Programma groen blauw - Stadsdeel Zuidoost - Gemeente Amsterdam

PROGRAMMA GROEN&BLAUW
Groen, Blauw en Rood Verbonden: een kwestie van dromen, durven en doen

2
PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
Inhoudsopgave
Samenvatting 5
Inleiding 15
Communicatie en Participatie 17
DEEL 1: GROEN EN BLAUW IN ZUIDOOST
1 Groen in Zuidoost 27
1.1 Het ontstaan van Groen in Zuidoost 27
1.2 Huidige situatie van de verschillende Groengebieden 30
1.3 De huidige beplanting 37
1.4 Beheer van het Groen 39
2 Blauw in Zuidoost 41
2.1 Afwatering- en afvoergebieden 41
2.2 Beheer van het Blauw 45
3 Beleid 47
4 Ontwikkelingen en plannen 55
4.1 Ontwikkeling I: Klimaatsverandering 55
4.2 Ontwikkeling II: Ontwikkelingsbeeld Noordvleugel 2040 56
4.3 Ontwikkeling III: Ontwikkelingen Zuidoost 56
4.4 Plan I: Bijlmerpark 56
4.5 Plan II: Diemerbos 59
DEEL II: GROEN, BLAUW EN ROOD VERBONDEN:
EEN KWESTIE VAN DROMEN, DURVEN EN DOEN
1 Naar een visie op Groen en Blauw 63
1.1 Belang van Groen 63
1.2 Beleid en ontwikkeling 65
1.3 Kwaliteiten van het Groen en het Blauw in Zuidoost 66
1.4 Uitgangspunten voor visie Groen en Blauw 78
2 Dromen 81
3 Durven 85
3.1 Ambitie 1: Ontwikkelen van een samenhangende Groenstructuur
met herkenbaar groen 85
3.2 Ambitie 2: Ontwikkelen van een duurzaam watersysteem 105
3.3 Ambitie 3: Het vergroten van de esthetische, ecologische en
gebruikskwaliteit 109
4 Doen 117
4.1 Rollen van het Stadsdeel 117
4.2 Arrangementen 118
4.3 Organisatie en Financiën 123
Bijlage Besluit Stadsdeelraad Zuidoost 2009 125
Gebruikte bronnen 126
Colofon 128
3

4
PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
Samenvatting
De Structuurvisie Zuidoost uit 2006 stelt dat de hoeveelheid groen in de toekomst is
afgenomen, maar in kwaliteit en differentiatie is toegenomen. Tevens is het water in
Zuidoost een drager geworden van de ruimtelijke kwaliteit.
Het programma Groen & Blauw reikt in tijd verder dan de Structuurvisie. Het jaar 2030
wordt als referentiedatum aangehouden. Het proces van realisatie en fysieke inbedding
in de context van de verschillende locaties vergt tijd. Groen – beplantingen en Blauw –
water, hebben door hun aard tijd nodig zich te ontwikkelen tot een volledig geïntegreerd
onderdeel van de openbare ruimte.
De gewenste ontwikkeling stimuleert niet alleen een keuze bepaling omtrent de plaats
en betekenis van het groen en het blauw, het stuurt ook een mogelijke aanpassing in
ontwerp, gebruik, beheer en onderhoud. Dit maakt het noodzakelijk, via de introductie van
de zogeheten Groentypologie, deze situatie te definiëren en te ordenen.
De toekomstige situatie past niet geheel in de huidige Hoofdgroenstructuur van
Amsterdam. Het programma Groen & Blauw vormt het instrument en de motivatie hoe de
Hoofdgroenstructuur gewijzigd kan worden en de afname gecompenseerd.
De uitwerking van Groen en de daar aangekoppelde na te streven kwaliteiten, worden
vanuit de huidige situatie beschouwd en met concrete veranderingsvoorstellen op
hoofdlijnen beschreven.
Blauw wordt meer op techniek uitgewerkt, omdat de gevolgen van de technische
verbeteringen welhaast automatisch een kwaliteitverbetering betekenen. Ook hier vormt
de huidige situatie de spiegel voor de na te streven veranderingen en verbeteringen.
De samenhang tussen de groene en blauwe component wordt met name vanuit het groen
beschreven, omdat groen het kader vormt voor het blauw.
Deel I van dit programma geeft uitgebreid de achtergronden van het Groen en Blauw in
Zuidoost.
Het programma wordt door 3 basisgedachten geleid en ondersteund; Dromen, Durven en
Doen.
Wat is de Droom van de nieuwe openbare ruimte in 2030, welke ambities moet je
daarvoor Durven nastreven en wat moet je daadwerkelijk gaan Doen ? Deel II van het
programma geeft hier antwoord op.
Het overvloedig aanwezige en daardoor zo kenmerkende groen van Zuidoost vervult zowel
een imaginaire als ook een praktische functie. De Tai-Ati is het symbool voor de identiteit
van Zuidoost; verbondenheid, kracht, gemeenschapszin en vernieuwing. Maar ook voor
de nieuwe ruimtelijke ordening is dit symbool richtinggevend. Hoe kan dit nog beter
worden? Welke ambities durft men hiervoor in te zetten? Het zijn er drie. Ambitie 1 is het
ontwikkelen van een samenhangende Groenstructuur met herkenbaar groen. Ambitie 2 is
het ontwikkelen van een duurzaam watersysteem. En tenslotte ambitie 3 is het vergroten
van de esthetische, ecologische en gebruikskwaliteit.
In het hoofdstuk Doen wordt de realisatiestrategie ontvouwd. De ambities en de daaruit
voortvloeiende opgaven zijn als “Arrangementen” opgezet. Een Arrangement is een
bundeling van een aantal beleidsproducten en doelstellingen, die samen een geheel
vormen. Er zijn zeven Arrangementen geformuleerd, namelijk: Natuur, Park, Recreatie,
Blauw, Kwaliteit, Betrokkenheid en Beheer.
Het programma Groen & Blauw heeft een relatie met het parallel lopende
Woningbouwonderzoek; op welke locaties is uitbreiding van het woningaanbod opportuun
en op welke wijze vormt de voorgenomen overkluizing van de A9/Gaasperdammerweg
een optimale bijdrage aan het stedenbouwkundige landschap van Zuidoost? In relatie
met de Structuurvisie vormt het woningbouwonderzoek een extra stimulans en kans haar
uitgangspunten en dus ook de ambities van Groen & Blauw te verwezenlijken; - Groen,
Blauw en Rood verbonden - Immers, vermindering van de huidige aanwezige openbare
ruimte door meer woningen, dus meer mensen, vraagt om een verbeterde buitenruimte
kwaliteit van Groen en Blauw. Keuzes in vormgeving, gebruik, verbinding en beheer en
onderhoud stimuleren de gewenste beeldvorming.
5

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
In de volgende kaarten wordt Het programma Groen & Blauw verbeeld. Onderling zijn
alle (kruis)verbanden te leggen, die uitdrukking geven aan de samenhang tussen de
componenten van dit programma. Hoe meer componenten worden doorgevoerd, des te
sterker worden de combinaties en dus ook het totaal.
Groenopgave 1 Een heldere samenhangende structuur tussen stad en groen
In de Groene parkwig van het centrum naar het landschap ontstaat een reeks aan
landschapsarchitectonische typen van tuin en park naar landschap. De parken reeks loopt
door tot en met de Gaasperplas en maakt daarmee de plas tot een stedelijk element.
De stad aan de parkwig wordt begrensd met voorkanten zodat Zuidoost woont aan het
park en Gaasperdam aan de plas. Tussen het omringende landschap en de stad loopt een
bufferstrook van Bijlmerweide tot aan de Hoge Dijk. Deze groene stadsrand van Zuidoost
kent een natuurlijk karakter. De bebouwingsrand sluit met de achtertuinen aan op deze
groene stadsrand.
6

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
Groenopgave 2: De herkenbaarheid verbeteren door de variatie aan Groentypen die
in potentie in Zuidoost aanwezig zijn verder te versterken
Door de variatie te versterken, worden de verschillen groter en neemt de herkenbaarheid
toe.
Het groen in Zuidoost is onder te verdelen in zeven herkenbare groentypen:
1 Landschapsgroen
2 Natuurgroen
3 Parkgroen
4 Woongroen
5 Werkgroen
6 Centrumgroen
7 Drevengroen
Groenopgave 3: De onderlinge samenhang tussen de verschillende Groengebieden
en de bebouwing te vergroten door ze beter met elkaar te verbinden
Op het schaalniveau van heel Zuidoost kunnen we 5 componenten onderscheiden:
3 groene en 2 rode componenten. De belangrijkste groene componenten zijn: de
parkwig(bestaande uit het Bijlmerpark, Centraal park Gaasperdam, Gaasperplas
en Gaasperpark), de natuurzone (die bestaat uit de Bijlmerweide, Oostelijke oever
Gaasperplas, Gaasperzoom en Hoge dijk), en het Ommeland (dat bestaat uit Diemerbos,
Geingebied en de Amstelscheg). De rode component bestaat uit de woongebieden van
de Bijlmer en Gaasperdam en het werkgebied Amstel III. Door deze componenten beter
met elkaar te verbinden ontstaat samenhang.
7

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
Blauwopgave 1: Waterkwantiteit op orde
Om de waterkwantiteit op orde te krijgen is het nodig om de capaciteit van het
watersysteem af te stemmen op de ambities met betrekking tot wateroverlast.
Normeringen dienen te woren aangepast vanwege de klimaatsverandering en als gevolg
van het toenemende oppervlak van bestrating en daken.
Voor het bergen van water sluiten we ons aan bij de drietrapsstrategie uit WB21:
vasthouden – bergen – afvoeren.
Blauwopgave 2: Beheersen van het grondwaterniveau door structurele ingrepen
In Zuidoost is duidelijk te zien dat een te hoge grondwaterstand samenvalt met een
vergroting van de maaswijdte van het watersysteem. Het voorstel is dan ook om op die
plaatsen nieuwe waterlopen te realiseren zodat de maaswijdte verkleind wordt en de
grondwaterstand lager wordt.
8

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
Blauwopgave 3: Verbeteren van de waterkwaliteit
De Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) is de belangrijkste wetgeving voor de
waterkwaliteit.
Om de chemische kwaliteit te verbeteren is het belangrijk om water schoon en vast te
houden. Dit kan met name door geen vuilwater in te laten vanuit de boezemwateren.
Een tweede belangrijke principe is het water te laten stromen van schoon naar belast. Een
verandering in de stroomrichting is noodzakelijk bij de Gaasperplas en de Bijlmerweide.
Kwaliteitsopgave 1: Verhogen Esthetische Kwaliteit
De volgende drie deelopgaven zijn geformuleerd:
1. Een consequente doorvoering van de groentypologie
2. Het zorgvuldig omgaan met ruimtelijke en historisch belangrijke groene gebieden en
dragers.
3. Het vergroten van de seizoensbeleving binnen het woongroen.
9

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
Kwaliteitsopgave 2: Verhogen Ecologische Kwaliteit
De volgende deelopgaven zijn geformuleerd:
1. Natuurwaarden verhogen in Bijlmerweide, westrand Gaasperplas, Gaasperzoom en
Hoge dijk (conform ecologische verbinding PEHS).
2. Specifieke natuurwaarden verbeteren woon- en parkgroen van Zuidoost.
3. Aanleggen natuurvriendelijke oevers
Kwaliteitsopgave 3: Verhogen Gebruikskwaliteit
De volgende deelopgaven zijn geformuleerd:
1. De parkwig met de nieuwe openbare ruimte op de overkluizing laten uitgroeien tot
publiek Groenhart van Zuidoost
2. Het koppelen van het gebruik aan de Groentypologie
3. Het realiseren van een recreatief fietspaden(wandel) netwerk
10

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
Arrangement
Beleid
Projecten
Planning
Rollen
Partners
1. Natuur
Ecologienota
a. Natuurontwikkeling-
Natuurzoom
b. Natuurlijke oevers
Zuidoost
2009-2020
Regisseur
Partner
Amsterdam
Waternet
Groengebied Amstelland
Staatsbosbeheer
Bewoners initiatieven
2. Plaspark
Ontwikkelingsvisie
Gaasperplaspark
a. Opwaarderen
Zuidoever + CPG
b. renovatie
Gaasperpark
2010-2020
Regisseur
Kwaliteitsbewaker
Portfoliomanager
Amsterdam
Ontwikkelaars
Woningbouwcorperaties
Groengebied Amstelland
Waternet
Kwekers en Hoveniers
3. Recreatie
Recreatiespeelplan
a. Verbeteren routes
b. Stadsstrand G’plas
c. Aanlegsteigers
d. Overkluizing G’weg
2010-2025
Regisseur
Partner
Portfolimanager
Amsterdam
ANWB
Fietsersbond
Groengebied Amstelland
Speeltoestellen branche
4. Blauw
a. Watersysteemplan
b. Waterplan
Bypass Gaasperplas
2009-2015
Partner
Amsterdam
Waternet
Groengebied Amstelland
5. Kwaliteit
a. Bomenplan
b. Openbare Ruimte
Plan
Meer Kleur met
Groen
2010-2020
Regisseur
Kwaliteitsbewaker
Amsterdam
Woningbouwcorporaties
6. Betrokkenheid
Groenprogramma en
educatie
Bewonersbudget
Groenbeheer
2010-2030
Regisseur
beheerder
Amsterdam
IVN
Bewoners initiatieven
Staatsbosbeheer
Verenigingen
7. Beheer
Beheervisie
Beheer door
derden
2010-2015
Regisseur
kwaliteitsbewaker
Beheerder
Groengebied Amstelland
Waternet
Staatsbosbeheer
Bewoners initiatieven
Woningbouwcorporaties
12

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
13

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
Groen en Blauw in Cijfers
Totale oppervlakte 2211.21 ha
Groenvoorzieningen 517.39 ha
Agrarisch/Natuur 153.54 ha
Water
178.58 ha
Woongebied 685.96 ha
Bron: O&S / DRO 2006
Luchtfoto Zuidoost
14

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
Inleiding
Na twee jaar hard werken is het gereed: voor u ligt het programma Groen & Blauw.
De Bijlmervernieuwing is nog in volle gang; maar ook na 2010 zullen de ontwikkelingen
verdergaan.
Om hier goed op voorbereid te zijn is dit programma opgesteld, onder het motto:
Dromen, Durven, Doen.
De identiteit van het Stadsdeel Zuidoost wordt verwoordt in het logo symbool: Tai-Ati. Dit
symbool verbeeldt de kernwaarden waarin Zuidoost zich onderscheidt: verbondenheid,
kracht, gemeenschapszin en vernieuwing. Dit is niet slechts een droom, maar het
stadsdeel verbindt hier ook durf en daadkracht - doen aan. Dit komt tot uiting in de vele
projecten die Zuidoost ontwikkelt.
De ruimtelijke ontwikkelingen in Zuidoost zijn namelijk ingrijpend. In de Bijlmermeer is de
vernieuwingsoperatie in volle gang. Het Centrumgebied Zuidoost wordt herontwikkeld,
Amstel III vult zich en in de overige gebiedsdelen wordt gezocht naar mogelijkheden
voor aanvullende woningbouw. Dit alles vraagt ook om een heroriëntatie op de groene
en blauwe kwaliteit. De aanleiding voor het opstellen van het programma Groen & Blauw
komt voort uit de Structuurvisie Zuidoost 2020 en heeft betrekking op de thematische
opgave om een ‘plan van aanpak Groen’ voor Zuidoost te ontwikkelen. Differentiatie en
kwaliteitsverbetering staan in deze opgave centraal
Het percentage groenvoorziening in Zuidoost is enorm, zeker vergeleken met heel
Amsterdam. Het percentage bedraagt 23 procent (2006), terwijl dit voor heel Amsterdam
12 procent (2006) is. Deze grote hoeveelheid groen wordt hoog gewaardeerd. Maar het
groen is wel van een eenzijdige kwaliteit en zonder duidelijke bestemming dreigt het in
de loop van de tijd te verdwijnen. ‘Groen moet worden gebruikt, anders wordt het straks
opgeslokt’.
Het doel is te komen tot zowel visievorming op de groen- en waterstructuur als tot de
ontwikkeling van een realisatiestrategie. Hierbij zijn de verschillende belanghebbenden,
onder andere bewoners, maar ook specifieke belangenorganisaties en professionals
intensief betrokken.
Met dit programma streven wij ernaar om het groen in Zuidoost kwalitatief te verbeteren,
zodat het niet alleen nu mooi is, maar ook in 2030 nog mooi, divers en herkenbaar zal
zijn. Daarnaast wil dit programma de verbindingen verbeteren tussen de verschillende
Groengebieden, maar ook tussen het groen en het rood (het wonen). Daarom draagt dit
programma de titel: Groen, Blauw en Rood verbonden; Een Kwestie van Dromen, Durven,
Doen. Dit programma is dan ook geschreven voor professionals die in de toekomst aan
de slag gaan met de ontwikkelopgave van Zuidoost.
Het Stadsdeel wil Dromen, Durven en Doen op het gebied van groen en water in
Zuidoost. Daarom is het juist nú een goed moment om dit programma vast te stellen. In
plaats van, lopen wij nu vooruit op de ontwikkeling van een Groenvisie voor de hele stad
en kunnen we zodoende input leveren voor de structuurvisie voor de hele stad. Dit plaatst
Zuidoost in een unieke positie: Daarom juist nú dit programma Groen & Blauw.
15

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
Leeswijzer
Voorafgaand aan de twee delen waarin het programma is opgedeeld, wordt onder
Communicatie en participatie aandacht besteed aan de wijze waarop verschillende
belanghebbenden betrokken zijn bij de ontwikkeling van het eindproduct gedurende het
hele proces.
In Deel I worden de volgende onderwerpen behandeld:
Groen en Blauw in Zuidoost is verdeeld in 4 hoofdstukken. Dit deel is de beschrijving van
groen en blauw in het verleden en heden. Het kan beschouwd worden als achtergrond en
aanleiding voor de gemaakte keuzes ten behoeve van het programma.
In hoofdstuk 1 wordt aandacht besteed aan het ontstaan van het stadsdeel in het
algemeen en het groen in Zuidoost in het bijzonder. Ook wordt hierin de huidige situatie
en het beheer van het groen besproken.
In hoofdstuk 2 staat het blauw in Zuidoost centraal. Dit hoofdstuk concentreert zich met
name op de verschillende afwaterings- en afvoergebieden, maar bespreekt ook beknopt
het beheer van het water in het stadsdeel.
Hoofstuk 3 geeft een overzicht van de vigerende beleidsplannen en nota’s welke invloed
hebben op dit programma.
In hoofdstuk 4 wordt hierop voortgeborduurd en verschuift de focus naar de
ontwikkelingen en plannen die er in het stadsdeel zijn.
Deel II van het programma: Groen, Blauw en Rood verbonden: een kwestie van
Dromen, Durven, Doen is opgebouwd uit vier hoofdstukken en vormt de eigenlijke
programma.
Het is dus mogelijk om de vorige hoofdstukken over te slaan en direct naar het tweede
deel te bladeren. Voor lezers met beperkte tijd, kan hier worden begonnen met lezen.
In hoofdstuk 1 wordt teruggeblikt op de voorgaande hoofdstukken en het belang van
groen en blauw aangegeven. Daarnaast wordt de kwaliteit beschreven en uitgangspunten
geformuleerd, welke aanleiding geven voor een blik naar de toekomst.
Hoofdstuk 2 concentreert zich op de Droom die Zuidoost heeft voor het Groen en water
in 2030.
In hoofdstuk 3 wordt uitgesproken dat het Stadsdeel Durft. Het durft haar dromen
te verwoorden in concrete ambities en opgaven. In hoofdstuk 4 worden de ambities
en opgaven vertaald in Doen: concrete beleidsproducten en projecten worden
aangekondigd om de verschillende ambities te kunnen realiseren. Om deze projecten
en beleidsproducten meer samenhang te geven en tegelijkertijd synergie te creëren, zijn
deze gebundeld in zo genoemde Arrangementen.
16

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
Communicatie en Participatie
Stadsdeel Zuidoost vindt het belangrijk om haar bewoners te betrekken bij de
ontwikkeling van nieuwe plannen. Ook bij het opstellen van dit programma Groen
& Blauw heeft communicatie met en participatie van bewoners integraal onderdeel
uitgemaakt van de realisatie. Het stadsdeel wil weten welke ideeën en wensen er bij
bewoners leven, maar ook toetsen of de door het stadsdeel gemaakte plannen kunnen
rekenen op enthousiasme en instemming. In het kader van het programma Groen &
Blauw is op verschillende manieren contact gezocht met diverse partijen. Bewoners en
gebruikers zijn benaderd door middel van drie bewonersavonden, drie vragenlijsten voor
het internetpanel en een straatinterview. Naast bewoners zijn ook belangenorganisaties
en professionele partijen, zoals Staatsbosbeheer, Groengebied Amstelland en Waternet,
gevraagd om input te leveren. Deze participatiemomenten hadden een vrijblijvend
karakter. Wij beseffen dat hierdoor de aanwezigen op deze informatiebijeenkomsten,
het internetpanel en de respondenten van het straat interview geen volledig afgewogen
representatie zijn van de huidige en toekomstige bewoners van Zuidoost. Toch hebben
deze contactmomenten tal van nuttige informatie en nieuwe inzichten opgeleverd die
betrokken zijn bij de ontwikkeling van het programma Groen & Blauw. De signalen die
hieruit voortkwamen hebben tussentijds richting gegeven aan de ontwikkeling van dit
programma. Hieronder wordt kort verslag gedaan van alle acties die het stadsdeel in het
kader van het programma Groen & Blauw heeft ondernomen.
Informatiebijeenkomsten
Gedurende de periode waarin het programma Groen & Blauw tot stand is gekomen zijn er
drie bijeenkomsten georganiseerd die goed bezocht zijn: De eerste twee bijeenkomsten,
op 20 december 2006 en 12 september 2007, waren gericht op alle bewoners en
belanghebbenden, zij zijn voor deze bijeenkomsten via het Stadsblad, de website van
Zuidoost en per brief uitgenodigd. De laatste bijeenkomst, op 23 juni 2008, was speciaal
gericht op nieuwe bewoners en mensen die zijn doorverhuisd naar een koopwoning en
zijn hiervoor persoonlijk benaderd.
De eerste bijeenkomsten stonden vooral in het teken van informatieverstrekking door het
stadsdeel, maar er werd ook gediscussieerd aan de hand van verschillende stellingen. De
volgende punten kwamen in deze discussies naar voren: Bewoners waarderen het groen
in Zuidoost en vinden de aanwezigheid ervan belangrijk. Om de kwaliteit van dit groen
verder te verbeteren zouden zij graag zien dat er een aaneengesloten Groenstructuur zou
worden gecreëerd dat door het stadsdeel heen loopt, waarin ook doorgaande wandel- en
fietsroutes gerealiseerd worden. Ook vinden zij het een goed idee om de Bijlmerweide
tot een natuurlijker groengebied te maken. In het algemeen geven de bewoners aan dat
het groen in Zuidoost een functie heeft voor de hele stad. Het groen is ook een reden
voor veel mensen om in Zuidoost te willen (blijven) wonen. Zij vinden het belangrijk om
het groen te behouden en achterstallig onderhoud uit te voeren. Bovendien zou het
goed zijn als er meer groen in de stad zou komen en niet alleen aan de randen van de
stad. In de stad mist men speelgroen; groen dat door de jeugd gebruikt kan worden. Er
wordt ook opgemerkt dat het groen en water niet alleen bestemd is voor mensen, maar
er leven ook dieren, waar rekening mee gehouden moet worden. Daar waar woningen
zichtbaar worden rondom de Gaasperplas, wordt het verminderen van de dichtheid van
het groen niet toegejuicht. Wat betreft voorzieningen in Zuidoost, wordt aangegeven dat
kinderboerderij ’t Brinkie wordt gewaardeerd op de plek waar het nu gesitueerd is. Er
zou meer plek voor volkstuinen gemaakt kunnen worden, er is momenteel een wachtlijst
bij de volkstuinen van het Centraal Park Gaasperdam. Tot slot juichen veel bewoners
het toevoegen van kleinschalige horeca rondom de Gaasperplas toe, waarbij het wel
belangrijk is dat deze voorziening aansluit bij de wensen van bewoners.
De derde informatiebijeenkomst had een ander karakter. Het betrof een combinatie van
het programma Groen & Blauw, de woningbouw-locatiestudie en de woonvisie. In plaats
van een plenaire discussie werd in kleinere groepjes gediscussieerd door twee specifieke
doelgroepen: instromers en doorstromers.
17

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
Onder instromers wordt verstaan: bewoners die recent van buiten Zuidoost zijn gekomen
en hier een huis hebben gekocht. Doorstromers zijn bewoners die al in het stadsdeel
wonen en binnen Zuidoost zijn door verhuisd naar een koopwoning. Deze groepen
bewoners werden uitgenodigd om mee te denken over de toekomst van Zuidoost,
onder het motto ‘Denk en Droom mee’. De volgende adviezen over de toekomst van
het stadsdeel kwamen naar voren: Groen is een positief element in de wijk en bepaalt
mede de keuze om in Zuidoost te komen en blijven wonen, maar het moet wel van
begin af aan een duidelijke functie hebben en goed beheerd worden. Het plaatsen
van horecavoorzieningen in het groen wordt door deze bewoners aangemoedigd.
Ook diversiteit van het groen is voor hen een agendapunt. Daarnaast zouden zij graag
zien dat het oppervlaktewater in het stadsdeel zwembaar is. Tot slot wensen zij meer
buitensportfaciliteiten in het Groen en wordt het realiseren van aanlegsteigers in de
Gaasp toegejuicht.
De panelleden is drie maal gevraagd om een vragenlijst in te vullen met vragen over
groen en water in Zuidoost.
De eerste enquête is voorgelegd in het najaar van 2006 met het thema Groen in Zuidoost.
Hieruit blijkt dat: de hoeveelheid groen in Zuidoost wordt door een ruime meerderheid
als goed ervaren, zeventig procent vindt het groen (zeer) aantrekkelijk. Hierbij vindt men
zowel het kleinschalig als grootschalig groen belangrijk. Onderhoud van het groen wordt
gezien als het voornaamste verbeterpunt. Twee van iedere tien respondenten geeft aan
dat er in het stadsdeel te weinig mogelijkheden zijn voor sport en recreatie. Voor de
toekomst zien de respondenten bosrijk groen met water als wensbeeld.
Internetpanel
Stadsdeel Zuidoost heeft bij de start van het Woningbouwonderzoek en het opstellen
van het programma Groen & Blauw het internetpanel geïntroduceerd. Via de website van
het stadsdeel en de krant zijn bewoners en gebruikers van Zuidoost uitgenodigd om zich
hiervoor aan te melden. Deze groeiende groep panelleden heeft op regelmatige basis in
totaal drie enquêtes voorgelegd gekregen via het internet. Onder het motto Meedenken
over de toekomst van Zuidoost? Daar hoeft u de deur niet voor uit! Konden mensen
vanuit hun luie stoel meedenken over voorstellen van het stadsdeel. Inmiddels bestaat het
internetpanel uit 235 leden.
De tweede enquête, Fietsen en veiligheid in Zuidoost, is gehouden in de zomer van 2007.
De belangrijkste uitkomsten waren als volgt:
Behoud of uitbreiding van het groen wordt aangemoedigd, wel zou het Groen beter
onderhouden kunnen worden en het water beter schoongehouden. Opvallend is dat bijna
vier op de tien respondenten zich wel eens onveilig voelt in Zuidoost, met name rond de
Gaasperplas en de Bijlmerweide. Het uitdunnen van bosschages en het verbeteren van de
verlichting zouden deze gevoelens van onveiligheid kunnen verminderen.
18

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
Ook de fietspaden zouden betere verlichting kunnen krijgen en een beter wegdek,
hoewel de meeste respondenten wel tevreden zijn over het aantal en de kwaliteit van de
fietspaden.
Tot slot zou zeventig procent van de panelleden wel een horecavoorziening willen in het
Gaasperpark of rondom de Gaasperplas, maar deze moet dan wel inpasbaar zijn in de
omgeving.
Straatinterviews
Naast de bewonersbijeenkomsten en het internetpanel zijn er op verschillende markten in
het stadsdeel straatinterviews afgenomen. Met deze interviews zijn met name die mensen
gevraagd die niet zo snel naar bewonersavonden komen. Hen is gevraagd hoe zij denken
over het Groen en water in het stadsdeel. Een aantal opvallende conclusies:
Tweederde van de respondenten vindt de hoeveelheid groen in Zuidoost precies goed en
ziet groen vooral als ‘ruimte voor sport en ontspanning’. De helft van de ondervraagden
geeft aan dat hiertoe te weinig mogelijkheden zijn binnen het stadsdeel. Het groen zou
verbeterd kunnen worden, door het aanleggen van meer groen, het creëren van meer
mogelijkheden tot sport en recreatie, het verbeteren van de verbindingen tussen parken
en het beter aangeven van wandel- en fietsroutes. Ook wordt uitbreiding van het strand
toegejuicht en denkt men dat de aanleg van meer sloten en plassen zal leiden tot meer
recreatie. Tot slot zou tweederde van de respondenten graag meer horeca zien rondom
de Gaasperplas.
Meeleesgroep
In Zuidoost is een verscheidenheid aan verenigingen en vrijwilligersorganisaties actief op
het gebied van groen. Zij weten veel over de flora en de fauna van het stadsdeel. Met een
vertegenwoordiging van deze organisaties is daarom gediscussieerd over het programma
Groen & Blauw. Daarbij zijn ideeën getoetst, bijvoorbeeld met betrekking tot beheer en
onderhoud van het groen. Ook is bij deze bijeenkomsten van gedachten gewisseld over
de inhoud van de presentaties voor de informatiebijeenkomsten.
19

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
Interviews met stakeholders
Tot slot zijn er ook op professioneel vlak diverse organisaties betrokken bij de
ontwikkeling van het programma Groen & Blauw. Organisaties als Groengebied
Amstelland, Staatsbosbeheer en Waternet hebben direct te maken met het groen
en water in de openbare ruimte. Eventuele veranderingen of voorgenomen plannen
kunnen vaak pas gerealiseerd worden als ook zij participeren. Zelfs als samenwerking
geen vereiste is, hebben veranderingen in de openbare ruimte bijna altijd effect op hun
werkgebied.
Een goede afstemming met deze organisaties is dan ook noodzakelijk om voorgestelde
plannen met betrekking tot groen en water te kunnen realiseren. Regelmatig onderling
contact is dus van belang voor een goede samenwerking, afstemming en draagvlak.
Expertmeeting toekomst
Op 12 september 2008, vond er een brainstormsessie plaats over vergezichten voor het
groen- en blauw in Zuidoost. De volgende deelnemers waren daarbij aanwezig:
Emile Jaensch, portefeuillehouder Beheer en Milieu
Els Verdonk, portefeuillehouder Ruimtelijke Ontwikkeling
Co-referenten:
De heer R. Grondel, Wethouder Gemeente Diemen
De heer J. Hylkema, Directeur Recreatieschap Noord-Holland
Denktank:
Mevrouw S. Piët, Dagvoorzitter
De heer A. Bakas, Trendwatcher Author Speaker
De heer J. van Tets, Programmamanager Ruimte en Accommodatie NOC*NSF
De heer Ch. M. Rach, Stadsdeelsecretaris Stadsdeel Zuidoost
Mevrouw M. De Kleijn- Lloyd, Manager Sustainability NUON
De heer T. Schaap, Stedenbouwkundige, Dienst Ruimtelijke Ordening Amsterdam
De heer W. Schik, landschapsarchitect, Arcadis
Mevrouw C. Buys, Landschapsarchitecte, Dienst Ruimtelijke Ordening Amsterdam
De heer H. Straver, Ontwerper Openbare Ruimte, Stadsdeel Amsterdam Zuidoost
Mevrouw G.A.J. de Poorter, Projectmanager Groen- en Watervisie, Stadsdeel Zuidoost
Mevrouw M. Verduin, Assistent-projectmanager Groen- en Watervisie, Stadsdeel Zuidoost
Wat heeft de toekomst te bieden en welke rol speelt het groen hierin? Hierover heeft
Zuidoost een brainstorm georganiseerd met bestuurders, trendwatchers en experts op het
gebied van stedenbouw en landschaparchitectuur, energie en duurzaamheid. Hieronder
volgt een impressie van toen geschetste toekomst beeld en de relatie tot het programma
groen & blauw.
Hoe ziet het leven eruit in 2030?
Dat moeten we eerst voor ogen zien te krijgen, voordat we verder kunnen denken over
de thema’s recreatie, mobiliteit, samen wonen/leven en duurzaamheid. Anno 2030 zijn er
minder en kleinere kantoren. Mensen werken meer thuis. Om anderen te ontmoeten gaan
zij naar buiten, naar het groen en het water. Relaxen is ook een motief om naar buiten te
gaan, want de verstrengeling van werk en privé brengt stress met zich mee. Onze roosters
lopen meer dan nu ongelijk. De economie draait 24 uur per dag door, onder andere via
internet. Activiteiten en ontmoetingen kunnen plaatsvinden op elk gewenst moment.
De sportvoorziening is altijd open en er is altijd iets te doen. De techniek maakt het ook
mogelijk om ‘samen’ te sporten met iemand die zich heel ergens anders bevindt. We
worden steeds ouder en blijven steeds langer gezond. Wie weet beginnen mannen straks
wel aan een ‘derde leg’!
Wie wonen er in Zuidoost in 2030?
In Zuidoost wonen nu mensen uit alle windstreken bij elkaar, hoe is dat straks? Zuidoost
behoud zijn hotelfunctie, maar de mensen veranderen wel. Je ziet bijvoorbeeld dat steeds
meer mensen doen aan ‘parttime living’ in Zuidoost: een deel van het jaar wonen ze
hier en een deel van het jaar verblijven ze in hun buitenhuis in Suriname. Ook zie je dat
nieuwe groepen, zoals de Ghanezen nu, zelfvoorzienender worden. Ze organiseren zelf
hun zaakjes en verwachten van de overheid alleen de faciliteiten, zoals bijvoorbeeld een
kerkgebouw.
20

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
Recreatie mogelijkheden
Zijn de recreatiemogelijkheden in Zuidoost op dit moment niet te Hollands? Een stukje
wandelen of fietsen behoort bepaald niet tot de hobby’s van de meeste Bijlmerbewoners.
Een punt om in gedachten te houden. De recreatiemogelijkheden moeten met de
seizoenen gaan meebewegen. Op hetzelfde plein creëer je in de winter met platen een
ijsbaan en in de zomer met een paar kuub zand en een volleybalnet een stadsstrand. Dat
is niet alleen leuk voor sportievelingen om zich uit te leven, maar ook voor de rest om
naar te kijken vanuit de ‘koek en zopie’-tent/cocktailbar.
Ook rond de Gaasperplas moet ’s winters iets te beleven zijn. Daarvoor is een
binnenruimte nodig. En een goed strand voor de zomer, met beachvolleybalnetten. ‘Is
het water van de Gaasperplas een beetje helder?’ vraagt iemand. Dat is zo. ‘Dan kun je
een onderwatermuseum maken op de bodem van de plas. Of een hotel!’ Of behoud je
de Gaasperplas als gebied waar mensen rust kunnen vinden? In het programma Groen
& Blauw zullen toch keuzes moeten worden gemaakt, je kunt niet op dezelfde plek én
rust én sjeu hebben. Hoe biedt je ieder wat wils? De groepen met veel vrije tijd zijn de
jongeren en de ouderen. Zij hebben verschillende voorzieningen nodig, en gezinnen weer
andere. Ook iets om rekening mee te houden, is dat wij als overheid nog zoveel kunnen
bedenken, maar afhankelijk van de markt zijn. Als geen horecaondernemer brood ziet in
een restaurant aan de Gaasperplas, dan komt het er niet.
Groeiende behoefte aan ontmoetingsplaatsen
Anno 2030 hoeven mensen hun ‘cocon’ nauwelijks meer te verlaten. Je kunt thuis werken,
via internet boodschappen doen, virtueel samen sporten... Met het groen en water willen
wij mensen een plek bieden waar ze elkaar kunnen ontmoeten. Het creëren van routes
en plekken is de taak van overheid. Met het water in Zuidoost hebben we een troef in
handen, want onderzoek laat zien dat water door alle bevolkingsgroepen wordt gebruikt
en gewaardeerd.
Van recreatie naar vrije tijd
Het vrijetijdsgedrag van Nederlanders verandert. We fietsen en wandelen nog wel in
het groen, maar meer dan vroeger verblijven we in de stad en maken we gebruik van
stedelijke voorzieningen (horeca, funshopping, musea, theater enzovoorts). Door de
welvaartstijging (economisch kapitaal) en hogere opleiding (cultureel kapitaal) wordt
ons vrije tijdsperspectief veel breder, zodat we meer dingen doen. We maken ons druk
over onze gezondheid, bewegen meer, consumeren volop, maar zijn door ons krapper
tijdsbudget wel genoodzaakt vrijetijdsactiviteiten te combineren. We zoeken tenslotte
naar die vrijetijdsarrangementen waarin we optimaal kunnen ‘beleven’.
Het belang van een veelheid en veelsoortigheid aan hoogwaardige voorzieningen
(cultuur, horeca, Leisure, parken, stedelijke landschappen), openbare (tolerante) sfeer,
prettige en mooie openbare ruimten en veiligheid in de toekomst is dus zeer groot.
21

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
De Gaasp, we hebben er zicht op vanuit Boerderij Langerlust, kan zich meten met de
Amstel en de Vecht. Oh? Wist iemand dat de Gaasp een van de oudste veenrivieren van
Nederland is? Oh? Er zijn vast mooie verhalen op te diepen. Die verborgen geschiedenis
moeten we zichtbaar maken, uitdragen.
Een duurzame toekomst
Auto’s rijden dan rond op waterstof of elektriciteit. Bij nieuwe kantoorgebouwen kan het
energieverbruik met maar liefst 90 procent omlaag, ontdekken we. De energie die dan
nog nodig is, kan worden opgewekt met zonnepanelen op het dak van het kantoor. Ook
door het gebruik van verf met zonnecellen en integratie van zonnepanelen in stedelijk
meubilair kan energie worden opgewekt. Energie wordt bespaard door de aanleg van
warmte/koude-buffers onder kantoren en het gebruik van intelligent isolatiemateriaal. Ook
is het handig om centrales te bouwen in de buurt van andere industrie, om de restwarmte
daarvan te gebruiken. Het is zaak om nú te beginnen met duurzaam bouwen, want wat je
nu neerzet, staat er in 2030 nog.
Naar een duurzame leefomgeving
Duurzaamheid is het antwoord op de immer op de loer liggende onbalans tussen ‘geven
en nemen’ bij het gebruik van de stad. Verheugend is het inzicht dat intensief gebruik
van de stad op zichzelf niet tot onbalans hoeft te leiden. Het gaat erom hoe je de stad
inricht en gebruikt. Daarbij ontstaat een steeds sterker gevoelde samenhang tussen
duurzaamheid, kwaliteit en welbevinden. Mede hierdoor bestrijkt het duurzaamheidbegrip
een breed spectrum. Goede groene architectuur en kwaliteitsmaterialen verlengen de
houdbaarheid van de stad, net als optimaal grondgebruik en beheer. Duurzaamheid wordt
echter het meest geassocieerd met het milieu. Klimaatbestendigheid, ruimte voor energie
en luchtkwaliteit spelen een sterk toenemende rol bij locatiekeuzes, inrichting, verdere
intensivering en transformatie van het stedelijk gebied.
Combi van duurzaamheid en recreatie
Mensen moeten zich bewust worden van hun verbruik. En dat kan op een leuke manier,
tijdens een dagje uit. Bijvoorbeeld door de waterzuiveringsinstallatie open te stellen
voor publiek. Nuon werkt bijvoorbeeld samen met Natuurmonumenten. Bezoekerscentra
en ‘fluisterboten’ werken op zonne-energie. En het kan nog veel leuker: bijvoorbeeld
zoals in de Rotterdamse discotheek WATT, waar mensen op de dansvloer samen energie
opwekken door te dansen.
Een kathedraal van ons allemaal
Nu rijst de vraag of het programma Groen & Blauw dan minder om de inhoud dan om
het proces zou moeten gaan. Wat is de ambitie? Daartoe stellen we ons het programma
voor als een kathedraal. Een breed gedragen gebouw, een mooie toekomst die we wel
22

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
gezamenlijk voor ons kunnen zien. Hoe organiseer je dat? De ervaring leert dat grote
projecten top-down worden ingezet. Gecombineerd met kleinere projecten van onderaf
ontstaat er synergie.
Wat is de trekkende gedachte van het programma? Een motto als ‘heerlijk divers in
het groen’ wordt geopperd. Zo’n slogan inspireert wel. Je duidt er een identiteit mee.
Voor wie? Voor een heleboel mensen en groepen. Een kathedraal staat voor formaat en
grandeur. Zoals oorspronkelijk bij de bouw van de Bijlmer het geval was. We zoeken een
statement, iets met veel uitstraling. We zien allemaal de potentiële allure van dit gebied,
internationale allure zelfs.
Conclusie
Al deze bijeenkomsten hebben gezorgd voor tussentijdse input en sturing bij het tot
stand komen van dit programma Groen & Blauw. Deze input heeft direct en indirect
invloed gehad op het eindproduct. Een aantal onderwerpen waarvan informanten hebben
aangegeven deze belangrijk te vinden, zijn direct terug te vinden in het uiteindelijke
programma Groen & Blauw, waaronder het belang van natuurwaarden en het verbeteren
van verbindingen tussen groenstructuren. Maar niet alleen verbetering van verbindingen,
ook het beheer en onderhoud van het groen is op de agenda gezet.
De kathedraal is niet alleen iets fysieks, maar ook een idee en een gevoel. Mensen zien de
Bijlmer als ‘het nieuwe Nederland’. Het was ook een experiment met nieuwe stedenbouw.
Misschien moeten we ons gaan neerzetten als ‘Holland lab’, in sociaal en ruimtelijk
opzicht. Uitstralen dat diversiteit welkom is.
23

24
PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010

DEEL I: PROGRAMMA GROEN & BLAUW
GROEN EN BLAUW IN ZUIDOOST
25

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
Caerte van Waterlant en Amstellant, Joost Jansz, 1575
Oude Bijlmer ringsloot
26

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
1. Groen in Zuidoost
Groen in Zuidoost bestaat uit veel meer dan het groen tussen de gebouwen in de Bijlmer.
Ook de parken en het groen in de andere wijken en buurten zijn typerend voor het
beeld van het groen in Zuidoost. Denk alleen al aan het centraal gelegen Gaasperpark
en de Bijlmerweide als overgang tussen bebouwd gebied en de landelijke omgeving
en de grootschalige groenstructuur met het groen in Gaasperdam, het Centraal Park
Gaasperdam en het Regionaal Park Gaasperplas.
Groen is in feite een containerbegrip; voor de een is ‘Groen’, natuur in de breedste zin
van het woord. Voor een ander is groen de grasvelden en parken in de buurt, maar niet de
bomen in de straat.
Groen is een alomvattend begrip, en zo wordt het in dit programma ook benadert: Onder
groen worden alle openbare groengebieden en alle daarin aanwezige beplanting verstaan.
herkenbaar. Het drooggemalen gebied is vooral in gebruik als landbouwgrond. De
bebouwing in die tijd bestaat uit grote boerderijen, kleine arbeiderswoningen, molens en
een gemaal. Er is ook een militair fort gevestigd, maar deze is om strategische redenen
op oude kaarten niet ingetekend. De bebouwing is geconcentreerd op de hoger gelegen
delen aan de randen van de polder.
Begin 19e eeuw is de Bijlmermeer nog een zelfstandige gemeente, maar later wordt het
onderdeel van de gemeente Weesperkarspel. In de jaren ’60 houdt deze gemeente op
te bestaan; er wordt besloten dat de Bijlmermeerpolder gebruikt zal worden voor de
stadsuitbreiding van Amsterdam. Tot dan toe is het landschap nog weids en in gebruik als
agrarisch cultuurland. De enige ruimtelijke indeling tot dan toe wordt gevormd door de
poldereenheden.
1.1 Het ontstaan van Groen in Zuidoost
De bebouwing in Zuidoost is relatief jong. Toch kent het grondgebied van Zuidoost en
vooral de Bijlmermeer een lange historische ontwikkeling. De elementen water en land
spelen hierin een belangrijke rol. In de 12e en 13e eeuw maakt de Bijlmermeer deel uit
van een waterrijk veengebied waar veel rivieren doorheen lopen. Het meer is ontstaan als
gevolg van overstromingen van de toenmalige Zuiderzee. Twee zijtakken van de Vecht,
de rivieren Gein en Gaasp, mondden uit in dit meer. De Vecht op haar beurt was een
aftakking van de Oude Rijn. De Bijlmermeer behoorde in die tijd tot het stroomgebied van
de Vecht; de rivier die vanaf Utrecht via Loenen en Weesp naar de Zuiderzee stroomt.
Landschappelijke historie
In de 16e en 17e eeuw worden in Noord-Holland veel meren drooggelegd, waaronder
de Bijlmermeer. Het ingepolderde land wordt vervolgens gebruikt als landbouwgrond. In
1672 is de Bijlmermeer onderdeel van de Hollandse Waterlinie: Het gebied wordt onder
water gezet ter verdediging tegen de Franse legers. Na het vertrek van de Fransen wordt
de Bijlmermeer opnieuw drooggemaakt om in 1702 weer onder water te komen staan,
deze keer als gevolg van de doorbraak van enkele Zuiderzeedijken. Het duurt nu tot 1826
voor de Bijlmermeer opnieuw en nu definitief wordt drooggemalen. De opgeleverde
drassige grond wordt onderverdeeld in langwerpige weilanden die worden doorsneden
met rechte slootjes ten behoeve van de afwatering. Deze structuur is ook nu nog deels
27

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
Ontstaan van een nieuwe stad
Na de 2e Wereldoorlog ontstaat er een groot woningtekort in Nederland. Om dit op te
lossen stimuleert de Rijksoverheid de gemeenten om op grote schaal uitbreidingsplannen
te ontwerpen. Ook in Amsterdam wordt hier gehoor aan gegeven en in de jaren ’60
worden plannen gemaakt voor stadsuitbreiding, waarbij de gemeente haar oog laat
vallen op Amsterdam Noord en de Bijlmermeerpolder. In dit polderlandschap moet een
moderne stad verrijzen volgens de nieuwste stedenbouwkundige principes:
• Een strikte scheiding van de functies wonen, werken, recreatie en verkeer;
• De functie wonen concentreren in honingraatvormig gegroepeerde galerijflats met
binnenstraatontsluiting die deels door drooglopen aan elkaar gekoppeld zijn;
• Een volledig gescheiden netwerk voor het snelverkeer (metro en auto);
• Projecteren van gebouwde parkeervoorzieningen en winkelcentra bij enkele
metrostations;
• In de resterende enorme, parkachtige openbare ruimte wordt het langzaam
verkeer afgewikkeld en is er plaats voor scholen, speelplaatsen en allerhande
recreatiemogelijkheden.
Omdat de Bijlmermeerpolder voornamelijk uit veen bestaat, moet eerst een goede
bouwlaag gecreëerd worden voordat er gebouwd kan worden. Hiertoe werd op het
terrein een zandlaag van gemiddeld twee meter aangelegd. Daar waar plantengroei is
gepland, komt daar nog dertig centimeter zwarte grond bovenop. In feite wordt in de
Bijlmermeer dus een geheel nieuw landschap aangelegd.
Deze ervaring moet een beeld creëren van een heel natuurlijk woongebied zonder
duidelijke begrenzing: Door camouflage wordt het zicht op wegen en flatgebouwen
ontnomen.
Autowegen worden onttrokken aan het oog door deze te verhogen op dreven. Langs
de wegen zijn bovendien rijen Groenstroken aangelegd om het verkeer aan het zicht te
onttrekken.
Er is echter al snel kritiek op de stedenbouwkundige opzet en het woonmilieu van de
Bijlmer. Dit leidt ertoe dat de volgende uitbreidingswijk, Gaasperdam, volledig anders
wordt ingericht. In deze wijk wordt geen grootschalige hoogbouw gerealiseerd, maar
‘klassieke portiek-etagegebouwen’ met drie tot vier woonlagen. Ook in Holendrecht-
West wordt gekozen voor een meer traditionele opzet van middelhoogbouw, maar hierbij
wordt in de meandervormige verkaveling wel vastgehouden aan een autoluwe inrichting.
De ene zijde van de meander is (beperkt) bereikbaar voor de auto, terwijl de andere
zijde geheel is ingericht als park of plantsoen. Om te voldoen aan de vraag naar een
rijker woonmilieu en naar betaalbare eengezinswoningen wordt hierna in Gaasperdam
ook geëxperimenteerd met allerlei laagbouwbuurten. In de jaren ’80 groeit Gaasperdam
hierdoor uit tot een gevarieerde woonwijk met een menging van huur- en koopwoningen
in aparte buurten in laag- en middelhoogbouw.
Groen als dominante rol in de beleving van het woongebied
Bij de planning van de bebouwing in de Bijlmermeer staat wonen in het Groen centraal.
Naast een vernieuwende blik op woningbouw, worden ook nieuwe inzichten ten aanzien
van groen aangewend bij de inrichting van de Bijlmermeer: Wandelend over een
uitgebreid voetpadenstelsel mag de bewoner alleen beplanting, water en lucht ervaren.
Oorspronkelijke Opzet Bijlmergroen
1 Centrum
2 Groen in hoogbouwwijk
3 Groen in laagbouwwijk
4 Groen in parkgebied
5 Groen langs verkeerswegen
28

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
In het woongebied tussen de flatgebouwen ontwerpt men grootschalige openbare
ruimte: Dit wordt beschouwd als een uiting van moderniteit in de stadsuitbreiding.
Groengebieden van één à twee hectare worden omsloten door bebouwing en vormen
een grote gemeenschappelijke en openbare tuin voor de bewoners. De wijkvoorzieningen
en stadsparken worden op een afstand van maximaal één kilometer gesitueerd. De
ruimtelijke indeling en het door woningen omsloten groene gebied ontwerpt men zo
dat bewoners zich vrij kunnen bewegen zonder zich begrensd te voelen door wegen en
flatgebouwen: De gevels worden afgeschermd door groen en binnenin worden door
groenpartijen kleine ruimtes gecreëerd waardoor verschillende vormen van recreatie
aangeboden kunnen worden voor alle leeftijdscategorieën. Het groen wordt ook ingezet
om bezonning en wind te reguleren. Om trek- en valwinden tegen te gaan maakt men
gebruik van verschillende Groenstroken om deze winden op te tillen en niet de kans
te geven weer neer te slaan. Dit wordt voornamelijk gerealiseerd door het planten van
snelgroeiende houtsoorten: populieren en wilgen.
Het systeem van wijkers en blijvers
Door het grote woningaanbod dat in de Bijlmermeer wordt gecreëerd komen er in korte
tijd grote aantallen mensen in de Bijlmermeer wonen. Om in snel tempo ook het moderne
groen te realiseren in de woonomgeving kiest men voor een beplantingssysteem dat
ook is gebruikt bij de aanplanting van het Amsterdamse bos: Een systeem van wijkers en
blijvers.
Met de methode van wijkers en blijvers worden grote aantallen een- tot tweejarige
houtgewassen, zoals iepen, eiken, beuken, essen, esdoorns en berken, dicht op elkaar
geplant: de zogenaamde blijvers. De plantvakken worden hierbij ruimer aangelegd,
zodat de open ruimtes ertussen kleiner van afmeting zijn dan in de eindfase. Dit maakt
het mogelijk om verspreid in deze plantvakken en op specifieke andere plaatsen, zoals
tochthoeken en speelplaatsen, ook een grote hoeveelheid snelgroeiende boomsoorten
te planten. Deze snelgroeiende boomsoorten, zoals populieren en wilgen, zijn de
zogenaamde wijkers: snelgroeiende boomsoorten die al na twee tot vier jaar een
behoorlijke kruin hebben en zodoende voor een afschermend effect zorgen. Deze
populieren en wilgen kunnen dan later, al naargelang de behoefte, verwijderd worden om
de betere houtsoorten die eronder groeien, de blijvers, de ruimte te geven om zich verder
te ontwikkelen. Om het geheel een natuurlijker aanblik te geven worden er tegelijk met
deze wijkers en blijvers grote hoeveelheden heesters en struiken geplant: vlier, bosbraam,
vogelkers, sleedoorn, bosrank, etc. Ook worden op verschillende locaties ‘wilde’ planten
en ‘kruiden’ uitgezet.
Beplanting 3 jaar na aanleg
Luchtfoto Bijlmer hoogbouw
29

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
1.2 Huidige situatie van de verschillende Groengebieden
Het groen is in Zuidoost rijkelijk aanwezig. Ten behoeve van de overzichtelijkheid wordt
het onderverdeeld of getypeerd in herkenbare eenheden: ommeland, stadsrand, parken,
woonomgeving en werk- en centrumgebieden.
Ommeland
Zuidoost grenst aan drie zijden aan zeer aantrekkelijke landschappen. Deze landschappen
zijn van regionale betekenis en kennen grote cultuurhistorische, natuurlijke en recreatieve
kwaliteiten. In het westen sluit het stadsdeel aan op de Amstelscheg, in het zuiden op het
Geingebied en in het oosten op de Diemerscheg. De Diemerscheg bestaat uit een viertal
Groengebieden die beperkt met elkaar verbonden zijn en ieder hun eigen karakteristieken
kennen; het Diemerbos, de Overdiemerpolder, het Diemerpark en de Diemervijfhoek.
In dit programma beperken wij ons tot de belangrijkste gebieden voor Zuidoost; het
Diemerbos, het Geingebied en de Amstelscheg.
Gaasp en Gaaspermolen
Diemerbos
Het Diemerbos heeft een omvang van circa 190 hectare en is voor Zuidoost het
belangrijkste bosgebied. Het is aangelegd als een (hout)productiebos, maar kent tegelijk
de meeste recreatieve voorzieningen en een beperkt netwerk van wandel- en fietspaden.
De Veeneikbrug over de Weespertrekvaart voorziet in de rechtstreekse verbinding met het
Diemerbos. Het ‘oudste’ deel van het bos ligt tegen Driemond aan waar het beeld mede
wordt bepaald door graslanden, rietpercelen en open water. Dit deel wordt betiteld als
het natuurlijkste deel van het bos, omdat het zich langzaam ontwikkelt in de richting van
een nat natuurbos.
Ligging groengebieden
30

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
Diemerbos
Contrast Amstelscheg Zuidoost
Geingebied
Het open veenweidegebied met de karakteristieke parallelle slotenverkaveling langs het
Gein, is cultuurhistorisch en recreatief zeer waardevol. Ook de structuur van het lintdorp
met de gevarieerde bebouwing en de doorzichten op het achterliggende landschap,
maken deel uit van de landschappelijke kenmerken. Fietsen en wandelen langs het Gein
is aantrekkelijk, alhoewel de bereikbaarheid voor bewoners van Zuidoost niet optimaal is.
Het weidegebied is voor weidevogels een aantrekkelijk gebied.
Amstelscheg
De Amstelscheg vormt binnen de stedelijke ontwikkelingen een uitgespaard stuk
landschap van het oorspronkelijke veenlandschap waarin Amsterdam ontstond. De scheg
kenmerkt zich door het agrarisch polderlandschap langs de veenrivier de Amstel, met
statige 17e-eeuwse buitenhuizen en boerderijen. Hierdoor vormt het een aantrekkelijk
verblijf- en recreatiegebied. Het geeft verbinding met het Groene Hart van de Randstad.
In de scheg worden recreatie en natuur- en landschapswaarden gecombineerd.
Het bedrijven- en kantorengebied Amstel III en de A2 vormen barrières naar de
woongebieden van Zuidoost.
Geingebied
31

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
Stadsrand
De rand vormt een groene schil rondom het stadsdeel en bestaat uit een aantal
deelgebieden met landschappelijke, natuurlijke en recreatieve waarden. Met de
klok mee van Noord naar Zuid: de Bijlmerweide, de Oostoever van de Gaasperplas,
de Gaasperzoom en de Hoge Dijk. Zij maken onderdeel uit van de zogenoemde
Natuurboog aan zuidzijde van Amsterdam als onderdeel van de Provinciale Ecologische
Hoofdstructuur (PEHS) tussen het IJmeer en de Ronde Hoep. Het wordt getypeerd als een
natte verbinding tussen deze twee ecologische kerngebieden.
In de stadsrand zijn functies en voorzieningen opgenomen als picknickplaatsen,
speelweiden en speeltoestellen, een kinderboerderij, manege, vogelopvang, golfterrein,
natuurgebied “Klarenbeek”, een zwemplas en een stadstuinvereniging.
De Bijlmerweide
De Bijlmerweide is gelegen aan de stadsrand en creëert een overgang tussen het
bebouwde gebied en de omliggende landelijke omgeving. Het gebied is hier qua
vormgeving ook op geïnspireerd. De eerste ontwerpen voor dit gebied werden gemaakt
in 1964. Het park is uiteindelijk in 1971 opgeleverd en maakt deel uit van de Hoofd
Groenstructuur (HGS) van Amsterdam.
De Bijlmerweide vormt een langgerekte parkstrook tussen Weespertrekvaart en Zuidoost.
Langs de Weespertrekvaart is het park open van karakter, maar richting de woonwijken
Geerdinkhof en Kantershof wordt de beplanting dichter en zorgen brede waterlopen voor
een duidelijke scheiding. De natuurlijke uitstraling van het gebied wordt bepaald door de
ontworpen meanderende watergangen met natuurlijke beplantingsranden.
Bijlmerweide
Oostoever Gaasperplas
De Oostoever van de Gaasperplas vormt de overgang van de Gaasperplas en het
Gaasperpark naar de Gaasp. Het is een overwegend open gebied dat aansluit bij het
historisch landelijk karakter van de Gaasp. Richting de Gaasperplas en het Gaasperpark
is de inrichting gesloten van opzet waardoor het open water van de Gaasperplas geheel
aan de blik wordt onttrokken. Aan de zuidoostkant van de Gaasperplas en aan de
noordoostkant van de Gaasperzoom ligt het grote, met een hek omsloten terrein van het
pompstation van de waterleiding.
Bijlmerweide
Omgeving Waterleiding
32

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
Hoge Dijk
De Hoge Dijk is een recreatiegebied met bosjes, weiden, moeras en waterpartijtjes, fietswandel-
en ruiterpaden.
Gaasperzoom
Gaasperzoom
De “Gaasperzoom”, bestaat uit een brede waterloop met oevers met rietzomen. Als
verbinding tussen de Gaasperzoom en de Hoge Dijk is langs de huizen van de wijk Gein 4
een nieuwe natuurstrook aangelegd met veel water. De Gaasperzoom bestaat verder uit
een begroeiing van struweel en ruigte die ontstaan is tijdens de langdurige braakligging
van dit gebied.
Onderdeel van de Gaasperzoom is de Hollandsche Kade. Het vormt de landschappelijke
begrenzing van de veenweiden van het Gein. Historisch gezien vormde de Hollandsche
Kade de politieke en staatkundige grens tussen het Graafschap Holland en het
Amstelland (een Utrechtse Leen). Een gedeelte van de kade is beplant met bomen.
Golfterrein
Hollandsche Kade
Recreatie plasje Hoge Dijk
33

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
Parken
De reeks van min of meer samenhangende parken in Zuidoost is een bijzondere
karakteristiek van het stadsdeel. Deze wordt gevormd door het Bijlmerpark, het Centraal
Park Gaasperdam, het Gaasperpark en de Gaasperplas.
Bijlmerpark
Het oorspronkelijke ontwerp van het Bijlmerpark komt voort uit het streven om in kort
tijdsbestek een beschut en ruimtelijk gevoel te creëren. Dit werd gerealiseerd door grote
stroken bosplantsoen aan te planten rondom grasvelden met verschillende vormen en
maten. Rond het park werd water gesitueerd op meanderende wijze. Het totaalontwerp
was gebaseerd op de Engelse landschapsstijl: grasvelden, groepen en solitair geplaatste
bomen, doorzichten, waterpartijen, verspreidde bosschages en enkele wandelpaden.
Het vernieuwde Bijlmerpark is wederom ontworpen met de Engelse landschapsstijl
in gedachte; een gecultiveerde inrichting en vormgeving, waarin een grote weide en
een sport- en spelesplanade domineren. Centraal in het park komt een complex voor
georganiseerde sport. In het zuidelijk deel tussen Karspeldreef en het tracé van de
Gaasperdammerweg/A9 wordt een natuurdeel met veel water en natuurvriendelijke
oevers ontwikkeld. Maar ook hier heeft de vormgeving een gecultiveerde allure.
Het oorspronkelijke Bijlmerpark
Zuidzijde Bijlmerpark
Schooltuinen
34

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
Centraal Park Gaasperdam
Aansluitend op het Bijlmerpark werd het Centraal Park Gaasperdam ontworpen, zodat een
grootschalige Groenstructuur in geheel Zuidoost zou ontstaan.
Het park beslaat 25 hectare en is qua ruimtelijk ontwerp vergelijkbaar met het Bijlmerpark:
meanderende waterpartij, met gras begroeide open ruimten omsloten door dichte
bosbeplanting met natuurlijke randen. Kenmerkend is de diversiteit aan functies met een
daarbij passende ruimtelijke inrichting: kinderboerderij, schoolwerktuinen, sportveldjes,
het centrale bosgebied en de aansluiting met de Gaasperplas via de kleine jachthaven.
Gaasperpark
Het voorontwerp voor het Regionaal Park Gaasperplas dateert uit 1975. De plas
ontstond als gevolg van de zandwinning ten behoeve van het bouwrijp maken van
de polders van Amsterdam Zuidoost. De Gaasperplas is diep en heeft voornamelijk
steile en onnatuurlijke, met beschoeiingen afgewerkte oevers. In 1976 valt het besluit
om het Noordelijk deel van het regionaal park in versneld tempo te realiseren. Door
verstedelijking is er een groeiende behoefte naar recreatie in de open lucht ontstaan.
Gaasperplas
De uitgangspunten voor het park waren:
• Het open weidegebied verdicht zich in ruimtelijke zin tot een stads(rand)park,
• De visueel verdichtende werking in het landschap is toelaatbaar, omdat het historisch
gegroeide landschap is aangetast door stedelijke groei en zandwinning.
Daarnaast moest de invloed van de stad hierbij bepalend zijn en zo ontstond in de
beplanting en ruimtelijke opbouw een zonering van stedelijk-cultuurlijk, via halfnatuurlijk
naar een natuurlijk karakter. Tevens moet het park plaats bieden voor individuele recreatie,
zoals wandelen, fietsen, paardrijden, luieren, zonnen, watersporten en oeverrecreatie.
In 1982 opende de Floriade haar deuren langs de Noord oever. Aan het 50 ha. grote
Floriadeterrein, wordt later 5 ha. toegevoegd in de vorm van een waterspeelplaats. Het
terrein heeft twee verbindingszones met het Gaasperplaspark: aan de westzijde, met
een stedelijk karakter naar Nellestein, via een boulevard en een kademuur en aan de
Zuidoostzijde, met een natuurlijk oevergebied, met de daarachter gelegen weilanden.
In de directe nabijheid bevindt zich ook de Gaasper Camping Amsterdam, vlak bij de
eindhalte van de Metro.
Gaasperpark
35

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
Woonomgeving
Binnen de woongebieden Bijlmer, Gaasperdam en Driemond is het groen in de
onmiddellijke nabijheid van de woningen. Dit groen wordt met elkaar verweven door met
groen begeleide doorgaande wandel- en fietsrouten en vormt zo een groene dooradering
van de buurten. Op basis van de stedenbouwkundige eenheden wordt de volgende
indeling gemaakt:
• In de laagbouwgebieden overheerst het groen in de straten door bomen en
plantvakken met heesters.
• In de Vernieuwingsgebieden is het openbaar groen op een vergelijkbare wijze vorm
gegeven.
• De zogenoemde Groene Banen zijn hier de nieuwe buurtparken. Zij lopen in de
noordzuid richting tussen de buurtjes, zijn langgerekt en enkele tientallen meters
breed.
• In de middelhoogbouw vormt de oorspronkelijke opzet van hoven en groenstroken
het belangrijkste openbare groen,
• In de hoogbouwgebieden zijn de oorspronkelijke parkvelden nog steeds aanwezig.
De inrichting is in de loop der jaren ten dele aangepast onder invloed van de
veranderende wensen van de bewoners.
Groene baan
Parkveld Bijlmermuseum
Groenstrook Gein
36

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
Werk- en Centrumgebieden
De werkgebieden in Zuidoost zijn de kantoren- en bedrijvengebieden van Amstel III en
het ziekenhuisterrein van het AMC.
Het werkgebied Amstel III bestaat uit een palet aan bedrijven en kantoren, ieder op hun
eigen terrein gesitueerd. Deze eigen terreinen verschillen in inrichting, behoefte, smaak
en middelen. De ontsluitingswegen zijn het enige dat de terreinen met elkaar verbindt.
Er is geen echte groenstructuur ontwikkeld. Niet alle wegen zijn beplant en bovendien
vormen de terreinen samen geen samenhangend Groenbeeld.
Het AMC-gebied vormt het medische cluster binnen de stadsdeelgrenzen. De bebouwing
bestaat uit verschillende elementen die in een parklandschap zijn geplaatst. Dit gebied
draagt daarmee bij aan het groene karakter van Zuidoost, maar vervult (met uitzondering
voor de cliënten) een weinig publieke functie voor de bewoners van de aanliggende
buurten. Dit heeft te maken met de eigendomssituatie en de relatief geïsoleerde ligging
aan de rand van het stadsdeel.
De Amsterdamse Poort is het grote winkelcentrumgebied voor heel Zuidoost.
De openbare ruimte is hoofdzakelijk verhard. De bomen zijn als versierende en
accentuerende objecten ingezet om de buitenruimte te verlevendigen. In het afgelopen
decennium is de hoofdroute voor het winkelend publiek doorgetrokken onder het
nieuwe NS en Metro station Bijlmer door naar het ArenA gebied, met als eindpunt de
woonboulevard Villa Arena. Met de nieuwbouw van het stadsdeelkantoor is aan het
andere uiteinde van de winkelroute het nieuwe marktplein ontstaan.
1.3 De huidige beplanting
Beplanting is een korte typering voor zowel de wijze van beplanten als de soortkeuze.
Wat leeftijd betreft valt de leeftijdsopbouw van de huidige beplanting uiteen in jong
en oud. De oudere beplanting dateert uit de tijd van de aanleg van de Bijlmermeer en
Gaasperdam en is daarmee respectievelijk ongeveer 40 en 25 jaar oud, terwijl de jonge
beplanting van de Bijlmervernieuwing een leeftijd heeft van maximaal tien jaar. In het
algemeen kan gezegd worden dat bomen enige ruimtelijke betekenis krijgen vanaf een
leeftijd van 30 jaar en minimaal een halve eeuw nodig hebben om tot wasdom of tot een
volwassen boomvorm te komen.
Gras, bomen en struweel
Tuin Amsterdamse Poort
Vooral de oude beplanting wordt gekenmerkt door eenvormigheid. Dit wordt
veroorzaakt door een opbouw die gericht was op het realiseren van een bosbeeld (met
‘bosplantsoen’). Ook de toenmalige kennis, de experimentele aanpak met ‘wijkers
en blijvers’ en een vertrouwen in een wijze van onderhoud door de decennia heen, is
ingehaald door de tijd. Eenzijdige soortkeuze speelt een belangrijke rol in de huidige
vitaliteit en kwaliteit. Tegelijkertijd hebben de snelgroeiende (en in de oorspronkelijke
aanpak snel te kappen ‘wijkers’) struweelvormende beplantingen na ongeveer 25 jaar het
optimum in hun levenscyclus bereikt.
37

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
Anderzijds gedijt niet alle beplanting even goed onder invloed van de bodemopbouw
en de met een zandlaag bouwrijp gemaakte bodem van de Bijlmermeer en Gaasperdam.
Bovendien zakken bomen met het ouder en zwaarder worden langzaam dieper in de
onderliggende slappe veenbodem. Hierdoor wordt de doorwortelbare zone tot aan
het grondwater steeds kleiner, wat een slechte invloed heeft op de conditie en vitaliteit
van alle beplanting. Dit, en de algemene bodemdaling door het inzakken van het veen,
veroorzaakt op veel plaatsen problemen met wortels die heel dicht aan de oppervlakte
komen te liggen. Wortels willen graag boven het grondwater blijven en vinden de
meeste voedingsstoffen net onder de bestrating, in aanliggende tuinen en onder
beplantingsvakken.
Het in stand houden van het groen in algemene zin, maar vooral van de bomen wordt
bemoeilijkt door de noodzakelijke ingrepen om verzakkingen in de verharding te
repareren, de ligging van kabels en leidingen te herstellen en de aansluitingen op de
woningen op peil te houden.
Kennis en kostenreductie speelden in het verleden een rol bij het aanplanten van
beplanting met minimale bodemverbetering. Dit gaat ten koste van groeikracht en
vitaliteit. Het ruimtelijk beeld en de algemene visuele aantrekkelijkheid worden hierdoor
op termijn op de proef gesteld.
Ecologische beplanting
Met name in het bosplantsoen was de keuze in soorten beplanting beperkt. Grote
oppervlakten openbaar gebied werden gerealiseerd, die met het ouder worden van de
beplanting voor veel bewoners een anoniem en gelijkvormig beeld opriepen. Ook in de
middelhoog- en laagbouwgebieden werd een eenvoudig sortiment aangeplant. Op de
paar plekken waar een meer gevarieerde beplanting werd aangebracht, is in de loop van
de tijd deze in vitaliteit en dus in visuele kwaliteit teruggevallen.
Parallel aan de Vernieuwingsprojecten werd met Grootonderhoud projecten bestaande
beplantingen aangepast. Schoon en veilig werden als achterliggende thema’s ingezet
om de woonomgeving aan te passen naar het huidige tijdbeeld. Bosplantsoen
werd uitgedund ten behoeve van meer overzicht en transparantie en nieuwe (lage)
beplantingselementen werden toegevoegd om nieuw ontworpen ruimtelijke indelingen
te versterken. Gazons, bomen, open bosschages en hagen vormen het merendeel van het
huidige Groen. Rietkragen langs verschillende waterlopen vullen het beeld aan.
Kersenbloesem
38
Gazon, bomen en rietkragen

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
1.4 Beheer van het Groen
De kwaliteit van de openbare ruimte wordt beïnvloed door de inrichting, de mate
waarin de inrichting gebruikt wordt en door het beheer. Beheer van de openbare
ruimte is het uitvoeren van werkzaamheden die erop gericht zijn de inrichtingen aan de
(mogelijk wijzigende) functies te laten voldoen. Onder beheer valt daarom niet alleen het
onderhouden van de inrichting door maaien, snoeien en repareren, maar ook indien nodig
het vernieuwen en/of aanpassen van de inrichting. Het stadsdeel is hiervoor niet alleen
aan zet. Sloten en waterpartijen worden beheerd door Waternet. Bomen, plantsoenen
en perken e.d. worden beheerd door het stadsdeel of Groengebied Amstelland. Op
sommige plekken wordt het beheer van Groen uitgevoerd door andere beheerders, zoals
woningcorporaties, bewoners of een organisatie van vrijwilligers. In de kaart “Beheerders
in het stadsdeel” staat aangegeven waar het stadsdeel beheer uitvoert en waar derden
zelfstandig in de openbare ruimte aan zet zijn.
De kaart “Beheerniveaus in Zuidoost” geeft aan waar welke kwaliteitsniveaus in
Groenbeheer gerealiseerd zijn. Daarin staat:
• A 1 voor een intensieve onkruidbeheersing;
• B voor een standaard onkruidbeheersing;
• C voor een extensieve onkruidbeheersing.
De cijfers geven aan welke schoonheidsgraad met oog op (zwerf)afval daarbij hoort:
• 3 2 staat voor “matig schoon”
• 4 staat voor “schoon”
• 5 staat voor “zeer schoon”
1
RAW-systematiek
2
Stichting Nederland Schoon-CROW-systematiek
Het stadsdeel wil dat de wijken leefbaar zijn. Schoon, heel en veilig zijn daarin
drie belangrijke thema’s. Door samenwerking en participatie wil het stadsdeel met
professionele actoren en bewoners, ondernemers en bezoekers de wijk zodanig beheren
dat deze de gewenste kwaliteit buiten heeft. Om het groen de gewenste kwaliteit te
geven streeft het stadsdeel een bepaald kwaliteitsniveau na.
Nog niet overal wordt de gewenste kwaliteit bereikt. De grootschalige vernieuwing van
de Bijlmer en een beheerachterstand in de overige gebieden zijn hier debet aan. Voor
de oranje gebieden binnen de bebouwde kom geldt dat het gewenste kwaliteitsniveau
B en 4 bereikt moet zijn na vernieuwing (groot onderhoud of sloop-nieuwbouw), maar
uiteindelijk in 2020. Uiteraard dienen hiervoor de benodigde gelden gereserveerd te
worden.
In het kader van het gewenste kwaliteitsniveau bepaalt het stadsdeel jaarlijks voor
het groen de noodzakelijke beheerwerkzaamheden. Deze staan weergegeven in een
zogenaamd “Dunningsprogramma”. In 2007 hebben deze werkzaamheden ruim 6 mln
euro gekost.
39

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
Overdiemerpolder
Venserpolder
Bijlmer
Gemeenschapspolder west
Duivendrechtse
Polder
Nieuwe Bullewijk
Zuid Bijlmer
Gein- en Gaasperpolder
Holendrechter- en
Bullewijkerpolder
Broekzijdse polder
Boezem en Afvoergebieden
40

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
2. Blauw in Zuidoost
Dit hoofdstuk gaat in op de aanwezigheid van het blauw in Zuidoost; het huidige
watersysteem van het stadsdeel. Dit watersysteem bestaat uit twee onderdelen: de
boezem en de afvoergebieden of polders. De boezem draagt zorg voor de afwatering
van het gebied zelf en ligt hoog in het landschap. De oorspronkelijke veenrivieren
Gaasp, Diem, Gein en Amstel maken deel uit van het boezemsysteem. De lager
gelegen gebieden aan de andere kant, kunnen worden onderverdeeld in verschillende
afvoergebieden die ieder afwateren op de boezem. Naast de verschillende afwatering- en
afvoergebieden zal aansluitend ook aandacht besteed worden aan het beheer van het
Blauw in Zuidoost.
GROEN IN ZUIDOOST
2.1 Afwatering- en afvoergebieden
Het stadsdeel Zuidoost ligt in twee afwateringsgebieden: Bijlmerring en
Gemeenschapspolder. De boezem van de Bijlmerring wordt gevormd door de Amstel,
Bullewijk, Holendrecht, Abcoudermeer, Gein, Gaasp en Weespertrekvaart. De boezem van
de Gemeenschapspolder wordt op haar beurt gevormd door de Diem, Weespertrekvaart,
Gaasp en het Amsterdam-Rijnkanaal.
Weespertrekvaart boezem
De zes afvoergebieden in het stadsdeel zijn: Bijlmermeer, Zuid Bijlmer, de Nieuwe
Bullewijk, Polder Gein en Gaasp, Venserpolder en de Gemeenschapspolder. De laatste
drie afvoergebieden liggen deels ook op grond van de gemeenten Ouder-Amstel,
Abcoude en Diemen. Vanwege de ligging in meerdere gemeenten van sommige
afvoergebieden is het nodig afspraken te maken met de aanliggende gemeenten. Dit
kan worden gedaan in het watersysteemplan Bijlmerring dat Waternet zal opstellen.
Voor het programma Groen & Blauw hebben wij ons met name geconcentreerd op de
afvoergebieden die voor het merendeel binnen de stadsdeelgrenzen vallen. Dit zijn
Bijlmermeer, Zuid Bijlmer en de Nieuwe Bullewijk.
Meander polder Bijlmermeer
41

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
Bijlmermeer
Aan de randen van de polder en langs het Bijlmerpark liggen de Noord-Zuid
watergangen; deze hebben geen namen. In Oost-West richting worden drie
hoofdwatergangen onderscheiden: de Meander, Groene Wig en het Achterpad. Deze
drie watergangen verzorgen de waterafvoer naar het gemaal in de Bijlmerweide naar de
Weespertrekvaart.
De drie watergangen hebben naast deze functionele eigenschap ook een belangrijke
stedenbouwkundige kwaliteit. Ze dragen bij aan een herkenbare woonomgeving en aan
de sfeer van de aanliggende woongebieden. De noordelijke waterloop, de Meander,
loopt door de Bijlmervernieuwingsbuurten D, E, F en G met de bijbehorende diversiteit
aan oevers. Langzaamverkeersroutes volgen de oevers van de Meander. De Groene Wig
is centraal gelegen en verbindt het Bijlmerpark met de Bijlmerweide en doorsnijdt het
Bijlmermuseum. De Groene Wig heeft het karakter van een parksingel met een hoekig,
meanderend beloop. Een langzaamverkeersroute is slechts ten dele aanwezig langs
de noordoever. Het zuidelijk gelegen Achterpad ligt ingeklemd tussen de berm van de
Gaasperdammerweg en de bebouwing van omliggende K-buurt. Hier vormt het water de
begrenzing van de achtertuinen.
In het kader van de vernieuwingsoperatie van de Bijlmermeer moet extra waterberging
worden gerealiseerd. In verschillende buurten worden bestaande waterlopen verbreed en
nieuw water gegraven.
De onderlinge afstand tussen de watergangen is groot. Met name het westelijk deel
van het afvoergebied ligt ver af van de gemalen in de Bijlmerweide, waardoor de
doorstroming van de watergangen slecht is. Ook de maaswijdte tussen de watergangen
aan de oostzijde is groot. Hierdoor ontstaan problemen met grondwater, zoals (lokaal)
hoge grondwaterstanden en plasvorming.
De grote invloed van het grondwater wordt gereflecteerd in de waterkwaliteit van het
oppervlaktewater. Door de beïnvloeding van het oppervlaktewater door de kwel zijn er
ook hoge nutriëntenconcentraties waar te nemen in de polder Bijlmermeer. Door hoge
gehaltes aan ijzer in het water en hoge chloridenconcentraties is de vorming van algen
geen probleem. Wel is de slibaanwas door verschillende processen die hiermee te
maken hebben groot. Niet op tijd baggeren kan problemen met de zuurstofhuishouding
veroorzaken, zoals: Vissterfte, stank en troebel water.
De concentraties koper en zink in de oppervlaktewateren overschrijden de normen. Dit
heeft met name te maken met uitloging van materialen die in aanraking komen met het
regenwater.
Zuid Bijlmer
De Zuid Bijlmer heeft ten zuiden van de Gaasperplas in Gaasperdam een duidelijke
structuur van singels met brede openbare groene bermen. Het noordelijk deel van
de Zuid Bijlmer heeft verspringende watergangen en lijkt veel op de Bijlmermeer. De
waterstructuren in Gaasperdam zijn: de Gaasperplas, de Hoge Dijk en de Gaasperzoom
en de watergang tussen Gein en Reigersbos.
De Gaasperplas is geen natuurlijke plas, maar ontstaan door zandwinning ten behoeve
van de aanleg van Gaasperdam. De Gaasperplas heeft een oppervlakte van 65 hectare.
Het is een diepe plas (maximale diepte van 35 meter) met steile oevers en een zandige
bodem. Er is veel harde oeververdediging bestaande uit beschoeiingen en basaltblokken.
In de Gaasperplas wordt een strak peilregime gehanteerd vanwege de open verbinding
Plasvorming Kruitberg
Gemaal Zuid Bijlmer
42

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
4.20 - NAP
4.70 - NAP
2.70 - NAP
Polderpeilen
Stand onder maaiveld
90 cm of meer
50 tot 90 cm
50 cm of minder
Grondwaterstanden
Kwel
Stroomrichtingen
Verdroging
Kwel
43

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
met het stedelijk gebied. In natte perioden wordt overtollig water uit het stedelijk gebied
(polder Zuid Bijlmer) via de Gaasperplas afgevoerd. Dit zorgt voor een onnodige belasting
van de waterkwaliteit in de Gaasperplas.
De Gaasperplas heeft een regionale functie, vanwege zijn goede bereikbaarheid, de
aanwezigheid van een metrohalte en de verkeersluwe ligging.
De Gaasperplas is een officiële zwemwaterlocatie. Aan de zuidkant is een deel van
de oever ingericht als zwembad met zwemstrand. Het zwemwater is afgezet van het
gevaarlijke diepere deel van de plas met koudwaterstromen. Daarnaast kan de groei
van schadelijke blauwalgen in diepe wateren gemakkelijker plaatsvinden dan in ondiepe
wateren.
De Hoge Dijk en het water in de Gaasperzoom zijn recreatief belangrijke elementen en
trekken door hun ligging en inrichting, ieder eigen publiek. De lange watergang tussen
Gein en Reigersbos is recentelijk met ecologische oevers uitgebreid. Deze corridor is
opgenomen in een meer natuurlijk onderhoud- en beheerprogramma. De Hoge Dijk is
een recreatiegebied waar ook een zwemwaterlocatie aanwezig is. Om de functie van
dit gebied optimaal te kunnen vervullen heeft dit gebied behoefte aan schoon water.
Daartoe is er een zogenaamde schoonwaterverbinding aangelegd die water direct uit
de Gaasperplas naar de Hoge Dijk laat stromen zonder dat dit beïnvloed wordt door
vervuiling van stedelijk water.
In de Zuid Bijlmer zijn geen grote waterhuishoudkundige problemen. Twee
aandachtspunten zijn de waterkwaliteit in de Gaasperplas en de te grote onderlinge
afstand tussen de watergangen in de noord- en westhoek. Door opbollen kan het
grondwater dan dicht onder het maaiveld komen te staan.
In het kader van de KRW (Kaderrichtlijn Water, een Europese richtlijn ter verbetering van
de waterkwaliteit) moet er zowel over de ecologische kwaliteit van de Gaasperplas, als
over de chemische toestand verantwoording afgedragen worden aan Europa. Waternet
zal in samenwerking met het stadsdeel hiertoe een inrichtingsvoorstel indienen. De
concentraties koper en zink in de oppervlaktewateren overschrijden de normen. Dit
heeft met name te maken met uitloging van materialen die in aanraking komen met het
regenwater.
De Nieuwe Bullewijk
De Nieuwe Bullewijk heeft een raster van singels in noord-zuid en oost-west richting.
Dit watergrid is nog niet voltooid, enkele stukken in het centrumgebied ontbreken. Hier
is de wateroverlast ook het grootst. Het Paasheuvelweggebied, de kantorenlocatie ten
zuiden van de A9, vormt een uitzondering op de waterstructuur. Door een tekort aan
oppervlaktewater is er de afgelopen jaren extra water toegevoegd en is een kleinschaliger
grid ontstaan. In het zuidelijk deel zijn in en om het golfterrein variërende watergangen.
Amstel III wordt in rap tempo ontwikkeld tot hoogstedelijk gebied, wat gepaard gaat met
een forse toename van het verhard oppervlak. Amstel III is aangewezen als grootstedelijk
Hoge Dijk
gebied; op dat niveau worden momenteel plannen ontwikkeld om de waterhuishouding
te verbeteren. De uitdaging ligt in het vinden van voldoende waterbergingscapaciteit
in het Amstel III gebied zelf, in plaats van de wateropgaaf af te wentelen elders in het
afvoergebied op gemeentegrond van Ouder-Amstel.
Kwalitatief gezien is zuurstof de enige parameter die in ruime mate voldoet aan de
gestelde streefwaarde. De waarden zowel voor totaal fosfaat als totaal stikstof zijn hoog
te noemen. Hier ligt een relatie met de toestroom van nutriëntrijke kwel. De polder wordt
gekenmerkt door hoge chloride gehalten. Dit komt voornamelijk door de lage ligging van
de polder en het optreden van brakke kwel.
De concentraties koper en zink in de oppervlaktewateren overschrijden de normen. Dit
heeft met name te maken met uitloging van materialen die in aanraking komen met het
regenwater.
44

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
2.2 Beheer van het Blauw
Waterbeheer
Waterbeheer kan omschreven worden als het onderhoud van het watersysteem, waarbij
het gaat om inrichting, de (ecologische) kwaliteit en kwantiteit van oppervlaktewater,
waterkering en waterbodems.
Bij het waterbeheer in Zuidoost zijn vele partijen betrokken. De belangrijkste partij is
Waternet, de gemeenschappelijke organisatie van het waterschap Amstel, Gooi en
Vecht (AGV) en de gemeente Amsterdam. Ook enkele particuliere partijen beheren
diverse watergangen en groen in Zuidoost, zoals Groengebied Amstelland (Gaasperplas,
Gaasperzoom, de Hoge Dijk, Diemerbos).
Baggeren is nodig om water op voldoende diepte te houden voor de wateraan- en afvoer,
voor de scheepvaart en voor het bereiken van een betere water(bodem)kwaliteit.
De stadsdelen hebben volgens de waterstaatverordening de plicht bagger op de kant te
accepteren (ontvangstplicht). Indien de bagger niet op de kant gezet kan worden is het
stadsdeel verantwoordelijk
voor het aanwijzen en bestemmen van locaties voor berging en verwerking van bagger
(die uit het stadsdeel afkomstig is). In de periode 2002-2006 zijn de watergangen in
Gaasperdam en Amstel III gebaggerd, evenals de watergangen in de Venserpolder en in
de Gemeenschapspolder. Tevens is een start gemaakt met de baggerwerkzaamheden in
de Bijlmermeer, waarvan de watergangen de komende jaren zullen worden gebaggerd.
De watergangen in Driemond zullen volgens planning in 2009 gebaggerd worden.
Grondwaterbeheer
De zorg voor het ondiepe grondwater is door het gemeentebestuur van Amsterdam
opgedragen aan Waternet. Deze zorg bestaat uit klachtenbehandeling en
gebiedsgerichte aanpak van probleemgebieden.
Waterbeheerders
Waternet
Groengebied Amstelland
Stadsdeel Zuidoost
Particuliere partij
45

46
PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
3. Beleid
De Europese Unie, Rijksoverheid, Provincie, Waternet en de centrale stad maken beleid
op het gebied van groen en blauw dat van invloed is op het stadsdeel. Hieronder wordt
de inhoud van de belangrijkste beleidsdocumenten besproken waarbij steeds de invloed
van dat beleid op Amsterdam Zuidoost wordt aangegeven.
Voor de aanpak van wateroverlast gelden drie stappen:
1. Overtollig water zoveel mogelijk bovenstrooms vasthouden;
2. Zo nodig water tijdelijk bergen;
3. Indien vasthouden en bergen ontoereikend zijn, mag water worden afgevoerd naar
elders.
Europese Unie
Kaderrichtlijn Water
De Europese Kaderrichtlijn Water (hierna: KRW) heeft ervoor gezorgd dat de aandacht
voor waterkwaliteit in een stroomversnelling is geraakt. Het doel van deze richtlijn is het
bereiken van een goede chemische en ecologische toestand van het water in 2015. Dit
betekent schone én ecologisch gezonde sloten, kanalen, rivieren, meren, kustwateren
en grondwater. Voor de chemische stoffen (met name zware metalen, PAK’s en
bestrijdingsmiddelen) stelt de Europese Unie normen vast. De ecologische doelstellingen
bepalen de landen zelf middels een EU-maatlat. In Zuidoost zal al het oppervlakte water
aan de chemische doelstelling moeten voldoen. Alleen voor de Gaasperplas worden ook
ecologische doelstellingen geformuleerd.
Rijksoverheid
Waterbeleid 21e eeuw
Vanuit de Rijksoverheid is ten aanzien van water de nota Waterbeleid 21e eeuw
(hierna: WB21) van belang. In deze nota uit 2001 staat in tegenstelling tot de KRW, de
waterkwantiteit centraal. Verondersteld wordt dat het in de toekomst vaker en intenser
zal regenen, afgewisseld met perioden van droogte. Tel je daar de toenemende
verstedelijking, de bodemdaling en de zeespiegelstijging bij op dan betekent heviger
neerslag lokaal tijdelijk wateroverlast. Technische oplossingen alleen zijn niet meer
toereikend, zodat er meer ruimte voor water gecreëerd moet worden. De nieuwe
aanpak moet voorkomen dat wateroverlast wordt afgewenteld naar lagere delen of naar
benedenstrooms gelegen gebieden.
Deze drietrapsstrategie biedt tegelijkertijd een oplossing voor de watertekorten. Doordat
het neerslagoverschot niet meer direct wordt afgevoerd en uitgemalen, maar wordt
opgeslagen in de bodem en in plassen, kan het in perioden van droogte worden benut.
Er hoeft daardoor minder gebiedsvreemd water te worden ingelaten waardoor een
grotere ecologische diversiteit mogelijk is. Kortom: WB21 betekent anders omgaan met
water. Meebewegen met het natuurlijk systeem in plaats van het technisch proberen te
beheersen.
47

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
Gebiedsbescherming - Natuurbeschermingswet 1998: Natura 2000
In de omgeving van Amsterdam liggen een aantal gebieden die onder de
Natuurbeschermingswet vallen. Dit zijn Vogel- of Habitatrichtlijngebieden, zoals bedoeld
in de Europese Vogelrichtlijn (nu Geïmplementeerd in de Natuurbeschermingswet 1998).
Deze gebieden maken deel uit van de Europese ecologische hoofdstructuur (Natura
2000). Het IJmeer is een voorbeeld van zo’n gebied, andere gebieden in de omgeving
zijn Botshol, Naardermeer, Ankeveense plassen. Indien er externe effecten van het plan op
deze Speciale Beschermingszones te verwachten zijn, moet dit nader worden onderzocht.
Soorten van de Rode lijsten
Eens per tien jaar worden er Rode lijsten opgesteld. Hierop komen soorten voor die
om verschillende redenen sterk achteruitgaan. Voor het Ministerie van LNV zijn de rode
lijsten mede richtinggevend voor het te voeren natuurbeleid. Het Ministerie stimuleert
dat bij bescherming en beheer van gebieden rekening wordt gehouden met de rodelijst-soorten,
en dat zo nodig en zo mogelijk aanvullende soortgerichte maatregelen
zullen worden genomen. Bij de soorten in de bijlage is de codering van de Rode lijst
opgenomen.
Flora- en faunawet
In april 2002 is de Flora- en faunawet van kracht geworden. In februari 2005 heeft er door
middel van een Algemene Maatregel van Bestuur een aanpassing plaatsgevonden. Uit de
Flora- en faunawet kunnen we de voor dit advies relevante artikelen als volgt samenvatten:
Artikel 2 behandelt de algemene, voor iedereen geldende zorgplicht, voor alle in het
wild levende dieren, inclusief hun leefomgeving en voor alle planten en hun groeiplaats.
Lid 2 stelt dat handelingen waarvan redelijkerwijs kan worden aangenomen dat men de
nadelige gevolgen voor de natuur kan weten of vermoeden, voorkomen moeten worden.
Voor zover die gevolgen niet voorkomen kunnen worden moeten de effecten van die
handelingen worden beperkt of ongedaan gemaakt.
Artikelen 8 tot en met 13 zijn verbodsbepalingen waarin de mogelijk nadelige
handelingen worden genoemd. Het betreft zowel evident nadelige handelingen, zoals
doden of vernielen van nesten, als indirect nadelige handelingen, zoals aantasting van de
leefomstandigheden, verstoring of verontrusting.
Artikel 75 gaat over de mogelijkheden van vrijstelling of ontheffing. Op grond van artikel
75, lid 5, van de Flora- en faunawet worden ontheffingen slechts verleend wanneer er
geen afbreuk wordt gedaan aan een gunstige staat van instandhouding van de soort.
Op grond van artikel 75, lid 6, aanhef en onder c, wordt in het geval van soorten die zijn
opgenomen op bijlage IV van de EU-Habitatrichtlijn, ontheffing slechts verleend wanneer
er, naast de voorwaarde dat geen afbreuk wordt gedaan aan een gunstige staat van
instandhouding van de soort, geen andere bevredigende oplossing bestaat en met het
oog op andere, bij algemene maatregel van bestuur aan te wijzen, belangen.
Voor een ontheffingaanvraag voor de soorten uit tabel 3 en voor vogels is een uitgebreide
toets nodig.
Aan de ontheffing kunnen voorwaarden worden verbonden die betrekking hebben op
mitigerende maatregelen of compensatie.
48

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
Gemeente Amsterdam
Structuurplan Amsterdam, kiezen voor stedelijkheid (2003)
In het Structuurplan Amsterdam worden de hoofdlijnen van het ruimtelijk beleid
in Amsterdam tot 2010 neergezet. Er is een Hoofdgroenstructuur (HGS) en
Hoofdwaterstructuur (HWS) Amsterdam gedefinieerd, die beschermd is en waarvoor extra
aandacht voor de kwaliteit wordt gevraagd.
In 2008 is gestart met een opvolger van het huidige structuurplan, De structuurvisie.
De Hoofdgroenstructuur blijft in de structuurvisie het speerpunt van het stedelijke
Groenbeleid.
Provinciale Ecologische Hoofdstructuur
Provincie
Provinciale Ecologische Hoofdstructuur (PEHS)
De Rijks Ecologische Hoofdstructuur (EHS) is uitgewerkt in de Provinciale Ecologische
Hoofdstructuur (PEHS) en vormt in Noord-Holland de ruggengraat van de natuur. Deze
heeft tevens een functie voor de recreatie, de verbreding van de landbouw en draagt
bij aan de kwaliteit van de woon- en werkomgeving. De PEHS bestaat uit gebieden en
verbindingszones.
De gebieden Diemerbos en de omgeving van de Gaasperplas zijn onderdeel van de
PEHS. De Natuurboog vormt een ecologische verbindingszone langs de oost- en zuidzijde
van het stadsdeel. De verbindingszone is bedoeld als verbinding tussen de Diemer
Vijfhoek in het IJmeer en de Rondehoep in Amstelland.
49

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
Hoofdgroenstructuur geordend, Aanvullend toetsingskader voor functies in de
Hoofdgroenstructuur (2002)
Deze nota vormt een aanvullend toetsingskader bij het Structuurplan en bevat
Groentypologie, toetskaarten en richtlijnen voor inpasbaarheid van functies per
Groentype. Er is een Technische adviescommissie groen (TAC) ingesteld, die op basis van
plannen in de Hoofdgroenstructuur adviseert aan het stadsbestuur.
Instrument bij het soortenbeleid is de Natuurwaardenkaart Amsterdam. De
natuurwaardenkaart is vastgesteld door de gemeenteraad als onderlegger bij ruimtelijke
plannen. De natuurwaarde van de Amsterdamse groengebieden is aan de hand van een
aantal criteria bepaald.
Groentypologie Hoofdgroenstructuur geordend
Soortenbeleid
De centrale stad (DRO) is in 2004 gestart met het vormgeven van het zogenaamde
soortenbeleid, waarbij de wetgeving ten aanzien van bijzondere flora en fauna nader
wordt uitgewerkt. De implementatie van de Flora- & faunawet, waarin bijzondere planten
en dieren beschermd worden, is de verantwoordelijkheid van de gemeente en de
stadsdelen. Amsterdam werkt aan een gedragscode die het mogelijk maakt gemeentelijke
ontheffing aan te vragen bij beheersingrepen.
Natuurwaarden Kaart
50

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
Lekker wandelen en fietsen in Amsterdam
De nota Lekker wandelen en fietsen in Amsterdam bevat enerzijds een beleidsmatig
ontwikkelingsplan voor recreatieve hoofdwandel- en fietsroutes en anderzijds een
concreet actieplan om een (snelle) aanpak van de knelpunten in het netwerk te
bevorderen.
Knelpunten in Zuidoost die zijn beschreven in de nota Lekker wandelen en fietsen in
Amsterdam.
FW04: Ontbreken van wandel- en fietsverbinding vanuit Venserpolder/Amsterdamse Poort
onder/over de A2 naar de Middelpolder en de Amstel.
F08: (gemeente Abcoude) Ontbreken doorgaande fietsroute langs spoorlijn van Hoge Dijk
naar station Abcoude.
Waterplan Amsterdam
Het Waterplan Amsterdam geeft een visie op de waterstructuur, het gewenste gebruik,
inrichting (en beheer) van het water en de oevers. Bij de herinrichting van gebieden en
in nieuwbouwgebieden worden nieuwe waterlopen en plassen aangelegd en bestaande
verbreed of vergroot. Dat gebeurt mede om voldoende doorstroming van water te
garanderen. Bij stedelijke verdichting is het reserveren van ruimte voor waterberging
noodzakelijk. Stedenbouwkundige plannen dienen per plangebied rekening te houden
met minimaal 10% bergend (water)oppervlak, tenzij berekeningen aantonen dat er minder
of meer ruimte nodig is.
Grondwater Amsterdam 2007-2011
De nota beschrijft wat Waternet de komende vijf jaar op welke manier wil bereiken binnen
het totale veld van de grondwaterzorg. Waternet voert de grondwaterzorg uit in opdracht
van de gemeente Amsterdam. De nota Grondwater heeft tot doel vermindering van de
grondwateroverlast. Het streefbeeld voor de langere termijn gaat uit van 80% minder
bestaande grondwateroverlast en geen nieuwe problemen. Dit bereiken we door:
• het vaststellen van een samenhangende en integrale strategie om de doelen duurzaam
te realiseren;
• het formuleren van maatregelen om bestaande grondwaterproblemen aan te pakken
en nieuwe grondwaterproblemen te voorkomen;
• het vaststellen van het daarvoor benodigde geld en middelen;
• het communiceren en afstemmen met de partners in de grondwaterzorg.
51

52
PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
Stadsdeel Zuidoost
Structuurvisie Zuidoost 2020: Zuidoost Open Huis
In 2005 is door het stadsdeel de Structuurvisie Zuidoost vastgesteld. In deze visie wordt
een beeld geschetst van hoe het stadsdeel er in 2020 uitziet. De visie formuleert ambities
en doelstellingen voor de toekomst. Deze Groen & Blauw Visie is een uitvloeisel van de
Structuurvisie. Ten aanzien van Groen en Blauw worden in de Structuurvisie de volgende
uitgangspunten geformuleerd: In 2020 is het areaal Groen in Zuidoost afgenomen ten
opzichte van 2005. De grote parken zijn echter behouden en met de uitvoering van een
actieplan voor het groen is er meer kwaliteit en differentiatie gekomen. Beeld en gebruiksmogelijkheden
van stadspark, randpark, wijkpark en regionaal park zijn onderling
zeer verschillend en toegesneden op de functie. De nieuwe woningbouwprojecten aan de
randen van het Gaasperpark en Centraal park Gaasperdam hebben een positieve bijdrage
geleverd. De parken zijn, analoog aan de historie van het Bijlmerpark, veiliger geworden,
ze worden beter gebruikt en er zijn meer middelen voor beheer en onderhoud beschikbaar
gekomen. Gelijkopgaand met de nieuwe stedelijke ontwikkelingen in het stadsdeel
is de bergingscapaciteit van het watersysteem uitgebreid. Water is daarbij gepromoveerd
van een op te lossen probleem tot een drager van ruimtelijke kwaliteit en milieukwaliteit.
Milieu Effect Rapport (MER) Vernieuwing Bijlmer
In 2002 is voor de vernieuwing van de Bijlmer een MER opgesteld, waarin uitgebreid
aandacht is besteed aan het aspect water. Door de toename van de verharding in de
Bijlmer moet extra wateroppervlakte worden aangelegd. De extra waterberging wordt
gerealiseerd in de vorm van een aantal nieuwe watergangen en waterpartijen. Deze
watergangen worden aangelegd met beperkte diepte omdat hierdoor de kans op zoute
kwel kleiner is. In totaal is het oppervlak van de te realiseren waterpartijen circa 22 ha.
Dit zou ruim voldoende moeten zijn ter compensatie van de verharding binnen het
plangebied. Als zogenaamde “maatgevende bui” is hier (op basis van de inzichten van
destijds) gerekend met 30 mm/uur. Een ander belangrijk punt uit de MER is het aanleggen
van meer natuurvriendelijke oevers. Minimaal 25% van de oevers wordt natuurvriendelijk
ingericht. Door het ophogen van het maaiveld op de nieuwbouwlocaties wordt een
positief effect verwacht op de buffercapaciteit van de bodem, ofwel het vermogen van de
bodem om regenwater op te vangen en vast te houden. Hoe groter de buffercapaciteit,
hoe kleiner de kans op wateroverlast.
Milieuvisie Zuidoost
Voor de periode 2007-2010 zijn in het milieubeleid van het stadsdeel vier speerpunten
aangewezen:
1. Het verbeteren van de voorbeeldfunctie op milieugebied van de stadsdeelorganisatie.
2. Het streven naar een CO2-arme of duurzame wijk in Zuidoost.
3. Het terugdringen van het zwerfafvalprobleem.
4. Het verbeteren van de luchtkwaliteit.
De vier speerpunten zijn verwerkt in tien belangrijke milieuthema’s voor het stadsdeel.
Per thema zijn één of meerdere milieuacties beschreven die in Zuidoost op dat thema een
bijdragen leveren aan het verbeteren van het milieu.
Voor groen en water zijn de volgende acties benoemd:
• Opstellen Groen- en Watervisie Zuidoost en Woningbouwstudie Zuidoost
• Inrichten van oevers op natuurvriendelijke wijze in de vernieuwing Bijlmer
• Aanbieden van hergebruiklocaties voor bagger uit watergangen Bijlmermeer
• Aanpassen Groenbeheerplan m.b.t. baggerwerkzaamheden in relatie tot behoud
ecologische waardevolle gebieden in Zuidoost.
• Opstellen van aandeel stadsdeel Zuidoost in Actieplan Kaderrichtlijn Water Amsterdam
(KRW)
• Emissies van zink, koper of lood naar het oppervlaktewater (via regenwaterafvoer)
worden tegengegaan, om te beginnen bij de stadsdeelgebouwen
• Op weg naar certificering beheer openbare ruimte
53

54
PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
4. Ontwikkelingen en Plannen
De samenleving is voortdurend in ontwikkeling. Dat geldt ook voor Amsterdam en
stadsdeel Zuidoost. Hieronder brengen we in beeld welke ontwikkelingen er spelen
die het groen en blauw beïnvloeden. De ontwikkelingen worden op verschillende
schaalniveaus beschreven.
4.1 Ontwikkeling I: Klimaatsverandering
Het klimaat in Nederland verandert. Hoe het verandert is vooral afhankelijk van de
wereldwijde temperatuurstijging en van veranderingen in stromingspatronen van de lucht
in onze omgeving (West Europa), en de daarmee samenhangende veranderingen in de
wind. Op basis van de meest recente resultaten van klimaatonderzoek heeft het KNMI in
2006 vier nieuwe klimaatscenario’s voor Nederland gepresenteerd. Er komen een aantal
gemeenschappelijke kenmerken in de scenario’s naar voren: de opwarming zet door, de
winters worden gemiddeld natter, de hevigheid van extreme regenbuien neemt toe en
het aantal zomerse regendagen wordt juist minder.
Toenemend overstromingsrisico
Het overstromingsrisico in Laag Nederland neemt toe door de combinatie van
zeespiegelstijging, verhoogde rivierafvoeren en dalende laagveengebieden. De
kustbescherming ter hoogte van de Metropoolregio Amsterdam is op de lange termijn
geborgd door een brede duinenrij en robuuste afsluitingen bij het Noordzeekanaal
en de Afsluitdijk. Door de stijging van het zeeniveau in combinatie met toenemende
stormintensiteit zullen riviermondingen vaker moeten worden afgesloten, terwijl ook
de piekafvoeren van de rivieren zullen toenemen. Met name lage gebieden langs het
Amsterdam-Rijnkanaal en de droogmakerijen in de stad, zoals de Watergraafsmeer en
Bijlmermeer, vormen een aandachtspunt.
Het wordt warmer en natter
De wereldwijde klimaatverandering zorgt volgens KNMIscenario’s in Nederland voor
een gemiddelde temperatuurstijging van 0,9 tot 2,8 graden Celsius in 2050. De
klimaatverandering zorgt naar verwachting voor een toename van de hoeveelheid
neerslag in de winter en frequentere, hevigere buien in zowel winter als zomer. Met name
de hevige buien zorgen voor een verhoogd risico op wateroverlast als de capaciteit van
de voorzieningen en/of het oppervlaktewater onvoldoende is. In de hele regio Amsterdam
is dit een opgave voor zowel het stedelijk als landelijk gebied. Om waterbestendig en
kostenbestendig te blijven is het verstandig om in de stad Amsterdam verder te gaan dan
de landelijk afgesproken normen om wateroverlast te voorkomen. De stedelijke gebieden
moeten zodanige veerkracht krijgen dat ze om kunnen gaan met een zeer intensieve bui.
De bodem blijft dalen
In grote delen van Amsterdam en de omliggende gebieden daalt de bodem al
eeuwen. De bebouwing is meestal goed gefundeerd, maar de parken, straten en
veenweidegebieden niet. Dat zorgt voor hoogteverschillen die steeds groter worden. Er
kan overlast ontstaan omdat neerslag niet meer goed wegkan, of omdat het grondwater
steeds dichter onder het maaiveld komt te staan. Bodemdaling treedt met name op
in de zomer, als het grondwater uitzakt. Langere droge perioden zullen daarom naar
verwachting zorgen voor een vergroting van het probleem. Dit betekent voor het
watersysteem dat vaker water van elders nodig zal zijn om de sloten op peil te houden.
Dat is in een groot deel van de Amsterdamse regio cruciaal vanwege de veenbodems. Zo
kunnen verzakkingen van waterkeringen of huizen worden voorkomen.
Grondwater in de knel
In een oude stad als Amsterdam met een specifieke bodemopbouw en waterhuishouding
spelen op diverse plekken grondwaterproblemen. In de gebieden waar nu al overlast
is, zal klimaatverandering de problemen urgenter kunnen maken. Dat geldt voor
gebieden waar het grondwater te hoog staat, zoals natte kruipruimtes. Ook gaat dit op
voor gebieden waar het grondwater in droge perioden diep wegzakt met gevolg van
aantasting van de fundering door paalrot.
Zorgen voor schoon en gezond water
Het intensieve stedelijke gebruik zet de kwaliteit van het stedelijk oppervlaktewater
onder druk. Door hogere temperaturen en beperkte aanvoer is de kans op algenbloei
en botulisme groter. Ook kunnen problemen met de waterkwaliteit ontstaan met de
inlaat van drinkwater uit de rivieren en met koelwater voor de energiecentrales langs
het Amsterdam-Rijnkanaal en het Noordzeekanaal. Tegelijkertijd gaat zoutindringing
een grotere rol spelen, zowel vanuit het Noordzeekanaal als uit de diepe polders. Ook
recreatiegebieden met zwemwater zullen zonder maatregelen vaker problemen krijgen.
55

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
4.2 Ontwikkeling II: Ontwikkelingsbeeld Noordvleugel 2040
Ontwikkelingsbeeld Noordvleugel 2040 schetst de condities voor de toekomstige
ruimtelijke inrichting van de Amsterdamse metropoolregio. Het Ontwikkelingsbeeld
is gericht op het bieden van een robuuste duurzame ruimtelijke structuur, waarin
allerlei ontwikkelingen samenhangend kunnen plaatsvinden. Het verder intensiveren
en transformeren van het afgesproken verstedelijkt gebied vormt een belangrijk
element. Een daaraan verbonden speerpunt is het verbeteren van de bereikbaarheid
van de regio. Het behouden en versterken van de groenblauwe kwaliteiten vormt een
andere belangrijke strategische opgave. Tot slot wordt nadrukkelijk ingezet op een
duurzame ontwikkeling van de metropool. Het Ontwikkelingsbeeld vormt voor alle
metropoolpartners de basis voor de op te stellen structuurvisies.
Er worden vier cruciale inspanningen geleverd om de netwerkstad Noordvleugel door te
kunnen ontwikkelen tot de Metropoolregio Amsterdam:
1. Het verder intensiveren en transformeren van het afgesproken verstedelijkte en
tot 2030 te verstedelijken gebied, zodat de voor een metropool kenmerkende
kwaliteiten worden gerealiseerd. Hierbij is aandacht voor: een evenwichtige
ontwikkeling van de diverse ontwikkelingsassen; het behoud van binnenstedelijke
werkgelegenheid; voldoende aanbod van bedrijfslocaties bij de transformatie van
werklocaties naar en met andere stedelijke functies, conform de Uitvoeringsstrategie
Plabeka.
2. Het verbeteren van de interne en externe bereikbaarheid van de regio, door zowel
de mogelijkheden van het verkeerssysteem ten volle te benutten als te investeren in
adequaat metropolitaan openbaar vervoer op de schaal van de metropoolregio.
3. Het zo ontwikkelen van het metropolitane landschap dat de benodigde groenblauwe
kwaliteiten voor de metropool worden gerealiseerd.
4. Het duurzaam en klimaatbestendig ontwikkelen van de metropoolregio Amsterdam.
4.3 Ontwikkeling III: Ontwikkelingen Zuidoost
Onderzoek naar woningbouwlocaties
In de Structuurvisie Zuidoost 2020 zijn vijf onderzoekslocaties aangewezen voor nieuwe
woningbouw in de periode 2010 – 2030. Het gaat om een woningbouwopgave van
5.000 woningen in stadsdeel Zuidoost, als onderdeel van de (minimaal) 50.000 voor heel
Amsterdam in de periode tot 2030. Belangrijk hierbij is om ook een fasering te bepalen
en aan te geven hoeveel woningen er al in de periode 2010 -2020 kunnen worden
gebouwd. Een ander uitgangspunt uit de Structuurvisie is dat nieuwe woonmilieus sterker
gericht worden op de middengroepen en hogere inkomens uit Amsterdam en de regio.
De variatie in de woningvoorraad van Zuidoost dient te worden vergroot door zowel
nieuwe stedelijke, als suburbane en landelijke milieus te ontwikkelen.
Het onderzoek heeft daarmee zowel een kwantitatieve als een kwalitatieve component.
In de Structuurvisie zijn de volgende vijf locaties aangewezen om nader te verkennen als
potentiële woningbouwlocatie: Gaasperdammerweg West, Gaasperdammerweg Oost,
Oostzijde Centraal Park Gaasperdam, Zuidzijde Gaasperplas en randzone AMC.
Op 10 september 2007 zijn de tussenresultaten in de raadscommissie ROVB
gepresenteerd. Naar aanleiding daarvan is er een motie ingediend om een aantal te
onderzoeken woningbouw locaties uit te breiden.
Aanpassing Gaasperdammerweg
Het kabinet heeft in september 2007 besloten tot een aanpassing van de
Gaasperdammerweg in verband met de groeiende congestie tussen Almere en
Amsterdam. De Gaasperdammerweg zal worden uitgebreid met extra rijstroken en
worden overkluisd. Met de voorbereiding van de MER-procedure is recentelijk gestart. De
verwachting is dat de aanpassing niet voor 2017 gereed zal zijn.
Toevoegen van nieuwe functies in Amstel III
In het werkgebied Amstel III wordt door een aantal particuliere eigenaren een deel
van hun kavels herontwikkeld. Dit houdt in dat op een aantal kavels een deel van de
kantoorbebouwing verdwijnt en er andere functies, met name woningbouw wordt
teruggebouwd. Naast woningbouw wordt er vanuit projectbureau Zuidoostlob
ook nagedacht over het toevoegen van andere functies om de levendigheid in het
werkgebied te verhogen.
4.4 Plan I: Bijlmerpark
Het nieuwe Bijlmerpark wordt van iedereen. Via een besloten prijsvraag is het ontwerp
verkozen van Francine Houben van architectenbureau Mecanoo. Het bureau heeft een
romantisch en afwisselend park ontworpen, geënt op de traditie van de 18e en 19e
eeuwse parken in de Engelse landschapsstijl.
Nu is vaak niet duidelijk waar het park begint en ophoudt. Rond het nieuwe Bijlmerpark
komt straks een bijzondere bomenrand bij wijze van overgang tussen de nieuwe huizen
en de verschillende parkruimten. Bovendien zijn de belangrijkste entrees voorzien van
de tekst ‘Bijlmerpark’ en een aanduiding van de locaties waar ze zich bevinden, zoals
‘Flierbos’. De entrees zijn altijd open.
Het huidige Bijlmerpark is op meerdere plekken te drassig. Het park wordt daarom
opgehoogd. Daarmee is het nieuwe park straks uitstekend geschikt om te sporten, te
spelen en te picknicken.
56

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
Noordvleugel 2040: Impuls 1
Noordvleugel 2040: Impuls 2
Noordvleugel 2040: Impuls 3
Noordvleugel 2040: Impuls 4
57

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
Een rondje Bijlmerpark kent straks uiteenlopende sferen en bijzondere plekken: een
natuurpark, een deel met sport en spel, een Bijlmerbomentuin, een recreatieweide,
uitkijkheuvels, waterpartijen etc.
Zuidoost heeft inwoners uit bijna alle landen ter wereld. Van de landen van herkomst
worden de nationale bomen opgenomen in de Bijlmerbomentuin. Dit is een initiatief
van Annelies Dijkman, een van de winnaars van de prijsvraag ‘Straat van 1000 Culturen’.
Bijzonder aan de Bijlmerbomentuin is dat aan de bomen persoonlijke verhalen worden
gekoppeld van de inwoners van Zuidoost. Bij de tuin hoort een horecapaviljoen, dat ook
mooi aansluit op de naastgelegen speeltuin. Langs deze esplanade komen sport- en
spelvoorzieningen voor alle leeftijden. De sport- en spel esplanade ligt centraal tussen
de sportvelden, de grote weide en de Bijlmerbomentuin. Stadsdeel Zuidoost gaat deze
esplanade inrichten samen met kinderen en jongeren uit de buurt.
Op de grote weide vindt nu al het jaarlijks een groot festival plaats. Deze weide is het
hele jaar te gebruiken voor vrije sportbeoefening. Op de tribune-esplanade, die uitkijkt
over de weide, eten werknemers en bezoekers hun lunch die ze zojuist hebben gekocht
in winkelcentrum Amsterdamse Poort of op de markt op het Anton de Komplein. De
sportvelden zijn in de lengterichting van het park ingepast, zodat er aan alle kanten
genoeg parkruimte omheen is. Deze velden zijn bedoeld voor sportverenigingen en
scholen en voor diverse soorten sportbeoefening.
Langs de Karspeldreef ligt een sportaccommodatie, waarin ook parkeerruimte is
opgenomen. Rond het sportveld ten zuiden van de Karspeldreef is ook een atletiekbaan
bedacht.
Waar het Bijlmerpark grenst aan de A9, ligt het natuurpark. Dit parkdeel is juist
behoorlijk nat. Dit maakt het creëren van natuurontwikkeling mogelijk. De oevers krijgen
kleurige beplanting. Het vele water is niet alleen aantrekkelijk om te zien (bijvoorbeeld
vanaf de vlonder in de grote vijver), maar ook nuttig voor de waterberging van de
Bijlmermeerpolder. Hier moeten ook de nodige dieren hun thuis krijgen, zoals kikkers,
waterjuffers en wellicht zelfs ringslangen. Naast de grote vijver ligt de vlinderheuvel. Die
biedt uitzicht over het hele park in noordelijke richting.
Aan de oost- en westzijde van het park komt een verkeersluwe weg waaraan nieuwe
woningen staan. Deze woningen kijken uit op het park, wat goed is voor de sociale
veiligheid.
De verschillende sferen zijn verbonden met brede esplanaden, fietspaden en voetpaden.
Door dit grote netwerk van paden zijn veel verschillende wandelroutes mogelijk. De
belangrijkste routes zijn ’s avonds en ’s nachts verlicht. Onderdoorgangen en bijzondere
bomengroepen worden extra verlicht.
58

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
4.5 Plan II: Diemerbos
Momenteel wordt er gewerkt aan de herinrichting en uitbreiding van het Diemerbos. Het
doel van het project is om een groter en intensiever ingericht Diemerbos te realiseren, dat
beter aan de wensen van de bezoekers voldoet, meer bezoekers trekt en dat nadrukkelijk
zijn plek opeist in het spectrum van regionale groengebieden rond Amsterdam. Het
Diemerbos moet een goed functionerend stadsbos worden.
Het karakter van een nat, ruig moerasbos wordt versterkt door het verbreden van
waterpartijen bij de hoofd-entree en de Gaaspermolenvaart, het aanleggen van enkele
nieuwe water- en moeraspartijen in het oostelijke deel van het bos en het maken van
natuuroevers met riet en andere oeverplanten. De bosomvorming gebeurt door op een
aangepaste manier van dunnen van de bomen.
De landschappelijke eenheid wordt bevorderd door de aanplant van langgerekte
houtwallen, het verbreden van waterpartijen en het maken van zichtlijnen in het bestaande
bos Diemerbos
De aantrekkelijkheid wordt bevorderd door het duidelijker vormgeven van de entree het
toevoegen van fiets- en wandelpaden en voorzieningen zoals een kinderspeelbos en
horeca, en door omvorming van sommige bospartijen naar meer open bos. De entrees
moeten herkenbaar zijn en uitnodigen tot bosbezoek.
De nieuwe fiets- en wandelpaden moeten het mogelijk maken allerlei verschillende
rondjes door het bos te maken, zodat je er niet snel uitgekeken raakt. Een spectaculair
nieuw pad gaat lopen langs de verbrede Gaaspermolenvaart, van het hart van het bos
naar de Gaasp. Spannende knuppelpaden maken de moerassen en wateren toegankelijk
voor bezoekers.
Het kinderspeelbos ligt dichtbij de hoofdentree en omvat open plekken, heuvels en een
trekpontje. De horeca komt bij de hoofdentree bij de Muiderstraatweg, met wellicht in de
zomer een tijdelijke voorziening in het bos zelf.
59

60
PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
DEEL II: PROGRAMMA GROEN & BLAUW
GROEN, BLAUW EN ROOD
VERBONDEN: EEN KWESTIE VAN
DROMEN, DURVEN EN DOEN
61

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
62
Zuidoost in 2015 na realisatie van de huidige planvorming

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
1. Naar een visie op Groen en Blauw
In deel II wordt in hoofdstuk 1 eerst de richting van het programma bepaald. Het belang
van groen en blauw wordt in een breder kader geschetst. Omdat de beleidsdocumenten
en –plannen grote invloed hebben op de toekomst van het groen en blauw in Zuidoost,
vatten we de belangrijkste punten hieruit nog eens samen. Daarna bespreken we de
kwaliteiten en problemen die aan de orde zijn in het stadsdeel. Vanuit deze plannen,
ontwikkelingen, kwaliteiten en problemen op het gebied van groen en blauw formuleren
we de belangrijkste uitgangspunten voor de toekomst van het groen en blauw in
Zuidoost.
Vanaf hoofdstuk 2 leest u het programma van Groen & Blauw tot 2030. Het programma is
het gewenste toekomstbeeld van groen en blauw in relatie tot rood en is een uitwerking
van de Structuurvisie. In het hoofdstuk Dromen schetsen we een beeld hoe groen nog
steeds een belangrijke rol speelt in de omgeving en in de samenleving. In Durven geven
we aan welke ambities we na streven en welke opgaven we willen uitwerken. Hoe we dat
gaan doen, leest u in “Doen”.
De druk op het groen en het blauw wordt in de toekomst steeds groter.
Klimaatveranderingen, stedenbouwkundige ontwikkelingen, groeiende mobiliteit
(verbreding A6-A9) en veranderende recreatieve behoeften claimen allemaal ruimte.
Vormen deze ontwikkelingen een bedreiging of geeft het juist kansen voor het aanwezige
groen en blauw binnen het stadsdeel?
Is woningbouw in het groen slecht omdat hierdoor het oppervlakte groen afneemt, of
biedt woningbouw in het groen de mogelijkheid om de verstoorde relatie met de stad
weer te herstellen? Zo kan bijvoorbeeld bebouwing met de ‘voorkant’ naar het groen
zorgen voor grotere betrokkenheid en gebruik van het groen en kan het een gunstig
effect hebben op de sociale veiligheid.
Is en blijft de Gaasperdammerweg een barrière of zorgt de nieuwe overkluisde
Gaasperdammerweg juist voor een verbinding tussen Bijlmerpark, Centraal Park
Gaasperdam, Bijlmerweide en de Westoever van de Gaasperplas? De overkluizing zorgt in
ieder geval voor een vergroting van het oppervlak aan openbare ruimte. Deze openbare
ruimte kan voor tal van groene functies worden ingericht, zoals sport, spel, recreatie
(waaronder volkstuinen, kinderboerderij, etc.).
Het toevoegen van nieuwe functies, zoals wonen, binnen Werkgebied Amstel III biedt
kansen om de matig ingerichte openbare ruimte letterlijk op de schop te nemen.
Extra water biedt mogelijkheden voor natuur, recreatie en wonen. Terwijl de waterkwaliteit
toeneemt en de grondwater problemen afnemen.
Om deze mogelijkheden en kansen te realiseren is een integrale Visie nodig vanuit het
stadsdeel over hoe deze aspecten elkaar kunnen versterken.
1.1 Belang van Groen
Als mensen gevraagd wordt naar het motief om Groen of Blauw in hun buurt of in
hun regio te willen, zijn de antwoorden te herleiden tot motieven van leefbaarheid,
gezondheid, economie en natuur, ongeacht het soort openbare ruimte dat men voor
ogen heeft. Dit geldt in algemene zin, dus ook voor stadsdeel Zuidoost.
Leefbaarheid
De openbare ruimte is een ontmoetingsplaats voor mensen. Een aangename omgeving
creëert de condities voor prettige ontmoetingen en maakt wonen in het groen of aan het
blauw aantrekkelijk. Steden kunnen met een groene en blauwe leefomgeving de meer
kapitaalkrachtige inwoners behouden.
Ook recreatie nabij de woon- en werkomgeving is belangrijk. Voor ontspanning
tussendoor maar ook als speel- en bewegingsplekken voor kinderen. Een groene en
blauwe kwaliteit in de openbare ruimte draagt bij aan de architectonische vormgeving
van de woonomgeving en daarmee aan de identiteit van buurt en stad en schept
mogelijkheden voor beleving van natuurlijke elementen.
Sportieve tijdbestedingsmogelijkheden en ontmoetingsmogelijkheden leiden, samen met
andere maatregelen, tot vermindering van onveiligheid door jeugdigen.
Gezondheid
Natuurlijk groen heeft een positieve invloed op herstel van stress en aandachtsmoeheid,
zelfs zicht op stedelijke natuur is daarbij al voldoende. Een uitnodigende omgeving
stimuleert tot beweging in de vorm van wandelen, joggen en fietsen. Groen heeft een
gunstige invloed op de concentratie en zelfdiscipline. Het vergemakkelijkt het sociaal
contact bij kinderen en daarmee hun sociale ontwikkeling.
Tenslotte kan Groen bijdragen aan het verbeteren van de luchtkwaliteit. Zo zijn
ondermeer de concentraties stikstofoxide (NO2) en ozon doorgaans lager in buurten met
meer Groen. De concentratie aan stof kan tot 90% lager zijn in een straat met bomen.
63

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
Groen adsorbeert fijnstof en kan daarmee onder bepaalde condities bijdragen aan de
luchtkwaliteit; in drukke verkeersstraten kunnen bomen er echter juist de oorzaak van zijn
dat er relatief veel fijn stof in de straat blijft hangen.
Economie
Steden presenteren zich met Groene c.q. Blauwe kwaliteiten als aantrekkelijk voor wonen,
toerisme en recreatie. Dat vertaalt zich onder meer in een gevarieerde bevolkingsopbouw
met onder meer een ‘creatieve klasse’ die economische ontwikkeling stimuleert, in
meer omzet en werkgelegenheid in het toeristisch en recreatief bedrijfsleven en in
gemeentelijke inkomsten via toeristenbelasting.
Naast de bereikbaarheid is groen in de directe omgeving een belangrijke factor bij het
aantrekken van bedrijven, werknemers en het vergroten van de bedrijfsomzet.
De meerwaarde van onroerend goed door de aanwezigheid van groen of blauw betaalt
zich jaarlijks uit via hogere gemeentelijke belastinginkomsten ( onroerend zaak belasting )
en via de belasting op verkoop van onroerend goed.
Het economische effect van een gezondere stadsbevolking door aanwezigheid van groen
is aanzienlijk.
Het groen kan tevens worden gebruikt voor waterretentie waardoor het
waterafvoersysteem kan worden afgestemd op lagere afvoerpieken en de waterkwaliteit
in periode van sterke regenval beter blijft. Dat leidt tot aanzienlijke besparingen op
investeringen in rioolstelsels en waterzuiveringinstallaties.
Natuur
Groen biedt variatie aan planten en dieren waardoor veel soorten zich kunnen vestigen
en handhaven in de stedelijke omgeving. De biodiversiteit in steden is over het algemeen
hoger dan in het agrarisch gebied maar lager dan in natuurgebieden. De stedelijke
omgeving biedt aan enkele specifieke soorten een uniek onderdak door de aard van het
substraat en het stedelijk microklimaat. De flora en fauna in steden dragen vooral bij aan
de natuurbeleving en daarmee aan draagvlak voor natuurbehoud en natuurontwikkeling in
Nederland.
Wonen aan Groen en Blauw
64

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
1.2 Beleid en ontwikkelingen
De belangrijkste conclusies uit het beleid en ontwikkelingen die besproken zijn in het
vorige hoofdstuk:
• De structuurvisie Zuidoost stelt dat de hoeveelheid groen in de toekomst is
afgenomen, maar in kwaliteit en differentiatie is toegenomen. Tevens is water een
drager geworden van de ruimtelijke kwaliteit.
• Toekomstige ontwikkelingen passen niet geheel in de Hoofdgroenstructuur
Amsterdam. Hiervoor zijn voorstellen nodig om de Hoofdgroenstructuur te wijzigen en
eventuele afname te compenseren. Ook zullen de toekomstige ontwikkeling een ander
gebruik van het groen stimuleren en het noodzakelijk maken de groentypologie in de
Hoofdgroenstructuur geordend aan te passen.
• De Natuurboog is een provinciale ecologische verbinding die over het grondgebied
van Zuidoost loopt. Verdere natuurlijke landschappelijke ontwikkeling van deze
verbinding zullen de natuurwaarden vergroten en van de Natuurboog een volwaardige
verbinding maken.
• Natuurvriendelijke oevers zullen een positieve bijdrage leveren aan de ecologie
en natuurbeleving in Zuidoost. Het noemen van percentages te realiseren
natuurvriendelijke oevers in nieuwbouwgebieden zoals omschreven in de MER
vernieuwing Bijlmermeer 2002 en de Milieuvisie Zuidoost zal resulteren in snippers
natuurvriendelijke oevers, waarvan we inmiddels menen dat die niet bijdragen aan
een duurzame structuur. Het is beter natuurvriendelijke oevers aaneengesloten aan te
leggen.
• Voor zowel de nieuwe planvorming als de klimaatverandering is extra waterberging
noodzakelijk. Door blauw integraal op te nemen in planvorming zal er meer ruimte
worden gecreëerd voor water en kunnen grondwaterproblemen structureel worden
aangepakt. De drietrapsstrategie van ‘vasthouden, bergen en afvoeren’ biedt
oplossingen voor zowel overlast als verdroging.
• De kwaliteit van het water wordt bepaald door de kaderrichtlijnwater. De chemische en
ecologische doelen zullen richting geven aan de na te streven kwaliteit.
kansen in plaats van bedreigingen. Het groen zal weldegelijk in omvang afnemen.
Maar met een positieve instelling kunnen ook kansen om zowel het stedelijk gebied als
de groengebieden beter met elkaar te verbinden en de kwaliteit te vergroten worden
verzilverd. Ook kunnen de toekomstige ontwikkelingen een positieve bijdrage leveren in
het realiseren van een duurzaam en klimaatbestendig watersysteem.
De druk op het groen en blauw wordt in de toekomst dus steeds groter. Om groen
te behouden en te beschermen is groene openbare ruimte vast gelegd in het
bestemmingsplan en zijn de belangrijkste groengebieden ook opgenomen in de
Hoofdgroenstructuur van Amsterdam. Dit geeft het groen van Zuidoost de best mogelijke
juridische bescherming.
Om het groen en blauw op de kaart te zetten is een goed programma nodig die richting
geeft aan de ontwikkeling en ruimte claimt. Op deze manier wordt groen en blauw
een factor van belang in de nieuwe ontwikkelingen en worden nieuwe ontwikkelingen
65

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
1.3 Kwaliteiten van het Groen en het Blauw in Zuidoost
In de toekomst wordt ingezet op de verbetering van de kwaliteit van het groen en
blauw. Om de verschillende aspecten van kwaliteit te kunnen benoemen is het nodig uit
te leggen wat we verstaan onder ‘kwaliteit’. Voor de kwaliteit van het groen en blauw
kunnen we drie aspecten onderscheiden: esthetische kwaliteit, ecologische kwaliteit en
gebruikkwaliteit. Hieronder beschrijven we de drie kwaliteiten en problemen van groen en
een aantal specifieke aspecten van het blauw.
Esthetische Kwaliteit
Esthetische kwaliteit wordt bepaald door 3 aspecten: schoonheid, oriëntatie in de ruimte
en de tijd.
Schoonheid
Het eerste aspect is de ervaring van schoonheid. De beleving van schoonheid heeft
te maken met aspecten als ordening, vormgeving en de mate van verzorgdheid. Een
goede ordening laat zien hoe het groen en blauw is gelegen in de stad en hoe het is
opgebouwd. Een specifieke vormgeving verleent identiteit en herkenbaarheid. Bij de
mate van verzorgdheid is vooral de juiste verzorgdheid van belang.
Ordening
De structuur van Zuidoost is helder van opzet. De stad wordt omringd door landschap
en dat landschap komt via de Gaasperplas naar binnen en stopt bij het Bijlmerpark in het
centrum van Zuidoost. De Weespertrekvaart en de infrastructuur (Gaasperdammerweg/
A9, spoorlijn, dreven en de A2) vormen helaas barrières tussen de verschillende groene
landschappelijke gebieden. De potentiële aaneengeslotenheid van dit groen en de
verbinding met het centrum is een grote en unieke kwaliteit en geeft het groen van
Zuidoost een robuustheid.
Vormgeving
Door de jeugdige leeftijd van Zuidoost treft men hier geen historische parken aan. Wel
zijn voorbeelden te vinden van meer recente landschapsarchitectuur. Binnen het stadsdeel
zijn twee stromingen dominant, een schijnbaar (soms ook feitelijk) niet ontworpen stijl met
de illusie van natuurlijkheid en een recente landschapsstijl. Daarnaast zijn de laatste jaren
diverse Groene ruimten ingericht naar recent heersende ontwerpstijlen.
Het Floriadeterrein uit de jaren 80 is een icoon van de vaderlandse landschapsarchitectuur,
een toonbeeld van die tijd.
In veel groengebieden zijn de stijlen nauwelijks meer op een ontwerp terug te voeren, zij
zijn in de loop der tijd “gegroeid”. Daarnaast lijken te veel groengebieden in vormgeving
op elkaar en maakt het weinig verschil of men zich midden in het centrum bevindt of aan
Groene lob
Ommeland
Relatie Stad en Landschap
Spoor
Gaasp
Gaasperdammerweg
A2
Dreven
Barrièrewerking Infrastructuur en Gaasp
66

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
de rand van het stadsdeel.
Verdere herinrichting van de parken zoals ook voorgesteld in het Bijlmerpark en het
renoveren van het Floriadeterrein kunnen de ontwerpstijlen weer herkenbaar maken en
de esthetische kwaliteit verhogen.
Verzorgdheid
De vernieuwing van het beheer is nog niet afgerond. Nog niet alle gebieden hebben
de gewenste standaard en de correcte mate van verzorgdheid. De grote omvang van
het groen in het stadsdeel drukt zeer op de beschikbare beheer budgetten. Door de
hoeveelheid is niet op een acceptabel niveau te beheren. De kosten hiervan worden te
hoog.
Oriëntatie in de ruimte
Het tweede aspect betreft de mate van oriëntatie in ruimte. Groen kan bijdragen aan de
ruimtelijke oriëntatie. Groen versterkt op die manier het bewustzijn dat mensen hebben
van hun omgeving en de context daarvan in de stad. Door samenhang en contrasten
te benadrukken ontstaat een duidelijke geleding en structuur die bijdraagt aan de
esthetische kwaliteit.
Om je te oriënteren is de herkenbaarheid van gebieden en randen van belang. De
potentiële variatie in het landschapsgroen en de verscheidenheid aan groene ruimten in
de stad kunnen wanneer zij versterkt worden de oriëntatie verbeteren. Deze variatie en
verscheidenheid dient gekoesterd te worden.
Zuidoost heeft een grote lengte aan bebouwingsrand langs het groen. Hierdoor zijn er
veel potentiele kansen voor mooie woonlocaties. De randen zijn echter nu vaak diffuus
en met de rug naar het groen gekeerd. Dit geeft niet alleen problemen bij de oriëntatie
maar doet ook afbreuk aan de mate van verzorgdheid. Een heldere keuze en zorgvuldig
vormgegeven randen dragen dan ook bij aan de esthetische kwaliteit.
Oriëntatie in de tijd
Het derde esthetische aspect heeft te maken met de oriëntatie in de tijd.
Historische ontwikkelingen
Aan de randen van Zuidoost zijn oorspronkelijke landschappelijke waarden nog steeds
zichtbaar. Zo is het omringende landschap redelijk ongeschonden aanwezig. De
veenrivieren en -weiden met hun opstrekkende verkaveling vormen cultuurhistorisch
erfgoed. Cultuurhistorische elementen als Weespertrekvaart-Gaasp en de Hollandse kade
blijven dragers in het landschap en spelen een belangrijke rol in recreatieve zin.
In het stedelijke deel van Zuidoost zijn de oorspronkelijke patronen verdwenen of als
zodanig niet meer herkenbaar. Wisselende stedenbouwkundige visies hebben in de loop
van de tijd geleid tot waardevolle groene ruimten. Het Bijlmermuseum en het voormalige
Floriade terrein zijn hier voorbeelden van. Zorgvuldig omgaan in heden en toekomst met
de genoemde historische landschappelijke elementen is dus een vereiste.
Seizoensvariatie
Veel beplanting in Zuidoost is inheems en heeft hierdoor een natuurwaarde. Maar heeft
in haar huidige samenstelling een beperkte invloed op de seizoensbeleving. Door het
uitbreiden van het sortiment met wintergroene beplanting en het toepassen van meer
bloesemdragende of in de herfst verkleurende bomen kan de seizoensbeleving worden
versterkt. De inheemse beplanting is tevens grootschalig aangeplant in een relatief korte
periode. Nieuwe aanplant zal ook de diversiteit vergroten in leeftijd.
Door de korte historie van Zuidoost is het aantal monumentale bomen in Zuidoost
beperkt. Ook de natuurlijke grondslag en de daarbij horende bodemdaling met het
noodzakelijke ophogen beperkt de leeftijd van bomen. Gericht beleid is noodzakelijk om
bomen de kans te geven om monumentaal te worden.
67

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
Bos
Natuur
Bos
Ecologische Kwaliteit
Ecologie is een begrip dat de relatie beschrijft van organismen met hun omgeving.
Bij ecologische kwaliteit spelen de volgende factoren een rol: variatie, samenhang en
milieukwaliteit.
Amstel
VeenWeide
Park
Park
Natuur
VeenWeide
Gaasp
Gein
Variatie
Variatie komt voor op verschillende niveaus, van verschil in groengebieden tot
op verschillen in inrichting. Het gaat daarbij om afwisseling in ligging, soorten en
levensgemeenschappen van dieren en planten.
De eerste factor, variatie, is met name afhankelijk van gradiënten, van droog naar nat en
van zoet naar zout. Zuidoost kent vooral natte situaties, maar de infiltratie van zoute kwel
biedt kansen voor een bijzondere flora. De al aanwezige variatie kan door soorten en
biotoopgericht beleid verder worden versterkt.
Natuur
VeenWeide
Groen in Landschap
Samenhang
De tweede factor is samenhang. Hierbij is er sprake van samenhang met de natuurlijke
ondergrond en samenhang door ligging. Een aaneengesloten groene parkwig is
essentieel voor de ecologische kwaliteit in Zuidoost. Ook voor de fauna vormen de
dreven en de Gaasperdammerweg een barrière. In de lengterichting zorgen zij echter
voor verbindingen. Zo is de Gaasperdammerweg een robuuste verbindingszone met de
meeste natuurwaarde (snoek en libellen) langs de waterlopen.
De waterlopen bieden in Zuidoost de meeste kansen om de samenhang en dus de
ecologische kwaliteit te vergroten.
De hoogste natuurwaarden vinden we met name aan de randen. Hier loopt ook een
Provinciale Ecologische Verbinding de Natuurboog. In de randen liggen kansen om door
vernatting de natuurwaarde te verhogen en de bergingscapaciteit van de polders te
vergroten.
Milieukwaliteit
Tenslotte is milieukwaliteit de derde factor bij ecologische kwaliteit. Hoge concentraties
van milieuvreemde stoffen, voedingsstoffen en geluid, kunnen de vestiging van flora
en fauna belemmeren. Natuurwaarden in de woongebieden zijn beperkt en vaak lokale
incidenten. Gerichte maatregelen en het aanbrengen van structuur in natuurvriendelijke
oevers dragen bij in het verhogen van de ecologische kwaliteit.
Parkvelden
Groene banen
Hoven
Groenstroken
Waterlijnen
Dreven
Groen in de Stad
68

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
Stedelijke biotopen
De volgende stedelijke structuren kunnen worden onderscheiden:
Het werkgebied Amstel III, inclusief AMC
Amstel III wordt gekenmerkt door kleinschalige bedrijvigheid en kantoren in het
noordelijke deel, lage gebouwen, platte daken en een door auto’s overbezette openbare
ruimte; moderne kantoorbouw, hoge gebouwen en nauwelijks openbare ruimte in het
middengedeelte; het AMC, met hoge gebouwen en veel kwalitatief goed groen in de
directe omgeving, met een reigerkolonie, roestplaatsen voor ransuilen en een goed
foerageergebied voor vleermuizen. Het werkgebied van Amstel III is soortenarm, het
openbaar groen heeft weinig natuurwaarde. De schrale bermen hebben kwaliteit door
droogteminnende soorten. Deze vegetatie maakt het weer aantrekkelijk voor bijzondere
vlinders en sprinkhaansoorten. Opvallend is het grote aantal konijnen, dat op het korte
gras foerageert en de op platte daken broedende zilvermeeuwen.
Bijlmer hoogbouw, honingraatstructuur
De kwaliteit bevindt zich vooral in de bomen en minder op de grond. Dat is over het
algemeen kaal. Met name wilgen hebben door spechten gehakte holen, die ook door
andere soorten (bijvoorbeeld vleermuizen) gebruikt kunnen worden.
Bijlmer laagbouw (Kantershof, Geerdinkhof, Gaasperdam)
Open structuur, tuintjes rijk aan tuinvogels. Algemene grondgebonden soorten als egel,
bosmuis, gewone bosspitsmuis, veldmuis, mol. De soortenrijkdom is afhankelijk met de
toegankelijkheid vanuit het buitengebied. Het maaiveld heeft meer waarde dan dat van
de hoogbouw.
Bijlmer nieuwbouw, semi-gesloten bouwblokken
Nieuwbouw in Stadsdeel Zuidoost wordt de laatste jaren vooral in de vorm van gesloten
bouwblokken aangelegd. Voor grondgebonden soorten zijn de binnentuinen niet
bereikbaar. De broedvogelpopulatie moet zich nog ontwikkelen. Het aanbieden van
verschillende soorten broedmogelijkheden voor stadsvogels, zoals huismussen en mezen,
is een manier om dit deelgebied snel aantrekkelijker te maken voor vogels.
Stedelijk water
Stadsdeel Zuidoost heeft verschillende peilvakken. Deze variëren in waterkwaliteit. In
Amstel III is het licht brak en het bevat veel zuurstof. Hierdoor is het rijk aan vis, waarvan
visdiefjes en meeuwen profiteren.
69

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
Biodiversiteit
Vleermuizen
Het stadsdeel is intensief onderzocht op aanwezigheid van vleermuizen. In grote
delen van het stadsdeel zijn ze niet waargenomen, alhoewel de biotoop geschikt
lijkt. Waargenomen zijn vooral gewone dwergvleermuizen, een paar laatvliegers en
meervleermuizen en alleen in het najaar ruige dwergvleermuizen. Ook de aantallen zijn
lager dan verwacht.
Vermoedelijk zijn er vier kolonies gewone dwergvleermuizen in stadsdeel Zuidoost.
Eén, de grootste, op het terrein van het AMC, één in honingraathoogbouw, één bij
Geerdinkhof en één ten westen van de Gaasperplas. De laatvliegers jagen buiten de
bebouwde kom, de verblijfplaats is onbekend, deze kan ook buiten het stadsdeel liggen.
De meervleermuizen zijn waargenomen boven de Gaasp, waarschijnlijk is dit de trekroute
en jagen ze mogelijk boven de Gaasperplas en boven ander water. Boven het stedelijk
water is deze soort niet waargenomen. Deze soort verblijft in het zomerseizoen in kolonies
in gebouwen. Ook van deze soort is de verblijfplaats onbekend.
De ruige dwergvleermuis is in Zuidoost een wintergast. Deze soort overwintert in
gebouwen; de mannetjes gebruiken boomholtes als paarterritorium. De waarnemingen
van de ruige dwergvleermuis zijn gedaan in het Gaasperpark en op het AMC-terrein.
Op het AMC-terrein zijn de meeste vleermuizen aangetroffen. Verder is het aantal
waargenomen gewone dwergvleermuizen opvallend laag.
Ringslang
In de Bijlmerweide bevindt zich nog steeds een populatie ringslangen. In 2007 en
2008 zijn nog grote exemplaren in de aangrenzende woonwijken waargenomen. De
waarneming van de langste ringslang –
130 cm - in en rond Amsterdam is hier gedaan. De groep ringslangen leeft behoorlijk
geïsoleerd van andere populaties in de omgeving. Deze bevinden zich aan de andere
zijde van de Weespertrekvaart.
Langs de Stammerdijk, de Diemen, de Diemer Vijfhoek en op verschillende plaatsen
langs de spoorlijn Diemen-Weesp komen ringslangen voor. Migratie vanuit de
Weespertrekvaart, over de Provinciale weg,
is voor ringslangen vrijwel kansloos. De oevers van de Weespertrekvaart zijn beschoeid,
ringslangen (en andere dieren) kunnen er alleen bij de Gaasp uit. De Provinciale weg
is erg druk en ringslangen zijn niet erg handig over asfalt. Verder oostwaarts is ook het
Amsterdam-Rijnkanaal een barrière. In zuidelijke en westelijke richting zijn pas op grote
afstand (De Poel bij Amstelveen) ringslangen te vinden. De geïsoleerde ligging van de
kleine populatie in stadsdeel Zuidoost vormt een bedreiging voor deze groep. Voor het
duurzaam voortbestaan is genetische uitwisseling noodzakelijk.
Aardmuis
Opvallend is de aanwezigheid van de aardmuis. Hoewel landelijk vrij algemeen, is de
aardmuis in Amsterdam een zeldzaamheid. In het noordelijke deel van de Bijlmerweide
zijn exemplaren gevangen in de vegetatie langs de oever van het enige stukje dat nog
over is van de Bijlmerringsloot. Door ecologisch beheer is de vegetatie in de Bijlmerweide
ruiger geworden wat eveneens vangsten heeft opgeleverd iets zuidelijk van de
Bijlmerringsloot. In Groot-Amsterdam kennen we de aardmuis verder
alleen maar uit het Diemerpark, de Diemervijfhoek en uit de rietoevers langs de Diemen.
De aardmuis heeft kennelijk een voorkeur voor oude landschapselementen.
Konijnen
Op het korte gras in de brede bermen van bijvoorbeeld Amstel III komen veel konijnen
voor. Het zijn ontsnapte en losgelaten dieren, die inmiddels een forse populatie vormen.
Al hoewel konijnen ’s nachts actief zijn, kunnen ze op veel plaatsen grazend gezien
worden.
70

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
Rugstreeppad
In stadsdeel Zuidoost zijn twee plaatsen bekend, waar al jaren rugstreeppadden worden
waargenomen. In de weilanden tussen de Gaasperplas en de Gaasp. Daarbuiten is een
populatie bekend in de Duivendrechtse polder. Recent is hij waargenomen bij ‘Het landje
van Geijssel’. Alhoewel de rugstreeppad een pionierssoort is, die zich (’s nachts) over
behoorlijke afstanden kan verplaatsen is hij nooit op andere plaatsen in het stadsdeel
aangetroffen.
Broedvogels
Naast algemene tuin- en parkvogels zijn een aantal vogelsoorten bijzonder in
stadsdeel Zuidoost. Opvallend is het aantal meeuwenkolonies, dat in lussen van
verkeersknooppunten en op daken broedt.
Dakbroeders
Naast de koloniesoorten als kleine mantelmeeuw en zilvermeeuw broedt de schokekster
op de daken van Amstel III. De scholekster broedt niet in kolonies en is vooral een vogel
van het wad, maar broedt
ook op weilanden en akkers.
Verkeersknooppuntbroeders
Zilvermeeuwen en kleine mantelmeeuwen (en een geoorde fuut) broeden bij knooppunt
Holendrecht en bij het ING-gebouw bij de McDonalds. Op deze locatie broeden de
vogels op het dak en eten ze mee bij McDonalds. Kokmeeuwen, visdiefjes en een paar
zwartkopmeeuwen hebben gebroed in de verkeerslus bij de Arena. Visdiefjes broeden al
heel lang in Zuidoost. In ieder geval sinds het opspuiten van de Bijlmermeer.
Reigerkolonies
In het Bijlmerpark bevond zich een behoorlijk grote kolonie blauwe reigers. Door de
renovatie werkzaamheden heeft deze moeten wijken. Nu zijn er nog kolonies in de
Bijlmerweide, in het Gaasperpark en bij het AMC.
Huismussen
Stadsdeel Zuidoost heeft nog een flink aantal kolonies huismussen. Daar waar in de
rest van Amsterdam steeds meer kolonies verdwijnen weten deze in Zuidoost stand te
houden.
IJsvogel
Er broeden in en rond Amsterdam steeds meer ijsvogels. Ook in stadsdeel Zuidoost
hebben diverse paartjes gebroed, onder andere in het Gaasperpark en bij de Hoge dijk.
IJsvogels broeden in verticale wandjes: steile oevers en bijvoorbeeld de kluit van een
omgevallen boom. Ze vissen bij voorkeur in helder stromend water, vanaf overhangende
takken. In het zuidelijk deel van stadsdeel Zuidoost hebben in 2008 vier paartjes gebroed.
71

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
Bittervoorn
De bittervoorn is een door de Flora- en faunawet zwaar beschermde soort, die in de
Venserpolder en in de sloten bij de waterzuivering ten oosten van de Gaasperplas
voorkomt.
Kleine modderkruiper
In de Gaasperplas en in de sloten van het gebied ten noorden van Driemond komt de
kleine modderkruiper voor. Deze vissoort komt in veel poldersloten rond Amsterdam, en
in het water tussen Diemerpark en IJburg voor.
Ecologische verbindingen en knelpunten
Ecologische Hoofdstructuur; de Natuurboog
Langs de oostgrens van stadsdeel Zuidoost loopt een verbinding van de Ecologische
hoofdstructuur, de Natuurboog. De Natuurboog is één van de ecologische
verbindingszones, die door de Provincie Noord-Holland zijn aangewezen. Deze
verbindingszones zijn onderdeel van de EHS (Ecologische Hoofdstructuur). De
Natuurboog is gedefinieerd als een moerasverbinding met kleine en grotere moerasjes, al
dan niet met bos- en/of grasstrook. Gidssoorten zijn geelsprietdikkopje, heikikker,
hooibeestje, koevinkje, meervleermuis, Noordse woelmuis, oranjetipje, ringslang,
rugstreeppad en waterspitsmuis. Verder worden er een aantal volgsoorten genoemd.
(Groene wegen. 1999).
In tegenstelling tot de Groene As aan de westkant van de Gemeente Amsterdam (van
Spaarnwoude naar Amstelland) is er voor de verbinding aan de oostkant van de gemeente
Amsterdam geen door de Provincie Noord-Holland opgezette projectorganisatie actief.
Voor de knelpunten in deze verbinding worden dan ook geen projecten georganiseerd.
In het kader van de Natuurboog zijn al wel een aantal projecten uitgevoerd. Een paar
deelgebieden zijn uitstekende leefgebieden voor oevergebonden soorten. In de route
zitten echter enkele forse knelpunten, waardoor deze nog niet goed kan functioneren.
In de ecologische verbinding zitten drie onoverbrugbare knelpunten in de ecologische
verbinding voor grond- en oevergebonden soorten.
• Weespertrekvaart/Provinciale weg
• Abcouderstraatweg
• A2 over de Holendrecht
Weespertrekvaart/Provinciale weg
De Provinciale weg bij de Weespertrekvaart is niet passeerbaar voor dieren. Ook ‘s
nachts is deze weg druk. Om een goede passage te maken is het volgende nodig:
goede onderdoorgang; natuurvriendelijke inrichting langs de Weespertrekvaart richting
Knelpunten \Natuurboog
oversteekpunt, van voldoende grootte, zodat het ook als steunpunt kan dienen. Inrichting
aan de kant van de Bijlmerweide. Dit is een lastig punt, omdat de Bijlmerweide een
polder is en enkele meters lager ligt. Trapsgewijs moerasgebiedjes aanleggen zou een
mogelijkheid zijn.
Omdat er aan beide zijden ringslangpopulaties zitten, is de oplossing van dit knelpunt
extra belangrijk. De populatie in de Bijlmerweide is klein en geïsoleerd. Zonder goede
verbindingen heeft deze populatie geen toekomstmogelijkheden. Mogelijk biedt de
herinrichting van het Diemerbos kansen voor een alternatieve faunapassage meer
oostwaarts, ter hoogte van de Gaasp. Dit is het grootste knelpunt in de ecologische
verbinding voor oevergebonden soorten.
Abcouderstraatweg
De Abcouderstraatweg, ook dit is een hele drukke weg. Voor oevergebonden soorten is
er geen goede en duidelijke plaats om deze te passeren.
A2 over de Holendrecht
De A2 over de Holendrecht wordt verbreed. Het is nog niet duidelijk wat het
eindresultaat zal zijn. De inrichting zag er nog niet erg aantrekkelijk uit. De inrichting
72

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
Gaasperplas en Gaasperpark
Rond de Gaasperplas zijn er goede verbindingen. De oevers van de Gaasperplas zijn
minder geschikt vanwege de intensieve recreatie langs de stranden. De verbinding naar
de Gaasperzoom is geen knelpunt.
Gaasperzoom
Oevers en water in de Gaasperzoom zijn goed. De waarde van dit gebied als steunpunt
in de EVZ kan worden vergroot door meer water aan te leggen. Mogelijk zijn wat grotere
geïsoleerde plasjes, waarbij ingezet kan worden op een krabbenscheervegetatie. Hieraan
is de groene glazenmaker, een beschermde libellensoort, gekoppeld. Bij het huidige
beheer is de kans groot dat dit gebied steeds meer verbost. Beter zou zijn om naar een
rietvegetatie te streven, die zonder beheer in stand blijft. Van de Gaasperzoom naar de
Hoge Dijk is een goede verbinding.
van de groengebieden in Zuidoost, die deel uitmaken van deze verbinding, kunnen
voor de genoemde doelsoorten worden verbeterd. Dit kan vooral door meer en betere
oeververbindingen
Weespertrekvaart
Natuurvriendelijke oevers of Fauna Uittreedplaatsen langs de Weespertrekvaart, zodat
grondgebonden soorten uit het water kunnen komen.
De Bijlmerweide
In de Bijlmerweide is geen goede verbinding in de lengterichting aanwezig. Een keuze
voor meer water, bijvoorbeeld door een doorgaande brede sloot met natuurvriendelijke
oevers langs de Provinciale weg aan te leggen, kan de ecologische structuur verbeteren.
Een voorbeeld van zo’n sloot is oostwaarts, langs de Gaasp ter hoogte van de
Gaasperplas te vinden. Er is een stobbenwal onder de Gaasperdammerweg en een goed
aangelegde verbinding onder de Loosdrechtdreef door naar de Gaasperplas.
73

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
Overige verbindingen
De taluds van de Gaasperdammerweg zijn dichtbegroeid en vormen een belangrijke
Oost-Westverbinding voor grondgebonden dieren. Door de breedte zijn ze een rustplek
voor dieren, die vandaar uit verder de stad in kunnen trekken. Muizensoorten, als
dwergmuis en bosspitsmuis, maken daar gebruik van. Op veel plekken ontbreken Noord-
Zuidverbindingen, omdat onderdoorgangen niet zijn ingericht.
De spoorlijn Amsterdam-Utrecht is een belangrijke Noord-Zuidverbinding voor kleine
grondgebonden dieren. De dieren passeren de knelpunten ’s nachts over het spoor. Vaak
is er dekking in kabelgoten. Overdag zoeken zij dekking in begroeide taluds.
Overige knelpunten
Langs de Gaasperdammerweg zijn ter hoogte van de Gooiseweg, de Meerkerkdreef,
Kromwijkdreef en de Muntbergdreef barrières in de doorgaande verbinding, die met een
eenvoudige faunapassage zijn op te lossen.
Het Amsterdam-Rijnkanaal vormt voor bijna alle grondgebonden dieren een onneembare
hindernis. Door fauna uittreedplaatsen (FUP’s) te maken kunnen dieren die in het kanaal
raken of proberen over te zwemmen weer uit het water komen.
Verbinding Bijlmerweide – Duivendrechtse polder
In het Structuurplan van 2003 staat een ecologische verbinding aangegeven van de
Bijlmerweide richting sportparken Strandvliet en De Toekomst, de A2 passerend, naar de
Duivendrechtse polder.
Deze verbinding lijkt niet haalbaar. Er zitten te veel onneembare passages in stedelijk
gebied in om inrichting voor amfibieën en ringslangen mogelijk te maken. Hij loopt dwars
door bebouwing heen.
Op delen van deze structuur is breed water en ruimte voor de aanleg van
natuurvriendelijke oevers.
De Hoge dijk
Bos, grote waterpartijen maakt het recreatiegebied geschikt voor rietvogels, watervogels.
In 2008 broedde er twee paar ijsvogels. Ook de aangrenzende golfbaan kent veel
waterpartijen.
74

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
Bereikbaarheid
De bereikbaarheid van de groengebieden in Zuidoost met openbaar vervoer, auto
en fiets, is in potentie zeer goed. De groene wig loopt tot aan het centrum en
wordt zodoende ontsloten door enerzijds station Bijlmer-Arena en anderzijds door
de Gaasperplas: Hiermee is het groen in Zuidoost middels openbaar vervoer goed
bereikbaar voor alle Amsterdammers.
Door het drevenstelsel in Zuidoost is het groen ook per auto goed bereikbaar.
Zorgvuldige planning van parkeergelegenheden kan hier nog verbetering in brengen.
Het voornamelijk vrij liggende fietspadenstelsel in Zuidoost is uniek van karakter en van
bijzondere kwaliteit. Het stelsel is fijnmazig en orthogonaal (loodrecht op elkaar staande
paden) van opzet.
Echter, het gelijkwaardige karakter van de paden, de uitvoering en het beperkt
aantal kwalitatief goede verbindingen met het omringende landschap maakt directe
verbindingen, met name in diagonale richting, zeer moeilijk. Het recreatieve potentieel
wordt hierdoor nog onvoldoende benut. Ook op detailniveau zorgt het routestelsel voor
P
Gebruikskwaliteit
De gebruikswaarde van het groen wordt door een aantal factoren bepaald: De recreatieve
functie van het groen stelt eisen aan de situering en omvang; en aan de bereikbaarheid
en toegankelijkheid van het groen. Ook de mate van multifunctionaliteit draagt bij aan de
gebruikswaarde. In de praktijk betekent dit het combineren van verschillende vormen van
recreatie en andere groenfuncties als natuur. Tot slot is flexibiliteit in inrichting van belang
voor de gebruikskwaliteit van het groen op lange termijn, zodat er kan worden ingespeeld
op veranderende maatschappelijke wensen.
Situering en omvang
In het hart van Zuidoost liggen grote groengebieden die voor stedelijke begrippen een
aanzienlijke omvang hebben. Het enorme aanbod aan groen in de directe woonomgeving
zorgt ervoor dat de grote groengebieden niet voldoende benut worden. Wel wordt
verwacht dat door de verdere verstedelijking van Zuidoost het gebruik van deze gebieden
zal toenemen. Ook het omringende landschap biedt door haar omvang en schoonheid
mogelijkheden tot recreatief medegebruik. Echter, doordat deze gebieden aan de
overzijde van de Weespertrekvaart, Gaasp en A2 zijn gesitueerd, zijn er slechts moeizame
verbindingen tussen stedelijk gebied en ommeland.
CS
M
M
P
M
M
P
Bereikbaarheid
75

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
een weinig vloeiend beloop en onlogische recreatieve routes. De bereikbaarheid van de
groengebieden in Zuidoost kan door een betere routing aanzienlijk verbeteren. Hiertoe is
het noodzakelijk om een helder onderscheid te maken in recreatieve fietsroutes en andere
paden in het fietspadenstelsel van Zuidoost.
Stedelijke voorzieningen
Groene voorzieningen
Blauwe voorzieningen
Sportvoorzieningen
Horeca voorzieningen
Spreiding Voorzieningen
Multifunctionaliteit en flexibiliteit
Het gebruik van het groen is in termen van multifunctionaliteit en flexibiliteit over het
algemeen niet optimaal. Dit wordt veroorzaakt doordat de inrichting te eenzijdig is
waardoor het gebruiksprogramma beperkt is en teveel op elkaar lijkt. De multiculturele
samenleving maakt echter dat Zuidoost wel rijk is aan buitenleven. De omvang van het
groen biedt mogelijkheden om meer voorzieningen in het groen te betrekken en daarbij
een verscheidenheid aan doelgroepen aan te spreken. Dit zal de betrokkenheid bij het
groen vergroten.
Veranderingen aan groen liggen altijd zeer gevoelig. Flexibiliteit is echter een vereiste
om het gebruik op peil te kunnen houden en aan veranderende wensen te kunnen blijven
voldoen.
Relatie Maaswijdte en Hoge Grondwaterstand
76

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
Kwaliteit van het Blauw
Binnen de afvoergebieden spelen verschillende problemen, waarbij ieder gebied ook
potenties kent. Maar in het algemeen zijn er vooral problemen met het grondwater
en de waterkwaliteit. De grondwaterproblemen vinden op die plekken plaats waar de
maaswijdte in het netwerk het grootst is. De waterkwaliteit verschilt per afvoergebied,
maar vrijwel overal is de kwaliteit voor verbetering vatbaar. Dit geldt in het bijzonder voor
de Gaasperplas.
Een ander probleem wordt veroorzaakt door de verschillen in hoogteligging tussen de
polders. Deze hoogteverschillen veroorzaken kwel en infiltratie. Grote nieuwe waterlopen
zullen leiden tot verdroging van de naastgelegen polder, met name ten noorden van de
A9, ten oosten van de A2 en in de Bijlmerweide.
Blauw heeft ook potenties in Zuidoost. De kwaliteit van het blauw in het stadsdeel kan
vooral verbeterd worden door het combineren van water met andere functies; zoals
wonen, recreëren en natuurbeleving. Door water te combineren met wonen ontstaan
bijzondere en aantrekkelijke woonmilieus. Op het gebied van recreatie kan het Gein, de
Diem en de Weespertrekvaart ontwikkeld worden tot een recreatieve corridor tussen het
centrum van Amsterdam, Diemen en het landschap rond Zuidoost met het Diemerbos.
Ook de bestaande recreatieve kwaliteiten van de Gaasperplas kunnen geoptimaliseerd
worden, onder meer door nieuwe voorzieningen voor dagrecreatie aan de Noordzijde en
aanleg van extra strand met accommodaties aan de Zuidzijde te creëren.
Wegzijging
Kwel
Kwel en Wegzijging
Stedelijk belast water door stroomrichting
77

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
1.4 Uitgangspunten voor het programma Groen en Blauw
Uitgangspunten voor Groen
1. Groen is van belang
Openbaar groen in stadsdeel Zuidoost vormt de basis voor leefkwaliteit en is een
essentieel onderdeel van de openbare ruimte. Groen heeft een positieve invloed op de
leefbaarheid in Zuidoost. Ook de gezondheid van haar inwoners wordt er beter van, mits
zij zich in het groen begeven. Ook brengt groen economische opbrengsten voor Zuidoost.
Tenslotte draagt groen bij aan de natuur door zijn biodiversiteit.
2. Groen van kwaliteit in plaats van kwantiteit
De omvang van het groen in Zuidoost zal in de toekomst afnemen. Door te investeren
in het groen en het groen te ontwikkelen zal gestreefd worden naar een kwalitatief
hoogwaardig groen. Waarbij de esthetische, ecologische en gebruikskwaliteit zijn
toegenomen.
3. Groen in synergie met rood en blauw
Het groenontwerp en het stedenbouwkundige ontwerp zijn samen met de wateropgave
op elkaar afgestemd en versterken elkaar. In de verdere ontwikkeling van het groen, blauw
en rood moeten combinaties gezocht worden die elkaar versterken. Wateruitbreiding in
relatie tot bijvoorbeeld nieuwe recreatieve voorzieningen of nieuwe woningbouw. Op
deze manier ontstaat er synergie tussen groen, blauw en rood.
4. Groen in samenhang
De verschillende groene ruimten dienen ontwikkeld te worden naar een aaneengesloten
groengebied, dat door een netwerk van recreatieve routes en waterlopen nog eens extra
wordt versterkt. Hiervan zullen zowel mens als dier profiteren.
5. Groen met een eigen herkenbaarheid
Door de verschillende groene ruimtes in Zuidoost een eigen identiteit te geven krijgen
parken en wijken een eigen gezicht. Identiteit moet worden ontleend aan de plek. De
eigenheid van een groene ruimte wordt bepaald door de gegevenheden van een plek.
Zo zijn er verschillende aspecten die richting kunnen geven, zijn positie ten opzichte van
de stad of het landschap, bodemgesteldheid, geschiedenis en toekomstige ontwikkeling
zoals het veranderen van het klimaat.
6. Groen een plek voor natuur
Door de omvang van het groen in Zuidoost heeft de natuur zich een plek verworven
binnen Zuidoost. Er is echter nooit gericht beleid gevoerd op soorten en natuurwaarden.
Hierdoor is het mogelijk om ondanks het verminderende areaal de natuurwaarden in
Zuidoost te verhogen.
Groene Stadsrand (achterkanten)
Rode Stadsrand (voorkanten)
Centrum
Tuinen
Groene lob
Parken
Ommeland
Landschap
Landschappelijke Reeks
Stadsrand Zuidoost
78

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
7. Groen mag gebruikt worden
Zuidoost bestaat uit een grote verscheidenheid aan bevolkingsgroepen met ieder zijn
eigen wijze van gebruik van het groen. Dit gebruik van een groene ruimte geeft het groen
bestaansrecht. Of het programma nu bestaat uit wandelen, voetballen of barbecueën: Het
gebruik geeft aan hoe belangrijk het is voor de inwoners van Zuidoost. Het programma
moet passen en bijdragen aan de identiteit van de plek. Het programma moet aansluiten
bij andere stedelijke ruimten en voorzieningen. De relatie van het programma en andere
voorzieningen zoals metrostations en winkelcentra en de omgeving is van groot belang
voor het functioneren.
8. Groen is er voor iedereen
De betrokkenheid van burgers bij het groen is van groot belang voor de toekomst van
het groen. Communicatie met de bewoners jong en oud is dan ook essentieel voor het
creëren van draagvlak. Het betrekken bij de inrichting van de groene woonomgeving
en informeren over grootschalige beheerwerkzaamheden en wijzigingen in het
openbaar groen is dan ook noodzaak. Natuur- en milieueducatie draagt ook bij aan de
betrokkenheid en is bestemd voor diverse maatschappelijke doelgroepen.
Groen Publiek Hart
79

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
Uitgangspunten voor Blauw
Verkleining Maaswijdte met nieuwe waterlopen
1. Blauw is klimaatbestendig
Bij een duurzaam watersysteem gaan we uit van een bestendig systeem dat zijn functie
blijvend kan vervullen. Ook als door klimaatveranderingen de neerslag intensiever wordt.
Hiervoor is bezinning op extra waterberging noodzakelijk.
2. Blauw houden we schoon en vast
Schoonhouden van water betekent geen vuilwater inlaten vanuit de boezemwateren,
het water zuiveren doormiddel van oevers, voorkomen van situaties met stagnant water,
preventie en bestrijding van vervuilingsbronnen en zwerfvuil verwijderen.
Vasthouden houdt in dat je water zolang mogelijk in het systeem houdt, zodat het weer
toepasbaar is in drogere tijden. Uitbreiding van oppervlakte water en het toestaan van
fluctuerende peilen en het toepassen van alternatieve systemen, zoals waterberging in het
wegcunnet kunnen hiertoe bijdragen.
3. Blauw stroomt van schoon naar belast
Stedelijk vervuild water mag niet door schoon natuurwater stromen, dit houdt
bijvoorbeeld voor Gaasperdam in dat de stroomrichting omgedraaid moet worden, zodat
de Gaasperplas aan het begin van het systeem zit en niet meer vervuild kan worden door
het water uit de wijk.
4. Blauw draagt bij aan de herkenbaarheid
Water kan bijdragen aan de identiteit van een plek of zelfs de hele wijk. Hierdoor
wordt de stedelijke context van het water duidelijk en kunnen aantrekkelijke bijzondere
woonmilieus gemaakt worden die bijdragen aan de woondiversiteit in Zuidoost.
5. Blauw is een ordenend principe bij ruimtelijke plannen.
Door water als opgave mee te geven bij toekomstige bouwopgaven zal het watersysteem
alleen maar sterker worden.
6. Blauw mag gebruikt worden
Het gebruik van water kent vele recreatieve mogelijkheden, waaronder kanoroutes,
aanlegsteigers, vissport, oeverrecreatie. Vooral waar water samenvalt met recreatieve
routes zijn hiervoor geschikt.
Van Schoon naar Belast
80

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
2. Dromen
Tai-Ati is het symbool voor de identiteit van Stadsdeel Zuidoost. Het verbeeldt, waarin
Zuidoost zich onderscheidt, namelijk: verbondenheid, kracht, gemeenschapszin en
vernieuwing. Ook in de ruimtelijke ordening is dit symbool richtinggevend geweest.
Rood, Groen en Blauw zijn op een dusdanige wijze met elkaar verbonden en vernieuwd,
dat het de gemeenschapszin in Zuidoost bevordert. Het stadsdeel is een krachtig
stadsdeel in zowel ruimtelijke, maatschappelijke en economische zin. Zuidoost is anno
2030 ruimtelijk aan elkaar gesmeed.
Het vele groen is in 2030 nog steeds een belangrijke trekker van Zuidoost. Grote
groene gebieden vloeien in elkaar over en verbinden het centrum met het ommeland.
Deze verbinding vormt de drager van Zuidoost. Een lint van vrije tijd, waar Zuidoost
elkaar ontmoet en culturele uitwisseling plaatsvindt. Het lint, met het hoogstedelijke
Arenagebied en winkelcentrum de Poort aan de ene kant en Bijlmerpark en Gaasperplas
als groen landschappelijke tegenhanger aan de andere kant, biedt een divers scala
aan recreatie mogelijkheden. Alles wat een stad in het nieuwe Nederland nodig heeft.
Als de ontmoetingsplaats van Zuidoost, vormt het een publiek domein met culturele
uitwisselingen. Zo is het lint niet alleen fysiek, maar ook qua beleving en gevoel diep
verankerd in het leven van de bewoners van Zuidoost.
Hoewel de oorspronkelijke opzet eenduidig was, is de in potentie aanwezige variatie
verder uitgebouwd. De parkwig is het groene hart geworden van Zuidoost. Wonen in
het park is wonen met een park geworden. Het is een echt familiepark voor jong en oud,
van groenliefhebber tot skater. Het park heeft echt een plek verworven in het leven van
de bewoners van Zuidoost. Men speelt er als kind, leert vriendjes kennen en wordt er
verliefd. De trouwfoto’s in het park zijn hier nog steeds een stille getuige van. Ook de
kinderen en kleinkinderen zullen weer spelen in het park en tenslotte op hun oude dag
genieten van een wandeling of van de avondzon op een bankje aan de plas. De natuur
heeft een plek gekregen aan de rand van de stad en kan daar met rust gelaten worden.
Het vernatten zorgt voor een goed leefgebied van amfibieën, watervogels en vissen. Voor
natuurvorsers een waar paradijs!
81

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
PROGRAMMA GROEN&BLAUW
82

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
Naast variatie heeft het groen meer kwaliteit. Zo heeft het kwalitatieve groen bijgedragen
aan de waardevermeerdering van de woningen in Zuidoost. En vormt groen en blauw een
setting voor de recreatie. De verhoogde esthetische, ecologische en gebruikskwaliteit
binnen de verschillende groentypologieën hebben zo de afname van groen voor rood
gecompenseerd.
Ook het blauw is een belangrijke kleur voor Zuidoost. Zuidoost is gelegen in een
droogmakerij. Dit gegeven maakt het noodzakelijk om op een duurzame structurele
manier om te gaan met water. Voor zowel de beheersing van grondwaterstanden als
voor piekberging zijn extra waterlopen aangelegd. Hierdoor is er bijna geen sprake
meer van wateroverlast op maaivelden. Ze worden nu het hele jaar door gebruikt voor
buitenactiviteiten, zoals voetbal, vliegeren en picknicken.
De nieuwe wateren hebben ook gezorgd voor een uitbreiding van de
recreatiemogelijkheden. Het nieuwe strand bij de Gaasperplas is populair bij iedere
Amsterdammer. Met de metro een makkelijk te bereiken spot. Extra water betekent
natuurlijk ook meer kansen voor natte natuur. Bovendien heeft het gezorgd voor nieuwe
woonmilieus aan het water.
De ontwikkelingsrichting van het groen en blauw kan niet los gezien worden van de
bebouwing. Rood, groen en blauw zijn wederkerig van elkaar afhankelijk en innig met
elkaar verbonden.
Het rood in Zuidoost heeft in 2030 veel nuances en verschijningsvormen. Het voornamelijk
hoogbouwmilieu is veranderd in een rijke schakering van verschillende woonmilieus.
Vooral door het toevoegen van 5000 woningen is er een sterke relatie tussen bebouwing,
groen en water ontstaan. Door woningen te bouwen aan het groen zijn voorkanten
ontstaan die de sociale controle en de betrokkenheid vergroot hebben. Dit heeft een
positief gevolg gehad op het gebruik van het groen. Er zijn meer voorzieningen in het
groen gerealiseerd. Ook in de woningen is op diverse manieren rekening gehouden met
de natuur: Door het mee metselen van nestkastjes is het aantal broedparen toegenomen.
Grasdaken zorgen voor een toename van flora en fauna.
Kortom: Door de synergie tussen rood groen en blauw is niet alleen Zuidoost ruimtelijk
aan elkaar verbonden maar is Zuidoost ook in sociale, maatschappelijke en economische
zin een geheel geworden.
83

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
3. Durven
Om de droom voor Zuidoost waar te maken zullen we moeten durven. In “Durven” leest u
waar het stadsdeel voor staat en gaat tot 2030. In “Durven” zijn 3 ambities geformuleerd
één voor het Groen en één voor het Blauw. De derde gaat over de kwaliteit. Voor deze
Ambities zijn vervolgens opgaven geformuleerd.
Zuidoost durft de volgende ambities voor het Groen en Blauw aan:
1. Ontwikkelen van een samenhangende groenstructuur met herkenbaar groen;
2. Ontwikkelen van een duurzaam watersysteem;
3. Het vergroten van de esthetische, ecologische en gebruikskwaliteit.
De bovenstaande ambities geven de richting aan waarin het groen en blauw van
Zuidoost zich zal ontwikkelen de komende 20 jaar. Hieronder zijn de drie ambities verder
uitgewerkt.
3.1 Ambitie 1 Ontwikkelen van een samenhangende
groenstructuur met herkenbaar groen.
Uiteindelijk komt men in het landschap, dat bestaat uit veenweide en rivieren en het
stadsbos Diemerbos.
Tussen het omringende landschap en de stad loopt een bufferstrook van Bijlmerweide
tot aan de Hoge Dijk. Deze groene stadsrand van Zuidoost kent een natuurlijk karakter.
Dit is een “natuurvitrage” die de overgang tussen stad en landschap vorm geeft. De stad
is vanuit het landschap aan het zicht onttrokken, maar geeft wel zicht op het landschap
vanuit de stad.
Om de stad aan de parkwig te begrenzen zijn voorkanten nodig zodat Zuidoost woont
aan het park en Gaasperdam aan de plas. De bebouwingsrand langs de natuurvitrage
kan blijven bestaan uit achterkanten. Hier is echter wel een inspanning vereist om deze
eenvormig en groen te krijgen en een schuttingen paradijs te voorkomen. De stadsrand
langs de A2 is al gedeeltelijk bebouwd dit kan worden versterkt om het contrast tussen
Zuidoost en de Amstelscheg te vergroten.
Om tot een samenhangende groenstructuur te komen met herkenbaar en kwalitatief
groen, zijn 3 Opgaven geformuleerd:
1. Structuur;
2. Herkenbaarheid;
3. Samenhang.
Opgave 1 Een heldere samenhangende structuur tussen stad en groen
Om het groen verder te kunnen ontwikkelen, dat Zuidoost omringd en als een groene
wig naar binnen dringt, is een heldere structuur nodig. Deze structuur geeft richting
aan welk groen zich waar bevindt, waardoor de leesbaarheid van de stad in zijn geheel
wordt vergroot. In de parkwig van het centrum naar het landschap ontstaat een reeks aan
landschapsarchitectonische typen van Tuin en Park naar Landschap. In het centrum vinden
we tuinen of pleinen met tuinachtige elementen als vaste planten, bomen in bakken en
fonteinen en watertafels.
De parkwig kent een reeks parken en definieert de invloed van stad op het landschap.
De parkenreeks loopt door tot en met de Gaasperplas en maakt daarmee de plas tot een
stedelijk element.
85

86
PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
Opgave 2: De herkenbaarheid verbeteren door de variatie aan
groentypen die in potentie in Zuidoost aanwezig zijn verder te versterken
In de structuurvisie werd al geconstateerd dat er veel groen is in Zuidoost, maar ook dat
het vrij eenduidig is. Die eenduidigheid willen we doorbreken. In potentie is er wel variatie
aanwezig, maar nog niet voldoende. Door de variatie te versterken, worden de verschillen
groter en neemt de herkenbaarheid toe.
Hieronder volgt een beschrijving van de groentypen zoals we die onderscheiden in
Zuidoost.
Om tot een groentypering te komen is er gekeken naar de volgende aspecten: Aard en/of
functie, de ligging en hoe het groen in de context van de stad en het landschap past. Op
basis van deze aspecten is het groen in Zuidoost onder te verdelen in zeven herkenbare
groentypen:
1 Landschapsgroen
2 Natuurgroen
3 Parkgroen
4 Woongroen
5 Werkgroen
6 Centrumgroen
7 Drevengroen
87

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
Impressie Landschapsgroen
88

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
1 Landschapsgroen
Onder het landschapsgroen rekenen we het Amstelland, het Geingebied en het
Diemerbos. Amstelland een gaaf oud landbouwgebied dat gedragen wordt door de
Amstel met haar buitenplaatsen. Ook het Geingebied is een prachtig veenweidegebied
gekenmerkt door het Gein met haar historische boerderijen. Het Diemerbos opgezet als
productiebos ontwikkelt zich langzaam tot een stadsbos met natte natuur.
Hoewel het Landschapsgroen strikt genomen niet tot het grondgebied van Zuidoost
behoort, heeft het een grote invloed op de kwaliteit van de leefomgeving van ons
stadsdeel. Zuidoost wordt steeds compacter. Door de afname van groen in de stad wordt
het belang van het gebruik van het landschap als recreatief gebied steeds belangrijker.
Amsterdam (Zuidoost) dient daarom te investeren in de recreatiemogelijkheden en de
bereikbaarheid van het landschapsgroen.
De ontwikkeling van het Diemerbos tot nat natuurbos biedt zowel de recreant als de
natuur meer mogelijkheden en levert een gevarieerder landschapsbeeld op. Met een
leefplek voor ringslangen levert het Diemerbos een belangrijke bijdrage aan de PEHS en
biodiversiteit van de Noordvleugel.
Wanneer voedselproductie voor de regionale markt wordt gestimuleerd in Amstelland
en het Geingebied zal de relatie met de stad versterkt worden. Streekproducten
kunnen op deze manier ook een impuls betekenen voor recreatie en toerisme, milieu,
volksgezondheid en educatie.
Door op deze manier de landbouwfunctie te stimuleren is het mogelijk een deel van de
cultuurhistorie en het ons omringende landschapsschoon te behouden.
In het landschapsgroen staat de beleving van het agrarisch landschap en natuur centraal.
Hier krijg je het gevoel dat je wegbent uit de stad. Open landschap met weides worden
afgewisseld met moerassen en de beslotenheid van bossen. De historische verkaveling is
de basis voor de ordening van het landschapsgroen. Dit bepaalt dan ook in hoge mate
de vormgeving die gebaseerd is op bestaande ondergrond en het cultuurlijke landschap.
Door de invulling met natuur en agrarische functies wisselt de mate van verzorgdheid
tussen verwilderd en onderhouden. Veenrivieren zijn de dragers van het landschapsgroen
en spelen een belangrijke rol in de oriëntatie. Ook landmarks als molens, historische
boerderijen en bijvoorbeeld de spoorbrug dragen hiertoe bij. De veenrivieren als
historische ontginningsassen dragen ook bij aan historisch besef. De seizoenen worden
beleefd door het nieuwe leven, kalfjes en lammetjes, op het land. Het buitenlopen van
vee moet dan ook gestimuleerd worden, omdat dit essentieel is in de beleving van het
agrarische veenweide landschap dat Zuidoost omringt.
De natuur in het landschapsgroen varieert van veenweide met weidevogels tot nat
natuurbos met moerasachtige situaties waar onder andere de ringslang zich thuis voelt.
Het landschapsgroen is aaneengesloten en samenhangend.
Door de situering en omvang van het landschapsgroen is het uitermate geschikt om er
te recreëren door te wandelen en te fietsen. Iedereen kan hier even weg uit de stad en
het landschap in. Voor dit recreatieve medegebruik zijn verbindingen naar het ommeland
van het grootste belang. De bereikbaarheid en toegankelijkheid kan verbeterd worden
door heldere routes, extra fietsbruggen over barrières of pontjes. Ook een verbeterde
toegankelijkheid van weides en bos zal bijdragen tot een verhoogde gebruikskwaliteit.
Activiteiten in het landschapsgroen zijn divers maar wel gerelateerd aan het agrarische en
natuurlijke karakter. Zo kan men er wandelen en fietsen, naar het speelbos, vogels kijken,
tuinieren op de volkstuin. In de toekomst zal ook de zorgboerderij bij de Veeneikbrug een
waardevolle aanvulling zijn.
Onderhoud in het landschapsgroen gebeurt door derden. Boeren, Staatsbosbeheer en
Groengebied Amstelland zijn hierin de belangrijkste partijen. Zij voeren met name een
ecologische, recreatief en agrarisch beheer.
De beplantingsvormen worden door het gebruik als agrarisch weidegebied en recreatief
nat natuurbos bepaald. Elzen, essen en iepen rijke bostypes worden afgewisseld met
moerasachtige situaties met verlandingszones, plasbermen, ecologische oevers en
ruigten. Ook hakhout en lanen vinden hier een plek. Het agrarische deel bestaat meer uit
erfbeplanting, weiden, graslanden, elzensingels en losse hagen.
89

90
PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
2 Natuurgroen
Het natuurgroen vormt als het ware een groene natuurlijke zone aan de stadsrand van
Zuidoost. Deze natuurzone bestaat uit de gebieden Bijlmerweide, Oostelijke oever
Gaasperplas, Gaasperzoom en Hogedijk. Zij maken onderdeel uit van de natuurboog
een provinciale ecologische verbinding tussen het IJmeer en de Ronde Hoep. Dit is een
natte verbinding tussen de twee kerngebieden. De watergangen in de Bijlmerweide
zal omgevormd worden tot een natuurlijke zone die de ecologische ambities van de
natuurboog faciliteren. Verder zal het cultuur historische karakter van de Weespertrekvaart
en de Gaasp de identiteit van de Bijlmerweide bepalen. De Gaasperzoom gaat naast de
functie van ecologische verbinding een belangrijke rol vervullen in de piekberging. Door
het aanleggen van petgaten en weidelandjes die bij piekbuien overstromen ontstaat een
gebied met grote kansen voor flora en fauna.
In het natuurgroen gaan we uit van recreatief medegebruik. Wandelen, fietsen,
natuurbeleving en educatie zijn de belangrijkste activiteiten. De bestaande
recreatievormen golf en zwemmen in de Hoge Dijk bieden door ecologisch beheer
eveneens plaats aan de natuur.
Het terrein van het waterleidingbedrijf zou door een meer open en natuurlijke inrichting
een aanzienlijke bijdrage kunnen leveren aan de natuurwaarde van het natuurgroen. Ook
hier liggen kansen om door middel van educatie over drinkwater dit bedrijf een plek te
geven in de samenleving en bewustwording te creëren betreffende waterverspilling.
Door de ligging aan de rand van de stad fungeert dit ook als uitloopgebied van
de aanliggende wijken. Goede toegangen vanuit deze wijk zijn dan ook belangrijk
voor het gebruik. Maar het natuurgroen verbindt ook de stad met het ommeland,
goede doorgaande recreatieve routes vormen hier ook een belangrijk onderdeel.
Het natuurgroen heeft natuurlijk natuurliefhebbers als doelgroep, maar iedereen is
uitgenodigd om te genieten van de natuur. Men kan hier lekker wandelen, fietsen en
leren over de natuur. Nieuwe functies moeten een bijdrage leveren aan natuur of aan
de bewustwording daarvan. Bestaande functies zoals de kinderboerderij, maneges,
volkstuinen, natuurtuinen, het waterleidingbedrijf, de golfbaan en recreatie in de Hoge
Dijk passen prima in deze zone. Zij kunnen door openstelling, educatie en ecologisch
beheer hun betrokkenheid en verweving met het natuurgroen vergroten.
Het gebied wordt ecologisch beheerd. Een ecologisch opzichter is nodig om hier richting
aan te geven en op aangeven van de natuur ingrepen te doen.
In het natuurgroen wordt het beeld bepaald door water en ecologische oevers. Deze
worden afgewisseld met natte graslanden en verlandingssituaties. Rond hakhout en
wilgenstruwelen vinden bloemrijke ruigten een plek. Losse hagen, boomgroepen en
bospercelen bieden voedsel en beschutting aan vogels.
De lobben ter hoogte van Geerdink- en Kantershof en de Schoonhovendreef, kunnen een
meer buurtgericht programma krijgen. Op die manier versterken zij de diversiteit van het
groen op wijk- en buurtniveau.
Het beheer en onderhoud ligt nu bij verschillende beheerders (Groengebied Amstelland
en het stadsdeel). Een samenhangende aanpak kan de identiteit van het natuurgroen
verder versterken.
Natuurbeleving staat centraal in het natuurgroen. Hier struint de wandelaar tussen
inheemse vegetatie en langs waterlopen met ecologische oevers. En heeft hij misschien
een toevallige ontmoeting met een ringslang of een ijsvogel. Het contrast met de stad
vormt een welkome afwisseling.
De van nature natte ondergrond in Zuidoost vormt de basis van de hier aanwezige natuur.
De variatie wordt hierdoor bepaald. Als doelsoort geldt de ringslang. Het natuurgroen
vormt een ecologische verbinding (Natuurboog) tussen het IJmeer en de Ronde Hoep.
Hiermee is zij deel van een groter ecologisch provinciaal geheel. Voor de natte natuur is
de waterkwaliteit van groot belang. Het streven naar een schoonwatersysteem is dan ook
een vereiste.
91

92
PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
3 Parkgroen
Om meer variatie aan te brengen in het parkgroen wordt in de groentypologie
onderscheid gemaakt in parkgroen in de parkwig en parkachtig groen in de
woongebieden. Het parkgroen in de parkwig vormt het groene hart van Zuidoost. Het is
door zijn omvang in staat verschillende recreatieve functies te herbergen, zonder voor een
te grote overlast te zorgen. Hier kan men genieten van rust, ruimte, groen, evenementen,
culturele uitwisseling en horti-culturele attracties. Het geheel is verdeeld in 5 verschillende
thema’s en groensferen. Hierdoor hebben ze allen een eigen karakter en identiteit.
Stadspark Bijlmerpark
Het vernieuwde Bijlmerpark is ontworpen met een gecultiveerde inrichting en
vormgeving, waarin de grote weide en een sport- en spelesplanade domineren. In het
midden van het park komt een complex voor de georganiseerde sport. In het zuidelijk
deel tot aan het tracé van de Gaasperdammerweg/A9 wordt een natuurdeel met veel
water en natuurvriendelijke oevers ontwikkeld. Maar ook hier heeft de vormgeving een
gecultiveerde allure.
Doe-park Centraal Park Gaasperdam
Het Centraal Park Gaasperpark is een park waarin veel activiteiten samenkomen van sport
en spel tot kinderboerderij. In Centraal Park Gaasperdam zal water een belangrijke drager
worden van het park. Door de afwisseling tussen park en water vormt Centraal Park
Gaasperdam een verbinding tussen het Bijlmerpark en de Gaasperplas.
Plaspark Gaasperplas
Het plaspark bestaat uit de Gaasperplas en zijn oevers. De Gaasperplas en zijn oevers
worden het hart van dit park. De oevers bieden plaats aan recreatie aan de plas en
door toevoeging van een stadsstrand aan de noordzijde en het dempen van een van de
inhammen ontstaan meer mogelijkheden om te zonnen en zwemmen op loopafstand van
de metro. Aan de zuidoever zijn mogelijkheden voor waterberging in combinatie met
natuurvriendelijke oevers. Door het zuidelijke strandje te combineren met een sport- en
spelcomplex voor Gein wordt dit een meer buurtgerichte voorziening. Aan de westoever
kan een horecavoorziening een belangrijke bijdrage leveren aan de leefbaarheid en
gebruikskwaliteit van dit parkdeel.
93

94
PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
Flora park Gaasperpark
Het Gaasperpark wordt een unieke plek in de parkwig van Zuidoost. Het oude Floriade
terrein wordt gerestyled en daardoor weer een uniek park met een uitzonderlijke
beplanting. Door met prairieplanten (siergrassen en vaste planten) te werken is het
mogelijk om tegen aanvaardbare beheerkosten een bijzonder bloeiend effect neer te
zetten naast de al aanwezige botanische waarden. De beplanting zal wederom de trekker
van het park zijn.
Nieuwe parkenreeks op overkluizing Gaasperdammerweg
Op de overkluizing ontstaat een kans om een nieuw modern lang gerekt park te maken.
Want bij de overkluizing van de Gaasperdammerweg komt een gebied met een lengte
van 30 voetbalvelden vrij. Op dit dek kan geen woningbouw gerealiseerd worden en dus
is er een enorme ruimte waarin Groen en recreatie een groot aandeel kan hebben. Naast
groen kunnen dus ook voorzieningen een plek krijgen tussen de Bijlmer en Gaasperdam.
Deze centrale ligging maken toekomstige voorzieningen op het dek zeer goed bereikbaar.
Aansluitend bij de woningbouw kan het westelijke dek ingericht worden met groene
pleinen, tuinen en plantsoenen en zo een reeks van postzegelparkjes worden met
verschillende identiteiten en gebruik. Het oostelijke dek is het meest geschikt voor sport
en leisure functies in combinatie met school- en nutstuinen.
Door op het dek parken en voorzieningen te ontwikkelen transformeert de
Gaasperdammerweg van een scheidend element naar een bindend element die de
sociale cohesie en leefbaarheid versterkt.
In de vormgeving staat het picturale en het scenische centraal. Als het park van Zuidoost
ziet het er representatief uit. Voorkanten aan het park zijn belangrijk voor de oriëntatie. De
seizoensbeleving wordt bepaald door geur, fleur en herfstkleur. Het oude Floriade terrein
wordt als flora park nieuw leven ingeblazen met een knipoog naar het verleden.
Het parkgroen is met name een biotoop voor mensen. Dit neemt niet weg dat hier
kansen zijn voor de natuur. Door zijn omvang en aansluiting op het natuurgroen en het
landschapsgroen hebben flora en fauna hier een kans. Aansluitend op de natte natuur
wordt ook hier de ecologische kwaliteit gezocht in de Gaasperplas en zijn oevers en
natuurvriendelijk oevers langs andere waterlopen. Ook kunnen Heemtuinen als horticulturele
attractie een plek krijgen in het parkgroen. Door de Gaasperplas aan het begin
van het stedelijke systeem te plaatsen zal de waterkwaliteit toenemen en daardoor een
positieve invloed hebben op de ecologische kwaliteit.
Het gebruik in het parkgroen is zeer divers. Het groene hart van Zuidoost is een echt
familiepark. Door zijn grote omvang kan er ook veel gebeuren zonder overlast te
veroorzaken. Door zijn ligging is het ook zeer goed bereikbaar en toegankelijk. Het is een
multifunctioneel park met veel activiteiten die het multiculturele karakter van Zuidoost
benadrukken. Flexibiliteit in inrichting is ook belangrijk om het park bij veranderend
gebruik aan te kunnen passen. Het park is voor iedereen. Het is een levendig park met
veel keuzemogelijkheden zoals: schooltuinen en nutstuinen, sportcomplexen, Leisure
functies, horeca (ondersteunend aan Groen), waterspeelplaatsen, sport en spel en
waterrecreatie zoals: surfen, zeilen, duiken, zwemmen en een stadsstrand.
Als park van Zuidoost dient het onderhoud van een representatief niveau te zijn. Het
beheer is in handen van een parkmanager. Hij is de verbindende factor tussen inrichting,
beheer, programma en bewoners.
Beplanting speelt een belangrijke rol en vormt soms een attractie op zich zelf in het park.
Maar ook water speelt een belangrijke rol. Het water wordt geflankeerd door parkoevers,
plasbermen of natuurvriendelijke oevers. Gazon, siergrassen, vaste planten, bloeiende
kruiden en bodembedekkende heesters vormen de bodemlaag in het parkgroen. Strakke
hagen, boomgroepen en lanen definiëren de ruimtes in het park.
95

96
PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
4 Woongroen
Woongroen in Zuidoost bestaat uit parkvelden in de hoogbouwgebieden en uit hoven in
de middelhoogbouw. In de vernieuwingsgebieden kennen we de groene banen als het
buurtgroen en in de laagbouwgebieden is het groen voornamelijk in de straten te vinden
in de vorm van straatbomen, groenstroken en oevers. Het woongroen is functioneler van
aard en vervult met name een functie voor de direct omwonenden. Hoewel de parkvelden
en hoven parkachtig zijn ingericht is er een directere relatie met zijn omgeving, waardoor
het groen in functie en beeld verschilt van het parkgroen. Hoewel het goed functioneren
in woongroen voorop staat is het belangrijk dat de seizoenen zichtbaar blijven in de
woonomgeving. Dit kan worden bereikt door meer nadruk te leggen op bloesem en
herfstkleuren.
Afhankelijk van stedenbouwkundige opzet en architectuur kan thematisering bijdragen
aan de ruimtelijke oriëntatie binnen het woongroen. Ook binnen het woongroen is
er sprake van geschiedenis. Een voorbeeld hiervan is het Bijlmermuseum. Binnen het
museum wordt de oorspronkelijke Bijlmergedachte levend gehouden en herinnert het
groeiend monument aan de Bijlmerramp.
De ecologische kwaliteit in het woongroen is gemiddeld. De verspreide ligging en
beslotenheid van de hoven zorgen voor isolatie van deze groene ruimten. Natuurwaarden
zijn hoger naarmate het groen in verbinding staat met andere grote groengebieden of
door hun eigen omvang. Binnen het woongroen is het mogelijk te streven naar specifieke
natuurwaarden, zoals natuurvriendelijke oevers, heggenmussen en vlinders.
Het gebruik van het woongroen is primair voor de buurtbewoners. De bereikbaarheid
en toegankelijkheid is dan voor omwonenden ook optimaal. Programma is van belang
voor het woongroen. Hierdoor ontstaan levendige hoven en parken en vergroot het de
betrokkenheid. Afhankelijk van de omvang kan er in woongroen gewandeld worden,
gespeeld en zijn er zitgelegenheden. Als de ruimte groot genoeg is kan er ook gesport
worden, zijn er nutstuinen en kunnen specifieke woonfuncties als parkeren op een
zorgvuldige manier worden ingepast.
Het woongroen wordt onderhouden op het standaardniveau. Wijkopzichters zorgen voor
het beheer en contact met de bewoners.
Beplanting heeft een functionele rol in het woongroen. Het definieert ruimten en
begeleidt straten en wegen. Beplanting maakt de wijk leesbaar. Bloesem en herfstkleuren
van bomen en heesters zorgen voor een vrolijke noot. Gazon en heestervakken vormen
de basis in het woongroen. Strakke hagen, en straatbomen definiëren de ruimten. De
openbare oevers langs de waterlopen verbinden de verschillende buurten met elkaar. De
oevers kunnen bestaan uit kade muren, parkoevers of plasbermen.
97

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
5 Werkgroen
Tot het werkgroen van Zuidoost rekenen we het Groen van Amstel III en het AMC-gebied.
Amstel III bestaat uit een mozaïek van bedrijven en kantoren, ieder op een eigen terrein.
Om dit mozaïek aan elkaar te binden is een sterke structuur van lanen nodig. De lanen
zullen een positieve invloed op de representativiteit, wervingsklimaat en op de oriëntatie
binnen het gebied hebben. Daarnaast geeft het aan werknemers een karaktervolle en
meer beschutte route voor de pauzes.
Door het stimuleren van dak – en kantoortuinen die semi-openbaar zijn kan een
belangrijke bijdrage worden geleverd aan het leefbaar maken van Amstel III. Dit is nodig
als woningbouw binnen het werkgebied Amstel III toeneemt. De kantoortuinen kunnen
dan ook als buurtpark fungeren. Wanneer Amstel III zich verder ontwikkelt als woonlocatie
is de aanleg van een park noodzakelijk. Dit nieuwe centraal gelegen park kan dienst doen
als wijkpark voor zowel werknemers als nieuwe bewoners.
De ecologische kwaliteit van het werkgebied is laag. Natuurvriendelijke oevers langs het
water en in de lussen van de snelweg komen nog enige natuurwaarden voor.
Het gebruik dient in eerste instantie gericht te zijn op de werknemers. Wandelen, zitten,
ontmoeten, lunchen en vergaderen moeten tot de mogelijkheden behoren. Grote
inspanningen zijn nodig om de fietsverbindingen in oost-west richting goed door Amstel
III te krijgen.
Een grotere rol van derden in het beheer en onderhoud kan tevens leiden tot inzet van
financiën voor een kwaliteitsverbetering van de openbare ruimte. Met het instellen van
een vorm van parkmanagement kan de kwaliteit in dit gebied gewaarborgd worden.
De beplanting op de dreven in het werkgroen bestaan uit bomen en bermen. De bomen
in de bermen zijn van eerste grootte en vormen de lanen van Zuidoost. De bermen
kunnen beplant worden met hagen, gazon met bollen of een bloemrijk kruidenmengsel
afhankelijk van de plaatselijke context. De kantoortuinen kunnen door een tuinachtige
inrichting iets speciaals aan het Groen van Zuidoost toevoegen. Door de wisselende
inrichting ontstaat een mozaïek van tuinen verankert door de drevenstructuur.
98

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
6 Centrumgroen
Het centrum van Zuidoost bestaat uit het regionaal georiënteerde Arena gebied en
winkelgebied de Amsterdamse Poort. De openbare ruimte in het Arenagebied en de
Amsterdamse Poort is in één stijl ontworpen en zojuist of nagenoeg uitgevoerd. Het
heeft een overwegend “stenig” karakter. De beplanting en het gebruik van bomen heeft
voornamelijk een decoratieve functie met een tuinachtige sfeer.
Het groen in het centrum heeft geen ecologische waarde. Het is bedoeld om naar te
kijken en sfeer te scheppen bij het winkelen en uitgaan. Het groen veraangenaamt het
verblijfsklimaat in het centrum. Door de kijkfunctie en de grote drukte in het centrum is
het van belang dat het op een hoog representatief niveau wordt onderhouden.
De beplanting bestaat vooral uit bomen van eerste en tweede grote. Op Hoekenrode zal
met vaste planten een tuinachtige sfeer worden gecreëerd. Zij verwelkomen reizigers van
trein en metro in Zuidoost.
99

100
PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
7 Drevengroen
Naast het sterk ruimtelijke en structurerende karakter van de dreven spelen ze ook een
belangrijke rol in de ervaring van Zuidoost als leefomgeving. Op de dreven presenteert
Zuidoost zich aan een ieder die zich over de dreven verplaatst. De groene vormgeving
en de mate van verzorgdheid is dus van belang. Een representatief laanprofiel verdient
dan ook de voorkeur. Dit basisprofiel kan op zowel een hoge als een lage dreef worden
toegepast.
De dreven zorgen tevens voor barrières in de samenhang van de parkwig. Het verlagen
van de Langbroekdreef tussen Centraal Park Gaasperdam en de Gaasperplas zal
de continuïteit van de parkwig vergroten. Door het naar beneden brengen van de
Valburgdreef zal Gaasperdam aan de plas komen te liggen en het gebruik van de parkwig
verbeteren.
Dreven kennen vanwege het autoverkeer weinig natuurwaarden. Bij hoge dreven is dat
hoger dan bij lage dreven vanwege de brede beplante taluds.
Afhankelijk van de inpassing bevat de dreef alleen passanten of maakt hij deel uit van
het openbare leven van Zuidoost. Het verlagen van dreven verhoogt de gebruikswaarde
van de dreven. De vrijgekomen ruimte van de taluds kunnen gebruikt worden voor
verschillende functies; zoals wonen, bedrijvigheid, sport en spel of waterberging.
Vanuit het blauw is de verlaging van de Meerkerkdreef wenselijk om zo een singel te
kunnen aan leggen. De singel zal de maaswijdte van het watersysteem verkleinen en
zo de grondwaterstand verlagen. De randen kunnen multifunctioneel zijn, de dreven
zelfbestendig, een continu ruimtelijk raamwerk.
De beplanting op de dreven bestaat uit bomen en bermen. De bomen in de bermen
zijn van eerste grootte en vormen de lanen van Zuidoost. De bermen kunnen beplant
worden met hagen, gazon met bollen of een bloemrijk kruidenmengsel afhankelijk van de
plaatselijke context.
Het drevengroen wordt onderhouden op het standaard niveau.
De nieuwe Bijlmerdreef
101

102
PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
Opgave 3: De onderlinge samenhang tussen de verschillende groengebieden en de
bebouwing te vergroten door ze beter met elkaar te verbinden
Op het schaalniveau van heel Zuidoost kunnen we 5 componenten onderscheiden: 3
groene en 2 rode componenten. De belangrijkste groene componenten zijn: de parkwig
(bestaande uit het Bijlmerpark, Centraal park Gaasperdam, Gaasperplas en Gaasperpark),
de natuurzone (die bestaat uit de Bijlmerweide, Oostelijke oever Gaasperplas,
Gaasperzoom en Hoge Dijk), en het ommeland (dat bestaat uit Diemerbos, Geingebied
en de Amstelscheg). De rode component bestaat uit de woongebieden van de Bijlmer en
Gaasperdam en het werkgebied Amstel III. Door deze componenten beter met elkaar te
verbinden ontstaat samenhang.
Verbinding I
Momenteel wordt Zuidoost door de Gaasperdammerweg verdeeld in de Bijlmer en
Gaasperdam. De weg vormt ook een barrière tussen de groengebieden Bijlmerpark
en Centraal Park Gaasperdam, en tussen de Bijlmerweide en de oostoever van de
Gaasperplas. De ondertunneling van de Gaasperdammerweg biedt kansen om het groen
op deze twee plaatsen aan elkaar te smeden, zodat een vanzelfsprekende verbinding
ontstaat tussen de groengebieden.
De overkluizing biedt ook de mogelijkheid om de Diemerscheg en de Amstelscheg met
elkaar te verbinden via een fietspad in oost-west richting.
Verbinding II
Ook de relatie met het ommeland moet beter, met name de recreatieve verbindingen
naar het Diemerbos, het Gein en de Amstelscheg. Het Diemerbos zal beter bereikbaar
worden met 2 nieuwe oversteken over de Gaasp:
• Een extra fietsbrug gekoppeld aan de nieuwe Gaasperdammerweg;
• Een pontje tussen Langerlust en de Gaaspermolen.
De recreatieve waarde van het Gein kan beter benut worden. Dit kan door het verbeteren
van een extra fietsverbinding tussen de Gaasperzoom en het riviertje Gein en Abcoude.
De Amstelscheg is nu moeilijk bereikbaar. Hier vormt de routing door Amstel III en de
oversteek van de A2 de bottleneck. Een heldere fietspadenstructuur in oost-west richting
en een extra oversteek die aansluit op de Machineweg kan hierin verbetering brengen.
Bereikbaarheid van groengebieden is ook een belangrijk aspect van de gebruikskwaliteit.
Bij het vergroten van de gebruikskwaliteit vindt u dan ook een voorstel voor een te
ontwikkelen recreatief routenetwerk.
Fietsbrug naar Amstelscheg
Verbinding III
Samenhang tussen rood en groen wordt met name bepaald door de toegangen vanuit de
wijk zelf naar het parkgroen en het natuurgroen. Speciale aandacht voor deze toegangen
is dan ook gewenst. Verbeteringen kunnen bestaan uit het realiseren van zichtlijnen het
maken van poorten of het plaatsen van informatieborden en bewegwijzering.
103

104
PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
3.2 Ambitie 2 Ontwikkelen van een duurzaam
klimaatbestendig watersysteem.
Om deze ambitie te realiseren zijn 3 opgaven geformuleerd:
1. Waterkwantiteit
2. Grondwaterbeheersing
3. Waterkwaliteitverbetering
Opgave 1: Waterkwantiteit op orde
Om een afweging te kunnen maken tussen enerzijds voorkomen van wateroverlast en
anderzijds maatschappelijke kosten, kan onderscheid gemaakt worden in verschillende
gradaties van wateroverlast; hinder, schade en gevaar. Gezamenlijke ambities met
betrekking tot dit onderwerp zullen in het waterplan worden opgesteld.
Om de waterkwantiteit op orde te krijgen is het nodig om de capaciteit van het
watersysteem af te stemmen op de ambities met betrekking tot wateroverlast. Bovendien
hebben we ook te maken met de klimaatsverandering en compensatie als gevolg van
woningbouwontwikkeling.
Het intensiever worden van regenbuien vergt een andere normering wat betreft
neerslag. Op basis van huidige neerslagcijfers zal de huidige norm van 55 millimeter
per 3 uur verhoogd moeten worden. Omdat niet met zekerheid kan worden voorspeld
of de huidige trend zich doorzet, is het nodig om eens in de 5 jaar de neerslagcijfers te
beoordelen en eventueel de norm bij te stellen.
Voor het bergen van water sluiten we ons aan bij de drietrapsstrategie uit WB21:
vasthouden – bergen – afvoeren. Dit houdt in dat extra pompen het laatste redmiddel
is. We zullen eerst moeten kijken of we de piekbergingen binnen de polders zelf kunnen
opvangen. Dit is in het stadsdeel niet overal even problematisch, dit is per polder
verschillend. Zo is het mogelijk dat de te verwachte neerslag kan worden opgevangen
met de huidige wateroppervlakte binnen een polder, maar vormt de dimensionering
van de duikers een probleem om het regenwater snel genoeg over het systeem te
verplaatsen. Op andere plaatsen is het wel nodig om extra berging te realiseren. Om in
de toekomst de waterkwantiteit op orde te krijgen, worden in dit programma locaties
gereserveerd.
Bij de te realiseren waterberging als gevolg van de woningbouwopgave en de daarbij
gepaard gaande verstening wordt de 10 procent regel gehanteerd. Binnen nieuwe
projecten moet 10 procent van de uitbreiding van verharding worden gecompenseerd
door het toevoegen van water. Ook voor de toekomstige woningbouwopgave zal op een
integrale structurele wijze moeten worden gekeken hoe de 10 procent wateruitbreiding
een gunstige bijdrage kan leveren aan het watersysteem in zijn geheel.
Omdat oplossingen per polder verschillen is hieronder aangegeven op welke manier naar
extra berging moet worden gezocht en waar.
Bijlmermeer
Na afronding van de vernieuwing is in de Bijlmer nog maar weinig ruimte om grote
wateren toe te voegen. De oplossing voor extra waterberging kan dan worden gevonden
in het verbreden van bestaande waterlopen. Dit kan in de Bijlmerweide gecombineerd
worden met de aanleg van ecologische oevers en realisering van het natuurgroen. In de
omgeving van de Amsterdamse Poort moeten vooral technische maatregelen worden
genomen om de doorstroming en de berging te verbeteren.
Zuid Bijlmer
In deze polder kan extra berging gerealiseerd worden in Centraal Park Gaasperdam,
de zuidoever van de Gaasperplas en in het natuurgroen van de Gaasperzoom.
Zo kan de extra waterberging gecombineerd worden met extra waterrecreatie en
natuurontwikkeling. Ook kan de berging van water aan de zuidoever van de Gaasperplas
in de vorm van natuurvriendelijke oevers een bijdrage leveren aan het halen van de
doelstellingen voor de Kaderrichtlijn Water.
Nieuwe Bullewijk
De mogelijkheden om extra waterberging te realiseren in Amstel III is beperkt. Alleen
langs de A2 is hiervoor nog ruimte. Vanwege verdroging van aanliggende polders dient
dit te gebeuren met ecologische oevers. Andere mogelijkheden tot waterberging zijn
technisch van aard. Door water te bergen in het cunnet van de wegen en parkeerplaatsen
en te bufferen in dak- en kantoortuinen, kan voorkomen worden dat de waterberging van
Amstel III elders wordt afgewenteld.
Naast normeringen en de reservering van extra locaties kunnen ook technische
maatregelen bijdragen aan het verbeteren van de waterberging. Om het water
snel genoeg naar het oppervlaktewater te kunnen afvoeren is ook een adequaat
rioleringssysteem nodig. Niet alle ondergrondse stelsels beschikken over voldoende
diameter en/of routing om het regenwater snel af te voeren. Het verbeteren van de
rioleringscapaciteit zal tevens nodig zijn om de overlast na een piekbui te minimaliseren.
Adequate gedimensioneerde duikers tussen bestaande waterlopen spelen een
belangrijke rol in het goed kunnen verspreiden van het regenwater. De capaciteit van
deze duikers en het bergingsvermogen van het huidige watersysteem moeten verder
worden geoptimaliseerd.
105

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
bij een eventuele verlaging van de Meerkerkdreef. De waterlopen ten zuiden van
de Gaasperdammerweg kunnen meegenomen worden in de overkluizing van de
Gaasperdammerweg.
Naast het verlagen van de grondwaterstand zullen de waterlopen ook een positief effect
hebben op de waterbergingscapaciteit en de leefbaarheid van de nieuw te ontwikkelen
woningbouwlocaties.
Opgave 3: Verbeteren van de waterkwaliteit
De baten van een goede waterkwaliteit zijn evident. Niet alleen voor de natuur en
visstand, maar ook voor de volksgezondheid, recreatie, landbouw en woongenot. De
Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) is de belangrijkste wetgeving voor de waterkwaliteit.
Voor alle wateren in Zuidoost worden chemische doelen bepaald met daarnaast tevens
ecologische doelen voor de Gaasperplas.
Opgave 2: Beheersen van het grondwaterniveau door structurele ingrepen
Ook ten aanzien van deze opgave geldt dat een afweging gemaakt moet worden tussen
maatschappelijke kosten en wateroverlast.
De gewenste ontwateringdiepte (afstand tussen het maaiveld en de grondwaterspiegel)
is afhankelijk van de bebouwing en het gebruik van de grond. In het algemeen is
een ontwateringdiepte ter plaatse van bebouwing kleiner dan 0,5 meter ongewenst,
tussen 0,5 en 0,9 meter veelal acceptabel en groter dan 0,9 meter ideaal. In Zuidoost is
duidelijk te zien dat een te hoge grondwaterstand samenvalt met een vergroting van de
maaswijdte van het watersysteem. Het voorstel is dan ook om op die plaatsen nieuwe
waterlopen te realiseren, zodat de maaswijdte verkleind wordt en de grondwaterstand
lager wordt. Het gaat hierbij om de volgende locaties: de G- en K-buurt, Amsterdamse
Poort, tussen Holendrecht west en oost, en ten zuiden van de Gaasperdammerweg
ter hoogte bij Nellenstein en Amstel III. De extra watergang in de G- en K-buurt wordt
momenteel uitgewerkt in het kader van de vernieuwing. Voor de Amsterdamse Poort
geldt dat hier technische maatregelen genomen zijn om de accute problemen aan
te pakken. Een watergang tussen Holendrecht west en oost kan gerealiseerd worden
Om de chemische kwaliteit te verbeteren is het belangrijk om water schoon en vast te
houden. Dit kan door geen vuilwater in te laten vanuit de boezem wateren, het water
te zuiveren door middel van natuurvriendelijke oevers, situaties met stagnant water
voorkomen, preventie en bestrijding van vervuilingsbronnen en zwerfvuil te verwijderen.
Waterkwaliteit verbetert ook door groter oppervlakte en natuurvriendelijke oevers,
regelmatig baggeren en het voorkomen van extra kwel. Bewaking van de waterkwaliteit
kan problemen als vissterfte voorkomen.
Een tweede belangrijk principe voor een goede waterkwaliteit is het water te laten
stromen van schoon naar belast. In Zuidoost zijn 2 locaties waar een verandering in de
stroomrichting noodzakelijk is om waterkwaliteit te verbeteren. Dit is bij de Gaasperplas
en de Bijlmerweide. Op deze manier ontstaat er een schoonwaterregime in de natuurzone
en de plas.
106

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
107

108
PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
3.3 Ambitie 3 Het verhogen van de esthetische, ecologische
en gebruikskwaliteit
De verschillende aspecten van kwaliteit hebben we al eerder benoemd. Hieronder zijn
in deelopgaven geformuleerd hoe de verschillende kwaliteitsaspecten kunnen worden
vergroot.
Opgave 1: Verhogen Esthetische Kwaliteit
De volgende drie deelopgaven zijn geformuleerd om de esthetische kwaliteit te
verhogen:
1. Een consequente doorvoering van de groentypologie
2. Het zorgvuldig omgaan met ruimtelijke en historisch belangrijke Groene gebieden en
dragers.
3. Het vergroten van de seizoensbeleving binnen het woongroen.
Het verhogen van esthetische kwaliteit in Zuidoost hangt nauw samen met de
doelstellingen onder Ambitie 1. Zo zal het verbeteren van de structuur en de onderlinge
samenhang tussen de verschillende groengebieden en het rood en het verbeteren
van herkenbaarheid door de variatie aan groentypen, de ruimtelijke oriëntatie en de
beleving van ordening en vormgeving vergroten. Een consequente uitvoering van de
groentypologie en het maken van verbindingen is dan ook van belang voor de esthetische
kwaliteit. In de beschrijving van de groentypen is hier al dieper op ingegaan.
Zuidoost kent slechts een paar elementen met historisch groen of behorend tot het
landschappelijk erfgoed. Landschappelijke dragers als de Gaasp en zijn kades, en de
Hollandse kade zijn hier voorbeelden van, maar ook het oude Floriadeterrein. Hier dient
zorgvuldig worden omgesprongen met dit oude of toekomstig erfgoed. Verrommeling
of teloorgang dient bestreden te worden. Dit kan door ze stevig te verankeren in de
recreatieve structuur van Zuidoost, waardoor zij hun waarden kunnen blijven bewijzen.
Het beleven van seizoenen is een belangrijk aspect van het groen. De oorspronkelijke
aanplant van bosplantsoen, zoals eik, wilg, els en populier benutten niet alle
mogelijkheden die het groen daartoe biedt. Door met name in het woongroen te streven
naar meer geur en kleur d.m.v. herfstkleur en bloesem kan de seizoensbeleving, maar ook
de algehele beleving van groen een positieve impuls krijgen.
109

110
PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
Opgave 2 Verhogen Ecologische Kwaliteit
Om de ecologische kwaliteit te verbeteren zijn de volgende deelopgaven geformuleerd:
1. Natuurwaarden verhogen in de Bijlmerweide, westrand Gaasperplas, Gaasperzoom
en Hoge Dijk (conform ecologische verbinding PEHS).
2. Specifieke natuurwaarden verbeteren van woon- en parkgroen van Zuidoost.
3. Aanleggen natuurvriendelijke oevers
Door natuurwaarden te verhogen in het natuurgroen en knelpunten op te heffen wordt de
ecologische verbinding tussen de Ronde Hoep en het IJmeer beter gefaciliteerd. De natte
verbinding aan de oost- en zuidkant van het stadsdeel dient verder uitgewerkt te worden.
Door maatregelen te treffen voor specifieke soorten in het woon- en parkgroen kunnen
ook daar de natuurwaarden toenemen.
Hieronder volgen een aantal specifieke natuurwaarden die verbetert kunnen worden in
stadsdeel Zuidoost. De eerste groep is gericht op soorten, die voor het stadsdeel een
speciale betekenis hebben. Het tweede deel op gebieden.
Meervleermuis
De aanleg van verblijfplaatsen voor met name vleermuizen in de spouwmuren van een
aantal (nieuwbouw-)woningen rond de Gaasperplas. Meervleermuizen verblijven ‘s zomers
in grote kolonies in gebouwen. Bijvoorbeeld in de spouwmuren van een gebouw, ze
gebruiken meerdere verblijfplaatsen. Meervleermuizen zijn relatief grote vleermuizen en
kunnen overlast veroorzaken. Door verblijfplaatsen buiten de spouw te creëren kan een
goede nestelplaats zonder overlast gecreëerd worden.
Ringslang
Om de ringslang voor het stadsdeel te behouden zijn een aantal maatregelen nodig.
1. Er is een verbinding nodig met de populatie in de Gemeente Diemen. Daar waar
bruggen de Diemen kruisen zijn natuurvriendelijke onderdoorgangen aangelegd. Tot
aan de kruising Korte Diem-Weespertrekvaart zijn deze doorgezet. Er ontbreekt een
geleiding langs de Weespertrekvaart, een oversteek onder de provinciale weg door
en een geleiding in de Bijlmerweide.
2. Om het leefgebied te vergroten kan verbinding worden gezocht met de
metroplaats in Diemen. Dit is een rustig, afgesloten gebied, met voldoende
overwinteringsplaatsen en zonplaatsen op de taluds en aan de noordkant een natte
ecologische zone.
111

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
3. Een doorgaande natte verbinding in de vorm van een sloot, met dekking in de vorm
van riet op de oevers aan de rand van de Bijlmerweide. Langs de provinciale weg,
zodat de ringslang zich ook in zuidelijke richting kan verplaatsen. De ringslang is daar
nog niet gezien, het is wel geschikt leefgebied.
4. De aanleg van meer natuurvriendelijke oevers in de Bijlmerweide.
5. De aanleg van één of meer broeihopen, met een goed mengsel van paardenmest
en ruigte, op onbereikbare plaatsen in de Bijlmerweide. Hierin kunnen de
ringslangvrouwtjes eieren leggen. Door de broei van het mengsel worden de eieren
uitgebroed. In stadsdeel Noord en in de Amsterdamse poel heeft dit tot goede
resultaten geleid.
Huismussen
De huismus is recentelijk op de Rode lijst geplaatst, omdat deze in Nederland in hoog
tempo achteruit gaat. Zo is de soort in het Centrum van Amsterdam vrijwel verdwenen. In
stadsdeel Zuidoost komen nog een aantal populaties voor. De huismus leeft in groepen
en heeft om voort te bestaan het volgende nodig:
1. Nestgelegenheid, bijvoorbeeld onder dakpannen, in nestkastjes of in dichte klimop;
2. Schuilgelegenheid gedurende het hele jaar in dichte struiken, bijvoorbeeld coniferen;
3. Voedsel: in het stedelijk gebied profiteert de mus van bijvoeren met broodkruimels,
in het voorjaar is er aanbod van insecten nodig.
Nestgelegenheid onder dakpannen wordt steeds moeilijker gemaakt. Volgens het
Bouwbesluit mogen er geen openingen groter dan 10 mm zijn. Op huismussen wordt
gejaagd, onder andere door de sperwer.
Bij onvoldoende dekking is de mus een eenvoudige prooi. De laatste jaren worden meer
broedgevallen van roofvogels in de stad gesignaleerd. Met de volgende maatregelen kan
worden voorkomen, dat de mussenpopulaties in Zuidoost gaan afnemen.
1. Het aanbieden van nestgelegenheid, door het plaatsen van nestkasten voor mussen
en het aanbrengen van ‘vogelvides’ bij pannendaken, mussen kunnen er wel in, maar
niet verder onder het dak;
2. Door beheer voor gevarieerd groen zorgen, zodat er het hele seizoen een aanbod is
van voedsel: plantenzaden en insecten;
3. Voorlichting aan bewoners met betrekking tot bijvoeren en het aanbieden van nesten
schuilgelegenheid in particuliere tuinen.
IJsvogels
Broedgelegenheid kan worden gecreëerd door de aanleg van wandjes, langs door bomen
omgeven waterpartijen. Dit kan een kunstmatig aangelegde wand zijn. Het laten liggen
van de stronk van een omgewaaide boom is voldoende.
Bij vriezend weer, als er onvoldoende open water beschikbaar is om vis te vangen, krijgen
ijsvogels het moeilijk. Hulp kan worden geboden door de aanleg van een goede visplek.
In Amstel III aan de westkant van de Molenwetering zijn de omstandigheden in potentie
goed. Het water is hier licht brak en stroomt snel. Dit is een plek die niet snel dichtvriest
en ook weer snel open is. Vismogelijkheden aan ijsvogels kunnen worden geboden door
bomen over het water te laten hangen. Ook voor een ijsvogelwand is dit een goede
locatie.
Dakbroeders: visdiefjes, scholekster
Kolonies kokmeeuwen en visdiefjes en kleine mantelmeeuwen en zilvermeeuwen aan
de westkant. Vooral aandacht voor visdiefjes is nodig, deze kolonie staat onder druk
door het verdwijnen van de broedplaats bij de Arena en door verjaging door grotere
meeuwensoorten. Een geschikt dak voor visdiefjes moet minimaal 50 bij 50 meter zijn
en bij voorkeur uit fijn grind en schelpen bestaan. Het dak mag niet toegankelijk zijn en
moet onbetreedbaar zijn door katten en roofdieren. Deze soorten broeden van oorsprong
op strandvlaktes; ze willen de omgeving overzien. Er mogen geen hoge gebouwen en
bomen in de omgeving staan, die het uitzicht belemmeren.
Holenbroeders
In een compactere stad is er steeds minder ruimte voor broedvogels. Toch zijn er vogels,
die in een stenige omgeving willen broeden. Door het aanbieden van voorzieningen kan
aan deze soorten broedgelegenheid worden geboden.
112

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
Droge verbindingen langs infrastructuur
De Gaasperdammerweg en het spoor vormen een doorgaande ecologische route door
het stadsdeel. Ingezet kan worden op een verbinding voor droogteminnende soorten:
dagvlinders, krekels en sprinkhanen. De taluds en bermen bestaan uit zand en zijn
voedselarm. Hierdoor zijn er kansen voor zeer bijzondere planten, zoals ooievaarsbek.
Planten, die ook weer bijzondere insecten aantrekken, zoals de dagvlinders bruin
blauwtje, Icarusblauwtje, bruin zandoogje en verschillende
sprinkhaansoorten.
Brak water in Amstel III
De aanwezigheid van licht water benutten door de introductie van zoutminnende planten
in de ondiepe oevers. Mogelijke planten zijn: heemst, echt lepelblad, zeeaster, lamsoor
en zeekraal. Eerst zal onderzocht moeten worden of het water wel voldoende zout is voor
deze plantensoorten. Heemst en echt lepelblad zijn typisch Noord-Hollandse planten van
licht brakke veengebieden, die door verzoeting dreigen te verdwijnen.
Door het aanleggen van natuurvriendelijke oevers in stedelijk water kunnen een aantal
ecologische kwaliteiten worden bereikt. Ook als het niet mogelijk is om oevers door te
laten lopen kunnen een aantal kwaliteiten worden bereikt.
• toename van de soortenrijkdom, planten en broedvogels, in een smalle rietzone
kunnen al kleine karekieten broeden;
• verbetering van de waterkwaliteit;
• vergroting aantal paaiplaatsen voor vissen;
• voortplantingsmogelijkheden voor amfibieën, bijvoorbeeld bruine kikkers;
• verbetering leefgebied voor libellen en vlinders;
• daarmee verbetering van foerageermogelijkheden van vleermuizen en
insectenetende vogels;
Bij waterpartijen met enig volume is er de mogelijkheid om drijvende eilanden te
maken. De oppervlakte water wordt niet aangetast. Broedgelegenheid voor oever- en
watervogels en paaigelegenheid voor vissen wordt vergroot.
Door een raamwerk van natuurvriendelijke oevers per polder aan te leggen ontstaan
extra mogelijkheden voor natte natuur. In het raamwerk moet tenminste een zijde van de
waterloop ingericht zijn als natuurlijke oever. Op deze manier ontstaat een samenhangend
geheel en zijn een groot deel van de oevers van Zuidoost natuurvriendelijk.
113

114
PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
Opgave 3 Verhogen Gebruikskwaliteit
Om de gebruikskwaliteit van het groen in Zuidoost te verhogen zijn de volgende
deelopgaven geformuleerd:
1. De parkwig met de nieuwe openbare ruimte op de overkluizing laten uitgroeien tot
publiek groenhart van Zuidoost
2. Het koppelen van het gebruik aan de groentypologie
3. Het realiseren van een recreatief fietspaden(wandel) netwerk
De parkwig wordt het park van Zuidoost en samen met de overkluizing een echt publiek
domein. Hier kan ook het multicultureel karakter van Zuidoost in het gebruik van groen tot
uiting komen. Door ruimte te bieden aan tal van culturele gebruiken van barbecueën tot
het Zomerfestival en van zangvogels tot drumbands.
Door het gebruik te koppelen aan de Groentypologie ontstaat sturing in het gewenste
gebruik. Zo zal het parkgroen een publieke kern worden met evenementen en
vele verschillende activiteiten van georganiseerde sport tot een kinderboerderij en
waterrecreatie aan de Gaasperplas. En zal het natuurgroen een rustig groengebied
worden met recreatief medegebruik. Bij de typologie beschrijvingen is het gebruik per
typologie verder uitgewerkt.
Het recreatieve netwerk zorgt door het vergroten van de bereikbaarheid voor een
impuls in de gebruikskwaliteit. Het netwerk bestaat uit centrumringen rond de poort
en de arena, vanaf de ringen kun je van het centrum naar het ommeland fietsen of
wandelen. Daarnaast zorgen een rondje Zuidoost en een rondje Gaasperplas voor
leuke alternatieven. Het netwerk voorziet in het beter verbinden van de verschillende
Groengebieden die Zuidoost rijk is.
115

116

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
4. Doen
In dit hoofdstuk verwoorden we de realisatiestrategie om de ambities en opgaven die
in het vorige hoofdstuk zijn geformuleerd ook daadwerkelijk te kunnen bewerkstelligen.
Om dit te realiseren is het noodzakelijk dat na het programma Groen & Blauw een aantal
beleidsproducten verder wordt uitgewerkt en een aantal concrete projecten, naast de
projecten die al lopen, wordt uitgevoerd om zo in fases onze ambities te realiseren.
Hiertoe werken we de ambities en opgaven verder uit in zogenoemde ‘ Arrangementen’.
Een arrangement is een bundeling van een aantal beleidsproducten en doelstellingen, die
samen een geheel vormen. Er zijn zeven Arrangementen geformuleerd, namelijk: Natuur,
Park, Recreatie, Blauw, Kwaliteit, Betrokkenheid en Beheer.
Binnen deze Arrangementen geven we richting aan de concrete uitvoer van de
verschillende beleidsproducten en projecten door antwoord te geven op de volgende
vragen: Wat is de rol van het stadsdeel? Wie zijn mogelijke partners om mee samen te
werken en erbij te betrekken? Hoe ziet de tijdsplanning eruit en welke kosten zijn eraan
verbonden? Daarnaast geven we ook aan welke doelstellingen het beleidsproduct of
project beantwoordt.
De bundeling van verschillende projecten en beleidsproducten in een Arrangement
draagt niet alleen bij aan de overzichtelijkheid en categorisering van de verschillende
zaken die volbracht moeten worden om invulling te geven aan de realisatie van onze
dromen; Arrangementen zijn ook een enorme kans. Het maakt dat de verschillende
producten niet als los zand aan elkaar hangen. Bundeling zorgt ervoor dat producten en
projecten samen sterker staan, het creëert synergie. Door beleidsproducten en projecten
in samenhang te ontwikkelen, worden deze sterker verbonden en versterken ze elkaar.
Zodoende kan een Arrangement functioneren als katalysator in de samenwerking met
mogelijke partners en de bewerkstelliging van de ambities en opgaven die invulling
geven aan onze dromen.
Alvorens we overgaan tot de verschillende Arrangementen, is er in de volgende paragraaf
allereerst aandacht voor de verschillende rollen die het stadsdeel op zich kan nemen bij
de uitvoer van de verschillende projecten, beleidsproducten en Arrangementen.
4.1 Rollen van het Stadsdeel
Voordat begonnen wordt met de uitvoer van de verschillende Arrangementen is het van
belang dat het stadsdeel zich eerst bezint op de manier waarop het stadsdeel haar eigen
sturingsrol wil vormgeven. Dat kan op de volgende manieren:
1. Regisseur
2. Partner met gedeelde verantwoordelijkheid
3. Kwaliteitsbewaker
4. Portfoliomanager
5. Beheerder
Natuurlijk kan het stadsdeel er voor kiezen om in alle Arrangementen, beleidsproducten
en projecten de verantwoordelijke te zijn en de uitvoer geheel op zich te nemen. Het is
echter een grote kans en kan een enorme verrijking zijn om ook samen te werken met
andere partijen en een andere of tweede rol aan te nemen. In het programma Groen &
Blauw kan het stadsdeel diverse rollen vervullen, te weten:
1. Het stadsdeel als regisseur
Als stadsdeel is het belangrijk niet af te wachten wat anderen voor je bedenken, maar om
met het programma Groen & Blauw in de hand uit te dragen wat belangrijk is voor het
stadsdeel op het gebied van groen en water. Zuidoost moet daarom actief participeren in
de visievorming van grote projecten die op ons afkomen zoals: de nieuwe structuurvisie
van de Gemeente Amsterdam of de overkluizing van de Gaasperdammerweg, geïnitieerd
vanuit Rijkswaterstaat. Het stadsdeel moet actief uitdragen welke ontwikkelingen wenselijk
zijn en welke juist onwenselijk. Het stadsdeel kan in bepaalde gevallen ook heel goed zelf
de regie ter hand nemen; door bijvoorbeeld zelf kaders te stellen waarbinnen uitvoering
van beleid of projecten plaatsvinden moet of door andere partijen actief aan te spreken
op eigen verantwoordelijkheden. Daarnaast kan het stadsdeel zich profileren door het
voeren van een stimulerings-, motiverings- of ontmoedigingsbeleid.
De rol van regisseur betekent echter ook duidelijkheid bieden. Het programma Groen &
Blauw is het kader dat aan alle betrokkenen duidelijkheid verschaft wat betreft het groen
en water binnen het stadsdeel.
Duidelijkheid en continuïteit van beleid zijn noodzakelijk, met name voor het stimuleren
van andere partijen. Tot slot heeft het stadsdeel als regisseur de verantwoordelijkheid om
het overzicht en de samenhang te bewaken.
2. Het stadsdeel als partner met gedeelde verantwoordelijkheid
Stadsdeel Zuidoost opereert uiteraard niet in een vacuüm; voor een aantal
beleidsterreinen en projecten bestaan al samenwerkingsverbanden zoals in de
117

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
vernieuwing of de uitbreiding van het Diemerbos. Voor het stadsdeel betekent een rol als
partner dat het financiële en personele middelen inzet voor het gezamenlijk uitvoeren van
projecten. Bovendien stelt het stadsdeel zich binnen een samenwerkingsverband actief op
bij het vormgeven van gezamenlijke projecten.
3. Het stadsdeel als kwaliteitsbewaker
Het stadsdeel moet het goede voorbeeld geven als het gaat om het concretiseren
en uitvoeren van dit programma Groen & Blauw. Dit kan op verschillende manieren
vormgegeven worden; bijvoorbeeld door richtlijnen met betrekking tot groen en blauw
op te nemen in nieuw of regulier stadsdeelbeleid, maar beter nog door op korte termijn
projecten uit te voeren die bijdragen aan verwezenlijking van dit programma. Op deze
manier maakt het stadsdeel het programma concreet zichtbaar en tastbaar. Het stadsdeel
heeft als kwaliteitsbewaker ook een toetsende rol: Het stadsdeel beoordeelt of nieuwe
initiatieven passen in het programma en kan bovendien eventueel aanvullende eisen
stellen.
4. Het stadsdeel als portfoliomanager
Marktpartijen spelen een essentiële rol bij de uitvoering van projecten. Echter tot nog
toe worden marktpartijen te weinig betrokken bij de realisering van de ambities van
het stadsdeel. Dit is jammer, want juist bij samenwerking met en investeringen door
deze partijen kan beter openbaar groen gerealiseerd worden. In het kader van het
opstellen van dit programma heeft het stadsdeel een onderzoek laten uitvoeren naar de
mogelijkheden van cofinanciering. De conclusie van dit onderzoek luidt dat met name
woningcorporaties belangrijke partners kunnen zijn. De bevindingen uit dit onderzoek
kunnen een basis zijn voor een verder gerichte benadering van bedrijven en andere
partners. Belangrijk daarbij is om met name de meerwaarde van het groen voor de
bedrijven te benadrukken en te luisteren naar de visie van derden.
5. Het stadsdeel als beheerder
Na realisatie van groen en blauw, breekt een volgende belangrijke fase aan; die van het
beheer. Voor het water neemt Waternet de voornaamste rol van beheerder op zich. Voor
het groen is het stadsdeel het eerste aanspreekpunt. Belangrijk in deze rol is een goede
en efficiënte inzet van de gereserveerde beheergelden voor de gewenste groenkwaliteit.
In deze rol kan het stadsdeel ook zoeken naar andere beheeroplossingen, zoals beheer
door bewoners, bedrijven en andere instellingen, andersoortig beheer of een andere
frequentie in beheer.
Het stadsdeel kan dus naast het dragen van de verantwoordelijkheid ook verschillende
andere rollen uitvoeren. Voor begonnen wordt met de uitvoer van de diverse
arrangementen is het voor het stadsdeel zinnig goed na te denken welke rol zij
binnen een project wil vervullen. Ook binnen een Arrangement kan het Stadsdeel bij
verschillende beleidsproducten en projecten verschillende rollen kiezen.
4.2 Arrangementen
De verschillende beleidsproducten en projecten geven invulling aan de verschillende
ambities die zijn geformuleerd. Doordat de effecten van ieder van deze producten en
projecten niet alleen beantwoorden aan diverse ambities en opgaven, maar elkaar ook
kruisbestuiven, is het ondoenlijk de invloed op elk van de ambities exact aan te geven.
Daarom beperken we ons tot de ambities en opgaven waar de Arrangementen het meest
invloed op uitoefenen.
In deze paragraaf beschrijven we elk arrangement aan de hand van de volgende
kenmerken: beleid, projecten, mogelijke samenwerking, financiën en tijdsplanning en
de voornaamste ambities en opgaven die het arrangement beantwoord. De zeven
arrangementen die zijn onderscheiden betreffen: Natuur, Park, Recreatie, Blauw, Kwaliteit,
Samenhang, Betrokkenheid en Beheer. In een tabel staan alle Arrangementen met hun
projecten en beleidsproducten overzichtelijk geformuleerd.
Arrangement 1: Natuur
In arrangement 1 staat het thema natuurontwikkeling centraal. Hierin wordt bijgedragen
aan elk van de drie ambities en voornamelijk aan de volgende drie opgaven: ‘Verbeteren
van de herkenbaarheid van het groen door de variatie aan groentypen, die in potentie
aanwezig zijn, verder te versterken’; ‘realiseren van een klimaatbestendig watersysteem’;
en het vergroten van de ecologische kwaliteit van het groen. Om hier invulling aan te
geven zijn een beleidsproduct en twee projecten geformuleerd:
Beleidsproduct: Ecologienota
Zuidoost wil de natuurwaarden op een aantal locaties verhogen. In de Ecologienota
wordt deze ambitie en daarbij behorende opgaven uitgewerkt en kan dan vervolgens
fungeren als richtlijn en input voor verschillende projecten. De nota onderzoekt voor
welke diersoorten en met welke maatregelen de natuurwaarden verhoogd kunnen worden
in het natuurgroen, parkgroen en woongroen. Een tweede thema in de ecologienota is de
uitwerking van natuurvriendelijke oevers.
Aangezien deze ecologienota richting en input geeft voor andere projecten, stellen wij
voor deze in de eerste helft van 2009 op te stellen. Met deze tijdsplanning kan bovendien
nog gebruik gemaakt worden van de Ecocheck die is uitgevoerd ten behoeve van dit
programma Groen & Blauw en de Woningbouwstudie.
118

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
Arrangement
Beleid
Projecten
Planning
Rollen
Partners
1. Natuur
Ecologienota
a. Natuurontwikkeling-
Natuurzoom
b. Natuurlijke oevers
Zuidoost
2009-2020
Regisseur
Partner
Amsterdam
Waternet
Groengebied Amstelland
Staatsbosbeheer
Bewoners initiatieven
2. Plaspark
Ontwikkelingsvisie
Gaasperplaspark
a. Opwaarderen
Zuidoever + CPG
b. renovatie
Gaasperpark
2010-2020
Regisseur
Kwaliteitsbewaker
Portfoliomanager
Amsterdam
Ontwikkelaars
Woningbouwcorperaties
Groengebied Amstelland
Waternet
Kwekers en Hoveniers
3. Recreatie
Recreatiespeelplan
a. Verbeteren routes
b. Stadsstrand G’plas
c. Aanlegsteigers
d. Overkluizing G’weg
2010-2025
Regisseur
Partner
Portfolimanager
AGV
Amsterdam
ANWB
Fietsersbond
Groengebied Amstelland
Speeltoestellen branche
4. Blauw
a. Watersysteemplan
b. Waterplan
Bypass Gaasperplas
2009-2015
Partner
Amsterdam
Waternet
Groengebied Amstelland
5. Kwaliteit
a. Bomenplan
b. Openbare Ruimte
Plan
Meer Kleur met
Groen
2010-2020
Regisseur
Kwaliteitsbewaker
Amsterdam
Woningbouwcorporaties
6. Betrokkenheid
Groenprogramma en
educatie
Bewonersbudget
Groenbeheer
2010-2030
Regisseur
beheerder
Amsterdam
IVN
Bewoners initiatieven
Staatsbosbeheer
Verenigingen
7. Beheer
Beheervisie
Beheer door
derden
2010-2015
Regisseur
kwaliteitsbewaker
Beheerder
Groengebied Amstelland
Waternet
Staatsbosbeheer
Bewoners initiatieven
Woningbouwcorporaties
119

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
Project: Natuurzoom
Binnen dit project worden de maatregelen die de natuurwaarden vergroten en een
volwaardige ecologische verbinding tot stand brengt gerealiseerd. Vernatting en
ecologische oevers spelen hierbij een belangrijke rol. Ook de ruimtelijke opgave, de
overgang van stad naar land, is hier essentieel. Hiermee wordt dus voornamelijk invulling
gegeven aan de doelstellingen: Verbeteren van de herkenbaarheid van het groen door
de variatie aan groentypen die in potentie aanwezig zijn, verder te versterken; en het
vergroten van de ecologische kwaliteit van het groen. De planning van dit project loopt
van 2010 tot 2020.
Project: Natuurlijke oevers
Binnen het project Natuurlijk Oevers valt de realisering van alle natuurvriendelijke oevers
die niet kunnen worden meegenomen in lopende en toekomstige andere projecten. Met
deze invulling draagt dit project vooral bij aan het realiseren van een klimaatbestendig
watersysteem en het vergroten van de ecologische kwaliteit van het groen. De looptijd
van dit project is 2010 tot 2025.
Het stadsdeel kan binnen het arrangement natuur verschillende rollen aanmeten:
regisseur, partner met gedeelde verantwoordelijkheid, kwaliteitsbewaker of
portfoliomanager. Afhankelijk van de rol die zij kiest is er samenwerking mogelijk met
de stad Amsterdam, Waternet, Groengebied Amstelland, Staatsbosbeheer, bewoners
initiatieven, Natuurmonumenten en IVN.
Arrangement 2: Park
In Arrangement 2 zijn projecten gebundeld die betrekking hebben op het park rondom
de Gaasperplas en het Centraal Park Gaasperdam uit de parkwig. Dit arrangement
draagt vooral bij aan de realisatie van ambitie 1 ‘ontwikkelen van een samenhangende
groenstructuur met herkenbaar groen’. Binnen dit arrangement zijn een beleidsproduct en
drie projecten samengebracht.
Beleidsproduct: Ontwikkelingsvisie Gaasperplas en Centraal Park Gaasperdam
Het opstellen van een integrale ontwikkelingsvisie voor het Gaasperplas-park en Centraal
Park Gaasperdam is van essentieel belang voor de ontwikkeling en de kansen van dit
gebied. De verdere ontwikkeling tot groen publiek hart en de relatie met toekomstige
woningbouw maakt afstemming op voorhand noodzakelijk om gestelde ambities en
opgaven te verwezenlijken. De planvorming voor dit beleidsproduct is gepland voor
2010-2012.
Project: Opwaarderen Centraal Park Gaasperdam
Middels dit project krijgt het Centraal Park Gaasperdam een opknap beurt, krijgen
eventuele nieuwe functies een plek en worden de randen integraal mee ontworpen met
de nieuwe woningbouw. Dit project wordt uitgevoerd in de periode 2012-2020.
Project: Opwaarderen zuidoever Gaasperplas
In dit project wordt in combinatie met de woningbouw aan de zuidzijde van de
Gaasperplas, de zuidoever heringericht. Hieronder verstaan we ondermeer de aansluiting
op de woningbouw, maar ook de aanleg van extra waterberging, natuurvriendelijke
oevers in het kader van de kaderrichtlijn water en het toevoegen van voorzieningen. Dit
project wordt uitgevoerd in de periode 2012-2020.
Project: Gaasperpark
Het Gaasperpark wordt benoemd tot project omdat het een belangrijk onderdeel is
binnen de parkwig en geen directe relaties heeft met toekomstige bouwprojecten. Zoals
wel geldt voor Centraal Park Gaasperdam en de Zuidoever Gaasperplas. In dit project
wordt met respect voor het bestaande, het Gaasperpark weer gerestyled tot een florapark
met geur en fleur in de hoofdrol. De planning voor de uitvoer van dit project loopt van
2012 tot 2018.
Binnen dit arrangement kan het stadsdeel verschillende rollen verkiezen: regisseur,
partner met gedeelde verantwoordelijkheid, kwaliteitsbewaker en portfoliomanager.
Om de projecten uit te voeren en de ontwikkelingsvisie op te stellen zou het stadsdeel
samenwerking kunnen zoeken met: Stad Amsterdam, ontwikkelaars, woningcorporaties,
Groengebied Amstelland, Waternet, bedrijven, Staatsbosbeheer, bewoners, kwekers en
hoveniers.
Arrangement 3: Recreatie
In het derde arrangement zijn een beleidsproduct en vier projecten gebundeld ten
behoeve van de ontwikkeling van recreatie in het groen in Zuidoost. Hiermee wordt vooral
een bijdrage geleverd aan de volgende opgaven: ‘De onderlinge samenhang tussen de
verschillende groengebieden en de bebouwing vergroten door ze beter met elkaar te
verbinden’ en het ‘vergroten van de gebruikskwaliteit’.
Beleidsproduct: Recreatiespeelplan
Het recreatiespeelplan beschrijft het aantal en de verschillende speelplekken en
recreatiemogelijkheden binnen het stadsdeel. Naast water- en groenrecreatie zijn ook
de ‘gewone’ speelplekken en sport- en spelcomplexen onderdeel van dit plan. In het
recreatiespeelplan wordt het gebruik naar typologie verder uitgewerkt. Daarnaast worden
multiculturele initiatieven gezocht en gestimuleerd. Op dit moment is alleen Kwakoe een
120

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
bekend grootschalig zomerfestival in het groen van Zuidoost. Het groen biedt echter
ruimte voor andere initiatieven; zowel op cultureel, muzikaal als sportief gebied. Het
recreatiespeelplan kan worden opgesteld in de periode 2010-2012.
Project: Recreatieve routes
Het groen in Zuidoost kan nog beter verkend en benut worden door de aanleg van
nieuwe recreatieve routes. Recreatieve routes zijn zowel wandel-, fiets- als skateroutes.
In dit project wordt vooral ook aandacht besteed aan het opheffen van bestaande
knelpunten en het verbeteren van de inrichting en bewegwijzering. Hiermee draagt dit
project ook bij aan de opgaven: ‘De onderlinge samenhang tussen de verschillende
groengebieden en de bebouwing vergroten door ze beter met elkaar te verbinden’ en het
‘vergroten van de gebruikskwaliteit’. Dit plan wordt mede met het oog op het opheffen
van de knelpunten over een lange periode uitgespreid: 2010-2025.
Project: Aanlegsteigers Gaasp
Dit project beslaat de realisatie van een aantal aanlegsteigers in de Gaasp in een
tijdsbestek tot 2012. De steigers bieden waterrecreanten de mogelijkheid om aan te
meren in Zuidoost. Zo ontstaan er verschillende recreatieve combinaties met bijvoorbeeld
de Gaasperplas en het Diemerbos.
Project: Stadsstrand
Het project stadsstrand behelst de aanleg van een nieuw stadsstrand aan de Gaasperplas.
De tijdsplanning is gezet op 2015-2020, omdat het zand en de grond die nodig zijn voor
het verondiepen van de plas voor de realisatie van zwemwater verkregen moet worden uit
de toekomstige bouwprojecten.
Project: Parkenreeks overkluizing Gaasperdammerweg
Bij de overkluizing van de Gaasperdammerweg komt een gebied met een lengte van 30
voetbalvelden vrij. Op dit dek kan geen woningbouw gerealiseerd worden en dus is er
een enorme ruimte waarin groen en recreatie een groot aandeel kunnen hebben. Door dit
project op te nemen in het programma Groen & Blauw kan een kwalitatief hoogwaardige
groene inrichting van het dek worden gerealiseerd. Dit zal plaatsvinden in de periode
2010-2025.
Binnen dit arrangement kan het stadsdeel verschillende rollen kiezen: regisseur, partner
met gedeelde verantwoordelijkheid, kwaliteitsbewaker en portfoliomanager. De
mogelijke partners om mee samen te werken zijn: Stad Amsterdam, ANWB, Fietsersbond,
Groengebied Amstelland, Speeltoestellenbranche en Waternet.
Arrangement 4: Blauw
In arrangement 4 zijn twee beleidsproducten en een project geformuleerd die bijdragen
aan de ontwikkeling van het water in Zuidoost. De realisering van extra waterberging en
nieuwe waterlopen ten bate van de grondwaterbeheersing kunnen alle meegenomen
worden in lopende of nieuw op te starten projecten. Ook de waterloop parallel aan de
Meerkerkdreef kan alleen gerealiseerd worden in een groter project, waarbij de dreef
verlaagd wordt en woningbouw gerealiseerd. De kosten voor dreef verlaging zouden niet
alleen vanuit de wateropgave kunnen worden opgebracht. Er wordt hiermee bijgedragen
aan ambitie 2: ‘Het ontwikkelen van een duurzaam watersysteem’.
Beleidsproduct: Watersysteemplan Bijlmerring
Dit product betreft een totaalvisie voor alle afvoergebieden. Het opstellen van dit
beleidsproduct kan plaatsvinden in de periode 2008-2011. Het watersysteemplan
onderzoekt de benodigde capaciteit van het watersysteem per polder in Zuidoost en
berekent de benodigde inspan-ningen om dit te bewerkstelligen. Waternet trekt dit
beleidsproduct.
Beleidsproduct: Waterplan
In het waterplan worden de gezamenlijke ambities met betrekking tot het voorkomen
van wateroverlast uitgewerkt. Het waterplan bevat concrete maatregelen voor de
realisatie van een duurzaam watersysteem in Zuidoost. Het bevat concrete maatregelen
en voorstellen voor het verbeteren van de kwaliteit van het water, zoals ten doel gesteld
in de Kaderrichtlijn Water. Het waterplan wordt in nauwe samenwerking met Waternet
opgesteld in de periode 2009-2011.
Project: Gaasperplas KRW
In dit project zullen de ecologische doelen voor de Gaasperplas zoals geformuleerd in de
Kaderrichtlijn Water (KRW) worden uitgevoerd. De maatregelen bestaan hierbij uit:
• De aanleg van natuurvriendelijke oevers
• Uitvoeren van onderzoeksmaatregelen: monitoren in Floriadepark
• Opheffen barrière ecologische verbindingszone naar de Hoge Dijk
• Aanleggen van een bypass van stedelijk water naar het gemaal
• Beperken van gebiedsvreemd water
De uitvoer van dit project kan plaatsvinden in de periode 2009-2015. Het stadsdeel
kan bij invulling van het arrangement water de volgende rollen vervullen: regisseur,
partner met gedeelde verantwoordelijkheid, kwaliteitsbewaker en portfoliomanager.
Samenwerking met de volgende partijen is mogelijk: Stad Amsterdam, Waternet en
Groengebied Amstelland. Kosten worden gedragen door AGV en GGA.
121

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
Arrangement 5: Kwaliteit
In arrangement 5 staat het thema kwaliteit centraal. Er zijn twee beleidsproducten en een
project geformuleerd die samengebundeld zijn tot dit arrangement. Daarmee draagt
dit arrangement voornamelijk bij aan de verdere uitwerking van de typologie en het
vergroten van de kwaliteit. Deze producten zullen het stadsdeel ook ondersteunen in haar
rol als kwaliteitsbewaker.
Beleidsproduct: Bomenplan
Bomen zijn belangrijke en gezichtsbepalende groenelementen in de (bebouwde)
omgeving. Om bomen de kans te geven groot en oud te worden, is goed beleid en
goede bescherming nodig. Daarom kiest Zuidoost voor een bomenplan. Het bomenplan
beschrijft ondermeer de boomstructuren van Zuidoost en de manier waarop wij met
monumentale bomen omgaan en hoe wij bomen de kans geven monumentaal te worden.
Er worden ook uitspraken gedaan over het sortiment bomen in relatie tot de structuur en
groentypologie. Daarnaast onderzoekt het beleidsproduct verschillende problemen, zoals
eenzijdige leeftijdsopbouw en bodemdaling. Dit beleidsproduct kan opgesteld worden in
de periode 2009-2010.
Beleidsproduct: Openbare ruimte plan
Het openbare ruimte plan bevat aanbevelingen en richtlijnen voor alle aspecten van de
openbare ruimte: gebieds- en typologiebeschrijvingen en materialisatie. Het openbare
ruimteplan is input voor de verdere ontwikkeling van de woningbouwopgave, de invulling
van de nieuwe openbare ruimte op de overkluizing van de Gaasperdammerweg en voor
de verschillende op te stellen wijkvisies.
Het plan streeft naar eenvoudige kwalitatief hoogwaardige inrichting en optimaliseren
van beheer en de daaraan gerelateerde kosten. Voor de opstelling van het
openbare ruimteplan zal het stadsdeel een actieve bijdrage vragen van bijvoorbeeld
woningcorporaties en bedrijven in het kantorengebied. Bij de invulling van de nieuwe
openbare ruimte op de overkluizing van de Gaasperdammerweg zal actief aan de
inwoners van Zuidoost worden gevraagd om hiervoor ideeën aan te leveren. Dit
beleidsproduct wordt opgesteld in de periode 2009-2011.
Project: Kleur met Groen
Het project ‘kleur met groen’ zal over de gehele periode van dit Programma lopen. Elk
jaar wordt er geïnvesteerd in een specifiek groenthema om de woongebieden groen te
maken. Een voorbeeld is het project ‘Bloesem in de Bijlmer’ waarmee meer kleur aan het
stadsdeel gegeven wordt. Voor ideeën kunnen bewoners worden betrokken.
Het project loopt van 2010-2020.
Binnen dit arrangement kan het stadsdeel verschillende rollen vervullen: regisseur, partner
met gedeelde verantwoordelijkheid, kwaliteitsbewaker en portfoliomanager. Mogelijke
partners om mee samen te werken zijn: Stad Amsterdam en woningbouwcorporaties.
Arrangement 6: Betrokkenheid
In dit zesde arrangement beogen we de betrokkenheid van bewoners bij het groen te
verhogen door het bundelen van een beleidsproduct en een project. Hiermee levert dit
arrangement een bijdrage aan de volgende opgaven: het vergroten van de esthetische –
en gebruikskwaliteit.
Beleidsproduct: Groenprogramma en educatie
Dit beleidsproduct geeft invulling aan vragen als: Wat doe je en kun je allemaal doen
in het groen? En hoe betrekken we verschillende groepen bij het groen? In dit product
wordt naar programma en activiteiten gezocht die specifieke doelgroepen in het groen
kunnen ontplooien, zodat de betrokkenheid actief wordt bevorderd. Men kan hier denken
aan speciale activiteiten voor bijvoorbeeld scholen of bejaarden. Dit beleidsproduct kan
opgesteld worden in de periode 2012-2015.
Project: Bewoners Groen / beheerbudget
Dit project betrekt bewoners bij het groen. Ieder jaar wordt er een budget van
€ 200.000,- beschikbaar gesteld tot aan 2030. Bewoners kunnen met ideeën komen
voor het verbeteren / beheren van het groen in hun woonomgevingen Zuidoost. Dit
bewonersgebonden budget dient om de invloed en betrokkenheid te vergroten en zal
zich voornamelijk richten op een door de bewoners gewenste verzorgingsgraad. Dit
project loopt van 2010-2030.
Bij de uitvoering van dit Arrangement kan het stadsdeel verschillende rollen
vervullen: regisseur, partner met gedeelde verantwoordelijkheid, kwaliteitsbewaker en
portfoliomanager. Er kan mogelijk samenwerking gezocht worden met: Stad Amsterdam,
IVN, bewoners initiatieven en Staatsbosbeheer.
Arrangement 7: Beheer
In dit zevende arrangement willen we andere beheervormen realiseren samen met
bewoners, bedrijven en instellingen. Het arrangement levert een bijdrage aan het
vergroten van de esthetische – en gebruikskwaliteit.
Beleidsproduct: Beheervisie
In het beleidproduct beheervisie wordt aangegeven waar welk beheerregime toegepast
moet worden om de gewenste kwaliteit van het groen vast te houden/te realiseren en
welke kosten dit met zich meebrengt. De beheervisie dient als onderlegger voor separaat
op te stellen beheerplannen.
122

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
Onder beheerregime vallen werkzaamheden in het kader van zowel onderhoud als
beheer. Onderhoud zoals knippen, maaien en schoffelen zal in veel gevallen door
het stadsdeel in bestek worden aanbesteed. Het beheer van het groen houdt in het
tegengaan, meewerken of inspelen op functieveranderingen van het groen.
Het programma Groen & Blauw geeft het groen naast typeringen ook gewenste
kwaliteitsniveaus. Op het kwaliteitsniveau is naast inrichting en gebruik ook het beheer
van invloed. Er worden 3 verschillende beheerregimes onderscheiden:
• Standaard beheer;
• Intensief beheer;
• Ecologisch beheer.
Standaard beheer wordt toegepast op het woongroen, werkgroen en op het drevengroen.
Het stadsdeel zal hierin zelf een belangrijke rol blijven spelen en een continue afstemming
over de gewenste kwaliteit van het groen blijft daarbij noodzakelijk. De na te streven
kwaliteit in het groen bij standaard beheer is kwaliteitsniveau B voor onkruidbeheersing en
kwaliteitsniveau 4 “schoon” voor (zwerf)afval.
Intensief beheer wordt toegepast op het centrumgroen en het parkgroen van Zuidoost.
Ook bij intensief beheer zal in veel gevallen het onderhoud door het stadsdeel in bestek
worden aanbesteed. Voor het beheer van het groen zal het stadsdeel zelf een belangrijke
rol spelen. Zowel in de centra als in de parken zal het groen te maken krijgen met een
grote gebruiksdruk en zal het groen tegelijkertijd een deel van het visitekaartje zijn van
het stadsdeel. Daarom wordt voorgesteld om voor beheer iemand aan te stellen die
met name het meebuigen met de gevraagde functies zal managen. Hierbij kan voor het
stadspark gedacht worden aan festivals, sportevenementen, voorstellingen, maar ook
aanvragen van omwonenden om een stuk onderhoud uit te voeren. De parkcoördinator
dient deze functievragen in nauw overleg met het geplande onderhoud te managen. Ook
hier blijft een continue afstemming over de gewenste kwaliteit van het groen noodzakelijk.
De na te streven kwaliteit in het groen bij intensief beheer is kwaliteitsniveau A voor
onkruidbeheersing en kwaliteitsniveau 5 “zeer schoon” voor (zwerf)afval.
Ecologisch beheer wordt toegepast op het landschapsgroen en het natuurgroen. De
onderhoudswerkzaamheden hebben een conserverend karakter, gericht op behoud en
bescherming van flora, fauna en historische en beeldbepalende landschapselementen. De
werkzaamheden in het kader van beheer betreffen voornamelijk werkzaamheden gericht
op het versterken van flora, fauna en het landschap. Gedacht kan worden aan afwisseling
in maairegimes, het creëren van natte situaties en het inzetten van grazers. Het ecologisch
beheer kan met name worden uitgevoerd door onder andere Groengebied Amstelland,
bewoners initiatieven (b.v. door de Ruige Hof) en Staatsbosbeheer. De na te streven
kwaliteit in het groen bij ecologisch beheer is kwaliteitsniveau C voor onkruidbeheersing
en kwaliteitsniveau 4 “schoon” voor (zwerf)afval.
Dit beleidsproduct kan opgesteld worden in de periode 2009-2010.
Project: beheer door derden.
In dit project wordt onderzoek gepleegd en concrete afspraken gemaakt met derden over
hun inzet bij groenonderhoud. Dit kan geheel zelfstandig gebeuren of samen met het
stadsdeel. Bewoners, bedrijven en instellingen worden hierdoor intensief betrokken bij het
groen van Zuidoost. Dit project loopt van 2010-2015.
Bij de uitvoer van dit arrangement kan het stadsdeel verschillende rollen vervullen:
regisseur, partner met gedeelde verantwoordelijkheid, kwaliteitsbewaker en
portfoliomanager. Er kan mogelijk samenwerking gezocht worden met: Stad Amsterdam,
Landschap Noordholland, IVN, bewoners initiatieven en Staatsbosbeheer, bedrijven,
woningcorporaties.
4.3 Organisatie en financiën
Organisatie
Samenwerking met andere partijen, zoals in de vorige paragraaf is aangegeven schept
grote kansen voor de uitvoer van de verschillende arrangementen. Binnen het stadsdeel
is samenwerking tussen verschillende afdelingen vanzelfsprekend en noodzakelijk. Echter,
het is van belang dat voor elk van de arrangementen een van de sectoren binnen het
stadsdeel het betreffende arrangement trekt en voor uitvoer verantwoordelijk is. Per
arrangement wijzen wij de verantwoordelijkheid toe aan de volgende sectoren:
Arrangement 1: Natuur
Verantwoordelijke sector: Wijkbeheer
Arrangement 2: Park
Verantwoordelijke sector: REO
Arrangement 3: Recreatie Verantwoordelijke sector: MO
Arrangement 4: Blauw
Verantwoordelijke sector: REO
Arrangement 5: Kwaliteit Verantwoordelijke sector: REO
Arrangement 6: Betrokkenheid Verantwoordelijke sector: MO
Arrangement 7: Beheer
Verantwoordelijke sector: Wijkbeheer
Naast deze verdeling is er een arrangement en sector overschrijdende portfoliomanager
noodzakelijk. De portfoliomanager is verantwoordelijk voor de benadering van mogelijke
partners en gaat op zoek naar mogelijke subsidies bij de verschillende arrangementen en
projecten.
123

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
Financiën
Binnen financiën maken we onderscheid tussen de financiering van projecten,
beleidsproducten en het beheer. De financiering van de producten en projecten komt
niet alleen van Zuidoost. Vooral bij de kosten van projecten kan dekking gezocht worden
op verschillende manieren. Sommige projecten kunnen financieel gedragen worden door
de GREX van de aanliggende woningbouw. Andere projecten kunnen via cofinanciering
door derden en het aantrekken van subsidies gerealiseerd worden. Naar verwachting kan
30 procent van de kosten gedekt worden door subsidies vanuit de stad en de provincie;
20 procent kan gedekt worden door financiering door derden. Dit betekent dat 50
procent voor rekening van het Stadsdeel komt. De beleidsproducten zijn voornamelijk een
aangelegenheid van het stadsdeel in samenwerking met de Centrale Stad, Waternet/AGV
en Groengebied Amstelland.
De totale kosten voor het opstellen van de voorgestelde beleidsproducten bedraagt
€ 1.700.000
De totale kosten voor het uitvoeren van de voorgestelde projecten bedraagt:
€ 25.000.000,-
De verdeling van deze kosten is als volgt:
Financiering door derden: € 5.000.000,-
Financiering door subsidies: € 7.500.000,-
Financiering door stadsdeel: € 12.500.000,-
Binnen de bestaande begroting of areaal zijn ook nog een aantal maatregelen denkbaar
die geld kunnen opleveren:
1. Privatisering van grond: Stukken grond die in het bezit en beheer van Zuidoost
zijn, uitgeven aan particulieren. Hierdoor hoeft er door Zuidoost geen geld meer
uitgegeven te worden aan het onderhoud, maar is ook de grond niet meer in haar
bezit.
2. Beheer door derden
3. Optimalisatie van beheer: Op efficiëntere en effectievere wijze omgaan met inrichting
en beheer.
4. Verminderen van de hoeveelheid Groen: Om beheerkosten te verminderen zou de
hoeveelheid groen in Zuidoost verminderd kunnen worden en hiervoor in de plaats
kan dan bijvoorbeeld meer blauw of rood komen.
Tenslotte kan de transparantie van beheerbudgetten verbeterd worden. Als inzichtelijk
gemaakt wordt wat beheer en onderhoud precies kost en waar het wordt uitgegeven, kan
er bij aanpassing van budgetten ook aangegeven worden waar het beheer minder wordt.
Zodat bewustere keuzes in de toekomst mogelijk zijn.
In totaal betekent dit voor het stadsdeel een investering van € 14.200.000,- over een
periode van 20 jaar. Binnen deze periode zullen qua uitgaven een aantal pieken zitten,
maar uitgespreid over deze 20 jaar betekent dit voor het stadsdeel een extra investering
in Groen en Blauw van € 710.000,-
De financiering van het beheer is een belangrijk aspect om de gestelde kwaliteit en
opgaven te realiseren. Bij het vaststellen van afzonderlijke projecten zijn de kosten
d.m.v. een beheertoets berekend en is er dekking voor de eventuele kostenverhoging.
Daarnaast is het nodig om actief extra financiering te organiseren. Dit extra geld kan
zowel binnen Zuidoost als extern worden gezocht en worden samengebracht in een
beheerfonds.
124

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
Bijlage Besluit Stadsdeelraad Zuidoost 2009
Op 30 juni 2009 heeft de Stadsdeelraad Zuidoost een besluit heeft genomen over het
Programma Groen & Blauw, de Woonvisie en de Verkenning woningbouwlocaties 2010-
2030.
De Stadsdeelraad van het Stadsdeel Amsterdam Zuidoost,
heeft het volgende besloten:
1. Het Programma Groen & Blauw Zuidoost vast te stellen;
1a. Ter uitwerking van het programma Groen&Blauw Zuidoost eind 2009 te starten met
het opstellen van een Uitwerkingsplan Ecologie en een Waterplan;
1b. Naar aanleiding van het programma Groen&Blauw Zuidoost eind 2009 te starten
met een Ontwikkelingsplan Gaasperpark & Gaasperplas in samenwerking met
Groengebied Amstelland;
1c. Ter uitwerking van het programma Groen & Blauw Zuidoost eind 2009 te starten met
het opstellen van de projecten Natuurzoom en natuurvriendelijke oevers Zuidoost;
2. De Woonvisie Zuidoost 2020 vast te stellen;
3. In te stemmen met de conclusie dat de zeven locaties uit de Verkenning
woningbouwlocaties Zuidoost 2010 -2030 geschikt zijn voor woningbouw en verder
uitgewerkt worden met inachtneming van de volgende randvoorwaarden:
3a. De voorgestelde koers -waarbij wordt ingezet op verbetering van de centrale
parkenwig, heling van het stedelijk weefsel in de Gaasperdammerwegzone en
vergroting van de diversiteit van woonmilieus- , inclusief bijbehorende koerskaart
uit de verkenning, past bij de ambitie van het stadsdeel zoals geformuleerd in de
Woonvisie en het Programma Groen&Blauw en is uitgangspunt voor de verdere
uitwerking van de verschillende locaties;
3b. Op de zeven locaties is, rekening houdend met de woonvisie en het programma
Groen&Blauw, een woningaantal van 5000 niet haalbaar;
3c. Bij de uitwerking van de locaties wordt rekening gehouden met omgevingsfactoren
als bouwhoogte, bouwvolume en inpassing in het groen;
3d. Minimaal 50% van het aantal te realiseren woningen wordt grondgebonden;
3e. De oever aan de zuidzijde van de Gaasperplas blijft onbebouwd en openbaar. Er
wordt een parkzone ingericht van 100 tot 150 meter;
3f. Het aangepaste Centraal Park Gaasperdam, inclusief het deel op de overkluizing A9
waar de verbinding met het Bijlmerpark komt, wordt voorgedragen om te worden
toegevoegd aan de Hoofdgroenstructuur Amsterdam;
4. In het najaar 2009 te starten met de voorbereiding van een Strategiebesluit voor de
Gaasperdammerwegzones Oost én West, inclusief de inrichting van de ruimte op
de A9-overkluizing; dit in samenhang met het Ontwerptracébesluit verbreding en
overkluizing Gaasperdammerweg van Rijkswaterstaat;
5. In het najaar 2009 te starten met de uitwerking van de woningbouwlocatie
noordelijke zone Daalwijkdreef in overleg met Gemeente Diemen, rekening houdend
met de verbreding van de dreef en de bouwplannen D- en E-buurt Bijlmermeer,
Drostenburg/Dubbelink en Bergwijkpark;
6. De woningbouwambities bij de drie genoemde marktinitiatieven in de randzone
Centrumgebied Zuidoost te ondersteunen;
7. Dat de koers uit de verkenning woningbouwlocaties de inzet van het stadsdeel
is voor de nieuwe Structuurvisie Amsterdam en de Structuurvisie Noord-Holland,
waarvan besluitvorming medio 2010 plaatsvindt;
7a. Indien de woningbouwlocaties Zuidzijde Gaasperplas wordt overgenomen in de
Structuurvisie Amsterdam en de Structuurvisie Noord-Holland, een Strategiebesluit
voor de gezamenlijke locaties Zuidzijde Gaasperplas en Centraal park Gaasperdam
op te stellen; dit zal in nauwe samenhang moeten plaatsvinden met de op te stellen
Ontwikkelingsvisie Gaasperpark - Gaasperplas;
7b. Indien de locatie randzone AMC wordt overgenomen in de Structuurvisie Amsterdam
en de Structuurvisie Noord-Holland, een Strategiebesluit op te stellen;
8. In te stemmen met het verrichten van nader onderzoek naar de mogelijkheden
voor woningbouw bij verlaging en herprofilering van dreven met aanliggende
parkeervelden als mogelijk aanvulling op de woningbouwlocaties uit de verkenning,
in relatie tot de wijkvisies;
125

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
9. Dat de onderzoeken van de centrale stad naar de mogelijkheden voor woningbouw
in de kantorenzone van werkgebied Amstel III een aanvulling vormt op de zeven
woningbouwlocaties uit de verkenning.
Bij motie (nr. 16, 17, 18, 19 en 39) zijn de volgende besluiten toegevoegd:
Het DB op te dragen dat de genoemde recreatieve functies bij de uitwerking van de
parkenwig verder worden geoptimaliseerd;
Het DB op te dragen om bij de planvorming van de woningbouwlocaties de volgende
uitgangspunten mee te geven:
• Het stedenbouwkundig concept van de verbindende brede parkenwig als
leidinggevend principe te hanteren;
• De Meerkerkdreef en Langbroekdreef te verlagen ter ondersteuning van de
parkenwig;
• In dit stedenbouwkundig model als uitgangspunt mee te geven dat de
kinderboerderij, de nutstuinen ten westen daarvan en het grootste deel van de
Riethoek op de huidige locaties in de nieuwe plannen in te passen;
• Dat de locatie ten zuiden van de Gaasperpark, de groene beleving gehandhaafd
blijft, en stedenbouwkundig aansluiting te zoeken bij de bestaande bouw;
Het DB op te dragen om samen met de gemeenten Amsterdam, Diemen, Ouder- Amstel
en de betrokken stadsdeel een gezamenlijke toekomstvisie voor de zuidoostlob tot stand
te brengen;
Het DB op te dragen te onderzoeken hoe groot de behoefte aan woningen voor jongeren
is;
Het DB op te dragen te onderzoeken of de eigenaresse van het gebouw van Ballorig
bereid is om mee te werken tot aanpassing van de kleur en/of aankleding van het
gebouw;
Bronnen
Stadsdeel
• Zuidoost open Huis
Structuurvisie Zuidoost
• Inwoners van Zuidoost over groen en parken in het stadsdeel
Dienst Onderzoek en Statistiek, gemeente Amsterdam 2004
(tbv. Structuurvisie Zuidoost)
• State of the art Gaasperdam
Bureau Middelkoop iov. Stuurgroep Gaasperdam 2001
• Finale Plan van Aanpak Vernieuwing Bijlmermeer
Stadsdeel Amsterdam Zuidoost 2001
• Milieuvisie zuidoost
Stadsdeel Zuidoost 2007
• De Bijlmer is mijn Stad
Visie voor de ruimtelijke vernieuwing van de Bijlmermeer
Kuiper Compagnons 1996 iov. Stadsdeel Zuidoost
• MER Vernieuwing Bijlmermeer
IBA Amsterdam / dRO Amsterdam 2002
• Groen en waterstructuur Zuidoost, coalitie van groen, blauw en rood
REO / B&M stadsdeel Zuidoost 2002
• Groen en Water in de Zuidoostlob
Themaverkenningen Ontwikkelingsstrategie Zuidoostlob
DRO gemeente Amsterdam 2004
• Analyse Groenplan Amsterdam Zuidoost
Bosch Slabbers 2006
• WaterAnalyse Zuidoost
DRO gemeente Amsterdam 2007
• Concept Ecocheck Zuidoost
DRO gemeente Amsterdam 2008
Het DB op te dragen de raad te informeren uiterlijk bij de najaarnota 2009 of bedoelde
bereidheid bestaat en welke kosten daarmee gemoeid zijn en wie deze zou kunnen/willen
dragen.
126

PROGRAMMA GROEN&BLAUW | stadsdeel Zuidoost februari 2010
Stad en Regio
• Structuurplan Amsterdam, Kiezen voor Stedelijkheid
Gemeente Amsterdam DRO 2003
• Nota Ruimte
Ministeries van VROM, LNV, V&W, EZ 2004
• Streekplan Noord-Holland Zuid
Provincie Noord-Holland 2003
• Ontwikkelingsbeeld Noordvleugel 2040
Metropoolregio Amsterdam 2008
Literatuur
Advies “Recht op Groen”
Raad voor het Landelijk Gebied 2005
Werk in Uitvoering – Maandblad van de dienst de publieke werken Amsterdam
21e Jaargang – nr. 5 - Januari 1971
Artikel van GroenGebied Amstelland – pg. 126-143
‘Het ontwerp en het gebruik van het openbare Groen in Amsterdams jongste
uitbreidingen’ P. Martinot. Pg. 121-128
127

Colofon
De nota Programma groen en blauw Amsterdam Zuidoost 2030 wordt u aangeboden door stadsdeel Zuidoost en vormt samen met de nota’s Verkenning woningbouwlocaties
Amsterdam Zuidoost 2010-2030, Woonvisie Zuidoost 2020 en de studie Over Dreven de basis voor toekomstige ruimtelijke ontwikkelingen in Amsterdam Zuidoost.
Ook zijn in deze studie de besluiten van de stadsdeelraad d.d. 30 juni 2009 opgenomen die op basis van deze vier nota’s en studie zijn genomen.
Tekst en samenstelling : stadsdeel Zuidoost, Amer Adviseurs en Sjaak Gieling (DRO) † 2007
Foto’s en illustraties : stadsdeel Zuidoost, gemeente Amsterdam, Bosch en Slabbers, DRO en Gemeente Archief.
Lay-out en drukwerk : Stadsdrukkerij Amsterdam NV
Oplage : 200
Op de site van het stadsdeel www.zuidoost.amsterdam.nl vindt u de vier rapportages digitaal.
Februari 2010