03.11.2014 Views

Interview met Ingrid Lieten - deMens.nu

Interview met Ingrid Lieten - deMens.nu

Interview met Ingrid Lieten - deMens.nu

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

uvv<br />

FiN?<br />

ISSN 0772-6627 • Afgiftekantoor Brussel X<br />

Verantwoordelijke uitgever: Sonja Eggerickx<br />

Verschijnt tweemaandelijks<br />

2011 - 28 ste jaargang nr. 1


UNIE VRIJZINNIGE VERENIGINGEN VZW<br />

Federaal Secretariaat<br />

Brand Whitlocklaan 87<br />

1200 Sint-Lambrechts-Woluwe<br />

T 02 | 735 81 92<br />

F 02 | 735 81 66<br />

cmd.federaal@uvv.be<br />

www.unievrijzinnigeverenigingen.be<br />

HOOFDREDACTIE<br />

Anne-France Ketelaer<br />

Marina Van Haeren<br />

REDACTIEMEDEWERKERS<br />

Franky Bussche<br />

Veerle Cannoot<br />

Liza Janssens<br />

Klaas Nijs<br />

Sonny Van de Steene<br />

Jenoff Van Hulle<br />

Emily Verté<br />

COÖRDINATOR<br />

Sonny Van de Steene<br />

LAY-OUT<br />

GrafiekGroep<br />

UVV-info<br />

WORDT GRATIS VERSPREID BINNEN DE VRIJZINNIGE GEMEENSCHAP.<br />

DE REDACTIE VAN UVV-INFO IS NIET VERANTWOORDELIJK VOOR<br />

DE INHOUD VAN DE DOOR DERDEN GELEVERDE ARTIKELS.<br />

Lid van de Unie<br />

van de Uitgevers van<br />

de Periodieke Pers<br />

CONFORM DE WET TOT BESCHERMING VAN DE PERSOONLIJKE LEVENSSFEER TEN<br />

OPZICHTE VAN DE VERWERKING VAN PERSOONSGEGEVENS (8 DECEMBER 1992)<br />

DELEN WIJ U MEE DAT EEN AANTAL VAN UW PERSOONSGEGEVENS OPGENOMEN<br />

WORDEN IN ONS ADRESSENBESTAND.<br />

UVV ZAL, ALS HOUDER VAN DIT BESTAND, UW GEGEVENS VERWERKEN IN HET KADER<br />

VAN VOLGEND DOELEIND: VERSPREIDEN VAN PUBLICATIES EN INTERNE COMMUNICATIE.<br />

OP SCHRIFTELIJK VERZOEK, GERICHT AAN MEVROUW MARINA VAN HAEREN,<br />

SECRETARIS-GENERAAL, BRAND WHITLOCKLAAN 87 TE 1200 SINT-LAM BRECHTS -<br />

WOLUWE, KAN U EEN OVERZICHT KRIJGEN VAN DE DOOR UVV OVER U OPGESLAGEN<br />

PERSOONSGEGEVENS. ONJUISTE GEGEVENS VERBETEREN WIJ OP UW VERZOEK.<br />

REACTIES OP DIT NUMMER KAN U STEEDS DOORMAILEN NAAR INFO@UVV.BE,<br />

DEZE WORDEN, NA OVERLEG EN GOEDKEURING DOOR DE KERNREDACTIE,<br />

GEPLAATST OP DE WEBSITE BIJ DE RUBRIEK REACTIES VAN DE DESBETREFFENDE<br />

UVV-INFO OF VERSCHIJNEN IN DE VOLGENDE UVV-INFO.<br />

I N h o u d<br />

P A G I N A<br />

Van de redactie .........................................................................................................................................3<br />

Dossier: Fin?<br />

¬ Over de foto’s in dit dossier - Cas Janssens ...............................................................................................................5<br />

¬ Sociale achterstelling en sensibilisering - Jenoff Van Hulle ............................................................................................6<br />

¬ Morele bijstand en sociale achterstelling - Klaas Nijs ..................................................................................................9<br />

¬ “De straathoekwerkers moeten niet aarzelen om beroep te doen op de moreel consulenten.”<br />

Speech ter gelegenheid van het tweede Internationale Forum voor Straathoekwerkers - Sonja Eggerickx ................................12<br />

¬ Een stad in een stad: Brussel en zijn daklozen - Albert Stas.........................................................................................15<br />

¬ “Armoede kan zowel u als mij treffen.” <strong>Interview</strong> <strong>met</strong> <strong>Ingrid</strong> <strong>Lieten</strong> - Sonny Van de Steene.................................................17<br />

¬ Werken rond armoede: het sensibiliseren voorbij - Joeri Proot .....................................................................................21<br />

¬ Centre d’Action Laïque zet haar vrijzinnige traditie van solidariteit verder - Yves Kengen.....................................................25<br />

¬ De kracht van ervaringsdeskundigheid - Emily Verté .................................................................................................26<br />

¬ De bestrijding van armoede, een zaak van iedereen. <strong>Interview</strong> <strong>met</strong> Jos Delisse en Sara Philips van ATD Vierde Wereld - Liza Janssens...28<br />

UVV belicht<br />

Prikbord ..........................................................................................................................................................32<br />

¬ Op zoek naar een zinvol engagement? Neem contact op <strong>met</strong> het CMD in je buurt!............................................................32<br />

¬ Jij zoekt vrijwilligerswerk? De Stuurgroep Morele Bijstand zoekt jou!..............................................................................32<br />

¬ Boeken vers van de pers....................................................................................................................................33<br />

¬ Luisterende oren nodig! Stichting voor Morele Bijstand aan Gevangenen zoekt vrijwilligers .................................................33<br />

¬ Ken je iemand die wil trouwen? Jijzelf misschien? ....................................................................................................33<br />

Varia...............................................................................................................................................................34<br />

¬ In memoriam <strong>Ingrid</strong> Masure ...............................................................................................................................34<br />

¬ Lezersbrief ‘Zelfdoding in Vlaanderen...’ - Davy Vanloffeld...........................................................................................34<br />

¬ Opiniestuk ’17 oktober’ - Sonja Eggerickx...............................................................................................................35<br />

¬ Opiniestuk ‘Vrijzinnigen geven om alle mensen, inclusief holebi’s en mensen <strong>met</strong> hiv’- Sonja Eggerickx .................................35<br />

¬ Open brief ‘Discriminatie van homo’s in Oeganda’ - Jan Beddeleem, Marleen Temmerman, Sonja Eggerickx e.a. .......................36<br />

¬ Opiniestuk ‘Waardigheid achter slot en grendel’ - ILRG ..............................................................................................38<br />

¬ Lezersbrief ‘Kerkelijk recht’ - Sonja Eggerickx ..........................................................................................................39<br />

¬ Opiniestuk ‘Wereld Aids Dag 2010’ - Sonja Eggerickx.................................................................................................39<br />

¬ Euthanasie: de volgende stap - Wouter Matthijs.......................................................................................................40<br />

¬ Waardig afscheid nemen in Denderleeuw - Hilde Borms ............................................................................................41<br />

¬ Een redelijk eigenzinnige kijk (op de actualiteit). Profiling als bewijs? - Jan Winter en Aline Bauwens ....................................42<br />

Een moreel consulent vertelt…<br />

¬ Op een steenworp van de chique Louizalaan - Sigrid Ponjaert......................................................................................44<br />

Diversen<br />

¬ Het boek Onze waarden? Welke toekomst voor het humanisme? - Jurgen Slembrouck .......................................................47<br />

¬ Karin Heremans, een verdedigster van een actief pluralistisch diversiteitsbeleid.<br />

Boekbespreking Een tip van de sluier - Franky Bussche..............................................................................................48<br />

¬ Van A tot Z... Bespreking Juridische gids over ouderschap voor holebi's en transgenders - Franky Bussche...............................49<br />

¬ Tony Judt’s nalatenschap. Boekbespreking Het land is moe - Photis Schurmans ................................................................50<br />

Internationaal<br />

¬ Zaken om van te dromen - Sonja Eggerickx ............................................................................................................52<br />

Vrij-On-Zinnig - Sonny Van de Steene..............................................................................................................52<br />

Kruiswoordraadsel ..................................................................................................................................53<br />

Jongeren en cultuur<br />

¬ Poverty is not a game - Veerle Cannoot.................................................................................................................54<br />

Info Vrije Universiteit Brussel .............................................................................................................55<br />

Centra Morele Dienstverlening ...........................................................................................................56


UVV-Info | 28 ste jaargang nr. 1<br />

Ja<strong>nu</strong>ari - Februari 2011<br />

Verschijnt tweemaandelijks<br />

Verantwoordelijke uitgever: Sonja Eggerickx<br />

Va n<br />

d e Re d a c t i e<br />

OUD WORDT NIEUW<br />

DE STRIJD IS NOG LANG NIET GESTREDEN. DAT IS ALVAST DE CON-<br />

CLUSIE DIE WE KUNNEN TREKKEN BIJ HET BEGIN VAN DIT NIEUWE<br />

JAAR, EEN JAAR NA DE START VAN ONS ARMOEDEPROJECT OUTSIDE-<br />

INSIGHT. IS DEZE CONCLUSIE WERELDSCHOKKEND? ABSOLUUT NIET<br />

ALS U HET ONS VRAAGT. ARMOEDE BESTAAT AL LANG EN ZAL ALTIJD<br />

BLIJVEN BESTAAN. ALLEEN IS HET ONZE VERDOMDE PLICHT HET<br />

AANTAL MENSEN IN ARMOEDE ZO VEEL MOGELIJK TERUG TE DRIN-<br />

GEN. ZO WORDT DE STRIJD TEGEN ARMOEDE EEN STRIJD DIE NOOIT<br />

AF IS. MAAR TEGELIJKERTIJD EEN GEVECHT DAT ONS NIET HOEFT TE<br />

ONTMOEDIGEN, OOK NIET ALS EEN NIEUW JAARBOEK ROND ARMOE-<br />

DE ONS MAAR WEER EENS CONFRONTEERT MET DE HARDE REALITEIT.<br />

JAWEL, OOK VANDAAG LEVEN IN BELGIË NOG ALTIJD 1.500.000<br />

MENSEN IN EEN FINANCIEEL BENARDE SITUATIE. EEN CIJFER DAT<br />

UVV MOET MOTIVEREN OOK IN 2011 EN DE JAREN ERNA ACTIE TE<br />

ONDERNEMEN. HOE? DOOR ONS PROJECT OUTSIDE-INSIGHT UIT TE<br />

BREIDEN NAAR ALLE CENTRA MORELE DIENSTVERLENING.<br />

2010 WAS HET EUROPEES JAAR VAN DE BESTRIJDING VAN ARMOE-<br />

DE EN SOCIALE UITSLUITING. EEN JAAR DAT DE UNIE HEEFT AANGE-<br />

GREPEN OM HET PROJECT OUTSIDE-INSIGHT TE LANCEREN.<br />

OUTSIDE-INSIGHT IS EEN PERMANENT EN VRIJZINNIG ENGAGEMENT<br />

MET ALS DOEL HET LEVEN VAN MENSEN IN ARMOEDE TE VERRIJKEN<br />

EN UITGESLOTENEN IN TE SLUITEN. DE UNIE CONCENTREET ZICH OP<br />

TWEE PEILERS: SENSIBLISERING ROND ARMOEDE EN SOCIALE UIT-<br />

SLUITING ENERZIJDS EN MORELE BIJSTAND VOOR MENSEN DIE WOR-<br />

DEN GECONFRONTEERD MET ARMOEDE EN SOCIALE UITSLUITING<br />

ANDERZIJDS. WAT HET LAATSTE<br />

BETREFT, GAAT HET NIET ENKEL<br />

OM ARMEN MAAR OOK OM MENSEN DIE ZICH INZETTEN VOOR MEN-<br />

SEN DIE IN ARMOEDE LEVEN, LEERKRACHTEN, STRAATHOEKWERKERS,<br />

SOCIO-CULTURELE WERKERS E.A. HET AFGELOPEN JAAR LIEP IN DE<br />

BRUSSELSE CENTRA MORELE DIENSTVERLENING EEN PROEFPROJECT.<br />

EN DIT MET DE BEDOELING ERVARING OP TE DOEN. ERVARING DIE<br />

WE IN 2011 ZULLEN AANWENDEN OM HET PROJECT UIT TE BREIDEN<br />

NAAR DE ANDERE CENTRA MORELE DIENSTVERLENING. DEZE UVV-<br />

INFO IS EEN TERUGBLIK OP DAT PROEFPROJECT, EEN SOORT BRUG<br />

TUSSEN WAT DE MOREEL CONSULENTEN IN BRUSSEL HET AFGELOPEN<br />

JAAR REALISEERDEN EN HETGEEN DE ANDERE MOREEL CONSULENTEN<br />

IN 2011 EN DE JAREN ERNA ZULLEN DOEN. VANDAAR OOK DE TITEL:<br />

FIN?. DRIE LETTERS DIE WIJZEN OP HET EINDE VAN EEN PROEFPRO-<br />

JECT, MAAR TEGELIJKERTIJD DE START VAN IETS NIEUWS INLUIDEN.<br />

2011 ZAL OOK HET JAAR ZIJN WAARIN UVV DE OVERSTAP ZAL<br />

MAKEN VAN OUD NAAR NIEUW, VAN EEN ORGANISATIE DIE VOORAL<br />

MET Z’N STRUCTURERING BEZIG IS GEWEEST NAAR EEN ORGANISATIE<br />

DIE ER WIL EN ZAL ZIJN VOOR DE MENSEN, VOOR U EN MIJ. HOE?<br />

DOOR DE CONCLUSIES VAN ONZE STATEN-GENERAAL UIT 2009 IN DE<br />

PRAKTIJK OM TE ZETTEN. WAT BETEKENT DAT CONCREET? OKÉ, EEN<br />

WOORDJE UITLEG.<br />

HET DOEL VAN DE STATEN-GENERAAL WAS EEN NIEUWE MISSIE,<br />

VISIE EN COMMUNICATIE ONTWIKKELEN. ONGEVEER TWEE JAAR<br />

LATER ZIJN UIT DIE STATEN-GENERAAL EEN AANTAL BELANGRIJKE<br />

LESSEN GETROKKEN. EN HEEFT DE UNIE EEN PAD VOOR DE TOE-<br />

KOMST UITGETEKEND. IN 2011 ZULLEN WE HET EERSTE STUK VAN DAT<br />

PAD BEWANDELEN. EN DIT DOOR EEN NIEUWE COMMUNICATIESTRA-<br />

TEGIE TE LANCEREN. “IETS CONCRETER GRAAG”, DENKT U ALLICHT.<br />

ONZE EXCUSES, MEER KUNNEN WE HIEROVER VOORLOPIG NOG NIET<br />

ZEGGEN. MAAR GEEN NOOD: LANG HOEFT U NIET TE WACHTEN.<br />

WANT IN HET VOLGENDE NUMMER VAN UVV-INFO ZULLEN WE DEZE<br />

NIEUWE COMMUNICATIESTRATEGIE AAN U VOORSTELLEN. DAT IS<br />

ALVAST ONS EERSTE VOORNEMEN VOOR HET NIEUWE JAAR.<br />

VAN HARTE EEN GELUKKIG EN GEZOND 2011 TOEGEWENST,<br />

SONJA EGGERICKX<br />

VOORZITTER UNIE VRIJZINNIGE VERENIGINGEN<br />

© CAS JANSSENS


© CAS JANSSENS


Over de foto’s<br />

in dit dossier<br />

Dossier<br />

Cas Janssens<br />

fotograaf<br />

Ik geraak er maar niet aan<br />

gewoon, aan de indringende<br />

geur van de vuilnisbelt en de<br />

ongelukkigen die genoodzaakt<br />

zijn zich op het vuil te begeven<br />

om hun gezin van levensmiddelen te<br />

voorzien. Zo zijn plastieken zakken,<br />

ijzer en ander recycleerbaar materiaal<br />

er fel begeerde goederen. Dit alles is<br />

eveneens het lot van tal van kinderen.<br />

En als je ze al niet tussen al die smerigheid<br />

vindt, dan zie je hen wel op de<br />

velden werken. Ze trotseren vele gevaren,<br />

maar ze verdienen er niet veel<br />

aan, soms zelfs niets.<br />

Van opleiding ben ik fotograaf en heb<br />

ik me verder verdiept in het veld van<br />

ontwikkelingssamenwerking. Zo heb ik<br />

samen <strong>met</strong> mijn vrienden Luc en Ann<br />

de organisatie Caluna opgericht. Caluna<br />

is een bescheiden organisatie die een<br />

OP FOTO OA CAS JANSSENS © CAS JANSSENS<br />

bijdrage wil leveren aan een duurzame<br />

wereld en dit zonder mens en natuur<br />

uit het oog te verliezen. Persoonlijk en<br />

efficiënt werken, zijn daarbij van groot<br />

belang.<br />

Caluna legt zich zowel toe op nationale<br />

als internationale projecten. Begin 2011<br />

staat de bouw van een lagere school in<br />

Guatemala, meer bepaald in het noord -<br />

westelijk grensstadje Pojom, gepland.<br />

De gemeenschap, gevormd door traditionele<br />

volkeren zoals de Indigenas,<br />

worden al tientallen jaren onderdrukt.<br />

Schending van de mensenrechten is er<br />

dan ook schering en inslag.<br />

Op nationaal vlak werk ik daarentegen<br />

<strong>met</strong> leerlingen uit het lager en secundair<br />

onderwijs rond enkele van deze<br />

vraagstukken. Het is de bedoeling dat<br />

de leerlingen stil staan rond al deze<br />

thema’s en dat ze buiten hun eigen<br />

beschermde leefwereld stappen.<br />

We jagen hen niet de stuipen op het lijf<br />

of willen hen niet opzadelen <strong>met</strong> een<br />

schuldgevoel, maar willen aan sensibilisatie<br />

doen. We zeggen hen dat<br />

armoede bestaat in alle culturen en dat<br />

elke persoon zich zou kunnen inzetten<br />

al is het voor een kleinere, maar toch<br />

veel betekenende zaak.<br />

Tijdens mijn werkzaamheden in het<br />

kader van Caluna heb ik fotoreportages<br />

gemaakt over het leven in beide landen.<br />

Het waren telkens schrijnende taferelen<br />

die ik niet gemakkelijk van me af kon<br />

zetten, maar waar ik naartoe werd ge -<br />

zogen en dan ook deel van werd. Deze<br />

foto’s werden in de vorm van een fototentoonstelling<br />

gegoten en reist op dit<br />

moment door gans Vlaanderen. Het<br />

Geuzenhuis in Gent<br />

was tijdens de<br />

Wachtnacht al aan<br />

de beurt, net zoals<br />

het Zuiderpershuis<br />

en het oude badhuis<br />

in Antwerpen,<br />

daar stopt het echter<br />

niet, tal van<br />

andere locaties<br />

boden en bieden<br />

de tentoonstelling<br />

tijdelijk onderdak.<br />

Het zijn ook deze<br />

foto’s die in dit<br />

<strong>nu</strong>mmer van UVVinfo<br />

werden opgenomen<br />

en die een<br />

beeld schetsen<br />

over de slechte<br />

omstandigheden<br />

waarin mensen<br />

over de gehele<br />

wereld soms moeten<br />

leven.<br />

JANUARI - FEBRUARI 2011 5


Dossier<br />

Sociale achterstelling<br />

en sensibilisering<br />

Jenoff Van Hulle<br />

consulent-stafmedewerker<br />

HET AFGELOPEN JAAR WERKTEN HET PROVINCIAAL CENTRUM MORELE<br />

DIENSTVERLENING (PCMD) BRUSSEL EN HET CENTRUM MORELE<br />

DIENSTVERLENING (CMD) JETTE ROND ARMOEDE EN SOCIALE UITSLUITING.<br />

DAT IN HET KADER VAN EEN GROTER PROJECT OUTSIDE-INSIGHT. EÉN VAN DE<br />

BEDOELINGEN VAN DE BRUSSELSE CENTRA WAS ERVARING OP DOEN OP HET<br />

VLAK VAN SENSIBILISERING ROND HET BELANG VAN ARMOEDEBESTRIJDING EN<br />

NETWORKING OP HET TERREIN. NA EEN JAAR WERKEN IS HET TIJD OM ENKELE<br />

LESSEN TE TREKKEN EN VOORUIT TE KIJKEN NAAR DE TOEKOMST.<br />

Waarom sensibiliseren<br />

“Sensibiliseren doe je om mensen<br />

bewust te maken van de impact van de<br />

armoedeproblematiek en hen wegwijs<br />

te maken in de werking van onze<br />

Centra”, vertelt Didier De Swert,<br />

moreel-consulent in het PCMD Brussel.<br />

“Mensen komen alleen langs als ze het<br />

centrum en de moreel consulenten<br />

kennen, als ze een band hebben <strong>met</strong><br />

het personeel.” Als voorbeeld geeft<br />

Didier de lezing aan rond het levenseinde<br />

in samenwerking <strong>met</strong> het dienstencentrum<br />

De Harmonie. “Op die<br />

avond waren heel wat kansarmen aanwezig.<br />

Als je tussen die mensen gaat<br />

zitten en hen aanspreekt, verlaag je<br />

voor hen de drempel om bij het<br />

Centrum Morele Dienstverlening langs<br />

te komen.”<br />

“Je maakt het Centrum Morele Dienst -<br />

verlening niet bekend door briefjes in<br />

de bus te steken”, aldus Jan Van den<br />

Brande, eveneens moreel consulent in<br />

het PCMD Brussel. “Je moet naar verschillende<br />

organisaties toestappen en<br />

uitleggen welke diensten je aanbiedt.<br />

Dat is de eerste stap. Bovendien is<br />

gebleken dat heel wat organisaties ons<br />

niet eens kenden. Het is belangrijk je<br />

daarvan bewust te zijn.”<br />

Hoe sensibiliseren<br />

© CAS JANSSENS<br />

Als je wil sensibiliseren rond armoede<br />

en sociale uitsluiting is een netwerk<br />

onontbeerlijk. Daarom hebben het<br />

PCMD Brussel en het CMD Jette contacten<br />

gelegd <strong>met</strong> onder andere de school<br />

voor aangepast beroepsonderwijs<br />

Zaveldal, het buurtcentrum De<br />

Harmonie en Dokters van de Wereld.<br />

Alleen kan je de strijd tegen armoede<br />

en sociale uitsluiting niet aan. En dat is<br />

6 JANUARI - FEBRUARI 2011


ook niet wenselijk, want de noden zijn<br />

enorm hoog en de middelen klein.<br />

Een greep uit<br />

de vele activiteiten<br />

1. Samenwerkingsverbanden<br />

“Onlangs hebben we Dokters van de<br />

Wereld gecontacteerd om samen te<br />

werken”, legt Tine Berbé, moreel consulent<br />

in het CMD Jette, uit. “De<br />

Dokters van de Wereld staan in voor<br />

het winterplan, dat loopt van november<br />

tot februari. Wat betekent dat ze<br />

in die periode zorgen voor de opvang<br />

van daklozen, asielzoekers en mensen<br />

zonder papieren in Brussel. We hebben<br />

hen gevraagd hun werking voor<br />

te stellen aan de studenten verpleegkunde<br />

van de Erasmus Hogeschool.<br />

Het is ook de bedoeling om laatstejaars<br />

studenten die interesse hebben<br />

de kans te geven stage te lopen bij die<br />

organisatie.”<br />

2. Sociale acties<br />

In december staan we <strong>met</strong> een stand<br />

op de Brusselse kerstmarkt. Via een<br />

ludieke actie willen we mensen die in<br />

de feestmaand uit de boot vallen en<br />

een moeilijke, soms eenzame periode<br />

tegemoet gaan, erop attent maken dat<br />

ze steeds bij ons terecht kunnen. We<br />

nodigen hen ook uit op onze stand waar<br />

een praktisch geschenk op hen wacht.<br />

3. Lobbywerk<br />

“Ik begeleid momenteel een gezin <strong>met</strong><br />

twee minderjarige kinderen dat op<br />

straat leeft”, vertelt Sigrid Ponjaert,<br />

moreel consulent in het PCMD Brussel.<br />

“Onlangs vertelden ze me dat ze zich<br />

niet konden douchen omdat minderjarigen<br />

niet toegelaten worden in publieke<br />

douches in Brussel. En dat om seksueel<br />

misbruik tegen te gaan. Daarom<br />

hebben we besloten een brief te schrijven<br />

naar de burgemeester <strong>met</strong> de<br />

vraag iets te doen aan dit probleem.”<br />

4. Focus op doelgroepen<br />

De Brusselse Centra Morele Dienst -<br />

verlening werken reeds geruime tijd<br />

samen <strong>met</strong> de school Zaveldal, die<br />

juist om de hoek van het PCMD Brussel<br />

ligt. De kinderen die in Zaveldal naar<br />

school gaan, zijn geen gemakkelijke<br />

kinderen. Bovendien zijn er heel wat<br />

spannigen. Dit vereist een aparte aanpak.<br />

“Daarom hebben we de leerkrachten<br />

aangeboden bij ons langs te<br />

komen als ze daar nood aan hebben”,<br />

vertelt Sigrid Ponjaert. “Want het is<br />

niet enkel belangrijk je te focussen op<br />

kansarmen. Ook mensen die werken<br />

<strong>met</strong> deze doelgroep verdienen onze<br />

aandacht.”<br />

5. Interlevensbeschouwelijk overleg<br />

De Brusselse Centra Morele Dienst -<br />

verlening zijn lid van Axcent vzw, een<br />

pluralistische vereniging in het hartje<br />

© CAS JANSSENS<br />

van Brussel die inspeelt op de religieuze<br />

en levensbeschouwelijke rijkdom en<br />

complexiteit van de grootstedelijke<br />

samenleving. Jaarlijks wordt er een<br />

ceremonie voor de straatdoden georganiseerd<br />

waar alle erkende levensbeschouwingen<br />

aan deelnemen, ter<br />

nagedachtenis van de Brusselse thuislozen<br />

die op straat gestorven zijn.<br />

Wat hierna?<br />

“Het is de bedoeling dat de werking<br />

naar kansarmen verderloopt”, vertelt<br />

Jan Van den Brande. “De contacten die<br />

dit jaar gelegd zijn, zullen ook de<br />

komende jaren aangewend worden<br />

om onze werking rond kansarmoede<br />

uit te breiden en te verfijnen. Het is de<br />

bedoeling <strong>met</strong> hen een structurelere<br />

samenwerking uit te bouwen. De<br />

armoedeproblematiek is immers niet<br />

opgelost na één jaar. In ieder geval zijn<br />

we erin geslaagd de Brusselse CMD’s<br />

op de kaart te zetten. Dat is al heel<br />

wat.”<br />

JANUARI - FEBRUARI 2011 7


© CAS JANSSENS


Morele bijstand en<br />

sociale achterstelling<br />

Dossier<br />

Klaas Nijs<br />

consulent-stafmedewerker<br />

T<br />

MORELE BIJSTAND IS ALTIJD ÉÉN VAN DE HOEKSTENEN GEWEEST VAN DE MORELE<br />

erwijl een groep van<br />

moreel consulenten in<br />

DIENSTVERLENING, DE ‘COREBUSINESS’ VAN DE WERKING VAN DE CENTRA MORELE<br />

Brussel vooral het sensibiliserende<br />

aspect van het<br />

DIENSTVERLENING (CMD). MORELE BIJSTAND RICHT ZICH NAAR IEDEREEN, WERKT project ten uitvoer bracht (zowel naar<br />

de brede bevolking, de armoedeorganisaties<br />

als naar de sociaal uitgeslotenen<br />

LAAGDREMPELIG EN HEEFT REEDS TALLOZE MENSEN DE NODIGE LEVENSBESCHOUWELIJtoe<br />

– zie ook het artikel Sociale achterstelling<br />

en sensibilisering), hielden een<br />

KE ONDERSTEUNING AANGEREIKT WANNEER DIE HET NODIG HADDEN. BINNEN DE<br />

aantal van hun collega’s zich eerder<br />

WERKING VAN HET PROJECT OUTSIDE-INSIGHT DIENDE MEN DAN BINNEN DE UNIE bezig <strong>met</strong> de ontwikkeling van een<br />

morele bijstand op maat. Een morele<br />

SOWIESO DUS OOK DE NODIGE AANDACHT TE SPENDEREN AAN HET HEREVALUEREN, bijstand <strong>met</strong> een bijzonder accent,<br />

omwille van de bijzondere doelgroep.<br />

AANPASSEN EN OP MAAT MAKEN VAN DEZE DIENSTVERLENING. DIT OM ZE NUTTIG(ER) Moreel consulenten Sigrid Ponjaert en<br />

Tine Berbé leggen uit hoe ze te werk<br />

TE MAKEN VOOR DE CLIËNTEN DIE VIA HET PROJECT DE DEUR VAN DE CMD’S ZOUgingen<br />

en wat de (voorlopige) conclusies<br />

van hun ervaringen zijn.<br />

DEN VINDEN. NA EEN JAAR PROEFWERKING IN DE BRUSSELSE CENTRA KUNNEN WE<br />

Om een <strong>met</strong>hode te vinden om de<br />

morele bijstand aan te passen aan de<br />

STELLEN DAT DE OEFENING GESLAAGD IS. DE MORELE BIJSTAND VOOR MENSEN IN EEN<br />

bijzondere noden van de doelgroep,<br />

werden eerst een aantal <strong>met</strong>hodieken<br />

SITUATIE VAN SOCIALE ACHTERSTELLING BRENGT EEN NIEUWE DIMENSIE IN DE DIENSTonder<br />

de loep genomen en <strong>met</strong> elkaar<br />

vergeleken. Men vertrok hierbij va<strong>nu</strong>it<br />

VERLENENDE WERKING VAN DE UNIE.<br />

de vaststelling dat de grootste nood, bij<br />

de personen die men tracht te helpen,<br />

niet zozeer ligt bij het hulpverleningsaanbod.<br />

Dat is in België in redelijk<br />

grote schaal op het terrein aanwezig.<br />

Veel hulporganisaties bekommeren<br />

zich om de materiële dienstverlening<br />

aan personen in een situatie van sociale<br />

achterstelling. Het heeft dus niet<br />

veel zin hier een alternatief voor te<br />

ontwikkelen. Wat wél blijkt uit de ervaringen<br />

van de moreel consulenten, is<br />

dat men vaak de weg naar de hulpverlenende<br />

instanties niet of niet gemakkelijk<br />

vindt.<br />

© CAS JANSSENS<br />

En zo kwamen ze in Brussel terecht bij<br />

de basisschakel<strong>met</strong>hodiek. De moreel<br />

consulent vormt in dergelijke <strong>met</strong>hode<br />

als het ware een ‘schakel’ tussen de<br />

hulpvrager en de hulpverlener, en biedt<br />

JANUARI - FEBRUARI 2011 9


Dossier<br />

op basis van een vertrouwensband een<br />

zeer laagdrempelige hulpverlening, die<br />

als finaliteit de autonomie van de<br />

betrokken persoon heeft, een zelfstandigheid<br />

die <strong>met</strong> stappen opgebouwd<br />

wordt.<br />

Tine: “Het probleem bij mensen in<br />

een situatie van sociale achterstelling<br />

bevindt zich vaak bij het ontbreken<br />

van bepaalde attitudes, zoals assertiviteit.”<br />

Wat wij als evident beschouwen<br />

in onze dagdagelijkse omgang<br />

<strong>met</strong> andere personen en/of organisaties<br />

is dat vaak niet voor iemand<br />

die bepaalde vaardigheden ontbreekt<br />

of heeft afgeleerd, om wat voor<br />

reden(en) ook. Sigrid merkt op dat ze<br />

zich op de duur vaak persoonlijk geviseerd<br />

worden, hetgeen het vertrouwen<br />

van dergelijke personen in de<br />

instellingen er niet op vooruit helpt.<br />

Vandaar het belang van een sterke<br />

vertrouwensband, zoals de moreel<br />

consulenten er in de werking van de<br />

morele bijstand één opbouwen.<br />

“Het valt trouwens op hoe moeilijk die<br />

vertrouwensband opgebouwd wordt”,<br />

vertelt Sigrid verder. “Vaak zijn ze al een<br />

keer te veel van het kastje naar de<br />

muur gestuurd, of hebben ze teleurstellingen<br />

opgelopen bij andere organisaties.<br />

Ze staan heel wantrouwig tegenover<br />

alles wat ze als ‘het establishment’<br />

beschouwen. Daarom is het bijzonder<br />

belangrijk dat het onthaal zo laagdrempelig<br />

mogelijk is en dat we extra moeite<br />

steken in het opbouwen van die vertrouwensband.<br />

We moeten als het ware<br />

evolueren van een eerstelijns- naar een<br />

‘<strong>nu</strong>ldelijns’-bijstand, willen we echt het<br />

verschil kunnen maken.”<br />

“Meer nog trouwens dan bij andere<br />

cliënten is de conti<strong>nu</strong>ïteit van de bijstand<br />

die we verlenen heel belangrijk.<br />

We kunnen de dossiers van onze<br />

cliënten niet langer alleen behandelen,<br />

heel het team moet betrokken<br />

zijn. Die conti<strong>nu</strong>ïteit is iets waar ze<br />

op moeten kunnen rekenen, het is<br />

noodzakelijk om het vertrouwen te<br />

bewaren”, aldus nog steeds Sigrid.<br />

Ze stelden daarnaast ook vast dat de<br />

communicatie en de toegankelijkheid<br />

van hulpverlenende instanties<br />

naar de betrokken personen vaak<br />

beter kan. Zelf zegt Sigrid hierover:<br />

“De integrerende functie van hetgeen<br />

we proberen te doen, is het<br />

belangrijkste. De finaliteit van morele<br />

bijstand bij kansarmen ligt hem in<br />

het emancipatorisch karakter van<br />

onze werking en de versterking van<br />

de autonomie van de personen die<br />

hier als cliënt over de vloer komen.<br />

Maar dat impliceert niet dat we ook<br />

Betoging 17 oktober:<br />

Werelddag van Verzet tegen Armoede<br />

De Unie stapte mee, <strong>met</strong> een heleboel andere organisaties<br />

die zich <strong>met</strong> armoede bezighouden, <strong>met</strong> de<br />

succesvolle betoging van 17 oktober 2010. In een<br />

bonte stoet van rood (<strong>met</strong> hier en daar een witte<br />

ballon <strong>met</strong> de bekende fakkel op) trok een groep<br />

van 1.500 personen door Brussel om meer aandacht<br />

te eisen voor de problematiek van sociale achterstelling.<br />

De bonte verzameling van organisaties en personen<br />

trok van Brussel-Noord via de Beurs naar het<br />

Sint-Katelijneplein, waar onder meer ook Hujo een<br />

thematische stand bemande. Daar werden de politici<br />

en beleidsmakers opgeroepen voldoende aandacht<br />

aan de problematiek te schenken en werk te<br />

maken van een beter armoedbeleid.<br />

Na de betoging trok een deel van de vrijzinnige<br />

delegatie naar het Europees Parlement, waar de<br />

Europese jongeren van ATD Vierde Wereld een boodschap<br />

aan de gedenksteen voor slachtoffers van<br />

armoede brachten.<br />

Het was een bitter koude dag, maar <strong>met</strong> een hartverwarmend<br />

doel.<br />

BETOGING 17 OKTOBER © ISABELLE PATEER<br />

10 JANUARI - FEBRUARI 2011


niet aan de andere kant van de zaak<br />

moeten werken en aan andere organisaties<br />

moeten proberen te signaleren<br />

waar wij denken dat ze minder<br />

toegankelijk zijn voor de doelgroep<br />

die ze willen bereiken. Wij trachten<br />

een brugfunctie tussen hen en onze<br />

cliënt proberen te vormen, in beide<br />

richtingen.”<br />

Naast de basisschakelhulp ziet Tine ook<br />

nog andere mogelijkheden om de personen<br />

in sociale achterstelling te<br />

ondersteunen in de opbouw van een<br />

autonoom bestaan en een betere kennis<br />

van hun eigen capaciteiten. “Vrij -<br />

willigerswerk kan hierbij een zeer positieve<br />

rol spelen. Zowel de betrokken<br />

organisaties als de personen in een<br />

sluiting. “De klemtoon die gelegd<br />

wordt op de autonomie van personen<br />

is op zich al echt waardevol. Daarnaast<br />

is ook het feit dat we een volledig<br />

begeleidingstraject kunnen aanbieden<br />

bijzonder positief. In het fragmentarische<br />

hulpverleningsveld bieden wij op<br />

deze manier een meer gobale oplossing.<br />

We hopen dat we in de toekomst<br />

© CAS JANSSENS<br />

Uit hun verhaal blijkt verder dat er nog<br />

veel werk aan de winkel is, maar dat<br />

men zeker een effect kan sorteren door<br />

verder aan de weg te timmeren.<br />

“Onbekend is vaak onbemind,” vertellen<br />

ze. “Het meeste succes boeken we wanneer<br />

we ‘barsten’ in het systeem kunnen<br />

vinden, zoals wanneer we bij een<br />

bepaalde organisatie een persoon kunnen<br />

vinden die door zijn of haar goodwill<br />

bereid is een cliënt tussen de mazen te<br />

helpen zwemmen. Op die manier geraken<br />

we het snelst aan oplossingen die<br />

écht het verschil kunnen maken. Het<br />

belang van goede netwerken kan dus<br />

moeilijk overschat worden. En via dergelijke<br />

netwerken kunnen we soms een<br />

sneeuwbaleffect op gang brengen. De<br />

bekendmaking van onze werking heeft<br />

dus zeker een positief effect.”<br />

situatie van sociale achterstelling zelf<br />

kunnen op verschillende manieren<br />

voordeel halen bij het systeem van vrijwilligerswerk.<br />

De armen verbeteren<br />

hun zelfbeeld, doen ervaring op, bouwen<br />

netwerken uit... Nu we in 2011<br />

het Europees jaar van de bestrijding<br />

van armoede en sociale uitsluiting<br />

inruilen voor het Europese jaar van het<br />

vrijwilligerswerk, is dit het ideale<br />

moment om beide zaken <strong>met</strong> elkaar te<br />

leren combineren.”<br />

Als er één zaak is waar ze beiden de<br />

klemtoon op willen leggen, is het wel<br />

dat ze na een jaar intensieve werking<br />

ervan overtuigd zijn dat er echt een<br />

meerwaarde ligt in een vrijzinnighumanistisch<br />

begeleidingstraject voor<br />

mensen die vechten tegen sociale uit-<br />

de drempel kunnen blijven verlagen en<br />

verder kunnen werken aan de opbouw<br />

van onze netwerken.”<br />

En als er een ding zeker is voor óns, is<br />

het wel dat het harde werk van Sigrid<br />

en Tine veel vruchten heeft afgeworpen.<br />

Hun ervaringen binnen het project<br />

zijn bijzonder waardevol voor de verdere<br />

uitbouw van een permanente en<br />

constructieve werking rond de bijzonder<br />

moeilijke problematiek van armoede<br />

en sociale uitsluiting binnen de<br />

structuren van de Unie. We zijn hen en<br />

het hele team in Brussel dan ook heel<br />

erkentelijk voor hun inzet en het harde<br />

werk dat ze leverden (en blijven leveren)<br />

en zijn er rotsvast van overtuigd<br />

dat hun enthousiasme aanstekelijk zal<br />

werken!<br />

JANUARI - FEBRUARI 2011 11


Dossier<br />

De straathoekwerkers<br />

moeten niet aarzelen<br />

om beroep te doen op<br />

de moreel consulenten. ”<br />

“ SPEECH TER GELEGENHEID VAN<br />

HET TWEEDE INTERNATIONALE FORUM<br />

VOOR STRAATHOEKWERKERS<br />

26 OKTOBER 2010<br />

Sonja Eggerickx<br />

voorzitter Unie Vrijzinnige Verenigingen<br />

DE UNIE VRIJZINNIGE VERENIGINGEN IS ERG VERHEUGD OVER HET FEIT DAT WE SAMEN MET CENTRE D’ACTION LAÏQUE ONDER-<br />

DAK KUNNEN GEVEN AAN HET TWEEDE INTERNATIONALE FORUM VOOR STRAATHOEKWERKERS.<br />

V<br />

a<strong>nu</strong>it ons vrijzinnig-humanistische engagement onderschrijven wij volmondig de principes van het straathoekwerk.<br />

Straathoekwerkers gaan immers op zoek naar diegenen die tussen de spreekwoordelijke<br />

mazen van het sociale vangnet zijn gevallen. Ze zetten zich in voor personen die sociaal uitgesloten zijn,<br />

personen die een beschadigde relatie hebben <strong>met</strong> de maatschappelijke voorzieningen. Binnen de rangen<br />

van de hulpverleners vormen de straathoekwerkers een groep apart. Het zijn de witte raven die van de straat hun kantoorruimte<br />

maken en eerst meerdere maanden een vertrouwensrelatie moeten uitbouwen. Het duurt minimum een<br />

jaar vooraleer een straathoekwerker überhaupt geaccepteerd wordt op straat. Dat veronderstelt een enorm sociaal<br />

engagement en een ijzeren volharding in de overtuiging dat iedereen recht heeft op een menswaardig bestaan. De<br />

straathoekwerker is een gast op straat. Hij legt geen regels op, werkt zo weinig mogelijk <strong>met</strong> afspraken en werkt<br />

onvoorwaardelijk. Onvoorwaardelijk, dat is zo vlotjes gezegd, maar het behelst zo ontzettend veel. Het houdt in dat de<br />

gasten in al hun aspecten aanvaard worden: handelingen, houding, taal, waarden en normen. Enkel door deze onvoorwaardelijke<br />

werking worden situaties bespreekbaar en kan een emancipatorisch proces op gang worden gebracht bij<br />

de gast. Waardoor deze onder andere meer en beter gebruik maakt van het aanbod van maatschappelijke instellingen<br />

en wint aan zelfredzaamheid en draagkracht.<br />

De betrachting van het straathoekwerk om inclusief en emancipatorisch te werken, is hartverwarmend. Als vrijzinnighumanisten<br />

worden we dan ook stil van het werk dat jullie verzetten. In deze tijd, waar er steevast en overal in<br />

Europa aan sociale voorzieningen wordt geknabbeld, een tijd waarin het aantal dak- en thuislozen dramatische proporties<br />

aanneemt, en de strijd aan de onderkant steeds bitsiger wordt, is jullie inzet broodnodig. Jullie zijn immers de<br />

laatste schakel in de ketting van ondersteuning en sociale hulp.<br />

Daarom wil de vrijzinnig-humanistische gemeenschap een helpende hand aanreiken. De uitgangspunten van straathoekwerk<br />

en morele bijstand zijn immers<br />

nauw verwant. Beide willen ze laagdrempelige,<br />

professionele emancipatorische<br />

werkvormen zijn. Werk -<br />

vormen waarbij het respect voor de<br />

eigenheid, vragen, behoeften en<br />

waarden en de eigen verantwoordelijkheid<br />

van de gast centraal staat.<br />

Ook de consulenten helpen cliënten,<br />

die aangeven klaar te zijn voor doorverwijzing,<br />

in hun zoektocht naar de<br />

meest geschikte hulpverlening. Het<br />

behoort ook tot het takenpakket van<br />

de moreel consulenten om op een<br />

proactieve wijze een solide netwerk<br />

uit te bouwen <strong>met</strong> de lokale actoren<br />

in het hulp- en dienstverlenende veld.<br />

De straathoekwerkers moeten dus<br />

niet aarzelen om beroep te doen op<br />

de moreel consulenten. Samen kun-<br />

© CAS JANSSENS<br />

12 JANUARI - FEBRUARI 2011


nen we bouwen aan een efficiënter<br />

en coherenter lokaal sociaal beleid<br />

<strong>met</strong> bijzondere aandacht voor de toegankelijkheid<br />

en de bereikbaarheid<br />

van sociale en individuele hulp- en<br />

dienstverlenende instanties. Samen<br />

staan we sterker in onze betrachting<br />

om deze instanties toegankelijk te<br />

maken voor éénieder, zodat de vat op<br />

de eigen leefsituatie vergroot.<br />

Dat er tijdens deze editie bijzondere<br />

aandacht zal uitgaan naar de situatie<br />

van miljoenen kinderen, wiens meest<br />

fundamentele rechten geschonden<br />

worden louter omdat ze in armoede<br />

leven, juichen we toe. Steeds vaker<br />

worden we geconfronteerd <strong>met</strong> gezinnen,<br />

die in bittere armoede leven en<br />

de schrijnende gevolgen ervan.<br />

Humanisten over de hele wereld zetten<br />

zich trouwens in om elk in hun<br />

eigen regio de armoede aan te klagen.<br />

De IHEU (International Humanist<br />

and Ethical Union) heeft zo bijvoorbeeld<br />

projecten lopen in India om het<br />

kastesysteem -wettelijk onbestaand<br />

maar in de praktijk nog altijd in<br />

gebruik- te bestrijden. Dit is een<br />

moeilijk proces want de laagste kaste<br />

is er zelf van overtuigd dat ze onderaan<br />

staat. Emancipatorisch werken,<br />

hen aanzetten om zelf te handelen<br />

en het systeem te doorbreken, is de<br />

aanpak daar. Niet betuttelen, wel dat<br />

hoognoodzakelijke zelfvertrouwen<br />

geven aan de mensen zodat ze hun<br />

waardigheid terugkrijgen. Of in<br />

Uganda waar een project loopt om<br />

© CAS JANSSENS<br />

kinderen middelbaar onderwijs te laten volgen. Drie scholen in en rond Kampala proberen leerlingen op te leiden, die<br />

daar anders niet genoeg geld voor hebben.<br />

Ik hoop dan ook van harte dat dit tweede Internationaal Forum opnieuw een succes wordt en dat de dialoog tussen het<br />

diverse palet van actoren, allen begaan <strong>met</strong> de strijd tegen armoede en sociale uitsluiting, tot een heuse en vruchtvolle<br />

kruisbestuiving mag leiden.<br />

JANUARI - FEBRUARI 2011 13


© CAS JANSSENS


Een stad in een stad:<br />

Brussel<br />

en zijn daklozen<br />

Dossier<br />

Albert Stas<br />

hoofd van Dienst Brussels Hoofdstedelijk Gewest<br />

Je kan er in Brussel, de hoofstad<br />

van Europa, moeilijk naast kijken:<br />

op elke straat, op elk plein,<br />

in elke tunnel zijn de daklozen<br />

aanwezig. In een vreemde en<br />

ironische speling van architectuur en<br />

voorbijgangersstromen, blijkt de buurt<br />

rond de Beurs (O, ironie) nog het meest<br />

van al getroffen. Daar worden ondertussen<br />

zelfs kleine ‘kampen’ geïmproviseerd.<br />

Daar bedelt, woont, slaapt en<br />

vecht men om te overleven en in steeds<br />

grotere getale. Een stad ín een stad. Met<br />

bewoners die geen deel uitmaken van<br />

het rijke Brussel, van de Louiza-shoppers<br />

en de Sablon-genieters. Bewoners<br />

die niet tellen en die niet geteld worden.<br />

Een bont allegaartje van verloren<br />

geraakte asielzoekers, mensen in extreme<br />

armoede, (ex-)druggebruikers, (ex-)psychiatrische<br />

patiënten…<br />

Kan er <strong>nu</strong> voor hen echt niets méér<br />

gedaan worden? Moeten we <strong>nu</strong> echt<br />

elk jaar vaststellen dat er weer mensen<br />

door de kou op straat zijn overleden?<br />

Kunnen wij het ons als maatschappij<br />

echt veroorloven elke dag die situatie<br />

op straat waar te nemen? En er niet<br />

onmiddellijk een oplossing voor bedenken?<br />

Blijkbaar kunnen we dat. Blijkbaar is<br />

de legalistische bevoegdheidsverdeling<br />

van een staatsstructuur zo eindeloos<br />

veel belangrijker dan de dood van<br />

een dakloze meer of minder. Is het<br />

toegestaan om van Brussel, een stad<br />

<strong>met</strong> bijzonder beperkte middelen<br />

(maar <strong>met</strong> talloze bevoegdheidsniveau’s),<br />

een vergaarbak te maken van<br />

de verschoppelingen van België.<br />

Va<strong>nu</strong>it alle andere steden en dorpen,<br />

worden ze doorverwezen, weggestuurd,<br />

gedumpt. Enkele rit betaald,<br />

van Genoelselderen tot in Peutie, oneway-ticket<br />

to Brussels. “Ga daar maar<br />

creperen, u past hier niet in het<br />

Vlaamse straatbeelden al helemaal<br />

niet in de budgetten van ons OCMW.”<br />

In al mijn naïviteit: misschien toch iets<br />

om over na te denken, <strong>nu</strong> we zo <strong>met</strong><br />

onze bevoegdheidsverdelingen bezig<br />

zijn?<br />

Alvast geen groots afsluiten van het<br />

Europees jaar van de bestrijding van<br />

armoede en sociale uitsluiting en het<br />

EU-voorzitterschap van België.<br />

Responsabilisering is een ‘trendy’<br />

woord. Dat men in dit dossier eindelijk<br />

eens een consequente toepassing van<br />

zou maken, dat zou pas een mooi<br />

kerstcadeau zijn.<br />

© CAS JANSSENS<br />

JANUARI - FEBRUARI 2011 15


© CAS JANSSENS


“Armoede<br />

kan zowel u<br />

als mij treffen. ”<br />

<strong>Interview</strong> <strong>met</strong><br />

<strong>Ingrid</strong> <strong>Lieten</strong><br />

Dossier<br />

Sonny van de Steene<br />

consulent-stafmedewerker<br />

NOG STEEDS ZIJN ARMOEDE EN SOCIALE UITSLUITING EEN HARDE DAGELIJKSE REALI-<br />

TEIT VOOR VEEL MENSEN. 15 PROCENT VAN DE BELGEN (1,5 MILJOEN MENSEN)<br />

LEEFT IN ARMOEDE OF OP DE ARMOEDERISICOGRENS.<br />

DIT IMPLICEERT DAT EEN GROOT DEEL VAN ONZE MEDELANDGENOTEN MOEITE HEEFT<br />

OM ZICH TE VOORZIEN VAN DE MEEST ELEMENTAIRE ZAKEN OM TE LEVEN, ZOALS VOED-<br />

SEL, ONDERDAK, GEZONDHEIDSZORG… HET DOET STILSTAAN.<br />

“Armoede is veel meer<br />

dan een gebrek aan centen.<br />

Daarom vraagt<br />

armoedebestrijding ook<br />

een veelzijdige aanpak.”<br />

EEN GEHELE JAARGANG BESTEEDDE UVV-INFO AAN HET MAATSCHAPPELIJK RELEVANTE<br />

THEMA ‘ARMOEDE’ VANUIT DE VRIJZINNIG-HUMANISTISCHE OPVATTING DAT EEN<br />

HUMANE SAMENLEVING ER ÉÉN IS ZONDER ARMOEDE EN NAAR AANLEIDING VAN HET<br />

EUROPEES JAAR VAN DE BESTRIJDING VAN ARMOEDE EN SOCIALE UITSLUITING.<br />

DIT AFSLUITNUMMER ZOU GEEN AFSLUITNUMMER ZIJN INDIEN WE NIET GINGEN PRATEN<br />

MET VLAAMS MINISTER VAN ARMOEDEBESTRIJDING INGRID LIETEN. WIE BETER DAN DE<br />

MINISTER VAN ARMOEDEBESTRIJDING KAN DE DOOR HAAR GESTELDE MAATREGELEN,<br />

OPDAT ARMOEDE EN SOCIALE UITSLUITING WORDEN TERUGGEDRONGEN, TOELICHTEN?<br />

INGRID LIETEN<br />

Voor het eerst heeft Vlaanderen <strong>met</strong> deze<br />

legislatuur een minister van Armoede -<br />

bestrijding. Wat houdt dit in?<br />

Als minister van Armoedebestrijding<br />

moet ik het armoedebestrijdingsbeleid<br />

in Vlaanderen coördineren. Aangezien<br />

armoede zich op verschillende domeinen<br />

afspeelt en maatregelen op verschillende<br />

niveaus genomen moeten<br />

worden, denk maar aan huisvesting,<br />

energie, welzijn en onderwijs, is<br />

armoedebestrijding een verantwoordelijkheid<br />

van alle ministers. Als coördinerend<br />

minister zie ik erop toe dat iedere<br />

minister zijn verantwoordelijkheid<br />

neemt en kan ik waar nodig ondersteuning<br />

bieden.<br />

Waarom is er nood aan een overkoepelende<br />

minister van Armoedebestrijding?<br />

Een overkoepelende minister is nodig<br />

om erop toe te zien dat iedere minister<br />

binnen zijn beleidsdomein zijn verantwoordelijkheid<br />

neemt om de armoede<br />

te bestrijden. Samen <strong>met</strong> mijn collega’s<br />

heb ik deze zomer een Vlaams Actie<br />

Plan Armoedebestrijding opgesteld<br />

waarbij ik zal toekijken dat elke actie<br />

ook effectief resulteert in het wegwerken<br />

van de armoede. Bovendien sta ik<br />

in voor de organisatie van het beleid via<br />

ondermeer het Horizontaal Permanent<br />

Overleg waarbij het Vlaams Netwerk<br />

van verenigingen waar armen het<br />

woord nemen, de aandachtsambtena-<br />

JANUARI - FEBRUARI 2011 17


Dossier<br />

ren (nvdr. per beleidsdomein bijvoorbeeld<br />

Welzijn bekijken zij het beleid<br />

va<strong>nu</strong>it ‘armoede’), en enkele andere<br />

organisaties voortdurend de vinger aan<br />

de pols houden en mij adviseren.<br />

Wat zijn de voor- en nadelen van zo’n coördinerend<br />

ministerschap?<br />

Het is zeker een voordeel dat één coördinerend<br />

minister alle collega’s kan<br />

aanspreken. Ik heb een globaal overzicht<br />

en ga na waar welke maatregel<br />

op welk domein versterkend werkt in<br />

het armoedebestrijdingsbeleid. Va<strong>nu</strong>it<br />

een helikopterview kan ik de noden<br />

beter zien en kan ik de collega’s hierop<br />

aanspreken. Een nadeel zie ik niet<br />

<strong>met</strong>een.<br />

Belangrijk in het uitstippelen van een<br />

armoedebeleid is het begrip ‘leven in<br />

armoede’.Wanneer leeft iemand volgens<br />

u in armoede?<br />

Armoede is veel meer dan een gebrek<br />

aan centen. Laat dat duidelijk zijn. Een<br />

woning die niet geïsoleerd is, een<br />

lage opleiding, een slechte gezondheid…<br />

al deze factoren kunnen ertoe<br />

leiden dat mensen sociaal uitgesloten<br />

worden en dus niet kunnen participeren<br />

aan onze samenleving. Armoede<br />

houdt verband <strong>met</strong> economische,<br />

sociale en culture uitsluiting. Daarom<br />

vraagt armoedebestrijding ook een<br />

veelzijdige aanpak.<br />

“Armoede kan iedereen overkomen.”<br />

Staat in de inleiding van uw beleidsnota<br />

armoedebestrijding. Denkt u dat mensen<br />

er voldoende bij stilstaan dat armoede en<br />

sociale uitsluiting hen ook kan overkomen?<br />

Neen, ik denk niet dat mensen daar<br />

voldoende bij stilstaan. Armoede kan<br />

zowel u als mij treffen. Ik geef enkele<br />

voorbeelden om dit te illustreren. Een<br />

gezin <strong>met</strong> vader, moeder en drie kinderen.<br />

De moeder werkt halftijds en<br />

zorgt voor de kinderen. De vader verlaat<br />

op een bepaald moment het<br />

gezin en wil geen alimentatie betalen.<br />

Het gevolg is dat de moeder zo heel<br />

snel in de armoede terecht kan<br />

komen. Veel alleenstaande moeders<br />

leven vandaag dan ook in armoede.<br />

Een tweede voorbeeld. Ik ben gezond,<br />

Wat houdt het Vlaams Actieplan Armoede -<br />

bestrijding (2010-2014) in?<br />

Het Actieplan bestaat uit 194 doelstellingen<br />

om alle aspecten van armoede<br />

en sociale uitsluiting aan te pakken.<br />

Het plan voorziet de oprichting van een<br />

kennisplatform. Dit platform heeft als<br />

doel verschillende soorten van kennis<br />

te verzamelen over armoede en sociale<br />

uitsluiting. Het gaat om wetenschappelijke<br />

kennis, maar ook ervaringskennis<br />

van mensen.<br />

Er komt ook een Armoedetoets. Dit<br />

betekent dat alle nieuwe beleidsmaatregelen,<br />

ten laatste in 2014, systematisch<br />

zullen getoetst worden op hun<br />

gevolgen voor mensen in armoede.<br />

Daarnaast voorziet het Actieplan heel<br />

wat doelstellingen die geformuleerd zijn<br />

aan de hand van de realisatie van sociaheb<br />

een laag inkomen. Op zekere dag<br />

word ik ziek. De ziekte sleept aan en<br />

wordt langdurig. De medische kosten<br />

zijn hoog, dus de kans is reëel dat ik in<br />

armoede terechtkom. Dit zijn voorbeelden<br />

van alledaagse gebeurtenissen<br />

die aantonen dat armoede heel<br />

dichtbij kan zijn.<br />

“Bestaansonzekerheid,<br />

armoede en sociale,<br />

economische en culturele<br />

uitsluiting doen op<br />

een ernstige manier<br />

afbreuk aan de waardigheid<br />

en aan de gelijke rechten<br />

van de mens.”<br />

Wat heeft u als minister van Armoede -<br />

bestrijding ondernomen in 2010 naar aanleiding<br />

van het Europees jaar van de bestrijding<br />

van armoede en sociale uitsluiting?<br />

Naar aanleiding van het Europees jaar<br />

van de bestrijding van armoede en sociale<br />

uitsluiting heeft Vlaanderen in<br />

samenwerking <strong>met</strong> de federale overheid<br />

en de andere gewesten en<br />

gemeenschappen drie prioritaire thema’s<br />

naar voren gebracht: kinderarmoede,<br />

een toereikend inkomen en dakloosheid.<br />

Vlaanderen spitst zich vooral toe<br />

op de strijd tegen kinderarmoede. Naar<br />

aanleiding van deze prioriteiten heb ik<br />

het rapport ‘Visie en voorstellen va<strong>nu</strong>it<br />

een kinderrechtenperspectief’ voorgesteld<br />

samen <strong>met</strong> kinderrechtencommissaris<br />

Bruno Vanobbergen. Uit het rapport<br />

blijkt onder andere dat er meer samenspraak<br />

tussen de verschillende diensten,<br />

zoals Comité Bijzondere Jeugdzorg en<br />

Kind en Gezin, moet komen, dat er nood<br />

is aan meer betaalbare kinderopvang en<br />

dat de wachtlijsten voor de bijzondere<br />

jeugdbijstand dringend moeten worden<br />

weggewerkt. Deze zaken zijn ook verwerkt<br />

in het Vlaams Actieplan<br />

Armoedebestrijding. De afspraak is dat<br />

dit rapport jaarlijks zal verschijnen.<br />

Ook het Vlaams Actieplan Armoede -<br />

bestrijding kadert in het Europees jaar<br />

van de bestrijding van armoede en<br />

sociale uitsluiting.<br />

Bovendien heb ik overleg op federaal<br />

en Europees niveau om te komen tot<br />

de drie indicatoren: materiële deprivatie,<br />

werkloze huishoudens en inkomens<br />

onder armoededrempel.<br />

Wat moeten we verstaan onder materiële<br />

deprivatie?<br />

Materiële deprivatie verwijst naar het<br />

niet kunnen beschikken over een aantal<br />

goederen en diensten of het niet kunnen<br />

deelnemen aan bepaalde activiteiten die<br />

als noodzakelijk worden beschouwd. Het<br />

is het percentage van personen dat leeft<br />

in een huishouden dat omwille van<br />

financiële redenen geconfronteerd wordt<br />

<strong>met</strong> tenminste drie van negen omschreven<br />

problemen. Deze problemen kunnen<br />

zijn: het vermijden van betaling van<br />

schulden, zoals huur; het zich niet kunnen<br />

permitteren om tenminste éénmaal<br />

per jaar een week <strong>met</strong> vakantie te gaan,<br />

weg van huis; het zich niet kunnen permitteren<br />

van om de twee dagen een<br />

maaltijd <strong>met</strong> vlees, vis of kip te eten;<br />

geen onvoorziene uitgave kunnen doen;<br />

de woning niet afdoende kunnen verwarmen;<br />

niet beschikken over een wasmachine;<br />

geen televisietoestel hebben;<br />

geen telefoon hebben; en niet beschikken<br />

over een auto.<br />

18 JANUARI - FEBRUARI 2011


le grondrechten: zoals participatie,<br />

maatschappelijke dienstverlening, inkomen,<br />

gezin, vrijetijdsbesteding, onderwijs<br />

en vorming, werk, wonen, energie<br />

en water, en gezondheid en welzijn.<br />

Het doel van dit plan is een ambitieus<br />

beleid te voeren dat armoede en sociale<br />

uitsluiting bestrijdt en voorkomt.<br />

Worden mensen die leven in armoede en<br />

sociale uitsluiting betrokken bij de tot uitvoering<br />

brengen van het plan? Op welke<br />

manier?<br />

Zeer zeker worden zij betrokken bij de<br />

uitvoering van het beleid. Dat gebeurt<br />

op verschillende manieren. Zoals eerder<br />

gezegd wordt een kennisplatform<br />

de aanpakken. De concrete uitwerking is<br />

voor de betrokken ministers. Op welke<br />

manier weet u als coördinerend minister<br />

dat uw collega-ministers hieraan werken?<br />

Toen ik net aantrad als minister van<br />

armoedebestrijding heb ik aan al mijn<br />

collega-ministers gevraagd om een luik<br />

rond armoede in hun beleidsnota op te<br />

© CAS JANSSENS<br />

Hoe kwam het plan tot stand?<br />

Eerst was er overleg <strong>met</strong> het Vlaams<br />

Netwerk van verenigingen waar<br />

armen het woord nemen en ervaringsdeskundigen<br />

in de armoede, zij<br />

weten betere dan wie dan ook wat<br />

het is om in armoede te leven, dan<br />

<strong>met</strong> de aandachtsambtenaren en het<br />

brede werkveld. Vervolgens werd<br />

een analyse gemaakt <strong>met</strong> mogelijke<br />

acties. Daarna was er overleg <strong>met</strong> de<br />

collega-ministers, dit heeft geleid tot<br />

het Vlaams Actieplan Armoede be -<br />

strijding. Iedere minister presenteerde<br />

onlangs voor zijn/haar beleidsdomein<br />

de concrete invulling van het<br />

plan.<br />

opgericht. Het Vlaams Netwerk van<br />

verenigingen waar armen het woord<br />

nemen, vzw Tussenstap en vzw Boeren<br />

op een kruispunt nemen onder andere<br />

deel aan dit platform. Het is de bedoeling<br />

dat ervaringsdeskundigen ingeschakeld<br />

worden bij de concrete uitvoering<br />

van het plan. De diverse actoren<br />

en beleidsniveaus zullen daartoe<br />

worden gestimuleerd door de Vlaamse<br />

Regering. Er wordt ook een project<br />

opgestart dat de communicatie van de<br />

Vlaamse overheid <strong>met</strong> mensen in<br />

armoede structureler en beter maakt.<br />

Het Vlaams actieplan wil bepaalde zaken in<br />

de samenleving <strong>met</strong> betrekking tot armoe-<br />

nemen. De 194 doelstellingen uit het<br />

Actieplan werden in december op punt<br />

gesteld. Elke minister heeft per doelstelling<br />

aangegeven hoeveel budget hij/zij<br />

voorziet, wat de timing is en het beoogde<br />

doel. Twee jaar na de inwerkingtreding<br />

wordt het Actieplan integraal<br />

geëvalueerd en eventueel bijgestuurd.<br />

Iedereen die dit wenst kan een luisterend<br />

oor vinden bij een moreel consulent in een<br />

Centrum Morele Dienstverlening. Een<br />

moreel consulent had volgende vraag voor<br />

de minister.<br />

“Een cliënt van mij, die van een werkloosheidsuitkering<br />

leeft, betaalt voor haar appartement<br />

van ca. 100 m 2 een onroerende voor-<br />

JANUARI - FEBRUARI 2011 19


Dossier<br />

Kan u een voorbeeld geven van zaken die<br />

al gerealiseerd zijn onder uw legislatuur?<br />

Het zijn voornamelijk mijn collegaheffing<br />

van 689,00 euro per jaar. In de jaren<br />

’60 lag deze woning immers in een straat,<br />

die als ‘chique winkelstraat’ werd aanzien.<br />

Ondertussen is deze straat echter ingrijpend<br />

veranderd (lees: verpauperd) en al lang<br />

geen ‘gegeerde woonomgeving’ meer.<br />

Zou het dan niet mogelijk zijn, het bedrag<br />

van de onroerende voorheffing aan te passen<br />

aan de huidige realiteit?”<br />

In welke mate zal het Actieplan Armoede -<br />

bestrijding hieraan iets doen?<br />

De vraag richt zich vooral tot de aanpassing<br />

van de onroerende voorheffing<br />

aan de realiteit. In die zin kan het interessant<br />

zijn om een bezwaarschrift in<br />

te dienen. Binnen het Vlaams Actieplan<br />

zijn er enkele belangrijke doelstellingen<br />

die een bijdrage kunnen leveren<br />

op de vraag: het inkomensgerelateerd<br />

maken van bijdragen, de berekening<br />

van bijdragen en afstemming van prijzen<br />

op het inkomen… Bovendien wordt<br />

ook werk gemaakt van de automatische<br />

toekenning van de onroerende<br />

voorheffing. Mensen <strong>met</strong> een laag<br />

inkomen hebben recht op een vermindering<br />

van de onroerende voorheffing.<br />

Armoede is niet alleen een zaak van geld<br />

hebben, maar ook van vernedering en<br />

schaamte. Op welke manier poogt u via het<br />

194-puntenplan dit gevoel terug te dringen?<br />

Inderdaad. Mensen in armoede worden<br />

vaak geconfronteerd <strong>met</strong> vernedering<br />

en schaamte. Wat wij proberen te doen<br />

va<strong>nu</strong>it het beleid is bij mensen in<br />

armoede de aanwezige potenties,<br />

eigenheid en kracht op te merken, aan<br />

te moedigen en aan te wenden. Aan<br />

de hand van het participatief beleid<br />

worden mensen in armoede betrokken<br />

bij de voorbereiding, uitvoering en evaluatie<br />

van het beleid. Bovendien denk<br />

ik dat er via de betrokkenheid van het<br />

Vlaams Netwerk van verenigingen<br />

waar armen het woord nemen en de<br />

ervaringsdeskundigen in armoede voldoende<br />

aan dit probleem tegemoet<br />

gekomen wordt.<br />

Is er oog voor ‘zingeving’ en levensbeschouwing<br />

in het 194-punten plan? Op<br />

welke manier uit zich dat?<br />

De visie van de armoedebestrijding vertrekt<br />

van een levensbeschouwing. Bij<br />

de opmaak van het Vlaams Actieplan<br />

stelden we ons ondermeer volgende<br />

vragen: ‘Hoe zien we een maatschappij?<br />

Wat is armoede? Wat is de oorzaak<br />

van armoede? Hoe pakken we armoede<br />

aan?...’<br />

Zijn er wel middelen genoeg om het plan<br />

in de praktijk om te zetten, zeker in tijden<br />

waarin, om financiële redenen, keuzes<br />

gemaakt moeten worden?<br />

In tijden van economische crisis en<br />

besparingen moeten de middelen efficiënter<br />

besteed worden. Zoals ik daarnet<br />

ook zei, is armoedebestrijding een verantwoordelijkheid<br />

van alle beleidsdomeinen,<br />

bijgevolg moeten er dus door elke<br />

minister binnen zijn/haar beleidsdomein<br />

voldoende middelen vrijgemaakt worden<br />

om de verschillende doelstellingen<br />

uit het Actieplan te realiseren.<br />

“Armoedebestrijding staat<br />

als één van de prioriteiten<br />

vooropgesteld in het<br />

Vlaams Regeerakkoord.”<br />

In welke mate is de bestrijding van armoede<br />

een prioriteit voor de Vlaamse regering<br />

en waarom? Hoe pakt u dit aan?<br />

Armoedebestrijding staat als één van<br />

de prioriteiten vooropgesteld in het<br />

Vlaams Regeerakkoord. Bovendien is<br />

armoedebestrijding in het kader van<br />

het Belgische voorzitterschap en het<br />

Europees jaar van de bestrijding van<br />

armoede en sociale uitsluiting zeker<br />

prioritair. Daarnaast is er ook het engagement<br />

van Pact 2020. Dit pact stelt<br />

dat in Vlaanderen in 2020 het aandeel<br />

inwoners dat leeft in armoede, of<br />

geconfronteerd wordt <strong>met</strong> sociale uitsluiting,<br />

laag moet liggen in vergelijking<br />

<strong>met</strong> de best presterende EU27-<br />

landen. Dit houdt concreet in dat in<br />

Vlaanderen elk gezin, ongeacht de<br />

samenstelling, minstens een inkomen<br />

heeft dat de Europese armoederisicodrempel<br />

bereikt in 2020.<br />

ministers, die functioneel bevoegd<br />

zijn, die binnen hun beleidsdomein de<br />

nodige acties realiseren. Minister Freya<br />

Van den Bossche realiseerde reeds een<br />

minimumlevering van aardgas realiseerde.<br />

Minister Jo Vandeurzen ontwikkelde<br />

een ouderenbeleidsplan, waarin<br />

een groot luik van armoedebestrijding<br />

vervat zit. Een jeugdplan werd door<br />

minister Pascal S<strong>met</strong> opgesteld waarin<br />

de realisatie van proefprojecten voorzien<br />

wordt, waarin kansarme jongeren<br />

worden betrokken in reguliere jeugdbewegingen.<br />

Minister Schauvliege<br />

heeft een project <strong>met</strong> betrekking tot<br />

de cultuurpas. Binnen mijn mediabeleid<br />

denk ik aan PING (poverty is not a<br />

game), een serious game over armoede<br />

om jongeren in het middelbaar<br />

onderwijs te laten kennismaken <strong>met</strong><br />

armoede.<br />

De federale regering bepaalt zaken zoals<br />

de minimumuitkeringen en het derdebetalerssysteem.<br />

Het moet toch frustrerend zijn<br />

als minister van Armoedebestrijding dat u<br />

op deze vlakken niets kan doen. Hoe probeert<br />

u op dat federale beleid invloed uit<br />

te oefenen?<br />

Het optrekken van de minimumuitkering<br />

moet inderdaad op federaal<br />

niveau geregeld worden. Zo zijn er<br />

nog tal van federale materies als de<br />

collectieve schuldbemiddeling, het<br />

huurwaarborgfonds, de te lage vervangingsinkomens…<br />

Ik zal deze op<br />

een interministerieel overleg bij het<br />

vormen van een nieuwe federale<br />

regering agenderen.<br />

Tot slot. Va<strong>nu</strong>it welke persoonlijke drijfveer<br />

wilt u iets doen aan armoede en sociale<br />

uitsluiting?<br />

Simpelweg het feit dat het toelaten<br />

van armoede een schending van de<br />

mensenrechten is, is voor mij ge noeg<br />

om mij te engageren in de bestrijding<br />

van armoede. Bestaans onzekerheid,<br />

armoede en sociale, economische en<br />

culturele uitsluiting doen op een ernstige<br />

manier afbreuk aan de waardigheid<br />

en aan de gelijke rechten van de mens.<br />

Het feit dat bepaalde maatschappelijke<br />

structuren armoede in de hand werken<br />

en reproduceren, is een ondraaglijke<br />

gedachte.<br />

20 JANUARI - FEBRUARI 2011


Werken rond<br />

armoede:<br />

het sensibiliseren voorbij<br />

HUJO<br />

HERFSTVAKANTIE 2010<br />

Dossier<br />

Joeri Proot<br />

pedagogisch medewerker Lokaal Hujo vzw<br />

O<br />

IN DE VORIGE BIJDRAGE VAN HUJO VZW AAN UVV-INFO MAAKTEN WIJ ONS ALS<br />

ok wij werkten in 2010 <strong>met</strong><br />

JEUGDVERENIGING ENKELE KRITISCHE BEDENKINGEN ROND HET WERKEN ROND<br />

het jaarthema armoede en<br />

sociale uitsluiting. Hoewel<br />

ARMOEDE EN SOCIALE UITSLUITING. WE STELDEN ONS -GEHEEL VRIJ EN KRITISCH<br />

we wisten dat het jaarthema<br />

vooral een sensibiliserende functie<br />

VOLGENS DE VRIJZINNIG-HUMANISTISCHE TRADITIE- DE VRAAG OF HET WERKEN zou hebben, hebben we ook onze<br />

ROND ARMOEDE VAAK NIET MEER IS DAN EEN POSITIEVE PROFILERINGSTUNT VAN<br />

eigen organisatie kritisch onder de loep<br />

genomen.<br />

DE ORGANISATIE IN KWESTIE. WE TWIJFELDEN HIERBIJ NIET AAN HET GOEDBEDOELDE<br />

Jaren geleden al sloegen Hujo vzw en<br />

KARAKTER ERVAN, MAAR BLEVEN ZITTEN MET DE VRAAG OF HET OOK DAADWERKELIJK Steunpunt Vakantieparticipatie vzw de<br />

MENSEN IN MAATSCHAPPELIJK KWETSBARE SITUATIES HELPT.<br />

handen in elkaar. Steunpunt Vakantie -<br />

participatie wil kinderen en jongeren<br />

uit maatschappelijk kwetsbare situaties<br />

(moeilijke gezinssituaties, financiële<br />

problemen...) de kans bieden om ook<br />

te genieten van het recht op vakantie.<br />

Hujo vzw stelt daarom jaarlijks twaalf<br />

plaatsen ter beschikking aan kinderen<br />

en jongeren die gebruik maken van<br />

Steunpunt Vakantie participatie.<br />

HUJO VAKANTIE AUGUSTUS 2010<br />

We willen dit niet ondoordacht doen.<br />

Zo beperken we bewust het aantal<br />

deelnemers via Vakantieparticipatie tot<br />

drie per vakantieperiode. We werken<br />

<strong>met</strong> jonge begeleiders die vaak nog<br />

niet zo veel ervaring hebben in het<br />

werken <strong>met</strong> kinderen en jongeren uit<br />

maatschappelijk kwetsbare situaties.<br />

Het vergt vaak niet alleen een gevorderde<br />

maturiteit, ook specifieke scholing<br />

is soms wenselijk bij de begeleiding<br />

van de doelgroep.<br />

HUJO HERFSTVAKANTIE 2010<br />

Gedragsproblemen, die bijvoorbeeld<br />

voortkomen uit traumatische situaties<br />

die het kind eerder heeft ervaren, moeten<br />

<strong>met</strong> zorg worden benaderd. En<br />

ondanks al onze goede bedoelingen is<br />

het vrijwel onmogelijk om <strong>met</strong> animatoren<br />

van 16-17-18 jaar te voldoen aan de<br />

extra zorg die het laten deelnemen van<br />

deze kinderen en jongeren op vakantie<br />

<strong>met</strong> zich meebrengt. Maar ieder kind is<br />

voor ons gelijk en dat willen we ook con-<br />

JANUARI - FEBRUARI 2011 21


Dossier<br />

HUJO VAKANTIE<br />

Welk standpunt je ook inneemt, <strong>met</strong><br />

debatteren alleen lukt het niet. Het is<br />

ontegensprekelijk tijd voor actie en<br />

verandering. Hujo vzw wil sinds jaar en<br />

dag een plaats bieden aan ieder kind<br />

en houdt woord: de lokale groepen van<br />

Hujo vzw zijn rijk aan diversiteit. Er is<br />

immers geen sprake van een quasi uitsluitend<br />

blank en rijk middenklassepusequent<br />

doortrekken, ook in onze kampen<br />

en activiteiten. Bij Hujo vzw zijn<br />

immers alle kinderen en jongeren welkom,<br />

ongeacht hun afkomst, religie, cultuur<br />

of sociale achtergrond. Zo delen we<br />

bijvoorbeeld de identiteit van deelnemers<br />

die via Vakantieparticipatie deelnemen<br />

niet mee aan onze animatoren die<br />

het kamp begeleiden. Op die manier wil<br />

Hujo vzw de objectiviteit garanderen bij<br />

haar vrijwilligers.<br />

En deze aanpak werkt! Kinderen voelen<br />

zich thuis op onze kampen. Kinderen<br />

mogen bij ons ‘anders’ zijn en dit wordt<br />

-nog het meest- door de andere kinderen<br />

aanvaard. Het beste bewijs is dat we<br />

zelfs va<strong>nu</strong>it deelnemers via Vakantie -<br />

participatie een doorstroming hebben<br />

naar onze animatorenvormingen. Het<br />

geeft aan dat Hujo vzw wel degelijk een<br />

plaats biedt aan kinderen en jongeren<br />

uit maatschappelijk kwetsbare situaties<br />

en dat zij zich er ook welkom voelen.<br />

Dat diezelfde doelgroep dan nog eens<br />

doorgroeit als vrijwilliger binnen onze<br />

jeugdvereniging, sterkt ons in de overtuiging<br />

dat we echt een open en alternatieve<br />

jeugdvereniging zijn.<br />

Bovendien stellen we vast dat kinderen<br />

en jongeren uit maatschappelijk kwetsbare<br />

situaties ook zonder Steunpunt<br />

Vakantieparticipatie vzw de weg naar<br />

Hujo vzw en haar vakantie- en activiteitenaanbod<br />

vinden. Onze inspannin-<br />

gen zijn klein, maar weloverwogen.<br />

Hujo vzw is en blijft een jeugdvereniging<br />

<strong>met</strong> een beperkte draagkracht<br />

voor het bereiken en aanbieden van<br />

een kwaliteitvol vrijetijdsaanbod aan<br />

ALLE kinderen en jongeren, maar toont<br />

tezelfdertijd aan ook echt open te staan<br />

voor IEDER kind.<br />

Het debat blijft duren<br />

Niet enkel Hujo vzw, maar ook het volledige<br />

jeugdwerklandschap is er zich van<br />

bewust dat er werk moet worden<br />

gemaakt van een hogere betrokkenheid<br />

van kinderen en jongeren uit maatschappelijk<br />

kwetsbare situaties. Of het<br />

<strong>nu</strong> gaat om armen, allochtonen, probleemgezinnen...:<br />

het streven naar een<br />

betere toegankelijkheid van deze groepen<br />

wint alleen maar aan belang. Maar<br />

niet alle jeugdverenigingen en bewegingen<br />

zitten op dezelfde lijn. De meningen<br />

rond inclusief werken zijn verdeeld en<br />

iedereen geeft een eigen interpretatie<br />

aan de roep naar meer diversiteit en toegankelijkheid<br />

binnen het jeugdwerk.<br />

bliek bij de lokale Hujo-groepen.<br />

Verspreid over Vlaanderen en Brussel<br />

vertegenwoordigen onze lokale groepen<br />

mensen uit verschillende sociale<br />

achtergronden en culturen. Een diversiteit<br />

waar we trots op zijn!<br />

Vertaling naar de doelgroep<br />

2010 was niet alleen het jaar waarin Hujo<br />

vzw specifieke aandacht vestigde op het<br />

werken rond armoede en sociale uitsluiting.<br />

Samen <strong>met</strong> een heleboel andere<br />

initiatieven, zoals het Europees jaar 2010,<br />

werd er massaal gesensibiliseerd rond<br />

het thema. Dat de vertaling naar de doelgroep<br />

één van de grootste uitdagingen<br />

was, bleek snel uit de reacties van team<br />

en vrijwilligers. Er is -geheel eigen aan<br />

het jeugdwerk trouwens- weinig of geen<br />

oprechte interesse in het thema. De uitdaging<br />

blijft beperkt tot het spreken over<br />

armoede, zonder daadwerkelijk actie te<br />

willen ondernemen.<br />

We ontwikkelden een heel oneerlijk<br />

armoedespel om het vicieuze cirkelmechanisme<br />

ook al aan kleine kinderen uit<br />

te leggen. In levende lijve ondervinden<br />

dat er een aantal mechanismen bestaan<br />

waardoor je moeilijker uit de armoede<br />

kan ontsnappen, was voor sommige<br />

kinderen bijzonder confronterend. Voor<br />

een volledige evaluatie van het jaarthema<br />

2010 is het nog even wachten, maar<br />

wel kunnen we de zekerheid garanderen<br />

dat enkele activiteiten een blijvend<br />

karakter zullen hebben binnen Hujo<br />

vzw. Behalve de samenwerking <strong>met</strong><br />

Steunpunt Vakantieparticipatie, organiseerde<br />

Hujo sinds dit jaar ook het project<br />

‘Nacht zoekt Dak’.<br />

HUJO HERFSTVAKANTIE 2010<br />

22 JANUARI - FEBRUARI 2011


‘Nacht zoekt Dak’<br />

Hujo vzw wil kinderen en jongeren<br />

bewust maken van de moeilijke<br />

omstandigheden waarin daklozen<br />

moeten zien te overleven. Dat proberen<br />

we op een speelse en ervaringsgerichte<br />

manier te verwezenlijken. De<br />

kern van ‘Nacht zoekt dak’ is het bouwen<br />

van je eigen dak voor één nacht<br />

<strong>met</strong> karton en plastic. Op die manier<br />

dringen we binnen in de leefwereld<br />

van kinderen en jongeren en slagen we<br />

erin het beladen en vaak moeilijk te<br />

vertalen thema ‘dakloosheid’ naar kinderen<br />

en jongeren over te brengen.<br />

Hoe kan je zelf een<br />

‘Nacht zoekt Dak’ organiseren?<br />

Na reservatie komt een Hujo-medewerker<br />

<strong>met</strong> de evenementencaravan<br />

en het nodige materiaal naar je toe om<br />

de activiteit te helpen begeleiden.<br />

Naast dit basisaanbod kan er ook nog<br />

extra randanimatie worden besteld. Zo<br />

kan de namiddag (afhankelijk van de<br />

leeftijd van de deelnemers) opgevuld<br />

worden <strong>met</strong> een educatief spel, een<br />

filmvoorstelling en/of een workshop.<br />

De randactiviteiten staan allemaal in<br />

het teken van armoede en sociale uitsluiting,<br />

en geven de mogelijkheid om<br />

de problematiek nog breder te schetsen.<br />

De ochtend na de overnachting<br />

krijgen de kinderen en jongeren ook de<br />

kans om over hun ervaringen te vertellen<br />

en worden ze aangemoedigd om<br />

eens na te denken over hoe het leven<br />

van een dakloze eruit ziet.<br />

Ervaringsdeskundige in armoede<br />

Naast deze eerder speelse randactivi-<br />

‘NACHT ZOEKT DAK’<br />

‘NACHT ZOEKT DAK’<br />

teiten, bieden we ook een getuigenis<br />

van een ex-dakloze aan. Dit is één van<br />

de meest geslaagde randactiviteiten.<br />

Gedurende anderhalf uur brengt een<br />

door het Netwerk Armoedebestrijding<br />

opgeleide ervaringsdeskundigen in<br />

armoede zijn/haar verhaal. En dat mist<br />

zijn effect niet bij kinderen en jongeren.<br />

Een getuigenis heeft immers het<br />

voordeel dat het publiek <strong>met</strong>een ook<br />

vragen kan stellen aan de spreker. De<br />

reacties van zowel begeleiders als kinderen<br />

waren onverdeeld positief. Het<br />

rechtstreekse contact en de gelegenheid<br />

om in interactie te treden <strong>met</strong> een<br />

ervaringsdeskundige, ruimt veel vooroordelen<br />

van de baan en leert kinderen,<br />

jongeren en volwassenen <strong>met</strong> een<br />

kritischere blik naar het armoedefenomeen<br />

kijken.<br />

Armoede, een universeel<br />

levensbeschouwelijk thema<br />

Dat armoede, sociale uitsluiting en<br />

dakloosheid een universeel levensbeschouwelijk<br />

thema is, bleek onlangs<br />

nog maar uit de ‘Nacht zoekt Dak’ die<br />

in het atheneum van Vilvoorde werd<br />

georganiseerd. Deze ‘Nacht zoekt Dak’,<br />

een samenwerking tussen de leerkrachten<br />

niet-confessionele zedenleer,<br />

godsdienst en islam, zorgde voor een<br />

overvolle speelplaats van wel 60 leerlingen<br />

uit het 4de middelbaar. De leerlingen<br />

kregen naast de getuigenis van<br />

een ex-dakloze, ook een filmvoorstel-<br />

ling rond kinderarmoede op hun bord.<br />

De overnachting in kartonnen dozen<br />

vormde het sluitstuk van een leerrijke<br />

nacht. De samenwerking <strong>met</strong> de andere<br />

levensbeschouwelijke vakken toonde<br />

bovendien aan dat de bestrijding<br />

van armoede en sociale uitsluiting een<br />

zaak is van iedereen, los van het<br />

levensbeschouwelijk standpunt dat je<br />

inneemt.<br />

Geïnteresseerd in een<br />

‘Nacht zoekt dak’?<br />

‘Nacht zoekt dak’ is zeer geschikt als<br />

buitenschoolse activiteit of zelfs als<br />

fundraiser. Van jeugdhuis tot ngo…<br />

elke organisatie die <strong>met</strong> jongeren<br />

werkt, kan deze activiteit boeken of<br />

het op basis van ons draaiboek op<br />

eigen houtje organiseren. Ook andere<br />

jeugdorganisaties kunnen de ‘Nacht<br />

zoekt dak’ reserveren als activiteit voor<br />

op kamp, op weekend of op een startdag.<br />

Vanzelfsprekend is de meest<br />

geschikte periode voor zo’n activiteit de<br />

zomer, maar tijdens de koudere maanden<br />

kan ‘Nacht zoekt dak’ ook binnen<br />

georganiseerd worden, of -voor de<br />

echte durvers- toch buiten, <strong>met</strong> lichtjes<br />

aangepast materiaal. Groepen die denken<br />

dat zij deze uitdaging aandurven,<br />

moeten er wel snel bij zijn, de plaatsen<br />

in de agenda zijn beperkt!<br />

Meer informatie op<br />

www.nachtzoektdak.be of<br />

www.hujo.be.<br />

JANUARI - FEBRUARI 2011 23


© CAS JANSSENS


Centre<br />

d’Action Laïque<br />

zet haar vrijzinnige traditie<br />

van solidariteit verder<br />

Dossier<br />

Yves Kengen<br />

directeur Communicatie CAL<br />

vertaald en bewerkt door Franky Bussche en Sonny Van de Steene<br />

DE MAATSCHAPPIJ VAN HET EGOÏSME, VAN DE SCHIJN, VAN DE ‘ALMACHTIGE<br />

ECONOMIE’, VAN DE MATELOZE JACHT NAAR DE GROEI TE ALLEN PRIJZE HEEFT<br />

HAAR BEPERKINGEN GETOOND. VOOR DE CENTRE D’ACTION LAÏQUE (CAL)<br />

WAS SOLIDARITEIT NIET SLECHTS EEN SLOGAN IN HET EUROPEES JAAR VAN DE<br />

BESTRIJDING VAN ARMOEDE EN SOCIALE UITSLUITING…<br />

H<br />

oe meer mijn spreekt<br />

over het verminderen<br />

van armoede en sociale<br />

uitsluiting, hoe<br />

meer de kloof tussen rijk en arm lijkt<br />

toe te nemen. 80% van de bewoners<br />

van onze planeet zijn arm. Meer dan<br />

15% van de Belgen zijn arm. Meer<br />

dan 20% van de Brusselaars zijn arm.<br />

Vrouwen betalen in deze cijfers de<br />

grootste tol.<br />

Vele bemiddelde mensen willen de<br />

armsten helpen. Sommigen proberen<br />

dit te doen door het opzetten van<br />

individuele steunacties, van gerichte<br />

hulp, van liefdadigheid. Volgens de<br />

bijbel en de koran is het zeker zo dat<br />

“wie een leven redt, de hele mensheid<br />

redt.” Vandaag volstaat het echter<br />

niet om één vrouw, één man of<br />

één kind te redden. De kloof is te<br />

diep, de breuk is te sterk.<br />

Structurele efficiënte hulp is nodig.<br />

Meer dan ooit. Maar wat zien we vandaag?<br />

Om de staatskas er weer<br />

bovenop te helpen, holt men de sociale<br />

verbintenis uit, snijdt men in de<br />

pensioenen en de lonen. Is dit rechtvaardig?<br />

Neen volgens het Centre<br />

d’Action Laïque. De CAL pleit niet voor<br />

medelijden, liefdadigheid of mededogen.<br />

Ze wil rechtvaardigheid. Ze wil<br />

een solidaire samenleving. De CAL<br />

verwacht van Europa en de lokale<br />

overheden, naar aanleiding van het<br />

einde van het Europees jaar van de<br />

bestrijding van armoede en sociale<br />

uitsluiting, concrete maatregelen.<br />

Va<strong>nu</strong>it de vrijzinnige traditie van solidariteit<br />

nam de CAL verschillende initiatieven<br />

tijdens het Europees jaar<br />

van de bestrijding van armoede en<br />

sociale uitsluiting. De campagne van<br />

de CAL wil tonen dat het bestrijden<br />

van armoede en sociale uitsluiting bijdraagt<br />

tot het geluk van iedereen.<br />

Projecten die de CAL in dit licht nog<br />

zal organiseren zijn: een colloquium<br />

over armoede en sociale uitsluiting in<br />

Brussel; een colloquium over ontwikkeling,<br />

sociale rechtvaardigheid en<br />

solidariteit in Bergen; debatten over<br />

armoede en sociale uitsluiting in<br />

Brussel, Bergen, Namen, Charleroi en<br />

Luik; een sensibilisatiecampage in<br />

Bergen; ontmoetingsmomenten <strong>met</strong><br />

kansarmen in Aarlen…<br />

© CAS JANSSENS<br />

Meer info over de activiteiten van de CAL<br />

www.laicite.be<br />

JANUARI - FEBRUARI 2011 25


Dossier<br />

De kracht van<br />

ervaringsdeskundigheid<br />

Emily Verté<br />

consulent-stafmedewerker<br />

W<br />

STREVEN NAAR EEN INCLUSIEVE SAMENLEVING IS EEN NOBEL DOEL DIE ZEKER HET<br />

at die filosofie juist<br />

inhoudt, kwam ik in<br />

VOORBIJE JAAR BIJ TAL VAN ORGANISATIES HOOG OP DE AGENDA STOND. STRUCTURELE<br />

najaar 2010 te weten<br />

op een studienamiddag<br />

over ervaringsdeskundigheid naar<br />

MECHANISMEN IN ONZE SAMENLEVING ZOALS HET WELBEKENDE MATTHEUSEFFECT<br />

aanleiding van de 35 ste verjaardag van<br />

het HIVA (Onderzoeks instituut voor<br />

MAKEN DAT DIT EEN WERK VAN LANGE ADEM IS. MAAR DAT HOUDT ONS NIET TEGEN.<br />

arbeid en samenleving) en de 5 e verjaardag<br />

van Bind-Kracht.<br />

DE GEORGANISEERDE VRIJZINNIGHEID LEGDE IN HET KADER VAN HET INTERNATIONALE Kristel Driessens, coördinator van Bind-<br />

Kracht, had het daarbij over de nieuwe<br />

JAAR TER BESTRIJDING VAN ARMOEDE EN SOCIALE EXCLUSIE EEN JAAR LANG DE KLEM- missie van Bind-Kracht. “Bind-Kracht<br />

wil begeleiders versterken en ondersteunen<br />

in krachtgericht werken <strong>met</strong><br />

TOON OP INCLUSIE EN ZAL DIT IN DE TOEKOMST OOK BLIJVEN DOEN. EN WE ZIJN NIET<br />

mensen in armoede. We vertrekken<br />

daarbij va<strong>nu</strong>it twee basiskenmerken<br />

ALLEEN. VOOR EEN ORGANISATIE ZOALS BIND-KRACHT IS HET MEER DAN HAAR<br />

van het leven in armoede. Enerzijds is<br />

er de verbintenissenproblematiek.<br />

BESTAANSREDEN. KWALITEITSVERBETERING VOOR HULPVERLENING AAN MENSEN IN Verbinding verliezen <strong>met</strong> zichzelf, <strong>met</strong><br />

de omgeving, <strong>met</strong> de maatschappij,<br />

ARMOEDE IS HAAR KERNOPDRACHT. ZELF VERWOORDEN ZE HET ALS “EMPOWERMENT <strong>met</strong> het verleden en <strong>met</strong> de toekomst.<br />

Anderzijds is een kenmerk het leven in<br />

IN DE HULPVERLENING IS WERKEN AAN AUTONOMIE IN VERBONDENHEID”. EEN MOOIE afhankelijkheid. Afhankelijk zijn van de<br />

goodwill van een leraar, van de VDABtrajectbegeleider,<br />

van de maatschappelijk<br />

werker, van een hulpverlener die<br />

SLAGZIN WAAR EEN HEUSE FILOSOFIE ACHTER ZIT VERSCHOLEN.<br />

zich wil vastbijten in de complexiteit<br />

van hun dossiers.” Ze stelt dan ook dat<br />

als je aan armoedebestrijding wil doen<br />

je rekening moet houden <strong>met</strong> die twee<br />

kenmerken.<br />

Om te komen tot een duurzaam resultaat<br />

dien je verbindend en versterkend<br />

te werken en dit door middel van dialoog<br />

<strong>met</strong> de mensen in armoede zelf,<br />

aldus Driessens. Krachtgerichte begeleiding<br />

die verbindend werkt, daar draait<br />

het volgens haar om. “Als hulpverleners<br />

een appel kunnen doen op de veerkracht<br />

van mensen in armoede. Als<br />

mensen in armoede hun eigen drijfveren,<br />

hun competenties, hun kracht vinden<br />

en daarop kunnen verder bouwen.<br />

Als ze samen werken aan positieve<br />

ervaringen dan wordt het zelfbeeld van<br />

mensen versterkt. En mensen <strong>met</strong> een<br />

© CAS JANSSENS<br />

26 JANUARI - FEBRUARI 2011


Zingeving in armoede<br />

In de hulpverleningsrelatie coach-trainer heeft u het over de balans<br />

tussen draaglast en draagkracht. Hoe ziet u dit op vlak van zingeving?<br />

Staat draagkracht synoniem voor zingeving?<br />

Wim De Clerck en Roald D’Haemers (coaches): Niet altijd.<br />

Wim: Want soms is de last groter dan de kracht en dan is die last<br />

de zingeving.<br />

Koen Vansevenant (trainer): Dit is de paradox van kracht en<br />

kwetsbaarheid. In de kwetsbaarheid of draaglast zit er ook een<br />

kracht. Maar je hebt ook die draagkracht nodig om zin te geven<br />

en om te kunnen leven <strong>met</strong> het lijden en de moeilijkheden die<br />

de mensen in armoede meemaken. Met dit alles wordt omgegaan<br />

in de vormingen van Bind-Kracht door in dialoog te treden.<br />

Daar worden ervaringen en gedachten uitgewisseld tussen andere<br />

mensen in armoede en hulpverleners om zo te komen tot<br />

inspiratiebronnen voor groei en verandering zodat men kan<br />

omgaan <strong>met</strong> pijn, mislukkingen, onmacht.<br />

Roald: Ook geliefden zoals kinderen of partner zijn belangrijk<br />

daarin. Zo wens ik dat mijn kinderen het beter hebben dan mij en<br />

dat geeft mij zin om door te gaan.<br />

We denken niet graag in vakjes, maar laten we ons toch even verleiden.<br />

Denkt u dat zingeving anders ingevuld wordt bij mensen in armoede<br />

dan bij middenklassers?<br />

Marnic Clarys (trainer): Interessante denkoefening, maar ik kan daar<br />

geen antwoord op geven. Ik weet het gewoon niet. Op welke<br />

manier ikzelf zin geef aan mijn leven kan ik dan weer wel vertellen.<br />

Roald: Ik denk dat zingeving voor mij totaal anders is dan voor<br />

Marnic of Wim. Dat is voor iedereen anders.<br />

Wim: Of misschien is het de maatschappij die zegt dat mensen in<br />

armoede hun leven op een andere wijze moeten zingeven dan<br />

de ‘gewone’ mens.<br />

Marnic: Mensen die mij genegen zijn, geven zin aan mijn leven.<br />

Dat is niet zo anders bij Roald, denk ik.<br />

Koen: Je zou kunnen zeggen dat het onderscheid in drijfveer tussen<br />

middenklassers en mensen in armoede erin zit dat mensen<br />

in armoede voor hun kinderen een beter leven wensen, terwijl<br />

middenklassers dezelfde levenskwaliteit willen voor hun kinderen.<br />

Ze hopen beiden op het beste voor hun kinderen, dat is<br />

gelijklopend, maar toch is er een <strong>nu</strong>ance.<br />

Marnic: Ik vind zingeving iets persoonlijk. Ik kan moeilijk armoede<br />

daaraan koppelen. Ik geloof wel dat er gevolgen zijn van<br />

armoede op zingeving, maar wat betreft de kern van zingeving<br />

weet ik niet of er wel verschillen zijn, dus ik kan me daarover niet<br />

uitspreken.<br />

Koen: Ik zeg dit omdat ik het idee van ‘een beter leven voor<br />

mijn kind’ al zo vaak heb zien terugkomen bij mensen in<br />

armoede.<br />

Wim: Mij belangenloos inzetten als ervaringsdeskundige armoede<br />

geeft ook zin en dat terwijl de maatschappij dit niet erkent.<br />

Hoewel ik 5 dagen op 7 dossiers voorbereid voor beleid ziet de<br />

samenleving mij toch nog als leegloper gewoonweg omdat ik bij<br />

de categorie ‘werklozen’ hoor.<br />

versterkt zelfbeeld gaan terug geloven<br />

in zichzelf, gaan terug verantwoordelijkheid<br />

opnemen, gaan terug een maatschappelijk<br />

zinvolle rol kunnen opnemen<br />

en naar buiten treden.”<br />

Een ander onderdeel van de filosofie<br />

achter Bind-Kracht is dat het verbindend<br />

werken ook versterkend en autonomieverhogend<br />

is. Samenwerken in<br />

een vertrouwensrelatie <strong>met</strong> een persoon<br />

in armoede en hen erkenning en<br />

respect geven, heeft als gevolg dat ze<br />

betekenis en zin vinden. Ook hier leidt<br />

dit tot een verhoging van hun verantwoordelijkheidsgevoel<br />

en krijgen ze<br />

weer greep op hun leven.<br />

Kristel Driessens geeft het zelf aan, de<br />

naïviteit of eerder het idealisme druipt<br />

er zowaar van af. Hoewel idealisme<br />

niet onmiddellijk een negatieve zaak<br />

is, toch niet als dit kan vertaald worden<br />

naar de realiteit. Ze stelt dan ook dat<br />

dit niet wegneemt dat Bind-Kracht de<br />

complexiteit van de armoedeproble-<br />

matiek niet ziet. Het is volgens haar<br />

niet gemakkelijk om <strong>met</strong> gekwetste<br />

mensen te werken. “We zien op microniveau<br />

de complexiteit van de problemen.<br />

Op meso-niveau zien we de<br />

hogere druk in het werkveld en de<br />

nadruk op kortetermijnresultaten. En<br />

op macro-niveau zien we de terugkeer<br />

van het individueel schuldmodel waarbij<br />

de klemtoon gelegd wordt op de<br />

eigen verantwoordelijkheid.” Hulp -<br />

verleners geven dan ook aan tijdens de<br />

Participatie van de mensen in<br />

armoede (coaches) doorheen het<br />

volledige onderzoeksproces:<br />

• Voorbereiding<br />

• ‘doorlichting’ van de organisatie<br />

• Keuze van thema’s voor uitdieping<br />

• Afname van interviews en analyse<br />

• Workshop <strong>met</strong> de begeleiders<br />

• Terugkoppeling van de resultaten<br />

vormingen van Bind-Kracht dat er vaak<br />

een spanningsveld is tussen de begeleider<br />

en de persoon in armoede.<br />

Bind-Kracht gaat naar eigen zeggen<br />

ook zelf verbinden om te versterken.<br />

Daarmee doelen ze op de door hen uitgevoerde<br />

wetenschappelijke studies<br />

die hen inzichten biedt in deze problematiek.<br />

Inzichten die ze dan verbinden<br />

<strong>met</strong> de praktijk van de hulpverleningssituatie<br />

en <strong>met</strong> de perceptie van mensen<br />

in armoede.<br />

Armoede is dus voor Bind-Kracht zeker<br />

geen abstracte aangelegenheid. Dit<br />

bewijst niet alleen de visie die achter<br />

deze organisatie schuilgaat, ook de<br />

manier waarop ze op vlak van structuur<br />

is uitgebouwd is daar een voorbeeld<br />

van. De samenstelling van de ploeg<br />

van Bind-Kracht zegt dan ook genoeg:<br />

coaches, dat zijn de mensen in armoede,<br />

trainers of hulpverleners, wetenschappers<br />

en personen die de coaches<br />

superviseren.<br />

JANUARI - FEBRUARI 2011 27


Dossier<br />

De bestrijding van<br />

armoede,<br />

een zaak van iedereen<br />

<strong>Interview</strong> <strong>met</strong><br />

Jos Delisse<br />

en Sara Philips<br />

van ATD Vierde Wereld<br />

Liza Janssens<br />

consulent-stafmedewerker<br />

2010 WAS HET EUROPESE JAAR VAN DE BESTRIJDING VAN ARMOEDE EN<br />

SOCIALE UITSLUITING. HET HELE JAAR DOOR KON JE GETUIGE ZIJN VAN<br />

ALLERHANDE CAMPAGNES ROND DE ARMOEDEPROBLEMATIEK EN DIVERSE<br />

ORGANISATIES BONDEN ER DE STRIJD MEE AAN, MAAR HOE ERVAREN DE<br />

ARMOEDEBEWEGINGEN DIT? HEBBEN ZIJ NAAR AANLEIDING HIERVAN IETS BIJ-<br />

ZONDERS GEDAAN? ZAGEN ZIJ VEEL BEWEGEN EN VERANDEREN? WE VROEGEN<br />

HET AAN JOS DELISSE, VERTEGENWOORDIGER VAN DE BEWEGING ATD VIERDE<br />

WERELD IN VLAANDEREN EN SARA PHILIPS VAN DE JONGERENWERKING BINNEN<br />

ATD VIERDE WERELD (DJYNAMO).<br />

JOS DELISSE EN SARA PHILIPS © ATD VIERDE WERELD<br />

Wat is ATD Vierde Wereld?<br />

Jos Delisse: ATD staat voor ‘All Together<br />

for Dignity’ ofwel ‘Agir Tous pour la<br />

Dignité’. De beweging is in 1957 in<br />

Frankrijk ontstaan in een soort barakkenkamp<br />

voor arme mensen die geen<br />

huisvesting hadden. Daar richtte priester<br />

Joseph Wresinski, samen <strong>met</strong> de<br />

mensen, de beweging op. Zij geloofden<br />

niet meer in alle bedeling die er op het<br />

kamp afkwam en wilden het lot in<br />

eigen handen nemen. Va<strong>nu</strong>it de kennis<br />

en ervaring van mensen in armoede<br />

wou men de dingen aanpakken. Hierbij<br />

waren voor Joseph Wresinski ook onderwijs<br />

en cultuur van belang. Men ging<br />

kunst maken, boeken lezen, studeren<br />

en de kennis van mensen in armoede<br />

overdragen naar de maatschappij. Die<br />

maatschappij heeft de neiging om de<br />

armen te betuttelen en va<strong>nu</strong>it vooroordelen<br />

dingen al dan niet aan te bieden.<br />

De beweging werkt <strong>met</strong> de mensen<br />

zelf om va<strong>nu</strong>it hun kennis en ervaringen<br />

het probleem aan te pakken.<br />

Het begrip ‘vierde wereld’ is er pas<br />

later aan toegevoegd en komt voort uit<br />

de Franse Revolutie. Men sprak over de<br />

vierde stand, mensen die niet geregis -<br />

treerd waren en buiten alles vielen. Het<br />

zijn in concreto de mensen die <strong>met</strong><br />

armoede en uitsluiting te maken hebben<br />

in ieders eigen land.<br />

Ideologisch gezien zijn wij een mensenrechtenbeweging.<br />

We gaan uit van de<br />

Universele Verklaring van de Rechten van<br />

de Mens en vinden armoede een schending<br />

hiervan. Mensen hebben recht op<br />

huisvesting, op scholing, op gezondheidszorg,<br />

op juridische bijstand…<br />

Bovendien hameren wij niet op één<br />

mensenrecht, maar wel op de samenhang<br />

ervan. Het heeft weinig zin te zeggen<br />

dat je recht hebt op scholing, als je<br />

geen dak boven je hoofd hebt om je<br />

huiswerk fatsoenlijk te kunnen maken, of<br />

28 JANUARI - FEBRUARI 2011


ziek bent maar niet naar de dokter kan.<br />

Wij zijn ook niet gebonden aan een<br />

religie of politieke strekking. De oprichter<br />

was welliswaar een priester, maar<br />

heeft er zelf een seculiere organisatie<br />

van gemaakt die voor iedereen toegankelijk<br />

is, ongeacht het verschil in<br />

ideeën, geloof, overtuiging…<br />

Hoe werken jullie?<br />

Jos: Enerzijds werken we <strong>met</strong> militanten,<br />

mensen die de ervaring hebben, ervaringsdeskundigen.<br />

Daarnaast bestaat<br />

de beweging ook uit volontairs. Dat zijn<br />

de mensen die zich voor langere tijd<br />

engageren om op allerlei plekken in de<br />

wereld mensen in armoede op te zoeken<br />

en samen <strong>met</strong> hen het probleem<br />

aanpakken. Het gaat om ongeveer 400<br />

mensen verspreid over de hele wereld,<br />

in zo’n dertigtal landen.<br />

Sara Philips: Het is belangrijk te weten<br />

dat de volontairs geen vrijwilligers zijn.<br />

Het zijn mensen die echt voor ATD<br />

Vierde Wereld werken en ervoor gekozen<br />

hebben om van hun werk hun<br />

levenswijze te maken. Daarnaast zijn<br />

er ook nog medestanders. Dat zijn<br />

mensen die zich engageren als vrijwilligers.<br />

Er is een wisselwerking tussen<br />

de drie groepen en iedereen draagt<br />

iets bij in de werking.<br />

Jos: De beweging is echt een geheel van<br />

mensen die op allerhande manieren<br />

contact hebben en samen zoeken naar<br />

oplossingen. De volontairs krijgen hiervoor<br />

een klein loon, het leefloon van het<br />

land waarin ze zich bevinden. Bovendien<br />

maakt het ook niet uit of zij heel veel<br />

verantwoordelijkheden hebben of minder.<br />

Iedereen krijgt hetzelfde loon.<br />

Wat ondernemen jullie voor mensen in<br />

armoede?<br />

Jos: Wij organiseren onder meer straatbibliotheken<br />

en -ateliers in arme buurten.<br />

DE REPLICA VAN DE PARIJSE GEDENKSTEEN VOOR SLACHTOFFERS VAN ARMOEDE OP DE ESPLANADE VOOR HET EUROPEES PARLEMENT. HET OPSCHRIFT<br />

LUIDT: “WAAR MENSEN GEDOEMD ZIJN IN ARMOEDE TE LEVEN, WORDEN DE RECHTEN VAN DE MENS GESCHONDEN. ZICH VERENIGEN OM DIE RECHTEN<br />

TE DOEN EERBIEDIGEN, IS EEN DURE PLICHT.” © ATD VIERDE WERELD<br />

Op die manier komen we in contact <strong>met</strong><br />

mensen die werkelijk uitgesloten zijn en<br />

creëren we langzaam aan een band.<br />

Daarnaast organiseren we Volksuni versi -<br />

teiten van de Vierde Wereld. Dat zijn ontmoetingen<br />

van mensen in armoede uit<br />

een bepaalde regio die kennis en ervaring<br />

uitwisselen <strong>met</strong> anderen. Niet alleen<br />

<strong>met</strong> mensen in dezelfde situatie, maar<br />

ook <strong>met</strong> politici, hulpverleners… Het is de<br />

plek waar zij het woord voeren en leren<br />

zich te uiten, te spreken… Deze ontmoetingen<br />

worden ook op landelijk, Europees<br />

en soms zelfs wereldniveau georganiseerd.<br />

We werken dus heel sterk internationaal.<br />

Het is vaak al een enorme eye -<br />

opener te zien dat men in eigen land niet<br />

alleen is in zijn situatie en het niet de<br />

eigen schuld is, maar een structureel<br />

onrecht dat je wordt aangedaan.<br />

Vervolgens komt men er achter dat de<br />

problematiek ook in andere landen<br />

speelt. Op die manier krijgt men een heel<br />

andere kijk op de problemen en voelt<br />

men zich verbonden. Tevens richten wij<br />

heel wat culturele projecten op. Zo is er<br />

het Huis van de Kennis waarin we<br />

samenwerken <strong>met</strong> het Museum voor<br />

Schone Kunsten te Brussel. We organiseren<br />

workshops, bezoeken, creatieve ontmoetingen…<br />

Tot slot doen we, in samenwerking<br />

<strong>met</strong> de mensen in armoede, ook<br />

aan beïnvloeding van het beleid.<br />

Sara: Dat samenwerken <strong>met</strong> de mensen<br />

en niet voor de mensen is voor ons heel<br />

belangrijk. Iedereen heeft kennis en kan<br />

bijdragen tot een besluit of voorstel.<br />

2010 was het Europees jaar van de bestrijding<br />

van armoede en sociale uitsluiting.<br />

Hebben jullie naar aanleiding hiervan iets<br />

bijzonders gedaan?<br />

Jos: Wij lieten vooral de jongeren die in<br />

armoede leven aan het woord. Zij hebben<br />

meer dan een jaar samengewerkt<br />

aan een oproep voor de burgers en<br />

politici van Europa. Deze hebben zij<br />

gebracht op 17 oktober, Werelddag van<br />

Verzet tegen Armoede, op de esplanade<br />

voor het Europees Parlement, bij de<br />

replica van de Parijse Gedenksteen<br />

voor Slachtoffers van Armoede.<br />

Sara: Onze keuze voor de jongeren<br />

werd bepaald door het feit dat 2010<br />

ook het jaar van de jongeren was binnen<br />

ATD Vierde Wereld. De jongeren<br />

hebben elkaar regelmatig ontmoet om<br />

in gespreksgroepen, creatieve ateliers<br />

en op informele momenten ideeën uit<br />

te wisselen. Zo kwamen zij samen tot<br />

een boodschap die uitdrukt hoe zij het<br />

leven ervaren. Op 17 oktober zijn er dan<br />

ook heel wat jongeren uit heel Europa<br />

naar Brussel gekomen om op die symbolische<br />

plaats aan het Europees<br />

Parlement de boodschap te brengen.<br />

Jos: We hebben op 17 oktober ook een<br />

discissie georganiseerd tussen de jongeren<br />

en politici, waaronder de vicevoorzitster<br />

van het Europees Parlement,<br />

Isabelle Durant. Dat is voor ons ook<br />

belangrijk, we brengen de werelden<br />

werkelijk samen en spreken niet<br />

namens de mensen, maar laten hen zelf<br />

aan het woord. Een deel van de jongeren<br />

hebben op 19 oktober te Straatsburg nog<br />

eens hun boodschap aan de voorzitter<br />

van het Europees Parlement en de heer<br />

Ban Ki-moon, de secretaris-generaal van<br />

de Verenigde Naties gebracht. Een<br />

belangrijk gebeuren, want die jongeren<br />

voelen zich hierdoor echt gehoord.<br />

Wat was de bedoeling van de boodschap<br />

van de jongeren?<br />

Sara: Het was vooral een uitgangspunt<br />

om een dialoog te beginnen <strong>met</strong> de<br />

buurman, de leerkracht, een politicus,<br />

JANUARI - FEBRUARI 2011 29


Dossier<br />

mensen en bereid zijn acties te ondernemen.<br />

Het zou jammer zijn slechts één<br />

jaar aandacht te hebben voor armoede<br />

en daarna niet meer. Ik hoop dan ook<br />

dat Europa nadien nog zal luisteren en<br />

initiatief zal nemen tot verandering.<br />

EEN DISCUSSIE TUSSEN DE JONGEREN EN POLITICI, WAARONDER DE VICEVOORZITSTER VAN HET EUROPESE PARLEMENT, ISABELLE DURANT. © ATD VIERDE WERELD<br />

eigenlijk <strong>met</strong> iedereen. Zo weten de<br />

mensen wat er bij de jongeren leeft.<br />

Het is ook een middel om wederzijds<br />

begrip te doen ontstaan. Tot slot is de<br />

boodschap ook bedoeld om een<br />

gesprek aan te knopen over wat er zou<br />

moeten veranderen.<br />

Jos: Deze boodschap is geen eindpunt,<br />

maar een nieuw begin. We willen <strong>met</strong><br />

die jongeren verder werken. Er zijn<br />

contacten gelegd en vriendschappen<br />

ontstaan. Ze hebben samen een heel<br />

avontuur beleefd dat niet altijd even<br />

gemakkelijk was. Toch hebben ze via<br />

hun gedeelde ervaringen een band<br />

opgebouwd.<br />

Sara: Het was voor de jongeren verrijkend<br />

om anderen te ontmoeten.<br />

Jongeren vinden het belangrijk om<br />

elkaar te ontmoeten en samen dingen<br />

te doen. Ze hebben ook veel ervaringen<br />

opgedaan, zoals een oproep leren<br />

opstellen en die leren brengen. Dat is<br />

een hele prestatie en daar mogen ze<br />

trots op zijn.<br />

Hoe belangrijk is 17 oktober, Werelddag<br />

van Verzet tegen Armoede, voor jullie?<br />

Jos: 17 oktober is een initiatief van ATD<br />

Vierde Wereld. In 1987 organiseerde<br />

Joseph Wresinski op 17 oktober een<br />

manifestatie te Parijs, waarbij hij bij de<br />

Eiffeltoren een gedenksteen voor de<br />

slachtoffers van armoede onthulde. Dit<br />

gebeurde in de aanwezigheid van ruim<br />

100.000 mensen vanover de hele<br />

wereld, die grotendeels armoede en<br />

uitsluiting uit eigen ervaring kenden.<br />

De jaren nadien bleef men die manifestatie<br />

op 17 oktober organiseren en<br />

in 1992 hebben de Verenigde Naties de<br />

dag als Werelddag erkend. Onder -<br />

tussen is deze dag ons overstegen en<br />

gebeuren er heel wat acties in allerlei<br />

steden waarvan wij soms zelfs geen<br />

weet meer hebben. In België is het<br />

zelfs een heus fenomeen geworden,<br />

terwijl het bijvoorbeeld in Nederland<br />

nog heel minimaal is.<br />

Sara: Inmiddels liggen replica’s van die<br />

gedenksteen op vele andere plaatsen:<br />

in Brussel, Gent, Namen, Straatsurg…<br />

Jos: Zelfs bij de Verenigde Naties in New<br />

York. De tekst die erop staat, omhelst<br />

nog steeds een actueel en centraal<br />

thema: “Waar mensen gedoemd zijn in<br />

armoede te leven, worden de Rechten<br />

van de Mens geschonden. Zich verenigen<br />

om die rechten te doen eerbiedigen<br />

is een dure plicht.”<br />

Hoe ervaarden jullie de inrichting van het<br />

armoedejaar?<br />

Jos: Ik heb altijd dubbele gevoelens bij<br />

themajaren en -dagen. Het is natuurlijk<br />

wel een aanleiding om de dingen aan<br />

te pakken. Het feit dat zo’n jaar of dag<br />

bestaat, krijgt alleen maar betekenis<br />

naar mate de mensen zelf er werkelijk<br />

inhoud aan geven.<br />

Sara: Ik vind dat op zich wel zinvol. Je<br />

merkt dat Europa wel iets wil doen aan<br />

de armoede en bereid is om te investeren.<br />

Het is een positieve boodschap dat<br />

mensen op Europees niveau beseffen<br />

dat er iets moet veranderen. Maar om<br />

daar <strong>nu</strong> <strong>met</strong>een ook verwachtingen<br />

aan te koppelen…<br />

Jos: Ik denk dat de actie van de<br />

Europese landen op zich wel een positief<br />

effect heeft. Maar ik ben bang te<br />

moeten vaststellen dat de armoede,<br />

ondanks de vele moeite, niet echt daalt<br />

op dit moment. Juist daarom moeten<br />

we zoveel mogelijk proberen er alles<br />

aan te doen wat we kunnen doen.<br />

Hadden jullie verwachtingen van het<br />

armoedejaar?<br />

Sara: Als Europa een armoedejaar<br />

inricht, verwacht ik dat ze ook willen<br />

luisteren naar de voorstellen van de<br />

Heeft het armoedejaar volgens jullie iets<br />

op politiek vlak doen bewegen?<br />

Jos: Dat is moeilijk te zeggen. Er wordt<br />

ongelofelijk veel gepraat door allerlei<br />

mensen: politici, beleidsmakers, journalisten…<br />

Als je het zo bekijkt, is er<br />

heel veel gebeurd, maar de vraag is of<br />

dat ook werkelijk iets veranderd heeft<br />

aan de basis. Daar zou ik niet direct…<br />

Het leefloon is niet omhoog gegaan, de<br />

situatie op de scholen is niet verbeterd,<br />

de dokters zijn niet toegankelijker<br />

geworden, advocaten zijn nog steeds<br />

duur… Hebben de mensen <strong>nu</strong> meer<br />

toegang tot hun rechten?<br />

Sara: Zoals Jos het zegt: er wordt veel<br />

over gepraat, maar het is nog de vraag<br />

of er ook een gevolg aan gegeven<br />

wordt. Het volstaat niet om alleen dure<br />

woorden te verkopen. Maar ik vind het<br />

wel goed dat er over gesproken wordt.<br />

Dat is toch al een begin.<br />

Jos: Voor ons is het in dit verband vooral<br />

belangrijk dat de mensen aan de<br />

basis ook werkelijk gehoord worden,<br />

dat politici zelf de mensen in armoede<br />

opzoeken om naar hun verhaal te luisteren<br />

en daar iets mee doen. Er zijn al<br />

positieve bewegingen waarneembaar,<br />

maar we zijn nog lang niet waar we zijn<br />

moeten. Je ziet net dat er overal bezuinigd<br />

wordt. Wat kunnen mensen daar<br />

tegen doen? Zich verenigen en trachten<br />

samen <strong>met</strong> anderen tot een verbetering<br />

van de situatie te komen. Daardoor<br />

gebeuren er elke dag goede dingen in<br />

de strijd tegen armoede. Als we het<br />

alleen aan de politici overlaten zal het<br />

nog lang duren. Armoede en de bestrijding<br />

ervan is een zaak van iedereen.<br />

Internationale Beweging ATD<br />

Vierde Wereld<br />

Victor Jacobslaan 12<br />

1040 Brussel<br />

tel. 02 647 92 25<br />

fax 02 640 73 84<br />

contact@atd-vierdewereld.be<br />

www.atd-vierdewereld.be<br />

30 JANUARI - FEBRUARI 2011


De boodschap van de jongeren<br />

17 oktober 2010<br />

Wij, jongeren van verlaten wijken, jongeren van mooie wijken,<br />

Wij, jongeren zonder papieren, ontheemde jongeren, jongeren<br />

die verantwoordelijk zijn voor een gezin,<br />

Wij, jonge werklozen, jonge werkzoekenden, jongeren zonder<br />

opleiding, jongeren die studeren, jongeren die werken.<br />

Wij, jongeren die in opstand komen en solidair zijn, wij weigeren<br />

armoede en wij willen ook een toekomst.<br />

Aan deze wereld die mensen uitsluit, die sommigen onder ons kraakt,<br />

aan deze wereld waarin geld overheerst,<br />

willen we ons ongenoegen, onze woede en onze razernij tonen.<br />

“Het moeilijkste is, te voelen dat je niets waard bent. Je telt<br />

voor niemand. Dat is het moeilijkste.”<br />

Wij vinden het moeilijk om de wereld<br />

waarin we leven te begrijpen.<br />

Toch willen we onze plaats vinden.<br />

Sommigen onder ons moeten leven in echt moeilijke omstandigheden,<br />

anderen hebben een gemakkelijker leven.<br />

Samen weigeren we deze discriminaties nog langer te aanvaarden.<br />

De maatschappij wijst mensen na die tot een bepaalde groep<br />

behoren of in een bepaalde wijk wonen. Zo’n maatschappij willen<br />

wij niet.<br />

“Ik heb veel vrienden die niet meer willen stemmen en ik, als<br />

ik ga stemmen, wil mijn burgerplicht vervullen, maar geloof er<br />

ook niet meer in.”<br />

“We haten het wanneer men ons ophitst. Dat zou anders<br />

kunnen.”<br />

Wij vinden het moeilijk om de wereld<br />

waarin we leven te begrijpen.<br />

Toch willen we onze plaats vinden.<br />

Om onze plaats te kunnen vinden, hebben we organisaties en<br />

personen nodig die ons doen groeien.<br />

De school moet één van deze plaatsen zijn.<br />

We willen niet langer scholen waar verschillen bestaan en jongeren<br />

uitgesloten worden.<br />

“Als je je op school niet aanpast, word je uitgesloten… Laten we<br />

luisteren naar jongeren die voor problemen zorgen. Laten we de<br />

tijd nemen ze te leren kennen en ze niet <strong>met</strong>een te veroordelen.”<br />

“Als je zorgen hebt, kan je niet goed leren. Je kunt je niet zo<br />

goed concentreren.”<br />

We willen een school die rekening houdt <strong>met</strong> de realiteit van<br />

het dagelijkse leven, een school die gericht is op de wereld.<br />

Samen moeten we zo’n scholen bedenken.<br />

Wij vinden het moeilijk om de wereld<br />

waarin we leven te begrijpen.<br />

Toch willen we onze plaats vinden.<br />

We worden vaak verplicht opleidingen te volgens die ons niet<br />

liggen en dan vaak op een mislukking uitlopen.<br />

Soms maken onze levensomstandigheden het ons onmogelijk om<br />

opleidingen af te maken. Toch zouden die ons kunnen helpen<br />

om werk te vinden.<br />

“Men had me een opleiding in de verkoop opgelegd. Het was<br />

niet diegene die ik gekozen had, want daar was geen plaats<br />

meer. Ik ben dan ook niet geslaagd.”<br />

“Als je geen vast adres hebt, kan je geen werk vinden. En zonder<br />

werk vind je geen woning.”<br />

“Men vraagt steeds ervaring, maar als je geen diploma hebt,<br />

als je nog nooit gewerkt hebt, maak je geen enkele kans.”<br />

Hoe een goede job vinden als je de school verlaten hebt?<br />

Hoe een goede job vinden als je niet de juiste opleiding hebt?<br />

We willen een plaats en erkenning op de arbeidsmarkt.<br />

Wij vinden het moeilijk om de wereld<br />

waarin we leven te begrijpen.<br />

Toch willen we onze plaats vinden.<br />

We willen onrecht en grote armoede in de wereld niet de<br />

overhand geven. Wij zijn geen luieriken, criminelen of<br />

asocialen.<br />

Door ons verzet en onze solidariteit komen we op tegen<br />

onrecht. Concreet, in woord en daad.<br />

“Als mijn vrienden hun eten niet kunnen betalen, help ik<br />

hen.”<br />

“Ik wil graag sociaal werker worden om <strong>met</strong> kinderen te<br />

werken. Ik weet wat die doormaken, ik heb het ook meegemaakt.”<br />

“Een jongere uit onze wijk maakt regelmatig de parken<br />

schoon. Anderen hebben dit gezien en doen mee.”<br />

Wij zoeken onze plaats<br />

in deze wereld.<br />

Wij weten dat we moeten samenwerken.<br />

Ook al komen we uit verschillende milieus,<br />

we willen samenleven in onze steden en wijken.<br />

Als we onze vooroordelen en angsten opzij zetten, kan er veel<br />

veranderen.<br />

Om elkaar beter te begrijpen, hebben we gedurfd <strong>met</strong> elkaar te<br />

praten.<br />

Deze boodschap zelf is het resultaat van ontmoetingen waar<br />

iedereen gehoord en gerespecteerd werd.<br />

WIJ ALLEN,<br />

EUROPESE BURGERS VAN ALLE LEEFTIJDEN,<br />

DROMEN VAN EEN BETERE WERELD.<br />

LATEN WE ER SAMEN AAN WERKEN.<br />

JANUARI - FEBRUARI 2011 31


UVV belicht<br />

» «<br />

Op zoek naar een zinvol engagement?<br />

De Centra Morele Dienstverlening zoeken vrijwillige luisteraars,<br />

schrijvers en sprekers voor vrijzinnig-humanistische plechtigheden.<br />

Is dit iets voor jou?<br />

Neem contact op <strong>met</strong> het CMD in je buurt (zie achterflap)!<br />

We kunnen jouw stem goed gebruiken!<br />

Jij zoekt vrijwilligerswerk?<br />

De Stuurgroep Morele Bijstand zoekt jou!<br />

Een opname in het ziekenhuis of een rusthuis kan soms ingrijpend<br />

zijn. Men stelt zich vragen die gehoord willen worden, maar het is<br />

niet altijd mogelijk of evident om hierover te praten <strong>met</strong> iemand in<br />

je omgeving. Op zo’n moment kan een moreel consulent het verschil<br />

maken. Patiënten kunnen een beroep doen op een moreel consulent<br />

voor een gesprek of luisterend oor.<br />

Ben je vrijzinnig? Ben jij iemand die <strong>met</strong> aandacht kan luisteren zonder te oordelen?<br />

Wil jij een luisterend oor bieden aan patiënten in een ziekenhuis of de bewoners van een rusthuis?<br />

Dan ben jij misschien de geschikte kandidaat!<br />

Neem gerust contact op <strong>met</strong> een Centrum Morele Dienstverlening in jouw buurt (zie achterflap)<br />

of surf naar: www.stuurgroepmorelebijstand.be


Boeken vers van de pers...<br />

Overgangsrituelen<br />

Vele mensen hebben duidelijk nood aan het ritualiseren van belangrijke momenten in hun leven.<br />

Dit boek beschrijft hoe levensbeschouwingen/godsdiensten en culturen dit doen.<br />

Voor iedereen die meer wil weten over de ander. Met mooie foto’s en boeiende inzichten.<br />

Overgangsrituelen<br />

Christian Van Kerckhove, Eva Vens (eds.)<br />

Standaard Uitgeverij<br />

ISBN: 9789034193988<br />

Niemand weet dat ik een mens ben<br />

Meer dan tweeduizend minderjarige niet-begeleide vluchtelingen arriveren ieder jaar in België.<br />

De meerderheid vindt onderdak bij familie, bij vrienden of in een opvangcentrum. Een honderdtal<br />

kinderen verdwijnt, omdat er niet op tijd hulp geboden wordt.<br />

10 minderjarigen getuigen in dit boek over hun vermoorde of gestorven ouders, over hun<br />

broers en zusjes, over het opgroeien in hun geboorteland en over wat ze meemaakten in<br />

ons land. De nood aan een goede begeleiding en opvang blijkt uit de verhalen.<br />

Voor iedereen die meer inzicht wil in de problematiek. Met sprekende verhalen en veelzeggende<br />

foto’s.<br />

De UVV-lidvereniging Opvang vzw werkte mee aan deze publicatie.<br />

Niemand weet dat ik een mens ben<br />

Erwin Mortier en Lieve Blancquaert<br />

Uitgeverij De Bezige Bij<br />

ISBN: 9789023459613<br />

Luisterende oren nodig!<br />

Stichting voor Morele Bijstand aan Gevangenen zoekt vrijwilligers<br />

Wie wil een luisterend oor bieden aan gedetineerden in één van de<br />

Belgische gevangenissen? De Stichting voor Morele Bijstand aan<br />

Gevangenen (SMBG) is dringend op zoek naar vrijwilligers. Een<br />

warme oproep voor iedereen die onbevooroordeeld openstaat voor<br />

de mens achter de dader en zich op regelmatige basis vrij kan maken<br />

(bijvoorbeeld 1/2 dag per week).<br />

Als vrijwillig moreel consulent werk je va<strong>nu</strong>it het vrijzinnig-humanistisch<br />

gedachtegoed. Je wordt opgevolgd door collega’s en kan bij<br />

hen terecht voor steun en <strong>met</strong> vragen. Er is mogelijkheid tot deelname<br />

aan de georganiseerde vormingsmomenten.<br />

De SMBG is dringend op zoek naar vrijwilligers voor de gevangenissen<br />

te Antwerpen, Turnhout, Hoogstraten, Merksplas en Brugge.<br />

Maar kandidaten voor andere gevangenissen zijn natuurlijk ook<br />

steeds van harte welkom.<br />

Geïnteresseerd?<br />

Stichting voor Morele Bijstand<br />

aan Gevangenen (SMBG)<br />

Stalingradlaan 54 • 1000 Brussel<br />

tel.: 02 537 59 28 • fax: 02 537 10 93<br />

info@smbg-famd.be<br />

Ken je iemand die wil trouwen?<br />

Jijzelf misschien?<br />

Wil je een unieke huwelijksplechtigheid waarin je partner<br />

en jijzelf centraal staan? Dan kan je kiezen voor een vrijzinnig-humanistische<br />

plechtigheid.<br />

Tijdens de huwelijksbeurzen ‘Wij trouwen’ te Kortrijk en<br />

‘Trouw’ te Gent kan je meer info bekomen over vrijzinnig-humanistische<br />

huwelijksplechtigheden aan de stand<br />

van de Unie Vrijzinnige Verenigingen en haar Centra<br />

Morele Dienstverlening.<br />

Kan je niet wachten of passen de data van de beurzen niet in<br />

je agenda, dan kan je steeds terecht bij het Centrum Morele<br />

Dienstverlening in je buurt (zie achterflap van dit <strong>nu</strong>mmer).<br />

‘Wij trouwen’ - Kortrijk<br />

Op 14, 15 en 16 ja<strong>nu</strong>ari 2011<br />

In Kortrijk Xpo<br />

‘Trouw’ - Gent<br />

Op 21, 22 en 23 ja<strong>nu</strong>ari 2011<br />

In Flanders Expo te Gent


emoria<br />

L E Z E R S B R I E F<br />

28 september 2010<br />

Zelfdoding<br />

in Vlaanderen...<br />

<br />

Wij melden u <strong>met</strong> droefheid<br />

het overlijden van onze collega<br />

<strong>Ingrid</strong> Masure<br />

KORTRIJK 30 03 1948 - GENT 24 11 2010<br />

Zij was assistent-moreel consulent<br />

in het Centrum Morele Dienstverlening Ronse en<br />

personeelsafgevaardigde in het Comité ter Preventie<br />

en Bescherming op het Werk (CPBW).<br />

We wensen haar familie, vrienden en geliefden<br />

veel sterkte toe.<br />

Onze gedachten zijn bij hen.<br />

Raad van Bestuur en Personeel<br />

Unie Vrijzinnige Verenigingen<br />

<br />

Langs deze weg wil ik Humo feliciteren<br />

<strong>met</strong> de reeks over zelfdoding<br />

in Vlaan deren. Jullie interviews zijn<br />

een voorbeeld<br />

Humo<br />

28/09/2010<br />

van hoe er op<br />

een mooie, ontroerende<br />

en respectvolle<br />

manier<br />

kan omgegaan<br />

worden <strong>met</strong> een<br />

onderwerp dat<br />

nog al te vaak in<br />

de taboesfeer<br />

zit. Ik hoop dat<br />

mensen die het<br />

even wat moeilijker<br />

hebben,<br />

kracht vinden in<br />

de interviews<br />

<strong>met</strong> al die prachtige<br />

mensen.<br />

Want dat zijn ze,<br />

stuk voor stuk!<br />

Ik wil er nog op<br />

wijzen dat mensen<br />

<strong>met</strong> suïcidegedachten<br />

ook<br />

terecht kunnen in een Centrum Morele<br />

Dienstverlening in hun buurt (zie<br />

www.unievrijzinnigeverenigingen.be).<br />

Hier word je een onbevooroordeeld<br />

luisterend oor geboden (geen therapie)<br />

en helpt men je je gedachten te ordenen,<br />

zodat je op eigen kracht weer verder<br />

kunt. De begeleiding va<strong>nu</strong>it een<br />

CMD is bovendien kosteloos en men<br />

kan er op korte termijn op gesprek<br />

komen. Indien nodig zal men je doorverwijzen<br />

naar andere hulpverleningsinstanties.<br />

Aarzel dus niet en kom<br />

erover praten, want zoals Pierre, één<br />

van de moedige getuigen, zei: “praten<br />

helpt.”<br />

Davy Vanloffeld<br />

moreel consulent CMD Lommel


O P I N I E ST U K<br />

15 oktober 2010<br />

17 oktober<br />

Nu zondag 17 oktober, Werelddag<br />

van Verzet tegen Armoede,<br />

gaan we <strong>met</strong> z’n allen betogen<br />

voor de strijd tegen armoede. Ik hoop<br />

dat we die dag <strong>met</strong> een bonte stoet<br />

van allerlei mensen kunnen tonen dat<br />

het menens is <strong>met</strong> ons voornemen de<br />

armoede uit de wereld te helpen. Als je<br />

de cijfers bekijkt, is er immers (meer<br />

dan ooit?) nog veel werk aan de winkel:<br />

zo leeft 25% van de Brusselaars,<br />

inwoners van hoofdstad van één van<br />

de meest welvarende regio’s in de<br />

wereld (en dan bedoel ik Europa) nog<br />

steeds in armoede. 15% van alle<br />

Belgen leeft volgens academisch<br />

onderzoek <strong>met</strong> een armoederisico<br />

(overigens, zonder sociale herverdeling<br />

zou dit cijfer 26% bedragen). Het EUgemiddelde<br />

ligt <strong>met</strong> 17% net iets<br />

hoger. Ik hoop dus dat we zondag duidelijk<br />

kunnen maken dat het probleem<br />

bestaat, dat het ernstig is en dat we<br />

<strong>met</strong> z’n allen daadkrachtige oplossingen<br />

eisen.<br />

Maar meer nog dan dat hoop ik die dag<br />

veel mensen te zien die zich zélf in een<br />

sociaal achtergestelde situatie bevinden.<br />

Het heft in eigen handen kunnen<br />

nemen, voldoende meester zijn van<br />

zijn eigen lot, is immers een vaardigheid<br />

die bij hen vaak ontbreekt. Hierin<br />

treft hen overigens meestal geen<br />

schuld, de maatschappij dwingt hen<br />

meer dan eens in een rol en/of ontneemt<br />

hen de middelen om als autonome<br />

figuren door het leven te kunnen<br />

gaan. Schuld- en schaamtemechanismes<br />

maken het niet gemakkelijk om<br />

deze ketting te doorbreken.<br />

In het kader van het Europees jaar<br />

tegen armoede, heeft de Unie Vrij -<br />

zinnige Verenigingen het zich voorgenomen<br />

een intensere werking rond<br />

personen in een situatie van sociale<br />

achterstelling op te bouwen. Ze doet<br />

BETOGING 17 OKTOBER © ISABELLE PATEER<br />

dit in een eerste fase vooral in haar<br />

Centra in Brussel, waar de nood<br />

momenteel het hoogst is. Vanaf volgend<br />

jaar hoop<br />

ik die werking<br />

in al onze<br />

Centra te kunnen<br />

implementeren,<br />

<strong>met</strong> de<br />

bedoeling een<br />

laagdrempelige<br />

morele dienstverlening<br />

aan<br />

te bieden, die<br />

hen een<br />

<strong>met</strong>hode kan<br />

aanreiken omc<br />

<strong>met</strong> respect<br />

voor de vragen,<br />

behoeften en<br />

waarden, autonoom<br />

de eigen<br />

situatie te kunnen<br />

verbeteren.<br />

De finale doelstelling<br />

van<br />

De Morgen<br />

15/10/2010<br />

mo rele bijstand be staat er im mers uit<br />

iedereen te helpen bij het ontplooien<br />

van die vaardigheden die nodig zijn om<br />

een leven te leiden dat beantwoordt<br />

aan menselijke waardigheid.<br />

Het is als vrijzinnige, <strong>met</strong> onze focus op<br />

waarden als verbondheid, maar ook<br />

zelfstandigheid, aangenaam te weten<br />

dat we zondag waarschijnlijk talrijk zullen<br />

zijn. Hopelijk stellen we daar dan<br />

vast dat ook veel personen die zich in<br />

een achtergestelde sociale positie<br />

bevinden die dag het heft in eigen handen<br />

hebben genomen en terecht zullen<br />

opkomen voor een betere aanpak van<br />

de problematiek. Wij willen graag dat<br />

ze die optie kunnen be<strong>nu</strong>tten.<br />

Sonja Eggerickx<br />

voorzitter Unie Vrijzinnige Verenigingen<br />

O P I N I E ST U K<br />

15 oktober 2010<br />

Vrijzinnigen<br />

geven om<br />

alle mensen,<br />

inclusief<br />

holebi’s en<br />

mensen <strong>met</strong> hiv<br />

I<br />

k heb getwijfeld. Getwijfeld om te reageren<br />

op de uitspraken van Léonard. Want<br />

wat kan een vrijzinnig humanist zeggen<br />

over uitspraken van het hoofd van de katholieke<br />

kerk zonder als antikatholiek bestempeld te<br />

worden?<br />

De uitspraken van Léonard zijn inhumaan en<br />

getuigen van een gebrek aan empathie voor<br />

diegenen die lijden onder hiv. Hij is zich duidelijk<br />

ook niet bewust van het feit dat hiv ook<br />

kan overgedragen worden op een niet-seksuele<br />

manier. De reacties in de media, waaronder<br />

deze van Sensoa, beamen dit.<br />

We horen <strong>nu</strong> vele stemmen uit de politiek. 85<br />

procent van de financiële middelen voor<br />

levensbeschouwingen (religies en vrijzinnigheid)<br />

gaat in België naar de katholieke kerk.<br />

Open VLD pleitte gisteren voor een kerkbelasting,<br />

waarna sp.a en Groen! zich daarbij aansloten.<br />

De Unie Vrijzinnige Ver enigingen, koepel<br />

van Nederlands talige vrijzinnige verenigingen<br />

in Vlaanderen en Brussel, is al lang vragende<br />

partij voor een billijke herverdeling van de<br />

financiële middelen. Er is reeds veel denkwerk<br />

hierover ge beurd. De kerkbelasting botst bijvoorbeeld<br />

op de privacywetgeving. Het Verslag van<br />

de Commissie van Wijzen (over de federale<br />

financiering van de bedienaren der erediensten<br />

en de afgevaardigden van de Centrale<br />

Vrijzinnige Raad) (2005-2006) stelde een<br />

wetenschappelijk onderzoek naar de levensbeschouwelijke<br />

samenstelling van de bevolking<br />

voor. Dit onderzoek zou om de x aantal<br />

jaar moeten plaats vinden. Waarna de middelen<br />

verdeeld worden volgens de samenstelling<br />

van de bevolking. Duidelijk is dat er niet<br />

over één nacht ijs gegaan mag worden. Het is<br />

belangrijk dat er goed nagedacht wordt <strong>met</strong><br />

alle betrokken partijen over hoe deze herverdeling<br />

het best vorm kan krijgen.<br />

Ik ben vrijzinnig-humanist, dit betekent dat ik<br />

niet geloof in een god. Ik ben vrijzinnig humanist,<br />

dit betekent dat ik humane waarden hoog<br />

in het vaandel hou. Ik ben vrijzinnig humanist,<br />

dit betekent dat ik om anderen geef; of ze <strong>nu</strong><br />

ziek zijn of niet, holebi zijn of niet, blank zijn of<br />

zwart, man zijn of vrouw, oud zijn of jong…<br />

Waarom? Omdat ze mens zijn.<br />

Sonja Eggerickx<br />

voorzitter Unie Vrijzinnige Verenigingen<br />

UVV belicht<br />

JANUARI - FEBRUARI 2011 35


UVV belicht<br />

O P E N B R I E F<br />

22 oktober 2010<br />

Discriminatie<br />

van homo’s<br />

in Oeganda<br />

Aan dhr. Steven Vanackere<br />

vicepremier en minister van Buitenlandse Zaken<br />

en Institutionele Hervorming<br />

Karmelietenstraat 15<br />

1000 Brussel<br />

Vanwege WISH vzw<br />

Draakplaats 1<br />

2018 Antwerpen<br />

maandag 22 oktober 2010<br />

Betreft: Discriminatie van homo’s in Oeganda<br />

Geachte minister,<br />

Het is niet de eerste keer dat ons verontrustend nieuws bereikt over de situatie van homorechten en een stijgende<br />

homofobie in diverse landen. Vorige week werd opnieuw een triest hoogtepunt bereikt, in Oeganda werd een TOP<br />

100 van invloedrijke homo’s gepubliceerd onder het motto ‘Hang ze op!’ Dat ook een Belg op de lijst staat, heeft in<br />

deze nauwelijks belang, het dwingt ons wel tot een verscherpte gevoeligheid voor de bescherming en veiligheid van<br />

LGBT-activisten en tot het op de voet volgen van de lokale situatie.<br />

Oeganda is <strong>met</strong> deze nieuwe wending een voorbeeld van hoe complex de problematiek van homofobie en criminalisering<br />

van homoseksualiteit is. Behalve het feit dat er in Oeganda een echte waarden- en normenpaniek heerst<br />

omdat de bevolking er uiterst jong is (48% is jonger dan 15 jaar) en de ouderen de nieuwe technologieën en invloeden<br />

van buitenaf niet steeds onder de knie hebben, is er ook een enorme strijd voor zieltjes aan de gang onder diverse<br />

kerken die in hun verbeten concurrentiestrijd het bewust aanwakkeren van homofobie niet schuwen. Oeganda is<br />

ook het land waar nog steeds een verwoede strijd gestreden wordt om een meer repressieve wetgeving tegen homoseksualiteit,<br />

inclusief de doodstraf, door het parlement te krijgen.<br />

Behalve Oeganda zijn er ook nog Malawi, Nigeria, Kameroen, Senegal, Burundi, Irak, Iran en de Maghreb landen die<br />

<strong>met</strong> de regelmaat van een klok negatief in het nieuws komen op dit gebied. Europa wordt door deze evolutie ook<br />

geconfronteerd <strong>met</strong> een stijgend aantal asielaanvragen op basis van seksuele oriëntatie en genderproblematiek.<br />

We zijn ons er ten volle van bewust dat de weg naar decriminalisering en maatschappelijk acceptatie van homoseksualiteit<br />

niet over één nacht ijs loopt en dat het een bijzondere uitdaging is om het proces in deze landen ten goede<br />

te keren zonder aan hun soevereiniteit te raken.<br />

Interventies zoals in Kenia waar reeds twee ministers zich publiek uitlieten over de noodzaak om homoseksualiteit<br />

te decriminaliseren <strong>met</strong> het oog op een volwaardige toegang tot gezondheidszorg en in het licht van de strijd tegen<br />

de hiv-/aidsepidemie, verdienen het dan ook om over langere termijn ondersteund te worden.<br />

36 JANUARI - FEBRUARI 2011


Wij willen u dan ook verzoeken om nog tijdens het Belgische EU-voorzitterschap een duidelijk signaal te geven aan de<br />

Europese partners <strong>met</strong> de boodschap dat België bereid is een voortrekkersrol te spelen inzake de opbouw van expertise<br />

betreffende decriminalisering en acceptatie van homoseksualiteit in landen waar homoseksualiteit strafbaar is en<br />

homofobie door de staat wordt ondersteund. Wij willen België graag uitnodigen om als klein land <strong>met</strong> een positieve<br />

reputatie inzake de ondeelbaarheid van mensenrechten, de structurele opbouw van expertise op zich te nemen en <strong>met</strong><br />

Belgische en Europese middelen te werken aan een ‘roadmap to acceptance’ (R2A-programma) die diverse Europese<br />

landen in de gelegenheid stelt zich <strong>met</strong> dit proces van actieve diplomatie en educatie terzake te identificeren.<br />

Hopend op een duidelijk engagement van uwentwege, geformuleerd als een positief aanbod aan de andere belanghebbenden<br />

in de EU en wereldwijd, verblijven wij,<br />

Hoogachtend,<br />

Jan Beddeleem<br />

WISH vzw<br />

Marleen Temmerman<br />

senator<br />

DEZE OPROEP WORDT MEE ONDERSCHREVEN DOOR: (IN WILLEKEURIGE VOLGORDE)<br />

Iris de Caluwé<br />

algemeen coördinator<br />

Wel Jong Niet Hetero vzw<br />

Jan Knockaert<br />

voorzitter Wel Jong Niet Hetero vzw<br />

Mieke Stessens<br />

woordvoerster çavari,<br />

Sonja Eggerickx<br />

voorzitter Unie Vrijzinnige Verenigingen<br />

Jochen Van der worp<br />

coödinator Regenbooghuis Brussel<br />

Sven Pichal<br />

voorzitter Het Roze Huis Antwerpen<br />

Alan De Bruyn<br />

coördinator The Belgian Gay Pride<br />

Bart Hermans<br />

AHHA-projectleider Fedasil<br />

Rick Vink<br />

coördinator True Colours Café<br />

Said Al Nasser<br />

Merhaba vzw<br />

Kroneel Larnout<br />

Mikpunt<br />

Rudy De Leeuw<br />

voorzitter ABVV<br />

Ben Weyts<br />

ondervoorzitter van de Kamer van<br />

Volksvertegenwoordigers (N-VA)<br />

Bruno Tuybens<br />

volksvertegenwoordiger (SP.A)<br />

David Geerts<br />

volksvertegenwoordiger (SP.A)<br />

Frank Vandenbroucke<br />

senator (SP.A)<br />

Bert Anciaux<br />

senator (SP.A)<br />

Reinilde Vanmoer<br />

volksvertegenwoordiger (N-VA)<br />

Peter Dedecker<br />

volksvertegenwoordiger (N-VA)<br />

Piet De Bruyn<br />

senator (N-VA)<br />

Frank Bogaerts<br />

senator (N-VA)<br />

Elke Sleurs<br />

senator (N-VA)<br />

Alexander De Croo<br />

voorzitter (Open VLD)<br />

Mathias De Clerq<br />

volksvertegenwoordiger (Open VLD)<br />

Gwendolyn Rutten<br />

volksvertegenwoordiger (Open VLD)<br />

Hilde Vautmans<br />

internationaal secretaris (Open VLD)<br />

Martine Taelman<br />

senator (Open VLD)<br />

Bart Tommelein<br />

Senator (Open VLD)<br />

Eva Brems<br />

volksvertegenwoordiger (Groen!)<br />

Stefaan Van Hecke<br />

volksvertegenwoordiger (Groen!)<br />

Kristof Calvo<br />

volksvertegenwoordiger (Groen!)<br />

Dirk Claes<br />

senator (CD&V)<br />

Nahima Lanjri<br />

volksvertegenwoordiger (CD&V)<br />

Stefaan Vercamer<br />

volksvertegenwoordiger (CD&V)<br />

JANUARI - FEBRUARI 2011 37


UVV belicht<br />

O P I N I E ST U K<br />

29 oktober 2010<br />

Waardigheid<br />

achter slot en grendel<br />

E<br />

ven ter herinnering: volgens<br />

onze tellingen vonden er in de<br />

vorige 3 jaar (2007 tot en <strong>met</strong><br />

2009) in totaal maar liefst 234 stakingsacties<br />

plaats in de Belgische<br />

gevangenissen. Alleen al in ja<strong>nu</strong>ari<br />

2010 waren er 39. De teller voor de<br />

rest van het jaar loopt nog. Wanneer<br />

zelfs een vakbondsman zoals de heer<br />

Duval (voorzitter gevangenissen bij ACV<br />

– Openbare Diensten) ootmoedig toegeeft<br />

dat “Er […] inderdaad de afgelopen<br />

2 jaar te veel stakingen [zijn]<br />

geweest.” (reactie 9 september 2010),<br />

dan kan je enkel concluderen dat er<br />

iets ernstig aan de hand is <strong>met</strong> de<br />

situatie van het gevangenispersoneel.<br />

Of de schuld bij hun (ongetwijfeld<br />

moeilijke) arbeidsomstandigheden<br />

ligt, dan wel –zoals de heer De Clercq<br />

(eredirecteur van de gevangenis van<br />

Gent) in zijn diverse opiniestukken<br />

soms lijkt te insi<strong>nu</strong>eren (meest recent<br />

op 26/10/2010 in De Morgen)– bij<br />

een overdreven bereidheid tot staken,<br />

doet voor ons niet eens zoveel terzake.<br />

Eén zaak is duidelijk: het stakingsrecht<br />

is heilig. De moderne Europese welvaartstaten<br />

zijn wat ze zijn omdat ze<br />

arbeiders, bedienden e.a. het recht<br />

geven zich te verenigen en op te<br />

komen voor zijn of haar rechten en<br />

arbeidsvoorwaarden, ook door middel<br />

van stakingen. Wel dient de staking, als<br />

verstoring van de normale gang van<br />

zaken, een drukkingsmiddel te blijven<br />

dat je enkel in uitzonderlijke gevallen<br />

kan be<strong>nu</strong>tten. Dit geldt a fortiori voor<br />

die diensten waar een bepaalde groep<br />

afhankelijk is van een andere groep,<br />

zonder hierin een vrije keuze te kennen.<br />

Denk maar aan het personeel van<br />

ziekenhuizen of politieagenten (volgens<br />

sommigen zelfs de werknemers<br />

van het openbaar vervoer). Ook voor<br />

hen dienen vakbondsacties trouwens<br />

mogelijk te blijven. Alleen dient een<br />

vorm van minimale dienstverlening<br />

gegarandeerd te blijven voor de<br />

gezondheid van patiënten, de bewaking<br />

van de openbare orde enz.<br />

Ieder weldenkende persoon weet dat<br />

gedetineerden het niet gemakkelijk<br />

hebben. Ze worden trouwens niet voor<br />

niets tot een vrijheidsberovende straf<br />

veroordeeld, er zit in die straf altijd ook<br />

een zeker bestraffend karakter, de<br />

bedoeling van te straffen, die verdergaat<br />

dan de loutere beveiliging van de<br />

maatschappij. Dat wíl, mág niet en kán<br />

echter niet betekenen dat je gedetineerden<br />

kan beroven van een aantal<br />

elementaire rechten, of dat je de basisprincipes<br />

van een menswaardige<br />

behandeling zomaar overboord kan<br />

gooien, eenmaal de poorten van een<br />

gevangenis zich achter de gedetineerde<br />

sluiten.<br />

De cipiers weten dit ook. We kennen<br />

zelf de situatie in de gevangenissen,<br />

omdat onze representatieve organen<br />

er voor de morele en religieuze<br />

behoeften van de gedetineerden vertegenwoordigers<br />

tewerk stellen. We<br />

weten dat de meeste cipiers ondertussen<br />

een duidelijk inzicht hebben in de<br />

noodzaak aan een menswaardige<br />

behandeling van gedetineerden. En we<br />

hebben begrip voor het feit dat hun<br />

werkomstandigheden allesbehalve evident<br />

zijn. Maar we betreuren wel dat<br />

voor de zoveelste keer stakingsacties<br />

plaatsvinden (terecht of niet, daar<br />

spreken we ons niet over uit), omdat er<br />

weer veel onterechte slachtoffers gaan<br />

vallen, m.n. álle gedetineerden, van<br />

goede of kwade wil, wiens elementaire<br />

dienstverlening wordt ontnomen:<br />

het recht op een wandeling, het plezier<br />

van een bezoek, de netheid van de cellen<br />

en het recht op morele of religieuze<br />

begeleiding. Stuk voor stuk zaken<br />

die u en ik als doodnormaal beschouwen,<br />

maar waarvoor een gedetineerde<br />

noodzakelijkerwijze volledig afhankelijk<br />

is van een ander.<br />

We kiezen in het huidige conflict geen<br />

andere partij dan die van de gedetineerden.<br />

Graag hadden we evenwel<br />

voor hen, omdat we het hen als maatschappij<br />

<strong>nu</strong> eenmaal verschuldigd zijn<br />

(om zelf in ethische zin geen transgressies<br />

te begaan), een oplossing gevonden<br />

om in dergelijke conflicten toch<br />

een menswaardig bestaan ín de cel te<br />

kunnen garanderen. Het lijkt ons iets<br />

waar alle partijen zich achter zouden<br />

moeten kunnen scharen. Dat is niet<br />

veel, maar wel alles.<br />

Interlevensbeschouwelijke Raad van<br />

Bevoegde Instanties inzake de religieuze<br />

en niet-confessionele morele bijstand<br />

in de gevangenissen (ILRG)<br />

LEUVEN CENTRAAL © GRAFIEKGROEP<br />

38 JANUARI - FEBRUARI 2011


L E Z E R S B R I E F<br />

24 november 2010<br />

Kerkelijk recht<br />

O P I N I E ST U K<br />

1 december 2010<br />

Wereld<br />

Aids Dag<br />

2010<br />

UVV belicht<br />

In zijn bijdrage in Tertio van 17 november houdt kerkjurist<br />

Kurt Martens va<strong>nu</strong>it het grondwettelijk recht op<br />

godsdienstvrijheid een pleidooi voor het bestaan van<br />

een specifiek kerkelijk rechtssysteem. Volgens hem is de<br />

godsdienstvrijheid gericht op het beschermen van religies<br />

en geloofsovertuigingen tegen staatsinmenging en niet<br />

omgekeerd. Hij wijst er op dat het recht op godsdienstvrijheid<br />

niet mag en kan gebruikt worden om ongestraft misdrijven<br />

te plegen. Misdrijven kunnen in het traditionele<br />

strafrecht en in het kerkelijk recht strafbaar zijn waardoor<br />

de dader twee keer kan worden gestraft.<br />

Ik wens bij dit artikel<br />

echter enkele opmerkingen<br />

te formuleren.<br />

Vooreerst mag de heer<br />

Martens niet vergeten<br />

Tertio<br />

24/11/2010<br />

dat godsdienstvrijheid<br />

slechts één van de fundamentele<br />

vrijheden is<br />

en dat deze andere<br />

vrijheden niet in het<br />

gedrang mag brengen.<br />

Er moet steeds een<br />

evenwicht nagestreefd<br />

worden.<br />

Bovendien primeert in<br />

een democratische<br />

rechts staat het burgerlijke<br />

(seculiere) recht<br />

op het kerkelijk recht.<br />

Dit impliceert dat elk<br />

misdrijf voor berechting<br />

dient voorgelegd<br />

te worden aan ons<br />

strafrechtelijk systeem,<br />

in casu het openbaar<br />

ministerie en de strafrechter.<br />

Het strafrecht is<br />

immers van openbare<br />

orde terwijl het kerkelijk<br />

recht kan be schouwd worden als een soort tuchtrecht.<br />

In de redenering van de heer Martens kan in naam van<br />

de godsdienstvrijheid elke godsdienstige groep in België<br />

een eigen godsdienstig recht invoeren. Nooit kan dit religieuze<br />

rechtssysteem echter het maatschappelijke vervangen<br />

of overheersen. Overigens claimt de vrijzinnighumanistische<br />

gemeenschap geen eigen rechtssysteem.<br />

Sonja Eggerickx<br />

voorzitter Unie Vrijzinnige Verenigingen<br />

In 2000 ondertekenden alle<br />

staatshoofden en regeringsleiders<br />

van de lidstaten van de<br />

Verenigde Naties unaniem de<br />

Millenniumverklaring. Eén van de<br />

doelstellingen is om tegen 2015<br />

de verspreiding van hiv/aids te<br />

stoppen en te zorgen dat de hivbes<strong>met</strong>te<br />

mensen de juiste medicijnen<br />

krijgen.<br />

Wereldwijd daalt het aantal aidsdoden<br />

en hiv-bes<strong>met</strong>tingen. In<br />

bepaalde landen namen de bes<strong>met</strong>tingen af na preventiecampagnes. De aidsremmers<br />

spelen ook een belangrijker rol. Toch stijgen in sommige streken van<br />

Oost-Europa en Centraal-Azië het aantal bes<strong>met</strong>tingen. Volgens de recentste<br />

cijfers van UNAIDS zijn 33,3 miljoen burgers bes<strong>met</strong> <strong>met</strong> het hiv-virus. Ruim 22<br />

miljoen wonen in Afrika. In 2009 kregen 5,2 miljoen hiv-bes<strong>met</strong>te patiënten,<br />

die dringend medicatie nodig hebben, aidsremmers. Bijna het dubbele of<br />

ongeveer 10 miljoen kregen nog geen medicatie. Tegen 2015 moet honderd<br />

procent van de patiënten aidsremmers krijgen.<br />

In 2010 leverde de herfinanciering van het Wereldfonds voor aids, tuberculose<br />

en malaria minder dan 13 miljard dollar op in de plaats van de gewenste 20 miljard.<br />

Dit heeft als gevolg dat in de ontwikkelingslanden heel wat mensen de<br />

broodnodige en betaalbare levensreddende medicijnen niet zullen krijgen en<br />

zullen overlijden.<br />

Solidariteit mag geen grenzen kennen. In onze Belgische ontwikkelingssamenwerking<br />

<strong>met</strong> partnerlanden moeten er meer middelen komen voor het<br />

omgaan <strong>met</strong> hiv en aids. Preventieprogramma’s moeten verder uitgewerkt<br />

worden. Er heersen nog te veel taboes en bepaalde groepen worden nog<br />

steeds gediscrimineerd. Betaalbare aidsremmers moeten voor iedereen zo<br />

snel mogelijk toegankelijk worden. In de ganse wereld blijft aids, <strong>met</strong> twee<br />

miljoen doden per jaar, één van de voornaamste doodsoorzaken. Minder middelen<br />

ter beschikking stellen, zal negatieve gevolgen hebben voor het reeds<br />

gevoerde preventiebeleid. Door de medicatie wordt het immuunsysteem van<br />

de zieke hersteld en wordt de kans op overdracht van hiv kleiner. Zo neemt bijvoorbeeld<br />

de kans af dat zwangere vrouwen het virus op hun kinderen overdragen.<br />

Het recht op een menswaardig leven of zelfs overleven mag niet<br />

afhangen van het werelddeel waar men geboren wordt of van de financiële<br />

middelen waarover men beschikt.<br />

In ons land dalen de cijfers niet. Vorig jaar kregen 1.135 mensen, of bijna drie<br />

per dag, de diagnose van hiv-bes<strong>met</strong>ting. Ook zij worden nog steeds geconfronteerd<br />

<strong>met</strong> stigmatisering, discriminatie, uitsluiting en onbegrip. Verdere<br />

preventie blijft levensnoodzakelijk. De inzet van meer middelen en de coördinatie<br />

van het gevoerde beleid en de werking in ons land is wenselijk. De aanstelling<br />

van een Belgische aidscommissaris, zoals prof. dr. Marleen<br />

Temmerman van de UGent en dr. Steven Callens van het aidsreferentiecentrum<br />

Gent voorstellen, is een mogelijke piste. Onze solidariteit <strong>met</strong> de seropositieven<br />

en aidspatiënten mag zich niet beperken tot 1 december en tot ons land.<br />

Alle mensen, waar ook ter wereld, hebben recht op een menswaardig leven<br />

en een aangepaste gezondheidszorg. Dit is een fundamenteel mensenrecht.<br />

De financiële crisis mag geen alibi vormen om te bezuinigen op het aidsbeleid,<br />

zowel nationaal als internationaal.<br />

Sonja Eggerickx<br />

voorzitter Unie Vrijzinnige Verenigingen<br />

De Morgen<br />

1/12/2010<br />

JANUARI - FEBRUARI 2011 39


UVV belicht<br />

Euthanasie:<br />

de volgende stap<br />

Euthanasie voor wie niet bewust meer is<br />

en voor wie minderjarig is<br />

Wouter Matthijs<br />

moreel consulent PCMD Antwerpen<br />

Als start van een nationale petitieactie<br />

organiseerde de Huma nis -<br />

tisch-Vrijzinnige Vereniging (HVV)<br />

in samenwerking <strong>met</strong> een aantal partners,<br />

waaronder de Unie Vrijzinnige<br />

Verenigingen, op 2 november laatstleden<br />

een ruim bijgewoonde informatie-,<br />

debat- en filmavond betreffende de<br />

huidige wet op euthanasie en de<br />

mogelijke en gewenste uitbreiding en<br />

verfijning van die wet.<br />

In de namiddag kon het publiek terecht<br />

voor informatie over de wilsbeschikking<br />

en de bepalingen in de huidige<br />

euthanasiewetgeving.<br />

Vervolgens vond een debat plaats <strong>met</strong><br />

een aantal prominente sprekers, zoals<br />

Etienne Vermeersch en Patrick<br />

Vankrunkelsven. Over de hiaten in de<br />

huidige wetgeving waren alle sprekers<br />

het eens (zie verder), maar tijdens de<br />

uiteenzettingen werd ook duidelijk dat<br />

er voorlopig nog geen precieze pasklare<br />

voorstellen op tafel liggen voor de<br />

aanpassing, uitbreiding en verfijning<br />

van de wet. Hierover dient verder<br />

denkwerk te gebeuren.<br />

Zo was er tijdens het debat geen eens -<br />

luidendheid over de toepassingsmodaliteiten<br />

van een eventuele voorafgaandelijke<br />

wilsverklaring bij dementerende<br />

personen.<br />

Dat ook voor minderjarigen de mogelijkheid<br />

van euthanasie moet bestaan,<br />

daarover was iedereen het eens. Maar<br />

over de precieze bepalingen dient verder<br />

nagedacht te worden. Wanneer is een<br />

kind in staat om een dergelijke beslissing<br />

te nemen? Veel hangt af van de<br />

mentale leeftijd van de jongere. En is de<br />

toestemming van de ouders vereist?<br />

Een boeiend debat, dat een aanzet gaf tot<br />

verder onderzoek, overleg en discussie.<br />

Als afsluiter van de avond volgde een<br />

vertoning van de pakkende film Mar<br />

Adentro. Deze film is gebaseerd op het<br />

levensverhaal van Ramòn Sampedro,<br />

die na een ongeluk vanaf zijn nek verlamd<br />

bleef en daar 29 jaar mee moest<br />

leven, terwijl hijzelf euthanasie wenste.<br />

Deze film werd kort ingeleid door<br />

Robbe De Hert.<br />

Deze activiteit vormde de aftrap van<br />

een grootschalige nationale campagne<br />

die HVV, samen <strong>met</strong> Grijze geuzen<br />

Antwerpen, Vrijzinnig Antwerpen, Unie<br />

Vrijzinnige Verenigingen, Recht op<br />

Waardig Sterven en LEIF-artsen de<br />

komende maanden zal voeren.<br />

Het opzet is om <strong>met</strong> een petitie voldoende<br />

handtekeningen te verzamelen<br />

om bij de federale regering en de federale<br />

parlementsleden erop aan te dringen<br />

dat de huidige euthanasiewet in<br />

de volgende legislatuur zou worden<br />

uitgebreid en verfijnd.<br />

Deze wet dateert van 2002 en maakt<br />

euthanasie mogelijk bij ondraaglijk lichamelijk<br />

en/of geestelijk lijden dat veroorzaakt<br />

wordt door een onomkeerbare ziekte<br />

of een ongeval, en dit zowel voor terminale<br />

als niet-terminale aandoeningen.<br />

Een voorafgaandelijke wilsverklaring<br />

geeft de mogelijkheid om euthanasie te<br />

vragen ook wanneer je zelf je wil niet<br />

meer kan uiten. Deze mogelijkheid is<br />

echter beperkt tot een situatie van<br />

onomkeerbare<br />

coma. Deze wils -<br />

verklaring dient<br />

om de vijf jaar<br />

hernieuwd te<br />

worden.<br />

Met de petitie<br />

vraagt HVV (en<br />

partners) de volgende<br />

verfijningen<br />

van de wet:<br />

• Vermits de<br />

wilsverklaring<br />

steeds herroepbaar<br />

is, is<br />

EUTHANASIEDEBAT OP 2 NOVEMBER © MARTIN HARLAAR<br />

een tijdslimiet van 5 jaar overbodig.<br />

Het zou wenselijker zijn deze af te<br />

schaffen. De gemeenten, die de wilsverklaring<br />

registreren, moeten <strong>nu</strong> al<br />

verplicht worden de betrokkene hier<br />

voor het verstrijken van de tijdslimiet<br />

automatisch op de hoogte te brengen.<br />

• Er moet een doorverwijsplicht komen<br />

voor de arts die euthanasie weigert.<br />

• Hulp bij zelfdoding moet ingeschreven<br />

worden in de euthanasiewet.<br />

• Er moet toegezien worden dat ziekenhuizen<br />

die <strong>met</strong> overheidsgeld werken,<br />

de euthanasiewet toepasbaar maken.<br />

Bovendien dringt HVV erop aan de wet<br />

uit te breiden:<br />

• Naar personen <strong>met</strong> een onomkeerbare<br />

hersenaandoening of dementie, die<br />

vooraf een wilsverklaring schreven.<br />

• Naar minderjarigen. En dit binnen de<br />

huidige wet, zonder afbreuk te doen<br />

aan de definitie van het begrip ‘euthanasie’<br />

(de uitdrukkelijke en weloverwogen<br />

vraag van de patiënt), en zonder<br />

een leeftijdslimiet in te bouwen.<br />

Anders dan in Nederland laat onze<br />

wet op de patiëntenrechten deze<br />

wetswijziging perfect toe.<br />

Wie meer informatie wenst over deze<br />

petitie of deze actie wenst te steunen,<br />

kan terecht op www.h-vv.be.<br />

40 JANUARI - FEBRUARI 2011


Waardig<br />

afscheid nemen<br />

in Denderleeuw<br />

UVV belicht<br />

Hilde Borms<br />

moreel consulent CMD Aalst<br />

EEN AULA VAN EEN CREMATORIUM, HET FUNERARIUM VAN EEN BEGRAFENISONDERNEMER,<br />

EEN DAARTOE VOORZIENE RUIMTE IN EEN ZIEKENHUIS OF EEN ANDERE PLAATS DIE<br />

VOOR DE OVERLEDENE EEN SPECIALE BETEKENIS HAD… HET ZIJN LOCATIES WAAR<br />

VRIJZINNIG-HUMANISTISCHE AFSCHEIDSPLECHTIGHEDEN WORDEN VERZORGD.<br />

UIT RECENT ONDERZOEK IS GEBLEKEN DAT DE MEESTE BEGRAAFPLAATSEN ZELDEN<br />

BESCHIKKEN OVER EEN GESCHIKTE RUIMTE OM WAARDIG AFSCHEID TE NEMEN.<br />

NABESTAANDEN NEMEN NOODGEDWONGEN AFSCHEID VAN HUN DIERBARE OP DE<br />

BEGRAAFPLAATS ZELF, VAAK IN SLECHTE WEERSOMSTANDIGHEDEN.<br />

SINDS KORT MAG DENDERLEEUW IN OOST-VLAANDEREN NAAR BUITEN TREDEN ALS<br />

GEMEENTE WAAR IEDEREEN, ONGEACHT LEVENSBESCHOUWING OF GODSDIENSTIGE<br />

OVERTUIGING, EEN WAARDIGE AFSCHEIDSPLECHTIGHEID KAN KRIJGEN.<br />

Een lange weg is afgelegd<br />

De Humanistisch-Vrijzinnige Vereniging<br />

(HVV) van Denderleeuw ijvert al meer<br />

dan 25 jaar voor gelijkwaardigheid in<br />

het levensbeschouwelijke veld. Een<br />

strooiweide, een betere inrichting van<br />

het columbarium op de gemeentelijke<br />

begraafplaats en het neerzetten van<br />

een zuil <strong>met</strong> naambordjes van de overledenen<br />

zijn verwezenlijkingen, te danken<br />

aan het nimmer aflatende enthousiasme<br />

en de belangenloze inzet van<br />

de vrijwillige medewerkers van deze<br />

vereniging.<br />

Aan het begin van haar voorzitterschap<br />

in 1994 dringt Marie-Thérèse De<br />

Schrijver een eerste keer bij het ge -<br />

meentebestuur aan op het inrichten van<br />

een ‘neutrale ruimte voor afscheids -<br />

plechtigheden’.<br />

SPREKER JO FONCK (SCHEPEN DENDERLEEUW) EN TOEHOORDERS<br />

In 1999 worden verschillende vrijzinnig-humanistische<br />

afscheidsplechtigheden<br />

aangevraagd. Wegens gebrek<br />

aan een geschikte locatie vinden deze<br />

plaats in de veel te kleine parochiezaal<br />

van Welle, niet <strong>met</strong>een een passende<br />

plaats voor een vrijzinnig-humanistische<br />

plechtigheid.<br />

Opnieuw vraagt de vereniging aan het<br />

gemeentebestuur om -uit eerbied voor<br />

de ideologische, filosofische en godsdienstige<br />

overtuiging van de inwoners<br />

van Denderleeuw- een levensbeschouwelijk<br />

neutrale ruimte ter beschikking<br />

te stellen zodat -ongeacht de geloofsovertuiging-<br />

de afscheidsplechtigheden<br />

op een waardige manier kunnen<br />

plaatsvinden.<br />

Jaren gaan voorbij<br />

In februari 2007 richt het voltallig HVVbestuur<br />

eens te meer een brief aan het<br />

gemeentebestuur <strong>met</strong> de vraag naar<br />

een neutrale afscheidsruimte. De argumenten<br />

zijn duidelijk: steeds meer<br />

Denderleeuwenaren wensen voor zichzelf<br />

of voor hun dierbaren een niet-kerkelijke<br />

begrafenis. De lange ritten naar<br />

het crematorium Westlede in Lochristi<br />

of het crematorium van Ukkel vormen<br />

voor vele mensen een hinderpaal. Het<br />

heersend gevoel van discriminatie<br />

omwille van levensbeschouwing wakkert<br />

de ijver alleen maar verder aan. In<br />

mei 2009 wordt de vereniging eindelijk<br />

beloond voor haar jarenlange inzet.<br />

Burgemeester Georges Couck en schepen<br />

Jo Fonck nemen het voortouw. Het<br />

lokaal aan de ingang van de begraafplaats<br />

wordt op kosten van de<br />

gemeente ingericht. Het vertrek wordt<br />

ontruimd en onderworpen aan een<br />

grondige schoonmaakbeurt. Alle bizarre<br />

rommel verdwijnt en de muren worden<br />

opnieuw geschilderd. De inrichting<br />

is sfeervol en beschikt over de noodzakelijke<br />

accommodatie: spreekgestoelte,<br />

kaarslicht, muziekinstallatie, symbolen.<br />

Op 10 november 2010 wordt de<br />

afscheidsruimte officieel en plechtig<br />

geopend. Het stormweer houdt de<br />

belangstellenden niet tegen om de<br />

ruimte mee in te huldigen. De sprekers<br />

benadrukken het belang van het passend<br />

afscheid kunnen nemen. Deze<br />

realisatie is niet alleen een primeur<br />

voor een zeer ruime regio. Het is meer<br />

dan buitengewoon dat in feite sprake is<br />

van een multi levensbeschouwelijke<br />

ruimte. Niet alleen vrijzinnig humanisten<br />

kunnen hier waardig afscheid<br />

nemen van hun dierbaren, ook mensen<br />

die het katholieke, joodse of islamitische<br />

geloof aanhangen, kunnen er<br />

terecht.<br />

VLNR: GERT DE COORDE (UPV), CHRIS VAN MAELE (HOOFD VAN DIENST VAN DE<br />

CMD IN OOST-VLAANDEREN), KATHLEEN VAN STEENKISTE (MOREEL CONSULENT<br />

CMD AALST) EN MARIE-THÉRÈSE DE SCHRIJVER (VOORZITTER H-VV DENDERLEEUW)<br />

JANUARI - FEBRUARI 2011 41


UVV belicht<br />

Profiling<br />

als bewijs?<br />

EEN REDELIJK<br />

EIGENZINNIGE KIJK<br />

[ OP DE ACTUALITEIT ]<br />

Jan Winter<br />

masters in Investigative Psychology, Liverpool University, en masters in Psychologie, Vrije Universiteit Brussel,<br />

en Aline Bauwens<br />

masters in Forensic Psychology, Glasgow (Cal.) University, en masters in Criminologie, Vrije Universiteit Brussel.<br />

Beide zijn doctoraatsstudenten aan de Vrije Universiteit Brussel, respectievelijk aan de Vakgroep Psychologie en Criminologie.<br />

OP HET PROCES TEGEN DE VERDACHTE VAN DE GERUCHTMAKENDE ‘PARACHUTEMOORD’<br />

HEEFT STRAFPLEITER JEF VERMASSEN EEN VURIG PLEIDOOI GEHOUDEN VOOR EEN<br />

ZOGEZEGD NIEUWE VORM VAN BEWIJSVOERING. “PROFILING, DE TOEKOMST VAN<br />

BEWIJSVOERING” ZOU VOLGENS VERMASSEN VEEL EFFICIËNTER ZIJN DAN DE “NEGEN-<br />

TIENDE-EEUWSE” PRAKTIJK VAN HET MATERIËLE BEWIJS. VERVOLGENS STIPTE MEESTER<br />

VERMASSEN AAN DAT “ZE IN VLAANDEREN NOG NIKS VAN PROFILING KEN-<br />

NEN…MAAR DAN MOET JE DAAR NIET MEE SPOTTEN, DAN MOET JE DAT<br />

BESTUDEREN…” ZIJN STELLINGEN LOKTEN HEEL WAT DISCUSSIE UIT, IN DE RECHT-<br />

ZAAL EN DAARBUITEN. DOOR HET PROCES TEGEN ELS CLOTTEMANS IS DE VRAAG OF<br />

EEN PROFIEL OOK DE DADER KAN AANDUIDEN IN HET BRANDPUNT VAN DE BELANG-<br />

STELLING KOMEN TE STAAN. EN NIET ALTIJD DOET HET DEBAT RECHT AAN DE FEITEN.<br />

Wat Jef Vermassen heeft uitgeroepen<br />

tot de toekomst van de<br />

bewijsvoering, dateert in feite al<br />

uit de tijd van de heksenvervolgingen. De<br />

algemene kenmerken van het profiel van<br />

een heks werden in 1486 aldus omschreven:<br />

“De vrouw in kwestie leeft alleen,<br />

heeft geen scrupules, is kinderloos en<br />

leeft aan de rand van de stad.” (1)<br />

Dergelijke typeringen en nog andere vermeende<br />

eigenschappen en kenmerken,<br />

zoals “het stelen van de potentie van<br />

mannen” of een “duivelslitteken”, hebben<br />

ontelbare vrouwen tot lijdend voorwerp<br />

gemaakt van juridische vervolging,<br />

marteling en verbranding. Je zou deze<br />

historische gebeurtenissen ook kunnen<br />

beschouwen als gerechtelijke dwalingen<br />

avant la lettre, op grond van een foute<br />

profilering. De heksenvervolgingen zijn<br />

daarmee een extreem voorbeeld van wat<br />

er allemaal kan misgaan wanneer men<br />

zich bij de bewijsvoering uitsluitend<br />

beroept op getuigenissen van ‘experten’.<br />

In het geval dat ons hier bezighoudt, is<br />

die expert de ‘profiler’.<br />

Dichter bij ons in de tijd en dichter bij huis<br />

speelde bijvoorbeeld een FBI-profiler een<br />

dubieuze rol in zaak van Lucia de B. Deze<br />

voormalige Nederlandse verpleegster<br />

werd in 2004 veroordeeld tot een levenslange<br />

gevangenisstraf wegens moord op<br />

zeven ziekenhuispatiënten en drie pogingen<br />

tot moord. De veroordeling van Lucia<br />

de B. was opmerkelijk omdat het openbaar<br />

ministerie geen directe bewijzen<br />

kon aanvoeren. De FBI-agent verklaarde<br />

op basis van Lucia’s dossier dat haar<br />

karakter en haar manier van handelen<br />

leken op die van andere seriemoordenaars.<br />

Na zes en een half jaar doorgebracht<br />

te hebben in de gevangenis, en al<br />

die tijd haar onschuld volhoudend, werd<br />

zij op 14 april 2010 vrijgesproken. De<br />

rechtbank, die haar zaak behandelde in<br />

herziening, oordeelde dat er geen sprake<br />

kon zijn van ‘moord’, noch dat Lucia de<br />

moorden gepleegd zou hebben. Haar<br />

zaak staat <strong>nu</strong> al geboekt als één van de<br />

grootste gerechtelijke dwalingen ooit.<br />

Het profiel van de profiler<br />

Profiling is een populaire term voor wat<br />

in professionele kringen bekend staat als<br />

‘gedragsanalyse’. Het hoofdvertrekpunt<br />

van gedragsanalyse is dat elke vorm van<br />

(delict)gedrag ‘zinvol’ en ‘doelgericht’ is.<br />

Ook daders handelen volgens een<br />

bepaalde logica. De kernvraag is:<br />

‘Waarom heeft een dader telkens deze<br />

beslissing genomen, en geen andere?’.<br />

De analyse van deze beslissingsprocessen<br />

kan bij voldoende informatie aanleiding<br />

geven tot een profiel waarbij een aantal<br />

veronderstellingen over de onbekende<br />

dader worden gemaakt.<br />

‘Gedragsanalisten’ zijn meestal academisch<br />

geschoold (psychologie, criminologie)<br />

en/of hebben een politionele achtergrond<br />

<strong>met</strong> ruime ervaring in zeden of<br />

moord. In veel Europese landen maken zij<br />

deel uit van een lokale of centrale politiedienst,<br />

en ze werken enkel op aanvraag<br />

van bijvoorbeeld de onderzoeksrechter.<br />

Hun opdracht bestaat eruit het politionele<br />

onderzoek va<strong>nu</strong>it een gedragswetenschappelijk<br />

perspectief te ondersteunen.<br />

Gedrags analisten worden idealiter zo<br />

vroeg mogelijk betrokken bij het opsporingsonderzoek,<br />

omdat in een vroeg stadium<br />

informatie veel gemakkelijker verzameld<br />

kan worden. Gedragsanalisten<br />

zullen zelf nooit sporen nagaan, en geen<br />

getuigen of verdachten interviewen.<br />

Doordat ze niet zoals de speurders onder<br />

tijdsdruk staan en door de media worden<br />

gevolgd, kunnen zij, al dan niet in teamverband<br />

werkend, door een gedragswetenschappelijke<br />

bril kijkend nagaan wat<br />

er precies is gebeurd.<br />

42 JANUARI - FEBRUARI 2011


Het takenpakket van gedragsanalisten<br />

beperkt zich niet tot het opmaken van<br />

daderprofielen in zware geweldmisdrijven.<br />

Zij zoeken ook naar verbanden tussen<br />

verschillende (onopgeloste) delicten,<br />

voeren geloofwaardigheidsanalyses uit<br />

(bijvoorbeeld bij slachtoffers van seksueel<br />

misbruik), bekijken dreigementen of<br />

stalkingsdossiers, en bieden bijstand aan<br />

speurders tijdens getuigen- of verdachtenverhoren.<br />

Echter, niet alle delicten<br />

lenen zich even goed tot gedragsanalyse.<br />

Een inbraak zonder contact tussen dader<br />

en slachtoffer biedt minder aanknopingspunten<br />

dan bijvoorbeeld zedenfeiten of<br />

moorden. Hoe meer (inter)persoonlijk<br />

gedrag de onbekende dader vrijgeeft,<br />

hoe meer men kan afleiden over mogelijke<br />

persoons- en persoonlijkheidseigenschappen<br />

(bijvoorbeeld onderliggende<br />

fantasieën, impulscontrole, planningsvermogen<br />

en criminele ervaring).<br />

Gedragsanalisten doen soms ook concrete<br />

aanbevelingen voor een efficiënt en doelgericht<br />

gerechtelijk onderzoek. Niettemin<br />

is een uitgebreid profiel <strong>met</strong> relevante kenmerken<br />

van de dader –geslacht, leeftijd,<br />

etniciteit, beroep, opleiding, relationele<br />

achtergrond, type vervoersmiddel…– vaker<br />

uitzondering dan regel. Een daderprofiel is<br />

meestal ruim opgesteld, waarbij dikwijls<br />

meerdere verdachten aan de criteria kunnen<br />

voldoen. Zeker bij het opsporen van<br />

onbekende daders heeft men vaak te<br />

maken <strong>met</strong> een grote en onoverzichtelijke<br />

verdachtengroep (bijvoorbeeld blanke<br />

mannen tussen 20 en 35 jaar uit een specifieke<br />

omgeving). Een van de taken van<br />

de gedragsanalist is te helpen deze groep<br />

te verkleinen zodat de speurders verdachten<br />

op basis van prioriteit kunnen rangschikken.<br />

Gedragsanalytisch werk is veel<br />

pragmatischer dan de media ons willen<br />

doen geloven. Kenmerken zoals ‘bedplassen’<br />

of ‘dierenmisbruik in het verleden’ zijn<br />

bij gebrek aan geschikte gegevensbanken<br />

waarin dergelijke details zijn opgenomen<br />

niet <strong>nu</strong>ttig voor de politie. Hoe dan ook kan<br />

een profiel nooit dé dader aanwijzen, laat<br />

staan zijn of haar schuld bewijzen.<br />

Het gevaar van misleiding<br />

De wetenschappelijke status van offender<br />

profiling is en blijft zeer omstreden. Men<br />

is het erover eens dat gedragsanalyse<br />

niet een kunst is die wordt bedreven door<br />

een hoog begaafde Einzelgänger, zoals<br />

films en boeken als Silence of the Lambs<br />

of The Bone Collector ons doen geloven.<br />

Maar de erkenning als zelfstandige, toegepaste<br />

wetenschappelijke discipline is<br />

nog ver af, eenvoudigweg omdat over<br />

het gedragsanalytisch proces zelf nog te<br />

weinig geweten is. Dat delictgedrag persoonseigenschappen<br />

weerspiegelt, werd<br />

ook nog niet overtuigend aangetoond.<br />

Daarnaast is er gevaar voor misleiding.<br />

Onderzoek aan de Universiteit van<br />

Liverpool heeft bijvoorbeeld aangetoond<br />

dat ambigue daderprofielen door politiemannen<br />

én psychologen in gelijke mate<br />

werden toegeschreven aan zowel de<br />

echte als de onechte daders. Dit laat zich<br />

verklaren door een menselijke neiging<br />

die de Nederlandse professor Peter van<br />

Koppen, alweer in verband <strong>met</strong> het<br />

gerechtelijk onderzoek in de parachutemoord,<br />

‘tunnelvisie’ heeft genoemd. We<br />

zijn vaak geneigd om op zoek te gaan<br />

naar informatie die onze mening of hypotheses<br />

ondersteunt in plaats van haar te<br />

ontkrachten. Een daderprofiel kan<br />

immers de politie op het juiste, maar ook<br />

op het valse spoor brengen.<br />

Terugkerend naar de parachutemoord vermoeden<br />

we dat meester Jef Vermassen<br />

het eerder had over het ‘psychiatrische’<br />

profiel van Els Clottemans. Er werd namelijk<br />

in haar geval helemaal geen profiel<br />

opgesteld door gedragsanalisten. Het psychiatrische<br />

en psychologische onderzoek<br />

van een verdachte kadert in de wetgeving<br />

van artikel 71 van het Strafwetboek en<br />

heeft vooral als doel om de toerekeningsvatbaarheid<br />

(toen en <strong>nu</strong>) van de beschuldigde<br />

te beoordelen. Zo’n onderzoek<br />

spreekt zich echter niet uit over de schuldvraag<br />

zelf. De jury van het parachuteproces<br />

deed in haar motivatie van haar oordeel<br />

wel letterlijk beroep op het psychiatrische<br />

profiel (“de feiten passen bij haar<br />

persoonlijkheid”). Het gevaar voor een<br />

cirkelredenering is dan ook zeer groot:<br />

‘Waarom heeft deze vrouw deze verschrikkelijke<br />

daden gesteld?’ ‘Omdat ze<br />

een psychopaat is.’ ‘En hoe weet u dat zij<br />

een psychopaat is?’ ‘Omdat zij deze vreselijke<br />

delicten heeft gepleegd.’<br />

Zoals reeds gezegd is ‘profiling’ een oeroude<br />

praktijk. Ook bij het screenen van<br />

vliegtuigpassagiers als potentiële terroristen<br />

wordt dus een <strong>met</strong>hode toegepast<br />

die stamt uit de tijd van de heksenvervolgingen.<br />

Het staat onomstotelijk vast dat<br />

er op die manier heel wat onschuldigen<br />

verdacht worden gemaakt. Nóg groter<br />

wordt het gevaar voor onschuldige<br />

slachtoffers wanneer dergelijke profielen<br />

ook gebruikt worden als enige bewijsvoering<br />

in rechtszaken. Eén van de advocaten<br />

van Els Clottemans bestempelde<br />

‘profiling’ als ‘pseudowetenschap’ en<br />

vond het een ‘hulpmiddel dat nooit als<br />

bewijs kan dienen’. Het opstellen van<br />

profielen is inderdaad bovenal een<br />

opsporingstechniek, die <strong>nu</strong>ttig kan zijn<br />

voor het gerechtelijke onderzoek. Maar<br />

een profiel op zich kan nooit de schuldvraag<br />

van een verdachte beantwoorden.<br />

Noot<br />

(1) Bron: Wolfgang Behringer, Günter Jerouschek (Hg.,<br />

Übers.), Werner Tschacher (Übers.), Der<br />

Hexenhammer. Malleus maleficarum, München<br />

62007 (EA 2000).<br />

JANUARI - FEBRUARI 2011 43


Een moreel consulent vertelt...<br />

Op een steenworp<br />

van de chique<br />

Louizalaan<br />

Sigrid Ponjaert<br />

moreel consulent PCMD Brussel<br />

BRUSSEL HEEFT OP GERUISLOZE WIJZE MIJN HART VEROVERD. NA VIJF JAAR VELDWERK<br />

HEB IK ONZE HOOFDSTAD IN AL HAAR FACETTEN LEREN KENNEN. DE REPUTATIE DIE DEZE<br />

STAD GENIET, IS VERRE VAN LOVEND. TEN ONRECHTE. BRUSSEL IS INDERDAAD EEN<br />

KOELE MINNARES. ZE BIEDT ZICHZELF NIET OP EEN DIENBLAD AAN. BRUSSEL MOET ONT-<br />

DEKT, BELEEFD EN ONDERGAAN WORDEN. VOLGENS MIJ IS DAT DE VERKLARING VOOR<br />

HET FEIT DAT BRUSSEL ONBEMIND BLIJFT BIJ HET MERENDEEL VAN DE PENDELAARS. ZE<br />

DIENEN NIET OM PROFESSIONELE REDENEN GEREGELD DE UITHOEKEN VAN BRUSSEL OP<br />

TE ZOEKEN. ZO WORDEN ZE DE KANS ONTZEGD OM DE WARE CHARME VAN BRUSSEL TE<br />

ONTDEKKEN: DE KLEINE PLEINTJES, PITTORESKE STRAATJES, DE MEEST ONWAARSCHIJNLIJ-<br />

KE KLEINE WINKELTJES EN ONVERWACHTE PARELTJES VAN ARCHITECTUUR.<br />

BRUSSEL<br />

A<br />

ls moreel consulent was<br />

ik de voorbije jaren verplicht<br />

de brede Noord-<br />

Zuidroute te verlaten. De Noord-Zuidroute<br />

die in alle promofilmpjes geprezen wordt<br />

en waarlangs de toeristische bezienswaardigheden<br />

en de bekende winkels<br />

liggen. Gewapend <strong>met</strong> een stadsplannetje<br />

en ietwat vage aanwijzingen moet ik<br />

meermaals op zoek gaan naar kleine<br />

vzw’tjes of hulp- en dienstverlenende<br />

organisaties. Tientallen keren heb ik tijdens<br />

een dergelijke queeste ettelijke en<br />

onnodige kilo<strong>met</strong>ers afgelegd. Maar niet<br />

getreurd. Juist het feit dat ik <strong>met</strong> absolute<br />

zekerheid kan stellen dat ik geen<br />

nazaat ben van de befaamde Marco Polo,<br />

heeft er voor gezorgd dat ik de duizenden<br />

gezichten van Brussel heb leren kennen,<br />

herkennen en waarderen. Graag en grif<br />

geef ik toe dat niet ieder van deze<br />

gezichten even charmant, vredig en veilig<br />

te noemen valt. Ook dat heb ik aan<br />

den lijve ondervonden. Brussel is een<br />

genadeloze stad voor de vele kwetsbare<br />

mensen die er vertoeven. Het hele<br />

gamma van problemen waaraan sociologen<br />

en criminologen de term grootstedelijke<br />

problematiek gegeven hebben, is<br />

Brussel immers niet bespaard gebleven.<br />

En toch is Brussel, als Europese hoofdstad,<br />

uniek. Niet alleen door het surrealisme dat<br />

ons land kenmerkt en zich als het ware<br />

kristalliseert in Brussel. Het belangrijkste<br />

verschil is dat de typische migratiebeweging<br />

van het merendeel gedepriveerde<br />

bevolkingsgroepen naar de buitenwijken<br />

in Brussel niet heeft plaatsgevonden. Het<br />

centrum wemelt van mensen die in<br />

armoede leven. Een concentratie van<br />

armen, dak- en thuislozen, mensen zonder<br />

papieren en sociaal uitgesloten groepen.<br />

Op letterlijk een steenworp van de Grote<br />

Markt of de chique Louizalaan liggen de<br />

verloederde straten en buurten die te vaak<br />

44 JANUARI - FEBRUARI 2011


het speelterrein zijn van huisjesmelkers en<br />

andere minder bonafide figuren.<br />

Het Provinciaal Centrum Morele Dienst -<br />

verlening Brussel waar ik vijf jaar geleden<br />

aan de slag ging als moreel consulent ligt<br />

vlak aan het Rouppeplein en de Annees sens -<br />

buurt. Het Rouppeplein waar het bewierookte<br />

en peperdure restaurant Comme<br />

Chez Soi gelegen is. Een parkeerwachter in<br />

uniform en kepie ontlast de gasten van het<br />

restaurant van de vervelende taak een parkeerplaatsje<br />

voor hun dure, flitsende auto’s<br />

te vinden. Terwijl op de bankjes rond het<br />

pleintje de minder fortuinlijke Brusselaars<br />

hun Cara-pilsjes zitten te drinken en voorbijgangers<br />

een sigaret of een halve euro<br />

vragen. De Anneessens buurt wordt door<br />

de Brusselse overheden bestempeld als<br />

een wijk onder druk, een probleemwijk.<br />

Loop je tien mi<strong>nu</strong>utjes verder dan beland<br />

je op een van duurste plekken in ons land:<br />

de Grote Markt. Dit is de context waarin<br />

mijn collega’s werken en morele bijstand<br />

verlenen.<br />

De dagelijkse confrontatie <strong>met</strong> de toenemende<br />

kloof tussen de ‘haves’ en de<br />

‘have-nots’ laat een indruk na en dwingt<br />

ons tot een brede invulling van het begrip<br />

morele bijstand. Als team hebben we<br />

gekozen voor een outreachende benadering,<br />

in de hoop dat we ons steentje kunnen<br />

bijdragen in de strijd tegen armoede<br />

en sociale uitsluiting. Het gros van de<br />

buurtbewoners is niet Nederlandstalig,<br />

noch vrijzinnig. Daarom kiezen we er<br />

bewust voor om ook bijstand te verlenen<br />

in het Frans en het Engels.<br />

Veralgemenend kan ik stellen dat de aanmeldingsproblematiek<br />

op het PCMD<br />

Brussel eenzaamheid en deprivatie is. Ruw<br />

geschat leeft 80% van onze cliënten onder<br />

of op de armoedegrens. Een aantal van<br />

hen heeft geen inkomsten en geen onder-<br />

dak. Ze zijn door steeds groter wordende<br />

mazen van het sociale vangnet geglipt.<br />

Armoede is echter niet altijd even herkenbaar.<br />

Anderhalf jaar geleden kreeg ik de vraag<br />

van een cliënt of hij een vriend van hem<br />

mocht voorstellen die de hulp van het<br />

PCMD wel kon gebruiken. Enkele dagen<br />

later leerde ik Marc kennen. Een<br />

Franstalige zestiger die piekfijn verzorgd<br />

was. Hij leek zo weggelopen uit één of<br />

andere advertentie voor bankbeleggingen<br />

die moet zorgen voor een zorgeloze<br />

oude dag. Zijn sociale vaardigheden, taalgebruik<br />

en ‘manieren’ riepen bijna heimwee<br />

op naar die lang vervlogen tijden.<br />

Kortom een echte gentleman, een heer.<br />

Hij begon het gesprek <strong>met</strong> het feit dat hij<br />

geplaagd werd door angstaanvallen en<br />

hypertensie. Mijn verbazing groeide dan<br />

ook gestadig toen hij zijn verhaal vertelde.<br />

Marc leefde al een slordige 15 jaar ‘onder<br />

water’, zoals hij dat zelf uitdrukte. Tot midden<br />

de jaren negentig verliep alles erg<br />

vlot voor Marc. Gehuwd <strong>met</strong> een<br />

Caraïbische schone, een eigen bouwondernemingszaak<br />

die hij <strong>met</strong> zijn broer<br />

beheerde en twee kinderen die volop<br />

bezig waren om hun eigen weg in het<br />

leven te banen. De dochter had een universitaire<br />

opleiding aangevat, de zoon was<br />

klaar om in het familiebedrijfje te stappen.<br />

Geen vuiltje aan de lucht. Of toch? Op zijn<br />

huwelijk was wat sleet gekomen. Niet zo<br />

verbazingwekkend, ieder huwelijk kent<br />

mindere tijden. Maar zijn vrouw verlangde<br />

steeds vuriger naar haar vaderland,<br />

haar heimwee werd steeds sterker.<br />

België, <strong>met</strong> het grijze weer, de drukte, de<br />

eindeloze ratrace en dagelijkse verkeersellende<br />

kwam steeds slechter uit de vergelijking<br />

die ze maakte <strong>met</strong> de zonovergoten<br />

Caraïben, <strong>met</strong> het relaxte levensrit-<br />

PCMD BRUSSEL AAN HET ROUPPEPLEIN EN DE ANNEESSENSBUURT<br />

me en het ogenschijnlijk ongedwongen<br />

omgangsleven. Steeds vaker sprak ze het<br />

verlangen uit <strong>met</strong> het gezin te verhuizen.<br />

Voor Marc was dit onbespreekbaar. De<br />

eerste jaren van hun huwelijk hadden ze<br />

in dit paradijs doorgebracht en het was<br />

hem zuur opgebroken. Als geboren<br />

zakenman viel de levenswijze hem tegen.<br />

Erg moeilijk om een eigen zaak uit de<br />

grond ‘te stampen’, na enkele jaren<br />

moesten ze zonder geld noodgedwongen<br />

terugkeren naar België. Nogmaals die<br />

sprong wagen? No way. Trouwens, hij had<br />

veel energie, bloed, zweet en tranen<br />

geïnvesteerd in het bedrijf dat hij <strong>met</strong> zijn<br />

broer uitbaatte. Na moeilijke jaren begon<br />

hun zaak behoorlijke winst te draaien.<br />

Uiteindelijk werd de heimwee van zijn<br />

vrouw dé splijtzwam in het huwelijk. Ze<br />

hakte de knoop door en besloot dan maar<br />

alleen te vertrekken en vroeg de kinderen<br />

of ze haar wilden volgen. De weigering<br />

van de kinderen, die hun eigen leven hier<br />

volop aan uitbouwen waren, nam ze op<br />

als een persoonlijke afwijzing en diep<br />

teleurgesteld vertrok ze richting zon. Er<br />

volgden nog enkele pijnlijke telefoontjes<br />

en brieven vol wederzijdse verwijten tot<br />

voor iedereen de maat vol was en de banden<br />

werden doorgesneden.<br />

Marc vertelde dat dit een hele knauw<br />

was, <strong>met</strong> verregaande gevolgen. De kinderen<br />

ervoeren het vertrek van hun moeder<br />

en de nasleep ervan als vaandelvlucht<br />

en ze waren diepgekwetst.<br />

De scheiding had ook een behoorlijk aantal<br />

financiële implicaties. Er zou harder<br />

moeten worden gewerkt om tegemoet te<br />

komen aan de opgelopen schade. Echter,<br />

de vrouw van zijn broer, die medebeheerder<br />

was van het bedrijfje, had geen<br />

zin om te delen in de klappen. Ze voelde<br />

de nattigheid en begon op haar beurt<br />

druk uit te oefenen op haar echtgenoot<br />

JANUARI - FEBRUARI 2011 45


Een moreel consulent vertelt...<br />

om uit de zaak te stappen. De volgende<br />

klap kwam dan ook toen Marc voor het<br />

ultimatum werd gesteld zijn broer ‘uit te<br />

kopen’ of het bedrijf over kop te laten<br />

gaan. Met de moed der wanhoop koos<br />

Marc om een lening aan te gaan en als<br />

een bezetene aan de slag te gaan. Zijn<br />

zoon was immers klaar om in de zaak te<br />

stappen en mee te helpen de extra uren<br />

te draaien. En dat deed hij ook, samen<br />

<strong>met</strong> zijn vader werkten ze als bezetenen,<br />

vastberaden om te slagen in deze moeilijke<br />

opdracht. En een tijdje leek het erop<br />

dat het zou lukken. Tot die fatale februaridag<br />

toen Marcs zoon een val maakte<br />

van 10 <strong>met</strong>er en zijn rug brak.<br />

De draagkracht van Marc was gebroken,<br />

hij ook viel in een diepe put. Hij bracht<br />

vele uren door in het ziekenhuis, aan de<br />

zijde van zijn zoon. Opdrachten bleven<br />

onafgewerkt. De spiraal naar beneden<br />

was ingezet. De torenhoge ziekenhuisfacturen,<br />

de maandelijkse afbetalingen konden<br />

niet meer betaald worden. En als<br />

genadeklap kwam de belastingsbrief en<br />

de factuur voor de btw. Overmand door<br />

de uitzichtloosheid van de situatie<br />

besloot Marc om op administratief vlak<br />

‘te verdwijnen’. Hij verkocht wat hij kon<br />

verkopen en verdween in de anonimiteit.<br />

Slechts enkele mensen, zijn kinderen en<br />

een enkele vriend wisten waar hij was.<br />

Een vriend huurde op zijn naam een studio<br />

voor hem en hij kluste wat in het<br />

zwart bij bogend op zijn expertise inzake<br />

boekhouden. Ook zijn dochter, die ondertussen<br />

afgestudeerd was en behoorlijk<br />

werk had gevonden, hielp hem om de<br />

eindjes aan elkaar te knopen. Marc vertelde<br />

dat hij de volgende jaren <strong>met</strong> een<br />

gitzwarte depressie kampte en meermaals<br />

zelfdoding overwoog. De liefde<br />

voor zijn kinderen weerhield hem. Zijn<br />

zoon herstelde langzaam, maar zou voor<br />

het leven getekend zijn.<br />

telijke gevolgen zou hebben gehad (en<br />

hij eventueel bij verstek veroordeeld zou<br />

zijn) begon hem parten te spelen. De<br />

jarenlange stress, het gepieker en de<br />

geldzorgen leidden onvermijdelijk tot<br />

een gevaarlijk hoge bloeddruk en angstaanvallen.<br />

Dit begon zijn tol te eisen voor<br />

zijn gezondheid. Marc werd een dagje<br />

ouder en voelde de enorme gevolgen<br />

van zijn ‘leven onder water’.<br />

Het verlangen groeide om <strong>met</strong> een schone<br />

lei te herbeginnen, de gevolgen van<br />

zijn beslissing onder ogen te zien en<br />

opnieuw gemoedsrust te vinden. Maar<br />

hoe moest hij daaraan beginnen?<br />

Dit was het verhaal dat Marc mij vertelde,<br />

gevolgd door de vraag of ik hem hierbij<br />

zou kunnen helpen. Een hele uitdaging.<br />

De eerste stap was Marc gemoedsrust te<br />

brengen. De onzekerheid over een eventuele<br />

veroordeling weg te nemen. Via<br />

contacten binnen de Brusselse politie kon<br />

ik achterhalen dat het strafblad van Marc<br />

blanco is. Het was een heel gewicht dat<br />

van zijn schouders viel. Plots leek een<br />

nieuw leven een haalbaar doel.<br />

Omdat hij toch nog angstig was, ben ik<br />

<strong>met</strong> hem meegegaan naar het OCMW van<br />

Brussel om opnieuw het hele verhaal te<br />

vertellen. De sociaal werkster van het<br />

OCMW was een parel! Vol empathie en<br />

geen enkel verwijt, begon ze systematisch<br />

een stappenplan uit te tekenen. Marc<br />

kreeg een installatiepremie, het OCMW<br />

leende hem de waarborg voor een appartement<br />

(<strong>met</strong> een contract op eigen naam)<br />

en er werd hem een leefloon toegekend.<br />

De dag dat Marc zich inschreef op de burgerlijke<br />

stand van de Stad Brussel was een<br />

ware feestdag. Gewapend <strong>met</strong> een domicilie<br />

stapten we naar het ziekenfonds en<br />

openden we een bankrekening. Zo, Marc<br />

was terug boven water! Uiteraard duurde<br />

het niet lang vooraleer de fiscus dit ook<br />

had gemerkt. Opnieuw een paniekaanval.<br />

Samen <strong>met</strong> Marc heb ik dan contact opgenomen<br />

<strong>met</strong> de dienst Belastingen. Met de<br />

nodige ze<strong>nu</strong>wachtigheid probeerde ik de<br />

situatie zo duidelijk mogelijk uit te leggen<br />

en vroeg ik een afbetalingsplan aan. Na<br />

een beetje gemor en vingergezwaai bleek<br />

dit mogelijk te zijn. Ondertussen zet Marc<br />

zich als vrijwilliger in bij allerhande vzw’s<br />

waar hij op administratief vlak algauw<br />

onmisbaar is geworden. Marc zal waarschijnlijk<br />

de rest van zijn leven maandelijks<br />

zijn belastingsschuld afbetalen. Maar<br />

dit, zo zegt hij mij, is de rust die hij hervonden<br />

heeft meer dan waard. Zijn bloeddruk<br />

is gestabiliseerd en zijn angstaanvallen<br />

behoren tot het verleden. Marc komt<br />

me nog af en toe opzoeken, en heel soms<br />

brengt hij dan iemand mee die ‘onze hulp<br />

misschien wel kan gebruiken’.<br />

Ikzelf vind dit een prachtig verhaal. De<br />

weg die ik <strong>met</strong> Marc heb afgelegd, is een<br />

unieke ervaring geweest. Het toont aan<br />

wat een moreel consulent kan betekenen.<br />

En heel stiekem vraag ik me af of dit<br />

in een andere stad wel mogelijk was<br />

geweest. Brussel, onze hoofdstad heeft<br />

op geruisloze wijze mijn hart veroverd.<br />

De menselijke psyche is echter sterk. En<br />

na verloop van jaren begon Marc zich<br />

beter te voelen. Hij werd grootvader en<br />

ontmoette een dame die hij <strong>met</strong> een<br />

bang hart zijn verhaal vertelde. Ze probeerde<br />

hem te overtuigen om terug<br />

‘boven water’ te komen. Maar de angst<br />

van Marc voor de fiscus was te groot. De<br />

onwetendheid of zijn verdwijnen gerech-<br />

BRUSSEL ROUPPEPLEIN<br />

46 JANUARI - FEBRUARI 2011


Het boek<br />

Onze waarden?<br />

Welke toekomst voor het humanisme?<br />

Diversen<br />

Jurgen Slembrouck<br />

moreel consulent Universiteit Antwerpen<br />

Welke rol mogen levensbeschouwingen<br />

spelen in het<br />

onderwijs? Waarom verbiedt<br />

het GO! levensbeschouwelijke symbolen,<br />

zoals hooddoeken? Waar liggen de<br />

grenzen van het multiculturele samenleven?<br />

Is de multiculturele samenleving<br />

mislukt? Hoe tolerant kan je zijn<br />

voor intolerantie? Welke rol kan het<br />

actief pluralisme spelen? Wat betekent<br />

het om vrijzinnig en feministe te zijn?<br />

Hoe verhoudt zich het humanisme tot<br />

ecologie? Kan moraal zonder god?<br />

Deze vragen zijn aan het begin van de<br />

21 ste eeuw brandend actueel. Blijkbaar<br />

voldoen de antwoorden die in het verleden<br />

werden geformuleerd niet meer of<br />

worden ze in elk geval betwist. De waarden<br />

en de kennis die we <strong>met</strong> elkaar<br />

moeten delen om het samenleven<br />

mogelijk te maken en in het beste geval<br />

richting te geven, bevinden zich volgens<br />

sommigen dan ook in een crisis. Gods -<br />

dienst en betwisten de reikwijdte van de<br />

menselijk autonomie en de mogelijkheid<br />

om de samenleving naar eigen<br />

inzicht vorm te geven. In de plaatst<br />

bepleit men de onderwerping aan een<br />

goddelijk gezag als basis voor moraliteit<br />

en als fundament voor de maatschappelijke<br />

ordening. Hun standpunten over<br />

(homo)seksualiteit, aids, evolutietheorie,<br />

vrij onderzoek, euthanasie, de rol<br />

van de vrouw… zijn bekend. En bovendien,<br />

in tegenstelling tot wat soms wordt<br />

beweerd, niet vrijblijvend. Dat is nog<br />

steeds goed zichtbaar in de gezondheidszorg<br />

of in het onderwijslandschap.<br />

De vrijzinnige dienst van de Uni -<br />

versiteit Antwerpen nodigde tijdens<br />

een lezingencyclus Dirk Verhofstadt,<br />

Wim Van Rooy, Floris van den Berg,<br />

Raymonda Verdyck, Magda Michiels ens,<br />

Ronald Commers en Benno Barnard<br />

uit om zich over deze vragen te spreken.<br />

De cyclus zou voor het grote<br />

publiek allicht onopgemerkt zijn<br />

gebleven indien op 31 maart de<br />

lezing van Benno Barnard niet verstoord<br />

werd door radicale moslims.<br />

Alle lezingen, behalve die van<br />

Barnard, werden verwerkt tot essays<br />

en gebundeld in een boek dat we<br />

graag voorstellen. Het boek is bovendien<br />

het eerste <strong>nu</strong>mmer in een reeks<br />

die door ASP editions zal worden uitgegeven.<br />

Voortaan bundelt ‘Cogito’<br />

de boeiendste gedachten van de<br />

gastsprekers die door de Vrijzinnige<br />

Dienst aan de Universiteit Antwerpen<br />

worden uitgenodigd. Zo kunnen ze,<br />

ook nadat ze zijn uitgesproken, mensen<br />

inspireren en prikkelen.<br />

Sprankelende gedachten voor een<br />

geïnformeerd burgerschap. Een volgend<br />

boek over ‘Immanent Atheïsme’<br />

staat op stapel.<br />

Het boek Onze waarden. Welke toekomst<br />

voor het humanisme kan<br />

rechtstreeks bij de uitgeverij of via de<br />

boekhandel worden besteld. De gegevens<br />

van het boek en de uitgeverij<br />

vind je onderaan. Het boek is voor<br />

collega’s ook verkrijgbaar aan een<br />

reductietarief bij de vrijzinnige dienst.<br />

Bestellen kan door een mail te sturen<br />

naar jurgen.slembrouck@ua.ac.be<br />

Onze Waarden? Welke toekomst<br />

voor het humanisme?<br />

Jurgen Slembrouck (red.)<br />

ISBN: 978 90 5487 799 8<br />

www.aspeditions.be<br />

JANUARI - FEBRUARI 2011 47


Diversen<br />

Karin Heremans, een verdedigster van<br />

een actief pluralistisch diversiteitsbeleid<br />

BOEKBESPREKING<br />

Een tip van de sluier<br />

Franky Bussche<br />

hoofd van dienst Studie en Onderzoek<br />

In het Koninklijk Atheneum van<br />

Antwerpen werd op 1 september 2009<br />

een hoofddoekenverbod ingevoerd. In<br />

dit boek verduidelijkt Karin Heremans,<br />

directrice van de school, waarom een<br />

hoofddoekenverbod past in het actief pluralistisch<br />

diversiteitsbeleid, waar ze al<br />

jaren een grote verdedigster van is.<br />

In het atheneum lopen leerlingen van<br />

zowat 65 nationaliteiten school, waarvan<br />

een groot deel moslim is. De vorige jaren<br />

droegen sommige moslima’s wel een<br />

hoofddoek. De directie stelde vast dat er<br />

steeds meer druk uitgeoefend werd op<br />

meisjes die zich niet volgens islamitische<br />

voorschriften wilden kleden. Hierdoor kwamen<br />

belangrijke principes, zoals gelijkwaardigheid<br />

en persoonlijke vrijheid, in het<br />

gedrang. In naam van de godsdienstvrijheid<br />

dreigden andere fundamentele vrijheden<br />

op een intimiderende manier beknot<br />

te worden. De hoofddoek (sluier) is een<br />

symptoom van een bredere sociale problematiek.<br />

Het hele hoofddoekendebat is dan<br />

ook letterlijk slechts het tipje van een sluier<br />

die sociale, economische, culturele en<br />

emancipatorische problemen verbergt.<br />

Karin Heremans maakte zich de laatste<br />

jaren zorgen om de druk die va<strong>nu</strong>it kleine<br />

groepen moslims uitgeoefend wordt om<br />

slechts één versie van de islam te volgen.<br />

Er zijn heel wat meisjes die de hoofddoek<br />

niet uit vrije wil dragen, maar het doen<br />

onder druk van vriendinnen, broers en<br />

familieleden, of van georganiseerde groepen<br />

die meisjes ronselen om er vrome<br />

moslima’s van te maken.<br />

Het actief pluralisme binnen de school<br />

steunt op een aantal fundamentele basiswaarden:<br />

de universele rechten van de<br />

mens, de vrijheid van meningsuiting, de<br />

vrijheid van het individu, de scheiding van<br />

kerk en staat, de gelijkwaardigheid van<br />

man en vrouw, het vrij wetenschappelijk<br />

onderzoek en het wederzijds respect. Via<br />

interlevensbeschouwelijke dialoog gaat<br />

men op zoek naar gemeenschappelijke<br />

waarden. Op school botste men op de<br />

grenzen van vrijheid toen men merkte dat<br />

de godsdienstvrijheid andere vrijheden in<br />

het gedrang bracht. Als je geen keuzes<br />

meer kunt maken omwille van religieuze<br />

druk, dan verdwijnt de gelijkheid. Heel wat<br />

jongeren hebben een groot probleem <strong>met</strong><br />

het vrij wetenschappelijk onderzoek of<br />

zelfs <strong>met</strong> de meervoudigheid van de islam.<br />

Onder het mom van godsdienstvrijheid<br />

verhindert een kleine groep extremisten<br />

de vrijheid van godsdienstbeleving.<br />

Bepaalde voorschriften van de Koran zijn in<br />

strijd <strong>met</strong> de algemeen geldende gedragsregels.<br />

Op school leren leerlingen horizontaal denken,<br />

op basis van gelijkwaardigheid. Thuis<br />

moeten ze verticaal denken volgens een<br />

patriarchaal model. Volgens onderzoekers<br />

is de opleving van religieuze waarden het<br />

gevolg van structurele problemen als<br />

armoede, werkloosheid, racisme, xenofobie,<br />

isolement, beperkingen op de politieke<br />

vertegenwoordiging en de dreiging tot<br />

assimilatie. De opleving van de islam lijkt<br />

eerder een reactie te zijn op de sociaaleconomische<br />

achterstelling dan een echte<br />

daad van religieuze piëteit. Religie gaat<br />

dan niet echt over religie, maar wordt een<br />

symbool voor de identiteit van een<br />

gemeenschap.<br />

De jongeren volgen echter niet de islam<br />

van hun ouders, maar de radicale islam<br />

zoals ze die aantreffen op het internet.<br />

Islam is een symbool van identiteit, maar<br />

ook een politiek instrument. Een religie is<br />

geen eigenschap, maar een keuze. Over<br />

keuzes kan men respectvol <strong>met</strong> elkaar discussiëren.<br />

Wie zich echter identificeert <strong>met</strong><br />

zijn religie sluit elk debat uit, want elk punt<br />

van kritiek wordt immers een persoonlijke<br />

aanval op je identiteit. Leerkrachten van<br />

het atheneum van Antwerpen leren dat<br />

iedere jongere autonoom een mening kan<br />

en mag vormen, terwijl het patriarchale<br />

systeem in de allochtone gezinnen dat net<br />

verwerpt.<br />

Sommige islamgeleerden stellen nochtans<br />

dat de sluierdracht geen verplichting is. De<br />

discussie over de hoofddoek staat echter<br />

niet op zich. Voor de meeste leerlingen is<br />

godsdienst de waarheid en bestaat wetenschap<br />

slechts uit hypothese. Een hoofddoekenverbod<br />

was geen beslissing tegen de<br />

hoofddoek, maar een beslissing <strong>met</strong> als<br />

doel de bestrijding van de bekeringsdrang.<br />

Een fundamentalistische tak van de islam<br />

was de school binnengedrongen en dreigde<br />

het verhaal van vrijheid, gelijkheid, pluralisme<br />

en openheid onderuit te halen. De<br />

brave moslims die uit vrije wil gekozen<br />

hebben voor de hoofddoek zijn het slachtoffer<br />

van een radicale, onverdraagzame<br />

islam. Heel wat ouders wisten en weten<br />

niet dat hun kinderen door extremisten<br />

opgejut worden. Meisjes die hun hoofddoek<br />

toch wilden afleggen werden geïntimideerd.<br />

De grote meerderheid van de moslims<br />

staat absoluut niet achter de radicale stellingen.<br />

Adolescenten die op zoek zijn naar<br />

hun identiteit komen wel <strong>met</strong> de radicale<br />

websites van de islam in contact. Het verbod<br />

om op school een hoofddoek te dragen<br />

heeft niets te maken <strong>met</strong> de afwijzing<br />

van de islam. Bekeringsdrift kan niet getolereerd<br />

worden. Er moet dringend iets<br />

gebeuren rond de benarde sociaaleconomische<br />

positie. Achterstelling creëert<br />

immers fundamentalisme.<br />

Volgens Karin Heremans is het niet de<br />

school, niet de scholengroep en niet de<br />

inrichtende macht, maar het parlement<br />

dat zich moet uitspreken over het hoofddoekenverbod.<br />

Ze is bezorgd over de toenemende<br />

impact van een integristische<br />

islam die jongeren een benepen tunnelvisie<br />

oplegt en betreurt het dat wij weinig<br />

horen van de progressieve moslims.<br />

Met haar boek schetst Karin Heremans op<br />

een heldere wijze de evolutie van de<br />

hoofddoekenproblematiek in haar school.<br />

Een tip van de sluier<br />

Karin Heremans<br />

Antwerpen: Houtekiet, 2010, 160 p.<br />

ISBN: 978 90 8924 139 9<br />

48 JANUARI - FEBRUARI 2011


Van A tot Z…<br />

BESPREKING<br />

Juridische gids<br />

over ouderschap voor holebi’s en transgenders<br />

Diversen<br />

Franky Bussche<br />

hoofd van dienst Studie en Onderzoek<br />

Deze brochure kwam tot stand<br />

onder de vleugels van de holebikoepel<br />

çavaria, in opdracht van<br />

Vlaams minister van Gelijke Kansen<br />

Pascal S<strong>met</strong> en geeft de stand van de<br />

wetgeving weer op 31 augustus 2010.<br />

De publicatie is bedoeld voor holebi’s<br />

en transgenders <strong>met</strong> kinderen of een<br />

kinderwens, maar ook voor wie professioneel<br />

te maken krijgt <strong>met</strong> juridische<br />

vragen omtrent ouderschap. De auteur<br />

Paul Borghs is specialist in familierecht<br />

en holebi-ouderschap.<br />

De rechtspositie van holebi’s en transgenders,<br />

en hun kinderen ging er de<br />

laatste jaren aanzienlijk op vooruit,<br />

onder andere dankzij de openstelling<br />

van het burgerlijk huwelijk en de uitbreiding<br />

van de adoptiemogelijkheden.<br />

Steeds meer holebi’s en transgenders<br />

kunnen hun kinderwens realiseren.<br />

Deze gids bevat de juridische informatie<br />

die specifiek gericht is op holebi’s<br />

en transgenders.<br />

Een eerste hoofdstuk beschrijft hoe de<br />

kinderwens kan gerealiseerd worden.<br />

Het handelt over de wet op de medisch<br />

begeleide voortplanting (voor lesbiennes<br />

<strong>met</strong> een kinderwens), draagmoederschap<br />

(voor homo’s <strong>met</strong> een kinderwens)<br />

en de wet betreffende transseksualiteit<br />

(voor transseksuelen <strong>met</strong> kinderen<br />

of een kinderwens). Ook ge -<br />

deeld ouderschap en pleegzorg komen<br />

aan bod.<br />

Hoofdstuk twee bespreekt uitgebreid<br />

het thema adoptie: de verschillende<br />

soorten adoptie, de voorwaarden, de<br />

binnenlandse adoptieprocedure, de<br />

interlandelijke adoptie, adoptie en<br />

internationaal privaatrecht.<br />

In een volgend hoofdstuk krijgen we<br />

meer uitleg over erfrecht en successierechten.<br />

Erfrecht is een complexe<br />

materie en als het om holebi- of transgenderparen<br />

gaat, kan het nog ingewikkelder<br />

worden.<br />

Ook wordt besproken wat te doen wanneer<br />

het tot een breuk komt in de rela-<br />

tie. Dit roept ook veel vragen op. Wat<br />

gebeurt er dan <strong>met</strong> de minderjarige<br />

kinderen? Welke moeilijkheden kunnen<br />

er opduiken wanneer je beiden juridische<br />

ouder bent van een minderjarig<br />

kind en je in een crisissituatie terechtkomt?<br />

Een laatste hoofdstuk bevat de praktische<br />

gevolgen van het ouderschap op<br />

het vlak van sociaal recht en fiscaal<br />

recht.<br />

Bij alle hoofdstukken krijgen we voorbeelden<br />

uit de praktijk en tips voor<br />

verdere literatuur, alsook verwijzingen<br />

naar de relevante wetsartikels. De<br />

brochure is er niet alleen voor de<br />

(wens-) ouders, maar voor iedereen<br />

die betrokken is bij het ouderschap<br />

van holebi’s of transgenders. Familie<br />

en vrienden vinden er een antwoord<br />

op hun vragen in terug. Ambtenaren,<br />

advocaten of medewerkers van adoptiecentra<br />

beschikken <strong>met</strong> deze gids<br />

over een handig werkdocument.<br />

De gids is gratis te verkrijgen in de<br />

Roze Huizen en aan te vragen bij çavaria<br />

via info@cavaria.be . De verzendingskosten<br />

bedragen 5,00 euro voor 1<br />

tot 3 exemplaren. Voor grotere aantallen,<br />

informeer bij info@cavaria.be<br />

Juridische gids over ouderschap<br />

voor holebi’s en transgenders<br />

Paul Borghs<br />

Gent: çavaria, 2010, 112 p.<br />

Depot<strong>nu</strong>mmer: D/2010/3241/294<br />

Çavaria<br />

Vlaamse koepel van holebien<br />

transgenderverenigingen<br />

Kammerstraat 22<br />

9000 Gent<br />

tel. 09 223 69 29<br />

info@cavaria.be<br />

www.cavaria.be<br />

JANUARI - FEBRUARI 2011 49


Diversen<br />

Tony Judt’s nalatenschap<br />

BOEKBESPREKING<br />

Het land is moe<br />

Photis Schurmans<br />

Het land is moe, het laatste boek<br />

van, de in augustus, aan de<br />

spierziekte ALS, overleden, historicus<br />

Tony Judt is een kritische analyse<br />

van de huidige toestand van de<br />

wereld. Het is niet alleen een overzicht<br />

van de weldaden en tekortkomingen<br />

van de welvaartsstaat, na<br />

WOII uitgewerkt in de hele westerse<br />

wereld, maar ook een samenvatting<br />

van de uitdagingen waar we momenteel<br />

als geglobaliseerde samenleving<br />

voor staan, niet enkel voor ons zelf<br />

maar ook voor de volgende generaties.<br />

Bovenal getuigt het van zijn<br />

overtuiging dat de samenleving door<br />

ons allen maakbaar is. Geen idealisme<br />

maar een in onze geïndividualiseerde<br />

maatschappij vaak vergeten<br />

eigenschap van de mens als sociale<br />

soort.<br />

Die uitdagingen zijn volgens Tony Judt<br />

verstrekkend. Onder invloed van het<br />

neoliberalisme wordt de kloof tussen<br />

rijk en arm steeds groter. Niet alleen<br />

tussen ontwikkelde en onontwikkelende<br />

landen, maar ook tussen een<br />

kleine laag superrijken en ‘de rest’ in<br />

zowat alle landen. Het veralgemeende<br />

geloof in de boosaardige geest van<br />

de staat <strong>met</strong> als gevolg deregularisatie<br />

en een ongebreideld vertrouwen<br />

in de vrije markt. De staat gereduceerd<br />

tot zijn oorspronkelijke taken<br />

van defensie, openbare orde en ziektebestrijding.<br />

De terugkeer van rijkdom<br />

en erfopvolging als sociale maatstaven,<br />

<strong>nu</strong> onderwijs niet langer een<br />

alternatief is om de sociale ladder te<br />

beklimmen.<br />

Na WOII was er in de westerse wereld<br />

een algemene consensus over waarden<br />

en doelen, die de condities die<br />

tot de griezel van WOII hadden geleid<br />

naar de toekomst toe moesten vermijden.<br />

De welvaartsstaat, de sociaaldemocratie<br />

en de New Deal waren<br />

daarvan de concrete verwerkelijking.<br />

Wat is er dan gebeurd sinds de jaren<br />

zestig? Waarom zien we de wereld<br />

enkel nog in economische termen en<br />

zijn werkloosheid, inflatie en grondstoffenprijzen<br />

niet langer ethische<br />

toetsstenen van de samenhang van<br />

de samenleving? Waarom zijn we het<br />

vertrouwen kwijt in rechtvaardigheid,<br />

gelijke kansen en economische zekerheid<br />

als wereldwijd gemeenschappelijke<br />

doelen die enkel door gemeenschappelijke<br />

actie kunnen worden<br />

bereikt? Waarom is politiek verworden<br />

tot een opeenstapeling van individuele<br />

aanspraken op de samenleving<br />

en de staat?<br />

In de jaren zestig krijgt ‘identiteit’<br />

-persoonlijke, seksuele en culturelevaste<br />

voet aan de (linkse) politieke<br />

grond. Hierdoor worden algemeen<br />

belang en traditionele gezagsorganen<br />

ondermijnd. Blijft persoonlijk belang<br />

en verlangen. Maar wat goed is voor<br />

één individu is dat niet noodzakelijk<br />

voor een ander. Wat overblijft, is<br />

moreel relativisme: als iets goed is<br />

voor mij hoef ik niet te bepalen of het<br />

dat ook is voor een ander en is het<br />

zeker niet aan mij om het iemand<br />

anders op te dringen. Net die individuele<br />

vrijheid werd tot dan toe door<br />

de staat - wat goed is voor iedereen is<br />

dat voor elk individu - beperkt. De crisis<br />

van de jaren zeventig zette bovendien<br />

de begroting van de welvaartsstaten<br />

onder enorme druk. Massale<br />

werkloosheid leidde tot enorme<br />

tekorten. De beter geschoolde en<br />

gekwalificeerde middenklasse be -<br />

schouwde de toegekende voordelen<br />

van de welvaartsstaat plots als te<br />

ruim, de wederzijdse overeenkomst<br />

als oneerlijk. Vruchtbare grond voor<br />

het conservatieve gedachtegoed van<br />

Thatcher en Reagan en de revanche<br />

van de Oostenrijkse economische<br />

school. De staat wordt eindelijk<br />

beschouwd, als het probleem van een<br />

samenleving die -zoals Thatcher het<br />

samenvatte- niet bestaat, en, die zich<br />

vooral niet moet mengen in de economie.<br />

Vertaald door een jongere<br />

generatie Amerikaanse economen in<br />

het dogma van de vrije markt waarin<br />

slechts rationele keuzes worden<br />

gemaakt door mensen gereduceerd<br />

tot louter economische wezens.<br />

Ironisch genoeg betekent dit dat de<br />

staat wordt ontdaan van zijn economische<br />

macht, maar tezelfdertijd zijn<br />

repressieve en controlerende macht<br />

tot orwelliaanse proporties ziet toenemen.<br />

Ondertussen wordt, door privatisering,<br />

de algemene verantwoordelijkheid<br />

van de staat steeds verder<br />

overgedragen aan de privésector, zonder<br />

enig gemeenschappelijk voordeel<br />

behalve eenmalige inkomsten voor de<br />

staat. Het resultaat zijn grenzeloos<br />

door publieke fondsen ondersteunde<br />

privé-initiatieven, waarbij de staat uiteindelijk<br />

niet slechts de banken maar<br />

alle geprivatiseerde publieke infrastructuur<br />

en diensten moet garanderen.<br />

Geen enkele regering kan zich<br />

veroorloven dat spoorwegen, elektriciteitsvoorziening,<br />

gevangenissen of<br />

post- en andere sociale diensten worden<br />

afgeschaft omdat ze niet (langer)<br />

50 JANUARI - FEBRUARI 2011


winstgevend zijn. De uitkomst is<br />

werkloosheid gepaard <strong>met</strong> begrotingstekorten<br />

waarbij aandeelhouders<br />

en privéondernemers geen (financiële)<br />

verantwoordelijkheid opnemen.<br />

Door het ontrafelen van de sociale<br />

functie van de staat verdwijnt zijn<br />

band <strong>met</strong> zijn burgers. Dit komt vooral<br />

naar voor in de ontmanteling van<br />

publieke diensten en zekerheid, leidt<br />

tot een staat die zijn burgers enkel<br />

aan zich bindt door zijn autoriteit,<br />

waaraan burgers zich moeten onderwerpen.<br />

De burgers zelf worden<br />

teruggeworpen in een strijd van allen<br />

tegen allen zonder collectieve identiteit.<br />

Algemeen belang en gedeelde<br />

noden worden vervangen door persoonlijke<br />

voorkeur en individueel<br />

voordeel. Dit resulteert in een democratisch<br />

deficit, want collectieve verantwoordelijkheidszin<br />

voor beslissingen<br />

en acties van een regering heeft<br />

afgedaan. Lage opkomstcijfers bij verkiezingen<br />

zijn hier niet enkel de vertaling<br />

van, maar geven ook een vrijbrief<br />

aan de machthebbers. De laatste<br />

decennia gaven deze politici veelal<br />

weinig blijk van overtuiging of gezag,<br />

boezemden weinig vertrouwen in.<br />

Door de verscheidenheid aan keuzes<br />

en objectieven, zonder zicht op een<br />

coherent geheel, zijn burgers niet<br />

alleen op economisch maar ook op<br />

politiek vlak consumenten geworden.<br />

Politiek zonder idealisme, een vorm<br />

van sociale boekhouding, belangen-,<br />

afgunst- en herverkiezingspolitiek<br />

waarin geld (van belangengroepen en<br />

bedrijven) een predominante rol<br />

speelt. De verantwoording van regeringsbeslissingen<br />

wordt steeds vaker<br />

gebaseerd op adviezen van experten,<br />

die burgers blind moeten geloven,<br />

want te ingewikkeld voor de gemid-<br />

delde mens. Inhouds- en betekenisloos.<br />

Regeringen hebben steeds de<br />

economie gemanipuleerd, het verschil<br />

is dat vroeger publiek kenbaar werd<br />

gemaakt welke die doelen waren.<br />

Ondertussen ontbreekt een alternatief.<br />

Welzijn, rechtvaardigheid, rechtmatigheid,<br />

inclusie, kansen, hoop…<br />

worden weggeveegd onder de mantel<br />

van, collectieve en/of individuele,<br />

winst en groei die niets betekenen<br />

voor het gros van de mensen. Het<br />

ontkennen en/of reduceren van<br />

belangenconflicten en de complexiteit<br />

van elke samenleving behartigt<br />

enkel de belangen van een geprivilegieerde<br />

groep. Trots en zelfrespect<br />

wordt een groot deel van de bevolking<br />

ontzegd door het verruilen van<br />

rechtmatige bijstand door het toekennen<br />

van vernederende aalmoezen. De<br />

verwarring tussen burgerlijke vrijheid<br />

en de vrijheid om geld te verdienen -<br />

een risico dat de Concordet al duidelijk<br />

zag in de Verenigde Staten van de<br />

18 de eeuw- geeft demagogen de<br />

mogelijkheid om, zonder zelf het leiderschap<br />

of het initiatief op zich te<br />

moeten nemen, in te spelen op de<br />

angsten en vooroordelen van mensen.<br />

Zo slagen tea parties en populisme<br />

erin, door de menigte te vertellen<br />

wat ze moet denken, het openbaar<br />

debat te verengen in plaats van te<br />

verbreden en de onzekerheid verder<br />

te verhogen.<br />

Uiteindelijk draait het allemaal om<br />

vertrouwen, om ethische maatschappelijke<br />

beslissingen gebaseerd op<br />

doelen en niet op middelen.<br />

Ongelijkheid illustreert en verhevigt<br />

het verlies aan sociale cohesie en eindigt<br />

in een terugplooien op de eigen<br />

groep en onstabiliteit door rivaliteit<br />

tussen groepen. Als we niet langer de<br />

publieke ruimte, de wereld, <strong>met</strong><br />

iedereen kunnen delen in het algemeen<br />

belang dan heeft de moderne<br />

samenleving afgedaan. De huidige<br />

malaise vraagt erom rekening te houden<br />

<strong>met</strong> sociale, ecologische, menselijke,<br />

esthetische, culturele en economische<br />

kosten bij het nemen van<br />

beslissingen. Sociaaldemocraten, een<br />

uitgebreide noemer waaronder zowel<br />

Amerikaanse democraten als Europese<br />

of andere partijen die de welvaartsstaat<br />

voorstaan vallen, kunnen niet<br />

langer slechts ijveren voor gelijkheid<br />

en sociale rechtvaardigheid, ze moeten<br />

bredere ethische en humanitaire<br />

uitdagingen durven aangaan.<br />

Het land is moe is een verademing in<br />

tijden waarin niemand het nog schijnt<br />

te weten, noch op economisch, noch<br />

op sociaal, noch op politiek vlak.<br />

Geconfronteerd <strong>met</strong> polarisatie en<br />

eigenbelang in alle lagen van de<br />

bevolking en op alle niveaus geeft<br />

het een helder overzicht van hoe we<br />

in deze situatie terecht zijn gekomen.<br />

Van de grondslagen die de welvaartsstaat<br />

vorm hebben gegeven, van de<br />

evoluties in de samenleving die haar<br />

hebben gekleurd, veranderd en vervormd,<br />

van de uitdagingen waar we<br />

voor staan. Zonder een oplossing te<br />

bieden, geeft het hoop op een andere<br />

aanpak dan een puur economische,<br />

waarbij de samenleving -waar we als<br />

sociale wezens onlosmakelijk deel<br />

van uitmaken- weer haar rechten zou<br />

kunnen opeisen.<br />

Het land is moe<br />

Tony Judt<br />

Uitgeverij Contact<br />

ISBN: 9789025459093<br />

JANUARI - FEBRUARI 2011 51


Internationaal<br />

Zaken om van te dromen<br />

Verschillen ontdekken in<br />

de werking van humanistische<br />

organisaties wereldwijd<br />

Sonja Eggerickx<br />

voorzitter IHEU<br />

De International Humanist and<br />

Ethical Union (IHEU) richt regelmatig<br />

planningsweekends in<br />

voor de beslissingmakers van haar verschillende<br />

lidverenigingen. Deze week -<br />

ends bieden de mogelijkheid om inspiratie<br />

op te doen, lange termijn doelen<br />

te ontwikkelen en strategieën uit te<br />

denken. Zo een planningsweekend<br />

ging dit jaar bijvoorbeeld door van 29<br />

oktover tot en <strong>met</strong> 1 november 2010<br />

in Philadelphia. We waren te gast bij<br />

de Ethical Society of Philadelphia. Deze<br />

lidorganisatie van de IHEU heeft afdelingen<br />

verspreid over de gehele VSA.<br />

In New York en Ricerdale runnen ze<br />

zelfs erg gerenommeerde scholen. Het<br />

was boeiend te zien dat de werking<br />

van de verschillende humanistische<br />

organisaties wereldwijd enorm uiteenloopt.<br />

De Ethical Society legt de nadruk op<br />

waardevorming va<strong>nu</strong>it humanistisch<br />

oogpunt. Gemeenschapsvorming is<br />

een belangrijk facet in de werking van<br />

alle groepen van de Society. Op zondagmorgen<br />

zijn er bijeenkomsten <strong>met</strong><br />

een lezing over een filosofisch onderwerp,<br />

een punt uit de actualiteit dat<br />

kritisch wordt onderzocht, een uitleg<br />

over een wetenschappelijk onderwerp<br />

en de ethische gevolgen van de toepassing<br />

ervan...<br />

Iedere bijeenkomst start <strong>met</strong> de verwelkoming<br />

van de voorzitter van de<br />

groep, gevolgd door livemuziek.<br />

Daarna wordt stilgestaan bij een ethische<br />

gedachte, bijvoorbeeld een korte<br />

uiteenzetting over hoe mensen leven.<br />

Opnieuw gevolgd door muziek.<br />

Samenzang is ook een belangrijk element<br />

tijdens de bijeenkomsten. De<br />

mensen die voor het eerst komen naar<br />

zo een samenkomst worden opgevangen<br />

door een bepaald lid, waardoor ze<br />

makkelijker door de groep opgenomen<br />

worden. Alle habitués brengen trouwens<br />

iets mee van huis: cakes, puddings,<br />

brood… Er is steeds koffie, thee<br />

en frisdrank voorzien. Iedereen kan<br />

een geldelijke bijdrage geven, als<br />

steun aan de werking van de groep.<br />

Hoeveel dit is, wordt overgelaten aan<br />

het individu zelf. Steeds is er gelegenheid<br />

voor verdere discussie.<br />

De kinderen nemen, tijdens de bijeenkomsten<br />

van de volwassenen, deel aan<br />

een creatief atelier of een kringgesprek.<br />

Eigenlijk lesjes niet-confessionele<br />

zedenleer!<br />

"Members join together in ethical<br />

societies to assist each other in developing<br />

ethical ideas and ideals, to celebrate<br />

life's joys and support each other<br />

through life's crises, and to work together<br />

to improve our world and the world of<br />

our children."<br />

(“Leden komen samen in ethische<br />

groeperingen om elkaar te helpen bij<br />

het ontwikkelen van ethische ideeën<br />

en idealen, om de vreugden van het<br />

leven te vieren en elkaar te ondersteunen<br />

bij de crisismomenten van dit<br />

leven, en om samen te werken aan de<br />

verbetering van onze wereld en die<br />

van onze kinderen.”<br />

Tijdens het planningsweekend vond<br />

ook zo een bijeenkomst plaats. Alle<br />

aanwezige afgevaardigden van IHEUorganisaties<br />

namen deel. Sommigen<br />

vonden het een beetje vreemd. Het is<br />

op het eerste zicht ook heel erg verschillend<br />

van wat andere organisaties<br />

doen. De bijeenkomsten en de werking<br />

van de groepen zijn echter heel goed<br />

om het gemeenschapsgevoel te stimuleren<br />

en te verstevigen.<br />

Het planningsweekend bood ook de<br />

mogelijkheid aan de leden van het<br />

IHEU-bestuur om de werking van hun<br />

organisaties, van waaruit ze afgevaardigd<br />

zijn, toe te lichten aan de medewerkers<br />

van de Society. Dit kreeg veel<br />

bijval. Voor een aantal aanwezigen was<br />

dit een echte revelatie. Vooral de werking<br />

van enkele Europese organisaties.<br />

Geld krijgen van de overheid, aanwezig<br />

zijn op officiële gebeurtenissen, eed -<br />

aflegging zonder god te moeten vernoemen…<br />

het zijn zaken waar zij enkele<br />

van kunnen dromen.<br />

Vrij-o n -zinnig Sonny Van de Steene<br />

N O<br />

Elk jaar duiken ze weer op in de pers: de namenlijstjes. Een klassieker is het lijstje <strong>met</strong> de 20<br />

meest populaire voornamen voor jongens en meisjes. Er bestaan echter ook lijstjes <strong>met</strong> de meest<br />

vreemde namen. Bij onze Noorderburen wordt jaarlijks in De Coen en Sandershow op radiozender<br />

3 FM zo een lijstje gemaakt. Diegene die op één staat, krijgt de ‘Schaamnaam’ uitgereikt. De<br />

twijfelachtige eer gaat dit jaar naar Con Domen. Vorig jaar won Fokje Modder nog. De lijst toont<br />

nog een aantal merkwaardige combinaties van voor- en achternaam: Piet Saman, Justin Case,<br />

Klaartje Komen, Metje Hol, Dick Sack, Donald Duck, I.C. Notting en Peter Celie. De presentatoren<br />

melden -voor alle sceptici onder ons- dat de namen op waarheid gecheckt zijn.<br />

Je lacht en tezelfdertijd bekruipt je een gevoel van medelijden. Beeld je in: vanaf je geboorte -<br />

iedere dag opnieuw- word je blootgesteld aan dezelfde wederkerende opmerkingen en grappen.<br />

Wat een kwelling moet dat zijn. Gegrinnik achter je rug, boute opmerkingen in je gezicht… En<br />

steeds word je verondersteld de grappen origineel en spitsvondig te neutraliseren. Dat deze mensen<br />

hun naam nog niet veranderd hebben, is op zich al wetenschappelijk onderzoek waard. Net<br />

als het achterhalen van de redenen waarom ouders hun kinderen dit aandoen…<br />

Bron: Metro 29-10-10<br />

52 JANUARI - FEBRUARI 2011


Vijf winnaars krijgen elk de dvd Un Prophète van Jacques Audiard.<br />

Hoe maakt u kans?<br />

Vul snel het kruiswoordraadsel in en stuur het sleutelwoord vóór 26 ja<strong>nu</strong>ari 2011 naar de Unie<br />

Vrijzinnige Verenigingen, Brand Whitlocklaan 87 te 1200 Sint-Lambrechts-Woluwe of fax het<br />

door op <strong>nu</strong>mmer 02 735 81 66. U kan het ook via e-mail aan ons bezorgen: info@uvv.be. Met<br />

evenwel vermelding van ‘oplossing kruiswoordraadsel’ en persoonlijke gegevens.<br />

De oplossing verschijnt samen <strong>met</strong> de namen van de vijf winnaars in het volgende <strong>nu</strong>mmer.<br />

VOORNAAM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

NAAM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

GEBOORTEDATUM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . M V<br />

ADRES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

A N T W O O R D :<br />

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16<br />

o<br />

o<br />

Oplossing vorig <strong>nu</strong>mmer<br />

Het sleutelwoord dat we zochten was<br />

SAMENKOMEN.<br />

Winnaars vorig <strong>nu</strong>mmer:<br />

Michiels Monique uit Halle<br />

Claes Luc uit Hulshout<br />

Debaere Jean uit Ieper<br />

Jacobs Jean-Pierre uit schaarbeek<br />

Thienpont Rita uit Zingem<br />

Zij kregen elk het boek We zijn goed aangekomen!<br />

Vakantiekolonies aan de Belgische kust<br />

(1887-1980) van Martine Vermandere.<br />

Kruiswoordraadsel 1<br />

© Puzzelland.com<br />

JANUARI - FEBRUARI 2011 53


Jongeren & Cultuur<br />

Poverty<br />

is not a game<br />

Jim<br />

Sophia<br />

Veerle Cannoot<br />

consulent-stafmedewerker<br />

2010 WAS HET EUROPEES JAAR VAN DE BESTRIJDING<br />

VAN ARMOEDE EN SOCIALE UITSLUITING. OM JONGEREN<br />

EEN IDEE TE GEVEN VAN WAT ARMOEDE NU EIGENLIJK<br />

BETEKENT, WERD EIND OKTOBER HET COMPUTERSPEL<br />

POVERTY IS NOT A GAME (PING) GELANCEERD.<br />

Bij het begin van het spel kies je tussen twee personages:<br />

Jim of Sophia.<br />

Jim is thuis <strong>met</strong> slaande deuren vertrokken en probeert het<br />

in zijn eentje te redden. Sophia woont bij haar grootmoeder,<br />

maar heeft net te horen gekregen dat die naar een<br />

rusthuis verhuist. Van <strong>nu</strong> af aan staat ze er alleen voor.<br />

Sophia is overgestapt op deeltijds<br />

werken en deeltijds leren.<br />

Ze mag beginnen in het gezondheidscentrum.<br />

Jim<br />

Jim ziet zijn vriend Diego. Die<br />

biedt Jim onderdak aan voor een<br />

paar dagen. Tot hij zijn eigen<br />

stek gevonden heeft.<br />

Jim en Sophia beleven elk hun eigen verhaal, maar als je<br />

het spel <strong>met</strong> beide personages speelt, merk je snel dat heel<br />

wat omstandigheden die eigen zijn aan armoede terugkomen.<br />

Door in hun verhaal mee te gaan, keuzes te maken,<br />

van hot naar her te lopen, overal alles in orde te moeten<br />

brengen… krijg je een idee wat het betekent om in je eentje,<br />

<strong>met</strong> weinig middelen, te moeten overleven.<br />

Jim heeft geld nodig. Hij neemt een<br />

job aan in de staalfabriek.<br />

Sophia<br />

Met haar uitkering alleen redt<br />

Sophia het niet en ze moet op zoek<br />

naar avond- of weekendwerk.<br />

Goed nieuws. Sophia heeft een plek<br />

gevonden om te wonen. Ze belt<br />

<strong>met</strong>een haar zus Jess.<br />

Dankzij het sociaal huisvestingsbureau<br />

heeft Jim een woning gevonden voor<br />

een redelijke prijs.<br />

PING is eigenlijk een game om in de klas te spelen en zo<br />

het thema armoede bespreekbaar te maken. Maar niets<br />

houd je tegen om het op eigen houtje uit te proberen. Je<br />

kan het gratis spelen op www.povertyisnotagame.com.<br />

Even de plug-in installeren en je bent vertrokken.<br />

Hou er rekening mee dat het spel makkelijk een uur duurt<br />

en dat er -helaas- nog geen mogelijkheid is om het op te<br />

slaan en later verder te spelen. Je moet dus elke keer<br />

opnieuw van <strong>nu</strong>l beginnen.<br />

PING is een initiatief van de Koning Boudewijnstichting<br />

(KBS) en IBBT <strong>met</strong> steun van de ministers <strong>Ingrid</strong> <strong>Lieten</strong> en<br />

Pascal S<strong>met</strong>.<br />

54 JANUARI - FEBRUARI 2011


UNIE VRIJZINNIGE VERENIGINGEN v.z.w.<br />

Provinciale Centra Morele Dienstverlening<br />

BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST<br />

PCMD Brussel<br />

Stalingradlaan 18-20 - 1000 Brussel<br />

T 02 242 36 02 - F 02 242 56 17<br />

cmd.brussel@uvv.be<br />

FEDERAAL SECRETARIAAT<br />

Brand Whitlocklaan 87<br />

1200 Sint-Lambrechts-Woluwe<br />

T 02|735 81 92 - F 02|735 81 66<br />

cmd.federaal@uvv.be<br />

www.unievrijzinnigeverenigingen.be<br />

PROVINCIE ANTWERPEN<br />

PCMD Antwerpen<br />

Jan Van Rijswijcklaan 96 - 2018 Antwerpen<br />

T 03 259 10 80 - F 03 259 10 89<br />

cmd.antwerpen@uvv.be<br />

PROVINCIE LIMBURG<br />

PCMD Hasselt<br />

A. Rodenbachstraat 18 - 3500 Hasselt<br />

T 011 21 06 54 - F 011 23 55 16<br />

cmd.hasselt@uvv.be<br />

PROVINCIE OOST-VLAANDEREN<br />

PCMD Gent<br />

Sint-Antoniuskaai 2 - 9000 Gent<br />

T 09 233 52 26 - F 09 233 74 65<br />

cmd.gent@uvv.be<br />

PROVINCIE VLAAMS-BRABANT<br />

PCMD Leuven<br />

Tiensevest 40 - 3000 Leuven<br />

T 016 23 56 35 - F 016 20 75 47<br />

cmd.leuven@uvv.be<br />

PROVINCIE WEST-VLAANDEREN<br />

PCMD Brugge<br />

Jeruzalemstraat 51 - 8000 Brugge<br />

T 050 33 59 75 - F 050 34 51 69<br />

cmd.brugge@uvv.be<br />

Centra Morele Dienstverlening<br />

BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST<br />

CMD Jette<br />

Jetse laan 362 - 1090 Jette<br />

T 02 513 16 33 - F 02 420 42 98<br />

cmd.jette@uvv.be<br />

PROVINCIE OOST-VLAANDEREN<br />

CMD Aalst<br />

Koolstraat 80-82 - 9300 Aalst<br />

T 053 77 54 44 - F 053 77 97 70<br />

cmd.aalst@uvv.be<br />

CMD Eeklo<br />

Boelare 131 - 9900 Eeklo<br />

T 09 218 73 50 - F 09 218 73 59<br />

cmd.eeklo@uvv.be<br />

CMD Ronse<br />

Zuidstraat 13 - 9600 Ronse<br />

T 055 21 49 69 - F 055 21 66 68<br />

cmd.ronse@uvv.be<br />

CMD Sint-Niklaas<br />

Ankerstraat 96 - 9100 Sint-Niklaas<br />

T 03 777 20 87 - F 03 777 31 64<br />

cmd.sintniklaas@uvv.be<br />

CMD Zottegem<br />

Kastanjelaan 73 - 9620 Zottegem<br />

T 09 326 85 70 - F 09 326 85 73<br />

cmd.zottegem@uvv.be<br />

PROVINCIE ANTWERPEN<br />

AMD Lier<br />

Begijnhofstraat 4<br />

2500 Lier<br />

T 03 488 03 33 - F 03 488 03 33<br />

amd.lier@uvv.be<br />

AMD Mol<br />

Laar 2 bus 3a<br />

2400 Mol<br />

T 014 31 34 24 - F 014 31 34 24<br />

amd.mol@uvv.be<br />

PROVINCIE ANTWERPEN<br />

CMD Antwerpen<br />

Breughelstraat 60 - 2018 Antwerpen<br />

T 03 227 47 70<br />

cmd.antwerpenlokaal@uvv.be<br />

CMD Herentals<br />

Lantaarnpad 20 - 2200 Herentals<br />

T 014 85 92 90 - F 014 85 44 39<br />

cmd.herentals@uvv.be<br />

CMD Mechelen<br />

O.-L.-Vrouwestraat 29 - 2800 Mechelen<br />

T 015 45 02 25 - F 015 43 55 19<br />

cmd.mechelen@uvv.be<br />

CMD Turnhout<br />

Begijnenstraat 53 - 2300 Turnhout<br />

T 014 42 75 31 - F 014 42 54 40<br />

cmd.turnhout@uvv.be<br />

PROVINCIE VLAAMS-BRABANT<br />

CMD Halle<br />

Molenborre 28/02 - 1500 Halle<br />

T 02 383 10 50 - F 02 383 10 51<br />

cmd.halle@uvv.be<br />

CMD Tienen<br />

Beauduinstraat 42<br />

3300 Tienen<br />

T 016 81 86 70 - F 016 82 40 31<br />

cmd.tienen@uvv.be<br />

CMD Vilvoorde<br />

Frans Geldersstraat 25 - 1800 Vilvoorde<br />

T 02 253 78 54 - F 02 253 57 87<br />

cmd.vilvoorde@uvv.be<br />

Antennes Morele Dienstverlening<br />

PROVINCIE LIMBURG<br />

AMD Bilzen<br />

Klokkestraat 4 bus 1<br />

3740 Bilzen<br />

T 089 30 95 60 - F 089 56 57 94<br />

amd.bilzen@uvv.be<br />

AMD Leopoldsburg<br />

Koningstraat 49/gelijkvloers<br />

3970 Leopoldsburg<br />

T 011 51 62 00 - F 011 51 62 09<br />

amd.leopoldsburg@uvv.be<br />

PROVINCIE LIMBURG<br />

CMD Genk<br />

Bochtlaan 16 bus 6 - 3600 Genk<br />

T 089 51 80 40 - F 089 51 80 49<br />

cmd.genk@uvv.be<br />

CMD Lommel<br />

Hertog Jan Plein 24 - 3920 Lommel<br />

T 011 34 05 40 - F 011 34 05 49<br />

cmd.lommel@uvv.be<br />

CMD Maasland<br />

Pauwengraaf 63 - 3630 Maasmechelen<br />

T 089 77 74 21 - F 089 77 74 22<br />

cmd.maasmechelen@uvv.be<br />

CMD Tongeren<br />

Vlasmarkt 11 - 3700 Tongeren<br />

T 012 45 91 30 - F 012 45 91 39<br />

cmd.tongeren@uvv.be<br />

PROVINCIE WEST-VLAANDEREN<br />

CMD Diksmuide<br />

Esenweg 30 - 8600 Diksmuide<br />

T 051 55 01 60 - F 051 55 01 69<br />

cmd.diksmuide@uvv.be<br />

CMD Ieper<br />

Korte Torhoutstraat 4 - 8900 Ieper<br />

T 057 23 06 30 - F 057 23 06 39<br />

cmd.ieper@uvv.be<br />

CMD Kortrijk<br />

Overleiestraat 15A - 8500 Kortrijk<br />

T 056 25 27 51 - F 056 25 27 53<br />

cmd.kortrijk@uvv.be<br />

CMD Roeselare<br />

Godshuislaan 94 - 8800 Roeselare<br />

T 051 26 28 20 - F 051 26 28 26<br />

cmd.roeselare@uvv.be<br />

AMD Sint-Truiden<br />

Kazernestraat 10/001<br />

3800 Sint-Truiden<br />

T 011 88 41 17 - F 011 31 26 45<br />

amd.sinttruiden@uvv.be

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!