Informatiebrochure Afasie - UZ Leuven
Informatiebrochure Afasie - UZ Leuven
Informatiebrochure Afasie - UZ Leuven
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>Informatiebrochure</strong><br />
<strong>Afasie</strong>
<strong>UZ</strong> <strong>Leuven</strong> 2
Beste familie,<br />
deze informatiebrochure bieden wij u aan naar aanleiding van de spraak-, taal -<br />
en/of slikproblemen die uw familielid momenteel ondervindt. In deze brochure<br />
wordt kort uitleg gegeven bij het probleem. U vindt er tips in terug die de omgang<br />
met uw familielid verbeteren. De taak van de logopedist wordt geschetst. Indien u<br />
meer informatie wenst kan u gebruik maken van de websites die in deze<br />
brochure vermeld worden. De logopedist is natuurlijk ook bereid uw vragen te<br />
beantwoorden.<br />
Gedurende het verblijf van uw familielid te Campus Pellenberg, <strong>UZ</strong> <strong>Leuven</strong> is<br />
de behandelende logopediste:<br />
..........................................................................................................<br />
Indien u vragen heeft, kan u mij steeds bereiken op:<br />
............................................................................................................<br />
tussen................. en .......................<br />
op het nummer: ………………………………………………………….<br />
<strong>UZ</strong> <strong>Leuven</strong> 3
Een woordje uitleg<br />
Een Niet-Aangeboren Hersenletsel is een hersenletsel dat ontstaan is op latere<br />
leeftijd, waardoor er stoornissen kunnen optreden in allerlei vaardigheden.<br />
Na een hersenletsel kunnen volgende problemen optreden:<br />
<strong>Afasie</strong> is een taalstoornis. Er zijn problemen met de taal. Deze problemen<br />
kunnen zich uiten in het spreken, het begrijpen van taal, en in het lezen en<br />
schrijven. De problemen kunnen licht tot zeer ernstig zijn.<br />
Dysartrie is een spraakstoornis. Er zijn problemen met het spreken. De spieren<br />
die instaan voor de spraak werken niet meer goed, waardoor de<br />
verstaanbaarheid verminderd is.<br />
Apraxie is een probleem in het plannen van handelingen. De persoon kan de<br />
handeling vaak wel nog spontaan uitvoeren, maar ondervindt problemen als<br />
dezelfde handeling op vraag moet uitgevoerd worden. Zowel mond-, tong- en<br />
gelaatsbewegingen als bewegingen van ledematen kunnen hierdoor moeilijk zijn.<br />
Slikstoornissen (dysfagie) ontstaan ten gevolge van een combinatie van<br />
stoornissen in de slikspieren, een verminderde gevoeligheid en een afname van<br />
reflexen. Verslikken is mogelijk als het voedsel of drinken in de luchtpijp terecht<br />
komt.<br />
<strong>UZ</strong> <strong>Leuven</strong> 4
<strong>Afasie</strong><br />
• <strong>Afasie</strong> is een taalstoornis.<br />
• Er zijn problemen met de taal.<br />
• Deze problemen kunnen zich uiten in het spreken, het begrijpen van taal,<br />
en in het lezen en schrijven.<br />
• De problemen kunnen licht tot zeer ernstig zijn.<br />
<strong>UZ</strong> <strong>Leuven</strong> 5
1. Oorzaken:<br />
De meest voorkomende oorzaak van afasie is een CVA (cerebrovasculair<br />
accident), beter bekend onder de term ‘beroerte’ of ‘attaque’.<br />
De oorzaak van een CVA is een onderbreking van de bloedvoorziening naar een<br />
deel van de hersenen. Deze onderbreking wordt veroorzaakt door een<br />
hersenbloeding of een herseninfarct.<br />
Een herseninfarct is een afsluiting van een ader door een bloedklonter die<br />
ergens in het lichaam (bijvoorbeeld in het hart) ontstaat en uiteindelijk in de<br />
hersenen terecht komt (een embolie). De bloedklonter kan ook in het bloedvat<br />
zelf ontstaan (een trombose).<br />
Een hersenbloeding treedt op wanneer een ader scheurt ten gevolge van een<br />
verzwakte plek in de wand.<br />
Embolie: stolsel blokkeert slagader<br />
Trombose: bloedprop vernauwt<br />
en blokkeert de slagader<br />
Bloeding: gescheurde slagader<br />
Andere mogelijke oorzaken van afasie zijn bijvoorbeeld een hersentrauma ten<br />
gevolge van bijvoorbeeld een ongeval, een hersentumor of een herseninfectie.<br />
<strong>UZ</strong> <strong>Leuven</strong> 6
2. Kenmerken van afasie:<br />
Elke persoon met afasie is anders en niemand vertoont dezelfde problemen. De<br />
mate waarin er een uitval in het taalvermogen is en welke kenmerken er<br />
optreden, is onder andere afhankelijk van de plaats en de uitgebreidheid van het<br />
letsel in de hersenen. De meest voorkomende afasietypes zijn:<br />
<strong>Afasie</strong> van Broca (motorische afasie)<br />
Spreken<br />
• Het spreken is bij deze personen nietvloeiend.<br />
Men weet wel wat men wil<br />
zeggen, maar heeft het moeilijk om dit<br />
onder woorden te brengen.<br />
• Er wordt in korte zinnen gesproken en<br />
met veel pauzes.<br />
• De persoon moet vaak lang zoeken<br />
om een woord te vinden (anomia).<br />
• Soms wordt een woord vervormd<br />
(bijvoorbeeld ‘tatel’ in plaats van<br />
‘tafel’) of vervangen (bijvoorbeeld<br />
‘stoel’ in plaats van ‘tafel’). Men geeft<br />
dus een ander woord dan het<br />
bedoelde woord (parafasie).<br />
• Gelijkaardige problemen kunnen<br />
voorkomen in het lezen en schrijven.<br />
Begrijpen<br />
• Het begrijpen van korte en<br />
eenvoudige zinnen kan bij deze<br />
personen goed zijn.<br />
• De persoon met afasie is zich vaak<br />
bewust van zijn problemen.<br />
• Hij/zij kan zich dan ook<br />
gefrustreerd voelen.<br />
<strong>UZ</strong> <strong>Leuven</strong> 7
<strong>Afasie</strong> van Wernicke (sensorische afasie)<br />
Spreken<br />
• Het spreken is bij deze personen<br />
vloeiend.<br />
• Men kan de neiging hebben om te veel<br />
te praten (spreekdwang).<br />
• Soms wordt een woord vervormd<br />
(bijvoorbeeld ‘tatel’ in plaats van ‘tafel’)<br />
of vervangen (bijvoorbeeld ‘stoel’ in<br />
plaats van ‘tafel’). Een woord kan ook<br />
vervangen worden door een nietbestaand<br />
woord, b.v. ‘oorhoor’<br />
(neologismen).<br />
• Gelijkaardige problemen kunnen<br />
voorkomen in het lezen en schrijven.<br />
Begrijpen<br />
• De meeste personen hebben<br />
ernstige problemen in het<br />
begrijpen van taal.<br />
• De persoon met afasie is zich<br />
vaak niet bewust van zijn<br />
problemen. Hij/zij begrijpt niet<br />
waarom de anderen hem/haar niet<br />
verstaan.<br />
Globale afasie<br />
Spreken<br />
• Het spreken is bij deze personen nietvloeiend<br />
en soms is er geen spraak<br />
mogelijk (mutisme).<br />
• Soms zijn er enkele terugkerende<br />
uitingen (stereotiepen). Het zijn vaak<br />
de enige uitingen en ze hebben<br />
meestal geen betekenis (bijvoorbeeld<br />
‘de dingen van het leven’, ‘dat is zo<br />
ja’, …)<br />
Begrijpen<br />
• Het begrip is meestal ernstig<br />
gestoord.<br />
• De persoon kan zich wel of niet<br />
bewust zijn van zijn problemen.<br />
<strong>UZ</strong> <strong>Leuven</strong> 8
Anomische afasie<br />
Spreken<br />
• Het spreken is bij deze personen<br />
vloeiend.<br />
• Er treden wel frequent pauzes op in<br />
het spreken omdat de persoon niet op<br />
een woord kan komen. Dit noemen we<br />
woordvindingsproblemen (anomia).<br />
• Gelijkaardige problemen kunnen<br />
voorkomen in het lezen en schrijven.<br />
Begrijpen<br />
• Het begrijpen is intact.<br />
• De persoon met afasie is zich<br />
bewust van zijn probleem.<br />
• Hij/zij kan gefrustreerd geraken<br />
door de woordvindingsproblemen.<br />
<strong>UZ</strong> <strong>Leuven</strong> 9
3. De taak van de logopedist:<br />
• De logopedist observeert en onderzoekt de persoon met afasie om de<br />
aard en omvang van de problemen te bepalen.<br />
• De persoon met afasie en zijn familie krijgen informatie over de<br />
taalproblemen.<br />
• Het verbeteren van het begrip heeft vaak prioriteit in de behandeling.<br />
• Optimaliseren van de communicatie tussen de persoon met afasie en de<br />
familie is een belangrijk doel in de therapie.<br />
• Indien aangewezen zal de logopedist, al dan niet tijdelijk, een<br />
ondersteunend communicatiemiddel inschakelen. De logopedist leert de<br />
persoon met afasie en de omgeving hoe ze hiermee moeten werken.<br />
• De logopedist geeft begeleiding bij het aanvaarden van het ‘anders’<br />
communiceren.<br />
• De logopedist werkt samen met onder andere de arts, ergotherapeut,<br />
kinesist, verpleging, maatschappelijk assistent, …<br />
<strong>UZ</strong> <strong>Leuven</strong> 10
4. Tips voor familie en vrienden:<br />
Algemeen:<br />
• Niet het spreken, maar wel de communicatie moet centraal staan!<br />
• Tracht u aan te passen aan de nieuwe situatie die voor iedereen moeilijk<br />
is. Wees tevreden met elke kleine vooruitgang.<br />
• Toon begrip voor de gevoelens en de moeilijkheden die de persoon<br />
momenteel ondervindt. Laat duidelijk merken dat u hem/haar tracht te<br />
begrijpen en dat u hem/haar steunt.<br />
• Breng orde en regelmaat in de omgeving en bezigheden aan zodat de<br />
persoon een gevoel van veiligheid en zekerheid krijgt.<br />
• Neem tijd voor een gesprek. Ga zitten en maak oogcontact.<br />
• Wees eerlijk en zeg het openlijk als u het niet begrijpt.<br />
• Wijs de persoon niet op de fouten die hij/zij maakt. Geef geen kritiek<br />
maar tracht te helpen.<br />
• Blijf de persoon behandelen als een volwassene en praat ook niet<br />
over zijn/haar hoofd.<br />
• Spreek niet in de plaats van de persoon met afasie.<br />
Tips die het begrijpen bevorderen:<br />
• Spreek rustig en duidelijk. Spreek op een natuurlijke volwassen manier,<br />
maar maak zinnen wat korter.<br />
• Wees creatief als de persoon met afasie u niet begrijpt, maak dan een<br />
passend gebaar, beeld het uit, teken het, wijs een voorwerp aan,…<br />
• Praat met de persoon over dingen in de onmiddellijke nabijheid en<br />
dingen die de interesse wekken.<br />
• Richt de aandacht van de persoon als u hem/haar iets wil zeggen door<br />
bv zijn/haar naam te noemen of even aan te raken.<br />
<strong>UZ</strong> <strong>Leuven</strong> 11
• Houd rekening met vermoeidheid. Praat niet te veel als de persoon<br />
vermoeid is.<br />
• Creëer een rustige omgeving tijdens een gesprek. Zet bijvoorbeeld de<br />
radio of televisie uit. Dit komt het begrip ten goede.<br />
• Roepen of harder praten is niet nodig. De persoon heeft geen<br />
gehoorproblemen.<br />
• Als u iets wil vragen, stel dan eenvoudige ja/neen- vragen. Vraag<br />
bijvoorbeeld niet ‘Wat heb je gegeten?’, maar vraag eerder ‘Heb je soep<br />
gegeten?’.<br />
• Spreek in korte zinnen en benadruk de belangrijkste woorden in uw<br />
zin. Bijvoorbeeld ‘Anne komt om 18u’.<br />
Tips die het spreken stimuleren:<br />
• Stimuleer de persoon met afasie als hij/zij een woord niet kan vinden.<br />
Vraag de persoon bijvoorbeeld om een omschrijving te geven, een<br />
voorwerp of persoon aan te wijzen, …<br />
• Als het gesprek vastloopt en de persoon gefrustreerd geraakt, kan het<br />
soms beter zijn om het gesprek even te laten rusten. Probeer het later<br />
dan nog eens.<br />
• Indien geïndiceerd zal de logopedist, al dan niet tijdelijk, een<br />
ondersteunend communicatiemiddel introduceren zoals een<br />
gespreksboek.<br />
<strong>UZ</strong> <strong>Leuven</strong> 12
5.Wenst u meer informatie?<br />
• www.afasie.be: website van de Vlaamse <strong>Afasie</strong> vereniging<br />
• www.levenmetafasie.be: website die voornamelijk gericht is naar<br />
personen met afasie en familie<br />
• www.afasie.nl: website van de Nederlandse <strong>Afasie</strong> Vereniging<br />
• www.aphasia.org: website van de Amerikaanse <strong>Afasie</strong> Vereniging<br />
• www.neurocom.be: website rond communicatiestoornissen met veel links<br />
naar anders websites<br />
• www.hersenstichting.nl: informatie rond de werking van de hersenen en<br />
hersenaandoeningen<br />
• http://www.uzleuven.be/<strong>UZ</strong>root/content/Patienten/medischeinfo/problemen<br />
volwassenen/hersenen: brochure over CVA of beroerte<br />
<strong>UZ</strong> <strong>Leuven</strong> 13