Interview met Ingrid Lieten - deMens.nu
Interview met Ingrid Lieten - deMens.nu
Interview met Ingrid Lieten - deMens.nu
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
uvv<br />
FiN?<br />
ISSN 0772-6627 • Afgiftekantoor Brussel X<br />
Verantwoordelijke uitgever: Sonja Eggerickx<br />
Verschijnt tweemaandelijks<br />
2011 - 28 ste jaargang nr. 1
UNIE VRIJZINNIGE VERENIGINGEN VZW<br />
Federaal Secretariaat<br />
Brand Whitlocklaan 87<br />
1200 Sint-Lambrechts-Woluwe<br />
T 02 | 735 81 92<br />
F 02 | 735 81 66<br />
cmd.federaal@uvv.be<br />
www.unievrijzinnigeverenigingen.be<br />
HOOFDREDACTIE<br />
Anne-France Ketelaer<br />
Marina Van Haeren<br />
REDACTIEMEDEWERKERS<br />
Franky Bussche<br />
Veerle Cannoot<br />
Liza Janssens<br />
Klaas Nijs<br />
Sonny Van de Steene<br />
Jenoff Van Hulle<br />
Emily Verté<br />
COÖRDINATOR<br />
Sonny Van de Steene<br />
LAY-OUT<br />
GrafiekGroep<br />
UVV-info<br />
WORDT GRATIS VERSPREID BINNEN DE VRIJZINNIGE GEMEENSCHAP.<br />
DE REDACTIE VAN UVV-INFO IS NIET VERANTWOORDELIJK VOOR<br />
DE INHOUD VAN DE DOOR DERDEN GELEVERDE ARTIKELS.<br />
Lid van de Unie<br />
van de Uitgevers van<br />
de Periodieke Pers<br />
CONFORM DE WET TOT BESCHERMING VAN DE PERSOONLIJKE LEVENSSFEER TEN<br />
OPZICHTE VAN DE VERWERKING VAN PERSOONSGEGEVENS (8 DECEMBER 1992)<br />
DELEN WIJ U MEE DAT EEN AANTAL VAN UW PERSOONSGEGEVENS OPGENOMEN<br />
WORDEN IN ONS ADRESSENBESTAND.<br />
UVV ZAL, ALS HOUDER VAN DIT BESTAND, UW GEGEVENS VERWERKEN IN HET KADER<br />
VAN VOLGEND DOELEIND: VERSPREIDEN VAN PUBLICATIES EN INTERNE COMMUNICATIE.<br />
OP SCHRIFTELIJK VERZOEK, GERICHT AAN MEVROUW MARINA VAN HAEREN,<br />
SECRETARIS-GENERAAL, BRAND WHITLOCKLAAN 87 TE 1200 SINT-LAM BRECHTS -<br />
WOLUWE, KAN U EEN OVERZICHT KRIJGEN VAN DE DOOR UVV OVER U OPGESLAGEN<br />
PERSOONSGEGEVENS. ONJUISTE GEGEVENS VERBETEREN WIJ OP UW VERZOEK.<br />
REACTIES OP DIT NUMMER KAN U STEEDS DOORMAILEN NAAR INFO@UVV.BE,<br />
DEZE WORDEN, NA OVERLEG EN GOEDKEURING DOOR DE KERNREDACTIE,<br />
GEPLAATST OP DE WEBSITE BIJ DE RUBRIEK REACTIES VAN DE DESBETREFFENDE<br />
UVV-INFO OF VERSCHIJNEN IN DE VOLGENDE UVV-INFO.<br />
I N h o u d<br />
P A G I N A<br />
Van de redactie .........................................................................................................................................3<br />
Dossier: Fin?<br />
¬ Over de foto’s in dit dossier - Cas Janssens ...............................................................................................................5<br />
¬ Sociale achterstelling en sensibilisering - Jenoff Van Hulle ............................................................................................6<br />
¬ Morele bijstand en sociale achterstelling - Klaas Nijs ..................................................................................................9<br />
¬ “De straathoekwerkers moeten niet aarzelen om beroep te doen op de moreel consulenten.”<br />
Speech ter gelegenheid van het tweede Internationale Forum voor Straathoekwerkers - Sonja Eggerickx ................................12<br />
¬ Een stad in een stad: Brussel en zijn daklozen - Albert Stas.........................................................................................15<br />
¬ “Armoede kan zowel u als mij treffen.” <strong>Interview</strong> <strong>met</strong> <strong>Ingrid</strong> <strong>Lieten</strong> - Sonny Van de Steene.................................................17<br />
¬ Werken rond armoede: het sensibiliseren voorbij - Joeri Proot .....................................................................................21<br />
¬ Centre d’Action Laïque zet haar vrijzinnige traditie van solidariteit verder - Yves Kengen.....................................................25<br />
¬ De kracht van ervaringsdeskundigheid - Emily Verté .................................................................................................26<br />
¬ De bestrijding van armoede, een zaak van iedereen. <strong>Interview</strong> <strong>met</strong> Jos Delisse en Sara Philips van ATD Vierde Wereld - Liza Janssens...28<br />
UVV belicht<br />
Prikbord ..........................................................................................................................................................32<br />
¬ Op zoek naar een zinvol engagement? Neem contact op <strong>met</strong> het CMD in je buurt!............................................................32<br />
¬ Jij zoekt vrijwilligerswerk? De Stuurgroep Morele Bijstand zoekt jou!..............................................................................32<br />
¬ Boeken vers van de pers....................................................................................................................................33<br />
¬ Luisterende oren nodig! Stichting voor Morele Bijstand aan Gevangenen zoekt vrijwilligers .................................................33<br />
¬ Ken je iemand die wil trouwen? Jijzelf misschien? ....................................................................................................33<br />
Varia...............................................................................................................................................................34<br />
¬ In memoriam <strong>Ingrid</strong> Masure ...............................................................................................................................34<br />
¬ Lezersbrief ‘Zelfdoding in Vlaanderen...’ - Davy Vanloffeld...........................................................................................34<br />
¬ Opiniestuk ’17 oktober’ - Sonja Eggerickx...............................................................................................................35<br />
¬ Opiniestuk ‘Vrijzinnigen geven om alle mensen, inclusief holebi’s en mensen <strong>met</strong> hiv’- Sonja Eggerickx .................................35<br />
¬ Open brief ‘Discriminatie van homo’s in Oeganda’ - Jan Beddeleem, Marleen Temmerman, Sonja Eggerickx e.a. .......................36<br />
¬ Opiniestuk ‘Waardigheid achter slot en grendel’ - ILRG ..............................................................................................38<br />
¬ Lezersbrief ‘Kerkelijk recht’ - Sonja Eggerickx ..........................................................................................................39<br />
¬ Opiniestuk ‘Wereld Aids Dag 2010’ - Sonja Eggerickx.................................................................................................39<br />
¬ Euthanasie: de volgende stap - Wouter Matthijs.......................................................................................................40<br />
¬ Waardig afscheid nemen in Denderleeuw - Hilde Borms ............................................................................................41<br />
¬ Een redelijk eigenzinnige kijk (op de actualiteit). Profiling als bewijs? - Jan Winter en Aline Bauwens ....................................42<br />
Een moreel consulent vertelt…<br />
¬ Op een steenworp van de chique Louizalaan - Sigrid Ponjaert......................................................................................44<br />
Diversen<br />
¬ Het boek Onze waarden? Welke toekomst voor het humanisme? - Jurgen Slembrouck .......................................................47<br />
¬ Karin Heremans, een verdedigster van een actief pluralistisch diversiteitsbeleid.<br />
Boekbespreking Een tip van de sluier - Franky Bussche..............................................................................................48<br />
¬ Van A tot Z... Bespreking Juridische gids over ouderschap voor holebi's en transgenders - Franky Bussche...............................49<br />
¬ Tony Judt’s nalatenschap. Boekbespreking Het land is moe - Photis Schurmans ................................................................50<br />
Internationaal<br />
¬ Zaken om van te dromen - Sonja Eggerickx ............................................................................................................52<br />
Vrij-On-Zinnig - Sonny Van de Steene..............................................................................................................52<br />
Kruiswoordraadsel ..................................................................................................................................53<br />
Jongeren en cultuur<br />
¬ Poverty is not a game - Veerle Cannoot.................................................................................................................54<br />
Info Vrije Universiteit Brussel .............................................................................................................55<br />
Centra Morele Dienstverlening ...........................................................................................................56
UVV-Info | 28 ste jaargang nr. 1<br />
Ja<strong>nu</strong>ari - Februari 2011<br />
Verschijnt tweemaandelijks<br />
Verantwoordelijke uitgever: Sonja Eggerickx<br />
Va n<br />
d e Re d a c t i e<br />
OUD WORDT NIEUW<br />
DE STRIJD IS NOG LANG NIET GESTREDEN. DAT IS ALVAST DE CON-<br />
CLUSIE DIE WE KUNNEN TREKKEN BIJ HET BEGIN VAN DIT NIEUWE<br />
JAAR, EEN JAAR NA DE START VAN ONS ARMOEDEPROJECT OUTSIDE-<br />
INSIGHT. IS DEZE CONCLUSIE WERELDSCHOKKEND? ABSOLUUT NIET<br />
ALS U HET ONS VRAAGT. ARMOEDE BESTAAT AL LANG EN ZAL ALTIJD<br />
BLIJVEN BESTAAN. ALLEEN IS HET ONZE VERDOMDE PLICHT HET<br />
AANTAL MENSEN IN ARMOEDE ZO VEEL MOGELIJK TERUG TE DRIN-<br />
GEN. ZO WORDT DE STRIJD TEGEN ARMOEDE EEN STRIJD DIE NOOIT<br />
AF IS. MAAR TEGELIJKERTIJD EEN GEVECHT DAT ONS NIET HOEFT TE<br />
ONTMOEDIGEN, OOK NIET ALS EEN NIEUW JAARBOEK ROND ARMOE-<br />
DE ONS MAAR WEER EENS CONFRONTEERT MET DE HARDE REALITEIT.<br />
JAWEL, OOK VANDAAG LEVEN IN BELGIË NOG ALTIJD 1.500.000<br />
MENSEN IN EEN FINANCIEEL BENARDE SITUATIE. EEN CIJFER DAT<br />
UVV MOET MOTIVEREN OOK IN 2011 EN DE JAREN ERNA ACTIE TE<br />
ONDERNEMEN. HOE? DOOR ONS PROJECT OUTSIDE-INSIGHT UIT TE<br />
BREIDEN NAAR ALLE CENTRA MORELE DIENSTVERLENING.<br />
2010 WAS HET EUROPEES JAAR VAN DE BESTRIJDING VAN ARMOE-<br />
DE EN SOCIALE UITSLUITING. EEN JAAR DAT DE UNIE HEEFT AANGE-<br />
GREPEN OM HET PROJECT OUTSIDE-INSIGHT TE LANCEREN.<br />
OUTSIDE-INSIGHT IS EEN PERMANENT EN VRIJZINNIG ENGAGEMENT<br />
MET ALS DOEL HET LEVEN VAN MENSEN IN ARMOEDE TE VERRIJKEN<br />
EN UITGESLOTENEN IN TE SLUITEN. DE UNIE CONCENTREET ZICH OP<br />
TWEE PEILERS: SENSIBLISERING ROND ARMOEDE EN SOCIALE UIT-<br />
SLUITING ENERZIJDS EN MORELE BIJSTAND VOOR MENSEN DIE WOR-<br />
DEN GECONFRONTEERD MET ARMOEDE EN SOCIALE UITSLUITING<br />
ANDERZIJDS. WAT HET LAATSTE<br />
BETREFT, GAAT HET NIET ENKEL<br />
OM ARMEN MAAR OOK OM MENSEN DIE ZICH INZETTEN VOOR MEN-<br />
SEN DIE IN ARMOEDE LEVEN, LEERKRACHTEN, STRAATHOEKWERKERS,<br />
SOCIO-CULTURELE WERKERS E.A. HET AFGELOPEN JAAR LIEP IN DE<br />
BRUSSELSE CENTRA MORELE DIENSTVERLENING EEN PROEFPROJECT.<br />
EN DIT MET DE BEDOELING ERVARING OP TE DOEN. ERVARING DIE<br />
WE IN 2011 ZULLEN AANWENDEN OM HET PROJECT UIT TE BREIDEN<br />
NAAR DE ANDERE CENTRA MORELE DIENSTVERLENING. DEZE UVV-<br />
INFO IS EEN TERUGBLIK OP DAT PROEFPROJECT, EEN SOORT BRUG<br />
TUSSEN WAT DE MOREEL CONSULENTEN IN BRUSSEL HET AFGELOPEN<br />
JAAR REALISEERDEN EN HETGEEN DE ANDERE MOREEL CONSULENTEN<br />
IN 2011 EN DE JAREN ERNA ZULLEN DOEN. VANDAAR OOK DE TITEL:<br />
FIN?. DRIE LETTERS DIE WIJZEN OP HET EINDE VAN EEN PROEFPRO-<br />
JECT, MAAR TEGELIJKERTIJD DE START VAN IETS NIEUWS INLUIDEN.<br />
2011 ZAL OOK HET JAAR ZIJN WAARIN UVV DE OVERSTAP ZAL<br />
MAKEN VAN OUD NAAR NIEUW, VAN EEN ORGANISATIE DIE VOORAL<br />
MET Z’N STRUCTURERING BEZIG IS GEWEEST NAAR EEN ORGANISATIE<br />
DIE ER WIL EN ZAL ZIJN VOOR DE MENSEN, VOOR U EN MIJ. HOE?<br />
DOOR DE CONCLUSIES VAN ONZE STATEN-GENERAAL UIT 2009 IN DE<br />
PRAKTIJK OM TE ZETTEN. WAT BETEKENT DAT CONCREET? OKÉ, EEN<br />
WOORDJE UITLEG.<br />
HET DOEL VAN DE STATEN-GENERAAL WAS EEN NIEUWE MISSIE,<br />
VISIE EN COMMUNICATIE ONTWIKKELEN. ONGEVEER TWEE JAAR<br />
LATER ZIJN UIT DIE STATEN-GENERAAL EEN AANTAL BELANGRIJKE<br />
LESSEN GETROKKEN. EN HEEFT DE UNIE EEN PAD VOOR DE TOE-<br />
KOMST UITGETEKEND. IN 2011 ZULLEN WE HET EERSTE STUK VAN DAT<br />
PAD BEWANDELEN. EN DIT DOOR EEN NIEUWE COMMUNICATIESTRA-<br />
TEGIE TE LANCEREN. “IETS CONCRETER GRAAG”, DENKT U ALLICHT.<br />
ONZE EXCUSES, MEER KUNNEN WE HIEROVER VOORLOPIG NOG NIET<br />
ZEGGEN. MAAR GEEN NOOD: LANG HOEFT U NIET TE WACHTEN.<br />
WANT IN HET VOLGENDE NUMMER VAN UVV-INFO ZULLEN WE DEZE<br />
NIEUWE COMMUNICATIESTRATEGIE AAN U VOORSTELLEN. DAT IS<br />
ALVAST ONS EERSTE VOORNEMEN VOOR HET NIEUWE JAAR.<br />
VAN HARTE EEN GELUKKIG EN GEZOND 2011 TOEGEWENST,<br />
SONJA EGGERICKX<br />
VOORZITTER UNIE VRIJZINNIGE VERENIGINGEN<br />
© CAS JANSSENS
© CAS JANSSENS
Over de foto’s<br />
in dit dossier<br />
Dossier<br />
Cas Janssens<br />
fotograaf<br />
Ik geraak er maar niet aan<br />
gewoon, aan de indringende<br />
geur van de vuilnisbelt en de<br />
ongelukkigen die genoodzaakt<br />
zijn zich op het vuil te begeven<br />
om hun gezin van levensmiddelen te<br />
voorzien. Zo zijn plastieken zakken,<br />
ijzer en ander recycleerbaar materiaal<br />
er fel begeerde goederen. Dit alles is<br />
eveneens het lot van tal van kinderen.<br />
En als je ze al niet tussen al die smerigheid<br />
vindt, dan zie je hen wel op de<br />
velden werken. Ze trotseren vele gevaren,<br />
maar ze verdienen er niet veel<br />
aan, soms zelfs niets.<br />
Van opleiding ben ik fotograaf en heb<br />
ik me verder verdiept in het veld van<br />
ontwikkelingssamenwerking. Zo heb ik<br />
samen <strong>met</strong> mijn vrienden Luc en Ann<br />
de organisatie Caluna opgericht. Caluna<br />
is een bescheiden organisatie die een<br />
OP FOTO OA CAS JANSSENS © CAS JANSSENS<br />
bijdrage wil leveren aan een duurzame<br />
wereld en dit zonder mens en natuur<br />
uit het oog te verliezen. Persoonlijk en<br />
efficiënt werken, zijn daarbij van groot<br />
belang.<br />
Caluna legt zich zowel toe op nationale<br />
als internationale projecten. Begin 2011<br />
staat de bouw van een lagere school in<br />
Guatemala, meer bepaald in het noord -<br />
westelijk grensstadje Pojom, gepland.<br />
De gemeenschap, gevormd door traditionele<br />
volkeren zoals de Indigenas,<br />
worden al tientallen jaren onderdrukt.<br />
Schending van de mensenrechten is er<br />
dan ook schering en inslag.<br />
Op nationaal vlak werk ik daarentegen<br />
<strong>met</strong> leerlingen uit het lager en secundair<br />
onderwijs rond enkele van deze<br />
vraagstukken. Het is de bedoeling dat<br />
de leerlingen stil staan rond al deze<br />
thema’s en dat ze buiten hun eigen<br />
beschermde leefwereld stappen.<br />
We jagen hen niet de stuipen op het lijf<br />
of willen hen niet opzadelen <strong>met</strong> een<br />
schuldgevoel, maar willen aan sensibilisatie<br />
doen. We zeggen hen dat<br />
armoede bestaat in alle culturen en dat<br />
elke persoon zich zou kunnen inzetten<br />
al is het voor een kleinere, maar toch<br />
veel betekenende zaak.<br />
Tijdens mijn werkzaamheden in het<br />
kader van Caluna heb ik fotoreportages<br />
gemaakt over het leven in beide landen.<br />
Het waren telkens schrijnende taferelen<br />
die ik niet gemakkelijk van me af kon<br />
zetten, maar waar ik naartoe werd ge -<br />
zogen en dan ook deel van werd. Deze<br />
foto’s werden in de vorm van een fototentoonstelling<br />
gegoten en reist op dit<br />
moment door gans Vlaanderen. Het<br />
Geuzenhuis in Gent<br />
was tijdens de<br />
Wachtnacht al aan<br />
de beurt, net zoals<br />
het Zuiderpershuis<br />
en het oude badhuis<br />
in Antwerpen,<br />
daar stopt het echter<br />
niet, tal van<br />
andere locaties<br />
boden en bieden<br />
de tentoonstelling<br />
tijdelijk onderdak.<br />
Het zijn ook deze<br />
foto’s die in dit<br />
<strong>nu</strong>mmer van UVVinfo<br />
werden opgenomen<br />
en die een<br />
beeld schetsen<br />
over de slechte<br />
omstandigheden<br />
waarin mensen<br />
over de gehele<br />
wereld soms moeten<br />
leven.<br />
JANUARI - FEBRUARI 2011 5
Dossier<br />
Sociale achterstelling<br />
en sensibilisering<br />
Jenoff Van Hulle<br />
consulent-stafmedewerker<br />
HET AFGELOPEN JAAR WERKTEN HET PROVINCIAAL CENTRUM MORELE<br />
DIENSTVERLENING (PCMD) BRUSSEL EN HET CENTRUM MORELE<br />
DIENSTVERLENING (CMD) JETTE ROND ARMOEDE EN SOCIALE UITSLUITING.<br />
DAT IN HET KADER VAN EEN GROTER PROJECT OUTSIDE-INSIGHT. EÉN VAN DE<br />
BEDOELINGEN VAN DE BRUSSELSE CENTRA WAS ERVARING OP DOEN OP HET<br />
VLAK VAN SENSIBILISERING ROND HET BELANG VAN ARMOEDEBESTRIJDING EN<br />
NETWORKING OP HET TERREIN. NA EEN JAAR WERKEN IS HET TIJD OM ENKELE<br />
LESSEN TE TREKKEN EN VOORUIT TE KIJKEN NAAR DE TOEKOMST.<br />
Waarom sensibiliseren<br />
“Sensibiliseren doe je om mensen<br />
bewust te maken van de impact van de<br />
armoedeproblematiek en hen wegwijs<br />
te maken in de werking van onze<br />
Centra”, vertelt Didier De Swert,<br />
moreel-consulent in het PCMD Brussel.<br />
“Mensen komen alleen langs als ze het<br />
centrum en de moreel consulenten<br />
kennen, als ze een band hebben <strong>met</strong><br />
het personeel.” Als voorbeeld geeft<br />
Didier de lezing aan rond het levenseinde<br />
in samenwerking <strong>met</strong> het dienstencentrum<br />
De Harmonie. “Op die<br />
avond waren heel wat kansarmen aanwezig.<br />
Als je tussen die mensen gaat<br />
zitten en hen aanspreekt, verlaag je<br />
voor hen de drempel om bij het<br />
Centrum Morele Dienstverlening langs<br />
te komen.”<br />
“Je maakt het Centrum Morele Dienst -<br />
verlening niet bekend door briefjes in<br />
de bus te steken”, aldus Jan Van den<br />
Brande, eveneens moreel consulent in<br />
het PCMD Brussel. “Je moet naar verschillende<br />
organisaties toestappen en<br />
uitleggen welke diensten je aanbiedt.<br />
Dat is de eerste stap. Bovendien is<br />
gebleken dat heel wat organisaties ons<br />
niet eens kenden. Het is belangrijk je<br />
daarvan bewust te zijn.”<br />
Hoe sensibiliseren<br />
© CAS JANSSENS<br />
Als je wil sensibiliseren rond armoede<br />
en sociale uitsluiting is een netwerk<br />
onontbeerlijk. Daarom hebben het<br />
PCMD Brussel en het CMD Jette contacten<br />
gelegd <strong>met</strong> onder andere de school<br />
voor aangepast beroepsonderwijs<br />
Zaveldal, het buurtcentrum De<br />
Harmonie en Dokters van de Wereld.<br />
Alleen kan je de strijd tegen armoede<br />
en sociale uitsluiting niet aan. En dat is<br />
6 JANUARI - FEBRUARI 2011
ook niet wenselijk, want de noden zijn<br />
enorm hoog en de middelen klein.<br />
Een greep uit<br />
de vele activiteiten<br />
1. Samenwerkingsverbanden<br />
“Onlangs hebben we Dokters van de<br />
Wereld gecontacteerd om samen te<br />
werken”, legt Tine Berbé, moreel consulent<br />
in het CMD Jette, uit. “De<br />
Dokters van de Wereld staan in voor<br />
het winterplan, dat loopt van november<br />
tot februari. Wat betekent dat ze<br />
in die periode zorgen voor de opvang<br />
van daklozen, asielzoekers en mensen<br />
zonder papieren in Brussel. We hebben<br />
hen gevraagd hun werking voor<br />
te stellen aan de studenten verpleegkunde<br />
van de Erasmus Hogeschool.<br />
Het is ook de bedoeling om laatstejaars<br />
studenten die interesse hebben<br />
de kans te geven stage te lopen bij die<br />
organisatie.”<br />
2. Sociale acties<br />
In december staan we <strong>met</strong> een stand<br />
op de Brusselse kerstmarkt. Via een<br />
ludieke actie willen we mensen die in<br />
de feestmaand uit de boot vallen en<br />
een moeilijke, soms eenzame periode<br />
tegemoet gaan, erop attent maken dat<br />
ze steeds bij ons terecht kunnen. We<br />
nodigen hen ook uit op onze stand waar<br />
een praktisch geschenk op hen wacht.<br />
3. Lobbywerk<br />
“Ik begeleid momenteel een gezin <strong>met</strong><br />
twee minderjarige kinderen dat op<br />
straat leeft”, vertelt Sigrid Ponjaert,<br />
moreel consulent in het PCMD Brussel.<br />
“Onlangs vertelden ze me dat ze zich<br />
niet konden douchen omdat minderjarigen<br />
niet toegelaten worden in publieke<br />
douches in Brussel. En dat om seksueel<br />
misbruik tegen te gaan. Daarom<br />
hebben we besloten een brief te schrijven<br />
naar de burgemeester <strong>met</strong> de<br />
vraag iets te doen aan dit probleem.”<br />
4. Focus op doelgroepen<br />
De Brusselse Centra Morele Dienst -<br />
verlening werken reeds geruime tijd<br />
samen <strong>met</strong> de school Zaveldal, die<br />
juist om de hoek van het PCMD Brussel<br />
ligt. De kinderen die in Zaveldal naar<br />
school gaan, zijn geen gemakkelijke<br />
kinderen. Bovendien zijn er heel wat<br />
spannigen. Dit vereist een aparte aanpak.<br />
“Daarom hebben we de leerkrachten<br />
aangeboden bij ons langs te<br />
komen als ze daar nood aan hebben”,<br />
vertelt Sigrid Ponjaert. “Want het is<br />
niet enkel belangrijk je te focussen op<br />
kansarmen. Ook mensen die werken<br />
<strong>met</strong> deze doelgroep verdienen onze<br />
aandacht.”<br />
5. Interlevensbeschouwelijk overleg<br />
De Brusselse Centra Morele Dienst -<br />
verlening zijn lid van Axcent vzw, een<br />
pluralistische vereniging in het hartje<br />
© CAS JANSSENS<br />
van Brussel die inspeelt op de religieuze<br />
en levensbeschouwelijke rijkdom en<br />
complexiteit van de grootstedelijke<br />
samenleving. Jaarlijks wordt er een<br />
ceremonie voor de straatdoden georganiseerd<br />
waar alle erkende levensbeschouwingen<br />
aan deelnemen, ter<br />
nagedachtenis van de Brusselse thuislozen<br />
die op straat gestorven zijn.<br />
Wat hierna?<br />
“Het is de bedoeling dat de werking<br />
naar kansarmen verderloopt”, vertelt<br />
Jan Van den Brande. “De contacten die<br />
dit jaar gelegd zijn, zullen ook de<br />
komende jaren aangewend worden<br />
om onze werking rond kansarmoede<br />
uit te breiden en te verfijnen. Het is de<br />
bedoeling <strong>met</strong> hen een structurelere<br />
samenwerking uit te bouwen. De<br />
armoedeproblematiek is immers niet<br />
opgelost na één jaar. In ieder geval zijn<br />
we erin geslaagd de Brusselse CMD’s<br />
op de kaart te zetten. Dat is al heel<br />
wat.”<br />
JANUARI - FEBRUARI 2011 7
© CAS JANSSENS
Morele bijstand en<br />
sociale achterstelling<br />
Dossier<br />
Klaas Nijs<br />
consulent-stafmedewerker<br />
T<br />
MORELE BIJSTAND IS ALTIJD ÉÉN VAN DE HOEKSTENEN GEWEEST VAN DE MORELE<br />
erwijl een groep van<br />
moreel consulenten in<br />
DIENSTVERLENING, DE ‘COREBUSINESS’ VAN DE WERKING VAN DE CENTRA MORELE<br />
Brussel vooral het sensibiliserende<br />
aspect van het<br />
DIENSTVERLENING (CMD). MORELE BIJSTAND RICHT ZICH NAAR IEDEREEN, WERKT project ten uitvoer bracht (zowel naar<br />
de brede bevolking, de armoedeorganisaties<br />
als naar de sociaal uitgeslotenen<br />
LAAGDREMPELIG EN HEEFT REEDS TALLOZE MENSEN DE NODIGE LEVENSBESCHOUWELIJtoe<br />
– zie ook het artikel Sociale achterstelling<br />
en sensibilisering), hielden een<br />
KE ONDERSTEUNING AANGEREIKT WANNEER DIE HET NODIG HADDEN. BINNEN DE<br />
aantal van hun collega’s zich eerder<br />
WERKING VAN HET PROJECT OUTSIDE-INSIGHT DIENDE MEN DAN BINNEN DE UNIE bezig <strong>met</strong> de ontwikkeling van een<br />
morele bijstand op maat. Een morele<br />
SOWIESO DUS OOK DE NODIGE AANDACHT TE SPENDEREN AAN HET HEREVALUEREN, bijstand <strong>met</strong> een bijzonder accent,<br />
omwille van de bijzondere doelgroep.<br />
AANPASSEN EN OP MAAT MAKEN VAN DEZE DIENSTVERLENING. DIT OM ZE NUTTIG(ER) Moreel consulenten Sigrid Ponjaert en<br />
Tine Berbé leggen uit hoe ze te werk<br />
TE MAKEN VOOR DE CLIËNTEN DIE VIA HET PROJECT DE DEUR VAN DE CMD’S ZOUgingen<br />
en wat de (voorlopige) conclusies<br />
van hun ervaringen zijn.<br />
DEN VINDEN. NA EEN JAAR PROEFWERKING IN DE BRUSSELSE CENTRA KUNNEN WE<br />
Om een <strong>met</strong>hode te vinden om de<br />
morele bijstand aan te passen aan de<br />
STELLEN DAT DE OEFENING GESLAAGD IS. DE MORELE BIJSTAND VOOR MENSEN IN EEN<br />
bijzondere noden van de doelgroep,<br />
werden eerst een aantal <strong>met</strong>hodieken<br />
SITUATIE VAN SOCIALE ACHTERSTELLING BRENGT EEN NIEUWE DIMENSIE IN DE DIENSTonder<br />
de loep genomen en <strong>met</strong> elkaar<br />
vergeleken. Men vertrok hierbij va<strong>nu</strong>it<br />
VERLENENDE WERKING VAN DE UNIE.<br />
de vaststelling dat de grootste nood, bij<br />
de personen die men tracht te helpen,<br />
niet zozeer ligt bij het hulpverleningsaanbod.<br />
Dat is in België in redelijk<br />
grote schaal op het terrein aanwezig.<br />
Veel hulporganisaties bekommeren<br />
zich om de materiële dienstverlening<br />
aan personen in een situatie van sociale<br />
achterstelling. Het heeft dus niet<br />
veel zin hier een alternatief voor te<br />
ontwikkelen. Wat wél blijkt uit de ervaringen<br />
van de moreel consulenten, is<br />
dat men vaak de weg naar de hulpverlenende<br />
instanties niet of niet gemakkelijk<br />
vindt.<br />
© CAS JANSSENS<br />
En zo kwamen ze in Brussel terecht bij<br />
de basisschakel<strong>met</strong>hodiek. De moreel<br />
consulent vormt in dergelijke <strong>met</strong>hode<br />
als het ware een ‘schakel’ tussen de<br />
hulpvrager en de hulpverlener, en biedt<br />
JANUARI - FEBRUARI 2011 9
Dossier<br />
op basis van een vertrouwensband een<br />
zeer laagdrempelige hulpverlening, die<br />
als finaliteit de autonomie van de<br />
betrokken persoon heeft, een zelfstandigheid<br />
die <strong>met</strong> stappen opgebouwd<br />
wordt.<br />
Tine: “Het probleem bij mensen in<br />
een situatie van sociale achterstelling<br />
bevindt zich vaak bij het ontbreken<br />
van bepaalde attitudes, zoals assertiviteit.”<br />
Wat wij als evident beschouwen<br />
in onze dagdagelijkse omgang<br />
<strong>met</strong> andere personen en/of organisaties<br />
is dat vaak niet voor iemand<br />
die bepaalde vaardigheden ontbreekt<br />
of heeft afgeleerd, om wat voor<br />
reden(en) ook. Sigrid merkt op dat ze<br />
zich op de duur vaak persoonlijk geviseerd<br />
worden, hetgeen het vertrouwen<br />
van dergelijke personen in de<br />
instellingen er niet op vooruit helpt.<br />
Vandaar het belang van een sterke<br />
vertrouwensband, zoals de moreel<br />
consulenten er in de werking van de<br />
morele bijstand één opbouwen.<br />
“Het valt trouwens op hoe moeilijk die<br />
vertrouwensband opgebouwd wordt”,<br />
vertelt Sigrid verder. “Vaak zijn ze al een<br />
keer te veel van het kastje naar de<br />
muur gestuurd, of hebben ze teleurstellingen<br />
opgelopen bij andere organisaties.<br />
Ze staan heel wantrouwig tegenover<br />
alles wat ze als ‘het establishment’<br />
beschouwen. Daarom is het bijzonder<br />
belangrijk dat het onthaal zo laagdrempelig<br />
mogelijk is en dat we extra moeite<br />
steken in het opbouwen van die vertrouwensband.<br />
We moeten als het ware<br />
evolueren van een eerstelijns- naar een<br />
‘<strong>nu</strong>ldelijns’-bijstand, willen we echt het<br />
verschil kunnen maken.”<br />
“Meer nog trouwens dan bij andere<br />
cliënten is de conti<strong>nu</strong>ïteit van de bijstand<br />
die we verlenen heel belangrijk.<br />
We kunnen de dossiers van onze<br />
cliënten niet langer alleen behandelen,<br />
heel het team moet betrokken<br />
zijn. Die conti<strong>nu</strong>ïteit is iets waar ze<br />
op moeten kunnen rekenen, het is<br />
noodzakelijk om het vertrouwen te<br />
bewaren”, aldus nog steeds Sigrid.<br />
Ze stelden daarnaast ook vast dat de<br />
communicatie en de toegankelijkheid<br />
van hulpverlenende instanties<br />
naar de betrokken personen vaak<br />
beter kan. Zelf zegt Sigrid hierover:<br />
“De integrerende functie van hetgeen<br />
we proberen te doen, is het<br />
belangrijkste. De finaliteit van morele<br />
bijstand bij kansarmen ligt hem in<br />
het emancipatorisch karakter van<br />
onze werking en de versterking van<br />
de autonomie van de personen die<br />
hier als cliënt over de vloer komen.<br />
Maar dat impliceert niet dat we ook<br />
Betoging 17 oktober:<br />
Werelddag van Verzet tegen Armoede<br />
De Unie stapte mee, <strong>met</strong> een heleboel andere organisaties<br />
die zich <strong>met</strong> armoede bezighouden, <strong>met</strong> de<br />
succesvolle betoging van 17 oktober 2010. In een<br />
bonte stoet van rood (<strong>met</strong> hier en daar een witte<br />
ballon <strong>met</strong> de bekende fakkel op) trok een groep<br />
van 1.500 personen door Brussel om meer aandacht<br />
te eisen voor de problematiek van sociale achterstelling.<br />
De bonte verzameling van organisaties en personen<br />
trok van Brussel-Noord via de Beurs naar het<br />
Sint-Katelijneplein, waar onder meer ook Hujo een<br />
thematische stand bemande. Daar werden de politici<br />
en beleidsmakers opgeroepen voldoende aandacht<br />
aan de problematiek te schenken en werk te<br />
maken van een beter armoedbeleid.<br />
Na de betoging trok een deel van de vrijzinnige<br />
delegatie naar het Europees Parlement, waar de<br />
Europese jongeren van ATD Vierde Wereld een boodschap<br />
aan de gedenksteen voor slachtoffers van<br />
armoede brachten.<br />
Het was een bitter koude dag, maar <strong>met</strong> een hartverwarmend<br />
doel.<br />
BETOGING 17 OKTOBER © ISABELLE PATEER<br />
10 JANUARI - FEBRUARI 2011
niet aan de andere kant van de zaak<br />
moeten werken en aan andere organisaties<br />
moeten proberen te signaleren<br />
waar wij denken dat ze minder<br />
toegankelijk zijn voor de doelgroep<br />
die ze willen bereiken. Wij trachten<br />
een brugfunctie tussen hen en onze<br />
cliënt proberen te vormen, in beide<br />
richtingen.”<br />
Naast de basisschakelhulp ziet Tine ook<br />
nog andere mogelijkheden om de personen<br />
in sociale achterstelling te<br />
ondersteunen in de opbouw van een<br />
autonoom bestaan en een betere kennis<br />
van hun eigen capaciteiten. “Vrij -<br />
willigerswerk kan hierbij een zeer positieve<br />
rol spelen. Zowel de betrokken<br />
organisaties als de personen in een<br />
sluiting. “De klemtoon die gelegd<br />
wordt op de autonomie van personen<br />
is op zich al echt waardevol. Daarnaast<br />
is ook het feit dat we een volledig<br />
begeleidingstraject kunnen aanbieden<br />
bijzonder positief. In het fragmentarische<br />
hulpverleningsveld bieden wij op<br />
deze manier een meer gobale oplossing.<br />
We hopen dat we in de toekomst<br />
© CAS JANSSENS<br />
Uit hun verhaal blijkt verder dat er nog<br />
veel werk aan de winkel is, maar dat<br />
men zeker een effect kan sorteren door<br />
verder aan de weg te timmeren.<br />
“Onbekend is vaak onbemind,” vertellen<br />
ze. “Het meeste succes boeken we wanneer<br />
we ‘barsten’ in het systeem kunnen<br />
vinden, zoals wanneer we bij een<br />
bepaalde organisatie een persoon kunnen<br />
vinden die door zijn of haar goodwill<br />
bereid is een cliënt tussen de mazen te<br />
helpen zwemmen. Op die manier geraken<br />
we het snelst aan oplossingen die<br />
écht het verschil kunnen maken. Het<br />
belang van goede netwerken kan dus<br />
moeilijk overschat worden. En via dergelijke<br />
netwerken kunnen we soms een<br />
sneeuwbaleffect op gang brengen. De<br />
bekendmaking van onze werking heeft<br />
dus zeker een positief effect.”<br />
situatie van sociale achterstelling zelf<br />
kunnen op verschillende manieren<br />
voordeel halen bij het systeem van vrijwilligerswerk.<br />
De armen verbeteren<br />
hun zelfbeeld, doen ervaring op, bouwen<br />
netwerken uit... Nu we in 2011<br />
het Europees jaar van de bestrijding<br />
van armoede en sociale uitsluiting<br />
inruilen voor het Europese jaar van het<br />
vrijwilligerswerk, is dit het ideale<br />
moment om beide zaken <strong>met</strong> elkaar te<br />
leren combineren.”<br />
Als er één zaak is waar ze beiden de<br />
klemtoon op willen leggen, is het wel<br />
dat ze na een jaar intensieve werking<br />
ervan overtuigd zijn dat er echt een<br />
meerwaarde ligt in een vrijzinnighumanistisch<br />
begeleidingstraject voor<br />
mensen die vechten tegen sociale uit-<br />
de drempel kunnen blijven verlagen en<br />
verder kunnen werken aan de opbouw<br />
van onze netwerken.”<br />
En als er een ding zeker is voor óns, is<br />
het wel dat het harde werk van Sigrid<br />
en Tine veel vruchten heeft afgeworpen.<br />
Hun ervaringen binnen het project<br />
zijn bijzonder waardevol voor de verdere<br />
uitbouw van een permanente en<br />
constructieve werking rond de bijzonder<br />
moeilijke problematiek van armoede<br />
en sociale uitsluiting binnen de<br />
structuren van de Unie. We zijn hen en<br />
het hele team in Brussel dan ook heel<br />
erkentelijk voor hun inzet en het harde<br />
werk dat ze leverden (en blijven leveren)<br />
en zijn er rotsvast van overtuigd<br />
dat hun enthousiasme aanstekelijk zal<br />
werken!<br />
JANUARI - FEBRUARI 2011 11
Dossier<br />
De straathoekwerkers<br />
moeten niet aarzelen<br />
om beroep te doen op<br />
de moreel consulenten. ”<br />
“ SPEECH TER GELEGENHEID VAN<br />
HET TWEEDE INTERNATIONALE FORUM<br />
VOOR STRAATHOEKWERKERS<br />
26 OKTOBER 2010<br />
Sonja Eggerickx<br />
voorzitter Unie Vrijzinnige Verenigingen<br />
DE UNIE VRIJZINNIGE VERENIGINGEN IS ERG VERHEUGD OVER HET FEIT DAT WE SAMEN MET CENTRE D’ACTION LAÏQUE ONDER-<br />
DAK KUNNEN GEVEN AAN HET TWEEDE INTERNATIONALE FORUM VOOR STRAATHOEKWERKERS.<br />
V<br />
a<strong>nu</strong>it ons vrijzinnig-humanistische engagement onderschrijven wij volmondig de principes van het straathoekwerk.<br />
Straathoekwerkers gaan immers op zoek naar diegenen die tussen de spreekwoordelijke<br />
mazen van het sociale vangnet zijn gevallen. Ze zetten zich in voor personen die sociaal uitgesloten zijn,<br />
personen die een beschadigde relatie hebben <strong>met</strong> de maatschappelijke voorzieningen. Binnen de rangen<br />
van de hulpverleners vormen de straathoekwerkers een groep apart. Het zijn de witte raven die van de straat hun kantoorruimte<br />
maken en eerst meerdere maanden een vertrouwensrelatie moeten uitbouwen. Het duurt minimum een<br />
jaar vooraleer een straathoekwerker überhaupt geaccepteerd wordt op straat. Dat veronderstelt een enorm sociaal<br />
engagement en een ijzeren volharding in de overtuiging dat iedereen recht heeft op een menswaardig bestaan. De<br />
straathoekwerker is een gast op straat. Hij legt geen regels op, werkt zo weinig mogelijk <strong>met</strong> afspraken en werkt<br />
onvoorwaardelijk. Onvoorwaardelijk, dat is zo vlotjes gezegd, maar het behelst zo ontzettend veel. Het houdt in dat de<br />
gasten in al hun aspecten aanvaard worden: handelingen, houding, taal, waarden en normen. Enkel door deze onvoorwaardelijke<br />
werking worden situaties bespreekbaar en kan een emancipatorisch proces op gang worden gebracht bij<br />
de gast. Waardoor deze onder andere meer en beter gebruik maakt van het aanbod van maatschappelijke instellingen<br />
en wint aan zelfredzaamheid en draagkracht.<br />
De betrachting van het straathoekwerk om inclusief en emancipatorisch te werken, is hartverwarmend. Als vrijzinnighumanisten<br />
worden we dan ook stil van het werk dat jullie verzetten. In deze tijd, waar er steevast en overal in<br />
Europa aan sociale voorzieningen wordt geknabbeld, een tijd waarin het aantal dak- en thuislozen dramatische proporties<br />
aanneemt, en de strijd aan de onderkant steeds bitsiger wordt, is jullie inzet broodnodig. Jullie zijn immers de<br />
laatste schakel in de ketting van ondersteuning en sociale hulp.<br />
Daarom wil de vrijzinnig-humanistische gemeenschap een helpende hand aanreiken. De uitgangspunten van straathoekwerk<br />
en morele bijstand zijn immers<br />
nauw verwant. Beide willen ze laagdrempelige,<br />
professionele emancipatorische<br />
werkvormen zijn. Werk -<br />
vormen waarbij het respect voor de<br />
eigenheid, vragen, behoeften en<br />
waarden en de eigen verantwoordelijkheid<br />
van de gast centraal staat.<br />
Ook de consulenten helpen cliënten,<br />
die aangeven klaar te zijn voor doorverwijzing,<br />
in hun zoektocht naar de<br />
meest geschikte hulpverlening. Het<br />
behoort ook tot het takenpakket van<br />
de moreel consulenten om op een<br />
proactieve wijze een solide netwerk<br />
uit te bouwen <strong>met</strong> de lokale actoren<br />
in het hulp- en dienstverlenende veld.<br />
De straathoekwerkers moeten dus<br />
niet aarzelen om beroep te doen op<br />
de moreel consulenten. Samen kun-<br />
© CAS JANSSENS<br />
12 JANUARI - FEBRUARI 2011
nen we bouwen aan een efficiënter<br />
en coherenter lokaal sociaal beleid<br />
<strong>met</strong> bijzondere aandacht voor de toegankelijkheid<br />
en de bereikbaarheid<br />
van sociale en individuele hulp- en<br />
dienstverlenende instanties. Samen<br />
staan we sterker in onze betrachting<br />
om deze instanties toegankelijk te<br />
maken voor éénieder, zodat de vat op<br />
de eigen leefsituatie vergroot.<br />
Dat er tijdens deze editie bijzondere<br />
aandacht zal uitgaan naar de situatie<br />
van miljoenen kinderen, wiens meest<br />
fundamentele rechten geschonden<br />
worden louter omdat ze in armoede<br />
leven, juichen we toe. Steeds vaker<br />
worden we geconfronteerd <strong>met</strong> gezinnen,<br />
die in bittere armoede leven en<br />
de schrijnende gevolgen ervan.<br />
Humanisten over de hele wereld zetten<br />
zich trouwens in om elk in hun<br />
eigen regio de armoede aan te klagen.<br />
De IHEU (International Humanist<br />
and Ethical Union) heeft zo bijvoorbeeld<br />
projecten lopen in India om het<br />
kastesysteem -wettelijk onbestaand<br />
maar in de praktijk nog altijd in<br />
gebruik- te bestrijden. Dit is een<br />
moeilijk proces want de laagste kaste<br />
is er zelf van overtuigd dat ze onderaan<br />
staat. Emancipatorisch werken,<br />
hen aanzetten om zelf te handelen<br />
en het systeem te doorbreken, is de<br />
aanpak daar. Niet betuttelen, wel dat<br />
hoognoodzakelijke zelfvertrouwen<br />
geven aan de mensen zodat ze hun<br />
waardigheid terugkrijgen. Of in<br />
Uganda waar een project loopt om<br />
© CAS JANSSENS<br />
kinderen middelbaar onderwijs te laten volgen. Drie scholen in en rond Kampala proberen leerlingen op te leiden, die<br />
daar anders niet genoeg geld voor hebben.<br />
Ik hoop dan ook van harte dat dit tweede Internationaal Forum opnieuw een succes wordt en dat de dialoog tussen het<br />
diverse palet van actoren, allen begaan <strong>met</strong> de strijd tegen armoede en sociale uitsluiting, tot een heuse en vruchtvolle<br />
kruisbestuiving mag leiden.<br />
JANUARI - FEBRUARI 2011 13
© CAS JANSSENS
Een stad in een stad:<br />
Brussel<br />
en zijn daklozen<br />
Dossier<br />
Albert Stas<br />
hoofd van Dienst Brussels Hoofdstedelijk Gewest<br />
Je kan er in Brussel, de hoofstad<br />
van Europa, moeilijk naast kijken:<br />
op elke straat, op elk plein,<br />
in elke tunnel zijn de daklozen<br />
aanwezig. In een vreemde en<br />
ironische speling van architectuur en<br />
voorbijgangersstromen, blijkt de buurt<br />
rond de Beurs (O, ironie) nog het meest<br />
van al getroffen. Daar worden ondertussen<br />
zelfs kleine ‘kampen’ geïmproviseerd.<br />
Daar bedelt, woont, slaapt en<br />
vecht men om te overleven en in steeds<br />
grotere getale. Een stad ín een stad. Met<br />
bewoners die geen deel uitmaken van<br />
het rijke Brussel, van de Louiza-shoppers<br />
en de Sablon-genieters. Bewoners<br />
die niet tellen en die niet geteld worden.<br />
Een bont allegaartje van verloren<br />
geraakte asielzoekers, mensen in extreme<br />
armoede, (ex-)druggebruikers, (ex-)psychiatrische<br />
patiënten…<br />
Kan er <strong>nu</strong> voor hen echt niets méér<br />
gedaan worden? Moeten we <strong>nu</strong> echt<br />
elk jaar vaststellen dat er weer mensen<br />
door de kou op straat zijn overleden?<br />
Kunnen wij het ons als maatschappij<br />
echt veroorloven elke dag die situatie<br />
op straat waar te nemen? En er niet<br />
onmiddellijk een oplossing voor bedenken?<br />
Blijkbaar kunnen we dat. Blijkbaar is<br />
de legalistische bevoegdheidsverdeling<br />
van een staatsstructuur zo eindeloos<br />
veel belangrijker dan de dood van<br />
een dakloze meer of minder. Is het<br />
toegestaan om van Brussel, een stad<br />
<strong>met</strong> bijzonder beperkte middelen<br />
(maar <strong>met</strong> talloze bevoegdheidsniveau’s),<br />
een vergaarbak te maken van<br />
de verschoppelingen van België.<br />
Va<strong>nu</strong>it alle andere steden en dorpen,<br />
worden ze doorverwezen, weggestuurd,<br />
gedumpt. Enkele rit betaald,<br />
van Genoelselderen tot in Peutie, oneway-ticket<br />
to Brussels. “Ga daar maar<br />
creperen, u past hier niet in het<br />
Vlaamse straatbeelden al helemaal<br />
niet in de budgetten van ons OCMW.”<br />
In al mijn naïviteit: misschien toch iets<br />
om over na te denken, <strong>nu</strong> we zo <strong>met</strong><br />
onze bevoegdheidsverdelingen bezig<br />
zijn?<br />
Alvast geen groots afsluiten van het<br />
Europees jaar van de bestrijding van<br />
armoede en sociale uitsluiting en het<br />
EU-voorzitterschap van België.<br />
Responsabilisering is een ‘trendy’<br />
woord. Dat men in dit dossier eindelijk<br />
eens een consequente toepassing van<br />
zou maken, dat zou pas een mooi<br />
kerstcadeau zijn.<br />
© CAS JANSSENS<br />
JANUARI - FEBRUARI 2011 15
© CAS JANSSENS
“Armoede<br />
kan zowel u<br />
als mij treffen. ”<br />
<strong>Interview</strong> <strong>met</strong><br />
<strong>Ingrid</strong> <strong>Lieten</strong><br />
Dossier<br />
Sonny van de Steene<br />
consulent-stafmedewerker<br />
NOG STEEDS ZIJN ARMOEDE EN SOCIALE UITSLUITING EEN HARDE DAGELIJKSE REALI-<br />
TEIT VOOR VEEL MENSEN. 15 PROCENT VAN DE BELGEN (1,5 MILJOEN MENSEN)<br />
LEEFT IN ARMOEDE OF OP DE ARMOEDERISICOGRENS.<br />
DIT IMPLICEERT DAT EEN GROOT DEEL VAN ONZE MEDELANDGENOTEN MOEITE HEEFT<br />
OM ZICH TE VOORZIEN VAN DE MEEST ELEMENTAIRE ZAKEN OM TE LEVEN, ZOALS VOED-<br />
SEL, ONDERDAK, GEZONDHEIDSZORG… HET DOET STILSTAAN.<br />
“Armoede is veel meer<br />
dan een gebrek aan centen.<br />
Daarom vraagt<br />
armoedebestrijding ook<br />
een veelzijdige aanpak.”<br />
EEN GEHELE JAARGANG BESTEEDDE UVV-INFO AAN HET MAATSCHAPPELIJK RELEVANTE<br />
THEMA ‘ARMOEDE’ VANUIT DE VRIJZINNIG-HUMANISTISCHE OPVATTING DAT EEN<br />
HUMANE SAMENLEVING ER ÉÉN IS ZONDER ARMOEDE EN NAAR AANLEIDING VAN HET<br />
EUROPEES JAAR VAN DE BESTRIJDING VAN ARMOEDE EN SOCIALE UITSLUITING.<br />
DIT AFSLUITNUMMER ZOU GEEN AFSLUITNUMMER ZIJN INDIEN WE NIET GINGEN PRATEN<br />
MET VLAAMS MINISTER VAN ARMOEDEBESTRIJDING INGRID LIETEN. WIE BETER DAN DE<br />
MINISTER VAN ARMOEDEBESTRIJDING KAN DE DOOR HAAR GESTELDE MAATREGELEN,<br />
OPDAT ARMOEDE EN SOCIALE UITSLUITING WORDEN TERUGGEDRONGEN, TOELICHTEN?<br />
INGRID LIETEN<br />
Voor het eerst heeft Vlaanderen <strong>met</strong> deze<br />
legislatuur een minister van Armoede -<br />
bestrijding. Wat houdt dit in?<br />
Als minister van Armoedebestrijding<br />
moet ik het armoedebestrijdingsbeleid<br />
in Vlaanderen coördineren. Aangezien<br />
armoede zich op verschillende domeinen<br />
afspeelt en maatregelen op verschillende<br />
niveaus genomen moeten<br />
worden, denk maar aan huisvesting,<br />
energie, welzijn en onderwijs, is<br />
armoedebestrijding een verantwoordelijkheid<br />
van alle ministers. Als coördinerend<br />
minister zie ik erop toe dat iedere<br />
minister zijn verantwoordelijkheid<br />
neemt en kan ik waar nodig ondersteuning<br />
bieden.<br />
Waarom is er nood aan een overkoepelende<br />
minister van Armoedebestrijding?<br />
Een overkoepelende minister is nodig<br />
om erop toe te zien dat iedere minister<br />
binnen zijn beleidsdomein zijn verantwoordelijkheid<br />
neemt om de armoede<br />
te bestrijden. Samen <strong>met</strong> mijn collega’s<br />
heb ik deze zomer een Vlaams Actie<br />
Plan Armoedebestrijding opgesteld<br />
waarbij ik zal toekijken dat elke actie<br />
ook effectief resulteert in het wegwerken<br />
van de armoede. Bovendien sta ik<br />
in voor de organisatie van het beleid via<br />
ondermeer het Horizontaal Permanent<br />
Overleg waarbij het Vlaams Netwerk<br />
van verenigingen waar armen het<br />
woord nemen, de aandachtsambtena-<br />
JANUARI - FEBRUARI 2011 17
Dossier<br />
ren (nvdr. per beleidsdomein bijvoorbeeld<br />
Welzijn bekijken zij het beleid<br />
va<strong>nu</strong>it ‘armoede’), en enkele andere<br />
organisaties voortdurend de vinger aan<br />
de pols houden en mij adviseren.<br />
Wat zijn de voor- en nadelen van zo’n coördinerend<br />
ministerschap?<br />
Het is zeker een voordeel dat één coördinerend<br />
minister alle collega’s kan<br />
aanspreken. Ik heb een globaal overzicht<br />
en ga na waar welke maatregel<br />
op welk domein versterkend werkt in<br />
het armoedebestrijdingsbeleid. Va<strong>nu</strong>it<br />
een helikopterview kan ik de noden<br />
beter zien en kan ik de collega’s hierop<br />
aanspreken. Een nadeel zie ik niet<br />
<strong>met</strong>een.<br />
Belangrijk in het uitstippelen van een<br />
armoedebeleid is het begrip ‘leven in<br />
armoede’.Wanneer leeft iemand volgens<br />
u in armoede?<br />
Armoede is veel meer dan een gebrek<br />
aan centen. Laat dat duidelijk zijn. Een<br />
woning die niet geïsoleerd is, een<br />
lage opleiding, een slechte gezondheid…<br />
al deze factoren kunnen ertoe<br />
leiden dat mensen sociaal uitgesloten<br />
worden en dus niet kunnen participeren<br />
aan onze samenleving. Armoede<br />
houdt verband <strong>met</strong> economische,<br />
sociale en culture uitsluiting. Daarom<br />
vraagt armoedebestrijding ook een<br />
veelzijdige aanpak.<br />
“Armoede kan iedereen overkomen.”<br />
Staat in de inleiding van uw beleidsnota<br />
armoedebestrijding. Denkt u dat mensen<br />
er voldoende bij stilstaan dat armoede en<br />
sociale uitsluiting hen ook kan overkomen?<br />
Neen, ik denk niet dat mensen daar<br />
voldoende bij stilstaan. Armoede kan<br />
zowel u als mij treffen. Ik geef enkele<br />
voorbeelden om dit te illustreren. Een<br />
gezin <strong>met</strong> vader, moeder en drie kinderen.<br />
De moeder werkt halftijds en<br />
zorgt voor de kinderen. De vader verlaat<br />
op een bepaald moment het<br />
gezin en wil geen alimentatie betalen.<br />
Het gevolg is dat de moeder zo heel<br />
snel in de armoede terecht kan<br />
komen. Veel alleenstaande moeders<br />
leven vandaag dan ook in armoede.<br />
Een tweede voorbeeld. Ik ben gezond,<br />
Wat houdt het Vlaams Actieplan Armoede -<br />
bestrijding (2010-2014) in?<br />
Het Actieplan bestaat uit 194 doelstellingen<br />
om alle aspecten van armoede<br />
en sociale uitsluiting aan te pakken.<br />
Het plan voorziet de oprichting van een<br />
kennisplatform. Dit platform heeft als<br />
doel verschillende soorten van kennis<br />
te verzamelen over armoede en sociale<br />
uitsluiting. Het gaat om wetenschappelijke<br />
kennis, maar ook ervaringskennis<br />
van mensen.<br />
Er komt ook een Armoedetoets. Dit<br />
betekent dat alle nieuwe beleidsmaatregelen,<br />
ten laatste in 2014, systematisch<br />
zullen getoetst worden op hun<br />
gevolgen voor mensen in armoede.<br />
Daarnaast voorziet het Actieplan heel<br />
wat doelstellingen die geformuleerd zijn<br />
aan de hand van de realisatie van sociaheb<br />
een laag inkomen. Op zekere dag<br />
word ik ziek. De ziekte sleept aan en<br />
wordt langdurig. De medische kosten<br />
zijn hoog, dus de kans is reëel dat ik in<br />
armoede terechtkom. Dit zijn voorbeelden<br />
van alledaagse gebeurtenissen<br />
die aantonen dat armoede heel<br />
dichtbij kan zijn.<br />
“Bestaansonzekerheid,<br />
armoede en sociale,<br />
economische en culturele<br />
uitsluiting doen op<br />
een ernstige manier<br />
afbreuk aan de waardigheid<br />
en aan de gelijke rechten<br />
van de mens.”<br />
Wat heeft u als minister van Armoede -<br />
bestrijding ondernomen in 2010 naar aanleiding<br />
van het Europees jaar van de bestrijding<br />
van armoede en sociale uitsluiting?<br />
Naar aanleiding van het Europees jaar<br />
van de bestrijding van armoede en sociale<br />
uitsluiting heeft Vlaanderen in<br />
samenwerking <strong>met</strong> de federale overheid<br />
en de andere gewesten en<br />
gemeenschappen drie prioritaire thema’s<br />
naar voren gebracht: kinderarmoede,<br />
een toereikend inkomen en dakloosheid.<br />
Vlaanderen spitst zich vooral toe<br />
op de strijd tegen kinderarmoede. Naar<br />
aanleiding van deze prioriteiten heb ik<br />
het rapport ‘Visie en voorstellen va<strong>nu</strong>it<br />
een kinderrechtenperspectief’ voorgesteld<br />
samen <strong>met</strong> kinderrechtencommissaris<br />
Bruno Vanobbergen. Uit het rapport<br />
blijkt onder andere dat er meer samenspraak<br />
tussen de verschillende diensten,<br />
zoals Comité Bijzondere Jeugdzorg en<br />
Kind en Gezin, moet komen, dat er nood<br />
is aan meer betaalbare kinderopvang en<br />
dat de wachtlijsten voor de bijzondere<br />
jeugdbijstand dringend moeten worden<br />
weggewerkt. Deze zaken zijn ook verwerkt<br />
in het Vlaams Actieplan<br />
Armoedebestrijding. De afspraak is dat<br />
dit rapport jaarlijks zal verschijnen.<br />
Ook het Vlaams Actieplan Armoede -<br />
bestrijding kadert in het Europees jaar<br />
van de bestrijding van armoede en<br />
sociale uitsluiting.<br />
Bovendien heb ik overleg op federaal<br />
en Europees niveau om te komen tot<br />
de drie indicatoren: materiële deprivatie,<br />
werkloze huishoudens en inkomens<br />
onder armoededrempel.<br />
Wat moeten we verstaan onder materiële<br />
deprivatie?<br />
Materiële deprivatie verwijst naar het<br />
niet kunnen beschikken over een aantal<br />
goederen en diensten of het niet kunnen<br />
deelnemen aan bepaalde activiteiten die<br />
als noodzakelijk worden beschouwd. Het<br />
is het percentage van personen dat leeft<br />
in een huishouden dat omwille van<br />
financiële redenen geconfronteerd wordt<br />
<strong>met</strong> tenminste drie van negen omschreven<br />
problemen. Deze problemen kunnen<br />
zijn: het vermijden van betaling van<br />
schulden, zoals huur; het zich niet kunnen<br />
permitteren om tenminste éénmaal<br />
per jaar een week <strong>met</strong> vakantie te gaan,<br />
weg van huis; het zich niet kunnen permitteren<br />
van om de twee dagen een<br />
maaltijd <strong>met</strong> vlees, vis of kip te eten;<br />
geen onvoorziene uitgave kunnen doen;<br />
de woning niet afdoende kunnen verwarmen;<br />
niet beschikken over een wasmachine;<br />
geen televisietoestel hebben;<br />
geen telefoon hebben; en niet beschikken<br />
over een auto.<br />
18 JANUARI - FEBRUARI 2011
le grondrechten: zoals participatie,<br />
maatschappelijke dienstverlening, inkomen,<br />
gezin, vrijetijdsbesteding, onderwijs<br />
en vorming, werk, wonen, energie<br />
en water, en gezondheid en welzijn.<br />
Het doel van dit plan is een ambitieus<br />
beleid te voeren dat armoede en sociale<br />
uitsluiting bestrijdt en voorkomt.<br />
Worden mensen die leven in armoede en<br />
sociale uitsluiting betrokken bij de tot uitvoering<br />
brengen van het plan? Op welke<br />
manier?<br />
Zeer zeker worden zij betrokken bij de<br />
uitvoering van het beleid. Dat gebeurt<br />
op verschillende manieren. Zoals eerder<br />
gezegd wordt een kennisplatform<br />
de aanpakken. De concrete uitwerking is<br />
voor de betrokken ministers. Op welke<br />
manier weet u als coördinerend minister<br />
dat uw collega-ministers hieraan werken?<br />
Toen ik net aantrad als minister van<br />
armoedebestrijding heb ik aan al mijn<br />
collega-ministers gevraagd om een luik<br />
rond armoede in hun beleidsnota op te<br />
© CAS JANSSENS<br />
Hoe kwam het plan tot stand?<br />
Eerst was er overleg <strong>met</strong> het Vlaams<br />
Netwerk van verenigingen waar<br />
armen het woord nemen en ervaringsdeskundigen<br />
in de armoede, zij<br />
weten betere dan wie dan ook wat<br />
het is om in armoede te leven, dan<br />
<strong>met</strong> de aandachtsambtenaren en het<br />
brede werkveld. Vervolgens werd<br />
een analyse gemaakt <strong>met</strong> mogelijke<br />
acties. Daarna was er overleg <strong>met</strong> de<br />
collega-ministers, dit heeft geleid tot<br />
het Vlaams Actieplan Armoede be -<br />
strijding. Iedere minister presenteerde<br />
onlangs voor zijn/haar beleidsdomein<br />
de concrete invulling van het<br />
plan.<br />
opgericht. Het Vlaams Netwerk van<br />
verenigingen waar armen het woord<br />
nemen, vzw Tussenstap en vzw Boeren<br />
op een kruispunt nemen onder andere<br />
deel aan dit platform. Het is de bedoeling<br />
dat ervaringsdeskundigen ingeschakeld<br />
worden bij de concrete uitvoering<br />
van het plan. De diverse actoren<br />
en beleidsniveaus zullen daartoe<br />
worden gestimuleerd door de Vlaamse<br />
Regering. Er wordt ook een project<br />
opgestart dat de communicatie van de<br />
Vlaamse overheid <strong>met</strong> mensen in<br />
armoede structureler en beter maakt.<br />
Het Vlaams actieplan wil bepaalde zaken in<br />
de samenleving <strong>met</strong> betrekking tot armoe-<br />
nemen. De 194 doelstellingen uit het<br />
Actieplan werden in december op punt<br />
gesteld. Elke minister heeft per doelstelling<br />
aangegeven hoeveel budget hij/zij<br />
voorziet, wat de timing is en het beoogde<br />
doel. Twee jaar na de inwerkingtreding<br />
wordt het Actieplan integraal<br />
geëvalueerd en eventueel bijgestuurd.<br />
Iedereen die dit wenst kan een luisterend<br />
oor vinden bij een moreel consulent in een<br />
Centrum Morele Dienstverlening. Een<br />
moreel consulent had volgende vraag voor<br />
de minister.<br />
“Een cliënt van mij, die van een werkloosheidsuitkering<br />
leeft, betaalt voor haar appartement<br />
van ca. 100 m 2 een onroerende voor-<br />
JANUARI - FEBRUARI 2011 19
Dossier<br />
Kan u een voorbeeld geven van zaken die<br />
al gerealiseerd zijn onder uw legislatuur?<br />
Het zijn voornamelijk mijn collegaheffing<br />
van 689,00 euro per jaar. In de jaren<br />
’60 lag deze woning immers in een straat,<br />
die als ‘chique winkelstraat’ werd aanzien.<br />
Ondertussen is deze straat echter ingrijpend<br />
veranderd (lees: verpauperd) en al lang<br />
geen ‘gegeerde woonomgeving’ meer.<br />
Zou het dan niet mogelijk zijn, het bedrag<br />
van de onroerende voorheffing aan te passen<br />
aan de huidige realiteit?”<br />
In welke mate zal het Actieplan Armoede -<br />
bestrijding hieraan iets doen?<br />
De vraag richt zich vooral tot de aanpassing<br />
van de onroerende voorheffing<br />
aan de realiteit. In die zin kan het interessant<br />
zijn om een bezwaarschrift in<br />
te dienen. Binnen het Vlaams Actieplan<br />
zijn er enkele belangrijke doelstellingen<br />
die een bijdrage kunnen leveren<br />
op de vraag: het inkomensgerelateerd<br />
maken van bijdragen, de berekening<br />
van bijdragen en afstemming van prijzen<br />
op het inkomen… Bovendien wordt<br />
ook werk gemaakt van de automatische<br />
toekenning van de onroerende<br />
voorheffing. Mensen <strong>met</strong> een laag<br />
inkomen hebben recht op een vermindering<br />
van de onroerende voorheffing.<br />
Armoede is niet alleen een zaak van geld<br />
hebben, maar ook van vernedering en<br />
schaamte. Op welke manier poogt u via het<br />
194-puntenplan dit gevoel terug te dringen?<br />
Inderdaad. Mensen in armoede worden<br />
vaak geconfronteerd <strong>met</strong> vernedering<br />
en schaamte. Wat wij proberen te doen<br />
va<strong>nu</strong>it het beleid is bij mensen in<br />
armoede de aanwezige potenties,<br />
eigenheid en kracht op te merken, aan<br />
te moedigen en aan te wenden. Aan<br />
de hand van het participatief beleid<br />
worden mensen in armoede betrokken<br />
bij de voorbereiding, uitvoering en evaluatie<br />
van het beleid. Bovendien denk<br />
ik dat er via de betrokkenheid van het<br />
Vlaams Netwerk van verenigingen<br />
waar armen het woord nemen en de<br />
ervaringsdeskundigen in armoede voldoende<br />
aan dit probleem tegemoet<br />
gekomen wordt.<br />
Is er oog voor ‘zingeving’ en levensbeschouwing<br />
in het 194-punten plan? Op<br />
welke manier uit zich dat?<br />
De visie van de armoedebestrijding vertrekt<br />
van een levensbeschouwing. Bij<br />
de opmaak van het Vlaams Actieplan<br />
stelden we ons ondermeer volgende<br />
vragen: ‘Hoe zien we een maatschappij?<br />
Wat is armoede? Wat is de oorzaak<br />
van armoede? Hoe pakken we armoede<br />
aan?...’<br />
Zijn er wel middelen genoeg om het plan<br />
in de praktijk om te zetten, zeker in tijden<br />
waarin, om financiële redenen, keuzes<br />
gemaakt moeten worden?<br />
In tijden van economische crisis en<br />
besparingen moeten de middelen efficiënter<br />
besteed worden. Zoals ik daarnet<br />
ook zei, is armoedebestrijding een verantwoordelijkheid<br />
van alle beleidsdomeinen,<br />
bijgevolg moeten er dus door elke<br />
minister binnen zijn/haar beleidsdomein<br />
voldoende middelen vrijgemaakt worden<br />
om de verschillende doelstellingen<br />
uit het Actieplan te realiseren.<br />
“Armoedebestrijding staat<br />
als één van de prioriteiten<br />
vooropgesteld in het<br />
Vlaams Regeerakkoord.”<br />
In welke mate is de bestrijding van armoede<br />
een prioriteit voor de Vlaamse regering<br />
en waarom? Hoe pakt u dit aan?<br />
Armoedebestrijding staat als één van<br />
de prioriteiten vooropgesteld in het<br />
Vlaams Regeerakkoord. Bovendien is<br />
armoedebestrijding in het kader van<br />
het Belgische voorzitterschap en het<br />
Europees jaar van de bestrijding van<br />
armoede en sociale uitsluiting zeker<br />
prioritair. Daarnaast is er ook het engagement<br />
van Pact 2020. Dit pact stelt<br />
dat in Vlaanderen in 2020 het aandeel<br />
inwoners dat leeft in armoede, of<br />
geconfronteerd wordt <strong>met</strong> sociale uitsluiting,<br />
laag moet liggen in vergelijking<br />
<strong>met</strong> de best presterende EU27-<br />
landen. Dit houdt concreet in dat in<br />
Vlaanderen elk gezin, ongeacht de<br />
samenstelling, minstens een inkomen<br />
heeft dat de Europese armoederisicodrempel<br />
bereikt in 2020.<br />
ministers, die functioneel bevoegd<br />
zijn, die binnen hun beleidsdomein de<br />
nodige acties realiseren. Minister Freya<br />
Van den Bossche realiseerde reeds een<br />
minimumlevering van aardgas realiseerde.<br />
Minister Jo Vandeurzen ontwikkelde<br />
een ouderenbeleidsplan, waarin<br />
een groot luik van armoedebestrijding<br />
vervat zit. Een jeugdplan werd door<br />
minister Pascal S<strong>met</strong> opgesteld waarin<br />
de realisatie van proefprojecten voorzien<br />
wordt, waarin kansarme jongeren<br />
worden betrokken in reguliere jeugdbewegingen.<br />
Minister Schauvliege<br />
heeft een project <strong>met</strong> betrekking tot<br />
de cultuurpas. Binnen mijn mediabeleid<br />
denk ik aan PING (poverty is not a<br />
game), een serious game over armoede<br />
om jongeren in het middelbaar<br />
onderwijs te laten kennismaken <strong>met</strong><br />
armoede.<br />
De federale regering bepaalt zaken zoals<br />
de minimumuitkeringen en het derdebetalerssysteem.<br />
Het moet toch frustrerend zijn<br />
als minister van Armoedebestrijding dat u<br />
op deze vlakken niets kan doen. Hoe probeert<br />
u op dat federale beleid invloed uit<br />
te oefenen?<br />
Het optrekken van de minimumuitkering<br />
moet inderdaad op federaal<br />
niveau geregeld worden. Zo zijn er<br />
nog tal van federale materies als de<br />
collectieve schuldbemiddeling, het<br />
huurwaarborgfonds, de te lage vervangingsinkomens…<br />
Ik zal deze op<br />
een interministerieel overleg bij het<br />
vormen van een nieuwe federale<br />
regering agenderen.<br />
Tot slot. Va<strong>nu</strong>it welke persoonlijke drijfveer<br />
wilt u iets doen aan armoede en sociale<br />
uitsluiting?<br />
Simpelweg het feit dat het toelaten<br />
van armoede een schending van de<br />
mensenrechten is, is voor mij ge noeg<br />
om mij te engageren in de bestrijding<br />
van armoede. Bestaans onzekerheid,<br />
armoede en sociale, economische en<br />
culturele uitsluiting doen op een ernstige<br />
manier afbreuk aan de waardigheid<br />
en aan de gelijke rechten van de mens.<br />
Het feit dat bepaalde maatschappelijke<br />
structuren armoede in de hand werken<br />
en reproduceren, is een ondraaglijke<br />
gedachte.<br />
20 JANUARI - FEBRUARI 2011
Werken rond<br />
armoede:<br />
het sensibiliseren voorbij<br />
HUJO<br />
HERFSTVAKANTIE 2010<br />
Dossier<br />
Joeri Proot<br />
pedagogisch medewerker Lokaal Hujo vzw<br />
O<br />
IN DE VORIGE BIJDRAGE VAN HUJO VZW AAN UVV-INFO MAAKTEN WIJ ONS ALS<br />
ok wij werkten in 2010 <strong>met</strong><br />
JEUGDVERENIGING ENKELE KRITISCHE BEDENKINGEN ROND HET WERKEN ROND<br />
het jaarthema armoede en<br />
sociale uitsluiting. Hoewel<br />
ARMOEDE EN SOCIALE UITSLUITING. WE STELDEN ONS -GEHEEL VRIJ EN KRITISCH<br />
we wisten dat het jaarthema<br />
vooral een sensibiliserende functie<br />
VOLGENS DE VRIJZINNIG-HUMANISTISCHE TRADITIE- DE VRAAG OF HET WERKEN zou hebben, hebben we ook onze<br />
ROND ARMOEDE VAAK NIET MEER IS DAN EEN POSITIEVE PROFILERINGSTUNT VAN<br />
eigen organisatie kritisch onder de loep<br />
genomen.<br />
DE ORGANISATIE IN KWESTIE. WE TWIJFELDEN HIERBIJ NIET AAN HET GOEDBEDOELDE<br />
Jaren geleden al sloegen Hujo vzw en<br />
KARAKTER ERVAN, MAAR BLEVEN ZITTEN MET DE VRAAG OF HET OOK DAADWERKELIJK Steunpunt Vakantieparticipatie vzw de<br />
MENSEN IN MAATSCHAPPELIJK KWETSBARE SITUATIES HELPT.<br />
handen in elkaar. Steunpunt Vakantie -<br />
participatie wil kinderen en jongeren<br />
uit maatschappelijk kwetsbare situaties<br />
(moeilijke gezinssituaties, financiële<br />
problemen...) de kans bieden om ook<br />
te genieten van het recht op vakantie.<br />
Hujo vzw stelt daarom jaarlijks twaalf<br />
plaatsen ter beschikking aan kinderen<br />
en jongeren die gebruik maken van<br />
Steunpunt Vakantie participatie.<br />
HUJO VAKANTIE AUGUSTUS 2010<br />
We willen dit niet ondoordacht doen.<br />
Zo beperken we bewust het aantal<br />
deelnemers via Vakantieparticipatie tot<br />
drie per vakantieperiode. We werken<br />
<strong>met</strong> jonge begeleiders die vaak nog<br />
niet zo veel ervaring hebben in het<br />
werken <strong>met</strong> kinderen en jongeren uit<br />
maatschappelijk kwetsbare situaties.<br />
Het vergt vaak niet alleen een gevorderde<br />
maturiteit, ook specifieke scholing<br />
is soms wenselijk bij de begeleiding<br />
van de doelgroep.<br />
HUJO HERFSTVAKANTIE 2010<br />
Gedragsproblemen, die bijvoorbeeld<br />
voortkomen uit traumatische situaties<br />
die het kind eerder heeft ervaren, moeten<br />
<strong>met</strong> zorg worden benaderd. En<br />
ondanks al onze goede bedoelingen is<br />
het vrijwel onmogelijk om <strong>met</strong> animatoren<br />
van 16-17-18 jaar te voldoen aan de<br />
extra zorg die het laten deelnemen van<br />
deze kinderen en jongeren op vakantie<br />
<strong>met</strong> zich meebrengt. Maar ieder kind is<br />
voor ons gelijk en dat willen we ook con-<br />
JANUARI - FEBRUARI 2011 21
Dossier<br />
HUJO VAKANTIE<br />
Welk standpunt je ook inneemt, <strong>met</strong><br />
debatteren alleen lukt het niet. Het is<br />
ontegensprekelijk tijd voor actie en<br />
verandering. Hujo vzw wil sinds jaar en<br />
dag een plaats bieden aan ieder kind<br />
en houdt woord: de lokale groepen van<br />
Hujo vzw zijn rijk aan diversiteit. Er is<br />
immers geen sprake van een quasi uitsluitend<br />
blank en rijk middenklassepusequent<br />
doortrekken, ook in onze kampen<br />
en activiteiten. Bij Hujo vzw zijn<br />
immers alle kinderen en jongeren welkom,<br />
ongeacht hun afkomst, religie, cultuur<br />
of sociale achtergrond. Zo delen we<br />
bijvoorbeeld de identiteit van deelnemers<br />
die via Vakantieparticipatie deelnemen<br />
niet mee aan onze animatoren die<br />
het kamp begeleiden. Op die manier wil<br />
Hujo vzw de objectiviteit garanderen bij<br />
haar vrijwilligers.<br />
En deze aanpak werkt! Kinderen voelen<br />
zich thuis op onze kampen. Kinderen<br />
mogen bij ons ‘anders’ zijn en dit wordt<br />
-nog het meest- door de andere kinderen<br />
aanvaard. Het beste bewijs is dat we<br />
zelfs va<strong>nu</strong>it deelnemers via Vakantie -<br />
participatie een doorstroming hebben<br />
naar onze animatorenvormingen. Het<br />
geeft aan dat Hujo vzw wel degelijk een<br />
plaats biedt aan kinderen en jongeren<br />
uit maatschappelijk kwetsbare situaties<br />
en dat zij zich er ook welkom voelen.<br />
Dat diezelfde doelgroep dan nog eens<br />
doorgroeit als vrijwilliger binnen onze<br />
jeugdvereniging, sterkt ons in de overtuiging<br />
dat we echt een open en alternatieve<br />
jeugdvereniging zijn.<br />
Bovendien stellen we vast dat kinderen<br />
en jongeren uit maatschappelijk kwetsbare<br />
situaties ook zonder Steunpunt<br />
Vakantieparticipatie vzw de weg naar<br />
Hujo vzw en haar vakantie- en activiteitenaanbod<br />
vinden. Onze inspannin-<br />
gen zijn klein, maar weloverwogen.<br />
Hujo vzw is en blijft een jeugdvereniging<br />
<strong>met</strong> een beperkte draagkracht<br />
voor het bereiken en aanbieden van<br />
een kwaliteitvol vrijetijdsaanbod aan<br />
ALLE kinderen en jongeren, maar toont<br />
tezelfdertijd aan ook echt open te staan<br />
voor IEDER kind.<br />
Het debat blijft duren<br />
Niet enkel Hujo vzw, maar ook het volledige<br />
jeugdwerklandschap is er zich van<br />
bewust dat er werk moet worden<br />
gemaakt van een hogere betrokkenheid<br />
van kinderen en jongeren uit maatschappelijk<br />
kwetsbare situaties. Of het<br />
<strong>nu</strong> gaat om armen, allochtonen, probleemgezinnen...:<br />
het streven naar een<br />
betere toegankelijkheid van deze groepen<br />
wint alleen maar aan belang. Maar<br />
niet alle jeugdverenigingen en bewegingen<br />
zitten op dezelfde lijn. De meningen<br />
rond inclusief werken zijn verdeeld en<br />
iedereen geeft een eigen interpretatie<br />
aan de roep naar meer diversiteit en toegankelijkheid<br />
binnen het jeugdwerk.<br />
bliek bij de lokale Hujo-groepen.<br />
Verspreid over Vlaanderen en Brussel<br />
vertegenwoordigen onze lokale groepen<br />
mensen uit verschillende sociale<br />
achtergronden en culturen. Een diversiteit<br />
waar we trots op zijn!<br />
Vertaling naar de doelgroep<br />
2010 was niet alleen het jaar waarin Hujo<br />
vzw specifieke aandacht vestigde op het<br />
werken rond armoede en sociale uitsluiting.<br />
Samen <strong>met</strong> een heleboel andere<br />
initiatieven, zoals het Europees jaar 2010,<br />
werd er massaal gesensibiliseerd rond<br />
het thema. Dat de vertaling naar de doelgroep<br />
één van de grootste uitdagingen<br />
was, bleek snel uit de reacties van team<br />
en vrijwilligers. Er is -geheel eigen aan<br />
het jeugdwerk trouwens- weinig of geen<br />
oprechte interesse in het thema. De uitdaging<br />
blijft beperkt tot het spreken over<br />
armoede, zonder daadwerkelijk actie te<br />
willen ondernemen.<br />
We ontwikkelden een heel oneerlijk<br />
armoedespel om het vicieuze cirkelmechanisme<br />
ook al aan kleine kinderen uit<br />
te leggen. In levende lijve ondervinden<br />
dat er een aantal mechanismen bestaan<br />
waardoor je moeilijker uit de armoede<br />
kan ontsnappen, was voor sommige<br />
kinderen bijzonder confronterend. Voor<br />
een volledige evaluatie van het jaarthema<br />
2010 is het nog even wachten, maar<br />
wel kunnen we de zekerheid garanderen<br />
dat enkele activiteiten een blijvend<br />
karakter zullen hebben binnen Hujo<br />
vzw. Behalve de samenwerking <strong>met</strong><br />
Steunpunt Vakantieparticipatie, organiseerde<br />
Hujo sinds dit jaar ook het project<br />
‘Nacht zoekt Dak’.<br />
HUJO HERFSTVAKANTIE 2010<br />
22 JANUARI - FEBRUARI 2011
‘Nacht zoekt Dak’<br />
Hujo vzw wil kinderen en jongeren<br />
bewust maken van de moeilijke<br />
omstandigheden waarin daklozen<br />
moeten zien te overleven. Dat proberen<br />
we op een speelse en ervaringsgerichte<br />
manier te verwezenlijken. De<br />
kern van ‘Nacht zoekt dak’ is het bouwen<br />
van je eigen dak voor één nacht<br />
<strong>met</strong> karton en plastic. Op die manier<br />
dringen we binnen in de leefwereld<br />
van kinderen en jongeren en slagen we<br />
erin het beladen en vaak moeilijk te<br />
vertalen thema ‘dakloosheid’ naar kinderen<br />
en jongeren over te brengen.<br />
Hoe kan je zelf een<br />
‘Nacht zoekt Dak’ organiseren?<br />
Na reservatie komt een Hujo-medewerker<br />
<strong>met</strong> de evenementencaravan<br />
en het nodige materiaal naar je toe om<br />
de activiteit te helpen begeleiden.<br />
Naast dit basisaanbod kan er ook nog<br />
extra randanimatie worden besteld. Zo<br />
kan de namiddag (afhankelijk van de<br />
leeftijd van de deelnemers) opgevuld<br />
worden <strong>met</strong> een educatief spel, een<br />
filmvoorstelling en/of een workshop.<br />
De randactiviteiten staan allemaal in<br />
het teken van armoede en sociale uitsluiting,<br />
en geven de mogelijkheid om<br />
de problematiek nog breder te schetsen.<br />
De ochtend na de overnachting<br />
krijgen de kinderen en jongeren ook de<br />
kans om over hun ervaringen te vertellen<br />
en worden ze aangemoedigd om<br />
eens na te denken over hoe het leven<br />
van een dakloze eruit ziet.<br />
Ervaringsdeskundige in armoede<br />
Naast deze eerder speelse randactivi-<br />
‘NACHT ZOEKT DAK’<br />
‘NACHT ZOEKT DAK’<br />
teiten, bieden we ook een getuigenis<br />
van een ex-dakloze aan. Dit is één van<br />
de meest geslaagde randactiviteiten.<br />
Gedurende anderhalf uur brengt een<br />
door het Netwerk Armoedebestrijding<br />
opgeleide ervaringsdeskundigen in<br />
armoede zijn/haar verhaal. En dat mist<br />
zijn effect niet bij kinderen en jongeren.<br />
Een getuigenis heeft immers het<br />
voordeel dat het publiek <strong>met</strong>een ook<br />
vragen kan stellen aan de spreker. De<br />
reacties van zowel begeleiders als kinderen<br />
waren onverdeeld positief. Het<br />
rechtstreekse contact en de gelegenheid<br />
om in interactie te treden <strong>met</strong> een<br />
ervaringsdeskundige, ruimt veel vooroordelen<br />
van de baan en leert kinderen,<br />
jongeren en volwassenen <strong>met</strong> een<br />
kritischere blik naar het armoedefenomeen<br />
kijken.<br />
Armoede, een universeel<br />
levensbeschouwelijk thema<br />
Dat armoede, sociale uitsluiting en<br />
dakloosheid een universeel levensbeschouwelijk<br />
thema is, bleek onlangs<br />
nog maar uit de ‘Nacht zoekt Dak’ die<br />
in het atheneum van Vilvoorde werd<br />
georganiseerd. Deze ‘Nacht zoekt Dak’,<br />
een samenwerking tussen de leerkrachten<br />
niet-confessionele zedenleer,<br />
godsdienst en islam, zorgde voor een<br />
overvolle speelplaats van wel 60 leerlingen<br />
uit het 4de middelbaar. De leerlingen<br />
kregen naast de getuigenis van<br />
een ex-dakloze, ook een filmvoorstel-<br />
ling rond kinderarmoede op hun bord.<br />
De overnachting in kartonnen dozen<br />
vormde het sluitstuk van een leerrijke<br />
nacht. De samenwerking <strong>met</strong> de andere<br />
levensbeschouwelijke vakken toonde<br />
bovendien aan dat de bestrijding<br />
van armoede en sociale uitsluiting een<br />
zaak is van iedereen, los van het<br />
levensbeschouwelijk standpunt dat je<br />
inneemt.<br />
Geïnteresseerd in een<br />
‘Nacht zoekt dak’?<br />
‘Nacht zoekt dak’ is zeer geschikt als<br />
buitenschoolse activiteit of zelfs als<br />
fundraiser. Van jeugdhuis tot ngo…<br />
elke organisatie die <strong>met</strong> jongeren<br />
werkt, kan deze activiteit boeken of<br />
het op basis van ons draaiboek op<br />
eigen houtje organiseren. Ook andere<br />
jeugdorganisaties kunnen de ‘Nacht<br />
zoekt dak’ reserveren als activiteit voor<br />
op kamp, op weekend of op een startdag.<br />
Vanzelfsprekend is de meest<br />
geschikte periode voor zo’n activiteit de<br />
zomer, maar tijdens de koudere maanden<br />
kan ‘Nacht zoekt dak’ ook binnen<br />
georganiseerd worden, of -voor de<br />
echte durvers- toch buiten, <strong>met</strong> lichtjes<br />
aangepast materiaal. Groepen die denken<br />
dat zij deze uitdaging aandurven,<br />
moeten er wel snel bij zijn, de plaatsen<br />
in de agenda zijn beperkt!<br />
Meer informatie op<br />
www.nachtzoektdak.be of<br />
www.hujo.be.<br />
JANUARI - FEBRUARI 2011 23
© CAS JANSSENS
Centre<br />
d’Action Laïque<br />
zet haar vrijzinnige traditie<br />
van solidariteit verder<br />
Dossier<br />
Yves Kengen<br />
directeur Communicatie CAL<br />
vertaald en bewerkt door Franky Bussche en Sonny Van de Steene<br />
DE MAATSCHAPPIJ VAN HET EGOÏSME, VAN DE SCHIJN, VAN DE ‘ALMACHTIGE<br />
ECONOMIE’, VAN DE MATELOZE JACHT NAAR DE GROEI TE ALLEN PRIJZE HEEFT<br />
HAAR BEPERKINGEN GETOOND. VOOR DE CENTRE D’ACTION LAÏQUE (CAL)<br />
WAS SOLIDARITEIT NIET SLECHTS EEN SLOGAN IN HET EUROPEES JAAR VAN DE<br />
BESTRIJDING VAN ARMOEDE EN SOCIALE UITSLUITING…<br />
H<br />
oe meer mijn spreekt<br />
over het verminderen<br />
van armoede en sociale<br />
uitsluiting, hoe<br />
meer de kloof tussen rijk en arm lijkt<br />
toe te nemen. 80% van de bewoners<br />
van onze planeet zijn arm. Meer dan<br />
15% van de Belgen zijn arm. Meer<br />
dan 20% van de Brusselaars zijn arm.<br />
Vrouwen betalen in deze cijfers de<br />
grootste tol.<br />
Vele bemiddelde mensen willen de<br />
armsten helpen. Sommigen proberen<br />
dit te doen door het opzetten van<br />
individuele steunacties, van gerichte<br />
hulp, van liefdadigheid. Volgens de<br />
bijbel en de koran is het zeker zo dat<br />
“wie een leven redt, de hele mensheid<br />
redt.” Vandaag volstaat het echter<br />
niet om één vrouw, één man of<br />
één kind te redden. De kloof is te<br />
diep, de breuk is te sterk.<br />
Structurele efficiënte hulp is nodig.<br />
Meer dan ooit. Maar wat zien we vandaag?<br />
Om de staatskas er weer<br />
bovenop te helpen, holt men de sociale<br />
verbintenis uit, snijdt men in de<br />
pensioenen en de lonen. Is dit rechtvaardig?<br />
Neen volgens het Centre<br />
d’Action Laïque. De CAL pleit niet voor<br />
medelijden, liefdadigheid of mededogen.<br />
Ze wil rechtvaardigheid. Ze wil<br />
een solidaire samenleving. De CAL<br />
verwacht van Europa en de lokale<br />
overheden, naar aanleiding van het<br />
einde van het Europees jaar van de<br />
bestrijding van armoede en sociale<br />
uitsluiting, concrete maatregelen.<br />
Va<strong>nu</strong>it de vrijzinnige traditie van solidariteit<br />
nam de CAL verschillende initiatieven<br />
tijdens het Europees jaar<br />
van de bestrijding van armoede en<br />
sociale uitsluiting. De campagne van<br />
de CAL wil tonen dat het bestrijden<br />
van armoede en sociale uitsluiting bijdraagt<br />
tot het geluk van iedereen.<br />
Projecten die de CAL in dit licht nog<br />
zal organiseren zijn: een colloquium<br />
over armoede en sociale uitsluiting in<br />
Brussel; een colloquium over ontwikkeling,<br />
sociale rechtvaardigheid en<br />
solidariteit in Bergen; debatten over<br />
armoede en sociale uitsluiting in<br />
Brussel, Bergen, Namen, Charleroi en<br />
Luik; een sensibilisatiecampage in<br />
Bergen; ontmoetingsmomenten <strong>met</strong><br />
kansarmen in Aarlen…<br />
© CAS JANSSENS<br />
Meer info over de activiteiten van de CAL<br />
www.laicite.be<br />
JANUARI - FEBRUARI 2011 25
Dossier<br />
De kracht van<br />
ervaringsdeskundigheid<br />
Emily Verté<br />
consulent-stafmedewerker<br />
W<br />
STREVEN NAAR EEN INCLUSIEVE SAMENLEVING IS EEN NOBEL DOEL DIE ZEKER HET<br />
at die filosofie juist<br />
inhoudt, kwam ik in<br />
VOORBIJE JAAR BIJ TAL VAN ORGANISATIES HOOG OP DE AGENDA STOND. STRUCTURELE<br />
najaar 2010 te weten<br />
op een studienamiddag<br />
over ervaringsdeskundigheid naar<br />
MECHANISMEN IN ONZE SAMENLEVING ZOALS HET WELBEKENDE MATTHEUSEFFECT<br />
aanleiding van de 35 ste verjaardag van<br />
het HIVA (Onderzoeks instituut voor<br />
MAKEN DAT DIT EEN WERK VAN LANGE ADEM IS. MAAR DAT HOUDT ONS NIET TEGEN.<br />
arbeid en samenleving) en de 5 e verjaardag<br />
van Bind-Kracht.<br />
DE GEORGANISEERDE VRIJZINNIGHEID LEGDE IN HET KADER VAN HET INTERNATIONALE Kristel Driessens, coördinator van Bind-<br />
Kracht, had het daarbij over de nieuwe<br />
JAAR TER BESTRIJDING VAN ARMOEDE EN SOCIALE EXCLUSIE EEN JAAR LANG DE KLEM- missie van Bind-Kracht. “Bind-Kracht<br />
wil begeleiders versterken en ondersteunen<br />
in krachtgericht werken <strong>met</strong><br />
TOON OP INCLUSIE EN ZAL DIT IN DE TOEKOMST OOK BLIJVEN DOEN. EN WE ZIJN NIET<br />
mensen in armoede. We vertrekken<br />
daarbij va<strong>nu</strong>it twee basiskenmerken<br />
ALLEEN. VOOR EEN ORGANISATIE ZOALS BIND-KRACHT IS HET MEER DAN HAAR<br />
van het leven in armoede. Enerzijds is<br />
er de verbintenissenproblematiek.<br />
BESTAANSREDEN. KWALITEITSVERBETERING VOOR HULPVERLENING AAN MENSEN IN Verbinding verliezen <strong>met</strong> zichzelf, <strong>met</strong><br />
de omgeving, <strong>met</strong> de maatschappij,<br />
ARMOEDE IS HAAR KERNOPDRACHT. ZELF VERWOORDEN ZE HET ALS “EMPOWERMENT <strong>met</strong> het verleden en <strong>met</strong> de toekomst.<br />
Anderzijds is een kenmerk het leven in<br />
IN DE HULPVERLENING IS WERKEN AAN AUTONOMIE IN VERBONDENHEID”. EEN MOOIE afhankelijkheid. Afhankelijk zijn van de<br />
goodwill van een leraar, van de VDABtrajectbegeleider,<br />
van de maatschappelijk<br />
werker, van een hulpverlener die<br />
SLAGZIN WAAR EEN HEUSE FILOSOFIE ACHTER ZIT VERSCHOLEN.<br />
zich wil vastbijten in de complexiteit<br />
van hun dossiers.” Ze stelt dan ook dat<br />
als je aan armoedebestrijding wil doen<br />
je rekening moet houden <strong>met</strong> die twee<br />
kenmerken.<br />
Om te komen tot een duurzaam resultaat<br />
dien je verbindend en versterkend<br />
te werken en dit door middel van dialoog<br />
<strong>met</strong> de mensen in armoede zelf,<br />
aldus Driessens. Krachtgerichte begeleiding<br />
die verbindend werkt, daar draait<br />
het volgens haar om. “Als hulpverleners<br />
een appel kunnen doen op de veerkracht<br />
van mensen in armoede. Als<br />
mensen in armoede hun eigen drijfveren,<br />
hun competenties, hun kracht vinden<br />
en daarop kunnen verder bouwen.<br />
Als ze samen werken aan positieve<br />
ervaringen dan wordt het zelfbeeld van<br />
mensen versterkt. En mensen <strong>met</strong> een<br />
© CAS JANSSENS<br />
26 JANUARI - FEBRUARI 2011
Zingeving in armoede<br />
In de hulpverleningsrelatie coach-trainer heeft u het over de balans<br />
tussen draaglast en draagkracht. Hoe ziet u dit op vlak van zingeving?<br />
Staat draagkracht synoniem voor zingeving?<br />
Wim De Clerck en Roald D’Haemers (coaches): Niet altijd.<br />
Wim: Want soms is de last groter dan de kracht en dan is die last<br />
de zingeving.<br />
Koen Vansevenant (trainer): Dit is de paradox van kracht en<br />
kwetsbaarheid. In de kwetsbaarheid of draaglast zit er ook een<br />
kracht. Maar je hebt ook die draagkracht nodig om zin te geven<br />
en om te kunnen leven <strong>met</strong> het lijden en de moeilijkheden die<br />
de mensen in armoede meemaken. Met dit alles wordt omgegaan<br />
in de vormingen van Bind-Kracht door in dialoog te treden.<br />
Daar worden ervaringen en gedachten uitgewisseld tussen andere<br />
mensen in armoede en hulpverleners om zo te komen tot<br />
inspiratiebronnen voor groei en verandering zodat men kan<br />
omgaan <strong>met</strong> pijn, mislukkingen, onmacht.<br />
Roald: Ook geliefden zoals kinderen of partner zijn belangrijk<br />
daarin. Zo wens ik dat mijn kinderen het beter hebben dan mij en<br />
dat geeft mij zin om door te gaan.<br />
We denken niet graag in vakjes, maar laten we ons toch even verleiden.<br />
Denkt u dat zingeving anders ingevuld wordt bij mensen in armoede<br />
dan bij middenklassers?<br />
Marnic Clarys (trainer): Interessante denkoefening, maar ik kan daar<br />
geen antwoord op geven. Ik weet het gewoon niet. Op welke<br />
manier ikzelf zin geef aan mijn leven kan ik dan weer wel vertellen.<br />
Roald: Ik denk dat zingeving voor mij totaal anders is dan voor<br />
Marnic of Wim. Dat is voor iedereen anders.<br />
Wim: Of misschien is het de maatschappij die zegt dat mensen in<br />
armoede hun leven op een andere wijze moeten zingeven dan<br />
de ‘gewone’ mens.<br />
Marnic: Mensen die mij genegen zijn, geven zin aan mijn leven.<br />
Dat is niet zo anders bij Roald, denk ik.<br />
Koen: Je zou kunnen zeggen dat het onderscheid in drijfveer tussen<br />
middenklassers en mensen in armoede erin zit dat mensen<br />
in armoede voor hun kinderen een beter leven wensen, terwijl<br />
middenklassers dezelfde levenskwaliteit willen voor hun kinderen.<br />
Ze hopen beiden op het beste voor hun kinderen, dat is<br />
gelijklopend, maar toch is er een <strong>nu</strong>ance.<br />
Marnic: Ik vind zingeving iets persoonlijk. Ik kan moeilijk armoede<br />
daaraan koppelen. Ik geloof wel dat er gevolgen zijn van<br />
armoede op zingeving, maar wat betreft de kern van zingeving<br />
weet ik niet of er wel verschillen zijn, dus ik kan me daarover niet<br />
uitspreken.<br />
Koen: Ik zeg dit omdat ik het idee van ‘een beter leven voor<br />
mijn kind’ al zo vaak heb zien terugkomen bij mensen in<br />
armoede.<br />
Wim: Mij belangenloos inzetten als ervaringsdeskundige armoede<br />
geeft ook zin en dat terwijl de maatschappij dit niet erkent.<br />
Hoewel ik 5 dagen op 7 dossiers voorbereid voor beleid ziet de<br />
samenleving mij toch nog als leegloper gewoonweg omdat ik bij<br />
de categorie ‘werklozen’ hoor.<br />
versterkt zelfbeeld gaan terug geloven<br />
in zichzelf, gaan terug verantwoordelijkheid<br />
opnemen, gaan terug een maatschappelijk<br />
zinvolle rol kunnen opnemen<br />
en naar buiten treden.”<br />
Een ander onderdeel van de filosofie<br />
achter Bind-Kracht is dat het verbindend<br />
werken ook versterkend en autonomieverhogend<br />
is. Samenwerken in<br />
een vertrouwensrelatie <strong>met</strong> een persoon<br />
in armoede en hen erkenning en<br />
respect geven, heeft als gevolg dat ze<br />
betekenis en zin vinden. Ook hier leidt<br />
dit tot een verhoging van hun verantwoordelijkheidsgevoel<br />
en krijgen ze<br />
weer greep op hun leven.<br />
Kristel Driessens geeft het zelf aan, de<br />
naïviteit of eerder het idealisme druipt<br />
er zowaar van af. Hoewel idealisme<br />
niet onmiddellijk een negatieve zaak<br />
is, toch niet als dit kan vertaald worden<br />
naar de realiteit. Ze stelt dan ook dat<br />
dit niet wegneemt dat Bind-Kracht de<br />
complexiteit van de armoedeproble-<br />
matiek niet ziet. Het is volgens haar<br />
niet gemakkelijk om <strong>met</strong> gekwetste<br />
mensen te werken. “We zien op microniveau<br />
de complexiteit van de problemen.<br />
Op meso-niveau zien we de<br />
hogere druk in het werkveld en de<br />
nadruk op kortetermijnresultaten. En<br />
op macro-niveau zien we de terugkeer<br />
van het individueel schuldmodel waarbij<br />
de klemtoon gelegd wordt op de<br />
eigen verantwoordelijkheid.” Hulp -<br />
verleners geven dan ook aan tijdens de<br />
Participatie van de mensen in<br />
armoede (coaches) doorheen het<br />
volledige onderzoeksproces:<br />
• Voorbereiding<br />
• ‘doorlichting’ van de organisatie<br />
• Keuze van thema’s voor uitdieping<br />
• Afname van interviews en analyse<br />
• Workshop <strong>met</strong> de begeleiders<br />
• Terugkoppeling van de resultaten<br />
vormingen van Bind-Kracht dat er vaak<br />
een spanningsveld is tussen de begeleider<br />
en de persoon in armoede.<br />
Bind-Kracht gaat naar eigen zeggen<br />
ook zelf verbinden om te versterken.<br />
Daarmee doelen ze op de door hen uitgevoerde<br />
wetenschappelijke studies<br />
die hen inzichten biedt in deze problematiek.<br />
Inzichten die ze dan verbinden<br />
<strong>met</strong> de praktijk van de hulpverleningssituatie<br />
en <strong>met</strong> de perceptie van mensen<br />
in armoede.<br />
Armoede is dus voor Bind-Kracht zeker<br />
geen abstracte aangelegenheid. Dit<br />
bewijst niet alleen de visie die achter<br />
deze organisatie schuilgaat, ook de<br />
manier waarop ze op vlak van structuur<br />
is uitgebouwd is daar een voorbeeld<br />
van. De samenstelling van de ploeg<br />
van Bind-Kracht zegt dan ook genoeg:<br />
coaches, dat zijn de mensen in armoede,<br />
trainers of hulpverleners, wetenschappers<br />
en personen die de coaches<br />
superviseren.<br />
JANUARI - FEBRUARI 2011 27
Dossier<br />
De bestrijding van<br />
armoede,<br />
een zaak van iedereen<br />
<strong>Interview</strong> <strong>met</strong><br />
Jos Delisse<br />
en Sara Philips<br />
van ATD Vierde Wereld<br />
Liza Janssens<br />
consulent-stafmedewerker<br />
2010 WAS HET EUROPESE JAAR VAN DE BESTRIJDING VAN ARMOEDE EN<br />
SOCIALE UITSLUITING. HET HELE JAAR DOOR KON JE GETUIGE ZIJN VAN<br />
ALLERHANDE CAMPAGNES ROND DE ARMOEDEPROBLEMATIEK EN DIVERSE<br />
ORGANISATIES BONDEN ER DE STRIJD MEE AAN, MAAR HOE ERVAREN DE<br />
ARMOEDEBEWEGINGEN DIT? HEBBEN ZIJ NAAR AANLEIDING HIERVAN IETS BIJ-<br />
ZONDERS GEDAAN? ZAGEN ZIJ VEEL BEWEGEN EN VERANDEREN? WE VROEGEN<br />
HET AAN JOS DELISSE, VERTEGENWOORDIGER VAN DE BEWEGING ATD VIERDE<br />
WERELD IN VLAANDEREN EN SARA PHILIPS VAN DE JONGERENWERKING BINNEN<br />
ATD VIERDE WERELD (DJYNAMO).<br />
JOS DELISSE EN SARA PHILIPS © ATD VIERDE WERELD<br />
Wat is ATD Vierde Wereld?<br />
Jos Delisse: ATD staat voor ‘All Together<br />
for Dignity’ ofwel ‘Agir Tous pour la<br />
Dignité’. De beweging is in 1957 in<br />
Frankrijk ontstaan in een soort barakkenkamp<br />
voor arme mensen die geen<br />
huisvesting hadden. Daar richtte priester<br />
Joseph Wresinski, samen <strong>met</strong> de<br />
mensen, de beweging op. Zij geloofden<br />
niet meer in alle bedeling die er op het<br />
kamp afkwam en wilden het lot in<br />
eigen handen nemen. Va<strong>nu</strong>it de kennis<br />
en ervaring van mensen in armoede<br />
wou men de dingen aanpakken. Hierbij<br />
waren voor Joseph Wresinski ook onderwijs<br />
en cultuur van belang. Men ging<br />
kunst maken, boeken lezen, studeren<br />
en de kennis van mensen in armoede<br />
overdragen naar de maatschappij. Die<br />
maatschappij heeft de neiging om de<br />
armen te betuttelen en va<strong>nu</strong>it vooroordelen<br />
dingen al dan niet aan te bieden.<br />
De beweging werkt <strong>met</strong> de mensen<br />
zelf om va<strong>nu</strong>it hun kennis en ervaringen<br />
het probleem aan te pakken.<br />
Het begrip ‘vierde wereld’ is er pas<br />
later aan toegevoegd en komt voort uit<br />
de Franse Revolutie. Men sprak over de<br />
vierde stand, mensen die niet geregis -<br />
treerd waren en buiten alles vielen. Het<br />
zijn in concreto de mensen die <strong>met</strong><br />
armoede en uitsluiting te maken hebben<br />
in ieders eigen land.<br />
Ideologisch gezien zijn wij een mensenrechtenbeweging.<br />
We gaan uit van de<br />
Universele Verklaring van de Rechten van<br />
de Mens en vinden armoede een schending<br />
hiervan. Mensen hebben recht op<br />
huisvesting, op scholing, op gezondheidszorg,<br />
op juridische bijstand…<br />
Bovendien hameren wij niet op één<br />
mensenrecht, maar wel op de samenhang<br />
ervan. Het heeft weinig zin te zeggen<br />
dat je recht hebt op scholing, als je<br />
geen dak boven je hoofd hebt om je<br />
huiswerk fatsoenlijk te kunnen maken, of<br />
28 JANUARI - FEBRUARI 2011
ziek bent maar niet naar de dokter kan.<br />
Wij zijn ook niet gebonden aan een<br />
religie of politieke strekking. De oprichter<br />
was welliswaar een priester, maar<br />
heeft er zelf een seculiere organisatie<br />
van gemaakt die voor iedereen toegankelijk<br />
is, ongeacht het verschil in<br />
ideeën, geloof, overtuiging…<br />
Hoe werken jullie?<br />
Jos: Enerzijds werken we <strong>met</strong> militanten,<br />
mensen die de ervaring hebben, ervaringsdeskundigen.<br />
Daarnaast bestaat<br />
de beweging ook uit volontairs. Dat zijn<br />
de mensen die zich voor langere tijd<br />
engageren om op allerlei plekken in de<br />
wereld mensen in armoede op te zoeken<br />
en samen <strong>met</strong> hen het probleem<br />
aanpakken. Het gaat om ongeveer 400<br />
mensen verspreid over de hele wereld,<br />
in zo’n dertigtal landen.<br />
Sara Philips: Het is belangrijk te weten<br />
dat de volontairs geen vrijwilligers zijn.<br />
Het zijn mensen die echt voor ATD<br />
Vierde Wereld werken en ervoor gekozen<br />
hebben om van hun werk hun<br />
levenswijze te maken. Daarnaast zijn<br />
er ook nog medestanders. Dat zijn<br />
mensen die zich engageren als vrijwilligers.<br />
Er is een wisselwerking tussen<br />
de drie groepen en iedereen draagt<br />
iets bij in de werking.<br />
Jos: De beweging is echt een geheel van<br />
mensen die op allerhande manieren<br />
contact hebben en samen zoeken naar<br />
oplossingen. De volontairs krijgen hiervoor<br />
een klein loon, het leefloon van het<br />
land waarin ze zich bevinden. Bovendien<br />
maakt het ook niet uit of zij heel veel<br />
verantwoordelijkheden hebben of minder.<br />
Iedereen krijgt hetzelfde loon.<br />
Wat ondernemen jullie voor mensen in<br />
armoede?<br />
Jos: Wij organiseren onder meer straatbibliotheken<br />
en -ateliers in arme buurten.<br />
DE REPLICA VAN DE PARIJSE GEDENKSTEEN VOOR SLACHTOFFERS VAN ARMOEDE OP DE ESPLANADE VOOR HET EUROPEES PARLEMENT. HET OPSCHRIFT<br />
LUIDT: “WAAR MENSEN GEDOEMD ZIJN IN ARMOEDE TE LEVEN, WORDEN DE RECHTEN VAN DE MENS GESCHONDEN. ZICH VERENIGEN OM DIE RECHTEN<br />
TE DOEN EERBIEDIGEN, IS EEN DURE PLICHT.” © ATD VIERDE WERELD<br />
Op die manier komen we in contact <strong>met</strong><br />
mensen die werkelijk uitgesloten zijn en<br />
creëren we langzaam aan een band.<br />
Daarnaast organiseren we Volksuni versi -<br />
teiten van de Vierde Wereld. Dat zijn ontmoetingen<br />
van mensen in armoede uit<br />
een bepaalde regio die kennis en ervaring<br />
uitwisselen <strong>met</strong> anderen. Niet alleen<br />
<strong>met</strong> mensen in dezelfde situatie, maar<br />
ook <strong>met</strong> politici, hulpverleners… Het is de<br />
plek waar zij het woord voeren en leren<br />
zich te uiten, te spreken… Deze ontmoetingen<br />
worden ook op landelijk, Europees<br />
en soms zelfs wereldniveau georganiseerd.<br />
We werken dus heel sterk internationaal.<br />
Het is vaak al een enorme eye -<br />
opener te zien dat men in eigen land niet<br />
alleen is in zijn situatie en het niet de<br />
eigen schuld is, maar een structureel<br />
onrecht dat je wordt aangedaan.<br />
Vervolgens komt men er achter dat de<br />
problematiek ook in andere landen<br />
speelt. Op die manier krijgt men een heel<br />
andere kijk op de problemen en voelt<br />
men zich verbonden. Tevens richten wij<br />
heel wat culturele projecten op. Zo is er<br />
het Huis van de Kennis waarin we<br />
samenwerken <strong>met</strong> het Museum voor<br />
Schone Kunsten te Brussel. We organiseren<br />
workshops, bezoeken, creatieve ontmoetingen…<br />
Tot slot doen we, in samenwerking<br />
<strong>met</strong> de mensen in armoede, ook<br />
aan beïnvloeding van het beleid.<br />
Sara: Dat samenwerken <strong>met</strong> de mensen<br />
en niet voor de mensen is voor ons heel<br />
belangrijk. Iedereen heeft kennis en kan<br />
bijdragen tot een besluit of voorstel.<br />
2010 was het Europees jaar van de bestrijding<br />
van armoede en sociale uitsluiting.<br />
Hebben jullie naar aanleiding hiervan iets<br />
bijzonders gedaan?<br />
Jos: Wij lieten vooral de jongeren die in<br />
armoede leven aan het woord. Zij hebben<br />
meer dan een jaar samengewerkt<br />
aan een oproep voor de burgers en<br />
politici van Europa. Deze hebben zij<br />
gebracht op 17 oktober, Werelddag van<br />
Verzet tegen Armoede, op de esplanade<br />
voor het Europees Parlement, bij de<br />
replica van de Parijse Gedenksteen<br />
voor Slachtoffers van Armoede.<br />
Sara: Onze keuze voor de jongeren<br />
werd bepaald door het feit dat 2010<br />
ook het jaar van de jongeren was binnen<br />
ATD Vierde Wereld. De jongeren<br />
hebben elkaar regelmatig ontmoet om<br />
in gespreksgroepen, creatieve ateliers<br />
en op informele momenten ideeën uit<br />
te wisselen. Zo kwamen zij samen tot<br />
een boodschap die uitdrukt hoe zij het<br />
leven ervaren. Op 17 oktober zijn er dan<br />
ook heel wat jongeren uit heel Europa<br />
naar Brussel gekomen om op die symbolische<br />
plaats aan het Europees<br />
Parlement de boodschap te brengen.<br />
Jos: We hebben op 17 oktober ook een<br />
discissie georganiseerd tussen de jongeren<br />
en politici, waaronder de vicevoorzitster<br />
van het Europees Parlement,<br />
Isabelle Durant. Dat is voor ons ook<br />
belangrijk, we brengen de werelden<br />
werkelijk samen en spreken niet<br />
namens de mensen, maar laten hen zelf<br />
aan het woord. Een deel van de jongeren<br />
hebben op 19 oktober te Straatsburg nog<br />
eens hun boodschap aan de voorzitter<br />
van het Europees Parlement en de heer<br />
Ban Ki-moon, de secretaris-generaal van<br />
de Verenigde Naties gebracht. Een<br />
belangrijk gebeuren, want die jongeren<br />
voelen zich hierdoor echt gehoord.<br />
Wat was de bedoeling van de boodschap<br />
van de jongeren?<br />
Sara: Het was vooral een uitgangspunt<br />
om een dialoog te beginnen <strong>met</strong> de<br />
buurman, de leerkracht, een politicus,<br />
JANUARI - FEBRUARI 2011 29
Dossier<br />
mensen en bereid zijn acties te ondernemen.<br />
Het zou jammer zijn slechts één<br />
jaar aandacht te hebben voor armoede<br />
en daarna niet meer. Ik hoop dan ook<br />
dat Europa nadien nog zal luisteren en<br />
initiatief zal nemen tot verandering.<br />
EEN DISCUSSIE TUSSEN DE JONGEREN EN POLITICI, WAARONDER DE VICEVOORZITSTER VAN HET EUROPESE PARLEMENT, ISABELLE DURANT. © ATD VIERDE WERELD<br />
eigenlijk <strong>met</strong> iedereen. Zo weten de<br />
mensen wat er bij de jongeren leeft.<br />
Het is ook een middel om wederzijds<br />
begrip te doen ontstaan. Tot slot is de<br />
boodschap ook bedoeld om een<br />
gesprek aan te knopen over wat er zou<br />
moeten veranderen.<br />
Jos: Deze boodschap is geen eindpunt,<br />
maar een nieuw begin. We willen <strong>met</strong><br />
die jongeren verder werken. Er zijn<br />
contacten gelegd en vriendschappen<br />
ontstaan. Ze hebben samen een heel<br />
avontuur beleefd dat niet altijd even<br />
gemakkelijk was. Toch hebben ze via<br />
hun gedeelde ervaringen een band<br />
opgebouwd.<br />
Sara: Het was voor de jongeren verrijkend<br />
om anderen te ontmoeten.<br />
Jongeren vinden het belangrijk om<br />
elkaar te ontmoeten en samen dingen<br />
te doen. Ze hebben ook veel ervaringen<br />
opgedaan, zoals een oproep leren<br />
opstellen en die leren brengen. Dat is<br />
een hele prestatie en daar mogen ze<br />
trots op zijn.<br />
Hoe belangrijk is 17 oktober, Werelddag<br />
van Verzet tegen Armoede, voor jullie?<br />
Jos: 17 oktober is een initiatief van ATD<br />
Vierde Wereld. In 1987 organiseerde<br />
Joseph Wresinski op 17 oktober een<br />
manifestatie te Parijs, waarbij hij bij de<br />
Eiffeltoren een gedenksteen voor de<br />
slachtoffers van armoede onthulde. Dit<br />
gebeurde in de aanwezigheid van ruim<br />
100.000 mensen vanover de hele<br />
wereld, die grotendeels armoede en<br />
uitsluiting uit eigen ervaring kenden.<br />
De jaren nadien bleef men die manifestatie<br />
op 17 oktober organiseren en<br />
in 1992 hebben de Verenigde Naties de<br />
dag als Werelddag erkend. Onder -<br />
tussen is deze dag ons overstegen en<br />
gebeuren er heel wat acties in allerlei<br />
steden waarvan wij soms zelfs geen<br />
weet meer hebben. In België is het<br />
zelfs een heus fenomeen geworden,<br />
terwijl het bijvoorbeeld in Nederland<br />
nog heel minimaal is.<br />
Sara: Inmiddels liggen replica’s van die<br />
gedenksteen op vele andere plaatsen:<br />
in Brussel, Gent, Namen, Straatsurg…<br />
Jos: Zelfs bij de Verenigde Naties in New<br />
York. De tekst die erop staat, omhelst<br />
nog steeds een actueel en centraal<br />
thema: “Waar mensen gedoemd zijn in<br />
armoede te leven, worden de Rechten<br />
van de Mens geschonden. Zich verenigen<br />
om die rechten te doen eerbiedigen<br />
is een dure plicht.”<br />
Hoe ervaarden jullie de inrichting van het<br />
armoedejaar?<br />
Jos: Ik heb altijd dubbele gevoelens bij<br />
themajaren en -dagen. Het is natuurlijk<br />
wel een aanleiding om de dingen aan<br />
te pakken. Het feit dat zo’n jaar of dag<br />
bestaat, krijgt alleen maar betekenis<br />
naar mate de mensen zelf er werkelijk<br />
inhoud aan geven.<br />
Sara: Ik vind dat op zich wel zinvol. Je<br />
merkt dat Europa wel iets wil doen aan<br />
de armoede en bereid is om te investeren.<br />
Het is een positieve boodschap dat<br />
mensen op Europees niveau beseffen<br />
dat er iets moet veranderen. Maar om<br />
daar <strong>nu</strong> <strong>met</strong>een ook verwachtingen<br />
aan te koppelen…<br />
Jos: Ik denk dat de actie van de<br />
Europese landen op zich wel een positief<br />
effect heeft. Maar ik ben bang te<br />
moeten vaststellen dat de armoede,<br />
ondanks de vele moeite, niet echt daalt<br />
op dit moment. Juist daarom moeten<br />
we zoveel mogelijk proberen er alles<br />
aan te doen wat we kunnen doen.<br />
Hadden jullie verwachtingen van het<br />
armoedejaar?<br />
Sara: Als Europa een armoedejaar<br />
inricht, verwacht ik dat ze ook willen<br />
luisteren naar de voorstellen van de<br />
Heeft het armoedejaar volgens jullie iets<br />
op politiek vlak doen bewegen?<br />
Jos: Dat is moeilijk te zeggen. Er wordt<br />
ongelofelijk veel gepraat door allerlei<br />
mensen: politici, beleidsmakers, journalisten…<br />
Als je het zo bekijkt, is er<br />
heel veel gebeurd, maar de vraag is of<br />
dat ook werkelijk iets veranderd heeft<br />
aan de basis. Daar zou ik niet direct…<br />
Het leefloon is niet omhoog gegaan, de<br />
situatie op de scholen is niet verbeterd,<br />
de dokters zijn niet toegankelijker<br />
geworden, advocaten zijn nog steeds<br />
duur… Hebben de mensen <strong>nu</strong> meer<br />
toegang tot hun rechten?<br />
Sara: Zoals Jos het zegt: er wordt veel<br />
over gepraat, maar het is nog de vraag<br />
of er ook een gevolg aan gegeven<br />
wordt. Het volstaat niet om alleen dure<br />
woorden te verkopen. Maar ik vind het<br />
wel goed dat er over gesproken wordt.<br />
Dat is toch al een begin.<br />
Jos: Voor ons is het in dit verband vooral<br />
belangrijk dat de mensen aan de<br />
basis ook werkelijk gehoord worden,<br />
dat politici zelf de mensen in armoede<br />
opzoeken om naar hun verhaal te luisteren<br />
en daar iets mee doen. Er zijn al<br />
positieve bewegingen waarneembaar,<br />
maar we zijn nog lang niet waar we zijn<br />
moeten. Je ziet net dat er overal bezuinigd<br />
wordt. Wat kunnen mensen daar<br />
tegen doen? Zich verenigen en trachten<br />
samen <strong>met</strong> anderen tot een verbetering<br />
van de situatie te komen. Daardoor<br />
gebeuren er elke dag goede dingen in<br />
de strijd tegen armoede. Als we het<br />
alleen aan de politici overlaten zal het<br />
nog lang duren. Armoede en de bestrijding<br />
ervan is een zaak van iedereen.<br />
Internationale Beweging ATD<br />
Vierde Wereld<br />
Victor Jacobslaan 12<br />
1040 Brussel<br />
tel. 02 647 92 25<br />
fax 02 640 73 84<br />
contact@atd-vierdewereld.be<br />
www.atd-vierdewereld.be<br />
30 JANUARI - FEBRUARI 2011
De boodschap van de jongeren<br />
17 oktober 2010<br />
Wij, jongeren van verlaten wijken, jongeren van mooie wijken,<br />
Wij, jongeren zonder papieren, ontheemde jongeren, jongeren<br />
die verantwoordelijk zijn voor een gezin,<br />
Wij, jonge werklozen, jonge werkzoekenden, jongeren zonder<br />
opleiding, jongeren die studeren, jongeren die werken.<br />
Wij, jongeren die in opstand komen en solidair zijn, wij weigeren<br />
armoede en wij willen ook een toekomst.<br />
Aan deze wereld die mensen uitsluit, die sommigen onder ons kraakt,<br />
aan deze wereld waarin geld overheerst,<br />
willen we ons ongenoegen, onze woede en onze razernij tonen.<br />
“Het moeilijkste is, te voelen dat je niets waard bent. Je telt<br />
voor niemand. Dat is het moeilijkste.”<br />
Wij vinden het moeilijk om de wereld<br />
waarin we leven te begrijpen.<br />
Toch willen we onze plaats vinden.<br />
Sommigen onder ons moeten leven in echt moeilijke omstandigheden,<br />
anderen hebben een gemakkelijker leven.<br />
Samen weigeren we deze discriminaties nog langer te aanvaarden.<br />
De maatschappij wijst mensen na die tot een bepaalde groep<br />
behoren of in een bepaalde wijk wonen. Zo’n maatschappij willen<br />
wij niet.<br />
“Ik heb veel vrienden die niet meer willen stemmen en ik, als<br />
ik ga stemmen, wil mijn burgerplicht vervullen, maar geloof er<br />
ook niet meer in.”<br />
“We haten het wanneer men ons ophitst. Dat zou anders<br />
kunnen.”<br />
Wij vinden het moeilijk om de wereld<br />
waarin we leven te begrijpen.<br />
Toch willen we onze plaats vinden.<br />
Om onze plaats te kunnen vinden, hebben we organisaties en<br />
personen nodig die ons doen groeien.<br />
De school moet één van deze plaatsen zijn.<br />
We willen niet langer scholen waar verschillen bestaan en jongeren<br />
uitgesloten worden.<br />
“Als je je op school niet aanpast, word je uitgesloten… Laten we<br />
luisteren naar jongeren die voor problemen zorgen. Laten we de<br />
tijd nemen ze te leren kennen en ze niet <strong>met</strong>een te veroordelen.”<br />
“Als je zorgen hebt, kan je niet goed leren. Je kunt je niet zo<br />
goed concentreren.”<br />
We willen een school die rekening houdt <strong>met</strong> de realiteit van<br />
het dagelijkse leven, een school die gericht is op de wereld.<br />
Samen moeten we zo’n scholen bedenken.<br />
Wij vinden het moeilijk om de wereld<br />
waarin we leven te begrijpen.<br />
Toch willen we onze plaats vinden.<br />
We worden vaak verplicht opleidingen te volgens die ons niet<br />
liggen en dan vaak op een mislukking uitlopen.<br />
Soms maken onze levensomstandigheden het ons onmogelijk om<br />
opleidingen af te maken. Toch zouden die ons kunnen helpen<br />
om werk te vinden.<br />
“Men had me een opleiding in de verkoop opgelegd. Het was<br />
niet diegene die ik gekozen had, want daar was geen plaats<br />
meer. Ik ben dan ook niet geslaagd.”<br />
“Als je geen vast adres hebt, kan je geen werk vinden. En zonder<br />
werk vind je geen woning.”<br />
“Men vraagt steeds ervaring, maar als je geen diploma hebt,<br />
als je nog nooit gewerkt hebt, maak je geen enkele kans.”<br />
Hoe een goede job vinden als je de school verlaten hebt?<br />
Hoe een goede job vinden als je niet de juiste opleiding hebt?<br />
We willen een plaats en erkenning op de arbeidsmarkt.<br />
Wij vinden het moeilijk om de wereld<br />
waarin we leven te begrijpen.<br />
Toch willen we onze plaats vinden.<br />
We willen onrecht en grote armoede in de wereld niet de<br />
overhand geven. Wij zijn geen luieriken, criminelen of<br />
asocialen.<br />
Door ons verzet en onze solidariteit komen we op tegen<br />
onrecht. Concreet, in woord en daad.<br />
“Als mijn vrienden hun eten niet kunnen betalen, help ik<br />
hen.”<br />
“Ik wil graag sociaal werker worden om <strong>met</strong> kinderen te<br />
werken. Ik weet wat die doormaken, ik heb het ook meegemaakt.”<br />
“Een jongere uit onze wijk maakt regelmatig de parken<br />
schoon. Anderen hebben dit gezien en doen mee.”<br />
Wij zoeken onze plaats<br />
in deze wereld.<br />
Wij weten dat we moeten samenwerken.<br />
Ook al komen we uit verschillende milieus,<br />
we willen samenleven in onze steden en wijken.<br />
Als we onze vooroordelen en angsten opzij zetten, kan er veel<br />
veranderen.<br />
Om elkaar beter te begrijpen, hebben we gedurfd <strong>met</strong> elkaar te<br />
praten.<br />
Deze boodschap zelf is het resultaat van ontmoetingen waar<br />
iedereen gehoord en gerespecteerd werd.<br />
WIJ ALLEN,<br />
EUROPESE BURGERS VAN ALLE LEEFTIJDEN,<br />
DROMEN VAN EEN BETERE WERELD.<br />
LATEN WE ER SAMEN AAN WERKEN.<br />
JANUARI - FEBRUARI 2011 31
UVV belicht<br />
» «<br />
Op zoek naar een zinvol engagement?<br />
De Centra Morele Dienstverlening zoeken vrijwillige luisteraars,<br />
schrijvers en sprekers voor vrijzinnig-humanistische plechtigheden.<br />
Is dit iets voor jou?<br />
Neem contact op <strong>met</strong> het CMD in je buurt (zie achterflap)!<br />
We kunnen jouw stem goed gebruiken!<br />
Jij zoekt vrijwilligerswerk?<br />
De Stuurgroep Morele Bijstand zoekt jou!<br />
Een opname in het ziekenhuis of een rusthuis kan soms ingrijpend<br />
zijn. Men stelt zich vragen die gehoord willen worden, maar het is<br />
niet altijd mogelijk of evident om hierover te praten <strong>met</strong> iemand in<br />
je omgeving. Op zo’n moment kan een moreel consulent het verschil<br />
maken. Patiënten kunnen een beroep doen op een moreel consulent<br />
voor een gesprek of luisterend oor.<br />
Ben je vrijzinnig? Ben jij iemand die <strong>met</strong> aandacht kan luisteren zonder te oordelen?<br />
Wil jij een luisterend oor bieden aan patiënten in een ziekenhuis of de bewoners van een rusthuis?<br />
Dan ben jij misschien de geschikte kandidaat!<br />
Neem gerust contact op <strong>met</strong> een Centrum Morele Dienstverlening in jouw buurt (zie achterflap)<br />
of surf naar: www.stuurgroepmorelebijstand.be
Boeken vers van de pers...<br />
Overgangsrituelen<br />
Vele mensen hebben duidelijk nood aan het ritualiseren van belangrijke momenten in hun leven.<br />
Dit boek beschrijft hoe levensbeschouwingen/godsdiensten en culturen dit doen.<br />
Voor iedereen die meer wil weten over de ander. Met mooie foto’s en boeiende inzichten.<br />
Overgangsrituelen<br />
Christian Van Kerckhove, Eva Vens (eds.)<br />
Standaard Uitgeverij<br />
ISBN: 9789034193988<br />
Niemand weet dat ik een mens ben<br />
Meer dan tweeduizend minderjarige niet-begeleide vluchtelingen arriveren ieder jaar in België.<br />
De meerderheid vindt onderdak bij familie, bij vrienden of in een opvangcentrum. Een honderdtal<br />
kinderen verdwijnt, omdat er niet op tijd hulp geboden wordt.<br />
10 minderjarigen getuigen in dit boek over hun vermoorde of gestorven ouders, over hun<br />
broers en zusjes, over het opgroeien in hun geboorteland en over wat ze meemaakten in<br />
ons land. De nood aan een goede begeleiding en opvang blijkt uit de verhalen.<br />
Voor iedereen die meer inzicht wil in de problematiek. Met sprekende verhalen en veelzeggende<br />
foto’s.<br />
De UVV-lidvereniging Opvang vzw werkte mee aan deze publicatie.<br />
Niemand weet dat ik een mens ben<br />
Erwin Mortier en Lieve Blancquaert<br />
Uitgeverij De Bezige Bij<br />
ISBN: 9789023459613<br />
Luisterende oren nodig!<br />
Stichting voor Morele Bijstand aan Gevangenen zoekt vrijwilligers<br />
Wie wil een luisterend oor bieden aan gedetineerden in één van de<br />
Belgische gevangenissen? De Stichting voor Morele Bijstand aan<br />
Gevangenen (SMBG) is dringend op zoek naar vrijwilligers. Een<br />
warme oproep voor iedereen die onbevooroordeeld openstaat voor<br />
de mens achter de dader en zich op regelmatige basis vrij kan maken<br />
(bijvoorbeeld 1/2 dag per week).<br />
Als vrijwillig moreel consulent werk je va<strong>nu</strong>it het vrijzinnig-humanistisch<br />
gedachtegoed. Je wordt opgevolgd door collega’s en kan bij<br />
hen terecht voor steun en <strong>met</strong> vragen. Er is mogelijkheid tot deelname<br />
aan de georganiseerde vormingsmomenten.<br />
De SMBG is dringend op zoek naar vrijwilligers voor de gevangenissen<br />
te Antwerpen, Turnhout, Hoogstraten, Merksplas en Brugge.<br />
Maar kandidaten voor andere gevangenissen zijn natuurlijk ook<br />
steeds van harte welkom.<br />
Geïnteresseerd?<br />
Stichting voor Morele Bijstand<br />
aan Gevangenen (SMBG)<br />
Stalingradlaan 54 • 1000 Brussel<br />
tel.: 02 537 59 28 • fax: 02 537 10 93<br />
info@smbg-famd.be<br />
Ken je iemand die wil trouwen?<br />
Jijzelf misschien?<br />
Wil je een unieke huwelijksplechtigheid waarin je partner<br />
en jijzelf centraal staan? Dan kan je kiezen voor een vrijzinnig-humanistische<br />
plechtigheid.<br />
Tijdens de huwelijksbeurzen ‘Wij trouwen’ te Kortrijk en<br />
‘Trouw’ te Gent kan je meer info bekomen over vrijzinnig-humanistische<br />
huwelijksplechtigheden aan de stand<br />
van de Unie Vrijzinnige Verenigingen en haar Centra<br />
Morele Dienstverlening.<br />
Kan je niet wachten of passen de data van de beurzen niet in<br />
je agenda, dan kan je steeds terecht bij het Centrum Morele<br />
Dienstverlening in je buurt (zie achterflap van dit <strong>nu</strong>mmer).<br />
‘Wij trouwen’ - Kortrijk<br />
Op 14, 15 en 16 ja<strong>nu</strong>ari 2011<br />
In Kortrijk Xpo<br />
‘Trouw’ - Gent<br />
Op 21, 22 en 23 ja<strong>nu</strong>ari 2011<br />
In Flanders Expo te Gent
emoria<br />
L E Z E R S B R I E F<br />
28 september 2010<br />
Zelfdoding<br />
in Vlaanderen...<br />
<br />
Wij melden u <strong>met</strong> droefheid<br />
het overlijden van onze collega<br />
<strong>Ingrid</strong> Masure<br />
KORTRIJK 30 03 1948 - GENT 24 11 2010<br />
Zij was assistent-moreel consulent<br />
in het Centrum Morele Dienstverlening Ronse en<br />
personeelsafgevaardigde in het Comité ter Preventie<br />
en Bescherming op het Werk (CPBW).<br />
We wensen haar familie, vrienden en geliefden<br />
veel sterkte toe.<br />
Onze gedachten zijn bij hen.<br />
Raad van Bestuur en Personeel<br />
Unie Vrijzinnige Verenigingen<br />
<br />
Langs deze weg wil ik Humo feliciteren<br />
<strong>met</strong> de reeks over zelfdoding<br />
in Vlaan deren. Jullie interviews zijn<br />
een voorbeeld<br />
Humo<br />
28/09/2010<br />
van hoe er op<br />
een mooie, ontroerende<br />
en respectvolle<br />
manier<br />
kan omgegaan<br />
worden <strong>met</strong> een<br />
onderwerp dat<br />
nog al te vaak in<br />
de taboesfeer<br />
zit. Ik hoop dat<br />
mensen die het<br />
even wat moeilijker<br />
hebben,<br />
kracht vinden in<br />
de interviews<br />
<strong>met</strong> al die prachtige<br />
mensen.<br />
Want dat zijn ze,<br />
stuk voor stuk!<br />
Ik wil er nog op<br />
wijzen dat mensen<br />
<strong>met</strong> suïcidegedachten<br />
ook<br />
terecht kunnen in een Centrum Morele<br />
Dienstverlening in hun buurt (zie<br />
www.unievrijzinnigeverenigingen.be).<br />
Hier word je een onbevooroordeeld<br />
luisterend oor geboden (geen therapie)<br />
en helpt men je je gedachten te ordenen,<br />
zodat je op eigen kracht weer verder<br />
kunt. De begeleiding va<strong>nu</strong>it een<br />
CMD is bovendien kosteloos en men<br />
kan er op korte termijn op gesprek<br />
komen. Indien nodig zal men je doorverwijzen<br />
naar andere hulpverleningsinstanties.<br />
Aarzel dus niet en kom<br />
erover praten, want zoals Pierre, één<br />
van de moedige getuigen, zei: “praten<br />
helpt.”<br />
Davy Vanloffeld<br />
moreel consulent CMD Lommel
O P I N I E ST U K<br />
15 oktober 2010<br />
17 oktober<br />
Nu zondag 17 oktober, Werelddag<br />
van Verzet tegen Armoede,<br />
gaan we <strong>met</strong> z’n allen betogen<br />
voor de strijd tegen armoede. Ik hoop<br />
dat we die dag <strong>met</strong> een bonte stoet<br />
van allerlei mensen kunnen tonen dat<br />
het menens is <strong>met</strong> ons voornemen de<br />
armoede uit de wereld te helpen. Als je<br />
de cijfers bekijkt, is er immers (meer<br />
dan ooit?) nog veel werk aan de winkel:<br />
zo leeft 25% van de Brusselaars,<br />
inwoners van hoofdstad van één van<br />
de meest welvarende regio’s in de<br />
wereld (en dan bedoel ik Europa) nog<br />
steeds in armoede. 15% van alle<br />
Belgen leeft volgens academisch<br />
onderzoek <strong>met</strong> een armoederisico<br />
(overigens, zonder sociale herverdeling<br />
zou dit cijfer 26% bedragen). Het EUgemiddelde<br />
ligt <strong>met</strong> 17% net iets<br />
hoger. Ik hoop dus dat we zondag duidelijk<br />
kunnen maken dat het probleem<br />
bestaat, dat het ernstig is en dat we<br />
<strong>met</strong> z’n allen daadkrachtige oplossingen<br />
eisen.<br />
Maar meer nog dan dat hoop ik die dag<br />
veel mensen te zien die zich zélf in een<br />
sociaal achtergestelde situatie bevinden.<br />
Het heft in eigen handen kunnen<br />
nemen, voldoende meester zijn van<br />
zijn eigen lot, is immers een vaardigheid<br />
die bij hen vaak ontbreekt. Hierin<br />
treft hen overigens meestal geen<br />
schuld, de maatschappij dwingt hen<br />
meer dan eens in een rol en/of ontneemt<br />
hen de middelen om als autonome<br />
figuren door het leven te kunnen<br />
gaan. Schuld- en schaamtemechanismes<br />
maken het niet gemakkelijk om<br />
deze ketting te doorbreken.<br />
In het kader van het Europees jaar<br />
tegen armoede, heeft de Unie Vrij -<br />
zinnige Verenigingen het zich voorgenomen<br />
een intensere werking rond<br />
personen in een situatie van sociale<br />
achterstelling op te bouwen. Ze doet<br />
BETOGING 17 OKTOBER © ISABELLE PATEER<br />
dit in een eerste fase vooral in haar<br />
Centra in Brussel, waar de nood<br />
momenteel het hoogst is. Vanaf volgend<br />
jaar hoop<br />
ik die werking<br />
in al onze<br />
Centra te kunnen<br />
implementeren,<br />
<strong>met</strong> de<br />
bedoeling een<br />
laagdrempelige<br />
morele dienstverlening<br />
aan<br />
te bieden, die<br />
hen een<br />
<strong>met</strong>hode kan<br />
aanreiken omc<br />
<strong>met</strong> respect<br />
voor de vragen,<br />
behoeften en<br />
waarden, autonoom<br />
de eigen<br />
situatie te kunnen<br />
verbeteren.<br />
De finale doelstelling<br />
van<br />
De Morgen<br />
15/10/2010<br />
mo rele bijstand be staat er im mers uit<br />
iedereen te helpen bij het ontplooien<br />
van die vaardigheden die nodig zijn om<br />
een leven te leiden dat beantwoordt<br />
aan menselijke waardigheid.<br />
Het is als vrijzinnige, <strong>met</strong> onze focus op<br />
waarden als verbondheid, maar ook<br />
zelfstandigheid, aangenaam te weten<br />
dat we zondag waarschijnlijk talrijk zullen<br />
zijn. Hopelijk stellen we daar dan<br />
vast dat ook veel personen die zich in<br />
een achtergestelde sociale positie<br />
bevinden die dag het heft in eigen handen<br />
hebben genomen en terecht zullen<br />
opkomen voor een betere aanpak van<br />
de problematiek. Wij willen graag dat<br />
ze die optie kunnen be<strong>nu</strong>tten.<br />
Sonja Eggerickx<br />
voorzitter Unie Vrijzinnige Verenigingen<br />
O P I N I E ST U K<br />
15 oktober 2010<br />
Vrijzinnigen<br />
geven om<br />
alle mensen,<br />
inclusief<br />
holebi’s en<br />
mensen <strong>met</strong> hiv<br />
I<br />
k heb getwijfeld. Getwijfeld om te reageren<br />
op de uitspraken van Léonard. Want<br />
wat kan een vrijzinnig humanist zeggen<br />
over uitspraken van het hoofd van de katholieke<br />
kerk zonder als antikatholiek bestempeld te<br />
worden?<br />
De uitspraken van Léonard zijn inhumaan en<br />
getuigen van een gebrek aan empathie voor<br />
diegenen die lijden onder hiv. Hij is zich duidelijk<br />
ook niet bewust van het feit dat hiv ook<br />
kan overgedragen worden op een niet-seksuele<br />
manier. De reacties in de media, waaronder<br />
deze van Sensoa, beamen dit.<br />
We horen <strong>nu</strong> vele stemmen uit de politiek. 85<br />
procent van de financiële middelen voor<br />
levensbeschouwingen (religies en vrijzinnigheid)<br />
gaat in België naar de katholieke kerk.<br />
Open VLD pleitte gisteren voor een kerkbelasting,<br />
waarna sp.a en Groen! zich daarbij aansloten.<br />
De Unie Vrijzinnige Ver enigingen, koepel<br />
van Nederlands talige vrijzinnige verenigingen<br />
in Vlaanderen en Brussel, is al lang vragende<br />
partij voor een billijke herverdeling van de<br />
financiële middelen. Er is reeds veel denkwerk<br />
hierover ge beurd. De kerkbelasting botst bijvoorbeeld<br />
op de privacywetgeving. Het Verslag van<br />
de Commissie van Wijzen (over de federale<br />
financiering van de bedienaren der erediensten<br />
en de afgevaardigden van de Centrale<br />
Vrijzinnige Raad) (2005-2006) stelde een<br />
wetenschappelijk onderzoek naar de levensbeschouwelijke<br />
samenstelling van de bevolking<br />
voor. Dit onderzoek zou om de x aantal<br />
jaar moeten plaats vinden. Waarna de middelen<br />
verdeeld worden volgens de samenstelling<br />
van de bevolking. Duidelijk is dat er niet<br />
over één nacht ijs gegaan mag worden. Het is<br />
belangrijk dat er goed nagedacht wordt <strong>met</strong><br />
alle betrokken partijen over hoe deze herverdeling<br />
het best vorm kan krijgen.<br />
Ik ben vrijzinnig-humanist, dit betekent dat ik<br />
niet geloof in een god. Ik ben vrijzinnig humanist,<br />
dit betekent dat ik humane waarden hoog<br />
in het vaandel hou. Ik ben vrijzinnig humanist,<br />
dit betekent dat ik om anderen geef; of ze <strong>nu</strong><br />
ziek zijn of niet, holebi zijn of niet, blank zijn of<br />
zwart, man zijn of vrouw, oud zijn of jong…<br />
Waarom? Omdat ze mens zijn.<br />
Sonja Eggerickx<br />
voorzitter Unie Vrijzinnige Verenigingen<br />
UVV belicht<br />
JANUARI - FEBRUARI 2011 35
UVV belicht<br />
O P E N B R I E F<br />
22 oktober 2010<br />
Discriminatie<br />
van homo’s<br />
in Oeganda<br />
Aan dhr. Steven Vanackere<br />
vicepremier en minister van Buitenlandse Zaken<br />
en Institutionele Hervorming<br />
Karmelietenstraat 15<br />
1000 Brussel<br />
Vanwege WISH vzw<br />
Draakplaats 1<br />
2018 Antwerpen<br />
maandag 22 oktober 2010<br />
Betreft: Discriminatie van homo’s in Oeganda<br />
Geachte minister,<br />
Het is niet de eerste keer dat ons verontrustend nieuws bereikt over de situatie van homorechten en een stijgende<br />
homofobie in diverse landen. Vorige week werd opnieuw een triest hoogtepunt bereikt, in Oeganda werd een TOP<br />
100 van invloedrijke homo’s gepubliceerd onder het motto ‘Hang ze op!’ Dat ook een Belg op de lijst staat, heeft in<br />
deze nauwelijks belang, het dwingt ons wel tot een verscherpte gevoeligheid voor de bescherming en veiligheid van<br />
LGBT-activisten en tot het op de voet volgen van de lokale situatie.<br />
Oeganda is <strong>met</strong> deze nieuwe wending een voorbeeld van hoe complex de problematiek van homofobie en criminalisering<br />
van homoseksualiteit is. Behalve het feit dat er in Oeganda een echte waarden- en normenpaniek heerst<br />
omdat de bevolking er uiterst jong is (48% is jonger dan 15 jaar) en de ouderen de nieuwe technologieën en invloeden<br />
van buitenaf niet steeds onder de knie hebben, is er ook een enorme strijd voor zieltjes aan de gang onder diverse<br />
kerken die in hun verbeten concurrentiestrijd het bewust aanwakkeren van homofobie niet schuwen. Oeganda is<br />
ook het land waar nog steeds een verwoede strijd gestreden wordt om een meer repressieve wetgeving tegen homoseksualiteit,<br />
inclusief de doodstraf, door het parlement te krijgen.<br />
Behalve Oeganda zijn er ook nog Malawi, Nigeria, Kameroen, Senegal, Burundi, Irak, Iran en de Maghreb landen die<br />
<strong>met</strong> de regelmaat van een klok negatief in het nieuws komen op dit gebied. Europa wordt door deze evolutie ook<br />
geconfronteerd <strong>met</strong> een stijgend aantal asielaanvragen op basis van seksuele oriëntatie en genderproblematiek.<br />
We zijn ons er ten volle van bewust dat de weg naar decriminalisering en maatschappelijk acceptatie van homoseksualiteit<br />
niet over één nacht ijs loopt en dat het een bijzondere uitdaging is om het proces in deze landen ten goede<br />
te keren zonder aan hun soevereiniteit te raken.<br />
Interventies zoals in Kenia waar reeds twee ministers zich publiek uitlieten over de noodzaak om homoseksualiteit<br />
te decriminaliseren <strong>met</strong> het oog op een volwaardige toegang tot gezondheidszorg en in het licht van de strijd tegen<br />
de hiv-/aidsepidemie, verdienen het dan ook om over langere termijn ondersteund te worden.<br />
36 JANUARI - FEBRUARI 2011
Wij willen u dan ook verzoeken om nog tijdens het Belgische EU-voorzitterschap een duidelijk signaal te geven aan de<br />
Europese partners <strong>met</strong> de boodschap dat België bereid is een voortrekkersrol te spelen inzake de opbouw van expertise<br />
betreffende decriminalisering en acceptatie van homoseksualiteit in landen waar homoseksualiteit strafbaar is en<br />
homofobie door de staat wordt ondersteund. Wij willen België graag uitnodigen om als klein land <strong>met</strong> een positieve<br />
reputatie inzake de ondeelbaarheid van mensenrechten, de structurele opbouw van expertise op zich te nemen en <strong>met</strong><br />
Belgische en Europese middelen te werken aan een ‘roadmap to acceptance’ (R2A-programma) die diverse Europese<br />
landen in de gelegenheid stelt zich <strong>met</strong> dit proces van actieve diplomatie en educatie terzake te identificeren.<br />
Hopend op een duidelijk engagement van uwentwege, geformuleerd als een positief aanbod aan de andere belanghebbenden<br />
in de EU en wereldwijd, verblijven wij,<br />
Hoogachtend,<br />
Jan Beddeleem<br />
WISH vzw<br />
Marleen Temmerman<br />
senator<br />
DEZE OPROEP WORDT MEE ONDERSCHREVEN DOOR: (IN WILLEKEURIGE VOLGORDE)<br />
Iris de Caluwé<br />
algemeen coördinator<br />
Wel Jong Niet Hetero vzw<br />
Jan Knockaert<br />
voorzitter Wel Jong Niet Hetero vzw<br />
Mieke Stessens<br />
woordvoerster çavari,<br />
Sonja Eggerickx<br />
voorzitter Unie Vrijzinnige Verenigingen<br />
Jochen Van der worp<br />
coödinator Regenbooghuis Brussel<br />
Sven Pichal<br />
voorzitter Het Roze Huis Antwerpen<br />
Alan De Bruyn<br />
coördinator The Belgian Gay Pride<br />
Bart Hermans<br />
AHHA-projectleider Fedasil<br />
Rick Vink<br />
coördinator True Colours Café<br />
Said Al Nasser<br />
Merhaba vzw<br />
Kroneel Larnout<br />
Mikpunt<br />
Rudy De Leeuw<br />
voorzitter ABVV<br />
Ben Weyts<br />
ondervoorzitter van de Kamer van<br />
Volksvertegenwoordigers (N-VA)<br />
Bruno Tuybens<br />
volksvertegenwoordiger (SP.A)<br />
David Geerts<br />
volksvertegenwoordiger (SP.A)<br />
Frank Vandenbroucke<br />
senator (SP.A)<br />
Bert Anciaux<br />
senator (SP.A)<br />
Reinilde Vanmoer<br />
volksvertegenwoordiger (N-VA)<br />
Peter Dedecker<br />
volksvertegenwoordiger (N-VA)<br />
Piet De Bruyn<br />
senator (N-VA)<br />
Frank Bogaerts<br />
senator (N-VA)<br />
Elke Sleurs<br />
senator (N-VA)<br />
Alexander De Croo<br />
voorzitter (Open VLD)<br />
Mathias De Clerq<br />
volksvertegenwoordiger (Open VLD)<br />
Gwendolyn Rutten<br />
volksvertegenwoordiger (Open VLD)<br />
Hilde Vautmans<br />
internationaal secretaris (Open VLD)<br />
Martine Taelman<br />
senator (Open VLD)<br />
Bart Tommelein<br />
Senator (Open VLD)<br />
Eva Brems<br />
volksvertegenwoordiger (Groen!)<br />
Stefaan Van Hecke<br />
volksvertegenwoordiger (Groen!)<br />
Kristof Calvo<br />
volksvertegenwoordiger (Groen!)<br />
Dirk Claes<br />
senator (CD&V)<br />
Nahima Lanjri<br />
volksvertegenwoordiger (CD&V)<br />
Stefaan Vercamer<br />
volksvertegenwoordiger (CD&V)<br />
JANUARI - FEBRUARI 2011 37
UVV belicht<br />
O P I N I E ST U K<br />
29 oktober 2010<br />
Waardigheid<br />
achter slot en grendel<br />
E<br />
ven ter herinnering: volgens<br />
onze tellingen vonden er in de<br />
vorige 3 jaar (2007 tot en <strong>met</strong><br />
2009) in totaal maar liefst 234 stakingsacties<br />
plaats in de Belgische<br />
gevangenissen. Alleen al in ja<strong>nu</strong>ari<br />
2010 waren er 39. De teller voor de<br />
rest van het jaar loopt nog. Wanneer<br />
zelfs een vakbondsman zoals de heer<br />
Duval (voorzitter gevangenissen bij ACV<br />
– Openbare Diensten) ootmoedig toegeeft<br />
dat “Er […] inderdaad de afgelopen<br />
2 jaar te veel stakingen [zijn]<br />
geweest.” (reactie 9 september 2010),<br />
dan kan je enkel concluderen dat er<br />
iets ernstig aan de hand is <strong>met</strong> de<br />
situatie van het gevangenispersoneel.<br />
Of de schuld bij hun (ongetwijfeld<br />
moeilijke) arbeidsomstandigheden<br />
ligt, dan wel –zoals de heer De Clercq<br />
(eredirecteur van de gevangenis van<br />
Gent) in zijn diverse opiniestukken<br />
soms lijkt te insi<strong>nu</strong>eren (meest recent<br />
op 26/10/2010 in De Morgen)– bij<br />
een overdreven bereidheid tot staken,<br />
doet voor ons niet eens zoveel terzake.<br />
Eén zaak is duidelijk: het stakingsrecht<br />
is heilig. De moderne Europese welvaartstaten<br />
zijn wat ze zijn omdat ze<br />
arbeiders, bedienden e.a. het recht<br />
geven zich te verenigen en op te<br />
komen voor zijn of haar rechten en<br />
arbeidsvoorwaarden, ook door middel<br />
van stakingen. Wel dient de staking, als<br />
verstoring van de normale gang van<br />
zaken, een drukkingsmiddel te blijven<br />
dat je enkel in uitzonderlijke gevallen<br />
kan be<strong>nu</strong>tten. Dit geldt a fortiori voor<br />
die diensten waar een bepaalde groep<br />
afhankelijk is van een andere groep,<br />
zonder hierin een vrije keuze te kennen.<br />
Denk maar aan het personeel van<br />
ziekenhuizen of politieagenten (volgens<br />
sommigen zelfs de werknemers<br />
van het openbaar vervoer). Ook voor<br />
hen dienen vakbondsacties trouwens<br />
mogelijk te blijven. Alleen dient een<br />
vorm van minimale dienstverlening<br />
gegarandeerd te blijven voor de<br />
gezondheid van patiënten, de bewaking<br />
van de openbare orde enz.<br />
Ieder weldenkende persoon weet dat<br />
gedetineerden het niet gemakkelijk<br />
hebben. Ze worden trouwens niet voor<br />
niets tot een vrijheidsberovende straf<br />
veroordeeld, er zit in die straf altijd ook<br />
een zeker bestraffend karakter, de<br />
bedoeling van te straffen, die verdergaat<br />
dan de loutere beveiliging van de<br />
maatschappij. Dat wíl, mág niet en kán<br />
echter niet betekenen dat je gedetineerden<br />
kan beroven van een aantal<br />
elementaire rechten, of dat je de basisprincipes<br />
van een menswaardige<br />
behandeling zomaar overboord kan<br />
gooien, eenmaal de poorten van een<br />
gevangenis zich achter de gedetineerde<br />
sluiten.<br />
De cipiers weten dit ook. We kennen<br />
zelf de situatie in de gevangenissen,<br />
omdat onze representatieve organen<br />
er voor de morele en religieuze<br />
behoeften van de gedetineerden vertegenwoordigers<br />
tewerk stellen. We<br />
weten dat de meeste cipiers ondertussen<br />
een duidelijk inzicht hebben in de<br />
noodzaak aan een menswaardige<br />
behandeling van gedetineerden. En we<br />
hebben begrip voor het feit dat hun<br />
werkomstandigheden allesbehalve evident<br />
zijn. Maar we betreuren wel dat<br />
voor de zoveelste keer stakingsacties<br />
plaatsvinden (terecht of niet, daar<br />
spreken we ons niet over uit), omdat er<br />
weer veel onterechte slachtoffers gaan<br />
vallen, m.n. álle gedetineerden, van<br />
goede of kwade wil, wiens elementaire<br />
dienstverlening wordt ontnomen:<br />
het recht op een wandeling, het plezier<br />
van een bezoek, de netheid van de cellen<br />
en het recht op morele of religieuze<br />
begeleiding. Stuk voor stuk zaken<br />
die u en ik als doodnormaal beschouwen,<br />
maar waarvoor een gedetineerde<br />
noodzakelijkerwijze volledig afhankelijk<br />
is van een ander.<br />
We kiezen in het huidige conflict geen<br />
andere partij dan die van de gedetineerden.<br />
Graag hadden we evenwel<br />
voor hen, omdat we het hen als maatschappij<br />
<strong>nu</strong> eenmaal verschuldigd zijn<br />
(om zelf in ethische zin geen transgressies<br />
te begaan), een oplossing gevonden<br />
om in dergelijke conflicten toch<br />
een menswaardig bestaan ín de cel te<br />
kunnen garanderen. Het lijkt ons iets<br />
waar alle partijen zich achter zouden<br />
moeten kunnen scharen. Dat is niet<br />
veel, maar wel alles.<br />
Interlevensbeschouwelijke Raad van<br />
Bevoegde Instanties inzake de religieuze<br />
en niet-confessionele morele bijstand<br />
in de gevangenissen (ILRG)<br />
LEUVEN CENTRAAL © GRAFIEKGROEP<br />
38 JANUARI - FEBRUARI 2011
L E Z E R S B R I E F<br />
24 november 2010<br />
Kerkelijk recht<br />
O P I N I E ST U K<br />
1 december 2010<br />
Wereld<br />
Aids Dag<br />
2010<br />
UVV belicht<br />
In zijn bijdrage in Tertio van 17 november houdt kerkjurist<br />
Kurt Martens va<strong>nu</strong>it het grondwettelijk recht op<br />
godsdienstvrijheid een pleidooi voor het bestaan van<br />
een specifiek kerkelijk rechtssysteem. Volgens hem is de<br />
godsdienstvrijheid gericht op het beschermen van religies<br />
en geloofsovertuigingen tegen staatsinmenging en niet<br />
omgekeerd. Hij wijst er op dat het recht op godsdienstvrijheid<br />
niet mag en kan gebruikt worden om ongestraft misdrijven<br />
te plegen. Misdrijven kunnen in het traditionele<br />
strafrecht en in het kerkelijk recht strafbaar zijn waardoor<br />
de dader twee keer kan worden gestraft.<br />
Ik wens bij dit artikel<br />
echter enkele opmerkingen<br />
te formuleren.<br />
Vooreerst mag de heer<br />
Martens niet vergeten<br />
Tertio<br />
24/11/2010<br />
dat godsdienstvrijheid<br />
slechts één van de fundamentele<br />
vrijheden is<br />
en dat deze andere<br />
vrijheden niet in het<br />
gedrang mag brengen.<br />
Er moet steeds een<br />
evenwicht nagestreefd<br />
worden.<br />
Bovendien primeert in<br />
een democratische<br />
rechts staat het burgerlijke<br />
(seculiere) recht<br />
op het kerkelijk recht.<br />
Dit impliceert dat elk<br />
misdrijf voor berechting<br />
dient voorgelegd<br />
te worden aan ons<br />
strafrechtelijk systeem,<br />
in casu het openbaar<br />
ministerie en de strafrechter.<br />
Het strafrecht is<br />
immers van openbare<br />
orde terwijl het kerkelijk<br />
recht kan be schouwd worden als een soort tuchtrecht.<br />
In de redenering van de heer Martens kan in naam van<br />
de godsdienstvrijheid elke godsdienstige groep in België<br />
een eigen godsdienstig recht invoeren. Nooit kan dit religieuze<br />
rechtssysteem echter het maatschappelijke vervangen<br />
of overheersen. Overigens claimt de vrijzinnighumanistische<br />
gemeenschap geen eigen rechtssysteem.<br />
Sonja Eggerickx<br />
voorzitter Unie Vrijzinnige Verenigingen<br />
In 2000 ondertekenden alle<br />
staatshoofden en regeringsleiders<br />
van de lidstaten van de<br />
Verenigde Naties unaniem de<br />
Millenniumverklaring. Eén van de<br />
doelstellingen is om tegen 2015<br />
de verspreiding van hiv/aids te<br />
stoppen en te zorgen dat de hivbes<strong>met</strong>te<br />
mensen de juiste medicijnen<br />
krijgen.<br />
Wereldwijd daalt het aantal aidsdoden<br />
en hiv-bes<strong>met</strong>tingen. In<br />
bepaalde landen namen de bes<strong>met</strong>tingen af na preventiecampagnes. De aidsremmers<br />
spelen ook een belangrijker rol. Toch stijgen in sommige streken van<br />
Oost-Europa en Centraal-Azië het aantal bes<strong>met</strong>tingen. Volgens de recentste<br />
cijfers van UNAIDS zijn 33,3 miljoen burgers bes<strong>met</strong> <strong>met</strong> het hiv-virus. Ruim 22<br />
miljoen wonen in Afrika. In 2009 kregen 5,2 miljoen hiv-bes<strong>met</strong>te patiënten,<br />
die dringend medicatie nodig hebben, aidsremmers. Bijna het dubbele of<br />
ongeveer 10 miljoen kregen nog geen medicatie. Tegen 2015 moet honderd<br />
procent van de patiënten aidsremmers krijgen.<br />
In 2010 leverde de herfinanciering van het Wereldfonds voor aids, tuberculose<br />
en malaria minder dan 13 miljard dollar op in de plaats van de gewenste 20 miljard.<br />
Dit heeft als gevolg dat in de ontwikkelingslanden heel wat mensen de<br />
broodnodige en betaalbare levensreddende medicijnen niet zullen krijgen en<br />
zullen overlijden.<br />
Solidariteit mag geen grenzen kennen. In onze Belgische ontwikkelingssamenwerking<br />
<strong>met</strong> partnerlanden moeten er meer middelen komen voor het<br />
omgaan <strong>met</strong> hiv en aids. Preventieprogramma’s moeten verder uitgewerkt<br />
worden. Er heersen nog te veel taboes en bepaalde groepen worden nog<br />
steeds gediscrimineerd. Betaalbare aidsremmers moeten voor iedereen zo<br />
snel mogelijk toegankelijk worden. In de ganse wereld blijft aids, <strong>met</strong> twee<br />
miljoen doden per jaar, één van de voornaamste doodsoorzaken. Minder middelen<br />
ter beschikking stellen, zal negatieve gevolgen hebben voor het reeds<br />
gevoerde preventiebeleid. Door de medicatie wordt het immuunsysteem van<br />
de zieke hersteld en wordt de kans op overdracht van hiv kleiner. Zo neemt bijvoorbeeld<br />
de kans af dat zwangere vrouwen het virus op hun kinderen overdragen.<br />
Het recht op een menswaardig leven of zelfs overleven mag niet<br />
afhangen van het werelddeel waar men geboren wordt of van de financiële<br />
middelen waarover men beschikt.<br />
In ons land dalen de cijfers niet. Vorig jaar kregen 1.135 mensen, of bijna drie<br />
per dag, de diagnose van hiv-bes<strong>met</strong>ting. Ook zij worden nog steeds geconfronteerd<br />
<strong>met</strong> stigmatisering, discriminatie, uitsluiting en onbegrip. Verdere<br />
preventie blijft levensnoodzakelijk. De inzet van meer middelen en de coördinatie<br />
van het gevoerde beleid en de werking in ons land is wenselijk. De aanstelling<br />
van een Belgische aidscommissaris, zoals prof. dr. Marleen<br />
Temmerman van de UGent en dr. Steven Callens van het aidsreferentiecentrum<br />
Gent voorstellen, is een mogelijke piste. Onze solidariteit <strong>met</strong> de seropositieven<br />
en aidspatiënten mag zich niet beperken tot 1 december en tot ons land.<br />
Alle mensen, waar ook ter wereld, hebben recht op een menswaardig leven<br />
en een aangepaste gezondheidszorg. Dit is een fundamenteel mensenrecht.<br />
De financiële crisis mag geen alibi vormen om te bezuinigen op het aidsbeleid,<br />
zowel nationaal als internationaal.<br />
Sonja Eggerickx<br />
voorzitter Unie Vrijzinnige Verenigingen<br />
De Morgen<br />
1/12/2010<br />
JANUARI - FEBRUARI 2011 39
UVV belicht<br />
Euthanasie:<br />
de volgende stap<br />
Euthanasie voor wie niet bewust meer is<br />
en voor wie minderjarig is<br />
Wouter Matthijs<br />
moreel consulent PCMD Antwerpen<br />
Als start van een nationale petitieactie<br />
organiseerde de Huma nis -<br />
tisch-Vrijzinnige Vereniging (HVV)<br />
in samenwerking <strong>met</strong> een aantal partners,<br />
waaronder de Unie Vrijzinnige<br />
Verenigingen, op 2 november laatstleden<br />
een ruim bijgewoonde informatie-,<br />
debat- en filmavond betreffende de<br />
huidige wet op euthanasie en de<br />
mogelijke en gewenste uitbreiding en<br />
verfijning van die wet.<br />
In de namiddag kon het publiek terecht<br />
voor informatie over de wilsbeschikking<br />
en de bepalingen in de huidige<br />
euthanasiewetgeving.<br />
Vervolgens vond een debat plaats <strong>met</strong><br />
een aantal prominente sprekers, zoals<br />
Etienne Vermeersch en Patrick<br />
Vankrunkelsven. Over de hiaten in de<br />
huidige wetgeving waren alle sprekers<br />
het eens (zie verder), maar tijdens de<br />
uiteenzettingen werd ook duidelijk dat<br />
er voorlopig nog geen precieze pasklare<br />
voorstellen op tafel liggen voor de<br />
aanpassing, uitbreiding en verfijning<br />
van de wet. Hierover dient verder<br />
denkwerk te gebeuren.<br />
Zo was er tijdens het debat geen eens -<br />
luidendheid over de toepassingsmodaliteiten<br />
van een eventuele voorafgaandelijke<br />
wilsverklaring bij dementerende<br />
personen.<br />
Dat ook voor minderjarigen de mogelijkheid<br />
van euthanasie moet bestaan,<br />
daarover was iedereen het eens. Maar<br />
over de precieze bepalingen dient verder<br />
nagedacht te worden. Wanneer is een<br />
kind in staat om een dergelijke beslissing<br />
te nemen? Veel hangt af van de<br />
mentale leeftijd van de jongere. En is de<br />
toestemming van de ouders vereist?<br />
Een boeiend debat, dat een aanzet gaf tot<br />
verder onderzoek, overleg en discussie.<br />
Als afsluiter van de avond volgde een<br />
vertoning van de pakkende film Mar<br />
Adentro. Deze film is gebaseerd op het<br />
levensverhaal van Ramòn Sampedro,<br />
die na een ongeluk vanaf zijn nek verlamd<br />
bleef en daar 29 jaar mee moest<br />
leven, terwijl hijzelf euthanasie wenste.<br />
Deze film werd kort ingeleid door<br />
Robbe De Hert.<br />
Deze activiteit vormde de aftrap van<br />
een grootschalige nationale campagne<br />
die HVV, samen <strong>met</strong> Grijze geuzen<br />
Antwerpen, Vrijzinnig Antwerpen, Unie<br />
Vrijzinnige Verenigingen, Recht op<br />
Waardig Sterven en LEIF-artsen de<br />
komende maanden zal voeren.<br />
Het opzet is om <strong>met</strong> een petitie voldoende<br />
handtekeningen te verzamelen<br />
om bij de federale regering en de federale<br />
parlementsleden erop aan te dringen<br />
dat de huidige euthanasiewet in<br />
de volgende legislatuur zou worden<br />
uitgebreid en verfijnd.<br />
Deze wet dateert van 2002 en maakt<br />
euthanasie mogelijk bij ondraaglijk lichamelijk<br />
en/of geestelijk lijden dat veroorzaakt<br />
wordt door een onomkeerbare ziekte<br />
of een ongeval, en dit zowel voor terminale<br />
als niet-terminale aandoeningen.<br />
Een voorafgaandelijke wilsverklaring<br />
geeft de mogelijkheid om euthanasie te<br />
vragen ook wanneer je zelf je wil niet<br />
meer kan uiten. Deze mogelijkheid is<br />
echter beperkt tot een situatie van<br />
onomkeerbare<br />
coma. Deze wils -<br />
verklaring dient<br />
om de vijf jaar<br />
hernieuwd te<br />
worden.<br />
Met de petitie<br />
vraagt HVV (en<br />
partners) de volgende<br />
verfijningen<br />
van de wet:<br />
• Vermits de<br />
wilsverklaring<br />
steeds herroepbaar<br />
is, is<br />
EUTHANASIEDEBAT OP 2 NOVEMBER © MARTIN HARLAAR<br />
een tijdslimiet van 5 jaar overbodig.<br />
Het zou wenselijker zijn deze af te<br />
schaffen. De gemeenten, die de wilsverklaring<br />
registreren, moeten <strong>nu</strong> al<br />
verplicht worden de betrokkene hier<br />
voor het verstrijken van de tijdslimiet<br />
automatisch op de hoogte te brengen.<br />
• Er moet een doorverwijsplicht komen<br />
voor de arts die euthanasie weigert.<br />
• Hulp bij zelfdoding moet ingeschreven<br />
worden in de euthanasiewet.<br />
• Er moet toegezien worden dat ziekenhuizen<br />
die <strong>met</strong> overheidsgeld werken,<br />
de euthanasiewet toepasbaar maken.<br />
Bovendien dringt HVV erop aan de wet<br />
uit te breiden:<br />
• Naar personen <strong>met</strong> een onomkeerbare<br />
hersenaandoening of dementie, die<br />
vooraf een wilsverklaring schreven.<br />
• Naar minderjarigen. En dit binnen de<br />
huidige wet, zonder afbreuk te doen<br />
aan de definitie van het begrip ‘euthanasie’<br />
(de uitdrukkelijke en weloverwogen<br />
vraag van de patiënt), en zonder<br />
een leeftijdslimiet in te bouwen.<br />
Anders dan in Nederland laat onze<br />
wet op de patiëntenrechten deze<br />
wetswijziging perfect toe.<br />
Wie meer informatie wenst over deze<br />
petitie of deze actie wenst te steunen,<br />
kan terecht op www.h-vv.be.<br />
40 JANUARI - FEBRUARI 2011
Waardig<br />
afscheid nemen<br />
in Denderleeuw<br />
UVV belicht<br />
Hilde Borms<br />
moreel consulent CMD Aalst<br />
EEN AULA VAN EEN CREMATORIUM, HET FUNERARIUM VAN EEN BEGRAFENISONDERNEMER,<br />
EEN DAARTOE VOORZIENE RUIMTE IN EEN ZIEKENHUIS OF EEN ANDERE PLAATS DIE<br />
VOOR DE OVERLEDENE EEN SPECIALE BETEKENIS HAD… HET ZIJN LOCATIES WAAR<br />
VRIJZINNIG-HUMANISTISCHE AFSCHEIDSPLECHTIGHEDEN WORDEN VERZORGD.<br />
UIT RECENT ONDERZOEK IS GEBLEKEN DAT DE MEESTE BEGRAAFPLAATSEN ZELDEN<br />
BESCHIKKEN OVER EEN GESCHIKTE RUIMTE OM WAARDIG AFSCHEID TE NEMEN.<br />
NABESTAANDEN NEMEN NOODGEDWONGEN AFSCHEID VAN HUN DIERBARE OP DE<br />
BEGRAAFPLAATS ZELF, VAAK IN SLECHTE WEERSOMSTANDIGHEDEN.<br />
SINDS KORT MAG DENDERLEEUW IN OOST-VLAANDEREN NAAR BUITEN TREDEN ALS<br />
GEMEENTE WAAR IEDEREEN, ONGEACHT LEVENSBESCHOUWING OF GODSDIENSTIGE<br />
OVERTUIGING, EEN WAARDIGE AFSCHEIDSPLECHTIGHEID KAN KRIJGEN.<br />
Een lange weg is afgelegd<br />
De Humanistisch-Vrijzinnige Vereniging<br />
(HVV) van Denderleeuw ijvert al meer<br />
dan 25 jaar voor gelijkwaardigheid in<br />
het levensbeschouwelijke veld. Een<br />
strooiweide, een betere inrichting van<br />
het columbarium op de gemeentelijke<br />
begraafplaats en het neerzetten van<br />
een zuil <strong>met</strong> naambordjes van de overledenen<br />
zijn verwezenlijkingen, te danken<br />
aan het nimmer aflatende enthousiasme<br />
en de belangenloze inzet van<br />
de vrijwillige medewerkers van deze<br />
vereniging.<br />
Aan het begin van haar voorzitterschap<br />
in 1994 dringt Marie-Thérèse De<br />
Schrijver een eerste keer bij het ge -<br />
meentebestuur aan op het inrichten van<br />
een ‘neutrale ruimte voor afscheids -<br />
plechtigheden’.<br />
SPREKER JO FONCK (SCHEPEN DENDERLEEUW) EN TOEHOORDERS<br />
In 1999 worden verschillende vrijzinnig-humanistische<br />
afscheidsplechtigheden<br />
aangevraagd. Wegens gebrek<br />
aan een geschikte locatie vinden deze<br />
plaats in de veel te kleine parochiezaal<br />
van Welle, niet <strong>met</strong>een een passende<br />
plaats voor een vrijzinnig-humanistische<br />
plechtigheid.<br />
Opnieuw vraagt de vereniging aan het<br />
gemeentebestuur om -uit eerbied voor<br />
de ideologische, filosofische en godsdienstige<br />
overtuiging van de inwoners<br />
van Denderleeuw- een levensbeschouwelijk<br />
neutrale ruimte ter beschikking<br />
te stellen zodat -ongeacht de geloofsovertuiging-<br />
de afscheidsplechtigheden<br />
op een waardige manier kunnen<br />
plaatsvinden.<br />
Jaren gaan voorbij<br />
In februari 2007 richt het voltallig HVVbestuur<br />
eens te meer een brief aan het<br />
gemeentebestuur <strong>met</strong> de vraag naar<br />
een neutrale afscheidsruimte. De argumenten<br />
zijn duidelijk: steeds meer<br />
Denderleeuwenaren wensen voor zichzelf<br />
of voor hun dierbaren een niet-kerkelijke<br />
begrafenis. De lange ritten naar<br />
het crematorium Westlede in Lochristi<br />
of het crematorium van Ukkel vormen<br />
voor vele mensen een hinderpaal. Het<br />
heersend gevoel van discriminatie<br />
omwille van levensbeschouwing wakkert<br />
de ijver alleen maar verder aan. In<br />
mei 2009 wordt de vereniging eindelijk<br />
beloond voor haar jarenlange inzet.<br />
Burgemeester Georges Couck en schepen<br />
Jo Fonck nemen het voortouw. Het<br />
lokaal aan de ingang van de begraafplaats<br />
wordt op kosten van de<br />
gemeente ingericht. Het vertrek wordt<br />
ontruimd en onderworpen aan een<br />
grondige schoonmaakbeurt. Alle bizarre<br />
rommel verdwijnt en de muren worden<br />
opnieuw geschilderd. De inrichting<br />
is sfeervol en beschikt over de noodzakelijke<br />
accommodatie: spreekgestoelte,<br />
kaarslicht, muziekinstallatie, symbolen.<br />
Op 10 november 2010 wordt de<br />
afscheidsruimte officieel en plechtig<br />
geopend. Het stormweer houdt de<br />
belangstellenden niet tegen om de<br />
ruimte mee in te huldigen. De sprekers<br />
benadrukken het belang van het passend<br />
afscheid kunnen nemen. Deze<br />
realisatie is niet alleen een primeur<br />
voor een zeer ruime regio. Het is meer<br />
dan buitengewoon dat in feite sprake is<br />
van een multi levensbeschouwelijke<br />
ruimte. Niet alleen vrijzinnig humanisten<br />
kunnen hier waardig afscheid<br />
nemen van hun dierbaren, ook mensen<br />
die het katholieke, joodse of islamitische<br />
geloof aanhangen, kunnen er<br />
terecht.<br />
VLNR: GERT DE COORDE (UPV), CHRIS VAN MAELE (HOOFD VAN DIENST VAN DE<br />
CMD IN OOST-VLAANDEREN), KATHLEEN VAN STEENKISTE (MOREEL CONSULENT<br />
CMD AALST) EN MARIE-THÉRÈSE DE SCHRIJVER (VOORZITTER H-VV DENDERLEEUW)<br />
JANUARI - FEBRUARI 2011 41
UVV belicht<br />
Profiling<br />
als bewijs?<br />
EEN REDELIJK<br />
EIGENZINNIGE KIJK<br />
[ OP DE ACTUALITEIT ]<br />
Jan Winter<br />
masters in Investigative Psychology, Liverpool University, en masters in Psychologie, Vrije Universiteit Brussel,<br />
en Aline Bauwens<br />
masters in Forensic Psychology, Glasgow (Cal.) University, en masters in Criminologie, Vrije Universiteit Brussel.<br />
Beide zijn doctoraatsstudenten aan de Vrije Universiteit Brussel, respectievelijk aan de Vakgroep Psychologie en Criminologie.<br />
OP HET PROCES TEGEN DE VERDACHTE VAN DE GERUCHTMAKENDE ‘PARACHUTEMOORD’<br />
HEEFT STRAFPLEITER JEF VERMASSEN EEN VURIG PLEIDOOI GEHOUDEN VOOR EEN<br />
ZOGEZEGD NIEUWE VORM VAN BEWIJSVOERING. “PROFILING, DE TOEKOMST VAN<br />
BEWIJSVOERING” ZOU VOLGENS VERMASSEN VEEL EFFICIËNTER ZIJN DAN DE “NEGEN-<br />
TIENDE-EEUWSE” PRAKTIJK VAN HET MATERIËLE BEWIJS. VERVOLGENS STIPTE MEESTER<br />
VERMASSEN AAN DAT “ZE IN VLAANDEREN NOG NIKS VAN PROFILING KEN-<br />
NEN…MAAR DAN MOET JE DAAR NIET MEE SPOTTEN, DAN MOET JE DAT<br />
BESTUDEREN…” ZIJN STELLINGEN LOKTEN HEEL WAT DISCUSSIE UIT, IN DE RECHT-<br />
ZAAL EN DAARBUITEN. DOOR HET PROCES TEGEN ELS CLOTTEMANS IS DE VRAAG OF<br />
EEN PROFIEL OOK DE DADER KAN AANDUIDEN IN HET BRANDPUNT VAN DE BELANG-<br />
STELLING KOMEN TE STAAN. EN NIET ALTIJD DOET HET DEBAT RECHT AAN DE FEITEN.<br />
Wat Jef Vermassen heeft uitgeroepen<br />
tot de toekomst van de<br />
bewijsvoering, dateert in feite al<br />
uit de tijd van de heksenvervolgingen. De<br />
algemene kenmerken van het profiel van<br />
een heks werden in 1486 aldus omschreven:<br />
“De vrouw in kwestie leeft alleen,<br />
heeft geen scrupules, is kinderloos en<br />
leeft aan de rand van de stad.” (1)<br />
Dergelijke typeringen en nog andere vermeende<br />
eigenschappen en kenmerken,<br />
zoals “het stelen van de potentie van<br />
mannen” of een “duivelslitteken”, hebben<br />
ontelbare vrouwen tot lijdend voorwerp<br />
gemaakt van juridische vervolging,<br />
marteling en verbranding. Je zou deze<br />
historische gebeurtenissen ook kunnen<br />
beschouwen als gerechtelijke dwalingen<br />
avant la lettre, op grond van een foute<br />
profilering. De heksenvervolgingen zijn<br />
daarmee een extreem voorbeeld van wat<br />
er allemaal kan misgaan wanneer men<br />
zich bij de bewijsvoering uitsluitend<br />
beroept op getuigenissen van ‘experten’.<br />
In het geval dat ons hier bezighoudt, is<br />
die expert de ‘profiler’.<br />
Dichter bij ons in de tijd en dichter bij huis<br />
speelde bijvoorbeeld een FBI-profiler een<br />
dubieuze rol in zaak van Lucia de B. Deze<br />
voormalige Nederlandse verpleegster<br />
werd in 2004 veroordeeld tot een levenslange<br />
gevangenisstraf wegens moord op<br />
zeven ziekenhuispatiënten en drie pogingen<br />
tot moord. De veroordeling van Lucia<br />
de B. was opmerkelijk omdat het openbaar<br />
ministerie geen directe bewijzen<br />
kon aanvoeren. De FBI-agent verklaarde<br />
op basis van Lucia’s dossier dat haar<br />
karakter en haar manier van handelen<br />
leken op die van andere seriemoordenaars.<br />
Na zes en een half jaar doorgebracht<br />
te hebben in de gevangenis, en al<br />
die tijd haar onschuld volhoudend, werd<br />
zij op 14 april 2010 vrijgesproken. De<br />
rechtbank, die haar zaak behandelde in<br />
herziening, oordeelde dat er geen sprake<br />
kon zijn van ‘moord’, noch dat Lucia de<br />
moorden gepleegd zou hebben. Haar<br />
zaak staat <strong>nu</strong> al geboekt als één van de<br />
grootste gerechtelijke dwalingen ooit.<br />
Het profiel van de profiler<br />
Profiling is een populaire term voor wat<br />
in professionele kringen bekend staat als<br />
‘gedragsanalyse’. Het hoofdvertrekpunt<br />
van gedragsanalyse is dat elke vorm van<br />
(delict)gedrag ‘zinvol’ en ‘doelgericht’ is.<br />
Ook daders handelen volgens een<br />
bepaalde logica. De kernvraag is:<br />
‘Waarom heeft een dader telkens deze<br />
beslissing genomen, en geen andere?’.<br />
De analyse van deze beslissingsprocessen<br />
kan bij voldoende informatie aanleiding<br />
geven tot een profiel waarbij een aantal<br />
veronderstellingen over de onbekende<br />
dader worden gemaakt.<br />
‘Gedragsanalisten’ zijn meestal academisch<br />
geschoold (psychologie, criminologie)<br />
en/of hebben een politionele achtergrond<br />
<strong>met</strong> ruime ervaring in zeden of<br />
moord. In veel Europese landen maken zij<br />
deel uit van een lokale of centrale politiedienst,<br />
en ze werken enkel op aanvraag<br />
van bijvoorbeeld de onderzoeksrechter.<br />
Hun opdracht bestaat eruit het politionele<br />
onderzoek va<strong>nu</strong>it een gedragswetenschappelijk<br />
perspectief te ondersteunen.<br />
Gedrags analisten worden idealiter zo<br />
vroeg mogelijk betrokken bij het opsporingsonderzoek,<br />
omdat in een vroeg stadium<br />
informatie veel gemakkelijker verzameld<br />
kan worden. Gedragsanalisten<br />
zullen zelf nooit sporen nagaan, en geen<br />
getuigen of verdachten interviewen.<br />
Doordat ze niet zoals de speurders onder<br />
tijdsdruk staan en door de media worden<br />
gevolgd, kunnen zij, al dan niet in teamverband<br />
werkend, door een gedragswetenschappelijke<br />
bril kijkend nagaan wat<br />
er precies is gebeurd.<br />
42 JANUARI - FEBRUARI 2011
Het takenpakket van gedragsanalisten<br />
beperkt zich niet tot het opmaken van<br />
daderprofielen in zware geweldmisdrijven.<br />
Zij zoeken ook naar verbanden tussen<br />
verschillende (onopgeloste) delicten,<br />
voeren geloofwaardigheidsanalyses uit<br />
(bijvoorbeeld bij slachtoffers van seksueel<br />
misbruik), bekijken dreigementen of<br />
stalkingsdossiers, en bieden bijstand aan<br />
speurders tijdens getuigen- of verdachtenverhoren.<br />
Echter, niet alle delicten<br />
lenen zich even goed tot gedragsanalyse.<br />
Een inbraak zonder contact tussen dader<br />
en slachtoffer biedt minder aanknopingspunten<br />
dan bijvoorbeeld zedenfeiten of<br />
moorden. Hoe meer (inter)persoonlijk<br />
gedrag de onbekende dader vrijgeeft,<br />
hoe meer men kan afleiden over mogelijke<br />
persoons- en persoonlijkheidseigenschappen<br />
(bijvoorbeeld onderliggende<br />
fantasieën, impulscontrole, planningsvermogen<br />
en criminele ervaring).<br />
Gedragsanalisten doen soms ook concrete<br />
aanbevelingen voor een efficiënt en doelgericht<br />
gerechtelijk onderzoek. Niettemin<br />
is een uitgebreid profiel <strong>met</strong> relevante kenmerken<br />
van de dader –geslacht, leeftijd,<br />
etniciteit, beroep, opleiding, relationele<br />
achtergrond, type vervoersmiddel…– vaker<br />
uitzondering dan regel. Een daderprofiel is<br />
meestal ruim opgesteld, waarbij dikwijls<br />
meerdere verdachten aan de criteria kunnen<br />
voldoen. Zeker bij het opsporen van<br />
onbekende daders heeft men vaak te<br />
maken <strong>met</strong> een grote en onoverzichtelijke<br />
verdachtengroep (bijvoorbeeld blanke<br />
mannen tussen 20 en 35 jaar uit een specifieke<br />
omgeving). Een van de taken van<br />
de gedragsanalist is te helpen deze groep<br />
te verkleinen zodat de speurders verdachten<br />
op basis van prioriteit kunnen rangschikken.<br />
Gedragsanalytisch werk is veel<br />
pragmatischer dan de media ons willen<br />
doen geloven. Kenmerken zoals ‘bedplassen’<br />
of ‘dierenmisbruik in het verleden’ zijn<br />
bij gebrek aan geschikte gegevensbanken<br />
waarin dergelijke details zijn opgenomen<br />
niet <strong>nu</strong>ttig voor de politie. Hoe dan ook kan<br />
een profiel nooit dé dader aanwijzen, laat<br />
staan zijn of haar schuld bewijzen.<br />
Het gevaar van misleiding<br />
De wetenschappelijke status van offender<br />
profiling is en blijft zeer omstreden. Men<br />
is het erover eens dat gedragsanalyse<br />
niet een kunst is die wordt bedreven door<br />
een hoog begaafde Einzelgänger, zoals<br />
films en boeken als Silence of the Lambs<br />
of The Bone Collector ons doen geloven.<br />
Maar de erkenning als zelfstandige, toegepaste<br />
wetenschappelijke discipline is<br />
nog ver af, eenvoudigweg omdat over<br />
het gedragsanalytisch proces zelf nog te<br />
weinig geweten is. Dat delictgedrag persoonseigenschappen<br />
weerspiegelt, werd<br />
ook nog niet overtuigend aangetoond.<br />
Daarnaast is er gevaar voor misleiding.<br />
Onderzoek aan de Universiteit van<br />
Liverpool heeft bijvoorbeeld aangetoond<br />
dat ambigue daderprofielen door politiemannen<br />
én psychologen in gelijke mate<br />
werden toegeschreven aan zowel de<br />
echte als de onechte daders. Dit laat zich<br />
verklaren door een menselijke neiging<br />
die de Nederlandse professor Peter van<br />
Koppen, alweer in verband <strong>met</strong> het<br />
gerechtelijk onderzoek in de parachutemoord,<br />
‘tunnelvisie’ heeft genoemd. We<br />
zijn vaak geneigd om op zoek te gaan<br />
naar informatie die onze mening of hypotheses<br />
ondersteunt in plaats van haar te<br />
ontkrachten. Een daderprofiel kan<br />
immers de politie op het juiste, maar ook<br />
op het valse spoor brengen.<br />
Terugkerend naar de parachutemoord vermoeden<br />
we dat meester Jef Vermassen<br />
het eerder had over het ‘psychiatrische’<br />
profiel van Els Clottemans. Er werd namelijk<br />
in haar geval helemaal geen profiel<br />
opgesteld door gedragsanalisten. Het psychiatrische<br />
en psychologische onderzoek<br />
van een verdachte kadert in de wetgeving<br />
van artikel 71 van het Strafwetboek en<br />
heeft vooral als doel om de toerekeningsvatbaarheid<br />
(toen en <strong>nu</strong>) van de beschuldigde<br />
te beoordelen. Zo’n onderzoek<br />
spreekt zich echter niet uit over de schuldvraag<br />
zelf. De jury van het parachuteproces<br />
deed in haar motivatie van haar oordeel<br />
wel letterlijk beroep op het psychiatrische<br />
profiel (“de feiten passen bij haar<br />
persoonlijkheid”). Het gevaar voor een<br />
cirkelredenering is dan ook zeer groot:<br />
‘Waarom heeft deze vrouw deze verschrikkelijke<br />
daden gesteld?’ ‘Omdat ze<br />
een psychopaat is.’ ‘En hoe weet u dat zij<br />
een psychopaat is?’ ‘Omdat zij deze vreselijke<br />
delicten heeft gepleegd.’<br />
Zoals reeds gezegd is ‘profiling’ een oeroude<br />
praktijk. Ook bij het screenen van<br />
vliegtuigpassagiers als potentiële terroristen<br />
wordt dus een <strong>met</strong>hode toegepast<br />
die stamt uit de tijd van de heksenvervolgingen.<br />
Het staat onomstotelijk vast dat<br />
er op die manier heel wat onschuldigen<br />
verdacht worden gemaakt. Nóg groter<br />
wordt het gevaar voor onschuldige<br />
slachtoffers wanneer dergelijke profielen<br />
ook gebruikt worden als enige bewijsvoering<br />
in rechtszaken. Eén van de advocaten<br />
van Els Clottemans bestempelde<br />
‘profiling’ als ‘pseudowetenschap’ en<br />
vond het een ‘hulpmiddel dat nooit als<br />
bewijs kan dienen’. Het opstellen van<br />
profielen is inderdaad bovenal een<br />
opsporingstechniek, die <strong>nu</strong>ttig kan zijn<br />
voor het gerechtelijke onderzoek. Maar<br />
een profiel op zich kan nooit de schuldvraag<br />
van een verdachte beantwoorden.<br />
Noot<br />
(1) Bron: Wolfgang Behringer, Günter Jerouschek (Hg.,<br />
Übers.), Werner Tschacher (Übers.), Der<br />
Hexenhammer. Malleus maleficarum, München<br />
62007 (EA 2000).<br />
JANUARI - FEBRUARI 2011 43
Een moreel consulent vertelt...<br />
Op een steenworp<br />
van de chique<br />
Louizalaan<br />
Sigrid Ponjaert<br />
moreel consulent PCMD Brussel<br />
BRUSSEL HEEFT OP GERUISLOZE WIJZE MIJN HART VEROVERD. NA VIJF JAAR VELDWERK<br />
HEB IK ONZE HOOFDSTAD IN AL HAAR FACETTEN LEREN KENNEN. DE REPUTATIE DIE DEZE<br />
STAD GENIET, IS VERRE VAN LOVEND. TEN ONRECHTE. BRUSSEL IS INDERDAAD EEN<br />
KOELE MINNARES. ZE BIEDT ZICHZELF NIET OP EEN DIENBLAD AAN. BRUSSEL MOET ONT-<br />
DEKT, BELEEFD EN ONDERGAAN WORDEN. VOLGENS MIJ IS DAT DE VERKLARING VOOR<br />
HET FEIT DAT BRUSSEL ONBEMIND BLIJFT BIJ HET MERENDEEL VAN DE PENDELAARS. ZE<br />
DIENEN NIET OM PROFESSIONELE REDENEN GEREGELD DE UITHOEKEN VAN BRUSSEL OP<br />
TE ZOEKEN. ZO WORDEN ZE DE KANS ONTZEGD OM DE WARE CHARME VAN BRUSSEL TE<br />
ONTDEKKEN: DE KLEINE PLEINTJES, PITTORESKE STRAATJES, DE MEEST ONWAARSCHIJNLIJ-<br />
KE KLEINE WINKELTJES EN ONVERWACHTE PARELTJES VAN ARCHITECTUUR.<br />
BRUSSEL<br />
A<br />
ls moreel consulent was<br />
ik de voorbije jaren verplicht<br />
de brede Noord-<br />
Zuidroute te verlaten. De Noord-Zuidroute<br />
die in alle promofilmpjes geprezen wordt<br />
en waarlangs de toeristische bezienswaardigheden<br />
en de bekende winkels<br />
liggen. Gewapend <strong>met</strong> een stadsplannetje<br />
en ietwat vage aanwijzingen moet ik<br />
meermaals op zoek gaan naar kleine<br />
vzw’tjes of hulp- en dienstverlenende<br />
organisaties. Tientallen keren heb ik tijdens<br />
een dergelijke queeste ettelijke en<br />
onnodige kilo<strong>met</strong>ers afgelegd. Maar niet<br />
getreurd. Juist het feit dat ik <strong>met</strong> absolute<br />
zekerheid kan stellen dat ik geen<br />
nazaat ben van de befaamde Marco Polo,<br />
heeft er voor gezorgd dat ik de duizenden<br />
gezichten van Brussel heb leren kennen,<br />
herkennen en waarderen. Graag en grif<br />
geef ik toe dat niet ieder van deze<br />
gezichten even charmant, vredig en veilig<br />
te noemen valt. Ook dat heb ik aan<br />
den lijve ondervonden. Brussel is een<br />
genadeloze stad voor de vele kwetsbare<br />
mensen die er vertoeven. Het hele<br />
gamma van problemen waaraan sociologen<br />
en criminologen de term grootstedelijke<br />
problematiek gegeven hebben, is<br />
Brussel immers niet bespaard gebleven.<br />
En toch is Brussel, als Europese hoofdstad,<br />
uniek. Niet alleen door het surrealisme dat<br />
ons land kenmerkt en zich als het ware<br />
kristalliseert in Brussel. Het belangrijkste<br />
verschil is dat de typische migratiebeweging<br />
van het merendeel gedepriveerde<br />
bevolkingsgroepen naar de buitenwijken<br />
in Brussel niet heeft plaatsgevonden. Het<br />
centrum wemelt van mensen die in<br />
armoede leven. Een concentratie van<br />
armen, dak- en thuislozen, mensen zonder<br />
papieren en sociaal uitgesloten groepen.<br />
Op letterlijk een steenworp van de Grote<br />
Markt of de chique Louizalaan liggen de<br />
verloederde straten en buurten die te vaak<br />
44 JANUARI - FEBRUARI 2011
het speelterrein zijn van huisjesmelkers en<br />
andere minder bonafide figuren.<br />
Het Provinciaal Centrum Morele Dienst -<br />
verlening Brussel waar ik vijf jaar geleden<br />
aan de slag ging als moreel consulent ligt<br />
vlak aan het Rouppeplein en de Annees sens -<br />
buurt. Het Rouppeplein waar het bewierookte<br />
en peperdure restaurant Comme<br />
Chez Soi gelegen is. Een parkeerwachter in<br />
uniform en kepie ontlast de gasten van het<br />
restaurant van de vervelende taak een parkeerplaatsje<br />
voor hun dure, flitsende auto’s<br />
te vinden. Terwijl op de bankjes rond het<br />
pleintje de minder fortuinlijke Brusselaars<br />
hun Cara-pilsjes zitten te drinken en voorbijgangers<br />
een sigaret of een halve euro<br />
vragen. De Anneessens buurt wordt door<br />
de Brusselse overheden bestempeld als<br />
een wijk onder druk, een probleemwijk.<br />
Loop je tien mi<strong>nu</strong>utjes verder dan beland<br />
je op een van duurste plekken in ons land:<br />
de Grote Markt. Dit is de context waarin<br />
mijn collega’s werken en morele bijstand<br />
verlenen.<br />
De dagelijkse confrontatie <strong>met</strong> de toenemende<br />
kloof tussen de ‘haves’ en de<br />
‘have-nots’ laat een indruk na en dwingt<br />
ons tot een brede invulling van het begrip<br />
morele bijstand. Als team hebben we<br />
gekozen voor een outreachende benadering,<br />
in de hoop dat we ons steentje kunnen<br />
bijdragen in de strijd tegen armoede<br />
en sociale uitsluiting. Het gros van de<br />
buurtbewoners is niet Nederlandstalig,<br />
noch vrijzinnig. Daarom kiezen we er<br />
bewust voor om ook bijstand te verlenen<br />
in het Frans en het Engels.<br />
Veralgemenend kan ik stellen dat de aanmeldingsproblematiek<br />
op het PCMD<br />
Brussel eenzaamheid en deprivatie is. Ruw<br />
geschat leeft 80% van onze cliënten onder<br />
of op de armoedegrens. Een aantal van<br />
hen heeft geen inkomsten en geen onder-<br />
dak. Ze zijn door steeds groter wordende<br />
mazen van het sociale vangnet geglipt.<br />
Armoede is echter niet altijd even herkenbaar.<br />
Anderhalf jaar geleden kreeg ik de vraag<br />
van een cliënt of hij een vriend van hem<br />
mocht voorstellen die de hulp van het<br />
PCMD wel kon gebruiken. Enkele dagen<br />
later leerde ik Marc kennen. Een<br />
Franstalige zestiger die piekfijn verzorgd<br />
was. Hij leek zo weggelopen uit één of<br />
andere advertentie voor bankbeleggingen<br />
die moet zorgen voor een zorgeloze<br />
oude dag. Zijn sociale vaardigheden, taalgebruik<br />
en ‘manieren’ riepen bijna heimwee<br />
op naar die lang vervlogen tijden.<br />
Kortom een echte gentleman, een heer.<br />
Hij begon het gesprek <strong>met</strong> het feit dat hij<br />
geplaagd werd door angstaanvallen en<br />
hypertensie. Mijn verbazing groeide dan<br />
ook gestadig toen hij zijn verhaal vertelde.<br />
Marc leefde al een slordige 15 jaar ‘onder<br />
water’, zoals hij dat zelf uitdrukte. Tot midden<br />
de jaren negentig verliep alles erg<br />
vlot voor Marc. Gehuwd <strong>met</strong> een<br />
Caraïbische schone, een eigen bouwondernemingszaak<br />
die hij <strong>met</strong> zijn broer<br />
beheerde en twee kinderen die volop<br />
bezig waren om hun eigen weg in het<br />
leven te banen. De dochter had een universitaire<br />
opleiding aangevat, de zoon was<br />
klaar om in het familiebedrijfje te stappen.<br />
Geen vuiltje aan de lucht. Of toch? Op zijn<br />
huwelijk was wat sleet gekomen. Niet zo<br />
verbazingwekkend, ieder huwelijk kent<br />
mindere tijden. Maar zijn vrouw verlangde<br />
steeds vuriger naar haar vaderland,<br />
haar heimwee werd steeds sterker.<br />
België, <strong>met</strong> het grijze weer, de drukte, de<br />
eindeloze ratrace en dagelijkse verkeersellende<br />
kwam steeds slechter uit de vergelijking<br />
die ze maakte <strong>met</strong> de zonovergoten<br />
Caraïben, <strong>met</strong> het relaxte levensrit-<br />
PCMD BRUSSEL AAN HET ROUPPEPLEIN EN DE ANNEESSENSBUURT<br />
me en het ogenschijnlijk ongedwongen<br />
omgangsleven. Steeds vaker sprak ze het<br />
verlangen uit <strong>met</strong> het gezin te verhuizen.<br />
Voor Marc was dit onbespreekbaar. De<br />
eerste jaren van hun huwelijk hadden ze<br />
in dit paradijs doorgebracht en het was<br />
hem zuur opgebroken. Als geboren<br />
zakenman viel de levenswijze hem tegen.<br />
Erg moeilijk om een eigen zaak uit de<br />
grond ‘te stampen’, na enkele jaren<br />
moesten ze zonder geld noodgedwongen<br />
terugkeren naar België. Nogmaals die<br />
sprong wagen? No way. Trouwens, hij had<br />
veel energie, bloed, zweet en tranen<br />
geïnvesteerd in het bedrijf dat hij <strong>met</strong> zijn<br />
broer uitbaatte. Na moeilijke jaren begon<br />
hun zaak behoorlijke winst te draaien.<br />
Uiteindelijk werd de heimwee van zijn<br />
vrouw dé splijtzwam in het huwelijk. Ze<br />
hakte de knoop door en besloot dan maar<br />
alleen te vertrekken en vroeg de kinderen<br />
of ze haar wilden volgen. De weigering<br />
van de kinderen, die hun eigen leven hier<br />
volop aan uitbouwen waren, nam ze op<br />
als een persoonlijke afwijzing en diep<br />
teleurgesteld vertrok ze richting zon. Er<br />
volgden nog enkele pijnlijke telefoontjes<br />
en brieven vol wederzijdse verwijten tot<br />
voor iedereen de maat vol was en de banden<br />
werden doorgesneden.<br />
Marc vertelde dat dit een hele knauw<br />
was, <strong>met</strong> verregaande gevolgen. De kinderen<br />
ervoeren het vertrek van hun moeder<br />
en de nasleep ervan als vaandelvlucht<br />
en ze waren diepgekwetst.<br />
De scheiding had ook een behoorlijk aantal<br />
financiële implicaties. Er zou harder<br />
moeten worden gewerkt om tegemoet te<br />
komen aan de opgelopen schade. Echter,<br />
de vrouw van zijn broer, die medebeheerder<br />
was van het bedrijfje, had geen<br />
zin om te delen in de klappen. Ze voelde<br />
de nattigheid en begon op haar beurt<br />
druk uit te oefenen op haar echtgenoot<br />
JANUARI - FEBRUARI 2011 45
Een moreel consulent vertelt...<br />
om uit de zaak te stappen. De volgende<br />
klap kwam dan ook toen Marc voor het<br />
ultimatum werd gesteld zijn broer ‘uit te<br />
kopen’ of het bedrijf over kop te laten<br />
gaan. Met de moed der wanhoop koos<br />
Marc om een lening aan te gaan en als<br />
een bezetene aan de slag te gaan. Zijn<br />
zoon was immers klaar om in de zaak te<br />
stappen en mee te helpen de extra uren<br />
te draaien. En dat deed hij ook, samen<br />
<strong>met</strong> zijn vader werkten ze als bezetenen,<br />
vastberaden om te slagen in deze moeilijke<br />
opdracht. En een tijdje leek het erop<br />
dat het zou lukken. Tot die fatale februaridag<br />
toen Marcs zoon een val maakte<br />
van 10 <strong>met</strong>er en zijn rug brak.<br />
De draagkracht van Marc was gebroken,<br />
hij ook viel in een diepe put. Hij bracht<br />
vele uren door in het ziekenhuis, aan de<br />
zijde van zijn zoon. Opdrachten bleven<br />
onafgewerkt. De spiraal naar beneden<br />
was ingezet. De torenhoge ziekenhuisfacturen,<br />
de maandelijkse afbetalingen konden<br />
niet meer betaald worden. En als<br />
genadeklap kwam de belastingsbrief en<br />
de factuur voor de btw. Overmand door<br />
de uitzichtloosheid van de situatie<br />
besloot Marc om op administratief vlak<br />
‘te verdwijnen’. Hij verkocht wat hij kon<br />
verkopen en verdween in de anonimiteit.<br />
Slechts enkele mensen, zijn kinderen en<br />
een enkele vriend wisten waar hij was.<br />
Een vriend huurde op zijn naam een studio<br />
voor hem en hij kluste wat in het<br />
zwart bij bogend op zijn expertise inzake<br />
boekhouden. Ook zijn dochter, die ondertussen<br />
afgestudeerd was en behoorlijk<br />
werk had gevonden, hielp hem om de<br />
eindjes aan elkaar te knopen. Marc vertelde<br />
dat hij de volgende jaren <strong>met</strong> een<br />
gitzwarte depressie kampte en meermaals<br />
zelfdoding overwoog. De liefde<br />
voor zijn kinderen weerhield hem. Zijn<br />
zoon herstelde langzaam, maar zou voor<br />
het leven getekend zijn.<br />
telijke gevolgen zou hebben gehad (en<br />
hij eventueel bij verstek veroordeeld zou<br />
zijn) begon hem parten te spelen. De<br />
jarenlange stress, het gepieker en de<br />
geldzorgen leidden onvermijdelijk tot<br />
een gevaarlijk hoge bloeddruk en angstaanvallen.<br />
Dit begon zijn tol te eisen voor<br />
zijn gezondheid. Marc werd een dagje<br />
ouder en voelde de enorme gevolgen<br />
van zijn ‘leven onder water’.<br />
Het verlangen groeide om <strong>met</strong> een schone<br />
lei te herbeginnen, de gevolgen van<br />
zijn beslissing onder ogen te zien en<br />
opnieuw gemoedsrust te vinden. Maar<br />
hoe moest hij daaraan beginnen?<br />
Dit was het verhaal dat Marc mij vertelde,<br />
gevolgd door de vraag of ik hem hierbij<br />
zou kunnen helpen. Een hele uitdaging.<br />
De eerste stap was Marc gemoedsrust te<br />
brengen. De onzekerheid over een eventuele<br />
veroordeling weg te nemen. Via<br />
contacten binnen de Brusselse politie kon<br />
ik achterhalen dat het strafblad van Marc<br />
blanco is. Het was een heel gewicht dat<br />
van zijn schouders viel. Plots leek een<br />
nieuw leven een haalbaar doel.<br />
Omdat hij toch nog angstig was, ben ik<br />
<strong>met</strong> hem meegegaan naar het OCMW van<br />
Brussel om opnieuw het hele verhaal te<br />
vertellen. De sociaal werkster van het<br />
OCMW was een parel! Vol empathie en<br />
geen enkel verwijt, begon ze systematisch<br />
een stappenplan uit te tekenen. Marc<br />
kreeg een installatiepremie, het OCMW<br />
leende hem de waarborg voor een appartement<br />
(<strong>met</strong> een contract op eigen naam)<br />
en er werd hem een leefloon toegekend.<br />
De dag dat Marc zich inschreef op de burgerlijke<br />
stand van de Stad Brussel was een<br />
ware feestdag. Gewapend <strong>met</strong> een domicilie<br />
stapten we naar het ziekenfonds en<br />
openden we een bankrekening. Zo, Marc<br />
was terug boven water! Uiteraard duurde<br />
het niet lang vooraleer de fiscus dit ook<br />
had gemerkt. Opnieuw een paniekaanval.<br />
Samen <strong>met</strong> Marc heb ik dan contact opgenomen<br />
<strong>met</strong> de dienst Belastingen. Met de<br />
nodige ze<strong>nu</strong>wachtigheid probeerde ik de<br />
situatie zo duidelijk mogelijk uit te leggen<br />
en vroeg ik een afbetalingsplan aan. Na<br />
een beetje gemor en vingergezwaai bleek<br />
dit mogelijk te zijn. Ondertussen zet Marc<br />
zich als vrijwilliger in bij allerhande vzw’s<br />
waar hij op administratief vlak algauw<br />
onmisbaar is geworden. Marc zal waarschijnlijk<br />
de rest van zijn leven maandelijks<br />
zijn belastingsschuld afbetalen. Maar<br />
dit, zo zegt hij mij, is de rust die hij hervonden<br />
heeft meer dan waard. Zijn bloeddruk<br />
is gestabiliseerd en zijn angstaanvallen<br />
behoren tot het verleden. Marc komt<br />
me nog af en toe opzoeken, en heel soms<br />
brengt hij dan iemand mee die ‘onze hulp<br />
misschien wel kan gebruiken’.<br />
Ikzelf vind dit een prachtig verhaal. De<br />
weg die ik <strong>met</strong> Marc heb afgelegd, is een<br />
unieke ervaring geweest. Het toont aan<br />
wat een moreel consulent kan betekenen.<br />
En heel stiekem vraag ik me af of dit<br />
in een andere stad wel mogelijk was<br />
geweest. Brussel, onze hoofdstad heeft<br />
op geruisloze wijze mijn hart veroverd.<br />
De menselijke psyche is echter sterk. En<br />
na verloop van jaren begon Marc zich<br />
beter te voelen. Hij werd grootvader en<br />
ontmoette een dame die hij <strong>met</strong> een<br />
bang hart zijn verhaal vertelde. Ze probeerde<br />
hem te overtuigen om terug<br />
‘boven water’ te komen. Maar de angst<br />
van Marc voor de fiscus was te groot. De<br />
onwetendheid of zijn verdwijnen gerech-<br />
BRUSSEL ROUPPEPLEIN<br />
46 JANUARI - FEBRUARI 2011
Het boek<br />
Onze waarden?<br />
Welke toekomst voor het humanisme?<br />
Diversen<br />
Jurgen Slembrouck<br />
moreel consulent Universiteit Antwerpen<br />
Welke rol mogen levensbeschouwingen<br />
spelen in het<br />
onderwijs? Waarom verbiedt<br />
het GO! levensbeschouwelijke symbolen,<br />
zoals hooddoeken? Waar liggen de<br />
grenzen van het multiculturele samenleven?<br />
Is de multiculturele samenleving<br />
mislukt? Hoe tolerant kan je zijn<br />
voor intolerantie? Welke rol kan het<br />
actief pluralisme spelen? Wat betekent<br />
het om vrijzinnig en feministe te zijn?<br />
Hoe verhoudt zich het humanisme tot<br />
ecologie? Kan moraal zonder god?<br />
Deze vragen zijn aan het begin van de<br />
21 ste eeuw brandend actueel. Blijkbaar<br />
voldoen de antwoorden die in het verleden<br />
werden geformuleerd niet meer of<br />
worden ze in elk geval betwist. De waarden<br />
en de kennis die we <strong>met</strong> elkaar<br />
moeten delen om het samenleven<br />
mogelijk te maken en in het beste geval<br />
richting te geven, bevinden zich volgens<br />
sommigen dan ook in een crisis. Gods -<br />
dienst en betwisten de reikwijdte van de<br />
menselijk autonomie en de mogelijkheid<br />
om de samenleving naar eigen<br />
inzicht vorm te geven. In de plaatst<br />
bepleit men de onderwerping aan een<br />
goddelijk gezag als basis voor moraliteit<br />
en als fundament voor de maatschappelijke<br />
ordening. Hun standpunten over<br />
(homo)seksualiteit, aids, evolutietheorie,<br />
vrij onderzoek, euthanasie, de rol<br />
van de vrouw… zijn bekend. En bovendien,<br />
in tegenstelling tot wat soms wordt<br />
beweerd, niet vrijblijvend. Dat is nog<br />
steeds goed zichtbaar in de gezondheidszorg<br />
of in het onderwijslandschap.<br />
De vrijzinnige dienst van de Uni -<br />
versiteit Antwerpen nodigde tijdens<br />
een lezingencyclus Dirk Verhofstadt,<br />
Wim Van Rooy, Floris van den Berg,<br />
Raymonda Verdyck, Magda Michiels ens,<br />
Ronald Commers en Benno Barnard<br />
uit om zich over deze vragen te spreken.<br />
De cyclus zou voor het grote<br />
publiek allicht onopgemerkt zijn<br />
gebleven indien op 31 maart de<br />
lezing van Benno Barnard niet verstoord<br />
werd door radicale moslims.<br />
Alle lezingen, behalve die van<br />
Barnard, werden verwerkt tot essays<br />
en gebundeld in een boek dat we<br />
graag voorstellen. Het boek is bovendien<br />
het eerste <strong>nu</strong>mmer in een reeks<br />
die door ASP editions zal worden uitgegeven.<br />
Voortaan bundelt ‘Cogito’<br />
de boeiendste gedachten van de<br />
gastsprekers die door de Vrijzinnige<br />
Dienst aan de Universiteit Antwerpen<br />
worden uitgenodigd. Zo kunnen ze,<br />
ook nadat ze zijn uitgesproken, mensen<br />
inspireren en prikkelen.<br />
Sprankelende gedachten voor een<br />
geïnformeerd burgerschap. Een volgend<br />
boek over ‘Immanent Atheïsme’<br />
staat op stapel.<br />
Het boek Onze waarden. Welke toekomst<br />
voor het humanisme kan<br />
rechtstreeks bij de uitgeverij of via de<br />
boekhandel worden besteld. De gegevens<br />
van het boek en de uitgeverij<br />
vind je onderaan. Het boek is voor<br />
collega’s ook verkrijgbaar aan een<br />
reductietarief bij de vrijzinnige dienst.<br />
Bestellen kan door een mail te sturen<br />
naar jurgen.slembrouck@ua.ac.be<br />
Onze Waarden? Welke toekomst<br />
voor het humanisme?<br />
Jurgen Slembrouck (red.)<br />
ISBN: 978 90 5487 799 8<br />
www.aspeditions.be<br />
JANUARI - FEBRUARI 2011 47
Diversen<br />
Karin Heremans, een verdedigster van<br />
een actief pluralistisch diversiteitsbeleid<br />
BOEKBESPREKING<br />
Een tip van de sluier<br />
Franky Bussche<br />
hoofd van dienst Studie en Onderzoek<br />
In het Koninklijk Atheneum van<br />
Antwerpen werd op 1 september 2009<br />
een hoofddoekenverbod ingevoerd. In<br />
dit boek verduidelijkt Karin Heremans,<br />
directrice van de school, waarom een<br />
hoofddoekenverbod past in het actief pluralistisch<br />
diversiteitsbeleid, waar ze al<br />
jaren een grote verdedigster van is.<br />
In het atheneum lopen leerlingen van<br />
zowat 65 nationaliteiten school, waarvan<br />
een groot deel moslim is. De vorige jaren<br />
droegen sommige moslima’s wel een<br />
hoofddoek. De directie stelde vast dat er<br />
steeds meer druk uitgeoefend werd op<br />
meisjes die zich niet volgens islamitische<br />
voorschriften wilden kleden. Hierdoor kwamen<br />
belangrijke principes, zoals gelijkwaardigheid<br />
en persoonlijke vrijheid, in het<br />
gedrang. In naam van de godsdienstvrijheid<br />
dreigden andere fundamentele vrijheden<br />
op een intimiderende manier beknot<br />
te worden. De hoofddoek (sluier) is een<br />
symptoom van een bredere sociale problematiek.<br />
Het hele hoofddoekendebat is dan<br />
ook letterlijk slechts het tipje van een sluier<br />
die sociale, economische, culturele en<br />
emancipatorische problemen verbergt.<br />
Karin Heremans maakte zich de laatste<br />
jaren zorgen om de druk die va<strong>nu</strong>it kleine<br />
groepen moslims uitgeoefend wordt om<br />
slechts één versie van de islam te volgen.<br />
Er zijn heel wat meisjes die de hoofddoek<br />
niet uit vrije wil dragen, maar het doen<br />
onder druk van vriendinnen, broers en<br />
familieleden, of van georganiseerde groepen<br />
die meisjes ronselen om er vrome<br />
moslima’s van te maken.<br />
Het actief pluralisme binnen de school<br />
steunt op een aantal fundamentele basiswaarden:<br />
de universele rechten van de<br />
mens, de vrijheid van meningsuiting, de<br />
vrijheid van het individu, de scheiding van<br />
kerk en staat, de gelijkwaardigheid van<br />
man en vrouw, het vrij wetenschappelijk<br />
onderzoek en het wederzijds respect. Via<br />
interlevensbeschouwelijke dialoog gaat<br />
men op zoek naar gemeenschappelijke<br />
waarden. Op school botste men op de<br />
grenzen van vrijheid toen men merkte dat<br />
de godsdienstvrijheid andere vrijheden in<br />
het gedrang bracht. Als je geen keuzes<br />
meer kunt maken omwille van religieuze<br />
druk, dan verdwijnt de gelijkheid. Heel wat<br />
jongeren hebben een groot probleem <strong>met</strong><br />
het vrij wetenschappelijk onderzoek of<br />
zelfs <strong>met</strong> de meervoudigheid van de islam.<br />
Onder het mom van godsdienstvrijheid<br />
verhindert een kleine groep extremisten<br />
de vrijheid van godsdienstbeleving.<br />
Bepaalde voorschriften van de Koran zijn in<br />
strijd <strong>met</strong> de algemeen geldende gedragsregels.<br />
Op school leren leerlingen horizontaal denken,<br />
op basis van gelijkwaardigheid. Thuis<br />
moeten ze verticaal denken volgens een<br />
patriarchaal model. Volgens onderzoekers<br />
is de opleving van religieuze waarden het<br />
gevolg van structurele problemen als<br />
armoede, werkloosheid, racisme, xenofobie,<br />
isolement, beperkingen op de politieke<br />
vertegenwoordiging en de dreiging tot<br />
assimilatie. De opleving van de islam lijkt<br />
eerder een reactie te zijn op de sociaaleconomische<br />
achterstelling dan een echte<br />
daad van religieuze piëteit. Religie gaat<br />
dan niet echt over religie, maar wordt een<br />
symbool voor de identiteit van een<br />
gemeenschap.<br />
De jongeren volgen echter niet de islam<br />
van hun ouders, maar de radicale islam<br />
zoals ze die aantreffen op het internet.<br />
Islam is een symbool van identiteit, maar<br />
ook een politiek instrument. Een religie is<br />
geen eigenschap, maar een keuze. Over<br />
keuzes kan men respectvol <strong>met</strong> elkaar discussiëren.<br />
Wie zich echter identificeert <strong>met</strong><br />
zijn religie sluit elk debat uit, want elk punt<br />
van kritiek wordt immers een persoonlijke<br />
aanval op je identiteit. Leerkrachten van<br />
het atheneum van Antwerpen leren dat<br />
iedere jongere autonoom een mening kan<br />
en mag vormen, terwijl het patriarchale<br />
systeem in de allochtone gezinnen dat net<br />
verwerpt.<br />
Sommige islamgeleerden stellen nochtans<br />
dat de sluierdracht geen verplichting is. De<br />
discussie over de hoofddoek staat echter<br />
niet op zich. Voor de meeste leerlingen is<br />
godsdienst de waarheid en bestaat wetenschap<br />
slechts uit hypothese. Een hoofddoekenverbod<br />
was geen beslissing tegen de<br />
hoofddoek, maar een beslissing <strong>met</strong> als<br />
doel de bestrijding van de bekeringsdrang.<br />
Een fundamentalistische tak van de islam<br />
was de school binnengedrongen en dreigde<br />
het verhaal van vrijheid, gelijkheid, pluralisme<br />
en openheid onderuit te halen. De<br />
brave moslims die uit vrije wil gekozen<br />
hebben voor de hoofddoek zijn het slachtoffer<br />
van een radicale, onverdraagzame<br />
islam. Heel wat ouders wisten en weten<br />
niet dat hun kinderen door extremisten<br />
opgejut worden. Meisjes die hun hoofddoek<br />
toch wilden afleggen werden geïntimideerd.<br />
De grote meerderheid van de moslims<br />
staat absoluut niet achter de radicale stellingen.<br />
Adolescenten die op zoek zijn naar<br />
hun identiteit komen wel <strong>met</strong> de radicale<br />
websites van de islam in contact. Het verbod<br />
om op school een hoofddoek te dragen<br />
heeft niets te maken <strong>met</strong> de afwijzing<br />
van de islam. Bekeringsdrift kan niet getolereerd<br />
worden. Er moet dringend iets<br />
gebeuren rond de benarde sociaaleconomische<br />
positie. Achterstelling creëert<br />
immers fundamentalisme.<br />
Volgens Karin Heremans is het niet de<br />
school, niet de scholengroep en niet de<br />
inrichtende macht, maar het parlement<br />
dat zich moet uitspreken over het hoofddoekenverbod.<br />
Ze is bezorgd over de toenemende<br />
impact van een integristische<br />
islam die jongeren een benepen tunnelvisie<br />
oplegt en betreurt het dat wij weinig<br />
horen van de progressieve moslims.<br />
Met haar boek schetst Karin Heremans op<br />
een heldere wijze de evolutie van de<br />
hoofddoekenproblematiek in haar school.<br />
Een tip van de sluier<br />
Karin Heremans<br />
Antwerpen: Houtekiet, 2010, 160 p.<br />
ISBN: 978 90 8924 139 9<br />
48 JANUARI - FEBRUARI 2011
Van A tot Z…<br />
BESPREKING<br />
Juridische gids<br />
over ouderschap voor holebi’s en transgenders<br />
Diversen<br />
Franky Bussche<br />
hoofd van dienst Studie en Onderzoek<br />
Deze brochure kwam tot stand<br />
onder de vleugels van de holebikoepel<br />
çavaria, in opdracht van<br />
Vlaams minister van Gelijke Kansen<br />
Pascal S<strong>met</strong> en geeft de stand van de<br />
wetgeving weer op 31 augustus 2010.<br />
De publicatie is bedoeld voor holebi’s<br />
en transgenders <strong>met</strong> kinderen of een<br />
kinderwens, maar ook voor wie professioneel<br />
te maken krijgt <strong>met</strong> juridische<br />
vragen omtrent ouderschap. De auteur<br />
Paul Borghs is specialist in familierecht<br />
en holebi-ouderschap.<br />
De rechtspositie van holebi’s en transgenders,<br />
en hun kinderen ging er de<br />
laatste jaren aanzienlijk op vooruit,<br />
onder andere dankzij de openstelling<br />
van het burgerlijk huwelijk en de uitbreiding<br />
van de adoptiemogelijkheden.<br />
Steeds meer holebi’s en transgenders<br />
kunnen hun kinderwens realiseren.<br />
Deze gids bevat de juridische informatie<br />
die specifiek gericht is op holebi’s<br />
en transgenders.<br />
Een eerste hoofdstuk beschrijft hoe de<br />
kinderwens kan gerealiseerd worden.<br />
Het handelt over de wet op de medisch<br />
begeleide voortplanting (voor lesbiennes<br />
<strong>met</strong> een kinderwens), draagmoederschap<br />
(voor homo’s <strong>met</strong> een kinderwens)<br />
en de wet betreffende transseksualiteit<br />
(voor transseksuelen <strong>met</strong> kinderen<br />
of een kinderwens). Ook ge -<br />
deeld ouderschap en pleegzorg komen<br />
aan bod.<br />
Hoofdstuk twee bespreekt uitgebreid<br />
het thema adoptie: de verschillende<br />
soorten adoptie, de voorwaarden, de<br />
binnenlandse adoptieprocedure, de<br />
interlandelijke adoptie, adoptie en<br />
internationaal privaatrecht.<br />
In een volgend hoofdstuk krijgen we<br />
meer uitleg over erfrecht en successierechten.<br />
Erfrecht is een complexe<br />
materie en als het om holebi- of transgenderparen<br />
gaat, kan het nog ingewikkelder<br />
worden.<br />
Ook wordt besproken wat te doen wanneer<br />
het tot een breuk komt in de rela-<br />
tie. Dit roept ook veel vragen op. Wat<br />
gebeurt er dan <strong>met</strong> de minderjarige<br />
kinderen? Welke moeilijkheden kunnen<br />
er opduiken wanneer je beiden juridische<br />
ouder bent van een minderjarig<br />
kind en je in een crisissituatie terechtkomt?<br />
Een laatste hoofdstuk bevat de praktische<br />
gevolgen van het ouderschap op<br />
het vlak van sociaal recht en fiscaal<br />
recht.<br />
Bij alle hoofdstukken krijgen we voorbeelden<br />
uit de praktijk en tips voor<br />
verdere literatuur, alsook verwijzingen<br />
naar de relevante wetsartikels. De<br />
brochure is er niet alleen voor de<br />
(wens-) ouders, maar voor iedereen<br />
die betrokken is bij het ouderschap<br />
van holebi’s of transgenders. Familie<br />
en vrienden vinden er een antwoord<br />
op hun vragen in terug. Ambtenaren,<br />
advocaten of medewerkers van adoptiecentra<br />
beschikken <strong>met</strong> deze gids<br />
over een handig werkdocument.<br />
De gids is gratis te verkrijgen in de<br />
Roze Huizen en aan te vragen bij çavaria<br />
via info@cavaria.be . De verzendingskosten<br />
bedragen 5,00 euro voor 1<br />
tot 3 exemplaren. Voor grotere aantallen,<br />
informeer bij info@cavaria.be<br />
Juridische gids over ouderschap<br />
voor holebi’s en transgenders<br />
Paul Borghs<br />
Gent: çavaria, 2010, 112 p.<br />
Depot<strong>nu</strong>mmer: D/2010/3241/294<br />
Çavaria<br />
Vlaamse koepel van holebien<br />
transgenderverenigingen<br />
Kammerstraat 22<br />
9000 Gent<br />
tel. 09 223 69 29<br />
info@cavaria.be<br />
www.cavaria.be<br />
JANUARI - FEBRUARI 2011 49
Diversen<br />
Tony Judt’s nalatenschap<br />
BOEKBESPREKING<br />
Het land is moe<br />
Photis Schurmans<br />
Het land is moe, het laatste boek<br />
van, de in augustus, aan de<br />
spierziekte ALS, overleden, historicus<br />
Tony Judt is een kritische analyse<br />
van de huidige toestand van de<br />
wereld. Het is niet alleen een overzicht<br />
van de weldaden en tekortkomingen<br />
van de welvaartsstaat, na<br />
WOII uitgewerkt in de hele westerse<br />
wereld, maar ook een samenvatting<br />
van de uitdagingen waar we momenteel<br />
als geglobaliseerde samenleving<br />
voor staan, niet enkel voor ons zelf<br />
maar ook voor de volgende generaties.<br />
Bovenal getuigt het van zijn<br />
overtuiging dat de samenleving door<br />
ons allen maakbaar is. Geen idealisme<br />
maar een in onze geïndividualiseerde<br />
maatschappij vaak vergeten<br />
eigenschap van de mens als sociale<br />
soort.<br />
Die uitdagingen zijn volgens Tony Judt<br />
verstrekkend. Onder invloed van het<br />
neoliberalisme wordt de kloof tussen<br />
rijk en arm steeds groter. Niet alleen<br />
tussen ontwikkelde en onontwikkelende<br />
landen, maar ook tussen een<br />
kleine laag superrijken en ‘de rest’ in<br />
zowat alle landen. Het veralgemeende<br />
geloof in de boosaardige geest van<br />
de staat <strong>met</strong> als gevolg deregularisatie<br />
en een ongebreideld vertrouwen<br />
in de vrije markt. De staat gereduceerd<br />
tot zijn oorspronkelijke taken<br />
van defensie, openbare orde en ziektebestrijding.<br />
De terugkeer van rijkdom<br />
en erfopvolging als sociale maatstaven,<br />
<strong>nu</strong> onderwijs niet langer een<br />
alternatief is om de sociale ladder te<br />
beklimmen.<br />
Na WOII was er in de westerse wereld<br />
een algemene consensus over waarden<br />
en doelen, die de condities die<br />
tot de griezel van WOII hadden geleid<br />
naar de toekomst toe moesten vermijden.<br />
De welvaartsstaat, de sociaaldemocratie<br />
en de New Deal waren<br />
daarvan de concrete verwerkelijking.<br />
Wat is er dan gebeurd sinds de jaren<br />
zestig? Waarom zien we de wereld<br />
enkel nog in economische termen en<br />
zijn werkloosheid, inflatie en grondstoffenprijzen<br />
niet langer ethische<br />
toetsstenen van de samenhang van<br />
de samenleving? Waarom zijn we het<br />
vertrouwen kwijt in rechtvaardigheid,<br />
gelijke kansen en economische zekerheid<br />
als wereldwijd gemeenschappelijke<br />
doelen die enkel door gemeenschappelijke<br />
actie kunnen worden<br />
bereikt? Waarom is politiek verworden<br />
tot een opeenstapeling van individuele<br />
aanspraken op de samenleving<br />
en de staat?<br />
In de jaren zestig krijgt ‘identiteit’<br />
-persoonlijke, seksuele en culturelevaste<br />
voet aan de (linkse) politieke<br />
grond. Hierdoor worden algemeen<br />
belang en traditionele gezagsorganen<br />
ondermijnd. Blijft persoonlijk belang<br />
en verlangen. Maar wat goed is voor<br />
één individu is dat niet noodzakelijk<br />
voor een ander. Wat overblijft, is<br />
moreel relativisme: als iets goed is<br />
voor mij hoef ik niet te bepalen of het<br />
dat ook is voor een ander en is het<br />
zeker niet aan mij om het iemand<br />
anders op te dringen. Net die individuele<br />
vrijheid werd tot dan toe door<br />
de staat - wat goed is voor iedereen is<br />
dat voor elk individu - beperkt. De crisis<br />
van de jaren zeventig zette bovendien<br />
de begroting van de welvaartsstaten<br />
onder enorme druk. Massale<br />
werkloosheid leidde tot enorme<br />
tekorten. De beter geschoolde en<br />
gekwalificeerde middenklasse be -<br />
schouwde de toegekende voordelen<br />
van de welvaartsstaat plots als te<br />
ruim, de wederzijdse overeenkomst<br />
als oneerlijk. Vruchtbare grond voor<br />
het conservatieve gedachtegoed van<br />
Thatcher en Reagan en de revanche<br />
van de Oostenrijkse economische<br />
school. De staat wordt eindelijk<br />
beschouwd, als het probleem van een<br />
samenleving die -zoals Thatcher het<br />
samenvatte- niet bestaat, en, die zich<br />
vooral niet moet mengen in de economie.<br />
Vertaald door een jongere<br />
generatie Amerikaanse economen in<br />
het dogma van de vrije markt waarin<br />
slechts rationele keuzes worden<br />
gemaakt door mensen gereduceerd<br />
tot louter economische wezens.<br />
Ironisch genoeg betekent dit dat de<br />
staat wordt ontdaan van zijn economische<br />
macht, maar tezelfdertijd zijn<br />
repressieve en controlerende macht<br />
tot orwelliaanse proporties ziet toenemen.<br />
Ondertussen wordt, door privatisering,<br />
de algemene verantwoordelijkheid<br />
van de staat steeds verder<br />
overgedragen aan de privésector, zonder<br />
enig gemeenschappelijk voordeel<br />
behalve eenmalige inkomsten voor de<br />
staat. Het resultaat zijn grenzeloos<br />
door publieke fondsen ondersteunde<br />
privé-initiatieven, waarbij de staat uiteindelijk<br />
niet slechts de banken maar<br />
alle geprivatiseerde publieke infrastructuur<br />
en diensten moet garanderen.<br />
Geen enkele regering kan zich<br />
veroorloven dat spoorwegen, elektriciteitsvoorziening,<br />
gevangenissen of<br />
post- en andere sociale diensten worden<br />
afgeschaft omdat ze niet (langer)<br />
50 JANUARI - FEBRUARI 2011
winstgevend zijn. De uitkomst is<br />
werkloosheid gepaard <strong>met</strong> begrotingstekorten<br />
waarbij aandeelhouders<br />
en privéondernemers geen (financiële)<br />
verantwoordelijkheid opnemen.<br />
Door het ontrafelen van de sociale<br />
functie van de staat verdwijnt zijn<br />
band <strong>met</strong> zijn burgers. Dit komt vooral<br />
naar voor in de ontmanteling van<br />
publieke diensten en zekerheid, leidt<br />
tot een staat die zijn burgers enkel<br />
aan zich bindt door zijn autoriteit,<br />
waaraan burgers zich moeten onderwerpen.<br />
De burgers zelf worden<br />
teruggeworpen in een strijd van allen<br />
tegen allen zonder collectieve identiteit.<br />
Algemeen belang en gedeelde<br />
noden worden vervangen door persoonlijke<br />
voorkeur en individueel<br />
voordeel. Dit resulteert in een democratisch<br />
deficit, want collectieve verantwoordelijkheidszin<br />
voor beslissingen<br />
en acties van een regering heeft<br />
afgedaan. Lage opkomstcijfers bij verkiezingen<br />
zijn hier niet enkel de vertaling<br />
van, maar geven ook een vrijbrief<br />
aan de machthebbers. De laatste<br />
decennia gaven deze politici veelal<br />
weinig blijk van overtuiging of gezag,<br />
boezemden weinig vertrouwen in.<br />
Door de verscheidenheid aan keuzes<br />
en objectieven, zonder zicht op een<br />
coherent geheel, zijn burgers niet<br />
alleen op economisch maar ook op<br />
politiek vlak consumenten geworden.<br />
Politiek zonder idealisme, een vorm<br />
van sociale boekhouding, belangen-,<br />
afgunst- en herverkiezingspolitiek<br />
waarin geld (van belangengroepen en<br />
bedrijven) een predominante rol<br />
speelt. De verantwoording van regeringsbeslissingen<br />
wordt steeds vaker<br />
gebaseerd op adviezen van experten,<br />
die burgers blind moeten geloven,<br />
want te ingewikkeld voor de gemid-<br />
delde mens. Inhouds- en betekenisloos.<br />
Regeringen hebben steeds de<br />
economie gemanipuleerd, het verschil<br />
is dat vroeger publiek kenbaar werd<br />
gemaakt welke die doelen waren.<br />
Ondertussen ontbreekt een alternatief.<br />
Welzijn, rechtvaardigheid, rechtmatigheid,<br />
inclusie, kansen, hoop…<br />
worden weggeveegd onder de mantel<br />
van, collectieve en/of individuele,<br />
winst en groei die niets betekenen<br />
voor het gros van de mensen. Het<br />
ontkennen en/of reduceren van<br />
belangenconflicten en de complexiteit<br />
van elke samenleving behartigt<br />
enkel de belangen van een geprivilegieerde<br />
groep. Trots en zelfrespect<br />
wordt een groot deel van de bevolking<br />
ontzegd door het verruilen van<br />
rechtmatige bijstand door het toekennen<br />
van vernederende aalmoezen. De<br />
verwarring tussen burgerlijke vrijheid<br />
en de vrijheid om geld te verdienen -<br />
een risico dat de Concordet al duidelijk<br />
zag in de Verenigde Staten van de<br />
18 de eeuw- geeft demagogen de<br />
mogelijkheid om, zonder zelf het leiderschap<br />
of het initiatief op zich te<br />
moeten nemen, in te spelen op de<br />
angsten en vooroordelen van mensen.<br />
Zo slagen tea parties en populisme<br />
erin, door de menigte te vertellen<br />
wat ze moet denken, het openbaar<br />
debat te verengen in plaats van te<br />
verbreden en de onzekerheid verder<br />
te verhogen.<br />
Uiteindelijk draait het allemaal om<br />
vertrouwen, om ethische maatschappelijke<br />
beslissingen gebaseerd op<br />
doelen en niet op middelen.<br />
Ongelijkheid illustreert en verhevigt<br />
het verlies aan sociale cohesie en eindigt<br />
in een terugplooien op de eigen<br />
groep en onstabiliteit door rivaliteit<br />
tussen groepen. Als we niet langer de<br />
publieke ruimte, de wereld, <strong>met</strong><br />
iedereen kunnen delen in het algemeen<br />
belang dan heeft de moderne<br />
samenleving afgedaan. De huidige<br />
malaise vraagt erom rekening te houden<br />
<strong>met</strong> sociale, ecologische, menselijke,<br />
esthetische, culturele en economische<br />
kosten bij het nemen van<br />
beslissingen. Sociaaldemocraten, een<br />
uitgebreide noemer waaronder zowel<br />
Amerikaanse democraten als Europese<br />
of andere partijen die de welvaartsstaat<br />
voorstaan vallen, kunnen niet<br />
langer slechts ijveren voor gelijkheid<br />
en sociale rechtvaardigheid, ze moeten<br />
bredere ethische en humanitaire<br />
uitdagingen durven aangaan.<br />
Het land is moe is een verademing in<br />
tijden waarin niemand het nog schijnt<br />
te weten, noch op economisch, noch<br />
op sociaal, noch op politiek vlak.<br />
Geconfronteerd <strong>met</strong> polarisatie en<br />
eigenbelang in alle lagen van de<br />
bevolking en op alle niveaus geeft<br />
het een helder overzicht van hoe we<br />
in deze situatie terecht zijn gekomen.<br />
Van de grondslagen die de welvaartsstaat<br />
vorm hebben gegeven, van de<br />
evoluties in de samenleving die haar<br />
hebben gekleurd, veranderd en vervormd,<br />
van de uitdagingen waar we<br />
voor staan. Zonder een oplossing te<br />
bieden, geeft het hoop op een andere<br />
aanpak dan een puur economische,<br />
waarbij de samenleving -waar we als<br />
sociale wezens onlosmakelijk deel<br />
van uitmaken- weer haar rechten zou<br />
kunnen opeisen.<br />
Het land is moe<br />
Tony Judt<br />
Uitgeverij Contact<br />
ISBN: 9789025459093<br />
JANUARI - FEBRUARI 2011 51
Internationaal<br />
Zaken om van te dromen<br />
Verschillen ontdekken in<br />
de werking van humanistische<br />
organisaties wereldwijd<br />
Sonja Eggerickx<br />
voorzitter IHEU<br />
De International Humanist and<br />
Ethical Union (IHEU) richt regelmatig<br />
planningsweekends in<br />
voor de beslissingmakers van haar verschillende<br />
lidverenigingen. Deze week -<br />
ends bieden de mogelijkheid om inspiratie<br />
op te doen, lange termijn doelen<br />
te ontwikkelen en strategieën uit te<br />
denken. Zo een planningsweekend<br />
ging dit jaar bijvoorbeeld door van 29<br />
oktover tot en <strong>met</strong> 1 november 2010<br />
in Philadelphia. We waren te gast bij<br />
de Ethical Society of Philadelphia. Deze<br />
lidorganisatie van de IHEU heeft afdelingen<br />
verspreid over de gehele VSA.<br />
In New York en Ricerdale runnen ze<br />
zelfs erg gerenommeerde scholen. Het<br />
was boeiend te zien dat de werking<br />
van de verschillende humanistische<br />
organisaties wereldwijd enorm uiteenloopt.<br />
De Ethical Society legt de nadruk op<br />
waardevorming va<strong>nu</strong>it humanistisch<br />
oogpunt. Gemeenschapsvorming is<br />
een belangrijk facet in de werking van<br />
alle groepen van de Society. Op zondagmorgen<br />
zijn er bijeenkomsten <strong>met</strong><br />
een lezing over een filosofisch onderwerp,<br />
een punt uit de actualiteit dat<br />
kritisch wordt onderzocht, een uitleg<br />
over een wetenschappelijk onderwerp<br />
en de ethische gevolgen van de toepassing<br />
ervan...<br />
Iedere bijeenkomst start <strong>met</strong> de verwelkoming<br />
van de voorzitter van de<br />
groep, gevolgd door livemuziek.<br />
Daarna wordt stilgestaan bij een ethische<br />
gedachte, bijvoorbeeld een korte<br />
uiteenzetting over hoe mensen leven.<br />
Opnieuw gevolgd door muziek.<br />
Samenzang is ook een belangrijk element<br />
tijdens de bijeenkomsten. De<br />
mensen die voor het eerst komen naar<br />
zo een samenkomst worden opgevangen<br />
door een bepaald lid, waardoor ze<br />
makkelijker door de groep opgenomen<br />
worden. Alle habitués brengen trouwens<br />
iets mee van huis: cakes, puddings,<br />
brood… Er is steeds koffie, thee<br />
en frisdrank voorzien. Iedereen kan<br />
een geldelijke bijdrage geven, als<br />
steun aan de werking van de groep.<br />
Hoeveel dit is, wordt overgelaten aan<br />
het individu zelf. Steeds is er gelegenheid<br />
voor verdere discussie.<br />
De kinderen nemen, tijdens de bijeenkomsten<br />
van de volwassenen, deel aan<br />
een creatief atelier of een kringgesprek.<br />
Eigenlijk lesjes niet-confessionele<br />
zedenleer!<br />
"Members join together in ethical<br />
societies to assist each other in developing<br />
ethical ideas and ideals, to celebrate<br />
life's joys and support each other<br />
through life's crises, and to work together<br />
to improve our world and the world of<br />
our children."<br />
(“Leden komen samen in ethische<br />
groeperingen om elkaar te helpen bij<br />
het ontwikkelen van ethische ideeën<br />
en idealen, om de vreugden van het<br />
leven te vieren en elkaar te ondersteunen<br />
bij de crisismomenten van dit<br />
leven, en om samen te werken aan de<br />
verbetering van onze wereld en die<br />
van onze kinderen.”<br />
Tijdens het planningsweekend vond<br />
ook zo een bijeenkomst plaats. Alle<br />
aanwezige afgevaardigden van IHEUorganisaties<br />
namen deel. Sommigen<br />
vonden het een beetje vreemd. Het is<br />
op het eerste zicht ook heel erg verschillend<br />
van wat andere organisaties<br />
doen. De bijeenkomsten en de werking<br />
van de groepen zijn echter heel goed<br />
om het gemeenschapsgevoel te stimuleren<br />
en te verstevigen.<br />
Het planningsweekend bood ook de<br />
mogelijkheid aan de leden van het<br />
IHEU-bestuur om de werking van hun<br />
organisaties, van waaruit ze afgevaardigd<br />
zijn, toe te lichten aan de medewerkers<br />
van de Society. Dit kreeg veel<br />
bijval. Voor een aantal aanwezigen was<br />
dit een echte revelatie. Vooral de werking<br />
van enkele Europese organisaties.<br />
Geld krijgen van de overheid, aanwezig<br />
zijn op officiële gebeurtenissen, eed -<br />
aflegging zonder god te moeten vernoemen…<br />
het zijn zaken waar zij enkele<br />
van kunnen dromen.<br />
Vrij-o n -zinnig Sonny Van de Steene<br />
N O<br />
Elk jaar duiken ze weer op in de pers: de namenlijstjes. Een klassieker is het lijstje <strong>met</strong> de 20<br />
meest populaire voornamen voor jongens en meisjes. Er bestaan echter ook lijstjes <strong>met</strong> de meest<br />
vreemde namen. Bij onze Noorderburen wordt jaarlijks in De Coen en Sandershow op radiozender<br />
3 FM zo een lijstje gemaakt. Diegene die op één staat, krijgt de ‘Schaamnaam’ uitgereikt. De<br />
twijfelachtige eer gaat dit jaar naar Con Domen. Vorig jaar won Fokje Modder nog. De lijst toont<br />
nog een aantal merkwaardige combinaties van voor- en achternaam: Piet Saman, Justin Case,<br />
Klaartje Komen, Metje Hol, Dick Sack, Donald Duck, I.C. Notting en Peter Celie. De presentatoren<br />
melden -voor alle sceptici onder ons- dat de namen op waarheid gecheckt zijn.<br />
Je lacht en tezelfdertijd bekruipt je een gevoel van medelijden. Beeld je in: vanaf je geboorte -<br />
iedere dag opnieuw- word je blootgesteld aan dezelfde wederkerende opmerkingen en grappen.<br />
Wat een kwelling moet dat zijn. Gegrinnik achter je rug, boute opmerkingen in je gezicht… En<br />
steeds word je verondersteld de grappen origineel en spitsvondig te neutraliseren. Dat deze mensen<br />
hun naam nog niet veranderd hebben, is op zich al wetenschappelijk onderzoek waard. Net<br />
als het achterhalen van de redenen waarom ouders hun kinderen dit aandoen…<br />
Bron: Metro 29-10-10<br />
52 JANUARI - FEBRUARI 2011
Vijf winnaars krijgen elk de dvd Un Prophète van Jacques Audiard.<br />
Hoe maakt u kans?<br />
Vul snel het kruiswoordraadsel in en stuur het sleutelwoord vóór 26 ja<strong>nu</strong>ari 2011 naar de Unie<br />
Vrijzinnige Verenigingen, Brand Whitlocklaan 87 te 1200 Sint-Lambrechts-Woluwe of fax het<br />
door op <strong>nu</strong>mmer 02 735 81 66. U kan het ook via e-mail aan ons bezorgen: info@uvv.be. Met<br />
evenwel vermelding van ‘oplossing kruiswoordraadsel’ en persoonlijke gegevens.<br />
De oplossing verschijnt samen <strong>met</strong> de namen van de vijf winnaars in het volgende <strong>nu</strong>mmer.<br />
VOORNAAM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
NAAM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
GEBOORTEDATUM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . M V<br />
ADRES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
A N T W O O R D :<br />
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16<br />
o<br />
o<br />
Oplossing vorig <strong>nu</strong>mmer<br />
Het sleutelwoord dat we zochten was<br />
SAMENKOMEN.<br />
Winnaars vorig <strong>nu</strong>mmer:<br />
Michiels Monique uit Halle<br />
Claes Luc uit Hulshout<br />
Debaere Jean uit Ieper<br />
Jacobs Jean-Pierre uit schaarbeek<br />
Thienpont Rita uit Zingem<br />
Zij kregen elk het boek We zijn goed aangekomen!<br />
Vakantiekolonies aan de Belgische kust<br />
(1887-1980) van Martine Vermandere.<br />
Kruiswoordraadsel 1<br />
© Puzzelland.com<br />
JANUARI - FEBRUARI 2011 53
Jongeren & Cultuur<br />
Poverty<br />
is not a game<br />
Jim<br />
Sophia<br />
Veerle Cannoot<br />
consulent-stafmedewerker<br />
2010 WAS HET EUROPEES JAAR VAN DE BESTRIJDING<br />
VAN ARMOEDE EN SOCIALE UITSLUITING. OM JONGEREN<br />
EEN IDEE TE GEVEN VAN WAT ARMOEDE NU EIGENLIJK<br />
BETEKENT, WERD EIND OKTOBER HET COMPUTERSPEL<br />
POVERTY IS NOT A GAME (PING) GELANCEERD.<br />
Bij het begin van het spel kies je tussen twee personages:<br />
Jim of Sophia.<br />
Jim is thuis <strong>met</strong> slaande deuren vertrokken en probeert het<br />
in zijn eentje te redden. Sophia woont bij haar grootmoeder,<br />
maar heeft net te horen gekregen dat die naar een<br />
rusthuis verhuist. Van <strong>nu</strong> af aan staat ze er alleen voor.<br />
Sophia is overgestapt op deeltijds<br />
werken en deeltijds leren.<br />
Ze mag beginnen in het gezondheidscentrum.<br />
Jim<br />
Jim ziet zijn vriend Diego. Die<br />
biedt Jim onderdak aan voor een<br />
paar dagen. Tot hij zijn eigen<br />
stek gevonden heeft.<br />
Jim en Sophia beleven elk hun eigen verhaal, maar als je<br />
het spel <strong>met</strong> beide personages speelt, merk je snel dat heel<br />
wat omstandigheden die eigen zijn aan armoede terugkomen.<br />
Door in hun verhaal mee te gaan, keuzes te maken,<br />
van hot naar her te lopen, overal alles in orde te moeten<br />
brengen… krijg je een idee wat het betekent om in je eentje,<br />
<strong>met</strong> weinig middelen, te moeten overleven.<br />
Jim heeft geld nodig. Hij neemt een<br />
job aan in de staalfabriek.<br />
Sophia<br />
Met haar uitkering alleen redt<br />
Sophia het niet en ze moet op zoek<br />
naar avond- of weekendwerk.<br />
Goed nieuws. Sophia heeft een plek<br />
gevonden om te wonen. Ze belt<br />
<strong>met</strong>een haar zus Jess.<br />
Dankzij het sociaal huisvestingsbureau<br />
heeft Jim een woning gevonden voor<br />
een redelijke prijs.<br />
PING is eigenlijk een game om in de klas te spelen en zo<br />
het thema armoede bespreekbaar te maken. Maar niets<br />
houd je tegen om het op eigen houtje uit te proberen. Je<br />
kan het gratis spelen op www.povertyisnotagame.com.<br />
Even de plug-in installeren en je bent vertrokken.<br />
Hou er rekening mee dat het spel makkelijk een uur duurt<br />
en dat er -helaas- nog geen mogelijkheid is om het op te<br />
slaan en later verder te spelen. Je moet dus elke keer<br />
opnieuw van <strong>nu</strong>l beginnen.<br />
PING is een initiatief van de Koning Boudewijnstichting<br />
(KBS) en IBBT <strong>met</strong> steun van de ministers <strong>Ingrid</strong> <strong>Lieten</strong> en<br />
Pascal S<strong>met</strong>.<br />
54 JANUARI - FEBRUARI 2011
UNIE VRIJZINNIGE VERENIGINGEN v.z.w.<br />
Provinciale Centra Morele Dienstverlening<br />
BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST<br />
PCMD Brussel<br />
Stalingradlaan 18-20 - 1000 Brussel<br />
T 02 242 36 02 - F 02 242 56 17<br />
cmd.brussel@uvv.be<br />
FEDERAAL SECRETARIAAT<br />
Brand Whitlocklaan 87<br />
1200 Sint-Lambrechts-Woluwe<br />
T 02|735 81 92 - F 02|735 81 66<br />
cmd.federaal@uvv.be<br />
www.unievrijzinnigeverenigingen.be<br />
PROVINCIE ANTWERPEN<br />
PCMD Antwerpen<br />
Jan Van Rijswijcklaan 96 - 2018 Antwerpen<br />
T 03 259 10 80 - F 03 259 10 89<br />
cmd.antwerpen@uvv.be<br />
PROVINCIE LIMBURG<br />
PCMD Hasselt<br />
A. Rodenbachstraat 18 - 3500 Hasselt<br />
T 011 21 06 54 - F 011 23 55 16<br />
cmd.hasselt@uvv.be<br />
PROVINCIE OOST-VLAANDEREN<br />
PCMD Gent<br />
Sint-Antoniuskaai 2 - 9000 Gent<br />
T 09 233 52 26 - F 09 233 74 65<br />
cmd.gent@uvv.be<br />
PROVINCIE VLAAMS-BRABANT<br />
PCMD Leuven<br />
Tiensevest 40 - 3000 Leuven<br />
T 016 23 56 35 - F 016 20 75 47<br />
cmd.leuven@uvv.be<br />
PROVINCIE WEST-VLAANDEREN<br />
PCMD Brugge<br />
Jeruzalemstraat 51 - 8000 Brugge<br />
T 050 33 59 75 - F 050 34 51 69<br />
cmd.brugge@uvv.be<br />
Centra Morele Dienstverlening<br />
BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST<br />
CMD Jette<br />
Jetse laan 362 - 1090 Jette<br />
T 02 513 16 33 - F 02 420 42 98<br />
cmd.jette@uvv.be<br />
PROVINCIE OOST-VLAANDEREN<br />
CMD Aalst<br />
Koolstraat 80-82 - 9300 Aalst<br />
T 053 77 54 44 - F 053 77 97 70<br />
cmd.aalst@uvv.be<br />
CMD Eeklo<br />
Boelare 131 - 9900 Eeklo<br />
T 09 218 73 50 - F 09 218 73 59<br />
cmd.eeklo@uvv.be<br />
CMD Ronse<br />
Zuidstraat 13 - 9600 Ronse<br />
T 055 21 49 69 - F 055 21 66 68<br />
cmd.ronse@uvv.be<br />
CMD Sint-Niklaas<br />
Ankerstraat 96 - 9100 Sint-Niklaas<br />
T 03 777 20 87 - F 03 777 31 64<br />
cmd.sintniklaas@uvv.be<br />
CMD Zottegem<br />
Kastanjelaan 73 - 9620 Zottegem<br />
T 09 326 85 70 - F 09 326 85 73<br />
cmd.zottegem@uvv.be<br />
PROVINCIE ANTWERPEN<br />
AMD Lier<br />
Begijnhofstraat 4<br />
2500 Lier<br />
T 03 488 03 33 - F 03 488 03 33<br />
amd.lier@uvv.be<br />
AMD Mol<br />
Laar 2 bus 3a<br />
2400 Mol<br />
T 014 31 34 24 - F 014 31 34 24<br />
amd.mol@uvv.be<br />
PROVINCIE ANTWERPEN<br />
CMD Antwerpen<br />
Breughelstraat 60 - 2018 Antwerpen<br />
T 03 227 47 70<br />
cmd.antwerpenlokaal@uvv.be<br />
CMD Herentals<br />
Lantaarnpad 20 - 2200 Herentals<br />
T 014 85 92 90 - F 014 85 44 39<br />
cmd.herentals@uvv.be<br />
CMD Mechelen<br />
O.-L.-Vrouwestraat 29 - 2800 Mechelen<br />
T 015 45 02 25 - F 015 43 55 19<br />
cmd.mechelen@uvv.be<br />
CMD Turnhout<br />
Begijnenstraat 53 - 2300 Turnhout<br />
T 014 42 75 31 - F 014 42 54 40<br />
cmd.turnhout@uvv.be<br />
PROVINCIE VLAAMS-BRABANT<br />
CMD Halle<br />
Molenborre 28/02 - 1500 Halle<br />
T 02 383 10 50 - F 02 383 10 51<br />
cmd.halle@uvv.be<br />
CMD Tienen<br />
Beauduinstraat 42<br />
3300 Tienen<br />
T 016 81 86 70 - F 016 82 40 31<br />
cmd.tienen@uvv.be<br />
CMD Vilvoorde<br />
Frans Geldersstraat 25 - 1800 Vilvoorde<br />
T 02 253 78 54 - F 02 253 57 87<br />
cmd.vilvoorde@uvv.be<br />
Antennes Morele Dienstverlening<br />
PROVINCIE LIMBURG<br />
AMD Bilzen<br />
Klokkestraat 4 bus 1<br />
3740 Bilzen<br />
T 089 30 95 60 - F 089 56 57 94<br />
amd.bilzen@uvv.be<br />
AMD Leopoldsburg<br />
Koningstraat 49/gelijkvloers<br />
3970 Leopoldsburg<br />
T 011 51 62 00 - F 011 51 62 09<br />
amd.leopoldsburg@uvv.be<br />
PROVINCIE LIMBURG<br />
CMD Genk<br />
Bochtlaan 16 bus 6 - 3600 Genk<br />
T 089 51 80 40 - F 089 51 80 49<br />
cmd.genk@uvv.be<br />
CMD Lommel<br />
Hertog Jan Plein 24 - 3920 Lommel<br />
T 011 34 05 40 - F 011 34 05 49<br />
cmd.lommel@uvv.be<br />
CMD Maasland<br />
Pauwengraaf 63 - 3630 Maasmechelen<br />
T 089 77 74 21 - F 089 77 74 22<br />
cmd.maasmechelen@uvv.be<br />
CMD Tongeren<br />
Vlasmarkt 11 - 3700 Tongeren<br />
T 012 45 91 30 - F 012 45 91 39<br />
cmd.tongeren@uvv.be<br />
PROVINCIE WEST-VLAANDEREN<br />
CMD Diksmuide<br />
Esenweg 30 - 8600 Diksmuide<br />
T 051 55 01 60 - F 051 55 01 69<br />
cmd.diksmuide@uvv.be<br />
CMD Ieper<br />
Korte Torhoutstraat 4 - 8900 Ieper<br />
T 057 23 06 30 - F 057 23 06 39<br />
cmd.ieper@uvv.be<br />
CMD Kortrijk<br />
Overleiestraat 15A - 8500 Kortrijk<br />
T 056 25 27 51 - F 056 25 27 53<br />
cmd.kortrijk@uvv.be<br />
CMD Roeselare<br />
Godshuislaan 94 - 8800 Roeselare<br />
T 051 26 28 20 - F 051 26 28 26<br />
cmd.roeselare@uvv.be<br />
AMD Sint-Truiden<br />
Kazernestraat 10/001<br />
3800 Sint-Truiden<br />
T 011 88 41 17 - F 011 31 26 45<br />
amd.sinttruiden@uvv.be