Mobiel systeem geeft bij MobyFlowers 17% betere ruimtebenutting

In elk teeltstadium optimaal klimaat en afstand door bewegende goten
Mobiel systeem geeft bij MobyFlowers
17% betere ruimtebenutting
MOBIEL TELEN
CHRYSANT
Peter Vijverberg met zijn zoon Roy en vrouw Rosalie: “De afstand tussen de goten varieert van
0 tot 5 cm. Daardoor realiseren we een 17% betere ruimtebenutting.”
Boven in de ‘kraamkamers’ staan losse goten met jonge chrysantenstekken. Beneden staan de grotere planten. Ze verplaatsen
zich, net als broden door een oven, naar het einde waar ze oogstrijp naar de schuur gaan. MobyFlowers, het
eerste bedrijf met een mobiel teeltsysteem voor chrysanten, draait sinds 2006. Er zijn pluspunten en leermomenten.
TEKST EN BEELD: MARLEEN ARKESTEIJN
De rentabiliteit en energie-efficiëntie van
de chrysantenteelt kunnen beter. Dat was
de insteek van de Stichting Mobysant,
die in 2004 is opgericht. In deze stichting
werken telers, vermeerderaars en
toeleveranciers samen met als doel het
ontwikkelen van een rendabel teeltsysteem
voor chrysant. Daarnaast bekijken
ze de mogelijkheden van ketenverkorting
in de productie van uitgangsmateriaal.
Peter Vijverberg is een van de deelnemende
telers in deze stichting.
In 2006 bouwden Peter en Rosalie Vijverberg
hun nieuwe chrysantenbedrijf Moby-
Flowers, met een mobiel teeltsysteem
op basis van ideeën van Mobysant: zelf
stek bewortelen, planten in bewegende
substraatgoten opkweken en in ieder
teelstadium een optimaal klimaat en een
optimale afstand. Het Samenwerkingsverband
Mobysant-Mobyflowers kreeg
daarvoor een forse subsidie van PT en LNV.
De teler koos voor santini’s vanwege het
aantal takken per vierkante meter en de
iets snellere teelt. Hij teelt nu de groene
‘Froggy’.
Logistiek
Trots laat Peter Vijverberg zijn bedrijf zien.
Hij begint in de schuur waar medewerkers,
nu nog met de hand, onbewortelde
stekken in teeltgoten zetten. De teeltgoten
bestaan uit een U-profiel met daarin een
los V-profiel met verticale draingaten.
Het medium, een mengsel van een derde
kokos met twee derde veen, zit in het losse
V-profiel. Vijverberg: “We combineren de
goede eigenschappen van beiden. Kokos
zorgt voor de structuur en veen houdt
beter vocht vast.”
De eerste drie teeltafdelingen liggen
boven de bedrijfsruimte. Shuttles voor- en
achterlangs zorgen voor de verplaatsing
van de goten naar boven, naar de volgende
afdeling en weer naar beneden.
Beneden zijn vier teeltafdelingen. De
goten komen per twaalf in een aluminium
dragerbak met gaas erboven. Vanaf hier
Vervolg op
pagina 6>
Onder glas nummer 1 januari 2009
5

MOBIEL TELEN
CHRYSANT
Mobiel systeem geeft bij MobyFlowers
Vervolg van
pagina 5>
In de eerste twee afdelingen staan de goten strak tegen elkaar aan.
gaas omhoog haalt als de bakken met
goten zich verplaatsen.
Ook innovatief is dat de vier benedenafdelingen
zo zijn aangelegd dat de koppen
van de planten op dezelfde hoogte zitten.
De benedenafdelingen zien eruit als één
egale groene vlakte, zonder hoogteverschil,
die langzaam naar het einde van
de laatste teeltfase toe kleurt. Dit komt
doordat er een verval is van 25 centimeter
per baan van 160 meter. Dat komt ongeveer
overeen met de groei van de plant.
Doordat de koppen van de planten op
gelijke hoogte zitten, is een optimaal
rendement van de assimilatieverlichting
mogelijk. Het scheelt al gauw een paar
procent licht.
verplaatsen ze zich per bak tegelijk. Een
shuttle zorgt voor het transport van de
ene naar de andere baan. Op dat moment
zijn er ook teelthandelingen mogelijk.
Variabele plantafstand
MobyFlowers realiseert een 17% betere
ruimtebenutting. In de eerste twee afdelingen
staan de goten strak tegen elkaar
aan. In afdeling drie is de onderlinge gootafstand
één centimeter en beneden vijf
centimeter.
Vijverberg heeft gekozen voor onbewortelde
stekken. Hij slaat zo een schakel in
de keten over, maar de planten staan wel
twaalf dagen langer op de tuin. De teler:
“Daar tegenover staat dat het uitgangsmateriaal
goedkoper is, de planten op de
eigen tuin onder optimale omstandigheden
opgroeien en geen tussentijdse
groeistilstand van twee dagen hebben
om te acclimatiseren.”
Energiebesparing
De chrysantenteler vindt het lastig de
energiebesparing in cijfers uit te drukken.
Dat er energie bespaard wordt, is zeker.
Dat begint met het efficiënter omgaan
met licht en warmte per teeltfase. De
plantdichtheid is hoger en het klimaat
per teeltfase toegespitst.
In de eerste afdeling krijgen de stekken
een hoge temperatuur van 21 o C en luchtvochtigheid
van 95% om te bewortelen.
In de laatste helft van deze fase geeft
hij 3.000 lux aan bijbelichting. Pas in de
volgende twee afdelingen, waar het rendement
van belichting groot is, hangt 9.000
lux aan assimilatiebelichting.
In de tweede afdeling krijgen de jonge
planten meer dan twaalf uur licht per dag.
In de derde afdeling gaan ze de korte dag
in om knoppen te vormen. De chrysantenteler
neemt zelf de beslissing op welk
moment hij de planten gaat verduisteren.
In de benedenafdelingen hangt 6.000 lux
aan assimilatiebelichting.
Ook wordt energiebesparing bereikt doordat
stomen en droogstoken na beregenen
niet meer nodig zijn. Grond stomen en
droogstoken kostten beiden 3,5 tot 5 m 3
gas per m 2 .
Innovaties
Het bedrijf zit vol met grotere en kleinere
innovaties. Nieuw voor de chrysantenteelt
is in ieder geval de eerder genoemde
V-vormige substraatgoot.
Een andere innovatie is het gaasophangsysteem
boven de bakken in de
vier benedenafdelingen. De aluminium
dragerbakken zijn mobiel. Op bepaalde
plaatsen in de baan zit een unit die het
Problemen
Ondanks de goede insteek, bleken de
resultaten in de praktijk op een aantal
punten tegen te vallen. WUR-onderzoeker
Ruud Maaswinkel en teeltadviseur Paul
Bol begeleiden MobyFlowers, omdat ze
geloven dat het idee levensvatbaar is.
De onderzoeker: “We willen hetzelfde
resultaat als in de gangbare teelt en we
willen de problemen uit de gangbare teelt
oplossen. Een van de problemen ’s zomers
is Pythium in de eerste teeltfase.”
Hij vervolgt: “In de midzomerperiode
hebben we de condities nog niet zo in de
vingers als we zouden willen. Het is een
heel leerproces rond het substraat en de
manier van water geven. Bij MobyFlowers
komt daar nog eens bij dat de substraattemperatuur
’s zomers te hoog oploopt.
Dit blijkt samen te hangen met de maximale
bouwhoogte van zes meter poothoogte.
De bovenafdeling is daardoor te
laag voor goede klimaatomstandigheden.
We hebben er nu de vinger achter wat we
moeten doen bij volgende projecten om
In de goten gebruikt Vijverberg een mengsel van een derde kokos en twee derde veen.
6
Onder glas nummer 1 JANUARI 2009

17% betere ruimtebenutting
MOBIEL TELEN
CHRYSANT
De teeltgoten bestaan uit een U-profiel
met daarin een los V-profiel met verticale
draingaten.
deze problemen te voorkomen. Het PT
financiert die projecten.”
Bol: “In tegenstelling tot de vollegrond,
wordt de substraattemperatuur veel
eerder beïnvloed door de ruimtetemperatuur.
Door het kleine medium zitten
we snel aan de grens.”
Leerpunt hygiëne
Uit de eerste twee jaren bij Vijverberg
kwam een groot aantal nuttige leerpunten,
want bij MobyFlowers zijn er
twee dingen nieuw: het mobiel telen en
het telen op substraat.
Maaswinkel: “Het ontsmetten van de
goten is een basisvoorwaarde. Zie het
maar zo, dat je hier elke dag een teeltwisseling
hebt. Je moet dat net zo secuur doen
als in de groenteteelt met een hygiëneprotocol.
Oogschoon is niet ontsmet. Wie de
wand van een goot goed zou bekijken, ziet
dat deze niet glad is. Eerst schoonmaken
en daarna ontsmetten met bijvoorbeeld
chloor is noodzakelijk.”
Bol: “Veel transportsystemen in de sierteelt
komen vanuit de potplantenteelt. Het
grote verschil is dat het transportsysteem
in de potplantenteelt niet in aanraking
komt met de wortels. Potplantentelers
hergebruiken hun potten, die wel in
aanraking komen met de wortels, niet.
Bij MobyFlowers komen de wortels wel in
contact met de teeltgoot en is ontsmetten
noodzakelijk.”
Leerpunt voeding
“Wat betreft de kennis van het telen
op substraat, lopen groentetelers voor”,
zegt Bol, die zelf ooit groenteteler was.
De kwaliteit van de chrysanten bij Vijverberg
is prima. Toch is er volgens Bol nog
een productverbetering mogelijk door
gericht op de elementen in de zeven teeltfasen
te letten. “Iedere teeltfase heeft een
andere water- en meststoffenbehoefte. Als
we regelmatig een watermonster nemen
uit de goot, kunnen we bepalen welke
elementen er per teeltfase aanwezig
zijn. In de generatieve fase bijvoorbeeld
onttrekt de plant meer kalium.” Verder
vindt hij het belangrijk om drain en vocht
in het substraat te meten.
Arbeidsbesparing
Het oogsten van de chrysanten gebeurt nu
al op één plaats in de schuur, waar de chrysanten
de kas uitkomen. Vijverberg: “Het
Op de voorgrond zijn de planten nog niet door het gaas
gegroeid, op de achtergrond wel. Dit komt door het verval van
25 centimeter per baan, waardoor de koppen van de planten
op dezelfde hoogte.
werkt plezierig en ook voor het gewas heeft
het voordelen. Bij het oogsten in de kas,
staat de rand van een bed vrij met gevaar
voor uitdroging. Hier blijven de planten tot
het laatst tegen elkaar aan staan.”
Er is meer arbeidsbesparing mogelijk door
automatisch stek te steken aan het begin
van de teelt en automatisch te bossen aan
het einde. Vijverberg: “Dit is de volgende
stap die we gaan zetten.”
Twee jaar geleden bouwden Peter en Rosalie
Vijverberg hun nieuwe bedrijf MobyFlowers.
Het principe van het teeltsysteem is gebaseerd
op de bevindingen van het project
Mobysant. Het is een bewegend systeem,
waarbij de planten in goten op substraat
staan. De teeltafstanden en het klimaat per
fase is optimaal. Voorlopige winst is een 17%
betere ruimtebenutting, een (nog) niet nader
te bepalen energiewinst en mogelijkheden
om in de toekomst arbeid te besparen door
automatisch stek te steken en het automatisch
bossen bij de oogst.
De teeltgoten liggen op de eindafstand op een onderlinge afstand van 5 cm.
Samenvatting
Onder glas nummer 1 januari 2009
7