S p ecial - VOS/ABB

JAARGANG 10 | NUMMER 1 | FEBRUARI 2008
Excellente scholen blij met erkenning
Schoolaffaire wordt dorpsrel
Gratis schoolmate ontlast schoolleider
Personeelsbeleid
Special

Godding & Co corporate communicatie
uw kracht
in het middelpunt
Naar een nieuwe beleving van uw school
onderzoek beeldvorming
maak waarden zichtbaar
zorg voor een aansprekend
verhaal
kom creatief in contact
www.godding-co.nl Tel (013) 518 61 58
De Re-integratie AdviesDesk Onderwijs
045-579 8181
Voor al uw vragen op het gebied
van arbo, verzuim en re-integratie
E-mail: rado@vfpf.nl
www.vfpf.nl
6489/ARC2007
over onderwijs

Inhoud
8
Schoolmates ontlasten directeuren
Zes Rotterdamse basisscholen hebben of krijgen gratis een schoolmate die de
directie veel werk uit handen neemt. De kosten worden gedeeld door een
woningcorporatie en de gemeente. Wethouder Leonard Geluk is enthousiast
en ziet mogelijkheden voor een uitrol in het hele land.
10
Excellente scholen blij met erkenning
Zo’n 30 leden van VOS/ABB hebben van de Inspectie van het Onderwijs voor
een of meer van hun afdelingen het predicaat ‘excellent’ gekregen. Een blijk
van erkenning. Over Onderwijs vroeg vier scholen hoe ze het doen.
12
Schoolaffaire wordt dorpsrel
In de nieuwe rubriek ‘In de praktijk’ het verslag van een politieke rel in
Drenthe. Aanleiding: het ontslag van een schooldirecteur. Hoe een arbeidsconflict
uit de hand kan lopen en hoe belangrijk juridische ondersteuning dan is.
28
Special over P&O
Acht pagina’s over personeelsbeleid. Een actueel thema, want er verandert
veel op dat gebied. In deze special veel informatie en verhalen uit de praktijk.
RENN4 in Groningen werkt aan een nieuw taakbeleid. Signum in Den Bosch
voert een nieuw functiebouwwerk in en het Stedelijk College Zoetermeer
werkt met prestatiebeloning.
En verder
0
4 In het kort
05 Commentaar
6 Superscholen in Slotervaart
7 Proeftuin voor mondige burgers
15 Europees aanbesteden
16 Tevreden over Kleine Kamp
18 Facelift in Venlo
20 Het gebouw: Nagele
23 Gelijk en ongelijk
24 De vijf vragen: Zwolle
26 Geld voor Oost-Europese leerlingen
29 Leerkrachten verplicht aanwezig
31 Prestatiebeloning: cultuuromslag
33 Meer loopbaanperspectief
35 Agenda P&O
over onderwijs

In het kort
Start ATO Scholenkring feest voor schooljeugd
De start van de nieuwe stichting Algemeen Toegankelijk Onderwijs ’s Hertogenbosch en omstreken werd
in januari een feestelijke happening voor alle betrokken leerlingen. Met 99 bussen werden de ruim 5000
leerlingen van 21 scholen uit alle richtingen naar stadion De Vliert gebracht, waar ze ballonnen oplieten en
meezongen met de Gebroeders Ko.
foto: Marla Smith Stevels
Het was een manier om de nieuwe stichting meteen in de
schijnwerpers te zetten, zowel bij de ouders als bij de plaatselijke
media. “De kinderen merken natuurlijk niets van
een bestuursfusie, maar ze zagen in het stadion toch even
welke scholen er nu allemaal bij horen. Voor ons werd het
heel tastbaar: voor deze kinderen doen wij het”, zegt Titus
Feest in stadion De Vliert omdat het schoolbestuur
is verzelfstandigd en gefuseerd.
Hoedemaker, lid van het College van Bestuur van de nieuwe
stichting.
De stichting ATO, ook genoemd ATO Scholenkring, is ontstaan
uit een fusie tussen het openbaar onderwijs en het
nutsonderwijs in Den Bosch. Het openbaar onderwijs viel tot
nu toe onder een bestuurscommissie, die per 1 januari 2008 is
verzelfstandigd. Bijna tegelijkertijd kreeg
de fusie met de Stichting Nutsonderwijs
zijn beslag. Joop van Lanen van het
Nutsonderwijs is voorzitter van het nieuwe
College van Bestuur geworden. De
partners werkten al veel samen, zodat er
in de praktijk niet zo heel veel verandert.
De Stichting Nutsonderwijs beschikte
over een bescheiden eigen vermogen,
dat buiten de fusie is gehouden. “Maar
het is heel leuk dat de nieuwe stichting
dat geld mag gebruiken voor een fonds
waar alle ATO-scholen een beroep op
mogen doen. Het is bedoeld voor schoolactiviteiten
die te maken hebben met
maatschappelijke verantwoording”, aldus
Hoedemaker.
De nieuwe stichting bestuurt 12 openbare
scholen, acht Nutsscholen en één
algemeen toegankelijke school. “De oude
scholen blijven hetzelfde, maar nieuwe
scholen worden voortaan ato-scholen”,
zegt Hoedemaker. “De Groote Wielen is
de eerste”.
Twee docenten uit Emmen in nationale top 10
Het Esdal College scoort goed in een internetonderzoek naar
de beste leraren van Nederland. Twee docenten van deze
openbare school in Emmen staan in de nationale top 10.
Leerlingen van scholen voor voortgezet onderwijs en mboinstellingen
konden op www.beoordeelmijnleraar.nl aangeven
wie volgens hen de beste en slechtste docenten zijn. De
in december gepensioneerde docente Nederlands Betty van
Kraaikamp van het Esdal College staat met een rapportcijfer
9,7 net boven haar collega Engels Joanna Alderlieste, die een
9,6 kreeg. Gemiddeld geven leerlingen hun leraar een 7,2.
De leerlingen die aan de internetenquête meewerkten, noe-
men Van Kraaikamp een ‘topjuf’ die eerlijk is, goed kan luisteren,
motiveren en uitleggen en bovendien humor heeft. Ze
ervaren het als een gemis dat ze nu met pensioen is.
Algemeen directeur Johan van der Veen van het Esdal
College is er trots op dat twee van zijn docenten in de top 10
staan. “Het is natuurlijk geen breed opgezet en wetenschappelijk
verantwoord onderzoek, maar het is wel mooi dat
onze leerlingen zo enthousiast zijn over Betty en Joanna. Ze
zetten er de school positief mee in de schijnwerpers!”
De bedenkers van www.beoordeelmijnleraar.nl namen het
idee over van www.ratemyteacher.com, een Amerikaanse site
die sinds 2001 bestaat.
over onderwijs

Kwaliteitsrichtlijn VO gratis voor leden
Leden van VOS/ABB kunnen de Kwaliteitsrichtlijn VO-scholen, die 25 euro kost, gratis bestellen. Het gaat
om de tweede herziene druk van deze uitgave van Adviesbureau Hevo voor projectmanagement. Het boek
bevat praktische informatie voor iedereen die een scholenbouwplan voorbereidt.
De Kwaliteitsrichtlijn gaat in op de kwaliteitseisen voor
een schoolgebouw, rekening houdend met veranderende
eisen aan schoolgebouwen, zonder daarbij de beschikbare
budgetten uit het oog te verliezen. In de praktijk is gebleken
dat scholen daaraan behoefte hebben, omdat er tot
nu toe alleen wettelijke minimumkaders bestaan waaraan
een gebouw moet voldoen. Voor het binnenklimaat is dat
bijvoorbeeld niet voldoende. Daarom besteedt de herziene
uitgave extra aandacht aan ventilatie.
Exploitatiekosten
Ook nieuw in de Kwaliteitsrichtlijn is de aandacht voor exploitatiekosten.
Mede door de hoge energieprijzen wordt dit
steeds belangrijker. Bouwkosten zijn hoog, maar de kosten
voor de exploitatie over de hele gebruiksperiode van het
gebouw zijn nog veel hoger. Ontwerp- en materiaalkeuzes
Grote verzelfstandigingen in
Rotterdam en Den Haag
Rotterdam heeft sinds 1 januari het grootste verzelfstandigde
bestuur voor openbaar onderwijs
in Nederland. Ook het bestuur van het openbaar
primair onderwijs in Den Haag is met ingang van
het nieuwe jaar verzelfstandigd.
Het Bestuur Openbaar Onderwijs Rotterdam (BOOR) heeft 87
scholen voor primair, voortgezet en speciaal onderwijs, verdeeld
over 134 locaties, met in totaal ruim 29.500 leerlingen.
Bestuursvoorzitter Wim Blok ziet in de verzelfstandiging kansen
om het openbaar onderwijs beter te profileren.
BOOR heeft een nieuw strategisch beleidsplan opgesteld,
waarmee het bestuur actief aan de slag gaat. Onderdeel van
het beleidsplan is dat de openbare scholen weliswaar voor
iedereen toegankelijk zijn, maar dat ze geen vergaarbak
mogen zijn. “Er zijn huisregels waaraan iedereen zich moet
houden. Daar kun je als ouder op worden aangesproken”,
aldus Blok. Hij wijst er ook op dat het verzelfstandigde
bestuur zich nadrukkelijker kan verantwoorden voor de
gemeenteraad en daarmee voor de hele Rotterdamse samenleving.
“Transparantie vinden wij als bestuur voor openbaar
onderwijs heel belangrijk.”
De bestuursoverdracht voor het openbaar primair onderwijs
in Den Haag werd op 4 december ondertekend. De zelfstandige
stichting heeft de naam Haagse Scholen gekregen. Er
vallen 57 scholen onder met in totaal ruim 14.300 leerlingen.
De Haagse onderwijswethouder Sander Dekker reageert
enthousiast: “Door de verzelfstandiging kan het openbaar
onderwijs zich beter profileren. De slagkracht neemt toe. Dat
is een voordeel voor de scholen, ouders en leerlingen. De
gemeente heeft vertrouwen in de toekomst van het openbaar
onderwijs. Het stijgende leerlingenaantal van het afgelopen
jaar is een voorschot op een mooie toekomst”, aldus
Dekker op www.residentie.net.
hebben daar invloed op. Het kan soms aantrekkelijk zijn om extra
te investeren in voorzieningen die zich in de exploitatiefase van
een gebouw weer terugverdienen.
De Kwaliteitsrichtlijn is een boek van 74 pagina’s, geschreven voor
vo-scholen. Binnenkort verschijnt er ook een Kwaliteitsrichtlijn
Primair Onderwijs en brede scholen.
Als lid van VOS/ABB kunt u de Kwaliteitsrichtlijn gratis bestellen
door een mailtje te sturen aan:
Daniëlle Stellenaar, dstellenaar@vosabb.nl
met uw naam, adres en gegevens over uw instelling.
Zij regelt dan dat het boek naar u toe komt.
Commentaar
Aan de slag met P & O
Dit nummer van Over Onderwijs
bevat voor het eerst een special:
acht pagina’s over personeel
en organisatie. Waarom P & O?
Omdat elke organisatie staat of
valt met goed personeel. Dat
geldt zeker voor een school. Als
uw personeel tevreden is, heeft
dat immers effect op de sfeer,
de uitstraling en het imago
van de school, de kwaliteit van
onderwijs en dus ook op de toeloop
van het aantal leerlingen.
Daar komt nog bij dat er voor
het onderwijspersoneel tal van
veranderingen op stapel staan.
De inrichting van het taakbeleid en het functiebouwwerk bijvoorbeeld:
scholen moeten ermee aan de slag. Ook het beloningsbeleid
gaat op de schop. Minister Plasterk was er duidelijk
over bij de presentatie van het Actieplan LeerKracht: hij wil
naar prestatiebeloning in het onderwijs door de automatische,
jaarlijkse periodiek af te schaffen.
Ook VOS/ABB vindt sommige vanzelfsprekendheden achterhaald,
maar hoopt dat onderwijswerkgevers vooral
zélf werk maken van functie- en beloningsdifferentiatie.
Onderwijspersoneel moet voor zowel werk als inzet een passende
beloning krijgen. Dan moeten we verschil kunnen en dúrven
maken. Professionaliseren, regelmatig evalueren en beoordelen
van functioneren hoort daarbij.
In de special in dit nummer een aantal verhalen uit die praktijk:
hoe pakten de voorlopers het aan? En wat zijn de resultaten?
Ook maakt u in dit nummer kennis met onze specialisten op dit
gebied, die scholen kunnen helpen bij de vernieuwing van hun
personeelsbeleid. Ik wens u veel leesplezier.
Joop Vlaanderen
over onderwijs

In het kort
Superscholen in Slotervaart
Amsterdam-Slotervaart krijgt drie community centers:
superbrede basisscholen waarin onderwijs, naschoolse
activiteiten, inburgeringscursussen en andere maatschappelijke
functies samenkomen. Het gaat om de Ru
Paréschool, de Professor Einsteinschool en de Huizingaschool
van de bij VOS/ABB aangesloten Stichting Westelijke
Tuinsteden.
Voor de ondertekening van de afspraken voor de community
centers kwamen de ministers Wouter Bos, Ella Vogelaar en
André Rouvoet naar Slotervaart. Ook stadsdeelvoorzitter Ahmed
Marcouch en onderwijswethouder Hennah Buyne waren erbij.
Wouter Bos zei dat er ‘wat moois te gebeuren staat’ en dat er
‘een heel bijzonder type school tot stand komt’. Het convenant is
ook bedoeld om de bureaucratie terug te dringen. Bos sprak van
‘57 potjes geld, 57 regelingen en 57 rapportages, een bureaucratie
om gek van te worden’. Er moet volgens hem één pot geld komen,
zodat scholen hun tijd beter kunnen gebruiken.
Voor de drie betrokken scholen wordt nieuwbouw gerealiseerd.
Meer informatie op www.stwt.nl.
Wouter Bos tussen leerlingen van de Ru Paréschool.
foto: Edwin van Eis, gemeente Amsterdam
In 2008 wordt de VOO-onderwijsprijs uitgereikt
aan iemand in het openbaar onderwijs die zichtbaar
heeft bijgedragen aan het -samen met leerlingenvormgeven
van een veilige schoolcultuur.
Start PO-raad leidt tot
contributieverlaging VOS/ABB
De oprichting van de PO-raad, die op 22 januari haar beslag
heeft gekregen, leidt voor de leden van VOS/ABB op termijn
tot een contributieverlaging. Dat komt doordat VOS/ABB een
aantal belangenbehartigingstaken zal overdragen aan de
nieuwe sectororganisatie. Als VOS/ABB die taken definitief
niet meer uitvoert, worden de kosten daarvan in mindering
gebracht op de contributie.
Het jaar 2008 is een overgangsjaar, waarin de PO-raad stapsgewijs
de belangenbehartiging namens de werkgevers in het
onderwijs zal overnemen van de besturenorganisaties. Het
gaat om CAO-onderhandelingen en belangenbehartiging op
het gebied van bekostiging op macro-niveau. Eerst moet de
huisvesting van de PO-raad nog op orde worden gebracht.
De activiteiten van VOS/ABB en de PO-raad zullen elkaar
aanvullen. VOS/ABB houdt haar expertise op het gebied van
advisering en informatievoorziening. Leden kunnen blijven
rekenen op advisering via de helpdesk, juridische dienstverlening
en adviesdiensten van VOS/ABB Consulting, diverse
vormen van informatievoorziening, waaronder digitale
nieuwsbrieven, het blad Over Onderwijs en de actuele website
inclusief het besloten deel met rekenmodules, en interessante
ledenkortingen via collectieve contracten (onder meer
energie, verzuimaanpak, inkoop en verzekeringen).

Scholen proeftuin voor mondige burger
Op negen basisscholen in Nederland wordt dit schooljaar geëxperimenteerd met democratisch
burgerschap. Het doel is leerlingen al op jonge leeftijd te leren hoe ze in een
democratische samenleving kunnen participeren. Wat zijn de bevindingen op een van
deze scholen en hoe werkt onderwijsadviesdienst Eduniek aan dit project?
“De leerlingen vinden het prettig over zaken in de groep of
op school mee te mogen beslissen. Onder docenten zijn de
meningen verdeeld. Iedereen onderschrijft de democratische
gedachte maar velen vinden het moeilijk de inhoud van de
methode te vertalen naar kinderen toe. Bovendien was de
leerkracht altijd koning in eigen klas.”
Ziehier de voorlopige conclusie van Har Bosch, docent
op openbare basisschool De Kring in Maastricht en aanspreekpunt
voor Eduniek. Bosch constateert dat het project
Democratisch Burgerschap in de Basisschool goed aansluit
op eigen initiatieven van De Kring. “Als school waren wij bijvoorbeeld
al bezig van onderop klassenregels op te stellen.”
In het project worden zoveel mogelijk zaken die in klassen
spelen in overleg tussen docenten en leerlingen aangekaart.
Op de Maastrichtse basisschool oefenen leerlingen met
groepsvergaderingen en conflicthantering.
Groepsboek
Bosch plaatst wel de kanttekening dat het concept-programma
dat nu wordt uitgeprobeerd voor groep 3 wat hoog
gegrepen is. “Het is geschreven voor groep 3 tot en met 8 als
een geheel. Er worden op leesgebied dingen aan derdegroepers
gevraagd die ze nog niet beheersen.”
Daarentegen is hij onder de indruk van het fenomeen
groepsboek. Per klas rouleert een boek dat elke avond mee
naar huis kan gaan met een leerling. Die schrijft er een stukje
in dat gaat over het gevoel van deze leerling. Een ouder mag
daaraan meehelpen en de bedoeling is niet zomaar iets op te
schrijven maar zaken die wat diepgaander zijn. Bosch: “Het
gaat over een overleden vader of doodgeboren broertje. Dat
slaat in in de groep. We zijn dan tot tranen toe geroerd. Het
versterkt het groepsgevoel.”
Vreedzame School
Het ontwikkelproject Democratisch Burgerschap in de
Basisschool is een vervolg op De Vreedzame School. Dit programma
begon vanuit Eduniek in 1999 om scholen te helpen
bij het omgaan met de toenemende gedragsproblematiek,
vooral in wijken in Utrecht waar het soms moeilijk was nog
leerkrachten te vinden. Leo Pauw was voor Eduniek vanaf
het begin betrokken bij De Vreedzame School. Hij ontwikkelde
het onderwijsmateriaal. Tijdens een verblijf in de VS
kwam hij in aanraking met conflictbemiddeling door leeftijdgenoten
(peer mediation). Dit werd een van de pijlers van
De Vreedzame School. Dit programma wordt nu op bijna 300
scholen in Nederland gebruikt.
Democratisch Burgerschap is een versterking en verdieping
van De Vreedzame School. Het nieuwe programma richt zich
explicieter op democratisch burgerschap, en rust – naast conflictoplossing
– op vier andere pijlers: kinderen leren gezamenlijk
besluiten te nemen, verantwoordelijkheid voor de
gemeenschap, open staan voor verschillen, en democratische
geletterdheid.
Het programma wordt niet als een apart vak gezien.
Kinderen debatteren op obs De Kring in Maastricht.
Zo leren ze vergaderen met een groep.
Bedoeling is dat het in alle lessen en vakken terugkomt.
Vorig schooljaar is op drie scholen succesvol geëxperimenteerd.
Pauw: “Vooral de groepsvergadering was op alle scholen
een succes. Elke twee weken vergadert de groep onder
leiding van een leerling-voorzitter over onderwerpen waar
de leerlingen ook ècht een besluit over mogen nemen. Geen
schijndemocratie maar echte onderwerpen die er toe doen.
Omdat de consequenties iedereen aangaan is de betrokkenheid
groot.”
Eduniek streeft ernaar het Democratisch Burgerschap voor
Basisscholen op 1000 basisscholen te implementeren.
Informatie: www.burgerschapindebasisschool.nl
Jurgen van Dijk
over onderwijs
foto: Rob Oostwegel

Brede school als centraal punt in de wijk
Schoolmates nemen directeuren veel
Gratis ondersteuning voor de directie om contacten te leggen tussen de brede school en maatschappelijke
organisaties in de wijk. Wie wil dat niet? Zes Rotterdamse basisscholen hebben of
krijgen een schoolmate die de directie veel werk uit handen neemt. De kosten worden gedeeld
door een grote woningcorporatie
en de gemeente.
Wethouder Leonard
Geluk nodigt iedereen uit
om te komen kijken hoe
dit werkt.
foto: Jan van der Meijde
Wethouder Leonard Geluk: ‘Wij vonden het zo’n goed idee,
dat we ook drie schoolmates voor onze rekening nemen’.
Bestuursvoorzitter Martien
Kromwijk van woningcorporatie
Woonbron en de Rotterdamse
wethouder Leonard Geluk (CDA)
van Jeugd, Gezin en Onderwijs
lanceerden het schoolmates-initiatief
in november tijdens de
presentatie van het Pact op Zuid.
Dat is een breed maatschappelijk
project om de leefbaarheid in
Rotterdam-Zuid te verbeteren.
Het initiatief voor de schoolmates
was afkomstig van Woonbron,
die in het
kader van
‘Het
initiatief
komt van
een woningcorporatie’
de wijkaanpak
van
minister Ella
Vogelaar de
positie van
de scholen
wil verstevigen.
“Waar
kun je deze
mensen
beter inzetten
dan op basisscholen? De scholen
zijn het meest logische centrale
punt in de wijk. Schoolmates
kunnen zorgen voor samenhang
in de wijk en activiteiten organiseren”,
aldus Kromwijk.
Voorlopig gaat het om zes basisscholen
die voor een periode van
vier jaar gratis ondersteuning
over onderwijs

werk uit handen
voor de directie hebben. De helft van die scholen is gevestigd
in het gebied van het Pact op Zuid. Dat zijn de openbare
basisschool De Kubus in IJsselmonde, de rooms-katholieke
basisschool De Globetrotter in de Afrikaanderwijk en de protestants-christelijke
basisschool De Akker in de Millinxbuurt.
De drie scholen met een schoolmate buiten het gebied van
het Pact op Zuid, zijn de openbare basisscholen Delfshaven
in Rotterdam-West, De Kleine Wereld in Kralingen en De
Notenkraker in Hoogvliet.
‘School
bepaalt
zelf wat
schoolmate
gaat doen’
Maatschappelijk middenveld
Wethouder Geluk is zeer enthousiast over het project, juist
omdat het initiatief niet is bedacht door de gemeente
Rotterdam maar afkomstig is
uit het maatschappelijk middenveld.
“Het is Woonbron die
zijn schouders eronder heeft
gezet. Ik vond dat zo’n goed
idee, dat we besloten hebben
om ook drie schoolmates voor
onze rekening te nemen. We
hebben hier in Rotterdam veel
brede scholen. Die brengen
veel bestuurlijke drukte met
zich mee, omdat de school
contacten moet leggen met
allerlei organisaties en instanties.
Dan is het erg handig als je als directeur kunt rekenen
op hulp. Ze kunnen zelf bepalen waarvoor ze de schoolmates
inzetten.”
De financiering van ongeveer 50.000 euro per jaar per school
is in elk geval voor een periode van vier jaar afgedekt. Het
ideaalbeeld dat Geluk voor ogen heeft, is dat alle ruim 200
basisscholen in zijn stad een schoolmate krijgen, maar het
mag duidelijk zijn dat dat om financiële redenen toekomstmuziek
is. Een simpele rekensom leert dat er op jaarbasis
zeker 10 miljoen euro nodig is om alle directeuren van
Rotterdamse basisscholen een steun in de vaak overbelaste
rug te geven. Dat geld is er simpelweg niet, maar toch probeert
Geluk om het initiatief te verbreden.
“In december hebben we alle andere woningcorporaties in
de stad en alle bedrijven met meer dan 300 werknemers een
brief gestuurd met het verzoek om ook aan dit project deel
te nemen. Het is natuurlijk nog een groot gat van zes naar
200 scholen - ik erken ook dat het nog geen aanmeldingen
regent - maar het is nu nog te vroeg om daar iets zinnigs
over te zeggen. Ik hoop uiteraard dat het idee aanslaat!
Misschien dat het op den duur wel landelijk kan worden
uitgerold. Buiten de stad zijn bijvoorbeeld veel kapitaalkrachtige
corporaties. Rotterdam is wel vaker een succesvolle
proeftuin voor nieuwe initiatieven. Ik zou zeggen, kom eens
kijken hoe dat hier met die schoolmates werkt!”
Lesinhoud eerst
De Rotterdamse wethouder vindt eigenlijk dat het de taak
van de rijksoverheid is om voldoende geld beschikbaar te
stellen voor ondersteuning, maar benadrukt dat dit voor hem
niet een rechtvaardiging mag zijn om met de armen over
elkaar te blijven zitten.
“Ook op andere gebieden vind ik dat er te weinig geld van
OCW komt, bijvoorbeeld voor 100 procent VVE, talentontwikkeling
en de verlengde schooldag die wij graag willen.
Sport is een ander speerpunt. Daar hebben wij het project
Lekker Fit voor gelanceerd. Ook daar gaat veel geld van de
gemeente naartoe. Daarnaast moet er natuurlijk ook veel
gebeuren op het gebied van organisatorische ondersteuning.
Het mag duidelijk zijn dat veel schooldirecteuren het veel te
druk hebben. Daarom willen we conciërges voor alle scholen,
en dus ook andere vormen van ondersteuning van het
management. Maar – laat ik daar helder over zijn - lesinhoud
blijft voor mij echt prioriteit nummer 1. Als de rijksoverheid
daar meer voor over heeft, dan kan ik geld van de gemeente
dat ik nu in allerlei onderwijsprojecten steek, voor andere
dingen gebruiken. Bijvoorbeeld voor meer schoolmates.”
Martin van den Bogaerdt
‘Extra hand meer dan welkom’
Jan Trommel is directeur van openbare basisschool De
Notenkraker in Hoogvliet, een van de zes scholen met een
schoolmate. “Dat vind ik fantastisch, want elke extra hand
in de school is meer dan welkom. Wij zijn al sinds 1995
als brede school het kloppend hart van de wijk. Ik ben als
directeur heel erg betrokken bij de wijk Oudeland en daar
gaat gigantisch veel tijd in zitten. Als je ziet met hoeveel
netwerken wij te maken hebben!”
De schoolmate van De Notenkraker is een vrouw op hboniveau
met ervaring in de jeugdzorg. Zij gaat voor 24 uur
per week voor de school werken, en neemt dan met name
de contacten tussen de school en andere instanties voor
haar rekening. Trommel wil voor de resterende uren een
tweede schoolmate op mbo-niveau. Vlak voor het drukken
van dit nummer van Over Onderwijs was nog niet duidelijk
bij wie de schoolmates in dienst zouden komen.
“In januari is het ons nog niet gelukt om het cao-technisch
helemaal rond te krijgen. Deze maand lukt ons dat
waarschijnlijk wel. In ieder geval worden de schoolmates
niet door ons bestuur aangesteld. Zoals het ernaar uitziet,
komen ze in dienst van het WGI, het Werkgeversinstituut
in Rotterdam.”
over onderwijs

Inspectie duidelijk over kwaliteit voortgezet onderwijs
Excellente scholen blij met erkenning
De Inspectie van het Onderwijs is er niet gul mee, maar toch kregen enkele tientallen scholen voor
voortgezet onderwijs dit jaar het predicaat excellent. Voor de betreffende scholen is dat een blijk
van erkenning. Over Onderwijs vroeg vier leden van VOS/ABB hoe ze het voor elkaar kregen.
Het is dit jaar voor het eerst dat de Inspectie een lijst met
beoordelingen van alle vo-scholen op haar website publiceert.
De scholen kunnen per afdeling onvoldoende, voldoende of
excellent scoren. Het overgrote deel van de scholen scoort voldoende.
Meer dan twintig leden van VOS/ABB blijken een of
meer excellente afdelingen te hebben.
Een van die excellente scholen is de Gemeentelijke Scholengemeenschap
´t Schylger Jouw op Terschelling. Het is de afdeling
vmbo-tl die als excellent is beoordeeld. Volgens directeur
Henk Neddermeijer is dat te danken aan de goede begeleiding
van de leerlingen en de geringe klassengrootte.
“Wij hebben bij uitzondering 24 of 28 leerlingen in een klas
maar meestal 20. Dit is een kenmerk van een eilandschool. Wij
hebben formatie voor meer leerlingen.” Een aantal leerlingen
gaat na de eerste en tweede klas naar havo en vwo op de
vaste wal. Volgens de directeur gaat het erom de leerlingen in
kleine groepen een mix van ´zelfstandig werken en begeleiding´
te geven. “Bij deze benadering ontglippen ze ons niet.”
Al vijf keer eerder kreeg ´t Schylger Jouw de onderscheiding
excellent voor het vmbo tl. Toch serveert Neddermeijer geen
taart als de rapportage van de Inspectie bekend wordt. “Daar
zijn wij te nuchter voor.” Wel legt de directeur een print van
de resultaten in de postvakjes van de docenten. ”Het is voor
de docenten ook geen verrassing. Ze weten al dat de score
goed is.”
Meer leerlingen levert het predicaat excellent niet op bij
deze school. Neddermeijer: “Onze school heeft al een goede
naam door het grote aantal geslaagden. Dat ligt op 100
procent. Zo’n goede beoordeling zorgt er wel voor dat de
stroom constant blijft.”
Overgangsregeling
Op het Jac. P. Thijsse College in Castricum, met een excellente
havo, blijkt de overgangsregeling van 4- naar 5-havo
het ´geheime wapen´. Deze school streeft ernaar zoveel
mogelijk leerlingen van 4- naar 5-havo mee te nemen, vertelt
conrector René Vermeer, en deze leerlingen in de vijfde
klas te laten slagen. ”De docenten gaan het gevecht aan om
leerlingen goed te laten presteren. De havo-scholier werkt
voor iemand en niet zozeer voor zichzelf. Er gaan bij ons
veel meer leerlingen van 4- naar 5-havo dan op andere scholen.
En het slagingspercentage ligt rond de 90 procent, het
gemiddelde van Nederland.” De kracht ligt dus in een hoog
rendement in de bovenbouw, aldus Vermeer. “Het gemiddeld
verschil tussen het Centraal Examen (CE) en het School
Examen (SE) is bij alle vakken 0,2 tot 0,5. Gering dus. Wij zijn
er wel gelukkig mee dat het niveau van het SE zo hoog is.”
Erkenning van buitenaf
Vermeer is wel trots op de onderscheiding excellente havo.
”Je krijgt van buitenaf erkenning voor wat je aan het doen
bent.” Hij verwacht dat het vwo ook naar een excellent
niveau zal gaan. Nu staat deze afdeling van het Jac. P. Thijsse
op voldoende. Ook daar wordt de overgangsmethode toegepast
om zo weinig mogelijk leerlingen te laten blijven zitten.
Het Scheldemond College in Vlissingen heeft maar liefst
twee afdelingen die bij de Onderwijsinspectie excellent
scoorden: vmbo-b en vmbo-k. Beide afdelingen hebben
slagingspercentages van 95 tot 100 procent, vertelt Eugène
Fagg, directeur onderwijs.
“Ons vmbo krimpt niet, bij collega-scholen gebeurt dat wel.
Het predicaat excellent heeft er zeker mee te maken, maar
er zijn meer factoren die een rol spelen. De sfeer, vriendjes
en vriendinnetjes, de afstand, de mogelijkheid van sportklassen.”
Volgens Fagg is het succes te danken aan het gedreven
team van docenten en worden de leerlingen centraal gesteld
zodat ze zeer betrokken zijn.
Continu bezig
Toch beseft hij dat je als school ook een beetje geluk moet
hebben. “Dat je goede leerlingen en docenten krijgt. Soms
zijn het de omstandigheden – bijvoorbeeld ziekte – waardoor
het niet lukt. Ook moet je continu bezig zijn met de kwaliteit
en de verbetering daarvan.”
Volgens de directeur kreeg het Scheldemond College een
impuls toen het een licentie kreeg voor lwoo (leerweg
ondersteunend onderwijs). Toen konden lwoo-leerlingen zich
optrekken aan andere afdelingen. Ze kwamen in kleine groepen
(6 tot 7 leerlingen) bij andere leerlingen (maximaal 20)
in de klas. Fagg: “Ze zijn als ploeg aan de slag gegaan. Toen
is er een vuurtje gaan branden.”
De onderscheiding excellent ziet directeur Fagg als ´een
stukje beloning voor inspanningen die je gedaan hebt´. “Het
is altijd leuk als je een keer een prijs pakt, maar je bent nog
trotser als je kunt continueren.”
Geen geheim
Peter Valk is rector van het Schoonhovens College in het
Zuid-Hollandse stadje Schoonhoven, met een excellent vwo.
´Geweldig trots´ is hij, ‘ondanks de betrekkelijkheid van ranglijstjes.‘
Schoonhovenaren kennen de school van de affiches
die na het eindexamen voor de ramen hangen: 100 procent
geslaagd! Wat is hier het geheim van de smid? “Er is geen
geheim,” antwoordt Valk. “Dat zou te simpel zijn. Het gaat
om stabiliteit en zo weinig mogelijk toelaten van verkeerde
10 over onderwijs

foto: Martin Droog
Trots op hun excellente school: opgetogen vwo-leerlingen
van het Schoonhovens College met hun rector Peter Valk
en afdelingsleider bovenbouw Esther van Looijengoed.
energie in je school.” Daarmee bedoelt de rector geen onuitvoerbare
veranderingen doorvoeren die zouden leiden tot
verspilling van energie met als gevolg gemopper en geklaag.
“Geef jezelf het recht om je eigen tempo te bepalen en doe
dat dan ook.”
Wat ook heel belangrijk is, vertelt Valk: onderzoek behaalde
resultaten en betrek de leerlingen daarbij. En: “Let goed
op de sfeer, het schoolklimaat. Zelfvertrouwen is goed voor
leerlingen en personeel.”
Het kwaliteitsbeleid dat het Schoonhovens College hanteert
geldt voor alle afdelingen. Havo en vmbo scoren voldoende.
Alle afdelingen kenden jaren van 100 procent geslaagden,
vaak enkele jaren achtereen. Gemiddeld was het percentage
96 tot 98 procent.
Jurgen van Dijk
Excellente scholen
De volgende leden van VOS/ABB hebben van de Onderwijsinspectie voor een of meer van hun afdelingen het predicaat
excellent gekregen. Criteria zijn onder meer: rendement onderbouw, rendement bovenbouw en examencijfers.
VWO
OSG Singelland, Drachten
Schoonhovens College, Schoonhoven
Stedelijk Gymnasium Johan van Oldenbarnevelt, Amersfoort
Stedelijk Gymnasium, Leiden
Porta Mosana, Maastricht
Havo
Jac.P. Thijsse College, Castricum
GSG Leo Vroman, Gouda
RSG Pantarijn, Wageningen
Udens College, Uden
ORS Lek en Linge, Culemborg
SG Lelystad, Lelystad
Vmbo-tg
GSG ’t Schylger Jouw, Terschelling
Dollard College, locatie Bellingwedde
Esdal College, Klazienaveen
Jan van Brabant College, Helmond
OSG De Driemark, Winterswijk
Porta Mosana, Maastricht
SG Groenewald, Stein
Dendron College, Horst
Blariacum College, Venlo
Graaf Huyn College, Geleen
Vmbo-k
Nehalennia, Middelburg
SG Scheldemond, Vlissingen
Stedelijk College Eindhoven
Het Kwadrant, Weert
Dendron College, Horst
Vmbo-b
Lyceum Ypenburg, Den Haag
SG Scheldemond, Vlissingen
Het Kwadrant, Weert
Dendron College, Horst
over onderwijs
11

Schoolbestuur kiest juridisch juiste aanpak
In de praktijk
Schoolaffaire wordt dorpsrel
Het ontslag van een schoolleider in een klein Drents dorp groeit uit tot een politieke rel.
Burgemeester en wethouders van de gemeente Westerveld treden af en de oudergeleding
van de medezeggenschapsraad stapt naar de Landelijke Geschillen Commissie.
Een jaar later is de rust weergekeerd en zijn de ouders tevreden. Bovenschools manager
Gerrit Rotman vertelt hoe het is gegaan.
foto: Martin Droog
De affaire speelde zich af in Darp, dat met zijn 500 inwoners
een van de kleinste kernen van de gemeente Westerveld is.
De plaatselijke openbare basisschool telt 74 leerlingen en zes
personeelsleden. De directeur is zelf geboren en getogen in
Darp en werkt al 25 jaar op de basisschool. Iedereen kent
hem, veel ouders van de huidige leerlingen hebben nog bij
hem in de klas gezeten. Zij zijn verbijsterd als bovenschools
manager Gerrit Rotman, die nog maar sinds 2006 in deze
functie werkt, de medezeggenschapsraad (MR) meedeelt dat
de directeur per direct wordt geschorst.
“Daar hadden wij onze redenen voor”, vertelt Gerrit Rotman.
“Er waren al langer spanningen op die school, binnen het
team. De MR wist dat. Ook was bekend dat we onderzoek
hadden laten doen door het Vervangingsfonds. De rapportage
was zodanig dat wij tot schorsing van de directeur
besloten. Dat hebben we hem zelf meegedeeld en nog op
dezelfde dag hebben we ook de MR ingelicht.”
“De oudergeleding was verrast dat juist de directeur op nonactief
werd gesteld. De ouders voelden zich op
het verkeerde been gezet. Achteraf bezien
begrijp ik dat wel. Hoewel zij de rapportage
ook gelezen hadden, kenden ze toch niet alle
details over de verhouding tussen directie
en personeel. Ik kon ook niet alles vertellen,
omdat het over personen ging”.
Beroering
Rotman vervolgt: “Wij hadden wel ingeschat
dat ons besluit beroering in het dorp zou
wekken, maar het escaleerde naar een omvang die ook wij
niet hadden voorzien. De MR verweet ons dat we haar eerst
mr. Erik Brouwer
12 over onderwijs
‘Het liep
onherstelbaar
uit de
hand’
hadden moeten raadplegen over de schorsing. Wij vonden
echter dat we niet met de MR over een persoon konden praten,
als die persoon zelf nog niet was ingelicht. We hebben
daarover juridisch advies ingewonnen. Ook al was het toen
een spoedsituatie, bij VOS/ABB konden we direct terecht.
Jurist Erik Brouwer heeft ons vanaf dat moment bijgestaan.”
De schorsing van de directeur ging door en vervolgens werd
een interim-directeur aangetrokken, die de problemen moest
aanpakken. “Iemand met een frisse blik”, zegt Rotman.
“Deze constateerde dat herstel van de personele verhoudingen
nagenoeg onmogelijk was”. Een tweede interim-directeur
kreeg de opdracht om de directietaak op zich te nemen.
De schorsing van de directeur werd omgezet in ontslag.
Heftig
Ondanks de aanvankelijke negatieve reactie, stemde de MR
toch met alle voorstellen van het bestuur in. Wel bleef de
oudergeleding op het standpunt staan dat ze niet op het
juiste moment en niet voldoende waren ingelicht.
Rotman: ‘Ik heb gezegd: als we er zo’n diepgaand
verschil van mening over hebben, leg het dan neer
bij de Landelijke Geschillen Commissie. Maar dat
gebeurde uiteindelijk pas aan het eind van de rit,
toen alles onherstelbaar uit de hand was gelopen.
Dit was een arbeidsconflict met een werknemer,
dat uitgroeide tot een politieke rel in de gemeenteraad.
Ook de sfeer in het dorp was verziekt. Het
was echt heftig”.
Burgemeester en wethouders raakten bij de zaak
betrokken omdat het bestuur van het openbaar onderwijs
bij de gemeente Westerveld ligt. B en W lieten opnieuw een
onderzoek doen, waaruit kritiek kwam op de plaatselijke
politiek, omdat de openbare orde in het geding was gekomen.
De meerderheid van de gemeenteraad eiste door de
reactie van B en W op het rapport het vertrek van de burgemeester,
die verantwoordelijk is voor de openbare orde.
Maar uiteindelijk stapte het gehele college op.
Geen potje
Intussen maakte de oudergeleding van de medezeggenschapsraad
de zaak toch nog aanhangig bij de Landelijke
Geschillen Commissie Medezeggenschap in het Onderwijs
(LGC). Het werd het sluitstuk van de affaire. Het schoolbestuur
werd op alle fronten in het gelijk gesteld omdat alle
procedures op de juiste manier waren doorlopen. De MR had
steeds gelegenheid gekregen van zijn advies- en/of instem-

foto: Harry Tielman
Gerrit Rotman in de gemeente Westerveld:
‘Met de school gaat het nu gelukkig weer goed’.
mingsrecht gebruik te maken.
“De LGC stond ook stil bij de vraag of het mogelijk is dat
alleen de oudergeleding van de MR een zaak kan aanspannen.
Dat bleek in dit geval niet te kunnen. De klacht moest
niet-ontvankelijk worden verklaard”, zegt Brouwer.
“De LGC stelde dus vast dat wij er echt geen potje van hebben
gemaakt”, zegt Rotman. “Dat komt
‘Strategie
steeds
afgestemd
met jurist’
ook doordat we in het gehele traject
juridische begeleiding hebben gehad van
Erik Brouwer. Vanaf het begin hebben wij
onze strategie en aanpak met hem afgestemd.
Hij heeft veel kennis van arbeidsgeschillen
en van de Wet op de medezeggenschap.
Wij hebben ons steeds aan
de wet- en regelgeving van de overheid
gehouden, maar ja, dat garandeert nog
niet dat iedereen zich er goed bij voelt. Dat hebben we hier
gemerkt. Ik vind wel dat een meer zakelijke en professionele
benadering in onderwijsland wat meer cultuur mag worden.”
Intussen is Rotman voortvarend doorgegaan met de vernieuwing
van obs Darp. Alle personeelsleden zijn inmiddels overgeplaatst
naar andere scholen en in Darp is een heel nieuw
team aan de slag gegaan. De interim-directeur is bezig nieuw
beleid uit te zetten en binnenkort gaat de werving van een
nieuwe directeur van start. Er is ook een geheel nieuwe
medezeggenschapsraad aangetreden. “Alles is dus veranderd.
Met de school gaat het na al die perikelen nu gelukkig goed
en de ouders zijn uiteindelijk ook tevreden,” constateert
Rotman.
Vroeg stadium
Volgens Erik Brouwer komen botsingen met de MR vaker
voor op scholen. “Daarom is het van belang dat het schoolbestuur
steeds in de gaten houdt op welke momenten een
MR advies- en instemmingsrecht heeft”, zegt Brouwer. Ook
voor een arbeidsconflict geldt dat alle voorgeschreven procedures
nauwgezet gevolgd moeten worden.
Brouwer, die regelmatig de training ‘Juridische aanpak van
een arbeidsconflict’ verzorgt, zegt daarover: “Het bestuur
moet al in een vroeg stadium herkennen waar eventuele
problemen zitten en daar aandacht aan besteden. Soms
lost zo’n probleem zich dan nog op, maar als dat niet het
geval is, kan het bestuur aantonen wat er al aan gedaan is.
Dossiervorming is belangrijk”.
Lucy Beker
Juridische hulp nodig?
Voor juridische ondersteuning bij een arbeidsconflict of
een conflict met de MR belt u Erik Brouwer of een van
onze andere juristen, via telefoonnummer 0348-404232.
Mailen kan ook: ebrouwer@vosabbconsulting.nl of
mdevalk@vosabbconsulting.nl.
over onderwijs
13

foto: Harry Tielman
Gerrit Rotman in de gemeente Westerveld:
‘Met de school gaat het nu gelukkig weer goed’.
mingsrecht gebruik te maken.
“De LGC stond ook stil bij de vraag of het mogelijk is dat
alleen de oudergeleding van de MR een zaak kan aanspannen.
Dat bleek in dit geval niet te kunnen. De klacht moest
niet-ontvankelijk worden verklaard”, zegt Brouwer.
“De LGC stelde dus vast dat wij er echt geen potje van hebben
gemaakt”, zegt Rotman. “Dat komt
‘Strategie
steeds
afgestemd
met jurist’
ook doordat we in het gehele traject
juridische begeleiding hebben gehad van
Erik Brouwer. Vanaf het begin hebben wij
onze strategie en aanpak met hem afgestemd.
Hij heeft veel kennis van arbeidsgeschillen
en van de Wet op de medezeggenschap.
Wij hebben ons steeds aan
de wet- en regelgeving van de overheid
gehouden, maar ja, dat garandeert nog
niet dat iedereen zich er goed bij voelt. Dat hebben we hier
gemerkt. Ik vind wel dat een meer zakelijke en professionele
benadering in onderwijsland wat meer cultuur mag worden.”
Intussen is Rotman voortvarend doorgegaan met de vernieuwing
van obs Darp. Alle personeelsleden zijn inmiddels overgeplaatst
naar andere scholen en in Darp is een heel nieuw
team aan de slag gegaan. De interim-directeur is bezig nieuw
beleid uit te zetten en binnenkort gaat de werving van een
nieuwe directeur van start. Er is ook een geheel nieuwe
medezeggenschapsraad aangetreden. “Alles is dus veranderd.
Met de school gaat het na al die perikelen nu gelukkig goed
en de ouders zijn uiteindelijk ook tevreden,” constateert
Rotman.
Vroeg stadium
Volgens Erik Brouwer komen botsingen met de MR vaker
voor op scholen. “Daarom is het van belang dat het schoolbestuur
steeds in de gaten houdt op welke momenten een
MR advies- en instemmingsrecht heeft”, zegt Brouwer. Ook
voor een arbeidsconflict geldt dat alle voorgeschreven procedures
nauwgezet gevolgd moeten worden.
Brouwer, die regelmatig de training ‘Juridische aanpak van
een arbeidsconflict’ verzorgt, zegt daarover: “Het bestuur
moet al in een vroeg stadium herkennen waar eventuele
problemen zitten en daar aandacht aan besteden. Soms
lost zo’n probleem zich dan nog op, maar als dat niet het
geval is, kan het bestuur aantonen wat er al aan gedaan is.
Dossiervorming is belangrijk”.
Lucy Beker
Juridische hulp nodig?
Voor juridische ondersteuning bij een arbeidsconflict of
een conflict met de MR belt u Erik Brouwer of een van
onze andere juristen, via telefoonnummer 0348-404232.
Mailen kan ook: ebrouwer@vosabbconsulting.nl of
mdevalk@vosabbconsulting.nl.
over onderwijs
13

Aanbesteding schoolboeken kost maanden
Europese regels zetten scholen
voor het blok
De meeste scholen in het voortgezet onderwijs
zullen er niet omheen kunnen: ze
moeten de aanschaf van hun schoolboeken
Europees aanbesteden. Die procedure
duurt zeker vier tot zes maanden. Het is
dus goed dat de scholen uitstel hebben
gekregen tot 1 augustus 2009.
foto: Archief VOS/ABB
Europees aanbesteden is verplicht als de contractwaarde
hoger is dan 206.000 euro. Omdat de contracten van schoolboeken
vaak vier jaar lopen, zullen grotere scholen (ook in
het primair onderwijs) die grens zeker overschrijden. Scholen
die nu al eigen boeken hebben in een boekenfonds, hebben
er eveneens mee te maken, want de regels gelden ook voor
bestellingen bij vaste leveranciers. Dat is niet nieuw, maar tot
voor kort werd niet altijd beseft dat ook scholen een aanbestedende
dienst zijn.
‘Wassen neus’
‘Europees aanbesteden houdt in dat de voorgenomen aanschaf
officieel gepubliceerd moet worden, zodat alle leveranciers
in heel Europa het weten. Zij kunnen er dan allemaal op
inschrijven”, legt mr. Floris Koster van Inkoopkenniscentrum
Pro Mereor uit. Hij vindt wel dat het in dit geval ‘een wassen
neus’ is, omdat uitgeverijen in het buitenland waarschijnlijk
geen Nederlandstalige boeken leveren. “Vermoedelijk schrijven
dus alleen Nederlandse leveranciers in. Die brengen een
offerte uit, gebaseerd op de criteria die de opdrachtgever in
het aanbestedingsplan heeft geformuleerd”.
“Het is verstandig om niet alleen een lage prijs als voorwaarde
op te nemen, maar ook duidelijke kwaliteitscriteria”,
raadt Koster aan. Op grond van de omschreven criteria moet
de opdrachtgever de offertes beoordelen en een leverancier
kiezen. Die keuze moet hij motiveren. Zo kan een school wel
eens uitkomen bij een nieuwe leverancier, als die het beste
voldoet aan de voorwaarden.
Valkuilen
Volgens Koster is de procedure niet heel ingewikkeld, maar
hij adviseert scholen toch om voor de eerste keer begeleiding
te zoeken bij deskundigen. “Er moet een aanbestedingsdocument
worden gemaakt en dat is de eerste keer best lastig. Er
zitten wat valkuilen in de procedure en een school kan niet
het risico lopen dat de hele klus over moet. Dan zijn de boeken
er straks nog niet op tijd.”
Lucy Beker
Informatie: Helpdesk van VOS/ABB, 0348-405250 of
Pro Mereor, 026-3701476
Boekengeld voorschieten
In januari werd bekend dat het budget voor lesboeken in
het voortgezet onderwijs komend schooljaar nog niet in
de lumpsumbekostiging zit. In plaats daarvan krijgen de
ouders in december 308 euro per kind als vergoeding voor
de schoolboeken.
In de praktijk moeten de ouders dat bedrag dus voorschieten,
want de boeken moeten al in augustus worden
gekocht. Bovendien zullen de boeken hiermee niet voor
alle ouders gratis worden, want sommige boekenpakketten
zijn duurder.
Enkele scholen met een eigen boekenfonds hebben besloten
een dusdanige regeling te treffen dat de boeken wel
voor alle ouders echt gratis worden. Het Atlas College in
Noord-Holland en RSG Slingerbos Levant in Harderwijk en
Zeewolde kopen al jaren zelf de boeken in en komen uit
met het gemiddelde bedrag. Dat geld gaan ze nu voorschieten
totdat de ouders het binnen hebben.
Machtiging en borgsom
VOS/ABB adviseert scholen die boekengeld voorschieten
om de ouders in augustus een eenmalige machtiging te
laten tekenen, zodat er in december geen problemen ontstaan
bij de inning van het geld. Ook is het aan te raden
om bij de verstrekking van de boeken een borgsom te
vragen, zodat eventuele schade aan de boeken daarmee
verrekend kan worden.
over onderwijs
15

VOS/ABB biedt actief steun aan zeer zwakke scholen
Inspectie weer tevreden over
Openbare basisschool De Kleine Kamp in Steenwijk was een zeer zwakke school, maar
doet het na een ingrijpende reorganisatie weer goed. Bovenschools directeur Ans Weterings
was blij met de ondersteuning die VOS/ABB haar bij de reorganisatie gaf.
Senior beleidsmedewerker Sicco Baas van VOS/ABB neemt
elke maand namens het Steunpunt Zeer Zwakke Scholen
(ZZS) de door de Inspectie gepubliceerde lijst met bijzonder
slecht presterende scholen door. Als daar scholen tussen zitten
die via hun bestuur zijn aangesloten bij VOS/ABB, benadert
hij hen om ondersteuning te bieden bij het weer op
peil brengen van de leeropbrengsten. Sicco: “Daar zijn wij
bij VOS/ABB heel actief in, omdat wij het als ledenorganisatie
onze verantwoordelijkheid vinden scholen goed te laten
functioneren, natuurlijk omdat alle kinderen goed onderwijs
verdienen!”
Baas benaderde bovenschools directeur Ans Weterings
van de Bestuurscommissie Openbaar Primair Onderwijs
Steenwijkerland in 2006. “Ik was toen net begonnen en
werd direct geconfronteerd met de Kleine Kamp, die het
heel slecht deed”, aldus Weterings. “Als je net binnen bent,
en je nog geen goed overzicht hebt van wat er allemaal
moet gebeuren, is het heel fijn als je actief ondersteuning
aangeboden krijgt!”
‘Direct een
andere
schoolbegeleidingsdienst’
Veel mis
Waarom stelde de Inspectie De Kleine Kamp
onder toezicht van de minister van OCW,
met als risico dat de geldkraan voor deze
school kon worden dichtgedraaid? “Het
belangrijkste was uiteraard dat de leeropbrengsten
erg laag waren”, aldus Baas. “Er
was wel een intern begeleider, maar geen
planmatig handelen. Het ging op verschillende
punten mis.”
Weterings voegt daaraan toe dat de school
had besloten in één keer het taal- en leesonderwijs aan te
bieden via Ontwikkelingsgericht Onderwijs (OGO). “Als je
zoiets als OGO wilt invoeren, is het beter om dat stapsgewijs
te doen, bijvoorbeeld eerst met aardrijkskunde of geschiedenis,
en daarna met een of meer andere vakken, maar dus
niet in één keer met zeer cruciale vakken als taal en lezen.
Daar komt bij dat het team verouderde methodes gebruikte.
Bijvoorbeeld de oude versie van Veilig Leren Lezen, terwijl
daar toen al een nieuwe, veel betere versie van was. In de
onderbouw werd bijvoorbeeld geen methode als Schatkist
gebruikt. De leerkrachten verzonnen heel veel zelf en dat
had te weinig structuur.”
Weterings wil graag benadrukken dat het absoluut niet lag
aan de inzet van het team. “De leerkrachten werkten heel
hard en waren zeer betrokken bij de school en hun leerlingen.
Echt, daar heb ik geen moment aan getwijfeld! Alleen,
er werd veel te weinig geleerd… Met de beste bedoelingen
ging het dus mis. De gedachte van de teamleden was ook
dat hun leerlingen niet zoveel aankonden, omdat De Kleine
Kamp een achterstandsschool is. Ze hadden te lage verwachtingen.”
Extern
Baas werd voorzitter van de begeleidingsgroep, die van
december 2006 tot september 2007 actief was om de reorganisatie
samen met Weterings in goede banen te leiden.
In de begeleidingsgroep zaten ook een oud-inspecteur, die
vanuit haar vorige baan perfect op de hoogte was van de
kwaliteitseisen van de Inspectie, en een onderwijsinhoudelijk
deskundige.
Baas wijst op het belang van een externe begeleidingsgroep,
omdat die de situatie onbevooroordeeld in ogenschouw
kan nemen. In het kader van de objectiviteit benadrukt
Weterings dat het bovendien van groot belang
was om onmiddellijk een andere schoolbegeleidingsdienst
in de arm te nemen. “Ook die
kon er met een verse, kritische blik tegenaan
kijken. Je ziet toch vaak dat er te veel vertrouwen
ontstaat als dezelfde begeleider steeds bij
dezelfde school en dezelfde leerkrachten over
de vloer komt.”
Besloten werd om een extern bureau in
te schakelen voor een stevig verbeterplan
met controlcyclus. Elke maand controleerde
Weterings of de reorganisatie op schema lag.
De begeleidingsgroep kwam zes keer bijeen
om haar te helpen en te kijken of alles volgens wens verliep.
Afgelopen oktober kwam de Inspectie met een positieve
evaluatie, waaruit blijkt dat er weer vertrouwen is in het
functioneren van de school. Zo wordt de kwaliteitszorg nu
als voldoende beoordeeld. De Inspectie constateert dat de
leeropbrengsten voortaan systematisch worden geëvalueerd.
Doelen, acties en resultaten zijn nu ook op De Kleine Kamp
kernbegrippen. De school baseert haar meerjarenbeleidsplan,
zoals het hoort, op een sterkte-zwakteanalyse.
De Inspectie is ook positief over de wijze waarop de teamleden
lesgeven, hoewel de interactie tussen de leerkracht en
de leerlingen nog als verbeterpunt wordt gezien. Toch ziet
de Inspectie ook dat het team goed gedifferentieerd onderwijs
aanbiedt. De leerstof voor taal, rekenen en wiskunde is
flink verbeterd. De leraren gebruiken systematisch de metho-
16 over onderwijs

De Kleine Kamp
den met een dag-, maand- en jaarplanning en niet meer
onafhankelijk van elkaar hun eigen lessen. Ook de zorgstructuur
is volgens de Inspectie op een goed niveau gebracht,
met een planmatig handelen waarbij de intern begeleider
nauw betrokken is.
Voor meer informatie over de ondersteuning die VOS/ABB
aan zeer zwakke scholen kan bieden, neemt u contact op
met Sicco Baas, 0348-405231, shbaas@vosabb.nl.
Onmenselijk
Het is dus in korte tijd helemaal goed
gekomen met De Kleine Kamp. Toch zegt
Weterings, terugblikkend, dat ze het
een eventuele volgende keer anders zou
aanpakken. “Het was bijvoorbeeld heel
moeilijk om met het bestaande team deze
enorme ombuiging te maken. Dat kun je
eigenlijk niet verwachten van mensen die
met hun hele ziel en zaligheid iets hebben
neergezet. Het is volgens mij echt beter
om in zo’n situatie het team uit elkaar te
halen, hoe moeilijk dat voor de betrokken
personen ook kan zijn. Wat wij nu
van het team van De Kleine Kamp hebben
gevraagd, was bijna onmenselijk.”
Wel werd de directeur direct overgeplaatst
en vervangen door een interimmer, die
inmiddels is vertrokken, maar nog wel de
nieuwe directeur coacht. Weterings vindt
ook dat de Inspectie in vergelijkbare gevallen
eerder moet ingrijpen. “Dan hoeft de
situatie niet zo uit de hand te lopen, maar
hier hebben het bestuur en de bovenschoolse
directie natuurlijk ook een heel
belangrijke rol!
’Laat je niet
verrassen
door de
Inspectie’
Het bovenschools
management
moet goed in
de gaten blijven
houden wat er
gebeurt. Het is
mijn taak en de
taak van de directeur
van de school
om te volgen en te sturen. Je mag je niet
door de Inspectie laten verrassen. Dat is
echt niet nodig!”
foto: Martine Sprangers
Martin van den Bogaerdt
Ans Weterings: ‘Wat wij van het team van
De Kleine Kamp hebben gevraagd, was bijna onmenselijk’.
17

Frank Lambriks over roerige jaren in het onderwijs:
‘Adembenemende facelift in Venlo’
Na elf roerige jaren is er veel veranderd in het voortgezet onderwijs in Venlo. Zes schoolbesturen
fuseerden tot één slagvaardig bestuur, dat kans zag om drie nieuwe scholen te
bouwen. Frank Lambriks, de man die zich hiervoor jarenlang heeft ingezet, kan zich nu
terugtrekken. Hij is tevreden: “Het was een adembenemende facelift”.
foto: John Peters
Frank Lambriks poseert bij het nieuwe Blariacum College:
een ufo-achtig gebouw met veel glas.
In zijn laatste functie als voorzitter van het College van
Bestuur van Onderwijsgemeenschap Venlo & Omstreken
(OGVO) heeft Lambriks duidelijk zijn stempel gedrukt op de
vernieuwing van het voortgezet onderwijs. Daarbij was ‘nonsegregatie’
voor hem een uitgangspunt. “Daarmee bedoel ik
dat we vmbo- en avo-leerlingen niet moeten scheiden”, legt
hij uit. “Bij ons gaan leerlingen van alle sociale niveaus door
dezelfde deur. Dat zie ik als een maatschappelijke opdracht”.
Zelf zetelt hij in het bestuursbureau van de OGVO achter een
nogal verveloze deur in een oud pand. “Inderdaad, het is een
bewuste keuze geweest om eerst de scholen te vernieuwen.
Het bestuursbureau komt als laatste, als er nog geld over is”,
lacht hij.
Aan het roer
Lambriks is een onderwijsman pur sang. Begonnen als aardrijkskundeleraar
in 1968, werd hij in 1980 conrector en in
1984 rector aan het toenmalige Thomas College in Venlo.
Bij de grote bestuursfusie in Venlo in 1996, toen de samenwerkingsstichting
OGVO werd opgericht, werd Lambriks
voorzitter van de centrale directie, in 2001 voorzitter van het
College van de Bestuur.
Hij stond dus aan het roer toen de grote onderwijsvernieuwingen
werden doorgevoerd.
“Vóór 1996 hadden we hier in Venlo zes besturen voor
voortgezet onderwijs, met acht scholen op vijftien locaties.
Toen kwamen de invoering van de Tweede Fase, het vmbo
18
over onderwijs

en de lumpsumfinanciering. Bovendien ging de overheid zich
terugtrekken en kregen schoolbesturen veel meer taken. Wat
op zich heel goed is, want de deskundigen zitten natuurlijk
hier in het onderwijsveld en niet op het ministerie. Maar die
kleine schooltjes en bestuurtjes konden al die veranderingen
niet trekken. Daarom was een bestuursfusie de beste optie.
Nu staat er een slagvaardige stichting met 750 personeelsleden
en 6000 leerlingen”.
Verlekkerd
De OGVO richt zich op Venlo en omgeving en is binnen die
regio het enige vo-bestuur. “Dit is de perfecte omvang. Wij
willen niet groter worden, omdat we ons richten op deze
specifieke regio. Omdat al het
voortgezet onderwijs hier onder
‘Wij
regisseren
zelf een
gevarieerd
aanbod’
ons bestuur valt, kunnen we zelf
een gevarieerd onderwijsaanbod
regisseren. We hebben ervoor
gekozen al die kleine schooltjes,
die in oude gebouwen zaten, te
vervangen door totaalonderwijs
op drie locaties. Op elke campus
wordt onderwijs gegeven in alle
niveaus, maar elke campus heeft
ook zijn eigen specialiteiten. Zo
blijft er wat te kiezen. Ons aanbod is zo gevarieerd dat iedereen
er verlekkerd naar kijkt”.
De drie locaties zijn College Den Hulster en het Valuas
College in Venlo en het Blariacum College in Blerick. Den
Hulster heeft een ‘technodome’, een topsportafdeling (LOOT)
en tweetalig vwo in het Engels; het Valuas College heeft
tweetalig vwo in het Duits, een vooropleiding dans en conservatorium
en een vmbo transport/logistiek; Blariacum biedt
Spaans en ict-leerroutes. Op alle locaties zijn alle leerwegen
vmbo, havo en vwo te volgen. “En de leerlingen van de verschillende
niveaus ontmoeten elkaar, ze leven niet gescheiden”,
benadrukt Lambriks nog maar een keer.
Volledige doordecentralisatie
Centraal op bestuursniveau worden het personeelsbeleid
en de financiën geregeld. Plus de huisvesting van de scholen,
want daarover heeft de nieuwe stichting duidelijke
afspraken gemaakt met de gemeente Venlo. Er is volledige
doordecentralisatie overeengekomen. OGVO is eigenaar van
de schoolgebouwen en volledig verantwoordelijk voor de
onderwijshuisvesting.
“Voor drie nieuwe gebouwen hadden we zeker 45 miljoen
euro nodig. De gemeente had niet meer dan 20 miljoen
beschikbaar. Maar toen de stichting OGVO eigenaar werd
van de gebouwen én gronden, werden we meteen een interessante
gesprekspartner voor financiële marktpartijen. Voor
een stichting gelden andere regels dan voor een gemeente.
Wij konden bij de bank hogere leningen afsluiten. Bovendien
kunnen we eigen geld investeren nu de gebouwen ons
eigendom zijn. De bouw van drie nieuwe scholen is dus
gelukt dankzij die doordecentralisatie”, aldus Lambriks.
Niet zonder trots rijdt hij langs de nieuwe scholen in Venlo.
Het Valuas College, dat is gevestigd in een monumentaal oud
gebouw, heeft een compleet nieuwe achterbouw gekregen.
Den Hulster, die de locatie deelt met een mbo-school, heeft
diverse geschakelde gebouwen, waarbij het vmbo via het
fraaie Technodome, met moderne praktijkruimtes, aansluit
op het mbo. Het Blariacum College ten slotte heeft een ufoachtig
rond gebouw gekregen voor de onderbouw, met een
grote mate van transparantie. Lambriks: “We hebben drie
verschillende architecten ingezet, want we wilden niet dat de
gebouwen op elkaar zouden lijken”.
Governance
De samenwerking met de gemeente verloopt prima, zegt
Lambriks. “En dat kun je alleen bereiken als je vertrouwen
opbouwt. Wij laten
continu zien wat er
gebeurt”. Dit brengt
‘Dit lukt
alleen als er
vertrouwen is‘
hem op zijn laatste
stokpaardje: governance.
“Wij doen niet
alleen aan verticale
verantwoording via de
inspectie en de overheid,
maar ook aan horizontale
verantwoording.
Wij praten met alle belanghebbenden bij ons onderwijs. Dat
zijn niet alleen leerlingen, ouders en personeel, maar ook
bedrijfsleven, zorginstellingen, jeugdzorg, noem maar op.
We zijn nagegaan wat zij willen, we hebben verteld wat we
gingen doen en wat niet en waarom. Vervolgens hebben
we een beleidsplan gemaakt, dat wordt gedragen door alle
belanghebbenden. Dat beleidsplan moet steeds worden bijgesteld
en dat doen we in alle openheid. Ook de nieuwe Wet
medezeggenschap scholen is bij ons al helemaal ingevoerd.
Met leerlingen erbij”.
Een goede verantwoording, good governance, is belangrijk
voor grote schoolbesturen, vindt Lambriks. Zijn eigen ervaringen
daarmee wil hij dan ook graag delen met andere schoolbesturen.
Na zijn vertrek bij OGVO per 1 januari 2008 gaat
hij zich daarvoor inzetten. Het past bij een bevlogen man
als Lambriks: ook al is hij 62, van pensioen wil hij nog niets
weten. “Ik word nu actief in het hele land. Ik wil scholen
ondersteunen bij het opzetten van een goed governancebeleid”.
Bij OGVO is Frank Lambriks intussen per 1 februari opgevolgd
door Henk van den Heuvel, die directeur was van de Fontys
Hogeschool Techniek en Bedrijfsmanagement. “Een goed
bestuurder met gevoel voor Venlo”, zegt Lambriks. “Hij heeft
ooit nog bij mij in de klas gezeten!”
Lucy Beker
over onderwijs
19

Obs De Ringloop in Nagele
Monument van het Nieuwe
foto’s: Martine Sprangers
Laagbouw midden in het groen
Obs De Ringloop is een
van de drie basisscholen
in het dorp Nagele in de
Noordoostpolder die sinds
oktober op de lijst van
rijksmonumenten staan.
De gebouwen werden in
de jaren ’50 ontworpen
door Aldo van Eyck (1918-
1999). Hij was architect
van het Nieuwe Bouwen,
waarin licht, lucht en ruimte
essentieel zijn.
20 over onderwijs

Bouwen
Binnen zorgt veel glas voor transparantie
”Je weet dat je in iets bijzonders werkt”, zegt directeur Marjon
Wilbrink. “We krijgen hier regelmatig studenten uit de hele wereld
over de vloer. Onze leerlingen zijn daar al helemaal aan gewend.”
Bij de bouw van het dorp Nagele waren naast Aldo van Eyck andere
bekende architecten betrokken, zoals Gerrit Rietveld, Jo van den
Broek en Jaap Bakema. Van Eyck nam onder meer het ontwerp van
de drie basisscholen voor zijn rekening.
De Noordoostpolder werd gezien als een afspiegeling van de
Nederlandse samenleving. Daar hoorde de verzuiling bij, vandaar dat
de dorpen in de nieuwe polder zowel een openbare, protestantschristelijke
als rooms-katholieke school kregen. In Nagele staan ze er
nog alledrie. “De Ringloop is met 30 leerlingen de kleinste. In combinatie
met een vloeroppervlak van bijna 1000 vierkante meter kunnen
we goed vormgeven aan Teamonderwijs Op Maat. Er zijn veel werkplekken”,
aldus Wilbrink.
Binnen buiten
De directeur laat de ruime lokalen zien, waarin Van Eyck veel glas
heeft verwerkt. “Hij integreerde binnen en buiten met elkaar. Alles
wat buiten gebeurt, is vanuit de klas
te zien, en andersom.” De integratie
van binnen en buiten komt in
de lokalen ook tot uiting in grote
beweegbare ramen met opstapjes
erbij. “Als het ’s zomers erg warm is,
gaan we nog wel eens met de leerlingen
buiten zitten. De school staat
midden in het groen, we hebben
hier alle ruimte. De kinderen vinden
het heerlijk om door de ramen naar
buiten gaan.”
Het gebouw heeft net als alle andere
’Alles wat
buiten gebeurt,
is
vanuit de
klas te zien’
huizen en gebouwen in Nagele een plat dak. Groot nadeel is het
hoge energieverbruik. “In de jaren ’90 is voor een deel dubbelglas
aangebracht, maar we betalen ons nog steeds scheel aan energie.
Lokalen die we niet gebruiken, stellen we in op een lagere temperatuur.
Er zijn extra tochtdeuren, anders zou de warmte zo naar buiten
stromen.” De tochtdeuren zijn toevoegingen, maar de architect vond
dat niet erg, vertelt Wilbrink. “Aldo van Eyck heeft nooit gezegd
dat alles hetzelfde moest blijven. Hij ging mee met zijn tijd en zijn
gebouwen dus ook. Helaas is op sommige plaatsen het vele glas deels
vervangen door houten beplating, bijvoorbeeld in de gymzaal. Dat
heeft te maken met de huidige veiligheidsvoorschriften.”
Op het plein staan twee opmerkelijke overkappingen van wit beton.
In het oorspronkelijke ontwerp waren vier van dergelijke elementen
opgenomen, maar daar was geen geld voor. Toch zijn er twee
gekomen, omdat Van Eyck ze uit eigen zak betaalde. “De leerlingen
gebruiken de overkappingen elke dag”, zegt Wilbrink, “bijvoorbeeld
om tikkertje te spelen of onder te schuilen.”
Veel glas integreert binnen en buiten met elkaar
Leerlingen komen door beweegbaar raam lokaal binnen
Martin van den Bogaerdt
over onderwijs
Aldo van Eyck betaalde zelf de witte overkappingen
21

Kwaliteit maken scholen zelf. Kern van de zaak is: de
voortdurende ontwikkeling van alle mensen die er werken.
Wij kunnen u daarbij ondersteunen, zowel met opleidingen als
met maatwerk. Een paar voorbeelden:
Meer informatie en brochures:
T 020 525 1241
F 020 525 1236
E nascholing@cna.uva.nl
www.centrumvoornascholing.nl
Onderwijskundige en Didactische vormgeving
• Competetentiegericht leren
• Vakgerichte nascholing in onderbouw en tweede fase
• Uitdagende leerarrangementen in het VMBO
• Versterking Dalton- of Montessori-profiel
Coaching en begeleiding
• Opleiding tot Coach in het Onderwijs of Supervisor in het onderwijs
• Opleiding Begeleider in het Onderwijs (Leerlingbegeleiding en
Schooldecanaat)
• Supervisie, intervisie en (team)coaching
• Omgaan met agressie en (on)veiligheid
Leiderschaps- en organisatieontwikkeling
• Oriëntatie op het schoolleiderschap
• Tweejarige ESAN opleiding voor schoolleiders PO
• Masteropleiding Integraal Leiderschap (NVAO geaccrediteerd)
• Advisering van managementteams bij organisatieontwikkelingsvragen
ALGOO87
Advertentie:01-print 25-06-2007 16:23 Pagina 1
Mobiliteitspool
Een tijdelijk onderwijsmanager
hoeft niet duur te zijn!
De Mobiliteitspool biedt tijdelijk
leidinggevenden om de continuïteit
van het management in uw organisatie
te waarborgen. Dit in tegenstelling
tot interim-management
waarbij het gaat om crisis- en veranderopdrachten.
De Mobiliteitspool
biedt leidinggevenden aan voor alle
lagen van uw organisatie.
De Mobiliteitspool is bij uitstek geschikt:
■ bij langdurige afwezigheid van een van
de leidinggevenden;
■ bij plotseling vertrek van een leidinggevende
zodat u ruim de tijd heeft voor
een zorgvuldige sollicitatie procedure;
Informatie over de Mobiliteitspool vindt u op www.deroo.nl/mobiliteitspool
■
als er behoefte is aan een tijdelijke
versterking van het management.
Over de Mobiliteitspool zijn twee nieuwsbrieven
(editie po en editie vo/bve/hbo)
beschikbaar met daarin ervaringen van
opdrachtgevers en tijdelijk leidinggevenden.
Van deze nieuwsbrieven kunt u een
elektronische of gedrukte versie aanvragen
bij Corgwell De Roo,
Milou Jansen, telefoon 070 - 363 00 16,
e-mail m.jansen@corgwellderoo.nl.
de roo
■ Interim-management: hoogwaardige
capaciteit bij crisis- en verander -
opdrachten.
■ Mobiliteitspool: ervaren schoolleiders bij
tijdelijke afwezigheid van de leiding,
overbruggingscapaciteit en het waarborgen
van de continuïteit van het
management.
■ Herplaatsing: intensieve begeleiding
naar een beter passende functie elders.
■ Werving en selectie van schoolleiders.
■ Praktijkassessment: zorgvuldige
vervulling van vacatures door een
innovatieve selectieprocedure.
Wilt u meer weten over onze activiteiten op
het gebied van onderwijs? Dan kunt u
contact opnemen met een van de verantwoordelijke
partners:
Peter Kesteloo, 06 55 82 55 20,
p.kesteloo@corgwellderoo.nl
Koos van den IJssel, 06 51 16 21 92,
k.vandenijssel@corgwellderoo.nl
Corgwell De Roo
Dagelijkse Groenmarkt 4
2513 AL Den Haag
Tel: 070 - 363 00 16
Fax: 070 - 360 03 53
1
22 over onderwijs

Gelijk en ongelijk
Verwijdering leerling na agressie tegen docente
VOS/ABB staat vaker scholen
bij in geval van excessief
agressief gedrag van leerlingen
jegens docenten. Ernstig
wangedrag van de leerling of
de ouders kan een reden voor
verwijdering zijn. Bijvoorbeeld
bij intimidatie of agressief gedrag
door een leerling (of ouders).
Hoe ernstig dit moet zijn
is niet in zijn algemeenheid te
zeggen. 1 Een leerling die het
schoolreglement aan zijn laars
lapte, kon niet worden verwijderd
omdat een dergelijke
sanctie disproportioneel werd
geacht. 2
foto: Martin Droog
Het geschil
Wat echter indien sprake is van een leerling die zich buiten
schooltijd jegens een docente agressief gedraagt? Advocaten
van VOS/ABB ondersteunden in 2006 en 2007 een school
waar dit was voorgevallen. Een docente werd in haar privésituatie
door een leerling in groepsverband belaagd (vernieling
van de picknicktafel in de tuin, met knikkers tegen de
ramen gooien en telefonische stalking) en zij had hiervan
aangifte bij de politie gedaan. Hoewel de leerling en zijn
ouders het plegen van deze feiten ontkenden, besloot de
school tot verwijdering van de leerling. De ouders en de
leerling bestreden de verwijdering. Bovendien vonden zij
dat medeleerlingen (mededaders) ten onrechte niet werden
verwijderd.
De zaak werd eerst behandeld door de rechtbank en daarna
in hoger beroep bij de Afdeling bestuursrechtspraak van de
Raad van State. 3
De uitspraak
De rechtbank stelde vast dat de feiten waarbij de leerling
was betrokken (het medeplegen van vernieling en stalking)
voldoende ernstig wangedrag opleverden in de zin van het
Leerlingenstatuut. Daarin stond vermeld dat wangedrag een
reden voor verwijdering vormde. Voor de rechter was duidelijk
dat het belang van personeelsleden om in de toekomst
niet meer te worden geconfronteerd met agressieve daden
en vernielingen door deze leerling, zwaarder woog dan diens
belang om op school te kunnen blijven.
In hoger beroep bij de Afdeling bestuursrechtspraak bleek
dat de intussen verwijderde leerling door de kinderrechter
strafrechtelijk was veroordeeld. De bewezen verklaarde feiten
werden in hoger beroep evenmin betwist. De Afdeling
bestuursrechtspraak oordeelde net als de rechtbank dat er
geen sprake was van ongelijke behandeling ten opzichte van
de mededaders. In tegenstelling tot de verwijderde leerling
hadden de andere leerlingen niet eerder een conflict gehad
met de docente.
Mr. drs. G.J. Heussen,advocaat VOS/ABB
1 De Voorzieningenrechter achtte op 15 mei 2007 (zie School en Wet,
september 2007 nr.37) verwijdering wegens wangedrag van ouders
slechts mogelijk indien bijv. de rust en orde in de school in het geding
komen. In casu werd geoordeeld dat de onrust op school kon worden
omgebogen naar een werkbare situatie.
2 Uitspraak Voorzieningenrechter Rb. Assen, procedurenummer
(AWB 07/485).
3 Rechtbank Assen, 7 december 2006 en Afdeling bestuursrechtspraak
RvS, 5 december 2007.
over onderwijs
23

De vijf vragen
foto: Martine Sprangers
‘Jammer dat OCW zich druk
24 over onderwijs

maakt om paarse krokodil’
Waarom de overstap naar Zwolle?
”Het werk voor Effatha Guyot was heel leuk, met veel korte
lijnen binnen de sector, OCW en de WEC-Raad. Het liep en
loopt daar goed. Maar op een gegeven moment kreeg ik
weer de kriebels, ook omdat ik een functie ambieerde meer
in het noorden van het land, de regio waar ik mij het meeste
thuis voel. Ik heb een heerlijke woonplek bij Groningen.
Dat is goed te combineren met mijn werk in Zwolle. Het leek
mij ook interessant om regionaal te gaan werken, met meer
spelers op een kleiner speelveld. Ook hier vind ik weer die
korte lijnen. De overstap van een landelijke naar een regionale
club is geen stap terug. Niet status maar ambitie is mijn
drive. Daarbij past een organisatie als Openbaar Onderwijs
Zwolle en Regio.”
Welke ambities hebt u?
“Ik wil het Strategisch Beleidsplan 2007–2011 implementeren,
met thema’s als doorgaande leerlijnen. We kunnen het
voortgezet onderwijs veel meer betrekken bij het primair
onderwijs. Wij brengen binnen OOZ het voortgezet onderwijs
al de basisscholen in, bijvoorbeeld op De Octopus in
Zwolle. Leerkrachten van ons Gymnasium Celeanum en onze
scholengemeenschappen Thorbecke en Van der Capellen
geven daar les over techniek en wetenschap. Ook lopen voleerlingen
maatschappelijke stages op basisscholen. Ander
speerpunt is het imago van het openbaar onderwijs. Dat
moet een gezicht krijgen, kleurrijker en herkenbaarder worden.
Nu zijn we nog te flets.”
Wat wilt u kwijt aan OCW?
”Het is heel jammer dat er niet op de eerste plaats aan kwaliteit
wordt gedacht. Dat zie je in de discussie over de 1040
uur. Die gaat vooral over de kwantiteit en dat doet de scholen
geen recht. Eerst hadden we de ophokplicht voor pluimvee
en nu ook voor leerlingen. Nou, dan komt bij mij echt
de paarse krokodil in beeld. Het lijkt langzamerhand alsof
het voor de staatssecretaris meer een kwestie van gezichtsverlies
is dan van inhoud. Het is ook niet goed te praten dat
16 scholen uit een steekproef een boete krijgen. Dat is volstrekte
willekeur!”
Wat wilt u kwijt aan VOS/ABB?
”Het doet mij goed dat VOS/ABB samen met de andere
besturenorganisaties de PO-Raad heeft opgericht. Uit mijn
ervaring in de WEC-Raad weet ik dat gezamenlijke belangenbehartiging
belangrijk is. Een ander punt is dat we passend
onderwijs meer moeten laten aansluiten bij bestaande
structuren, zoals de REC’s, WSNS en het LWOO. Het is niet
verstandig om allerlei nieuwe initiatieven te ontplooien,
want dan ontstaat er veel te veel bestuurlijke drukte en
bureaucratie. Essentieel is samenwerking. Zo hebben wij met
Rita Damhof is sinds november directievoorzitter van
Openbaar Onderwijs Zwolle en Regio (OOZ). Onder
dit bestuur vallen 29 basisscholen, vier scholen voor
voortgezet onderwijs en één school voor speciaal
(voortgezet) onderwijs. Ze staan in Zwolle, Dalfsen,
Hattem, Ommen, Dedemsvaart, Elburg en Wijhe.
Voordat Damhof naar Zwolle kwam, was ze algemeen
directeur onderwijs van de landelijke Koninklijke
Effatha Guyot Groep voor onderwijs en zorg aan doven,
slechthorenden en leerlingen met ernstige spraak/
taalmoeilijkheden (ESM). De discussie over de 1040
uur lijkt volgens haar op de reclame met de paarse
krokodil.
de andere besturen in onze regio een gezamenlijk orthopedagogisch
en didactisch centrum gerealiseerd en dat loopt
heel goed.”
Waarom wilt u op deze plek gefotografeerd
worden?
”Ik heb gekozen voor basisschool Het Palet in Hattem. Hier
bevindt zich een van onze diamantjes. Dat is het maatjesproject.
Leerlingen van de groepen 7 en 8 begeleiden kinderen
uit de groepen 1 en 2. Ze nemen ze letterlijk aan de hand
mee, bijvoorbeeld voor een bezoek aan het theater, een
musical of een sportdag. De kleintjes zien de groten als hun
vrienden. Het is heel aandoenlijk om te zien hoe natuurlijk
dat gaat. Dit is een mooi voorbeeld van goed burgerschap,
ook een van onze speerpunten. Ook de doorgaande lijn, die
ik zo belangrijk vind, komt hierin terug.
Martin van den Bogaerdt
over onderwijs 25

Kabinet doet alsof er niets aan de hand is
Roep om structureel geld voor
Het kabinet is de grote afwezige bij de financiering van taalklassen voor leerlingen uit
Oost-Europa. Dat merken basisscholen in de stad, maar ook op het platteland. Twee voorbeelden:
uit de wijk Charlois in Rotterdam en het dorp Kerkdriel in de Bommelerwaard.
foto: Jan van der Meijde
Bulgaars meisje in Rotterdamse taalklas. Onderdompeling in het
Nederlands is niet overal te regelen door geldgebrek.
Met de uitbreiding van de Europese Unie en het toetreden
in december van Polen en andere nieuwe lidstaten tot het
Schengen-gebied waar geen grenscontroles meer zijn, neemt
het aantal Oost-Europese werknemers in Nederland toe. Dit
is niet alleen een ontwikkeling die in de steden te merken is,
maar ook op het platteland.
In een stad als Rotterdam, waar openbare basisschool De
Kameleon de toestroom van Oost-Europese leerlingen
gestaag ziet toenemen, wonen al duizenden Polen, Bulgaren
en Roemenen, die werk vinden in de haven, de bouw en de
kassen van het Westland.
In de Bommelerwaard beperkt de toestroom van Oost-
Europeanen zich tot nu toe tot Polen, die vooral in de champignonteelt
werken. Het gaat
niet meer alleen om mannen,
maar ook om vrouwen en complete
gezinnen.
Directeur Marjan de Willigen
van openbare basisschool De
Kameleon in de Rotterdamse
wijk Charlois en haar collega
Egon van Erven van obs De
’Deze
mensen
blijven in
Nederland’
26 over onderwijs

Oost-Europese leerlingen
Meidoorn in Kerkdriel in de Bommelerwaard zijn het erover
eens dat hier sprake is van een structureel gegeven: “Als je
met je hele gezin naar Nederland komt, ga je echt niet meer
terug. Deze mensen blijven in Nederland.”
Mont-tot-mondreclame
De Kameleon is al sinds 15 jaar een instroompunt voor
leerlingen die de taal nog niet spreken. “Wij hebben een
wijkfunctie. De scholen uit heel Charlois verwijzen nieuwe
leerlingen die nog geen Nederlands spreken naar ons. Er is in
de wijk veel mond-tot-mondreclame, dus veel ouders komen
ook uit zichzelf naar ons toe. Bij het inburgeringsloket van
de gemeente worden ze ook wel naar ons toegestuurd”,
aldus directeur De Willigen.
Tot vorig schooljaar waren het vooral Marokkaanse, Turkse
en Kaapverdiaanse kinderen die naar de schakelklas kwamen,
maar sindsdien zien ze bij De Kameleon steeds meer
Oost-Europese leerlingen komen. Inmiddels hebben ze 20
kinderen uit Polen, 15 uit Bulgarije en enkele kinderen uit
Roemenië. In februari is een tweede schakelklas van start
gegaan. Omdat de instroom doorgaat, is naar verwachting
vanaf augustus een derde taalklas nodig is. De vraag is
natuurlijk, wie dat gaat betalen.
Omdat het opleidingsniveau van Oost-Europese ouders over
het algemeen vrij hoog is, krijgt de school voor deze kinderen
geen extra gewichtengeld. De grote afwezige in deze
kwestie is het kabinet, benadrukt De Willigen.
“Minister Donner zei op de Polentop - in december hier in
Rotterdam - dat er geen probleem is en dat er dus ook geen
extra geld komt, en staatssecretaris Dijksma geeft ook niet
thuis.” De gemeente Rotterdam bleek na een intensieve
lobby van de school en het Bestuur Openbaar Onderwijs
Rotterdam (BOOR) wel bereid om voor de tweede schakelklas
van De Kameleon eenmalig 40.000 euro uit te trekken.
“Wij hebben het geluk dat we in een grote stad zitten. Daar
valt 40.000 euro op de gemeentelijke begroting niet zo op.
Kleine gemeenten zullen zo’n bedrag waarschijnlijk niet kunnen
uittrekken”.
Omdat het om een eenmalige investering gaat, is de financiering
voor het komend schooljaar erg onzeker. De school
kan nog wel gebruikmaken van een specifieke regeling van
OCW, maar die is onder bepaalde voorwaarden goed voor
slechts 1182,30 euro per leerling. “Dat is natuurlijk mooi
meegenomen, maar verre van voldoende”, aldus De Willigen.
Tot de zomervakantie
Haar collega Van Erven van obs De Meidoorn in Kerkdriel zit
met hetzelfde probleem. Ook hij maakt gebruik van de regeling
van OCW, maar die levert met bijna 9500 euro te weinig
op om de Poolse leerlingen in de gemeente Maasdriel in de
oostelijke Bommelerwaard in speciale klasjes onder te dompelen
in het Nederlands. De schoolbesturen in het gebied
hebben daarom nog 10.000 euro uit een potje voor schoolbegeleiding
gehaald.
“In totaal hebben we nu een kleine 20.000 euro, waarmee
vanaf 1 januari tot de zomervakantie voor vier dagen per
week een leerkracht hebben, die langs de verschillende
scholen met Poolse leerlingen gaat. Per dagdeel bedient ze
twee scholen, waar ze met groepjes van ongeveer vier leerlingen
werkt.” Ook hier is vooralsnog sprake van incidentele
financiering. De leerkracht is daarom tijdelijk aangesteld via
Opmaat, het expertisecentrum van het plaatselijke samenwerkingsverband.
Van Erven vraagt zich af hoe het na 1 augustus verder moet,
omdat het incidentele geld dan op zal zijn en de groei van
het aantal Poolse leerlingen aanhoudt. “Tot de vorige zomervakantie
was er bij ons nog niets aan de hand. Ineens kreeg
ik ook van andere scholen te horen dat er Poolse ouders
waren die hun kinderen aanmeldden en dat worden er
alleen maar meer.” Structurele financiering via de gemeente
Maasdriel zit er volgens hem niet in. “We hebben hier een
heel betrokken wethouder, die echt zijn best doet hoor, maar
die heeft het geld gewoon niet. Hij heeft nog in Den Haag
gelobbyd, maar zonder resultaat.
Omdat het een structureel
landelijk probleem is, zou het
een logische conclusie zijn dat
de rijksoverheid bijspringt.”
Van Erven is bang dat het
kabinet met de weigerachtige
reactie van minister Donner
tijdens de Polentop dezelfde
fout maakt als voorheen bij de
losse houding ten opzichte van
de integratie van Marokkaanse
en Turkse leerlingen. “We moeten niet weer de situatie uit
de hand laten lopen en de problemen pas achteraf oplossen.
Ik hoop echt dat we met veel publiciteit en met steun van
belangenorganisaties als VOS/ABB en nu ook de PO-Raad het
kabinet ervan kunnen overtuigen dat er structureel extra
geld nodig is.”
Martin van den Bogaerdt
Financiële vergoeding
‘We
moeten het
niet weer
uit de hand
laten lopen’
Scholen met meer dan vier vreemdelingen kunnen op
grond van artikel 34 van de Regeling bekostiging personeel
2007-2008 voor de eerste opvang van kinderen die
korter dan een jaar in Nederland zijn een aanvullende
financiële vergoeding krijgen.
Per leerling gaat het om € 1182,30.
Meer informatie staat op www.minocw.nl
(nieuwsbrief primair onderwijs nr. 15, oktober 2007).
over onderwijs 27

S P E C I A L
Personeels beleid
Eerste special in Over Onderwijs
Op deze en volgende pagina’s van Over Onderwijs vindt u een special over personeelsbeleid.
Het is de eerste special in een reeks van acht: elk nummer van Over Onderwijs
krijgt dit jaar een aantal themapagina’s. Het thema zal steeds anders zijn. We beginnen
2008 met personeelsbeleid.
Personeelsbeleid in al zijn vormen is een speerpunt voor onze leden en dus ook voor
VOS/ABB. Goed personeelsbeleid heeft immers een duidelijke meerwaarde. Tevreden
personeel dat goed functioneert, zorgt voor een goed werkklimaat in de school en daar
varen uiteindelijk de leerlingen wel bij.
Rendement van P&O in onderwijs
Het is zelfs zo dat goed personeelsbeleid een voorspeller kan zijn van succes. Aandacht
voor personeel leidt tot werknemers die meer tevreden en gemotiveerd werken en die
loyaal uitvoering geven aan het behalen van de schooldoelstellingen. Vaak wordt het
verzuim substantieel lager. Uit onderzoek blijkt dat op zeer zwakke scholen zo’n ontwikkelingsgericht
personeelsbeleid meestal ontbreekt. Ook is daar geen coachend leiderschap
geweest. Er is dus een verband tussen goed personeelsbeleid en de prestaties van
de school als geheel. Aandacht voor P&O werpt vruchten af.
Een onderdeel van P&O is functiewaardering. Veel vo-scholen hebben daar inmiddels
vorm aan gegeven. Zij kunnen ook al werken met gratificaties en toelagen.
Merkwaardigerwijs gebeurt dit in de praktijk echter weinig. Het lijkt erop dat scholen
nog moeite hebben dit nieuwe beleid in de praktijk uit te voeren. Hier ligt een uitdaging
voor de schoolleiding.
Inzetten op SLOW
VOS/ABB kan een bijdrage leveren met coaching, leiderschapsontwikkeling, begeleiding
van veranderprocessen, cultuurverandering. Het is de moeite waard. Want de werkgever
die er in slaagt zijn personeel te motiveren en beter te laten functioneren, zal daar op
alle fronten van profiteren.
VOS/ABB wil zich bij de ondersteuning van de ontwikkeling van personeelsbeleid de
komende periode richten op Samenwerken, Leiderschap, Organisatie-ontwikkeling en
Waarden (SLOW). De vereniging zet in op duurzaamheid en het negeren van hypes.
Daadwerkelijk veranderen van mens en organisatie is een proces van lange adem waarbij
het behalen van korte termijnsuccessen overigens wel belangrijk blijft.
De praktijk
In deze special van Over Onderwijs worden diverse aspecten van P&O onder de loep
genomen. Wat kunnen scholen bereiken met personeelsbeleid, hoe pak je het aan en
hoe werkt het in de praktijk? Verschillende schoolbesturen vertellen over hun ervaringen.
28
over onderwijs
In deze special:
• • • 29. Leerkrachten verplicht aanwezig op school
• • • 31. Op weg naar prestatiebeloning
• • • 32. Stedelijk College Zoetermeer: ‘Het levert veel op’
• • • 33. Leerkrachten krijgen weer loopbaanperspectief
• • • 34. Help!? Ik mis de chemie in mijn team!
• • • 35. Deze experts staan voor u klaar
special: personeelsbeleid

Maatregelen tegen hoge werkdruk en ziekteverzuim
Leerkrachten verplicht
aanwezig op school
Werken doe je overdag op school en niet ’s avonds of in de weekeinden thuis. Met dat uitgangspunt
wil het Regionaal Expertisecentrum Noord Nederland voor cluster 4-scholen
(RENN4) de hoge werkdruk en het ziekteverzuim verlagen. Bovendien vindt RENN4 het voor
de kwaliteit van het onderwijs nodig dat collega’s elkaar meer op het werk ontmoeten.
P&O-adviseurs Margot Erkelens en
Marcus Dirks van het stafbureau van
RENN4 in Groningen leggen uit waarom
40 weken van 40 uur
RENN4 werkt met jaarroosters waarbij
leerkrachten die voltijds werken
maximaal 930 uur lesgeven. Er is
alleen nog compensatieverlof als
iemand aanwijsbaar meer werkt.
De jaartaak wordt verdeeld over 40
weken van 40 uur, met werkdagen
van 8 uur. De overblijvende 59 uur
op jaarbasis wordt in overleg op
schoolniveau ingevuld, bijvoorbeeld
door iets eerder te beginnen na de
zomervakantie of mee te gaan op
schoolkamp.
het nodig is dat leerkrachten vaker op
school moeten zijn: “Een leerkracht is
onderdeel van een team en heeft dus
geen solo-functie. Daarvoor is het nodig
om in een bepaalde mate aanwezig te
zijn op school. Bij ons is dat een halfuur
voor het begin van de les en tot een uur
na afloop ervan. We vinden niet alleen
lesgeven belangrijk, maar juist ook de
niet-lesgebonden taken.”
Veel thuiswerk komt volgens Erkelens en
Dirks de kwaliteit van het onderwijs niet
ten goede. “Wij willen geen eilandenstructuur.
Voor een goed functionerende
organisatie en dus ook een school is het
nodig om collega’s te kunnen ontmoeten
voor overleg, om antwoord te geven op
elkaars vragen.”
RENN4 wil met de verplichte aanwezigheid
van het personeel ook beter
bereikbaar zijn voor ouders/verzorgers
Elf speciale scholen
RENN4, het Regionaal Expertise
Centrum Noord Nederland - cluster
4, is een samenwerkingsverband voor
speciaal onderwijs en voortgezet speciaal
onderwijs. Het is een fusieorganisatie
die in 2004 is ontstaan. Het
stafbureau zit in de stad Groningen.
Daar zijn ook vier van de elf scholen
gevestigd. De andere scholen zitten
in Leeuwarden (drie stuks), Drachten,
Rijs, Smilde en Rolde. RENN4 biedt
onderwijs aan ongeveer 2000 kinderen
en ambulante begeleiding aan
circa 3400 leerlingen, verspreid over
de provincies Groningen, Friesland
en Drenthe. RENN4 is aangesloten bij
VOS/ABB.
Margot Erkelens en Marcus Dirks:
‘Leerkracht heeft geen solo-functie’.
foto: Harry Tielman
en externe organisaties,
zoals instellingen voor
jeugdzorg. “Die moeten
met hun vragen bij
de school terecht kunnen,
het gaat tenslotte
om het kind.” Erkelens
vergelijkt scholen voor
cluster 4-onderwijs met
intensive care-afdelingen
van ziekenhuizen. “Ook
daar moet altijd personeel
aanwezig zijn en
is goede samenwerking
van levensbelang.”
Heldere afspraken over
het taakbeleid zijn niet
alleen noodzakelijk om
30
over onderwijs 29

S P E C I A L
de kwaliteit van het onderwijs op een
hoger peil te brengen, maar ook om de
werkdruk die door veel werknemers als
te hoog wordt ervaren, te verlagen. De
zwaarte van het beroep houdt volgens
Erkelens en Dirks direct verband met
een hoger ziekteverzuim, een probleem
waar veel schoolbesturen voor speciaal
en voortgezet speciaal onderwijs mee
te kampen hebben. RENN4 vindt dat als
medewerkers hun werk mee naar huis
nemen en daar ‘s avonds en in het weekend
tijd aan besteden, het niet anders
kan dan dat er een hoge werkdruk wordt
ervaren.
’Thuis moet
je gewoon
kunnen doenwaar
je zin
in hebt.’
Klaverjassen
“Wij hebben nu gezegd dat het grootste
deel van de taken op school moet worden
uitgevoerd,
zodat
niemand
meer de
dwang
voelt om
thuis te
moeten
werken.
Daar
moet je
volgens ons gewoon kunnen doen waar
je zin in hebt. Klaverjassen, tv-kijken,
het maakt ons niet uit wat, als het maar
geen werk is!”
Om de nieuwe manier van werken mogelijk
te maken, gaat RENN4 investeren in
flexibele werkplekken met computers.
De verplichte aanwezigheid op school
hoeft geen problemen te veroorzaken
voor werknemers met kinderen. “Alle
basisscholen moeten tegenwoordig vooren
naschoolse opvang aanbieden als de
ouders dat wensen, en er zijn ook nog
andere opvangmogelijkheden, dus deze
kwestie speelt bij ons niet meer dan bij
andere werkgevers.”
Erkelens en Dirks benadrukken dat de
GMR van RENN4, weliswaar na behoorlijk
wat discussie, akkoord is gegaan met de
nieuwe manier van werken. De ruimere
aanwezigheid op de school wordt de
komende twee schooljaren gefaseerd
ingevoerd.
Martin van den Bogaerdt
Veel gedoe tot vier cijfers achter de komma
P&O-specialist Silvia Schouten van
VOS/ABB ziet dat in veel schoolbesturen
discussie woedt over de
normjaartaak en werktijdfactor in
het onderwijs.
“Ja, deze onderwerpen leven heel
erg! Het is ook vaak een heel gedoe
met allerlei herverdeeleffecten. Met
de onderwijs-cao’s kan het echt een
lastige klus zijn om de inzet van
je mensen goed te regelen. Denk
aan de 1659 uur op jaarbasis en het
maximum
van 930
lesuren,
de 166
uur voor
bekwaamheidsbevordering
en het
restant voor
niet-lesgebonden
taken, vergaderingen,
voorbereiding
en ga zo maar door. En dan
de werktijdfactoren tot vier cijfers
achter de komma. Dat zie je buiten
het onderwijs bijna nergens anders!
Het is heel positief dat RENN4 daar
nu met het eigen personeel heldere
afspraken over heeft gemaakt, buiten
de tijdrovende cao-discussies
om, maar natuurlijk wel binnen de
regels die we met elkaar hebben
afgesproken.”
Hele week?
Schouten benadrukt dat in de cao
niets is geregeld over de verplichte
aanwezigheid op school. “Het is duidelijk
dat dit binnen het onderwijs
buiten de lesgebonden uren niet
de gewoonte is. Maar als je daar
als bestuur met de GMR duidelijke
afspraken over maakt, zoals ze bij
RENN4 hebben gedaan, dan kun
je het natuurlijk zo regelen dat je
je mensen op school bijvoorbeeld
ook hun lessen laat voorbereiden.
Dat mag, dat kan, alleen kun je je
wel afvragen of dat voor de hele
week moet gelden of voor één of
twee dagen, bijvoorbeeld voor de
maandag en de dinsdag. Want voor
veel mensen is het juist aantrekkelijk
om in het onderwijs te werken,
omdat ze hun werk flexibel kunnen
inrichten, dat ze dus ook thuis hun
lessen kunnen voorbereiden of correctiewerk
kunnen doen. Als je die
mogelijkheid als werkgever niet
meer biedt, zou het kunnen dat je
vanwege de huidige krapte op de
arbeidsmarkt
problemen
krijgt om
voldoende
gekwalificeerd
personeel
binnen
te halen. Ik
zeg niet dat
dat dan niet
meer lukt,
maar je moet
wel rekening
houden met
dat risico.
Het is duidelijk dat RENN4 bewust
voor de verplichte aanwezigheid op
school heeft gekozen en dat onderbouwen
ze met positieve argumenten.”
Silvia Schouten: ‘Lastige klus’
Leergang
Silvia Schouten heeft voor de
P&O’ers van de scholen van RENN4
in company de VOS/ABB-leergang
over de rechtspositie en de bekostiging
van onderwijspersoneel gegeven.
Een van de modules van deze
leergang gaat over de inzet van personeel
en de normjaartaak. RENN4
heeft voor de nieuwe werkwijze in
informerende zin veel contact gehad
met de Helpdesk van VOS/ABB. Meer
informatie over de leergang rechtspositie
en bekostiging onderwijspersoneel
en over ondersteuning door
de Helpdesk van VOS/ABB, vindt u
op www.vosabb.nl (dossier werkgeverszaken
> personeelsbeleid).
Informatie: Silvia Schouten,
0348-405255, sschouten@vosabb.nl.
30 over onderwijs special: personeelsbeleid

‘Uitdaging voor leiderschap’
Op weg naar prestatiebeloning:
een cultuuromslag
Scholen staan aan de vooravond
van een complete cultuuromslag.
Het ziet er naar uit
dat er vormen van prestatiebeloning
worden ingevoerd en
dat is voor het onderwijs een
nieuwe manier van werken en
denken. Het betekent dat er
beoordelingen moeten komen,
die verzilverd kunnen worden.
Scholen die het goed oppakken
zullen zich ontwikkelen tot
een professionele organisatie.
De geluiden in de politiek zijn niet mis
te verstaan. Minister Ronald Plasterk
was er duidelijk over bij de presentatie
van zijn Actieplan LeerKracht, waarmee
hij de lerarentekorten in het voortgezet
onderwijs wil bestrijden. “Het moet geen
automatisme zijn dat hoger opgeleide
leraren ook meer loon ontvangen. Een
hoger opgeleide leraar is niet per definitie
een betere leraar”, aldus Plasterk.
Hij wil dat schoolbesturen gaan beslissen
over loonsverhoging van leraren, in relatie
tot prestatie.
“Een goede zaak”, zegt Sjoerd Sol,
consultant bij VOS/ABB. “Het vloeit vrij
logisch voort uit de onderwijsvernieuwingen.
Scholen worden autonomer. Ze
mogen eigen doelen formuleren, een
eigen visie ontwikkelen en het zou heel
goed zijn als ze dan ook zelf de middelen
voor personeel kunnen besteden.
Vaak blijkt het echter lastig om nieuw,
eigen beleid in de praktijk te brengen.
De cultuur van een school, de werkwijze
zoals die in decennia is gegroeid, is niet
eenvoudig te veranderen. Hier ligt een
grote uitdaging voor het leiderschap”.
Nieuwe generatie
Volgens Sol is het nu wel een goed
moment om de schouders onder zo’n
cultuurverandering te zetten. “We weten
dat er veel oudere leraren werken in het
voortgezet onderwijs. Die vergrijzing
houdt dreigende lerarentekorten in,
maar het betekent ook dat er over tien
jaar een nieuwe generatie leraren aan
het werk is. Een generatie die positief
staat tegenover prestatiebeloning.”
Ook Sol zelf vindt dat het onderwijs af
moet van de automatische salarisgroei.
“Salarisverbetering moet voortvloeien
uit prestaties. Om dat te realiseren kun
je bijvoorbeeld onderscheid gaan maken
tussen basisleraren en excellente leraren.
Daarmee bied je jonge leraren de kans
om binnen hun beroep een ontwikkeling
door te maken.”
Excellente leraren krijg je niet alleen
door prestatiebeloning. Het heeft met
veel meer aspecten van personeelsbeleid
te maken. “Het gaat om het motiveren
van personeel. De werkgever die er in
slaagt zijn personeel te motiveren en te
verbeteren, is dezelfde die zijn strategische
doelen zal halen. Het gaat om inspirerend
leiderschap, maar
het gaat ook om een
handige praktische aanpak.
Het is bijvoorbeeld
van belang om afdelingsleiders
te trainen in
het houden van zinvolle
functionerings- en
beoordelingsgesprekken.
Het is niet niks
en het is voor veel medewerkers in
het onderwijs compleet nieuw. Pas
wanneer leidinggevenden het goed
onder de knie hebben mag er aan
prestatiebeloning worden gedacht.
Anders ontstaat er ontevredenheid”.
Zinvol functioneringsgesprek
Een zinvol functioneringsgesprek
‘Een
beoordelingsgesprek
is
niet niks’
‘Een impuls geven’
VOS/ABB Consultant Sjoerd Sol
begeleidt scholen bij verandertrajecten,
vaak op het gebied van personeelsbeleid.
Hij traint medewerkers
in het houden van functioneringsen
beoordelingsgesprekken (coaching-on-the-job)
en ondersteunt
het management bij de ontwikkeling
van inspirerend leiderschap.
“Nieuw beleid is vaak zo gemaakt,
maar veel scholen blijven steken bij
de uitvoering in de praktijk. Daar
willen wij graag een impuls aan
geven”, aldus Sol. Hij is bereikbaar
via e-mail (ssol@vosabb.nl) of via
telefoonnummer 06-30365912.
moet volgens Sol vooral een waarderende
inhoud hebben. “Het moet niet alleen
gaan over het functioneren van een personeelslid,
maar ook over zijn talenten
en wensen. Daarnaast is het van belang
waardering uit te spreken voor een collega.
Dat laatste blijkt in het onderwijs
nog helemaal geen gemeengoed te zijn”.
Voor de invoering van prestatiebeloning
geldt hetzelfde als voor andere veranderprocessen,
vindt Sjoerd Sol. “Je bent er
niet met het ontwerpen van
nieuw beleid, dat op papier
zetten en dan zeggen: zo
gaan we het doen. Laat de
mensen experimenteren en
leg hun bevindingen vast.
Zorg dat ze getraind worden.
Alleen zo krijgt modern
personeelsbeleid in de praktijk
gestalte”.
“Uiteindelijk moeten we een imagoverbetering
van het beroep zien te bereiken.
Dat is de ultieme uitdaging voor
management en bestuur,” besluit Sol.
Lucy Beker
Lees op pag.32 de ervaringen van het Stedelijk
College Zoetermeer, dat al werkt met prestatiebeloning.
32
Sjoerd Sol: ‘Onderwijs moet af
van automatische salarisgroei’
over onderwijs 31

Op weg naar prestatiebeloning
Stedelijk College Zoetermeer: ‘Een cultuuromslag die veel oplevert‘
Het Stedelijk College Zoetermeer is een
van de eerste scholen in Nederland die al
werkt met prestatiebeloning. Zowel incidenteel,
als structureel. “Het is zeker een
cultuuromslag die tijd kost”, zegt Rien
Schenk, voorzitter van de centrale directie.
“Maar het levert wel veel op”.
Met 2300 leerlingen op drie locaties
en 240 personeelsleden is het Stedelijk
College Zoetermeer een middelgrote
organisatie. Een paar jaar geleden begon
de school met incidentele extra beloning
via gratificaties.“Onze locatieleiders
maken elk jaar een voordracht van
mensen die een bonus verdienen. Daar
moet een concrete aanleiding voor zijn.
Inmiddels is uit een enquête duidelijk
geworden dat het personeel zo’n extraa
tje in een envelop echt waardeert. Het
stimuleert mensen dus ook om zich in te
zetten voor de school”, aldus Schenk.
Vervolgens is ook het structurele beloningsbeleid
op de school aangepast. “Wij
geloven erin”, zegt Schenk, “omdat mensen
niet hetzelfde zijn, niet hetzelfde zijn
opgeleid,
niet hetzelfde
doen
en niet
allemaal
even hard
werken.
Dat mag
tot uiting
komen in
de beloning.
Wij
‘Mensen
zijn niet
hetzelfde
en doen niet
hetzelfde’
gebruiken het formatiegeld om kwalitatief
te belonen”.
Op het Stedelijk College zijn het de
afdelingsleiders die een team aansturen,
de teamleden beoordelen en eventueel
voordragen voor een extra periodiek of
promotie naar een LC- of LD-functie. De
voorzitter van de Centrale Directie beslist
over promoties. De mogelijkheden daartoe
staan duidelijk in een beleidsplan.
De afdelingsleiders zijn getraind om de
beoordelingsgesprekken goed te voeren.
Koudwatervrees
Volgens Schenk was er aanvankelijk wel
koudwatervrees voor deze vorm van personeelsbeleid.
“Maar nu de eerste ronde
met succes is afgerond, ervaar ik het als
een grote voorsprong op andere scholen.
Natuurlijk kan dit alleen slagen als het
zorgvuldig wordt ingevoerd. Je moet
veel voorlichting geven, draagvlak creëren,
formulieren ontwikkelen en mensen
trainen. Maar dan zijn de opbrengsten
ook groot”.
“We zijn een aantrekkelijker werkgever
geworden. Het overleg met de MR is
professioneler. De leraren hebben meer
binding met onze strategische doelen. En
last but not least: op den duur verwacht
ik hierdoor een verdere verbetering van
de kwaliteit van ons onderwijs”.
S P E C I A L
foto: Martin Droog
Rien Schenk: ‘Extraatje stimuleert mensen’
32 over onderwijs
special: personeelsbeleid

Nieuw functiegebouw bij ondernemend schoolbestuur
Leerkrachten krijgen weer
loopbaanperspectief
Een modern functiebouwwerk
dat past bij innovatief
en ondernemend primair onderwijs.
Beleidsmedewerker
P&O Lilian van Amelsvoort
van het bestuur SIGNUM in
Den Bosch is er trots op.
Lilian van Amelsvoort: ‘Prestatiedrang verhoogt
de kwaliteit’
foto: Marla Smith Stevels
“Vanaf september hebben we aan een
nieuw functiegebouw gewerkt en in
januari is de gmr akkoord gegaan met de
invoering ervan”, vertelt Van Amelsvoort
met gepaste trots. Ze kon bij SIGNUM
goed gebruikmaken van de ervaring die
ze eerder in het bedrijfsleven en speciaal
onderwijs met het functiebouwwerk had
opgedaan. “Daar was het eerder actueel,
omdat er in het bedrijfsleven en ook in
het speciaal onderwijs meer verschillende
functies zijn dan op reguliere basisscholen.”
De strategische beleidskeuzen van
SIGNUM lagen aan het kersverse bouwwerk
ten grondslag. Het bestuur wil
innovatief zijn, ook als dat risico’s met
zich meebrengt. Het kernbegrip is
‘ondernemend’, wat Van Amelsvoort
illustreert aan de hand van het nieuwe
onderwijsconcept dat is geïntroduceerd
op de school Wittering.nl, een van de
twee zogenoemde academische basisscholen
van SIGNUM.
“Je kunt dat een beetje vergelijken met
de academische ziekenhuizen. Er worden
special: personeelsbeleid
studenten opgeleid en nieuwe ontwikkelingen
bedacht en uitgewerkt. Wittering.
nl werkt met groepen leerlingen van verschillende
leeftijden die aan de hand van
bepaalde thema’s op hun eigen niveau
werken. Die groepen hebben leerkrachten
en ondersteuners. Wij willen dat alle
scholen los kunnen zijn van het traditionele
leren. Dan moet je ook de traditionele
platte functiestructuur loslaten.”
Expertleraar
Dit heeft ertoe geleid dat het nieuwe
functiegebouw, dat los van het sbo zeven
verschillende functies telt, onder meer
onderscheid maakt tussen de groepsleraar
en de expertleraar. Die laatste moet
excellent functioneren volgens het competentieprofiel
van SIGNUM.
“Zij zijn het neusje van de
‘Expertleraren
zijn
het neusje
van de zalm’
zalm en kunnen de kar
trekken bij vernieuwingen.
Expertleraren hebben een
rol die meerwaarde oplevert
voor de hele school,
dus niet alleen voor de
eigen klas. Denk bijvoorbeeld
aan de rol van bouwcoördinator,
begeleider van nieuwe medewerkers
of intern begeleider.” De functie van
expertleraar biedt werknemers meer
loopbaanperspectief als zij voor de klas
willen blijven en liever niet overstappen
naar het management. Ook in financiële
zin is er meer perspectief. Ze gaan als
expertleraar van schaal 9 naar schaal 10,
wat uiteindelijk bruto ongeveer 300 euro
per maand meer kan opleveren.
“Dat is natuurlijk niet genoeg voor mensen
die het voor het geld doen”, erkent
Van Amelsvoort, “maar áls zulke mensen
er al voor kiezen om in het onderwijs te
gaan werken, raak je ze vroeg of laat
toch wel kwijt. Het gaat in het onderwijs
immers niet om geld alleen, maar ook
om waardering en een bepaalde bevlogenheid.”
Opmerkelijk is dat de functie
van adjunct-directeur
uit het functiegebouw is
verdwenen. “Adjuncts worden
ook expertleraar. De
huidige adjunct-directeuren
krijgen een salarisgarantie
SIGNUM is het bestuur van 23 basisscholen
en één sbo-school in Den
Bosch, met in totaal circa 6600
leerlingen. Het rooms-katholieke
bestuur huldigt het principe van
algemene toegankelijkheid. Het
richt zich op alle kinderen, ongeacht
hun etnische, maatschappelijke of
godsdienstige achtergrond. Sinds dit
jaar is SIGNUM bij VOS/ABB aangesloten.
34
over onderwijs 33

en degenen die liever geen expertleraar
genoemd willen worden, blijven
gewoon adjunct als overgangsregeling.
Daar moet je als werkgever niet moeilijk
over doen. Maar er worden geen nieuwe
adjunct-directeuren meer benoemd. ”
Betaalbaar
Omdat er aan de ‘bovenkant’ van het
functiegebouw voor leerkrachten loopbaanperspectief
is gerealiseerd, moest er
aan de ‘onderkant’ ook variatie worden
aangebracht. “Dat moet je wel doen om
het betaalbaar te houden. Behalve de
gewone groepsleraren en expertleraren,
krijgen we nu ook lerarenondersteuners
en onderwijsassistenten. Met hetzelfde
aantal mensen en dezelfde kosten hebben
we dan meer differentiatie. We kunnen
ons hiermee als werkgever aantrekkelijker
maken.”
“Een belangrijke
‘Wij worden
hiermee als
werkgever
aantrekkelijker’
S P E C I A L
consequentie is
dat je niet meer
traditioneel kunt
werken met één
leraar voor één
klas. Je móet vernieuwend
denken.
Daar zit wellicht
niet iedereen op te
wachten. Een deel
van onze scholen zal dan ook wel traditioneel
blijven werken, maar het nieuwe
functiebouwwerk past in de strategie
van SIGNUM en de wil van veel van onze
directeuren om het onderwijsleerproces
anders te organiseren.”
Van Amelsvoort gelooft niet dat er
door functiedifferentiatie jaloezie op de
werkvloer zal ontstaan, zoals binnen de
vakbonden en bijvoorbeeld ook door de
SP wel wordt gedacht. “Nee, dat vind
ik onzin. Je moet gewoon kunnen zeggen
wie er goed en minder goed zijn. Ik
denk wat dit betreft net zo zakelijk als
ons College van Bestuur. Er zullen best
mensen gaan mokken, maar dat vind
ik geen risico. Als je maar goed uitlegt
waarom dit nodig is en welke voordelen
het biedt. Prestatiedrang verhoogt de
kwaliteit!”
Martin van den Bogaerdt
Meer weten?
Silvia Schouten
VOS/ABB
T 0348 - 405255 of
sschouten@vosabb.nl
Help!? Ik mis de chemie in mijn team!
Herkent u dit? Stuk voor stuk hebben uw teamleden
geweldige capaciteiten, maar toch wordt het werk niet
altijd goed gedaan. Of ze werken wel samen, maar niet
effectief. Tijd voor een teamanalyse. Dat kan Marlous
Elstgeest doen.
Elstgeest, adviseur van VOS/ABB Consulting, is sinds
kort officieel gecertificeerd om volgens het Belbin
Teamrolmodel een team te analyseren en samen met
dat team te werken aan een meer effectieve en meer
plezierige onderlinge samenwerking.
Marlous hierover: “Kiezen voor samenwerking houdt in dat men de compleetheid van
kwaliteiten niet zozeer in zichzelf als wel in de samenwerking met anderen probeert
te bereiken.”
De Belbin-methode gaat ervan uit dat iedereen naast een hiërarchische rol ook twee
of drie natuurlijke teamrollen heeft op basis van persoonlijkheidskenmerken. Belbin
heeft 9 teamrollen onderscheiden en Elstgeest kan ze binnen elk team herkennen.
Het herkennen en erkennen van elkaars teamrollen, zorgt voor een soepelere samenwerking
en meer chemie in uw team.
Informatie: Marlous Elstgeest, 06-12921938 of melstgeest@vosabbconsulting.nl.
Vanaf 4 maart in de boekhandel
Hoera, een conflict!
Waarom teams conflicten nodig hebben
Margreeth Kloppenburg & Jaco van der Schoor
ISBN 978 90 5261 633 9
130 pagina’s
€ 24,95
Waar wordt samengewerkt, ontstaan conflicten. Gelukkig maar, zeggen de auteurs
van dit boek, want conflicten kunnen van waarde zijn voor de ontwikkeling van een
team. Echt samenwerken lukt alleen wanneer teams hun conflicten weten te benutten.
Dit stelt wel de nodige eisen aan u als leidinggevende. De wijze waarop u met de
conflicten in uw team omgaat, is van grote invloed op de ontwikkeling van het team.
Het boek Hoera, een conflict! laat managers op een andere manier naar de conflicten
in hun team kijken.
De auteurs Margreeth Kloppenburg en Jaco van der Schoor hebben ervaringen met
teammediation en teamontwikkeling en schreven dit boek vanuit hun praktijk.
Lezers van Over Onderwijs krijgen 4 euro korting op dit boek.
4 euro korting op het managementboek
'Hoera, een conflict'.
Actieprijs 20,95 euro
Margreeth Kloppenburg
& Jaco van der Schoor
Hoera,een
conflict!
Geldig tot 8 april in de boekhandel tegen inlevering
van deze bon.
Waarom teams conflicten
nodig hebben
ISBN 978 90 5261 633 9
Actienummer: 901-48569
34 over onderwijs special: personeelsbeleid

Colofon
Over Onderwijs is het relatieblad van
VOS/ABB, de vereniging van openbare
en algemeen toegankelijke scholen
en een van de grootste werkgeversorganisaties
in het onderwijs. Bijna
400 besturen met circa 2800 scholen
en ruim 850.000 leerlingen zijn aangesloten.
Onze experts staan voor u klaar
Vragen over personeelsbeleid? Plannen voor de invoering van functiedifferentiatie,
prestatiebeloning, vernieuwd taakbeleid? Op zoek naar een persoonlijke coach? Deze
experts van VOS/ABB staan voor u klaar. Zij kunnen u van dienst zijn bij praktische en
beleidsmatige vraagstukken op het gebied van personeelsbeleid.
Van links naar rechts: Ankie Knijnenburg, Sjoerd Sol, Jo Simons, Marlous Elstgeest,
Ronald Dolfing en Silvia Schouten.
foto’s: Martin Droog
Onze helpdesk
Praktische vragen over werkgeverszaken? Snel informatie nodig? Bel of mail dan met
de Helpdesk van VOS/ABB. Onze helpdeskmedewerkers (van links naar rechts)
Harry van Soest, Myrna Houtman, Koos Roos en (niet op de foto) Elsbeth
Monster-de Vogel zijn dagelijks bereikbaar via 0348-405250 of helpdesk@vosabb.nl
Agenda P&O
Met P&O als speerpunt organiseert VOS/ABB een reeks activiteiten voor leden en
niet-leden. Nadere informatie over en aanmeldformulieren voor alle activiteiten
vindt u op www.vosabb.nl (agenda).
Vijfdaagse leergang rechtspositie en bekostiging onderwijspersoneel
19 en 26 februari, 4, 11 en 18 maart. Nog plaats voor deelnemers uit het voortgezet
onderwijs (po-groep is volgeboekt, nieuwe cursus begint op 9 september,
inschrijven kan al).
Themabijeenkomsten passend onderwijs en P&O
11 maart – Heerhugowaard
12 maart – Gilze Rijen
13 maart – Alphen aan den Rijn
20 maart – Groningen
Contactgroep P & O
10 april – Utrecht (primair onderwijs)
17 april – Utrecht (voortgezet onderwijs)
Congres Bedrijfsvoering
met workshops over P&O
16 april - Eemnes
Het blad verschijnt achtmaal per jaar.
Redactie-adres:
Over Onderwijs
Postbus 162, 3440 AD Woerden
overonderwijs@vosabb.nl
tel: 0348-405270
Redactie:
Lucy Beker (eindredactie)
Martin van den Bogaerdt
Medewerkers aan dit nummer:
Jurgen van Dijk
Jack Heussen
Fotografie:
Martin Droog, Edwin van Eis, Jan van
der Meijde, Rob Oostwegel, John
Peters, Marla Smith Stevels, Martine
Sprangers, Harry Tielman.
Foto omslag:
John Peters.
Ard, Jordy, Ricky en Mike, leerlingen
van het Blariacum College in Blerick.
Ontwerp en lay-out:
Afdeling Vormgeving, Bussum
Druk:
Giethoorn ten Brink, Meppel
Advertentiebureau:
Recent, Amsterdam
020-3308998
info@recent.nl
Contactpersoon: Ray Aronds
Abonnementen:
Leden van VOS/ABB ontvangen een
exemplaar per bestuur en per school
gratis.
Extra abonnementen mogelijk (zie
www.vosabb.nl).
Abonnement niet-leden: 63 euro per jaar.
Opgeven als abonnee bij:
VOS/ABB, t.a.v. Irene Smit,
tel: 0348-405203; e-mail:
ismit@vosabb.nl
Copyright:
Alle rechten voorbehouden.
over onderwijs 35

Juridisch adviseurs voor
bestuur en management in
het onderwijs
Wij juristen en advocaten van
VOS/ABB Consulting:
• staan u bij in het snel en efficiënt oplossen van
lastige vraagstukken op het gebied van: disfunctioneren,
langdurige arbeidsongeschiktheid,
toelating en verwijdering, geschillen met ouders,
fusie, bekostiging, huisvesting, medezeggenschap
en het opstellen van beleidsstukken en
contracten;
• kennen het onderwijs en de specifieke regelgeving;
• zetten in op conflict/geschiloplossing om langdurige
en kostbare procedures zoveel mogelijk
te voorkomen;
• staan u uiteraard ook bij, wanneer het toch tot
een procedure mocht komen.
Juridisch adviseur:
mr. V.G.A. Kellenaar
Juridisch medewerker:
mw. F. Rab
Advocaten:
mr. H.J. Brouwer
mw. mr. S.A. Geerdink
mw. mr. H. van der Heide
mr. drs. G.J. Heussen
mw. mr. S. Ideler-Ouwens
mr. J. Schutter
Wilt u meer informatie over onze juridische diensten?
Neem dan contact op met ons secretariaat, Marjon van den
Bosch (0348) 405 232, of stuur een e-mail naar
info@vosabbconsulting.nl. Zie ook www.vosabbconsulting.nl.
C O N S U L T I N G
Polanerbaan 15 | Postbus 162 | 3440 AD Woerden