 

Ongeveer 14% van de ondernemingen in 

de EU verkoopt goederen of diensten via 

het internet. Dit cijfer is de afgelopen vijf 

jaar vrij constant gebleven. De koplopers, 

waar bij meer dan 20% van de bedrijven 

ook online kan worden gekocht, zijn België, 

Denemarken, Duitsland, Ierland, Litouwen, 

Nederland, de Tsjechische Republiek en 

Zweden. 

Een uitgebreid Europees wettelijk en 

reglementair kader is op zijn plaats, maar 

de wetgeving kan niet van toepassing 

zijn of kan moeilijk worden afgedwongen 

wanneer de consument buiten de EU een 

aanschaf doet, aldus de studie. 

De studie wijst op een aantal voordelen van 

elektronische handel, zoals lage distributiekosten 

en lagere ecologische kosten, maar 

zegt dat het internet de consumenten ook 

gemakkelijker toegang heeft gegeven tot 

illegale inhoud (films en muziek) en dat het 

internet de distributie hiervan vergemakkelijkt 

heeft voor de verkopers. 

De verbetering van het juridisch kader om 

de consument een betere toegang te geven 

tot deze producten voor een redelijke prijs, 

zou het gebruik en de levering van illegale 

producten kunnen ontmoedigen. 

Verplichte toets voor financiële consument 

(SC Online) 

Het aanschaffen van complexe financiële 

producten zonder bijbehorend advies 

wordt in de toekomst moeilijker. Minister 

De Jager (Financiën) wil dat consumenten 

in deze gevallen verplicht een kennis- en 

ervaringstoets afleggen. Dit blijkt uit het 

ontwerp van de Wijzigingswet financiële 

voldoet, te weten dat het (1) ‘opzettelijk’ is 

en dat het (2) ‘tegen een persoon of zaak 

is gericht’. Beide vereisten worden immers 

van elkaar gescheiden door het woordje 

‘en’. Aan beide vereisten dient cumulatief 

te worden voldaan: het wederrechtelijk 

handelen of nalaten dient opzettelijk te zijn 

verricht ‘en’ tegen een persoon of zaak te 

zijn gericht. Hieraan is voldaan nu eiseres 

is veroordeeld voor het opzettelijk nalaten 

tijdig kennis te geven van de voorgenomen 

moord (eerste vereiste) én – gelet op het 

door artikel 136 Sr beschermde rechtsgoed 

– dit nalaten tevens is gericht tegen de persoon 

van slachtoffer (tweede vereiste). De 

opzetclausule vereist dus niet – zoals eiseres 

betoogt – dat het opzet tevens is gericht 

tegen een persoon of zaak (en op de daaruit 

voortvloeiende schadelijke gevolgen). 

De opzetclausule luidt immers niet dat van 

dekking is uitgesloten de aansprakelijkheid 

voor schade ten gevolge van ‘opzettelijk 

tegen een persoon of zaak gericht wederrechtelijk 

handelen of nalaten’. Dit sluit aan 

bij de kennelijke bedoeling van de huidige 

formulering van de opzetclausule, zoals die 

door het Verbond van Verzekeraars in 2000 

is ontworpen en aanbevolen. 

De rechtbank komt tot de slotsom dat de 

ten aanzien van eiseres bewezen verklaarde 

feiten onder de opzetclausule vallen, ook 

al is bij het opzettelijke nalaten kennis te 

geven van de beraamde moord het opzet 

van eiseres als zodanig niet gericht geweest 

op het teweegbrengen van de dood van 

slachtoffer. 

markten 2013, dat de bewindsman heeft 

gepubliceerd op interconsultatie.nl. De wet 

verplicht aanbieders al om ‘informatie’ in 

te winnen bij consumenten die complexe 

producten willen aanschaffen zonder zich 

te laten adviseren. De Jager introduceert 

de mogelijkheid om hieraan nadere regels 

te stellen in een Algemene maatregel van 

bestuur (Amvb). Ook kan hierin worden 

geregeld waaraan een eventuele waarschuwing 

– als de consument zakt voor de toets 

– moet voldoen. 

Literatuur 

Hoge Raad houdt meer rekening met 

belangen koper bij onderzoeksplicht en 

klachtplicht (M.M. van Rossum, NJB - Nederlands 

Juristenblad 2011/25, p. 1616) 

Opvallend is dat de Hoge Raad in zijn arrest 

van 25 maart 2011, RvdW 2011/419, in het 

kader van de onderzoeks- en klachtplicht 

van de koper meer aandacht geeft aan de 

belangen van de koper dan in voorgaande 

arresten. Dit komt een evenwichtige belangenafweging 

van koper en verkoper te 

goede, zo beargumenteerd de auteur. 

Caribisch Nederlands privaatrecht (WPNR 

- Weekblad voor Privaatrecht, Notariaat en 

Registratie 2011/6898) 

In dit themanummer een aantal beschouwingen 

over het Caribisch Nederlands 

privaatrecht, waaronder UPG als wenkend 

perspectief en juridische werkelijkheid 

(H.E. Bröring), De overgangswetgeving en 



de geldende wetgeving van Curacao, Sint 

Maarten en de BES-eilanden in verband met 

de opheffing van de Nederlandse Antillen (J.P. 

de Haan) en Consumenten: bescherming 

onder de tropenzon? (B.D. van der Velden en 

V. Heutger). 

Ontvlugt nu de steden, wie vreugde 

begeert (J.M. Milo, WPNR - Weekblad 

voor Privaatrecht, Notariaat en Registratie 

2011/6897, p. 665) 

De herziene en geïmplementeerde timeshare-richtlijn 

(RL 2008/122/EG) kent een 

verruimde werkingsomvang met onder 

meer vakantieproducten van lange duur en 

biedt de consument meer bescherming, met 

precontractuele informatieplichten en ontbindingsmogelijkheden. 

De auteur gaat in 

vogelvlucht langs knelpunten van de oude 

richtlijn en het Nederlandse recht en op aanpassingen 

in het nieuwe recht. Hij vervolgt 

met een bespreking van de belangrijkste 

aanpassingen: de werkingsomvang door 

aangepaste definities, de informatieverplichtingen, 

de overeenkomst zelf, de termijnen 

en ontbindingsmogelijkheid, alsmede 

enkele nog vermeldenswaardige aspecten. 

De auteur sluit positief gestemd af. 


Wetsvoorstel herziening gerechtelijke 

kaart naar Tweede Kamer (Rechtspraak.nl) 

Nadat de Ministerraad daar op 2 september 

mee instemde, heeft de minister van 

Veiligheid en Justitie op 12 september het 

wetsvoorstel herziening gerechtelijke kaart 

bij de Tweede Kamer ingediend. 

Met de wet herziening gerechtelijke kaart 

wordt het aantal rechtbanken teruggebracht 

van negentien naar tien en het 

aantal gerechtshoven van vijf naar vier. De 

bedoeling is de behandeling van zaken 

binnen één rechtbank of gerechtshof beter 

te organiseren. Bovendien zouden de 

mogelijkheden toenemen om maatwerk te 

leveren en de rechtspraak toegankelijker te 

maken. 

Er komen in totaal 32 zittingsplaatsen 

voor de gerechten: Almelo, Alkmaar, Almere, 

Amersfoort, Amsterdam, Apeldoorn, 

Arnhem, Assen, Bergen op Zoom, Breda, 

Dordrecht, Eindhoven, Enschede, Gouda, ’s- 

Gravenhage, Groningen, Haarlem, Haarlemmermeer, 

’s Hertogenbosch, Leeuwarden, 

Leiden, Lelystad, Maastricht, Middelburg, 

Nijmegen, Roermond, Rotterdam, Tilburg, 

Utrecht, Zaanstad, Zutphen en Zwolle. 

DAS Rechtsbijstand wint zaak bij hof 

over vrije advocaatkeuze (Advocatie.nl) 

Bij een rechtsbijstandsverzekering in natura 

(dus geen kostenverzekering) ontstaat het 

recht op vrije advocaatkeuze pas nadat 

de verzekeraar twee stappen heeft gezet: 

het besluit om te gaan procederen én het 

besluit dat de zaak niet door een rechtsbijstandverlener 

in loondienst (niet zijnde 

advocaat) van de rechtsbijstandsverzekeraar 

te laten behandelen, maar door een 

externe rechtshulpverlener. Dat heeft Hof 

Amsterdam op 26 juli jl. bepaald. 

De zaak draait om een ex-werknemer 

die naar zijn mening ten onrechte werd 

ontslagen. Gedurende het geschil schakelde 

de verzekerde zelf een advocaat in, 

en verzocht DAS Rechtsbijstand de kosten 

daarvan te betalen, zich beroepend op 

het recht van vrije advocaatkeuze. DAS 

weigerde dat. In een kort geding oordeelde 

de voorzieningenrechter eerder dat er geen 

beperking kan zijn van het recht van vrije 

advocaatkeuze, in het geval er sprake is van 

een gerechtelijke procedure. 

In hoger beroep oordeelt Hof Amsterdam 

nu echter dat er twee stappen gezet 

moeten worden. Er moet door de rechtsbijstandsverzekeraar 

besloten zijn dat er een 

gerechtelijke of administratieve procedure 

wordt gevoerd, maar óók expliciet dat die 

procedure door een externe rechtsbijstandverlener 

gevoerd zal worden. ‘Het hof kan 

in de Richtlijn 73/239/EEG geen aanwijzing 

vinden dat het een rechtsbijstandverzekeraar 

(...) niet is toegestaan in het kader van 

een rechtsbijstandverzekering in natura de 

zaak van haar verzekerde, daaronder ook 

begrepen de verlening van rechtsbijstand in 

een gerechtelijke of administratieve procedure, 

niet zelf te behandelen’, aldus het hof. 

Het hof acht daarom juist de zienswijze van 

DAS dat zij, in de persoon van de bij haar 

in dienst zijnde mr. G.H. Grootnibbelink, 

die niet advocaat is, de door geïntimeerde 

tegen zijn werkgever te voeren procedure 

uit hoofde van kennelijk onredelijk ontslag 

zelf mocht behandelen en dat de (enkele) 

beslissing om – voor de kantonrechter – 

een procedure te gaan voeren, niet het 

recht van geïntimeerde deed ontstaan om 

zelf een rechtshulpverlener te kiezen. 

Het hof merkt daarna op dat als DAS de 

procedure wil laten voeren door een 

interne advocaat in loondienst, deze wel 

de plicht heeft om de klant te wijzen op 

de vrije advocaatkeuze. Deze verplichting 

vloeit echter niet voort uit de Richtlijn of 

de wet, maar uit de Verordening op de 

praktijkuitoefening in dienstbetrekking van 

de Nederlandse Orde van Advocaten. Een 

advocaat in dienstbetrekking die zich niet 

aan deze verplichting houdt, zal dus mogelijk 

te maken krijgen met tuchtrechtelijke 

consequenties. 

Bewijsopdracht dat schilderij is prijsgegeven 

(Rechtbank Rotterdam 7 september 

2011, LJN BS8694) 

In opdracht van aannemer B BV heeft C enkele 

maanden gewerkt aan de aftimmering 

van de tribunes van stadion X. Voetbalvereniging 

Y stelt zich op het standpunt dat 

C ten onrechte claimt eigenaar te zijn van 

een schilderij dat in de bestuurskamer van 

het stadion hing en eind 1930 aan de club 

was geschonken. Tijdens de verbouwing 

zou de inventaris zijn opgeslagen in een 

opslagcontainer. Y vordert restitutie van het 

schilderij en stelt dat zij eigenaar ervan is. 

Krachtens artikel 5:18 BW wordt de eigendom 

van een roerende zaak verloren als 

de eigenaar het bezit ervan prijsgeeft met 

het oogmerk zich van de eigendom te 

ontdoen. Gevolg daarvan is dat de zaak (in 

ieder geval tijdelijk) niemand toebehoort 

(‘res derelicta’). Het prijsgeven van het bezit 

van de zaak met het oogmerk zich van de 

eigendom te ontdoen, is een rechtshandeling 

waarop de artikelen 3:33 en 3:35 BW 

van toepassing zijn. Artikel 5:4 BW bepaalt 

dat degene die een aan niemand toebehorende 

zaak in bezit neemt, de eigendom 

daarvan verkrijgt. Gesteld noch gebleken is 

dat Y de wil had afstand te doen van de eigendom 

van het schilderij (artikel 3:33 BW). 

Beoordeeld zal derhalve moeten worden of 

C er in de omstandigheden van het geval 

op heeft mogen vertrouwen dat Y afstand 

wilde doen van het schilderij (artikel 3:35 

BW). 

Anders dan Y stelt, kan in algemene zin 

niet worden aangenomen dat een gift 

doorgaans niet wordt weggegooid, terwijl 

een olieverfschilderij niet per definitie als 

bijzondere (waardevolle) zaak kan worden 

aangemerkt. Dat kan anders zijn indien ook 

een leek op het gebied van schilderkunst 

zou kunnen zien dat dit een bijzonder 

en waardevol schilderij is. De rechtbank 

kan zich daaromtrent onvoldoende een 

oordeel vormen, nu noch Y, noch C een 

duidelijke afbeelding van het schilderij in 

het geding hebben gebracht en evenmin 

informatie hebben verschaft over de 

afmetingen van het schilderij. Wel houdt 



de rechtbank rekening met het feit dat het 

schilderij is gevonden op een plaats waar 

een grootschalige verbouwing plaatsvond 

in de vorm van sloop en nieuwbouw. Aan 

een dergelijke verbouwing is inherent dat 

op de bouwplaats goederen van diverse 

aard en waarde worden afgevoerd, zo ook 

goederen die voorheen deel uitmaakten 

van de inventaris van het te verbouwen 

perceel. Het schilderij zou zich hebben 

bevonden in een kruiwagen, waarvan de 

inhoud bestemd was te worden afgevoerd 

naar de afvalcontainer. Daarnaast was de 

lijst om het schilderij beschadigd. C heeft 

het schilderij gedurende enkele maanden 

in de bouwkeet opgehangen, waaruit kan 

worden afgeleid dat C ten tijde van het 

aantreffen van het schilderij – nogmaals: 

voor zover de door hem geschetste gang 

van zaken in rechte zou komen vast te staan 

– geen notie had van de waarde ervan. De 

rechtbank draagt C op zijn stellingen over 

de gang van zaken te bewijzen. Mocht C 

daarin niet slagen, dan is er geen sprake 

van eigendomsverkrijging. 

Geraadpleegde bronnen voor ORPSignaleringen (vanaf 22 september tot en met 3 november 2011) 

Actuele Rechtspraak Ondernemingspraktijk (ARO) 

Ars Aequi & Ars Aequi Katern (AA) 

Fiscaal Praktijkblad 

Fiscale Berichten voor het Notariaat (FBN) 

Forfaitair 

Het Financieele Dagblad 

Journaal Insolventie, Financiering & Zekerheden (Journaal IF&Z) 

Journaal ondernemingsrecht 

Juridische Berichten voor het Notariaat (JBN) 

Juridisch up to Date (JutD) 

Jurisprudentie Arbeidsrecht («JAR») 

Jurisprudentie Burgerlijk Procesrecht («JBPr») 

Jurisprudentie in Nederland («JIN») 

Jurisprudentie Onderneming & Recht («JOR») 

Maandblad voor Belastingrecht & Belastingpraktijk (MBB) 

Nederlands Juristenblad (NJB) 

Nederlandse Jurisprudentie (NJ) 

Nederlands Tijdschrift voor Fiscaal Recht (NTFR) 

Nieuwsbrief Bedrijfsjuridische Berichten (Bb) 

NJ Feitenrechtspraak civiele uitspraken (NJF) 

Notafax 

Onderneming & Financiering (O&F) 

Ondernemingsrecht 

Rechtspraak van de Week (RvdW) 

Rechtspraak.nl 

Staatscourant (Stcrt.) 

Themis 

Tijdschrift Fiscaal Ondernemingsrecht 

Tijdschrift voor Insolventierecht (TvI) 

Tijdschrift voor Ondernemingsbestuur (TvOB) 

Trema 

Tribuut 

Vennootschap & Onderneming (V&O) 

Weekblad voor Fiscaal Recht (WFR) 

Weekblad voor Privaatrecht, Notariaat en Registratie (WPNR) 


Verhoging kantongrens en e-Court schudden contractenland op 

Verhoging kantongrens en 

e-Court schudden contractenland 

op 


Vernieuwing gaat af en toe gepaard met onvermoede complicaties. Daardoor wordt vernieuwing niet altijd 

als vooruitgang gevoeld. In het contractenrecht zijn recent enkele vernieuwingen waarneembaar. Een 

recente ontwikkeling is de verhoging van de competentiegrens van € 5.000 naar € 25.000 per 1 juli 2011. 

Een tweede, al iets langer lopende vernieuwing is de introductie van e-Court in het Nederlandse juridische 

landschap begin 2010. E-Court is nu meer tot ontwikkeling gekomen en krijgt nu ook in de rechtsliteratuur 

aandacht. 1 E-Court poogt een alternatief en relatief goedkoop (ten opzichte van de overheidsrechtspraak) 

forum te bieden en het vernieuwende aan e-Court is dat procedures vooral langs elektronische weg worden 

afgehandeld. 

1. Inleiding 

Zoals bij alle vernieuwingen hebben ook de ophoging 

van de competentiegrens en e-Court met de nodige 

bugs te kampen. In dit artikel worden de gevolgen van de 

ophoging van de competentiegrens voor de mogelijkheid 

tot het maken van een forumkeuze en de wijze waarop e- 

Court zijn bevoegdheid vaststelt, vanuit contractenrechtelijk 

oogpunt kritisch beschouwd. Tevens worden de bugs 

die eigen zijn aan de beide systemen blootgelegd. 

2. Verhoging competentiegrens: exit forumkeuze 

bij veel geschillen 

Per 1 juli 2011 is de competentiegrens verhoogd van € 5.000 

naar € 25.000 door middel van een aanpassing van artikel 

93 Rv. 2,3 Dit artikel regelt de (absolute) bevoegdheid van de 

1 W. Wefers Bettink, ‘e-Court: een stap(je) naar elektronische geschiloplossing’, 

TvA 2011/2, p. 62-65; P. Ernste, ‘Procederen bij e-Court’, JBPr 2010/3, 

p. 227 e.v.; H. van Wermeskerken, ‘e-Court en de rol van de notaris’, 

Notariaat Magazine 2011, 7/8, p. 16-17. 

2 Wet van 19 mei 2011, Stb. 2011, 255 (Evaluatiewet modernisering rechterlijke 

organisatie). 

3 Binnen de Nederlandse advocatuur bestond veel weerstand tegen de 

verhoging van de kantongrens, omdat partijen bij vorderingen tussen 

€ 5.000 en € 25.000 vanaf 1 juli 2011 geen verplichte advocaatbijstand 

hoeven genieten. Op dit aspect wordt in dit artikel niet ingegaan. Vgl. 

Kamerstukken II 2008/09, 32 021, nr. 3 (MvT met bijlagen). 

sector kanton van de Nederlandse rechtbanken. Tevens is 

de kantonrechter per 1 juli 2011 bevoegd om te oordelen 

over zaken die betrekking hebben op een consumentenkrediet 

in de zin van de Wet op het consumentenkrediet en op 

consumentenkoop. 4 

In navolging van de verhoging van de competentiegrens in 

artikel 93 Rv is ook de verwijzing naar de competentiegrens 

in artikel 108 lid 2 Rv aangepast van € 5.000 naar 

€ 25.000. Over deze wijziging is in de wetsgeschiedenis 

nauwelijks gesproken. 

Artikel 108 Rv gaat over de mogelijkheid van partijen om 

een forumkeuze te maken. Lid 1 van het artikel bepaalt 

dat het de contracterende partijen vrijstaat om bij overeenkomst 

– hetzij mondeling, hetzij schriftelijk 5 – een bepaalde, 

relatief bevoegde rechter aan te wijzen. Hierbij dient te 

worden aangemerkt dat partijen uitsluitend een forumkeuze 

over de relatieve bevoegdheid kunnen maken. Partijen 

kunnen niet rechtsgeldig overeenkomen dat de sector civiel 

4 Consumentenkoop in artikel 93 Rv heeft dezelfde betekenis als in artikel 

7:5 BW, aldus de wetgever. De verwijzing naar de Wet op het consumentenkrediet 

heeft betrekking op leningen tot € 40.000. Vgl. Kamerstukken II 

2008/09, 32 021, nr. 3, p. 40. 

5 In internationale gevallen dient te worden getoetst aan hetzij artikel 23 

EEX-Vo (in communautair verband), hetzij aan artikel 6a Rv (in internationale 

gevallen buiten communautair verband). Op de eisen die voor een 

internationale forumkeuze gelden, wordt in dit artikel niet ingegaan. 


van een rechtbank hun zaak moet behandelen, indien de 

sector kanton op grond van artikel 93 Rv bevoegd is. 6 

Lid 2 perkt de forumkeuzebevoegdheid in. Op een forumkeuze 

kan in rechte geen beroep worden gedaan indien de 

zaak (1) een beloop heeft van – tot 1 juli 2011 – minder dan 

€ 5.000 of indien zij betrekking heeft (2) op een individuele 

arbeidsovereenkomst of (3) op een huurovereenkomst met 

betrekking tot een woning of middenstandsbedrijfsruimte, 

tenzij de forumkeuze is overeengekomen na het ontstaan 

van het geschil of – in de gevallen onder (2) en (3) – indien 

de vordering door de werknemer of de huurder aanhangig 

Per 1 juli 2011 kan op forumkeuzes in de zin van artikel 

108 lid 1 Rv dus geen beroep worden gedaan 

indien het beloop van de zaak minder dan € 25.000 

bedraagt. 

is gemaakt. De rechter dient zijn eigen bevoegdheid ambtshalve 

te toetsen, aldus artikel 110 Rv. 7 Ten aanzien van de 

koppeling aan de competentiegrens is artikel 108 lid 2 Rv 

niet beperkt tot geschillen tussen professionals 8 en consumenten 

(B2C), maar is de bepaling ook van toepassing op 

geschillen tussen professionals onderling (B2B) of consumenten 

onderling (C2C). 

Per 1 juli 2011 kan op forumkeuzes in de zin van artikel 

108 lid 1 Rv dus geen beroep worden gedaan indien het beloop 

van de zaak minder dan € 25.000 bedraagt. De scope 

van deze bepaling is door de verhoging van de competentiegrens 

aanzienlijk vergroot. De aankoop van een gemiddelde 

kleine of middenklasse auto valt nu onder het bereik 

van artikel 108 lid 2 Rv. Ook de gemiddelde grote reparatie 

valt onder het bereik van deze bepaling. Ook de aankoop 

van een gemiddelde keuken is per 1 juli 2011 onder het bereik 

van de nieuwe competentiegrens en dus onder artikel 

108 lid 2 Rv gebracht. 

Ondernemingen die zich bezighouden met het garagebedrijf 

en het keukenverkoopbedrijf maken veelal gebruik 

van algemene voorwaarden en (standaard)overeenkomsten 

die bepalen dat de rechter van de woonplaats van de dea- 

6 Andersom kan in bepaalde, in artikel 96 Rv omschreven gevallen wel. 

Indien het geding ter vrije beslissing aan partijen staat, kunnen zij na het 

ontstaan van het geschil overeenkomen de zaak aan de kantonrechter 

voor te leggen, zelfs als de sector civiel bevoegd zou zijn. Deze gang van 

zaken wordt ook wel als kantonarbitrage omschreven. Partijen dienen er 

ingeval van een overeenkomst als bedoeld in artikel 96 Rv op bedacht 

te zijn dat hoger beroep en cassatie van een op grond van artikel 96 Rv 

gewezen vonnis dient te worden overeengekomen en niet een wettelijk 

recht is. 

7 Waarbij kan worden opgemerkt dat de rechter in consumentenzaken 

ook ambtshalve zijn bevoegdheid zal moeten toetsen op grond van 

de rechtspraak van het Hof van Justitie van de Europese Unie over de 

ambtshalve toepassing van Richtlijn 93/13 inzake oneerlijke bedingen in 

consumentenovereenkomsten. 

8 Natuurlijke personen, personenvennootschappen of rechtspersonen die 

handelen in de uitoefening van een beroep of bedrijf. 

ler/garage/keukenleverancier bevoegd is van de geschillen 

kennis te nemen. Deze bepalingen zijn ingegeven door de 

omstandigheid dat veel van de in de branche actieve bedrijven 

nationaal handelen en niet-regiogebonden zijn. Dergelijke 

bedrijven wensen hun geschillen bij de rechtbank van 

de plaats van vestiging te concentreren en niet het hele land 

door te moeten om hun recht te halen, ook in B2B-verhoudingen 

- met alle (rechtsbijstands)kosten van dien. 

Dergelijke forumkeuzebedingen zijn vanaf 1 juli 2011 in 

toenemende mate niet afdwingbaar – ook in zakelijke relaties 

waarbij twee professionals met elkaar contracteren 

– aangezien de rechter ambtshalve zijn relatieve bevoegdheid 

dient te beoordelen. Bij deze ontwikkeling wordt in de 

wetsgeschiedenis Evaluatiewet modernisering rechterlijke 

organisatie niet stilgestaan. 9 

Gelet op de aanpassing in de wet doen professionals die veel 

overeenkomsten sluiten met een waarde onder € 25.000 er 

verstandig aan hun overeenkomsten en algemene voorwaarden 

scherp tegen het licht te houden. Met name de 

forumkeuzebedingen zullen gereviseerd moeten worden 

en gebruikers van forumkeuzebedingen zullen zich bewust 

moeten worden dat de vooraf afgesproken instantie niet 

altijd de bevoegde instantie is. 10,11 

Zelfs als de forumkeuze in beginsel afdwingbaar is, kan het 

sinds 1 juli 2011 gebeuren dat de door partijen aangewezen 

rechter niet over het geschil gaat oordelen. Dit is het gevolg 

van het per die datum ingevoerde artikel 108a Rv. Dit artikel 

luidt: “Indien een voortdurend gebrek aan voldoende 

zittingscapaciteit bij een rechtbank daartoe noodzaakt, kan 

bij algemene maatregel van bestuur voor de duur van ten 

hoogste twee jaar een andere dan de overeenkomstig de 

artikelen 99 tot en met 108 bevoegde rechtbank worden 

aangewezen als bevoegde rechtbank voor zaken die behoren 

tot een bij die maatregel aangewezen categorie. Onder 

zittingscapaciteit wordt verstaan hetgeen daaronder wordt 

verstaan in artikel 1, onder h, van de Wet op de rechterlijke 

organisatie.” Tot dusverre is geen algemene maatregel van 

bestuur uitgevaardigd op grond van artikel 108a Rv. 

Deze bepaling heeft ook zijn werking indien de forumkeuze 

in een overeenkomst tussen professionals is overeengekomen. 

Op grond van deze bepaling kan een forumkeuze 

voor een bepaalde rechter worden doorkruist door tijdelijke 

capaciteitsproblemen bij de gekozen rechtbank. Naar 

mijn mening wordt op deze manier afbreuk gedaan aan de 

9 De wet is het uitvloeisel van wetsvoorstel 32 021. 

10 In zijn eigen advocaatpraktijk is de auteur van dit artikel met enige 

regelmaat op onbegrip gestuit bij de rechtzoekende dat een vooraf afgesproken 

forumkeuzebeding in rechte niet afdwingbaar blijkt op grond 

van artikel 108 lid 2 Rv. 

11 Een forumkeuzebeding kan zeker in internationale verhoudingen zijn 

nut bewijzen, omdat een op juiste wijze (in de zin van artikel 23 EEX-Vo) 

overeengekomen forum de zaak bij een mogelijk bevoegde buitenlandse 

rechter kan weghouden. Vgl. Onder andere HvJ EU, NJ 2011, m.nt. M.V. 

Polak (Key Trim/Car Safety). 



vrijheid van partijen om een forumkeuze overeen te komen. 

Al met al doen de beide ontwikkelingen af aan de effectiviteit 

van een door partijen overeengekomen forumkeuze. 

Vanuit contractenrechtelijk oogpunt – met name het beginsel 

van contracteervrijheid – compliceren deze bepalingen 

de voorspelbaarheid die contractanten door middel van de 

door hen te sluiten overeenkomst willen bereiken. 

3. E-Court: onbevoegd op grond van Europese 

rechtspraak 

Sinds januari 2010 is e-Court in de lucht. E-Court is een 

stichting die tot doel heeft geschillen te beslechten tegen 

lagere kosten en op kortere termijnen dan de traditionele 

overheidsrechtspraak. 12 Eigen aan e-Court is voorts dat 

geschilbeslechting in beginsel louter langs elektronische 

weg plaatsvindt. Gelet op de belofte van geringe kosten is 

e-Court vooral aantrekkelijk voor partijen die een relatief 

lage vordering op hun wederpartij hebben en voor wie de 

griffierechten bij de overheidsrechter een groot obstakel 

zijn. 

3.1 Bevoegdheid e-Court 

E-Court is geen gerechtelijke instantie, maar treedt op als 

bindend adviseur of als arbiter. 13 Een kenmerk van bindend 

advies en arbitrage is dat de bevoegdheid van de bindend 

adviseur/arbiter niet uit de wet voortvloeit, maar dat partijen 

moeten overeenkomen hun geschil aan een bindend 

adviseur c.q. arbiter(s) voor te leggen. 

Er zijn gevallen in de praktijk bekend, waarin de zogeheten 

repeat players 14 zich van e-Court bedienen. 15 De wederpartij 

is doorgaans een consument. De incasserende partij 

stuurt dan een mededeling – hetzij per post, hetzij per deurwaardersexploit 

– aan haar wederpartij met de mededeling 

dat het geschil wordt voorgelegd aan e-Court tenzij de wederpartij 

binnen één maand na dagtekening van de mededeling 

aangeeft dat hij het geschil aan de overheidsrechter 

wenst te hebben voorgelegd. 16 

Een dergelijke benadering doet denken aan artikel 6:236 

sub n BW, dat een beding in de algemene voorwaarden dat 

voorziet van beslechting van het geschil door een ander dan 

de overheidsrechter of een arbiter als onredelijk bezwarend 

aanmerkt, tenzij de wederpartij vooraf schriftelijk op het 

voornemen tot procederen wordt kenbaar gemaakt en de 

wederpartij daarbij tevens wordt gewezen op de mogelijkheid 

te protesteren tegen deze wijze van geschilbeslechting. 

Deze benadering impliceert evenwel dat in op de overeenkomst 

toepasselijke algemene voorwaarden is bepaald dat 

geschillen door middel van bindend advies door e-Court 

worden beslecht. Artikel 6:236 sub n BW (in samenhang 

met artikel 6:233 sub a BW) is immers uitsluitend van toepassing 

op overeengekomen algemene voorwaarden. Indien 

de algemene voorwaarden niet zijn overeengekomen 

op de voet van artikel 6:217 BW, zijn zij überhaupt niet 

van toepassing. 17 

E-Court gebruikt voornoemde formule evenwel om haar 

eigen bevoegdheid te aanvaarden. Zodra e-Court een bindend 

advies heeft gegeven, wordt het vastgelegd in een 

notariële akte, zodat het executoriale kracht verkrijgt. 18 

Tot op heden hebben notarissen bindende adviezen van e- 

Court ook verleden in geval van verstekuitspraken, in welk 

geval de instemming van de wederpartij met geschilbeslechting 

door e-Court geenszins vaststaat. In dat geval zal een 

rechter bij wie de vernietiging van een door e-Court gegeven 

bindend advies wordt voorgelegd mijns inziens al snel 

moeten oordelen dat de vereiste wilsovereenstemming voor 

geschilbeslechting door e-Court ontbreekt en derhalve de 

vernietiging van het bindende advies kunnen uitspreken. 19 

Voor arbitrale vonnissen van e-Court geldt dat deze door 

Zelfs als de forumkeuze in beginsel afdwingbaar 

is, kan het sinds 1 juli 2011 gebeuren dat de door 

partijen aangewezen rechter niet over het geschil 

gaat oordelen. 

de rechter van een verlof tot tenuitvoerlegging moeten 

worden voorzien, voordat zij ten uitvoer kunnen worden 

gelegd. 20 De voorzieningenrechter kan het verlof tot tenuitvoerlegging 

weigeren, onder andere indien het vonnis of de 

wijze waarop het vonnis tot stand is gekomen, kennelijk in 

strijd is met de openbare orde of goede zeden. 21 

12 Vgl. www.ecourt.nl. 

13 Procesreglement e-Court, https://www.e-court.nl/fileadmin/docs/Reglement.pdf, 

laatstelijk geraadpleegd op 9 september 2011. Opmerkelijk is 

dat e-Court in haar relatief korte bestaan vanaf begin 2010 al zeven versies 

van haar procesreglement heeft gepubliceerd. Versie 7 is in werking 

vanaf 8 augustus 2011. 

14 Partijen die vaak in rechte optreden over gelijksoortige vorderingen op 

hun wederpartij. Voorbeelden hiervan zijn de telecommaatschappijen 

die vaak ageren uit hoofde van onbetaald gelaten abonnementsgelden 

en creditcardmaatschappijen die tot incasso van de kredieten overgaan. 

15 Een aan de auteur van dit artikel bekend, niet-gepubliceerd voorbeeld 

is Lindorff Purchase, dat vorderingen van T-Mobile op haar abonnees 

overneemt en tot incasso tracht te komen. 

16 Vgl. e-Court 25 maart 2011, zaaknr. IPS-2011-018-000452 (niet-gepubliceerd) 

(Lindorff Purchase/X). 

17 De toepasselijkheid van algemene voorwaarden wordt getoetst aan 

de totstandkoming van overeenkomsten in het algemeen, dus door 

middel van aanbod en aanvaarding conform de wilsvertrouwensleer van 

artikel 3:33 jo. 3:35 BW. Vgl. T.H.M. van Wechem, De toepasselijkheid van 

algemene voorwaarden, diss. Universiteit Leiden, Deventer: Kluwer 2007, 

p. 13-31; R.H.C. Jongeneel, ‘Gebondenheid’ in B. Wessels, R.H.C. Jongeneel 

en M.L. Hendrikse (red.), Algemene voorwaarden, 5e druk, Deventer: 

Kluwer 2010, p. 111-125. 

18 Artikel 430 lid 1 Rv. 

19 Artikel 7:900 BW. Ten tijde van het voltooien van dit artikel – 9 september 

2011 – waren geen vonnissen bekend waarin bindende adviezen van 

e-Court zijn vernietigd. 




3.2 Invloed Europees consumentenrecht op bevoegdheid 

e-Court 

Ten aanzien van consumenten is voorts nog een Europese 

ontwikkeling van belang. Een algemene voorwaarde of beding 

in een overeenkomst waarover niet is onderhandeld 

dat e-Court als bevoegde instantie aanwijst om geschillen 

te beslechten, dient naar mijn mening als oneerlijk in de zin 

van Richtlijn 93/13 inzake oneerlijke bedingen in consumentenovereenkomsten 

(hierna: ‘de Richtlijn’) te worden 

aangemerkt. 22 

Indien de algemene voorwaarden niet zijn overeengekomen 

op de voet van artikel 6:217 BW, zijn zij 

überhaupt niet van toepassing. 

In zijn rechtspraak over de Richtlijn hanteert het HvJ EU 

namelijk de lijn dat een geschilbeslechtingsclausule waarover 

niet is onderhandeld en die tot strekking heeft een andere 

instantie dan de overheidsrechter van de woonplaats 

van de consument aan te wijzen ter beslechting van geschillen, 

oneerlijk is in de zin van de Richtlijn. 23 Het gevolg van 

de kwalificatie van het beding als ‘oneerlijk’ is dat de rechter 

het beding buiten toepassing dient te laten. De rechter 

22 PbEG 1993, L95/29. 

23 HvJ EG 27 juni 2000, zaaknr. C-240/98 en C-244/98, NJ 2000, 730 (Océano); 

HvJ EG november 2002, NJ 2003, 703 m.nt. MRM (Cofidis); HvJ EG 

26 oktober 2006, NJ 2007, 201 (Mostaza Claro); HvJ EG 4 juni 2009, NJ 

2009, 395 m.nt. MRM (Pannon); HvJ EG 6 oktober 2009, NJ 2010, 11 m.nt. 

MRM (Asturcom/Rodríguez Nogueira); HvJ EU 9 november 2010, zaaknr. 

C-137/08, RCR 2011, 2 (Pénzügyi Lízing/Schneider). Vgl. voorts: S. Prechal, 

‘Ambtshalve toetsen van oneerlijke bedingen door middel van conforme 

uitleg’, NTER 2001/4, p. 104-108; M.B.M. Loos, ‘Oneerlijke bedingen en 

wettelijke vervaltermijnen: Océano bevestigd’, NTBR 2003/3, p. 71-74; 

C.M.D.S. Pavillon, ‘De wisselende betekenis van de Richtlijn oneerlijke 

bedingen in de Nederlandse rechtspraak: een drieluik’, VrA 2006/2, p. 

25-70; M.B.M. Loos, ‘Ambtshalve toetsing van algemene voorwaarden in 

consumentenovereenkomsten: zou de Hoge Raad de rechtspraak van 

het Hof van Justitie niet ook eens moeten lezen?’, WPNR 2007/6727, p. 

867-869; C.M.D.S. Pavillon, ‘De procedurele autonomie wijkt (opnieuw) 

voor de effectieve doorwerking van de Richtlijn oneerlijke bedingen’, 

NTBR 2007/4, p. 149-157; H.J. Snijders, ‘Ambtshalve aanvulling van gronden 

van Europees recht in burgerlijke zaken herijkt’, WPNR 2008/6761, p. 

541-552; A.S. Hartkamp, ‘Reactie: Ambtshalve aanvullen van rechtsgronden’, 

WPNR 2008/6779, p. 977-981; H.J. Snijders, ‘Naschrift’, WPNR 

2008/6779, p. 981-982; A.S. Hartkamp, ‘Privaatrecht actueel: Ambtshalve 

aanvulling van rechtsgronden’, WPNR 2009/6813, p. 773-774; H.J. Snijders, 

‘Reactie: Andermaal de vraag naar ambtshalve aanvulling van rechtsgronden 

(van Europees recht)’, WPNR 2009/6823, p. 998-1002; T.H.M. van 

Wechem en J.H.M. Spanjaard, ‘Oneerlijkheid aan banden: Luxemburg 

spreekt zich uit vóór consumenten’, Contracteren 2010/2, p. 60-64; T.H.M. 

van Wechem en A.L.J.A. Schreuder, ‘Ambtshalve toetsing van een beding 

in polisvoorwaarden’, VrA 2010/2, p. 71-83; B. Wessels en M.H. Wissink, ‘Inleiding’ 

in B. Wessels, R.H.C. Jongeneel en M.L. Hendrikse (red.), Algemene 

voorwaarden, 5e druk, Deventer: 2010, Kluwer, p. 16-21; H.L. van der 

Beek, ‘Europees consumentenrecht en de verplichting tot ambtshalve 

toetsing door de rechter. Een vervolg’ in M.A.B. Chao-Duivis, C.E.C. Jansen 

en J.B.M. Vranken (red.), Alleen samen (liber amicorum M.A.M.C. van 

den Berg), IBR 2010, p. 337-353; R.J.Q. Klomp, ‘Hoe past de Nederlandse 

rechter ambtshalve het Europese consumentenrecht toe?’, ORP 2010, nr. 

1, p. 32-36; J.H.M. Spanjaard, ‘Pénzügyi Lízing/Schneider: HvJ EU verzet 

de bakens inzake ambtshalve toetsing van algemene voorwaarden’, MvV 

2011/3, p. 75-82. 

dient ambtshalve te toetsen of het beding oneerlijk is, zodra 

hij over de noodzakelijke feitelijke en juridische gegevens 

beschikt om de toetsing uit te voeren. 24 

Naar aanleiding van de rechtspraak van het HvJ EU over 

de Richtlijn is door het landelijk overleg van voorzitters 

van de sectoren civiel en kanton van de Nederlandse rechtbanken 

een werkgroep in het leven geroepen die de vraag 

diende te beantwoorden of de rechter ambtshalve bedingen 

in algemene voorwaarden moet toetsen. 25 Dit onderzoek 

heeft geresulteerd in het Rapport ambtshalve toepassing 

van Europees consumentenrecht (hierna: ‘het Rapport’). 26 

Het Rapport beantwoordt deze vraag na een analyse van 

de rechtspraak van het HvJ EU positief en bevat aanbevelingen 

aan de rechters over de wijze waarop een beding 

ambtshalve getoetst kan worden. 27 

Naar mijn mening zal een niet-onderhandelde geschilbeslechtingsclausule 

in een overeenkomst tussen de professional 

en de consument waarin e-Court als bevoegde instantie 

als oneerlijk moeten worden aangemerkt. 28 Dit argument 

moet door de rechter aan wie het bindend advies eventueel 

ter vernietiging wordt voorgelegd ambtshalve worden getoetst 

en dient bij gegrondverklaring tot vernietiging van 

het bindend advies te leiden. 29 Ook in een exequaturprocedure 

uit hoofde van 1062 lid 1 Rv dient de voorzieningenrechter 

mijns inziens ambtshalve te toetsen of e-Court 

bevoegd was. Artikel 1063 lid 1 Rv bepaalt immers dat 

het exequatur geweigerd kan worden, indien het arbitrale 

vonnis in strijd met de openbare orde en goede zeden tot 

stand is gekomen. Het HvJ EU heeft de bepalingen uit de 

Richtlijn aangemerkt als bepalingen die gelijkstaan aan bepalingen 

van openbare orde naar nationaal recht. 30 

Ook in een eventuele procedure over de executie van het 

bindend advies (waarbij kan worden gedacht aan een kort 

geding tot schorsing of opheffing van de executie ex artikel 

438 Rv) dient de rechter ambtshalve na te gaan, of het bindend 

advies c.q. het arbitrale vonnis in stand kan blijven. 31 

24 HvJ EG 4 juni 2009, NJ 2009, 395 m.nt. MRM (Pannon). 

25 Rapport, p. 2. 

26 Het Rapport ambtshalve toepassing van Europees consumentenrecht is 

gepubliceerd onder http://www.rechtspraak.nl/NR/rdonlyres/9CCAF545- 

F183-499D-9F73-DF2F0104AA15/0/EindrapportLOVCKwerkgroepambtshalvetoetsing_17210.pdf. 

Ik heb voornoemd rapport voor het laatst op 

10 juli 2011 geraadpleegd. 

27 Rapport, p. 9-10. 

28 In gelijke zin: Rb. Leeuwarden 13 april 2011, NJF 2011, 296 (X/Friso). 

29 Gelet op de Europeesrechtelijke oorsprong van de vernietigingsgrond 

en de Europeesrechtelijke verplichting de Richtlijn richtlijnconform uit 

te leggen, zie ik weinig ruimte voor een correctie aan de hand van de redelijkheid 

en billijkheid. Het toepassen van de redelijkheid en billijkheid 

zou bovendien afdoen aan het nuttig effect van de bescherming die de 

Richtlijn beoogt te bieden en om die reden niet zijn toegestaan. 

30 HvJ EG 6 oktober 2009, NJ 2010, 11 m.nt. MRM (Asturcom/Rodríguez 

Nogueira). 

31 HvJ EG 6 oktober 2009, NJ 2010, 11 m.nt. MRM (Asturcom/Rodríguez 

Nogueira). 



Hoewel de rechtspraak van het HvJ EU uitsluitend de nationale 

rechter verplicht tot ambtshalve toetsing, ben ik van 

mening dat ook de notaris die een bindend advies van e- 

Court krijgt voorgelegd met het verzoek dit bindend advies 

in een notariële akte te vervatten op grond van artikel 21 

lid 2 Wet op het notarisambt acht moet slaan op de bepalingen 

van de Richtlijn. Op grond van deze bepaling dient 

de notaris zijn ministerie te weigeren, indien hij concludeert 

dat het bindend advies en/of de wijze van totstandkoming 

van het bindend advies in strijd is met de openbare orde of 

de goede zeden. 32 Bovendien dient de notaris in het kader 

van zijn Belehrungspflicht na te gaan of de akte aan de wil 

van beide partijen beantwoordt. 33 

Hetzelfde dient mijns inziens te gelden voor de deurwaarder 

aan wie wordt verzocht een in een notariële akte vervat 

bindend advies van e-Court te executeren. In geval van 

twijfel kan de deurwaarder een vordering ex artikel 438 lid 

4 Rv instellen bij de voorzieningenrechter met de vordering 

uit te spreken of de deurwaarder aan executie moet meewerken. 

De voorzieningenrechter dient in dat geval mijns 

inziens het bindend advies ambtshalve aan de Richtlijn te 

toetsen mits hij over de ter toetsing noodzakelijke feitelijke 

en juridische gegevens beschikt. 

Een juiste toepassing van de Europese rechtspraak brengt 

met zich mee dat bindende adviezen van e-Court in consumentenzaken 

niet langer afdwingbaar zijn en dat e-Court 

effectief uitsluitend kan worden toegepast in geschillen tussen 

professionals. Uit de publicaties van e-Court en uit de 

bindende adviezen van e-Court blijkt niet dat de geschilbeslechters 

van e-Court zich van deze Europese dimensie 

bewust zijn. 

Professionele partijen die zouden willen overwegen in hun 

algemene voorwaarden e-Court als geschilbeslechter aan te 

wijzen – hetzij als bindend adviseur, hetzij als arbiter – en 

32 Ten tijde van het schrijven van dit artikel zijn geen uitspraken gepubliceerd 

waarin een notaris zich tuchtrechtelijk voor het passeren van een 

bindend advies van e-Court in verband met het Europese consumentenrecht 

diende te verantwoorden. 

33 H. van Wermeskerken, ‘e-Court en de rol van de notaris’, Notariaat Magazine 

2011, 7/8, p. 16-17; Brief Staatssecretaris voor Veiligheid en Justitie 

aan Tweede Kamer d.d. 23 juni 2011, Kamerstukken II 2010/11, 29 279, nr. 

122. 

die veelal zaken doen met consumenten dienen er rekening 

mee te houden dat de geschilbeslechtingsclausule in rechte 

niet afdwingbaar is. 

4. Conclusie 

Een aantal interessante juridische vernieuwingen hebben 

de laatste tijd het licht gezien. Deze vernieuwingen zijn niet 

zonder complicatie gebleken. De verhoging van de competentiegrens 

van € 5.000 naar € 25.000 per 1 juli 2011 

heeft tot gevolg dat forumkeuzeclausules in geschillen met 

een waarde tussen € 5.000 en € 25.000 niet langer rechtens 

afdwingbaar zijn. Voor bepaalde branches betekent dit dat 

bestaande voorwaarden moeten worden herzien. Tevens 

heeft de wetgever artikel 108a Rv geïntroduceerd op grond 

waarvan de zaak bij een andere dan de op grond van de 

forumkeuze aangekozen rechter ter beslissing kan worden 

doorverwezen, indien de oorspronkelijke rechter met capaciteitsgebrek 

te kampen heeft. 

Een juiste toepassing van de Europese rechtspraak 

brengt met zich mee dat bindende adviezen van 

e-Court in consumentenzaken niet langer afdwingbaar 

zijn. 

Een andere vernieuwing is e-Court. E-Court is gestart als 

ambitieus project om een goedkoop en digitaal alternatief 

te bieden voor de overheidsrechtspraak. In de praktijk 

blijkt voor te komen dat e-Court in strijd met het wettelijk 

systeem concludeert tot haar bevoegdheid en dat zij zich 

ook bevoegd acht in geschillen tussen professionals en consumenten, 

hoewel de vaste rechtspraak van het HvJ EU laat 

zien dat consumentengeschillen in beginsel niet in bindend 

advies of arbitrage kunnen worden beslecht. 

Kortom, veel werk aan de winkel voor de juridische vernieuwers 

om de complicaties op te heffen en de vernieuwing 

als daadwerkelijke vooruitgang te laten voelen. 

Over de auteur 

Mr.drs. J.H.M. Spanjaard is advocaat bij La Gro Advocaten in Alphen aan den 

Rijn. 


Geen strenge eisen aan inhoud 

klacht of aan inhoud buitengerechtelijke 

ontbindingsverklaring? 


De Hoge Raad heeft in april en in mei van dit jaar twee arresten gewezen die bij nadere bestudering 

opvallende overeenkomsten vertonen. Allereerst zien we in beide arresten een geduldige koper c.q. huurder. 

Zowel de koper als de huurder biedt de verkoper c.q. de verhuurder eerst gedurende een zekere tijd de 

gelegenheid zijn verplichting alsnog na te komen. Op enig moment is het geduld echter op en ontbindt de 

koper c.q. de huurder alsnog de desbetreffende overeenkomst. Juridisch interessanter is echter dat we in 

beide arresten zien dat de Hoge Raad oog heeft voor de praktijk van alledag. In het arrest van april 1 gaat de 

Hoge Raad in op de aan de ‘klacht’ als bedoeld in artikel 7:23 BW te stellen eisen. In het arrest van mei 2 gaat de 

Hoge Raad in op de aan een buitengerechtelijke ontbindingsverklaring te stellen eisen. Beide arresten lijken 

te passen in de deformaliseringstendens die de Hoge Raad naar het zich laat aanzien, volgt. 


Ik besprak beide arresten reeds kort in het tijdschrift JIN. 3 

De redactie verzocht mij de arresten in onderling verband 

beschouwd nader tegen het licht te houden. Ik zal eerst de 

feiten die aan de desbetreffende arresten ten grondslag liggen 

kort schetsen (paragraaf 2 en 3) en de rechtsregel van 

de Hoge Raad bespreken (paragraaf 4). Daarna zal ik een 

korte samenvatting geven van verschillende rechtsregels die 

van belang kunnen zijn in de situatie dat een teleurgestelde 

contractspartij de relatie vooropstelt en de wederpartij eerst 

nog in de gelegenheid wil stellen na te komen (paragraaf 5). 

Tot slot zal ik het belang van de voorliggende arresten voor 

de rechtspraktijk bespreken (paragraaf 6). 

1 Hoge Raad 15 april 2011, LJN BP0630 (Bloemert/Horenberg). 

2 Hoge Raad 27 mei 2011, LJN BP6997 (Elbrink/Halfman). 

3 «JIN» 2011, 410 en JIN 2011, 581. 

2. Hoge Raad 15 april 2011, LJN BP0630 (Bloemert/Horenberg) 

Op 15 april jl. wees de Hoge Raad alweer een arrest over 

artikel 7:23 BW. Dit keer hoefde de Hoge Raad echter niet 

zijn hoofd te buigen over de vraag of er ‘binnen bekwame 

tijd’ was geklaagd, zoals in de stroom van de totnogtoe 

gewezen arresten steeds het geval was. De vraag lag dit keer 

voor of er überhaupt wel was geklaagd. Door de leverancier 

werd betwist dat de koper met zoveel woorden had 

laten weten dat het geleverde niet aan de overeenkomst 

beantwoordde. 

In de casus die aan het arrest ten grondslag ligt, zien we 

een uiterst geduldige koper van een melkwinningsysteem. 

Het door de melkveehouder in september 2001 gekochte 

systeem bestaat uit drie melkrobots, één inlinecooling en 

vier voerboxen alsmede het zogeheten 4-KGM-systeem (dit 

systeem maakt het mogelijk om tijdens het melken per koe 

en per kwartier de uier op mogelijke aanwezigheid van uierontsteking 

te controleren). Het 4-KGM-systeem zou pas 

later worden geleverd. Daarnaast hebben koper en leverancier 

een onderhoudsovereenkomst afgesloten. De eerste 


Geen strenge eisen aan inhoud klacht of aan inhoud buitengerechtelijke ontbindingsverklaring? 

twee melkrobots zijn op 28 november 2001 geïnstalleerd; 

de derde melkrobot in februari 2002; het 4-KGM-systeem 

is 29 oktober 2003 geleverd. 

Vanaf het begin zijn er storingen in het systeem opgetreden. 

De koper heeft zich steeds direct gewend tot de leverancier. 

Voor het verhelpen van de storingen zijn monteurs 

van leverancier naar het bedrijf van koper gekomen. Zij 

hebben in een logboek de aard van de storingen, voorzien 

van een datum, kort omschreven. De eerste in het logboek 

vermelde klacht dateert van 3 december 2001. Ook bij het 

4-KGM-systeem zijn direct na levering storingen opgetreden. 

Er is vervolgens sprake van een voortdurende stroom 

van klachten. Aan koper is steeds voorgehouden dat het 

systeem beter zou gaan functioneren wanneer het 4-KGMsysteem 

zou zijn geïnstalleerd. Uit het logboek blijkt dat 

direct na installatie van het 4-KGM-systeem ook weer geklaagd 

is door koper. Tot februari 2005 meldt hij bij voortduring 

storingen. Dan is zijn geduld eindelijk op en roept 

hij juridische hulp in. Zijn advocaat stuurt op 17 december 

2004 een eerste sommatiebrief. Bij schrijven van 4 maart 

2005 wordt de koopovereenkomst buitengerechtelijk ontbonden. 

De leverancier weigert het systeem terug te nemen. 

Vervolgens verkoopt de koper het systeem. In de voorliggende 

procedure die vervolgens werd opgestart, vorderde 

de koper een verklaring van recht inhoudende dat hij de 

koop terecht had ontbonden, alsmede vergoeding van geleden 


De rechtbank wees de vorderingen van koper af, omdat er 

geen sprake zou zijn van non-conformiteit. Het hof heeft 

de vorderingen na vernietiging van het vonnis van de rechtbank 

toegewezen. 

In de procedure bij de Hoge Raad spelen vervolgens drie 

rechtsvragen, waarvan ik de vragen met betrekking tot de 

verjaringsproblematiek thans buiten beschouwing laat. Ik 

wil hier ingaan op de vraag of de koper in dit geval geklaagd 

heeft als bedoeld in artikel 7:23 BW. 

De Hoge Raad 4 leerde ons reeds dat de koper, indien hij na 

een herstelpoging door de verkoper van mening is dat de 

geleverde zaak nog steeds niet aan de overeenkomst beantwoordt, 

hierover opnieuw moet klagen. In de voorliggende 

casus was bij voortduring melding gemaakt van problemen 

met het geleverde melkwinningsysteem, zodat deze problematiek 

niet speelde. De leverancier stelde zich echter op het 

standpunt dat: 

“(...) het enkele feit dat de koper klachten over het functioneren van 

het systeem heeft geuit, nog niet betekent dat de leverancier had 

moeten begrijpen dat het systeem volgens de koper niet aan de 

overeenkomst beantwoordde, nu partijen tevens een onderhoudsovereenkomst 

hadden gesloten (...)”. 

Anders gezegd: volgens de leverancier had de koper niet 

voldaan aan zijn klachtplicht ex artikel 7:23 BW. 

Het hof is – mijns inziens terecht – aan deze stelling voorbijgegaan. 

Het hof oordeelde dat koper met zijn ‘voortdu- 

4 Hoge Raad 29 juni 2007, LJN AZ4850 (Amsing/Dijkstra-Post Beheer). 

rende stroom van klachten’ over de gebreken ‘binnen bekwame 

tijd na het ontdekken van de gebreken, in de zin 

van art. 7:23 lid 1 BW, daarvan melding heeft gemaakt’. De 

Hoge Raad legt dit oordeel van het hof uit in die zin dat het 

aldus moet worden verstaan dat koper heeft geklaagd over 

het niet voldoen van het systeem aan de overeenkomst, en 

Kan uit dit arrest de regel worden afgeleid dat de 

Hoge Raad aan de inhoud van de klacht geen al te 

zware eisen stelt, zo lang het voor de verkoper maar 

duidelijk is dat wordt geklaagd? 

dat zulks voor de leverancier ook duidelijk was. Dat partijen 

tevens een onderhoudsovereenkomst hadden gesloten 

op grond waarvan de leverancier verplicht was tot herstel 

over te gaan, staat aan dat oordeel niet in de weg, aldus de 

Hoge Raad. 

Uit dit arrest zou dus de regel kunnen worden afgeleid dat 

de Hoge Raad aan de inhoud van de klacht geen al te zware 

eisen stelt, zo lang het voor de verkoper maar duidelijk is 

dat wordt geklaagd. 5 Het is echter de vraag of de Hoge 

Raad dit in zijn algemeenheid heeft bedoeld te zeggen. Van 

redelijk recente datum is immers het arrest van de Hoge 

Raad 6 waarin de Hoge Raad ten aanzien van artikel 6:89 

BW oordeelde: 

“(...) Gezien de aan art. 6:89 ten grondslag liggende ratio (namelijk 

dat de schuldenaar wordt beschermd doordat hij erop mag rekenen 

dat de schuldeiser met bekwame spoed onderzoekt of de prestatie 

aan de verbintenis beantwoordt en, indien dit niet het geval blijkt te 

zijn, zulks, eveneens met spoed, aan de schuldenaar meedeelt; zie 

Parl. Gesch. Boek 6, p. 316-317) kan niet steeds met de enkele mededeling 

aan de wederpartij worden volstaan dat de door deze verrichte 

prestatie ten achter blijft bij hetgeen de verbintenis vergt; in 

beginsel dient de schuldeiser zijn wederpartij, voor zover mogelijk, 

tevens te informeren over de gestelde aard of omvang van de tekortkoming. 

(...)”. 

Ik vermoed dat de Hoge Raad deze rechtsregel in het voorliggende 

arrest niet heeft willen verlaten. Naar mijn idee 

heeft de Hoge Raad in het voorliggende arrest vooral gezocht 

naar een redelijke uitkomst. Het standpunt van de 

leverancier was bijna onbehoorlijk: hij wist wel van de 

gebreken, maar naar zijn mening waren deze gebreken gemeld 

in het kader van het onderhoudscontract en was er 

door de koper niet expliciet geklaagd als bedoeld in artikel 

7:23 BW. Dit standpunt heeft de Hoge Raad terecht terzijde 

gesteld met de overweging – kort gezegd – dat de koper met 

het melden van de problemen wel degelijk heeft geklaagd 

en dat dat ook voor de leverancier duidelijk was. In dit 

geval kon de Hoge Raad dit oordelen zonder afbreuk te 

doen aan de ratio van de klachtplicht: het beschermen van 

de schuldenaar tegen late en daardoor moeilijk te betwisten 

5 Zo concludeert althans Bos in zijn noot onder Hoge Raad 25 maart 2011, 

LJN BP8991 (Ploum/Smeets II), JM 2011, 78. 

6 Hoge Raad 11 juni 2010, LJN BL8297 (Kortenhorst/Van Lanschot Bankiers). 


klachten. Anders gezegd: de schuldenaar moet wel weten 

wat hij fout heeft gedaan. De leverancier in de voorliggende 

casus wist wel degelijk van de hoed en de rand en had dus 

geen bescherming nodig. 

Kiest de teleurgestelde koper eerst voor nakoming 

dan gaat daarmee zijn recht op ontbinding niet 

verloren, indien de uitoefening van het recht van 

nakoming niet baat. 

Voorts voerde de leverancier als gezegd een verjaringsverweer. 

Ook deze actie lijkt bijna op het onbehoorlijke af, gelet 

op het bijna eindeloze geduld dat de koper heeft gehad 

en het aantal kansen dat de koper de leverancier heeft geboden 

om de gebreken alsnog te herstellen. Gelukkig snijdt 

de Hoge Raad de leverancier ook hier de pas af. De Hoge 

Raad overweegt dat de leverancier – ook afgezien van de 

onderhoudsovereenkomst – op grond van de koopovereenkomst 

gehouden was telkens na een klacht over nonconformiteit 

het gebrek te herstellen: 

“(...) Nu na iedere poging tot herstel bleek dat het melkwinningsysteem 

nog niet naar behoren functioneerde, is telkens nadat de leverancier 

daarvan op de voet van art. 7:23 lid 1 BW (tijdig) in kennis 

was gesteld, ingevolge art. 7:23 lid 2 BW ook telkens een nieuwe verjaringstermijn 

gaan lopen. (...)”. 

Deze overweging is met name van belang voor de bevoegdheid 

tot ontbinding. Deze bevoegdheid is immers een 

vordering die onder artikel 3:317 lid 2 BW valt. Niet kan 

worden volstaan met het steeds opnieuw sturen van een 

stuitingsbrief. De stuitingsbrief moet in dat geval binnen 

zes maanden worden gevolgd door een dagvaarding. Voor 

een geduldige koper die zijn leverancier ter wille wil zijn en 

hem herhaaldelijk in de gelegenheid wil stellen om nog te 

herstellen, zou dat tot gevolg hebben dat eerder zou moeten 

worden ontbonden dan de koper zelf wenselijk acht. De 

Hoge Raad is met deze rechtsregel tegemoetgekomen aan 

de praktijk, in die zin dat kopers niet worden afgestraft 

voor hun geduld. 

A-G Wuisman overwoog in zijn conclusie in dit verband 

nog terecht: 

“(...) Aan een koper komt, indien het hem geleverde niet aan de koopovereenkomst 

beantwoordt, niet slechts een recht op ontbinding toe 

maar ook een recht op nakoming, bijvoorbeeld door opheffing van de 

gebleken gebreken, en/of een recht op schadevergoeding. De keuze 

van het uit te oefenen recht is aan de koper. Kiest hij eerst voor uitoefening 

van het recht van nakoming dan gaat daarmee zijn recht op 

ontbinding van de koopovereenkomst niet verloren, indien de uitoefening 

van het recht van nakoming niet baat. Zie in dit verband artikel 

6:88 lid 2 BW waar onder meer is bepaald: ‘Heeft de schuldeiser nakoming 

verlangd, doch wordt daaraan niet binnen bekwame tijd voldaan, 

dan kan hij al zijn rechten wederom doen gelden.’ In casu is dit 

ook de gang van zaken geweest. [Verweerder] heeft eerst gepoogd 

met verzoeken aan [eiser] tot opheffing van storingen te bereiken dat 

het geleverde melkwinningsysteem naar behoren zou gaan functioneren. 

Deze weg heeft hij langere tijd gevolgd, mede doordat hem 

door [eiser] is voorgehouden dat het systeem beter zou gaan functioneren 

wanneer het 4-KGM-systeem zou zijn geïnstalleerd. Toen ook 

die installatie niet het gewenste resultaat opleverde, is hij alsnog gebruik 

gaan maken van zijn recht op ontbinding. Dat heeft hij gedaan 

binnen de termijn van twee jaren nadat gebleken was dat ook de installatie 

van het 4-GKM-systeem niet een naar behoren functioneren 

van het melkwinningsysteem meebracht en [verweerder] [eiser] ook 

daarvan in kennis had gesteld. Daarmee bleef hij binnen de termijn 

van twee jaren bedoeld in artikel 7:23 lid 2 BW. (...)”. 

3. Hoge Raad 27 mei 2011, LJN BP6997 (Elbrink/ 

Halfman) 

Het tweede arrest betreft een huurovereenkomst met betrekking 

tot een bedrijfsruimte. De huurovereenkomst is 

aangegaan voor de periode van vijf jaar, ingaande 2 januari 

2002, met een stilzwijgende verlenging van vijf jaar en een 

opzegtermijn van één jaar voor het einde van de termijn. In 

de huurovereenkomst is een regeling opgenomen voor het 

geval het gehuurde zou vergaan. Overeengekomen is dat de 

huurder in dat geval het recht heeft om ofwel voortzetting 

ofwel beëindiging van de huurovereenkomst te verlangen. 

Indien de huurder voortzetting verlangt, dan moet de verhuurder 

het gehuurde volledig (doen) herstellen. 

Op 4 februari 2007 is het gehuurde door brand tenietgegaan. 

De huurder zet vanaf korte tijd nadien haar onderneming 

(een bloemenwinkel) op een ander adres voort. In 

een brief van 21 februari 2007 bericht de verhuurder aan 

de huurder dat het herstel enige maanden zal gaan duren en 

dat huurder recht heeft op vermindering van de huurprijs. 

De verhuurder spreekt in dit kader over een ‘voorschot’. Bij 

brief van 30 mei 2007 reageert de huurder op dit schrijven. 

De huurder kondigt aan het voorschot niet langer te zullen 

betalen. Kennelijk wordt hierop niet gereageerd door de 

verhuurder. Wat zich in de tussentijd verder afspeelt, wordt 

niet helemaal duidelijk uit het arrest. In ieder geval wordt 

in een brief van 21 september 2007 namens de huurder 

(door een jurist) een beroep gedaan op de bepaling in de 

overeenkomst inhoudende dat huurder het recht heeft de 

overeenkomst te beëindigen. Subsidiair wordt de buitengerechtelijke 

ontbinding ingeroepen nu de verhuurder niet 

aan zijn verplichting kan voldoen het gehuurde ter beschikking 

te stellen. Ik roep in herinnering dat het pand begin 

februari in vlammen was opgegaan. Kennelijk duurde het 

herstel langer dan verwacht. De feiten zijn niet helemaal 

duidelijk over de oorzaak hiervan. 7 

De verhuurder heeft vervolgens bij de kantonrechter nakoming 

van de huurovereenkomst gevorderd. De kantonrechter 

heeft bepaald dat de huurovereenkomst zou worden 

ontbonden per 1 september 2008. Het hof heeft in hoger 

beroep geoordeeld dat de huurovereenkomst op 27 september 

2007 rechtsgeldig (buitengerechtelijk) is ontbonden. 

7 Toegegeven zij overigens dat deze huurder een minder lange adem had 

dan de koper in de eerste casus, niettemin vertonen de arresten gelijkenis 

aangezien ook hier de huurder eerst opteert voor nakoming en pas in 

een later stadium alsnog voor ontbinding. 


Geen strenge eisen aan inhoud klacht of aan inhoud buitengerechtelijke ontbindingsverklaring? 

In cassatie moest de Hoge Raad zich onder meer buigen over 

de vraag of de tussen partijen bestaande huurovereenkomst 

al dan niet rechtsgeldig is beëindigd. 8 De verhuurder stelde 

zich op het standpunt dat de brief van 27 september 2007 

niet als ontbindingsverklaring kon worden aangemerkt, 

omdat de huurder niet aan de ontbinding ten grondslag 

zou hebben gelegd dat de verhuurder was tekortgeschoten 

ten aanzien van zijn verplichting om met bekwame spoed 

tot herstel van het gehuurde over te gaan en slechts heeft 

gesteld dat de verhuurder is tekortgeschoten ten aanzien 

van het ter beschikking stellen van het gehuurde zonder gebreken. 

Door de verhuurder wordt betoogd dat bij het oordeel 

over een ontbindingsvordering slechts die – nieuwe – 

ontbindingsgronden een rol kunnen spelen die ten tijde van 

de ontbinding nog niet aan het licht waren getreden en om 

die reden (nog) niet aan de ontbinding ten grondslag gelegd 

konden worden. Nu de huurder ten tijde van de ontbinding 

wist dat het herstel nog niet volledig was afgerond, maar 

niets hieromtrent aan de ontbinding ten grondslag heeft, 

zou dit door het hof zijn miskend, volgens de verhuurder. 

Anders gezegd: volgens de verhuurder zou een buitengerechtelijke 

ontbindingsverklaring alle ontbindingsgronden 

moeten bevatten en kunnen deze gronden niet meer in een 

later stadium worden aangevuld. 

De Hoge Raad heeft hiermee de gelegenheid gekregen zich 

uit te laten over de aan een buitengerechtelijke ontbindingsverklaring 

te stellen eisen. De Hoge Raad overweegt 9 dat de 

wetgever aan de buitengerechtelijke ontbindingsverklaring 

geen verdere eisen heeft willen verbinden dan de schriftelijkheidseis 

en dat moet worden aangenomen, dat daaraan 

ten grondslag ligt dat de buitengerechtelijke ontbinding 

een eenvoudig te hanteren instrument moet zijn. Daarom 

kan, aldus nog steeds de Hoge Raad, in zijn algemeenheid 

niet de eis gesteld worden dat een dergelijke verklaring de 

gronden voor de ontbinding dient te vermelden teneinde 

rechtsgevolg te kunnen hebben. Dat brengt tevens mee dat 

de schuldeiser die in zijn ontbindingsverklaring wel een 

of meer gronden voor de ontbinding heeft genoemd (of 

die, eventueel desverlangd, alsnog gronden daarvoor heeft 

opgegeven) in rechte ook andere gronden aan de ontbinding 

ten grondslag mag leggen dan de reeds eerder door 

hem vermelde. De Hoge Raad brengt hiermee de aan een 

ontbindingsverklaring te stellen eisen in lijn met de eerder 

door hem gegeven beslissing 10 ter zake de aan een vernietigingsverklaring 

te stellen eisen. 

8 Ik laat hier de vragen met betrekking tot het verzuim en de opzegging 

van een duurovereenkomst (naast de huurovereenkomst was er nog een 

afnameovereenkomst met betrekking tot snijbloemen) noodgedwongen 

rusten. Nog onlangs is in dit tijdschrift door M.A.J.G. Janssen (‘Verzuim en 

ingebrekstelling bij schadevergoeding en ontbinding’, ORP 2011, nr. 1, p. 

33-42) een mooi overzicht gegeven van de rechtspraak met betrekking 

tot het verzuimvereiste. De Hoge Raad is in het voorliggende arrest van 

de bestaande rechtspraak niet afgeweken. Ook met betrekking tot de 

opzegging van een duurovereenkomst vormt het arrest slechts een 

herhaling/bevestiging van de vaste rechtspraak uit onder meer Sanders/ 

Sanders (HR 15 april 1966, NJ 1966, 302) en Latour/De Bruijn (HR 3 

december 1999, NJ 2000, 120). 

9 Ro 3.6.1. 

10 Hoge Raad 11 juli 2008, LJN BD2410 (Blijd/Westminster Rental). 

Hier geldt dus – sterker dan in de vorige zaak – : aan de inhoud 

van de ontbindingsverklaring mogen geen al te zware 

eisen worden gesteld, zo lang het voor de wederpartij maar 

duidelijk is dat wordt ontbonden. En ook hier stond de 

Hoge Raad de koerswijziging van de huurder toe: dat de 

huurder in eerste instantie had gekozen voor nakoming 

stond er niet aan de in weg dat hij op een later moment de 

overeenkomst alsnog ontbond. 

De wetgever heeft aan de buitengerechtelijke 

ontbindingsverklaring geen verdere eisen willen 

verbinden dan de schriftelijkheidseis. De buitengerechtelijke 

ontbinding moet een eenvoudig te 

hanteren instrument zijn. 

Overigens brengt deze uitspraak de nodige duidelijkheid, 

waar in de literatuur totnogtoe geen eenduidig antwoord 

werd gegeven op de vraag naar de inhoud van een ontbindingsverklaring. 

Olthof schrijft: 11 

“(...) De ontbindingsverklaring dient de grond voor ontbinding te bevatten 

en de overeenkomst waarop zij ziet. (...)” 

terwijl Hartlief van mening is: 12 

“(...) Wat betreft de inhoud van de verklaring lijkt het aangewezen 

geen al te hoge eisen te stellen. Van de crediteur mag wel worden 

verlangd dat hij aangeeft dat hij van het contract dan wel van de debiteur 

‘af wil’. (...)”. 

4. Commentaar 

Met betrekking tot de aan de ontbindingsverklaring te stellen 

eisen overweegt de Hoge Raad met zoveel woorden – 

onder verwijzing naar de Parlementaire Geschiedenis – dat 

de wetgever aan de buitengerechtelijke ontbindingsverklaring 

geen verdere eisen heeft willen verbinden dan de 

schriftelijkheidseis. De Hoge Raad neemt aan dat de grondslag 

daarvan is dat de buitengerechtelijke ontbinding een 

eenvoudig te hanteren instrument moet zijn. Hetzelfde (het 

moet een eenvoudig te hanteren instrument zijn) kan mijns 

inziens gezegd worden van de ‘klacht’ als bedoeld in artikel 

7:23 BW c.q. het ‘protest’ als bedoeld in artikel 6:89 BW. 

Hier heeft de wetgever helemaal geen vereisten gesteld, ook 

geen schriftelijkheidsvereiste. Dit doet er echter niet aan 

af dat tussen de beide verklaringen een wezenlijk verschil 

bestaat: waar de klacht in beginsel tot doel heeft de wederpartij 

te informeren omtrent hetgeen hem verweten wordt, 

zodat hij in beginsel nog in de gelegenheid is dit te herstellen 

en partijen dus in beginsel nog met elkaar verder moeten, 

is de ontbindingsverklaring bedoeld om de overeenkomst 

te beëindigen. Dit verklaart waarom de Hoge Raad 

aan de inhoud van de klacht toch vereisten heeft gesteld 

– ondanks het feit dat de klacht gelet op de tekst van de wet 

11 M.M. Olthof 2009 (T&C BW), art. 6:267 BW, aant. 2a. 

12 Hartlief, GS Verbintenissenrecht, art. 6:267 BW, aant. 4. 


feitelijk nog ‘vormvrijer’ zou zijn dan de ontbindingsverklaring 

– terwijl ten aanzien van de ontbindingsverklaring 

nu expliciet wordt geoordeeld dat hieraan niet de eis kan 

worden gesteld dat zij de gronden bevat waarop zij berust. 

De vraag die ik in de titel van dit artikel heb gesteld moet 

mijns inziens dan ook als volgt worden beantwoord: nee, 

voor een ontbindingsverklaring gelden geen eisen anders 

dan de schriftelijkheidseis; voor de klacht gelden weliswaar 

geen strenge eisen, maar de schuldeiser zal de schuldenaar 

onder omstandigheden wel moeten informeren over de gestelde 

aard of omvang van de tekortkoming. 

5. Stand van zaken 

Met deze arresten is weer wat meer duidelijk geworden 

over de vraag hoe te handelen in geval van een tekortkoming 

die niet spoedig of niet goed wordt hersteld. Ik vat de 

stand van zaken als volgt samen: 13 

• Een koper die na een herstelpoging door een verkoper 

van mening is dat de geleverde zaak nog steeds niet aan 

de overeenkomst beantwoordt, moet hierover opnieuw 

klagen. 

• Indien een herstelpoging te lang duurt, kan de koper 

de overeenkomst alsnog ontbinden, zonder alsnog een 

laatste termijn te gunnen. 14 

• Duidelijk moet zijn dat de koper klaagt, onder omstandigheden 

kan dit inhouden dat hij de verkoper daarbij 

informeert over de gestelde aard of omvang van de gebreken. 

• Na iedere nieuwe klacht gaat telkens een nieuwe verjaringstermijn 

lopen. 

• Indien een koper eerst kiest voor uitoefening van het 

recht op nakoming dan gaat daarmee zijn recht op 

ontbinding niet verloren, indien de uitoefening van het 

recht op nakoming hem niet baat. 

• Indien de koper kiest voor ontbinding, dan wordt aan 

de ontbindingsverklaring niet de eis gesteld dat zij de 

(alle) gronden bevat waarop zij berust. 

13 Ik spreek hier gemakshalve over een koper. Deze regels zijn echter van 

toepassing op iedere tekortkoming in de nakoming van een overeenkomst. 

Artikel 7:23 BW kent immers artikel 6:89 BW als genus-artikel. 

14 Ik merk hierbij direct op dat het uiteraard de voorkeur verdient om zekerheidshalve 

nog wel in gebreke te stellen. Indien dat niet gebeurt, zal het 

oordeel van de rechter immers uiteindelijk afhangen van de niet zwartwit 

te beantwoorden vraag of het herstel binnen redelijke termijn c.q. 

met bekwame spoed heeft plaatsgevonden. Ik merk hierbij verder nog 

op dat in het voorliggende geval de verplichting om ‘zonder vertraging’ 

te herstellen expliciet in de huurovereenkomst stond. Ik vermoed dat het 

oordeel niet anders zou zijn geweest indien er ‘slechts’ sprake zou zijn 

geweest van een wettelijke verplichting. Met zekerheid kan ik dit echter 

niet zeggen. 

• In het kader van een procedure kan de grondslag van 

de klacht of de ontbinding worden gepreciseerd of aangevuld. 

6. Consequenties voor de praktijk 

Naar mijn mening heeft de Hoge Raad met beide arresten 

de praktijk een dienst verleend. In de praktijk worden teleurgestelde 

contractspartijen immers zelden vanaf het begin 

af aan bijgestaan door een advocaat. Iedere advocaat 

is bekend met het dossier dat op zijn bureau terechtkomt 

waarin de cliënt misschien iets te lang heeft vertrouwd op 

een goede afloop en waarin – als er al iets op schrift is gesteld 

– de inhoud van de brieven niet altijd even duidelijk 

is, of althans naar de smaak van de advocaat niet compleet 

genoeg is. Een leek is immers zelden gewend om zijn brieven 

op te stellen aan de hand van primaire, subsidiaire en 

meer subsidiaire grondslagen. Mijns inziens heeft de Hoge 

Raad hiervoor oog gehad en geoordeeld dat aan de inhoud 

van een klacht, noch aan de inhoud van een buitengerechtelijke 

ontbindingsverklaring, strenge eisen mogen worden 

gesteld. Het gaat er om dat voor de wederpartij duidelijk is 

dát er wordt geklaagd c.q. ontbonden (waarbij ‘klagen’ wel 

meer inhoudt dan slechts melding te maken van het feit dat 

men niet tevreden is). De gronden voor ontbinding mogen 

later worden aangevuld. De Hoge Raad oordeelde eerder 

al in gelijke zin over een buitengerechtelijke vernietigingsverklaring. 

Hoewel de brief in het geval van de huurder 

van de bloemenwinkel was opgesteld door een jurist – en 

de regel dus niet alleen lijkt te gelden voor ‘leken’ – meen 

ik overigens dat dit niet betekent dat advocaten nu de aandacht 

bij het opstellen van dergelijke brieven kunnen laten 

verslappen. Om meerdere redenen ben ik persoonlijk van 

oordeel dat van een advocaat mag worden verwacht dat 

hij bij het opstellen van dergelijke brieven al goed nadenkt 

over de te volgen strategie en in de betreffende brief een 

goede basis legt voor een eventuele procedure. Niettemin 

blijft het natuurlijk altijd mogelijk dat een cliënt pas in een 

later stadium met bepaalde informatie komt. In dat soort 

gevallen kan een advocaat met een gerust hart een beroep 

doen op een van beide hier besproken arresten, indien de 

cliënt althans op zijn minst enigszins handen en voeten 

heeft gegeven aan de klacht. 

Over de auteur 

Mr. N. de Boer is werkzaam als Professional Support Lawyer bij de sectie 

Litigation van Houthoff Buruma te Rotterdam. 


Contractuele beperking van aansprakelijkheid bij afgebroken onderhandelingen 

Contractuele beperking 

van aansprakelijkheid bij 

afgebroken onderhandelingen 


In deze bijdrage staat het leerstuk van de afgebroken onderhandelingen centraal. In het bijzonder wordt 

ingegaan op de manier waarop een schadeclaim bij afgebroken onderhandelingen zou kunnen worden 

voorkomen. 


Sinds het Plas/Valburg-arrest 1 is het leerstuk van de afgebroken 

onderhandelingen niet meer weg te denken 

uit de Nederlandse rechtspraktijk. Op grond van dit arrest 

zou voor de aansprakelijkheid voor (eenzijdig) afgebroken 

onderhandelingen onderscheid dienen te worden gemaakt 

tussen drie fasen: de eerste fase waarin het partijen vrijstaat 

de onderhandelingen af te breken, de tweede fase waarin 

afbreken geoorloofd is, maar dit wel leidt tot schadeplichtigheid 

ter zake van de door de wederpartij in het kader 

van de onderhandelingen gemaakte kosten (het negatief 

contractsbelang) en de derde fase waarin partijen verkeren 

in een stadium dat afbreken niet meer geoorloofd is. De afbrekende 

partij moet niet alleen de kosten en schaden van 

de wederpartij vergoeden, maar in sommige gevallen zelfs 

gederfde winst (het positief contractsbelang). 

De Hoge Raad heeft nadien belangrijke arresten gewezen 

waarin nodige verfijningen en beperkingen zijn aangebracht 

op voormelde ‘precontractuele aansprakelijkheid’. 2 

Relevant in dit kader is het CBB/JPO-arrest. 3 De Hoge 

Raad benadrukt dat 

’ieder van de onderhandelende partijen – die verplicht zijn hun gedrag 

mede door elkaars gerechtvaardigde belangen te laten bepalen – vrij is 

de onderhandelingen af te breken, tenzij dit op grond van het gerechtvaardigd 

vertrouwen van de wederpartij in het totstandkomen van de 

1 HR 18 juni 1982, NJ 1983, 723. 

2 Onder andere HR 14 juni 1996, NJ 1997, 481 (De Ruiterij/MBO) en HR 14 

oktober 1996, NJ 1997, 65 (de Combinatie/Staat der Nederlanden). 

3 HR 12 augustus 2005, NJ 2005, 467. 

overeenkomst of in verband met de andere omstandigheden van het 

geval onaanvaardbaar zou zijn.’ 

Uit de overwegingen van de Hoge Raad volgt dat dit een 

‘strenge en tot terughoudendheid nopende’ maatstaf is. 

Naar verluidt zou de Hoge Raad in het CBB/JPO-arrest 

het onderscheid tussen de tweede en derde fase hebben laten 

vallen. 4 Er zou een alles of niets benadering gelden: of 

Het hof kon niet alleen op basis van de tekst maar 

ook op basis van de strekking ervan oordelen dat 

voor een vergoedingsverplichting een nadere overeenkomst 

was vereist. 

er is geen plaats voor schadevergoeding (het afbreken van 

onderhandelingen is geoorloofd) of de afbrekende partij is 

aansprakelijk voor schade (het afbreken van onderhandelingen 

is niet geoorloofd). 

Geheel aanvaard is de zienswijze niet. 5 Kritiek op de stel- 

4 Onder andere C.E. Drion, ‘Ons onderhandelingsrecht onder handen, NJB 

2005/34, T. Hartlief & R.J. Tjittes, ‘Kroniek van het vermogensrecht, NJB 

2005/31 en C.R. Christiaan, ‘Aansprakelijkheid wegens afgebroken onderhandelingen: 

van drie naar twee fasen’, Maandblad voor Vermogensrecht 

2005/10, p. 194. 

5 Onder andere M.R. Ruygvoorn, ‘Bestaat de ‘tweede fase’ uit Plas/Valburg 

nog?’, Contracteren 2011/ 2 en Afgebroken onderhandelingen en het 

gebruik van voorbehouden, serie Recht & Praktijk, 173 (diss.), Deventer: 

Kluwer 2009, p. 367, G.J. Knijp, ‘Plas/Valburg geldt nog altijd’, NJB 

2005/45-46, T.H.M. van Wechem & M.H. Wissink, ‘Een nieuwe norm voor 

afgebroken onderhandelingen’, Contracteren 2005/4, J. van den Brande, 

‘De vrijheid om onderhandelingen af te breken’, O&F 2005/69. 


ling dat de Hoge Raad met het CBB/JPO de tweede fase 

zou hebben verlaten, is, samengevat, dat in het in het voornoemde 

arrest slechts ging om de grondslag van de vordering 

tot vergoeding van het positief contractsbelang; de 

tweede fase was geheel niet aan de orde. Ook (hogere) feitenrechtspraak 

biedt voldoende voorbeelden waarbij schadevergoeding 

voor het negatief contractsbelang bij gelegitimeerd 

afgebroken onderhandelingen werd toegekend. 6 

Teneinde ongewenste consequenties van het 

afbreken van onderhandelingen (zoveel mogelijk) 

te voorkomen, besluiten (met name commerciële) 

partijen om hun rechtsverhouding in de precontractuele 

fase in een overeenkomst te reguleren. 

2. ‘Precontractuele’ afspraken 

Zowel in de jurisprudentie als in de literatuur staat het 

uitgangspunt van de contractsvrijheid (steeds meer) voorop. 

De Hoge Raad lijkt met het CBB/JPO-arrest gas te 

hebben teruggenomen met betrekking tot de bescherming 

van de wederpartij van de afbrekende partij. Desalniettemin 

biedt het leerstuk soms troost aan een teleurgestelde 

onderhandelingspartij. 

Teneinde ongewenste consequenties van het afbreken van 

onderhandelingen (zoveel mogelijk) te voorkomen, besluiten 

(met name commerciële) partijen om hun rechtsverhouding 

in de precontractuele fase in een overeenkomst te 

reguleren (vaak aangeduid met ‘letter of intent’, ‘memorandum 

of understanding’ of ‘term sheet’). 7 

De contractsvrijheid brengt mee dat het partijen vrijstaat 

afspraken te maken. Met name bij verwachte langdurige 

onderhandelingen is het vastleggen van precontractuele afspraken 

aangewezen. 

De overeenkomsten bevatten veelal afspraken omtrent de 

hoogte van de eventueel te betalen kosten- en of schadevergoeding, 

de grenzen waarbinnen partijen verplicht zijn om 

met elkaar te onderhandelen, wanneer tussen partijen een 

(romp)overeenkomst bestaat, de voorbehouden op grond 

waarvan een partij onderhandelingen mag afbreken, het 

recht dat op de precontractuele fase van toepassing is en 

het forum dat bevoegd is ten aanzien van geschillen die in 

de precontractuele fase rijzen. 

De redenen om een voorovereenkomst te sluiten zijn divers. 

Van belang is dan ook dat een partij bij aanvang van 

(langdurige) onderhandelingen nagaat of het verstandig is 

om van tevoren afspraken vast te leggen en zo ja, bij welke 

afspraken zij zelf belang heeft. Moné geeft een aantal mogelijkheden 

voor een partij die juist wel of niet vrijheid in 

het onderhandelingstraject wenst. 8 Bij het ongestraft kunnen 

afbreken van onderhandelingen, genieten expliciet en 

ruim geformuleerde voorbehouden, aansprakelijkheidsuitsluitingen 

van kosten en andere schaden en een niet-exclusiviteitsbeding 

de voorkeur. Wenst de onderhandelende 

partij die vrijblijvendheid juist te beperken, dan is het raadzaam 

een exclusiviteitsbeding en een kostenvergoeding op 

te nemen en de voorbehouden zo beperkt mogelijk te formuleren 

en een beperkte toepassing te geven. 

3. Geen garantie 

Net als iedere contractuele bepaling, moet de betekenis van 

bepalingen in een voorovereenkomst worden vastgesteld 

aan de hand van de uitleg daarvan. Al bijna dertig jaar 

neemt de Hoge Raad het Haviltex-criterium als uitgangspunt 

waarbij het bij de uitleg van contractsbepalingen aankomt 

‘op de zin die partijen in de gegeven omstandigheden 

over en weer redelijkerwijs aan deze bepalingen mochten 

toekennen en op hetgeen zij te dien aanzien redelijkerwijs 

van elkaar mochten verwachten.’ In professionele verhoudingen 

heeft zich de laatste jaren een meer objectieve grammaticale 

uitlegmethode ontwikkeld. 9 

Daarbij dient niet uit het oog te worden verloren dat de 

redelijkheid en billijkheid (ook) de rechtsverhouding in de 

precontractuele fase beheerst. De derogerende werking van 

de redelijkheid en billijkheid kan meebrengen dat een beroep 

op een contractuele bepaling sneuvelt. 

Voorts kan het een partij niet vrijstaan een beroep op een 

contractuele bepaling te doen als hij van dit recht afstand 

heeft gedaan of het recht daarop een beroep te doen heeft 

verwerkt. 

Het maken van afspraken levert derhalve nog geen garantie 

op om de onderhandelingen op ieder gewenst moment 

af te breken zonder enige gehoudenheid tot kosten- en/of 

schadevergoeding. Volledige rechtszekerheid is derhalve 

nog geen gegeven. 

De jurisprudentie is dan ook evenzeer casuïstisch. De omstandigheden 

van het geval zijn bepalend. De jurisprudentie 

biedt ons wel aanknopingspunten om het risico op 

aansprakelijkheid voor het afbreken van onderhandelingen 

(nog meer) te kunnen voorkomen. Een belangrijke rol is 

daarbij weggelegd voor voorbehouden en aansprakelijkheidsuitsluitingen. 

4. Kosten- en/of schadevergoeding 

Het is niet ongebruikelijk dat partijen in de voorovereenkomst 

een bepaalde vergoeding vastleggen voor het geval 

de onderhandelingen onverhoopt niet resulteren in een (definitieve) 

overeenkomst (de ‘break-up fee’ of ‘termination 

fee’). Afhankelijk van het overeengekomen bedrag, verzekert 

een dergelijke bepaling dat in ieder geval de in het 

kader van de onderhandelingen gemaakte kosten worden 

vergoed, 10 heeft het een afschrikkende werking ten aanzien 

6 Zie de uitspraken genoemd door M.R. Ruygvoorn, Contracteren 2011/2. 

7 Zie B. Wessels, Letters of Intent, Nijmegen: Ars Aequi Libri 2010, p. 35-38. 

8 H.J. Moné, ‘Onderhandelen en afbreken zonder consequenties?’, HB 

2011/03. 

9 Onder andere HR 19 januari 2007, NJ 2007, 575 (Meyer Europe/PontMeyer) 

en HR 29 juni 2007, NJ 2007, 576 (Derksen/Homburg). 

10 H.J. de Kluiver, ‘Overnamecontracten, letters of intent en garanties’, O&F 

2003/58. 


Contractuele beperking van aansprakelijkheid bij afgebroken onderhandelingen 

van onderhandelingen met derden en, wellicht het voornaamste 

voordeel, heeft het een afschrikkende werking ten 

aanzien van het afbreken van onderhandelingen. Een verbintenis 

om een break-up fee te voldoen komt met name in 

de praktijk van de openbare biedingen op aandelen voor in 

het geval het bod op de aandelen van de doelvennootschap 

niet slaagt. 11 

In plaats van het vastleggen van een vergoeding, komt ook 

een beding in een voorovereenkomst inhoudende dat partij 

bij het afbreken van onderhandelingen nimmer gehouden 

is tot kosten- en/of schadevergoeding vaak voor. Een dergelijk 

beding is de aangewezen oplossing om de gevolgen 

die volgens de rechtspraak voortvloeien uit het onzorgvuldig 

afbreken van onderhandelingen (zoveel mogelijk) uit 

te sluiten. 

5. Jurisprudentie inzake (contractueel vastgelegde) 

kosten- en/of schadevergoeding 

De Hoge Raad heeft zich zeer recent uitgelaten omtrent een 

voorovereenkomst waarin partijen waren overeengekomen 

dat er een vergoeding zou worden betaald bij het afbreken 

van onderhandelingen als dat was overeengekomen. 12 Het 

arrest laat zien hoe een mogelijke schadeclaim bij mislukte 

onderhandelingen enerzijds kan worden omzeild, en anderzijds 

onnodig wordt prijsgegeven. 

Partijen hadden een zogenaamde ‘afstandsovereenkomst’ 

gesloten. Daarin was vastgelegd dat er exclusief door de 

VVE met de aannemer kon worden onderhandeld over de 

voorwaarden van de opdracht tot renovatie; partijen zouden 

streven naar de totstandkoming van een aanbesteding 

en indien de onderhandelingen niet zouden slagen zou de 

VVE een vergoeding aan de aannemer betalen ‘als dat zou 

zijn overeengekomen’. Nu dit niet was overeengekomen, 

bestond er geen recht op schadevergoeding, aldus de Hoge 

Raad. 

De Hoge Raad oordeelde in r.o. 3.4.2 dat het hof geen 

onjuiste maatstaf bij de uitleg van de overeenkomst heeft 

aangelegd. Het hof kon niet alleen op basis van de tekst, 

maar ook op basis van de strekking ervan oordelen dat 

voor een vergoedingsverplichting een nadere overeenkomst 

was vereist. Die was er echter niet. Voorts had de aannemer 

onvoldoende gesteld om aan te nemen dat op grond van 

redelijkheid en billijkheid toch een verplichting tot vergoeding 

bestond. 

Opvallend is dat in het arrest de leer van afgebroken onderhandelingen 

nauwelijks aan de orde komt. Uit een eerder 

vergelijkbaar arrest van de Hoge Raad volgt dat partijen 

met het sluiten van de voorovereenkomst de toepassing 

van deze leer als het ware hebben omzeild. 13 Een en ander 

betekent in casu, zo volgt uit randnummer 2.5.2 van 

de conclusie van A-G mr. Wissink onder verwijzing naar 

laatstgenoemd arrest van 29 oktober 2010, dat de VVE, 

met het sluiten van de overeenkomst met daarin de onderhandelingsverplichting, 

de discussie omtrent het antwoord 

op de vraag of sprake is van ‘gerechtvaardigd vertrouwen’ 

heeft vermeden. De onderhandelingsplicht berustte immers 

op de overeenkomst (tot onderhandelen) zelf. Aldus was 

slechts de vraag of de contractueel overeengekomen onderhandelingsverplichting 

was nagekomen. De Hoge Raad 

sloot zich in r.o. 3.3 bij het oordeel van het hof aan dat van 

onrechtmatig afbreken van onderhandelingen geen sprake 

was. De VVE had zich voldoende ingespannen en de aannemer 

had onvoldoende feiten gesteld om aan te nemen 

dat nadere onderhandelingen nog zinvol konden worden 

geacht. 

Volgens Ouwehand 14 doet de Hoge Raad daarmee te kort 

aan de bestaande leer. In haar noot onder het arrest merkt 

zij op dat de in de ‘afbouwovereenkomst’ opgenomen afspraak 

omtrent de vergoeding een (seperate?) onderhandelingsverplichting 

van partijen ter zake van de vergoeding 

meebrengt. Deze onderhandelingsverplichting zou volgens 

Ouwehand als een ‘andere omstandigheid’ kwalificeren 

als bedoeld in het VSH/Shell-arrest 15 (of voornoemd CBB/ 

JPO-arrest). Blijkens VSH/Shell kunnen namelijk ook andere 

‘andere omstandigheden’ dan gerechtvaardigd vertrouwen 

het afbreken onrechtmatig maken. Ten onrechte 

was volgens Ouwehand de vraag of de aannemer er gerechtvaardigd 

op mocht vertrouwen dat er nog zou worden 

onderhandeld over de vergoeding niet beantwoord, noch 

de vraag of de opzegging van de afbouwovereenkomst wellicht 

impliceerde dat partijen nog moesten onderhandelen 

over een vergoeding. 

Govers gaat in zijn noot 16 onder het arrest in op de redelijkheid 

en billijkheid als bron voor rechtsgevolgen. Voor 

de aanvullende werking van de redelijkheid en billijkheid 

op hetgeen in de afstandsovereenkomst is geregeld is geen 

plaats; de afstandsovereenkomst laat ter zake van de vergoedingsplicht 

geen leemte. Niet ondenkbaar is dat bij het 

bestaan van bepaling waarin aansprakelijkheid voor kosten 

en schaden is uitgesloten, de beperkende werking van 

Net als iedere contractuele bepaling, moet de 

betekenis van bepalingen in een voorovereenkomst 

worden vastgesteld aan de hand van de uitleg 

daarvan. 

de redelijkheid en billijkheid onder bepaalde omstandigheden 

een vergoeding zouden kunnen rechtvaardigen. Gelet 

op het gebruik van de maatstaf ‘onaanvaardbaar’ in artikel 

6:248 lid 2 BW dient echter terughoudendheid te worden 

betracht. 

Desalniettemin zijn er voorbeelden waarin een beroep op 

de beperkende werking van de redelijkheid en billijkheid 

slaagt. Zo oordeelde Rechtbank Zwolle dat hoewel de 

11 H.J. de Kluiver, ‘Overnamecontracten, letters of intent en garanties’, O&F 

2003/58. 

12 HR 27 mei 2011, «JIN» 2011/580. 

13 HR 29 oktober 2010, «JIN» 2011/77, r.o. 3.2.2. 

14 HR 27 mei 2011, «JIN» 2011/580, met noot van M.A. Ouwehand en S.M. 

Govers. 

15 HR 23 oktober 1987, NJ 1988, 1017 (VSH/Shell). 

16 HR 27 mei 2011, «JIN» 2011/580. 


uitnodigingsfase nog niet was verlaten en het de gemeente 

derhalve in beginsel vrijstond zich zonder kosten- of schadevergoeding 

terug te trekken, deze laatste consequentie 

naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid in casu niet 

kon worden aanvaard. Het was onredelijk het risico van 

het niet doorgaan van het project eenzijdig bij de wederpartij 

te leggen. Van belang zijnde omstandigheden waren 

volgens de rechtbank het feit dat de projectontwikkeling in 

De Hoge Raad heeft zich zeer recent uitgelaten omtrent 

een voorovereenkomst waarin partijen waren 

overeengekomen dat er een vergoeding zou worden 

betaald bij het afbreken van onderhandelingen 

als dat was overeengekomen. 

een vergevorderde – beslissende – fase terecht was gekomen 

en het feit dat beide partijen op geen enkele wijze rekening 

hadden gehouden met de mogelijkheid dat er tegen de voorgenomen 

bestemmingsplanherziening bezwaren in de aard 

en omvang zouden bestaan als waarvan in het onderhavige 

geval sprake bleek te zijn. 17 In een ander – recent – Zwols 

geval bleef de teleurgestelde partij echter met lege handen 

staan. In de intentieovereenkomst stond immers duidelijk 

dat bij afbreken van onderhandelingen geen der partijen 

gehouden was tot enige vorm van schadevergoeding. 18 

De Voorzieningenrechter van Rechtbank Utrecht moest in 

2009 beslissen over de vraag welke kosten partijen over 

en weer moesten vergoeden in verband met de beëindiging 

van de samenwerking die tussen hen heeft bestaan en die in 

een ‘letter of intent’ was neergelegd. 19 In de letter of intent 

was opgenomen dat indien partijen geen overeenstemming 

konden bereiken met betrekking tot de op- en inrichting 

van de besloten vennootschap, ‘de gemaakte oprichtingskosten, 

met uitzondering van genoemde salarissen’, door 

de drie partijen evenredig zouden worden gedeeld. 

Partijen verschilden van mening over de uitleg van deze 

bepaling. Twee van de drie partijen (S&F) stelden dat met 

het uitzonderen van de salarissen is bedoeld dat de salariskosten 

niet door de drie partijen evenredig worden gedeeld, 

maar dat deze volledig ten laste komen van de derde partij 

17 Rechtbank Zwolle 12 februari 1997, NJ 1997, 479. 

18 Rechtbank Zwolle 16 juni 2010, LJN BN3265. 

19 Rechtbank Utrecht 28 augustus 2009, LJN BJ7052. 

R. Deze is echter van mening dat met deze uitzondering 

wordt bedoeld dat de salarissen geen onderdeel uitmaken 

van de oprichtingskosten en derhalve niet voor vergoeding 

in aanmerking komen. 

De Voorzieningenrechter heeft voor laatstgenoemde uitleg 

gekozen: de betreffende uitzondering is opgenomen na het 

woord ‘oprichtingskosten’, zodat een taalkundige uitleg ertoe 

zou leiden dat de uitzondering ziet op de aard van de 

kosten die gerekend kunnen worden tot deze ‘oprichtingskosten’. 

Bovendien volgt uit de beëindigingsregeling niet 

dat, indien de uitleg van S&F van het woord ‘uitzondering’ 

zou worden gevolgd, de verplichting tot vergoeding van de 

kosten voor de salarissen volledig op R zou komen te rusten. 

Over de vraag op wie deze verplichting in dat geval zou 

rusten, geeft de bepaling geen uitsluitsel. Indien partijen 

zouden hebben beoogd R volledig voor deze kosten aansprakelijk 

te maken, zou het voor de hand hebben gelegen 

om dat in deze bepaling tot uitdrukking te brengen. 

6. Slotbeschouwing 

In het CBB/JPO-arrest uit 2005 heeft de Hoge Raad terughoudendheid 

gemaand bij het toekennen van kosten- en/of 

schadevergoeding bij afgebroken onderhandelingen. Desalniettemin 

is het steeds gebruikelijker dat (professionele) 

partijen hun rechtsverhouding in de precontractuele fase 

schriftelijk vastleggen. 

Tijdige en duidelijke afspraken omtrent aansprakelijkheid 

voor schade en kosten bij afgebroken onderhandelingen 

genieten dan ook de voorkeur. Dat advies volgt temeer uit 

het voornoemde recente arrest van de Hoge Raad van 27 

mei 2011 inzake de VVE en de aannemer. Wanneer partijen 

niets zouden hebben afgesproken over het afbreken 

van onderhandelingen, dan had de aannemer mogelijk met 

een beroep op het ‘gerechtvaardigd vertrouwen in het totstandkomen 

van een overeenkomst’ een vergoeding kunnen 

krijgen. Door echter contractueel vast te leggen, dat 

slechts zal worden vergoed als partijen dat overeenkomen 

en vervolgens dat niet overeen te komen, heeft aannemer 

dat beroep weggeven en krijgt hij niets. 

Over de auteurs 

Mr. D.D. Castelijns en mr. M.A.J.G. Janssen zijn beiden advocaat bij het Wetenschappelijk 

Bureau van Banning N.V. Mr. M.A.J.G. Janssen is tevens redacteur 

van dit blad. 


ORPwetgeving 

Wetgevingsoverzicht 

Bijgewerkt tot 20 oktober 2011 

Behandeling Tweede Kamer 

Tweede Kamer 

Aangenomen Tweede Kamer 

Behandeling Eerste Kamer 

Eerste Kamer 

Aangenomen Eerste Kamer 

Staatsblad 

Datum inwerkingtreding 

30520 

31461 

Wijziging Boek 2 en Boek 6 BW (stilzwijgende verlenging en 

opzegtermijn bij lidmaatschappen, abonnementen en overige 

overeenkomsten) 

Wijziging Boek 7 BW en Wet handhaving consumentenbescherming 

i.v.m. doorverkoop toegangskaarten (4A) 

KB 2010, 789 01-01-2012 

32021 Evaluatiewet Modernisering Rechterlijke Organisatie KB 2011, 255 Bij KB te bepalen 

32137 Vaststellings- en Invoeringswet Boek 10 BW (IPR) KB 2011, 272 Bij KB te bepalen 

32339 

32418 

32555 

32695 

Wet implementatie richtlijn 2008/48/EG inzake kredietovereenkomsten 

voor consumenten 

Wijziging Boek 6 BW en Wetboek van Burgelijke Rechtsvordering 

i.v.m. normering vergoeding voor kosten ter verkrijging van 

voldoening buiten recht (96) 

Aanpassing Boek 3 BW en het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering 

aan de richtlijn Mediation in burgerlijke en handelszaken 

Wijziging Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering ter invoering 

van de elektronische indiening van een dagvaarding 

KB 2011, 246 25-05-2011 


www.rechtindepraktijk.nl 

De Praktijk 

van Rieme-Jan 

PROF. MR. RIEME-JAN TJITTES 

ADVOCAAT/PARTNER 

BARENTS KRANS 

“Met het tijdschrift overeenkomst in de rechtspraktijk (ORP) ben ik in één oogopslag op de hoogte van de ontwikkelingen in 

het contractrecht, zodat ik mijn cliënten perfect kan adviseren. De deskundige redactie volgt jurisprudentie, rechtspraak en 

literatuur op de voet en vertaalt inzichten naar leesbare, verdiepende en praktijkgerichte artikelen.” Voor bijna ieder juridisch 

vakgebied is er een Praktijkblad. Kijk op www.rechtindepraktijk.nl en ontvang gratis uw eerste exemplaar. 

SDU PRAKTIJKBLADEN: RECHT IN DE PRAKTIJK 

www.rechtindepraktijk.nl

« Inhoud bepaalt de uitkomst » 

www.sdujurisprudentie.nl 

Hoe vakkundig men ook is, het resultaat wordt door de inhoud bepaald. Met 

Sdu Jurisprudentie beschikt u over die inhoud. Een ervaren juridische redactie 

staat garant voor een scherpe selectie van uitspraken voorzien van kwalitatief 

hoogstaande annotaties. Relevant en altijd actueel. Op papier, maar ook via 

een online archief, e-mail alerts, apps en seminars. 

Sdu Jurisprudentie: kiezen voor de juiste selectie.

Vind alle relevante juridische informatie. 

Met 1 muisklik. 

Met OpMaat_Vermogensrecht bent u snel en eenvoudig op de hoogte van de laatste 

ontwikkelingen op het gebied van het vermogensrecht. Via deze online hebt u waar 

en wanneer u maar wilt toegang tot een zeer complete, overzichtelijke en actuele 

juridische database. OpMaat_Vermogensrecht bevat onder andere officiële publicaties, 

weten regelgeving, nieuwsberichten, vakkundig artikelgewijs commentaar over 

het vermogensrecht en een selectie van de jurisprudentie uit «JIN», «JA», «JOR», 

«JAR», «JBPr» en «JPF». Door hyperlinks zijn deze bronnen met elkaar verbonden, 

zodat u in één oogopslag de onderlinge verbanden kunt zien. Via een automatische 

e-mailattendering wordt u op de hoogte gehouden van de laatste ontwikkelingen over 

het vermogensrecht. 

Neem nu een proefabonnement en ervaar 1 maand gratis het gemak 

van OpMaat_Vermogensrecht. Kijk voor meer informatie op: 

www.sneltotdekern.nl

ORPTijdschrifT overeenkomsT in de rechTsprakTijk - Sdu

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?