Vademecum van het transversaal stedenbeleid

VADEMECUM 

VAN HET 

TRANSVERSAAL 

STEDENBELEID 

OP FEDERAAL NIVEAU 

01 ° Fi 

Klimaat - Energie - Milieu 

04 ° 

I 05 ° Mobiliteit 

e I 03 ° Armoed 

I 06 

° Te 

01 ° Fiscaliteit I 02 ° Veiligheid - Preventie I 03 ° Armoedebestrijding 

I 06 ° Tewerkstelling 

T werkstelling 

edebestrij 

i d 

ij 

i ding 

07 ° Gezondheid I 08 ° Huisvesting I 09 ° Migratie - Asielbeleid 

I 10 ° Beliris 

POD MAATSCHAPPELIJKE INTEGRATIE - DIENST GROOTSTEDENBELEID

Grondslagen voor een transversaal federaal stedenbeleid 

colofon 

Verantoordelijke uitgever: 

Julien Van Geertsom, POD Maatschappelijke Integratie, Koning Albert II - laan 30, B-1000 Brussel 

Inleidend rapport: 

Rik Baeten 

Redactie fiches: 

Marie-Sabine Amato, Rik Baeten, Etienne Christiaens, Emilie Deveux, Jean-Marc Dubois, 

Thierry Goossens, Anita Opfergelt, Stijn Van Wolputte 

Redactionele coördinatie: 

Carleen Brutus en Stefan Heremans 

Productie: 

Drukkerij Artoos 

Juni 2010


voorwoord 

Tien jaar geleden werd het federaal Grootstedenbeleid in het leven geroepen om de sociale cohesie en de 

leefomstandigheden in de probleemwijken van de grote steden te verbeteren. Het belangrijkste instrument 

hiertoe waren de ‘stadscontracten’ die de federale overheid afsloot met eerst 11, later 17 steden en gemeenten. 

Het boek ‘Tien jaar sociale stadsontwikkeling’ dat naar aanleiding van de tiende verjaardag verscheen, geeft 

een boeiend overzicht van de vaak zeer innovatieve acties die via de stadscontracten werden gerealiseerd. 

Maar stedenbeleid moet meer zijn dan ondersteuning van vernieuwende projecten in de probleemwijken. 

Steden hebben te maken met een breed gamma van beleidsdomeinen: ruimtelijke ordening, huisvesting, 

tewerkstelling, veiligheid, fiscaliteit, mobiliteit, leefmilieu, cultuur, welzijn, enz. Stedenbeleid is dan ook geen 

op zichzelf staand beleidsdomein. Het heeft betrekking op verschillende bestuursniveaus en met diverse 

bevoegdheden. 

In Frankrijk werd becijferd dat alle departementen samen vijf keer meer investeren in de grote steden dan 

het programma ‘Politique des Grandes Villes’. In ons land is dit zeker niet anders. Tal van federale en regionale 

beleidsdomeinen hebben een belangrijke impact op de steden. 

Het Charter van Leipzig, waarmee in 2007 de basis werd gelegd voor het Europees stedenbeleid, stelt het 

duidelijk: ‘Ieder bestuursniveau (lokaal, regionaal, nationaal en Europees) is verantwoordelijk voor de toekomst 

van onze steden. Daarom moet de coördinatie van sectorale bevoegdheidsgebieden worden verbeterd 

en dient er een nieuw gevoel van verantwoordelijkheid voor geïntegreerd stedelijk-ontwikkelingsbeleid te 

komen ten einde dit ‘multi-levelbestuur’ werkelijk efficiënt te maken.’ 

Wij beschouwen het als onze opdracht om ook in ons land een transversaal stedenbeleid tot stand te brengen 

dat meer is dan de som van de delen. Een samenwerkingsmodel met betrokkenheid van de verschillende 

componenten van de federale staat (Federale overheid, Gewesten, Gemeenschappen en lokale overheden). 

Maar ook binnen ieder beleidsniveau is een samenwerking tussen departementen en instellingen noodzakelijk. 

Dit vademecum legt hiervoor de basis op het niveau van de federale overheid. 

Vertrekkend van een uitvoerige inventaris van de beleidsmaatregelen die op federaal niveau met de ontwikkeling 

van de steden te maken hebben, werd door de dienst Grootstedenbeleid van de POD Maatschappelijke 

Integratie voor iedere maatregel een identificatiefiche opgesteld. De vijftig fiches van dit vademecum, 

vormen de aanzet tot een meer gestroomlijnd en geïntegreerd federaal beleid ten aanzien van de steden. 

De coördinatie hiervan is één van de belangrijkste opdrachten van het federaal Grootstedenbeleid voor de 

komende jaren. 

Julien Van Geertsom 

Voorzitter POD Maatschappelijke Integratie 

INL 3

INL 4 

Grondslagen voor een transversaal federaal stedenbeleid

INL 5 

| inleiding

INL 6 

Grondslagen voor een transversaal federaal stedenbeleid



In dit inleidend rapport kijken we eerst over de grenzen naar een aantal praktijken van transversaal stedenbeleid 

in Europese lidstaten. Daarna volgt een overzicht van de aanzetten tot een transversale aanpak 

in ons land. Na een toelichting bij de methodologie de we gehanteerd hebben voor de opstelling van het 

vademecum, volgt een inhoudelijke samenvatting per beleidsthema. Aan het eind van het rapport geven we 

een aantal aanbevelingen voor de organisatie van dit transversaal stedenbeleid, zowel op het niveau van de 

federale staat als inzake de samenwerking tussen verschillende bestuursniveaus van onze federale staat. 

1. EEN BLIK OVER DE GRENZEN: TRANSVERSAAL STEDENBELEID IN ENKELE EUROPESE LANDEN 

Frankrijk 

Van bij de start begin jaren ‘90 wordt het stedenbeleid in Frankrijk gekenmerkt door een transversale aanpak 

met een Conseil National des Villes, een Comité Interministériel des Villes en een interministerieel secretariaat 

(tot 2009: Délégation Interministériel des Villes, in mei ’09 omgedoopt tot Secretariaat Generaal voor 

het C.I.V.). 

De organisatie en de werking van deze instellingen wordt geregeld door het decreet van 14 mei 2009 ‘relatif 

aux instances en charge de la politique de la ville’. 

Le Comité Interministériel des Villes 

Reeds in 1984, zes jaar voor de aanstelling van een Minister van de Steden, werd door de Franse regering een 

‘Conseil interministériel des villes’ opgericht. 

Ondertussen is de ‘conseil’ een ‘comité’ geworden. Het Comité is samengesteld door alle Ministers die een 

bevoegdheid hebben die met het beleid ten aanzien van de steden te maken hebben. Het betreft hier een 

27-tal domeinen (leefmilieu, werk, sociale zaken, huisvesting, onderwijs, enz.). 

Het comité is belast met het bepalen, coördineren, stimuleren en evalueren van de acties van de Staat die 

betrekking hebben op het stedenbeleid en dit in samenwerking met de Conseil National des Villes. 

Het comité wordt voorgezeten door de Premier of, bij delegatie, door de Minister bevoegd voor het stedenbeleid. 

Le Secrétariat Général du Comité Interministériel des Villes 

Het decreet van 14 mei 2009 heeft de Délégation Interministériel à la Ville (DIV) om gedoopt in een Sécrétariaat 

Generaal, zonder het takenpakket fundamenteel te wijzigen. 

Het hangt af van de Minister bevoegd voor de steden en is belast met volgende taken: 

INL 7


• Het voorbereiden en uitbouwen van het interministerieel stedenbeleid; 

• De ondersteuning van de Minister voor de steden m.b.t. de voogdijbevoegdheid; 

• De werking van het nationaal observatorium voor de stedelijke probleemzones; 

• De evaluatie van het stedenbeleid. 

Het Secretariaat-Generaal roept indien nodig de directeurs van de betrokken administraties en instellingen 

samen voor overleg over aspecten van het stedenbeleid. 

Een 80-personen zijn er werkzaam. 

Le Conseil National des Villes: 

Deze raad ressorteert onder de Premier en kan op diens initiatief of van de Minister bevoegd voor het stedenbeleid 

of op eigen initiatief alle mogelijke voorstellen, adviezen of aanbevelingen uitwerken inzake de 

oriëntaties van het stedenbeleid. 

Hij wordt ook geraadpleegd voor alle wetsvoorstellen die een rechtstreekse impact hebben op het stedenbeleid. 

Hij draagt ook bij tot de bepalen van het kader en de oriëntaties van de contractuele verbintenissen tussen 

de Staat en de lokale instanties. 

Hij kan wetenschappelijke studies voorstellen enz. 

De CNV wordt voorgezeten door de Premier. De samenstelling gebeurt op voordracht van de Minister bevoegd 

voor het stedenbeleid. 

Hij is samengesteld als volgt: 

• 25 titularissen van nationale of lokale mandaten (volksvertegewoordigers en senatoren worden door hun 

assemblees voorgesteld); 

• 15 vertegenwoordigers van verenigingen en instellingen actief op het domein van het stedenbeleid; 

• 15 experten. 

De werking van de raad wordt geregeld door een bureau dat uit de raad wordt gekozen. 

Duitsland 

Het stedenbeleid behoort in de Duitse Bondsrepubliek in grote mate tot de bevoegdheid van de 16 Länder. De 

Bondsrepubliek heeft vooral een belangrijke financiële inbreng op het vlak van investeringen in de bouw. Het 

stedenbeleid resorteert daarom ook onder het BundesMinisterium für Verkehr, Bau und Stadsentwicklung 

(BMVBS). 

In 1999 startte het BMVBS een specifiek ondersteunigsprogramma voor de wijken in moeilijkheden in de 

Duitse steden: het programma ‘‘Soziale Stadt’ 1 ’. 

De uitgangspunten zijn gelijklopend met ons programma Grootstedenbeleid, dat in het zelfde jaar van start 

ging: de polarisering tussen rijke en arme stadsdelen tegengaan en de levensomstandigheden voor de bewoners 

van de probleemwijken verbeteren. 

Het algemene kader voor het programma ‘Soziale Stadt’ met de objectieven wordt bepaald op het niveau 

van de Bondsrepubliek. Ieder jaar sluit de Bond een overeenkomst af met ieder Land voor de financiële tussenkomsten 

en de thematische oriënteringen van het programma. De Bond heeft dus geen rechtstreekse 

contacten met de steden. De concrete invulling van het programma is een zaak van de Länder en de steden. 

De financiële inbreng van de Bond bedraagt één derde van de middelen, de overige tweederde worden verdeeld 

tussen het Land en de steden. De middelen van de Bond gaan uitsluitend naar investeringen (woningen, 

openbare gebouwen, mobiliteitsinfrastructuur enz.). In 2007 waren 318 steden betrokken bij het programma 

met in totaal 498 wijken. De totale financiële bijdrage van de Bond (één derde dus van het geheel) 

bedroeg in 2007 110 miljoen €. 

1 Statusbericht 2008 zum Programm ‘Sociale Stadt’ (Bundesminsterium für Verkehr, Bau und Stadtentwicklung) 111 p. 

INL 8


Belangrijk in de context van dit rapport over het transversaal stedenbeleid is de samenwerking tussen een 

aantal Ministeries op Bondsniveau bij de bepaling van de prioriteiten van het programma ‘Soziale Stadt’ en 

het bundelen van diverse financieringsstromen naar de steden op basis van dezelfde doelstellingen. Het evaluatierapport 

2008 spreekt van een toenemende samenwerking tussen de Ministeries voor ‘verkeer, bouw 

en stadsontwikkeling’, ‘gezin, senioren, vrouwen en jeugd’, ‘arbeid en sociale zaken’ en ‘gezondheid’. Ook een 

aantal ondersteuningsprogramma’s op Bondsniveau, al dan niet in cofinanciering met Europese fondsen 

(o.m. ESF-programma ‘Bildung, Wirtschaft, Arbeit in Quartier’) sluiten aan bij het programma ‘Soziale Stadt’. 

Sedert 2006 evolueert het programma steeds meer in de richting van geïntegreerde stadsontwikkeling. Het 

Deutsches Institut für Urbanistik (Difu), dat ook instond voor de wetenschappelijk onderbouw van het Charter 

van Leipzig, speelt hierbij een stimulerende en sturende rol. Een toenemend aantal steden tracht hun 

verschillende acties op het vlak van huisvesting, opleiding, integratie, lokale tewerkstelling enz. in het kader 

van het programma ‘Soziale Stadt’ in te passen in een globale, geïntegreerde aanpak. Ook de bewonersparticipatie 

krijgt hierbij steeds meer aandacht. 

Uit een gesprek dat wij hadden met Thomas Franke van het Difu bleek dat de deelstaten Bremen en Nordrhein-Westfalen 

op dit vlak baanbrekend werk hebben geleverd. In de meeste andere Länder staat men nog 

in de kinderschoenen en blijkt het zeer moeilijk te zijn om verschillende Ministeries, beleidsmakers en instellingen 

rond één gezamenlijk project te verenigingen. 

Zweden 

Ondanks de hoge welstand, met ook in de minder gegoede wijken vrij behoorlijke woonomstandigheden en 

een goed uitgebouwde gezondheidszorg, worden de Zweedse steden geconfronteerd met een hoge werkloosheid, 

inzonderheid bij de migrantenpopulatie. Tewerkstelling vormt, samen met opleiding en veiligheid, 

de kern van het programma voor de versterking van de achterstandswijken. Het programma is gericht op 38 

wijken in 21 steden en gemeenten. 

Specifiek aan het Zweeds programma voor de heropleving van de probleemwijken is de ‘holistische’ aanpak. 

In tegenstelling tot de meeste Europese landen heeft Zweden geen specifiek financieel ondersteuningfonds 

voor de probleembuurten. Er wordt uitsluitend met reguliere middelen gewerkt. 

De nationale overheid brengt de diverse departementen en instellingen samen om, in overleg met de lokale 

overheden, een gecoördineerd programma rond gezamenlijke doelstellingen voor de achterstandswijken te 

ontwikkelen. De verschillende partners leveren de nodige financiële inspanningen om het programma te 

realiseren. Ook private investeerders worden via PPS-formules bij de programma’s betrokken. 

Denemarken 

In 1996 ging op initiatief van de regeringscommissie voor Stedelijk Beleid, een samenwerkingsverband 

waarin afgevaardigden zaten van zes verschillende Ministeries, het ‘KvarterlØft’-programma van start. Het 

programma kent subsidies toe aan 12 wijkprojecten (wijk = Kvarter) die o.m. betrekking hebben op de verbetering 

van het woningpark, stedelijke inrichting, mobiliteit, integratie van immigranten, vermindering energieverbruik. 

Essentieel daarbij is de geïntegreerde aanpak die wettelijk werd verankerd. 

De nationale overheid stelt per project een basisbedrag ter beschikking, de overige middelen komen van de 

stad, privé-partners, fondsen, … Voor de eerste KvarterlØft-projecten nam de overheid ongeveer 58 % voor 

haar rekening, de steden 20 % en de rest van privé-partners en andere fondsen. 

INL 9


De KvarterlØft-projecten zijn een lokale vertaling van verschillende programma’s op nationaal vlak met een 

gecoördineerde samenwerking tussen alle niveau’s: nationaal, gemeentelijk en lokaal. Deze samenwerking 

situeert zich in eerste instantie op het lokale niveau, met betrokkenheid van de bewoners. Op nationaal niveau 

(het Nationaal Secretariaat voor de Stedelijke Regeneratie) zijn er ook ‘netwerkbijeenkomsten’ die om 

de twee maanden de projecten verenigt. 

2. AANZETTEN TOT TRANSVERSAAL STEDENBELEID IN BELGIË 

2.1 . Het regeerakkoord van 1999 

Het federaal Grootstedenbeleid ontstond met het federaal regeerakkoord van 7 juli 1999. In het hoofdstuk 

‘leefbare (groot)steden’ werd de nadruk gelegd op een geïntegreerde aanpak van de probleemwijken in de 

grote steden: ‘een globale en geïntegreerde aanpak, onder meer op het vlak van de veiligheid, de mobiliteit, 

de huisvesting, het versterken van het economische en sociale weefsel en het aantrekken van nieuwe investeringen’. 

Hoewel tijdens de eerste jaren de meeste energie zou gaan naar de stadscontracten met eerst elf en vanaf 

2001 vijftien steden en gemeenten, valt het op dat reeds in deze eerste beleidstekst maatregelen worden 

aangekondigd op verschillende beleidsdomeinen. Citaat: ‘De Regering zal nagaan welke fiscale instrumenten 

aangewend kunnen worden om de renovatie en de leefbaarheid van deze wijken te stimuleren. Zo zal onder 

meer het kadastraal inkomen van het onroerend goed, toegespitst op handels- ambachtelijke en industriële 

panden in bedoelde wijken worden verlaagd en zal er prioritair aandacht worden besteed aan de renovatie van 

de eigendommen die de federale overheid en zijn instellingen in deze buurten bezit, alsmede aan de collectieve 

voorzieningen. In het federale mobiliteits- en veiligheidsbeleid zal er ook door het opstellen van lokale veiligheidplannen 

bijzondere aandacht aan de grote steden worden besteed.’ 

Transversaliteit werd dus van bij de aanvang ingebouwd in het federaal Grootstedenbeleid. Dit blijkt ook uit 

het Koninklijk Besluit van 12 augustus 2000 ter uitvoering van de wet van 17 juli 2000 1 , waarmee een interministerieel 

Comité voor het Stedelijk Beleid werd opgericht, samengesteld uit de Ministers van Werkgelegenheid, 

Maatschappelijke Integratie, Vervoer, Binnenlandse Zaken en de Minister belast met het toezicht op 

de Regie van Gebouwen 2 . In de praktijk zou dit interministerieel comité (lees: interkabinettenvergaderingen 

met vertegenwoordigers van de respectievelijke Ministers) zich evenwel in hoofdzaak beperken tot de jaarlijkse 

bespreking van de stadscontracten. 

2.2 . Het evaluatierapport Grootstedenbeleid 2002 

Zoals bepaald in art.7 van de Wet van 17 juli 2000 werd twee jaar nadat de wet in voege was, de uitvoering 

ervan geëvalueerd. Het evaluatierapport 3 werd in juli 2002 gepubliceerd en aan het Parlement voorgesteld. 

Naast een uitvoerige beschrijving van de stadscontracten, bevat dit rapport ook een apart hoofdstuk over 

het ‘Inclusief en geïntegreerd Grootstedenbeleid’. Voor tien beleidsdomeinen werden een aantal aspecten 

opgesomd met een impact op de stedelijke omgeving: 

• Werkgelegenheid: 

Plan ‘banen-grootsteden’ (initiatief van de Ministers van Tewerkstelling en Grootstedenbeleid); contingent 

startbanen voor de steden. 

1 Wet tot bepaling van de voorwaarden waaronder de plaatselijke overheden een financiële bijstand kunnen genieten van de Staat in het kader van het Stedelijk beleid. 

2 Samenstelling gewijzigd door het Koninklijk besluit van 28 april 2005: de Ministers van Binnenlandse Zaken, Werk, Mobiliteit, Maatschappelijke Integratie, Grootstedenbeleid 

en de Minister belast met het toezicht op de Regie van Gebouwen. 

3 Minister Charles Picqué: ‘Evaluatierapport van het Federaal Grootstedenbeleid 2000-2002’ juli 2002. 

INL 10


• Gelijke kansenbeleid: 

Geen specifieke stedelijke maatregelen, maar aandacht voor achtergestelde buurten en bevolkingsgroepen 

(allochtonen, asielzoekers, illegalen…) o.m. inzake kansen op de arbeidsmarkt. 

• Informatiemaatschappij: 

Digitale kloof (verwijzing naar enkele projecten in stadscontracten m.b.t. ter beschikking stelen van PC’s in 

buurtlokalen). 

• Maatschappelijke Integratie en Armoedebestrijding: 

Stedelijke aspecten in Nationaal Actieplan Sociale Insluiting; Lenteprogramma inzake tewerkstelling (art. 

60 § 7) in 32 steden. 

• Sociale economie: 

Buurtdiensten in de steden; sociale economieprojecten in de steden. 

• Asielbeleid: 

Ondersteuning trajectbegeleiding van geregulariseerden in drie grote steden (toelage van Grootstedenbeleid); 

opvangplaatsen voor asielzoekers in de steden; aanpak huisjesmelkers in de grote steden. 

• Volksgezondheid en Leefmilieu: 

Gezondheidsproblemen in de achtergestelde buurten (budget voor onderzoek Grootstedenbeleid); drugsbeleid. 

• Veiligheids- en preventiebeleid: 

Steden in Nationaal Veiligheidsplan - overleg Grootstedenbeleid - Binnenlandse Zaken. 

• Justitie: 

Criminaliteitspreventie in de steden: alternatieve straffen; acties van Jeugdbescherming in de steden. 

• Duurzame Ontwikkeling: 

Stedelijke aspecten in federaal Plan voor Duurzame Ontwikkeling; stedelijke barometers duurzame ontwikkeling; 

agenda 21. 

2.3. Interministeriële conferenties 

Aanvang 2001 werd de Interministeriële Conferentie Stedelijk Beleid opgericht met vertegenwoordigers van 

de federale regering, de gewesten en gemeenschappen. 

In haar eerste bestaansjaar was deze conferentie vooral actief op het vlak van de organisatie van een Europese 

informele raad van Ministers, bevoegd voor het stedenbeleid, in het kader van het Belgisch EU-voorzitterschap. 

Na 2001 kwam deze conferentie nauwelijks nog samen. De Belgische bijdragen in het kader van de Europese 

voorzitterschappen bleven niettemin het voorwerp uitmaken van intens overleg tussen de federale overheid 

en de gewestregeringen, maar buiten het kader van de Interministeriële conferentie. 

In 2005 zag een nieuwe interMinisteriële conferentie het licht: de Interministeriële Conferentie van Grote 

Steden en Huisvesting. Op 5 juli 2007 werd besloten een aantal specifieke thema’s inzake huisvesting ten 

gronde aan te pakken. Er werden tien werkgroepen opgericht om concrete acties voor te stellen inzake: 

1. De strijd tegen de discriminatie in de huisvesting; 

2. De strijd tegen de onbewoonbaarheid; 

3. Een betere toegang voor iedereen tot de huurwoningen garanderen; 

4. Pilootprojecten inzake lokaal huuroverleg: paritaire huurcommissies; 

5. Het onthaal van daklozen en mensen zonder papieren verbeteren; 

6. Nieuwe vormen van solidair wonen bevorderen; 

7. De effecten van het spreidingsplan voor asielzoekers op de huisvesting in de steden onderzoeken; 

8. Een pakket van maatregelen voor een gedifferentieerde fiscaliteit uitwerken; 

9. Een administratieve vereenvoudiging van de ondersteunende maatregelen inzake huisvesting bevorderen; 

10. De Regie van Gebouwen inschakelen bij projecten voor de herbestemming van leegstaande gebouwen 

voor huisvesting. 

INL 11


De acties 4 en 6 werden gecoördineerd door het federaal Grootstedenbeleid. 

Drie pilootprojecten inzake Paritaire Huurcommissies werden opgestart te Gent, Charleroi en Brussel. De 

opdracht was enerzijds om parameters voor de bepaling van objectieve huurprijzen per wijk uit te werken en 

anderzijds om experimenten op te starten voor de bemiddeling tussen eigenaars en huurders bij geschillen. 

De pilootprojecten hebben voorlopig niet geleid tot een veralgemeende invoering. In de regeerverklaring 

(juli 2009) van de Brusselse regering staat evenwel de uitbouw van paritaire huurcommissies vermeld, met 

expliciete verwijzing naar de pilootprojecten van het federaal Grootstedenbeleid die hiervoor als basis zullen 

dienen. 

Voor het solidair wonen werd een studie uitgevoerd naar ‘de mogelijkheden voor de erkenning van het groepswonen 

voor mensen in een kwetsbare sociale toestand’ door een consortium van Habitat et Participation, 

SUM Research en de Facultés Unviversitaires Saint-Louis. De stuurgroep bestond uit vertegenwoordigers van 

de federale Ministers van begroting, financiën, Binnenlandse Aangelegenheden, Sociale Zaken en Openbare 

Gezondheid, Tewerkstelling, Maatschappelijke Integratie en Grootstedenbeleid en de gewesten gemeenschapsministers 

voor huisvesting en welzijn. De studie heeft nog niet geleid tot wettelijke initiatieven, maar 

het blijft hiervoor een wetenschappelijk onderbouwde basis. 

Wat de andere werkgroepen betreft, zijn de resultaten nogal ongelijk, maar toch met enkele concrete resultaten. 

Zo werd op basis van actie 3 (de toegang tot huurwoningen verbeteren) op 25 april 2007 een nieuwe 

systeem van huurwaarborg door de federale regering goedgekeurd. 

Door de aanhoudende wisselingen in de samenstelling van de federale regering en de gewesten gemeenschapsverkiezingen, 

leidt deze Interministeriële Commissie de laatste twee jaar een slapend bestaan. 

2.4 Stadscontracten in Vlaanderen 

Een eerste gestructureerde vorm van transversaal stedenbeleid in het Vlaams gewest zijn de Stadscontracten 

die eind 2007 met de dertien centrumsteden werden afgesloten. Zij lopen over een periode van zes jaar 

(van 2007 tot en met 2012). 

De stadscontracten kwamen er op initiatief van de steden die een meer inclusieve benadering van het stedelijk 

beleid bepleitten. 

Elk stadscontract bestaat uit twee delen: 1. een algemeen gedeelte dat in alle stadscontracten voorkomt en 

waarvoor de steden het thema ‘wonen in de stad’ hebben gekozen; 2. één of twee stadsspecifieke projecten 

die zich op de ontwikkeling en ontsluiting van nieuwe of te vernieuwen stadsdelen richten (bv. Antwerpen: 

ontwikkeling Petroleum Zuid en heraanleg Scheldekaaien). 

De projecten hebben vooral betrekking op de beleidsdomeinen Openbare Werken, Mobiliteit, Ruimtelijke 

Ordening, Woonbeleid en Ruimtelijke Ordening. Vertegenwoordigers van de departementen en instellingen 

die hierop betrekking hebben, zitten samen rond de tafel een globale visie op het project te ontwikkelen en 

ieders financiële en administratieve ondersteuning te bepalen. 

De Vlaamse regering ziet de stadscontracten als ‘een belangrijke prioriteit om te komen tot een vlotte interbestuurlijke 

samenwerking en een meer klantgerichte dienstverlening 7 ’. 

De praktijk toont evenwel aan dat deze inclusieve benadering moeilijk op gang komt. De auteurs van het rapport 

‘Een sterke stad en een sterke stadsregio’ winden er geen doekjes om: ‘De stadscontracten tonen echter 

aan dat Vlaanderen zelf niet mee is met de gepromote integrale en projectmatige aanpak: noch op organisatorisch, 

noch op financieel vlak. De sectorale invalshoek blijft daar domineren en leid ook op financieel vlak tot 

1 Folder ‘Vlaams Stedenbeleid 2009’ 

2 Cabus en co ‘Een sterke stad…’ p. 36 

INL 12


een versnipperd beeld’ 2 . 

Toch benadrukken zij sterk het belang van een transversale samenwerking tussen verschillende departementen: 

‘Stadsregionale projecten blijken vaak -zo niet vooral- oefeningen om afstemming en coördinatie te 

bewerkstelligen tussen Vlaamse administraties onderling, zowel tussen afdelingen en departementen van verschillende 

sectoren (…) als binnen sectoren tussen provinciale buitendiensten enerzijds en de centrale administraties 

in Brussel anderzijds.(…) De kunst in dergelijk stadsregionaal project bestaat er dan in om de verschillende 

beleids- en beheerscycli met elkaar te verbinden. (…) Multi-level governance rond concrete projecten kan 

opgezet worden in een tijdelijke ad hoc institutie met concrete beleidsinhoud, waarin de belangrijkste stakeholders 

met duidelijke mandaten participeren’. 

3. VADEMECUM VAN HET TRANSVERSAAL STEDENBELEID OP FEDERAAL NIVEAU 

3.1 Methodologie 

Om te komen tot een meer gestructureerd transversaal beleid ten aanzien van de steden, vertrekken we 

vanuit een inventaris van de bestaande toestand. 

Hoewel er op federaal niveau (evenmin als op gewestelijk niveau) kan worden gesproken van een echt ‘mainstreaming’-beleid 

ten aanzien van de steden, werden door verschillende federale departementen toch reeds 

verscheidene stadsgerichte maatregelen genomen. Een vademecum van al deze maatregelen moet de basis 

vormen van het transversaal stedenbeleid. 

De vertrekbasis voor het opstellen van het vademecum was de oplijsting van de reeds bestaande transversale 

maatregelen. Uiteindelijk kwamen we tot een lijst van een 50-tal stadsgerichte maatregelen / programma’s / 

actieplannen… 

Bronnen hiervoor waren de beleidsplannen en -nota’s van de verschillende departementen, regeerverklaringen, 

sectorale actieplannen enz. 

De voorlopige lijst werd op 14 januari 2009 een eerste maal besproken op het driemaandelijks overleg tussen 

de POD Maatschappelijke Integratie, dienst Grootstedenbeleid en de directeurs van de Verenigingen voor 

Steden en Gemeenten van de drie gewesten. Een aantal ontbrekende maatregelen werden toegevoegd. Tijdens 

een tweede bespreking op 11 maart 2009 werd dieper ingegaan op het gebruik van de inventaris en de 

stappen die kunnen gezet worden om te komen tot een transversaal stedenbeleid. 

Een volgende stap was het opstellen van identificatiefiches voor iedere maatregel uit de inventaris. Deze 

fiches bevatten de naam van het verantwoordelijk departement, het type maatregel, een bondige beschrijving, 

de impact op de steden en verbetervoorstellen. De opstelling van de deze fiches gebeurde door de verschillende 

experten van de dienst Grootstedenbeleid onder coördinatie van ondergetekende. De bundeling 

van de fiches vormt het ‘vademecum van het transversaal stedenbeleid op federaal niveau’. 

Inhoud 

Het vademecum van het transversaal stedenbeleid bevat momenteel 50 fiches. Dit aantal kan verder toenemen 

naargelang er nieuwe maatregelen met impact op de steden worden genomen. Ook de inhoud van de 

fiches zal voortdurend aan wijzigingen onderhevig zijn. Het vademecum zal dus steeds een momentopname 

zijn, een ‘work in progress’. 

1 Cabus en co ‘Een sterke stad…’ p. 7-8 

INL 13


Dit hoofdstuk bevat een samenvatting van de belangrijkste transversale maatregelen, gegroepeerd per beleidsdomein. 

ARMOEDEBELEID 

De strijd tegen de armoede situeert zich op alle beleidsniveaus: 

• De Europese Unie met een aantal aanbevelingen en richtlijnen die op armoedebestrijding betrekking hebben 

(o.m. inzake kredietbeheer) en de initiatieven in het kader van het Europees jaar tegen de armoede 

(2010); 

• De federale overheid met 1. het ‘Steunpunt tot bestrijding van armoede, bestaansonzekerheid en sociale 

uisluiting’ (ondergebracht bij het Centrum voor Gelijkheid van Kansen en Racismebestrijding) waarvan de 

werking gebaseerd is op een Samenwerkingsakkoord tussen de federale staat, de gemeenschappen en gewesten 

en 2. de dienst Armoedebeleid binnen de POD Maatschappelijke Integratie die o.m. verantwoordelijk 

is voor het Nationaal Actieplan Sociale Insluiting en ook een netwerk van ervaringsdeskundigen heeft 

uitgebouwd; 

• De Gewesten en Gemeenschappen met eigen armoederapporten, actieplannen en maatregelen ter bestrijding 

van de armoede (o.m. de zeer kwaliteitsvolle Jaarboeken Armoede en Sociale Uitsluiting van de 

onderzoeksgroep OASeS op initiatief van de Vlaamse Gemeenschap). 

Het feit dat de federale dienst Grootstedenbeleid, samen met de dienst Armoedebeleid, deel uitmaken van 

de POD Maatschappelijke Integratie biedt kansen voor een grotere en specifieke aandacht voor de steden in 

het armoedebeleid enerzijds en voor een methodologisch onderbouwde initiatieven van armoedebestrijding 

binnen het Grootstedenbeleid anderzijds. Zo kan bijvoorbeeld onderzocht worden in welke mate het project 

van de ervaringsdeskundigen kan uitgebreid worden naar de stedelijke administraties. 

Ook aan de uitwerking en uitvoering van het Nationaal Actieplan Sociale Insluiting kan de dienst Grootstedenbeleid 

een actieve bijdrage leveren. 

De drie prioriteiten voor het NAP 2008-2010 zijn: 

• Activering en diversiteit: meer mensen uit risicogroepen aan het werk; 

• Een kwaliteitsvolle, duurzame en betaalbare woning voor iedereen; 

• Strijd tegen de armoede bij kinderen: doorbreken van de cirkel van de armoede. 

Inzake activering worden in het kader van de stadscontracten in de meeste steden initiatieven ontwikkeld. 

Vele projecten op het vlak van toezicht, straten- en parkonderhoud werken met laaggeschoolden. Daarbij 

worden in de contracten ook vormingsactiviteiten en trajectbegeleiding ingeschreven, maar niet altijd met 

het gewenste resultaat. Hetzelfde geldt voor het contingent startbanen die het Grootstedenbeleid ter beschikking 

stelt van de steden. Verder in dit hoofdstuk bij het thema tewerkstelling komen we hierop terug. 

De woonproblematiek is uiteraard sterk met het stedenbeleid verbonden. De meeste huisvestingsprojecten 

van het Grootstedenbeleid richten zich tot de lagere inkomens, maar men kan niet echt van een armoedebeleid 

spreken. Meer overleg en samenwerking tussen de diensten Grootstedenbeleid en armoedebeleid en 

tussen beide Ministers is hier aangewezen. Op de wettelijke initiatieven inzake solidair wonen en het recht 

INL 14


op energie, komen we verder in dit rapport terug. 

Wat de kinderarmoede betreft, werden, op enkele projecten van kinderopvang in kansarme buurten na, nog 

geen specifieke initiatieven door het Grootstedenbeleid ontwikkeld. 

Tenslotte vermelden we nog twee initiatieven met middelen van de Nationale Loterij, gericht op de opvang 

van daklozen. 

De eerste betreft de betoelaging van extra doorgangswoningen (in het Frans ‘logements d’urgence’ dus eigenlijk 

noodwoningen) aan OCMW’s. De behandeling van de aanvragen gebeurt door de dienst armoedebeleid 

van de POD Maatschappelijke Integratie. De toelagen worden verstrekt voor de renovatie en de inrichting 

van de woningen. Opvallend is dat, in tegenstelling tot de meeste financieringsmaatregelen van de POD 

Maatschappelijke Integratie, de grote steden hier nauwelijks aan deelnemen. De vraag kan gesteld worden 

of de maatregel in de steden niet meer succes zou hebben indien de stadsbesturen hieraan zouden kunnen 

deelnemen. Te onderzoeken. 

Een tweede ondersteuningsmaatregel van de Nationale Loterij betreft de renovatie of uitrusting van gebouwen 

voor organisaties die met daklozen werken. Hier waren de grote steden (op Antwerpen na) wel aanwezig. 

Maar het betrof slechts een eenmalig initiatief. 

MAATSCHAPPELIJKE INTEGRATIE 

Het beleid van de POD Maatschappelijke Integratie ten aanzien van de OCMW’s is nauw verbonden met het 

armoedebeleid. Het omvat een hele reeks financieringsmaatregelen gaande van het leefloon tot toelagen 

voor sociaal culturele participatie van kansarmen. Een aantal van deze maatregelen komen in dit hoofdstuk 

verder terug onder andere rubrieken (huisvesting, tewerkstelling, asielzoekers…). 

Wat ons in het kader van dit rapport vooral interesseert is het aandeel en de positie van de steden in dit alles. 

Uit het stagerapport van collega Jo Locquet van de dienst Subsidies en Overheidsopdrachten blijkt dat de steden 

hierin proportioneel een ruimer aandeel hebben dan hun inwonersaantal. De 36 steden met meer dan 

40.000 inwoners (inbegrepen de kleinere Brusselse gemeente Sint Joost -24.000 inw.), vertegenwoordigen 

samen 32,08 % van de Belgische bevolking. Het aandeel van deze steden in de verschillende ondersteuningsmaatregelen 

ligt evenwel gemiddeld dubbel zo hoog. 

Onderstaande lijst bevat voor de belangrijkste maatregelen het totaal-percentage voor de 36 steden: 

Inwonersaantal 36 steden: 32,08 % 

Leefloon: 61,60 % 

Maatschappelijke hulp (wet 65): 68,10 % 

Dringende medische hulp: 74,87 % 

Installatiepremie (daklozen): 71,79 % 

Gas- en electr.fonds (GREG): 62,85 % 

Mazoutfonds: 53,92 % 

Sociaal Culturele Participatie: 51,26 % 

Soc. Cult. Part. digitale kloof: 51,19 % 

Eur. Sociaal Fonds (activering): 43,56 % 

Activering art. 60 § 7: 67,44 % 

Activering art. 61 (i.s.m. privé): 66;59 % 

Bij al deze maatregelen hebben de steden een ruim aandeel, het hoogst bij deze die zich richten tot behoeftige 

bevolkingscategorieën zoals daklozen en asielzoekers (maatschappelijke hulp, dringende medische hulp, 

installatiepremie). 

INL 15


Dat meer dan zeventig procent van de installatiepremies naar de OCMW’s van de grote steden gaan, kan 

merkwaardig lijken, want de premie was bij de start in 1999 juist bedoeld om de asielzoekers aan te moedigen 

zich te vestigen op het grondgebied van de gemeente van hun verplichte inschrijvingsplaats en niet in 

de stad waar ze zich vestigden. 

Wat de leefloontrekkers betreft, geeft een vergelijking tussen de verschillende steden aan dat Sint-Joost met 

8,04 % proportioneel het meeste aantal leefloontrekkers heeft, gevolgd door Sint-Jans-Molenbeek (6,71 %), 

Verviers (6,48 %) en Luik (6,19 %). Hierbij kan opgemerkt worden dat Verviers geen deel uitmaakt van de 17 

steden en gemeenten die gefinancierd worden door Grootstedenbeleid. 

Bij de activering, betoelaagd door het Europees Sociaal Fonds, zijn de meeste OCMW’s van de grote steden 

betrokken. De steden in Henegouwen buiten beschouwing gelaten, want deze provincie komt niet in aanmerking 

voor de ESF-toelagen via de federale overheid. Deze provincie is namelijk erkend als convergentiegebied 

(in phasing out) en valt als zodanig buiten deze regeling. 

De transversaliteit tussen het Grootstedenbeleid en de andere beleidsdomeinen van de POD Maatschappelijke 

Integratie kan ook worden geconcretiseerd op het niveau van het beleidsvoorbereidend en beleidsevaluerend 

onderzoek. De in het Managementplan 3 aangekondigde jaarlijkse omgevingsanalyse op basis 

van gegevens van het planbureau, de eigen statistieken en wetenschappelijke studies, kunnen hiervoor de 

basis vormen. Op deze wijze kan de evolutie van de sociale noden worden onderzocht met bijzondere aandacht 

voor de situatie in de steden. Zonder de meer landelijke realiteiten uit het oog te verliezen, dienen de 

verschillende ondersteuningsmaatregelen in het kader van de maatschappelijke integratie zo goed mogelijk 

aangepast zijn aan de specifieke stedelijke realiteit. Daar situeren zich immers de grootste noden op sociaal 

gebied. Anderzijds dienen ook de acties van het Grootstedenbeleid (inzonderheid de stadscontracten) maximaal 

aan te sluiten bij de vastgestelde sociale noden. 

MIGRANTEN EN ASIELBELEID 

Dat de bevolking van vreemde origine zich vooral in de steden situeert, is geen verrassende vaststelling. Op 

het niveau van de Belgische bevolking heeft 8,5 % een vreemde nationaliteit. In de grote steden ligt dit gevoelig 

hoger: Brusselse agglomeratie 27 %, Luik 16 %, Charleroi 14 %, Antwerpen 13 %, Gent 9 %. 

Wat de asielzoekers betreft, werd in 1994 het spreidingplan in het leven geroepen om een concentratie in de 

grote steden tegen te gaan. In praktijk bleven de asielzoekers zich toch vooral in de steden vestigen. Ook de 

installatiepremie (zie hoger) kon daar weinig aan verhelpen. 

Een volledige omschrijving van het migranten- en het asielbeleid in België met de impact ervan op de steden, 

zou ons in het bestek van dit rapport te ver leiden. Meer overleg en samenwerking tussen de dienst Grootstedenbeleid 

en het Centrum voor Gelijkheid van kansen en Racismebestrijding en met Fedasil, het federaal 

agentschap voor het onthaal van asielzoekers, is zeker aangewezen. 

Concreet kan er met het Centrum gestreefd worden naar een betere afstemming tussen de stadscontracten 

van het Grootstedenbeleid en de projecten van het Impulsfonds voor Migrantenbeleid, waarvan 75 % van 

de beschikbare kredieten naar de vijf grootste steden gaan. Een voorafgaand overleg bij de opmaak van de 

stadscontracten en de projectoproep van het Impulsfonds is, zeker wat de projecten ‘sociale cohesie’ betreft, 

wenselijk. Zowel de inhoudelijke oriënteringen als de mogelijkheden tot co-financiering kunnen hierbij aan 

bod komen. 

INL 16


Met Fedasil kan samengewerkt worden rond de opvang van asielzoekers in de steden. We hebben het dan 

niet enkel over opvangplaatsen, maar ook over begeleiding en integratie. In het kader van de stadscontracten 

werden op dit vlak reeds een aantal projecten betoelaagd, zoals in Gent de coördinatie asiel- en vluchtelingenbeleid 

en het veldwerk asiel. Deze laatste zorgt voor een onmiddellijke interventie van consulenten 

wanneer zich samenlevingsconflicten en communicatiestoornissen voordoen tussen buurtbewoners en de 

asielzoekers. De interventies bestaan uit bemiddeling, conflicthantering, inschakelen van bevoegde diensten, 

doorverwijzen naar diensten voor individuele hulpverlening, organisatie van activiteiten, buurtoverleg. 

De permanente aanwezigheid gaat gepaard met huisbezoeken, informatieverstrekking over samenlevingsregels, 

rechten en plichten, onmiddellijke aanspreekbaarheid, sensibilisering. In een aantal Brusselse 

gemeenten worden vormingsinitiatieven voor nieuwkomers betoelaagd door het Grootstedenbeleid. Ook 

hier kan in overleg met Fedasil een specifieke benadering van de asielzoekers uitgewerkt worden. Ook naar 

de opvang van kinderen van asielzoekers toe zouden in het kader van het Grootstedenbeleid activiteiten 

kunnen ontwikkeld worden. 

Tenslotte beschikt het federaal Grootstedenbeleid sinds 2002 ook over een specifieke subsidiepost voor de 

integratie van geregulariseerden. De begunstigden zijn de OCMW’s van Antwerpen, Luik en de Stad Brussel 

(deze laatste gedeeld met Sint Joost, Molenbeek en Schaarbeek). In 2008 werd een evaluatieonderzoek door 

de UA en de ULB 1 uitgevoerd in opdracht van het Centrum voor Gelijke Kansen en het federaal Grootstedenbeleid. 

De studie besluit dat de begeleiding na de regularisatie zichtbare resultaten oplevert voor de socioprofessionele 

integratie van de betrokkenen. Door de regularisatie verbetert ook de huisvestingssituatie ‘Zodra 

ze papieren hebben en hier legaal verblijven, vinden de meeste mensen snel andere huisvesting’ (p.141). En 

zodra er verblijfszekerheid is, geeft regularisatie ook aanleiding tot gezinshereniging. 

Deze evoluties, samen met het regularisatieakkoord van de federale regering (juli 2009), hebben ongetwijfeld 

een impact op de steden. 

FISCALE MAATREGELEN 

Reeds in het regeerakkoord van 1999 waarin de start van het federaal Grootstedenbeleid werd aangekondigd, 

werd de fiscaliteit vermeld als een belangrijk instrument om de aantrekkingskracht van de steden te 

verhogen: ‘De Regering zal nagaan welke fiscale instrumenten aangewend kunnen worden om de renovatie en 

de leefbaarheid van deze wijken te stimuleren. Zo zal onder meer het kadastraal inkomen van het ontroerend 

goed, toegespitst op handels- ambachtelijke en industriële panden in bedoelde wijken worden verlaagd…’. 

Met de bedoeling om een aantal wetenschappelijk onderbouwde, stadsgerichte fiscale maatregelen uit te 

werken in uitvoering van het regeerakkoord, gaf Regeringscommissaris voor het Grootstedenbeleid Charles 

Picqué in 2000 aan Prof. Miguel De Jonckheere (VUB) de opdracht een studie uit te voeren 2 . 

De studie vertrekt vanuit de vaststelling dat de huidige fiscale regelgeving de grootsteden benadeelt. Zo is 

het kadastraal inkomen (ook vandaag nog anno 2009) nog steeds gebaseerd op de huurwaarden van 1 januari 

1975. Dit onaangepast karakter van de kadastrale inkomens werkt vooral in het nadeel van de grotere 

steden. De ouderdom van de gebouwen, de invloed van de stadsvlucht op het huuraanbod, de achteruitgang 

van bepaalde wijken, enz. maken dat de waarde van de huizen verminderd is, wat dus niet geleid heeft tot 

een vermindering van het KI. Andere maatregelen, zoals de verhoogde intrestaftrek voor hypothecaire leningen, 

die vooral de nieuwbouw en niet de aanschaf van bestaande woningen stimuleren, komen minder ten 

goede aan de grote steden. 

1 ‘Before & After. De sociale en economische positie van personen die geregulariseerd werden in uitvoering van de wet van 22/12/1999’ Centrum voor Sociaal Beleid UA (Ive 

Marx en Gerlinde Verbist) & Groupe d’études sur l’ethnicité, le racisme, les migrations et l’exclusion ULB (Andrea Rea). 2008 

1 ‘Grootstedelijk beleid en fiscaliteit’ Miguel De Jonckheere (Vrije Universiteit Brussel) maart 2001. 

INL 17


Vanuit deze vaststellingen werkte De Jonckheere een reeks beleidsvoorstellen uit om de fiscale onevenwichten 

te corrigeren en ook om fiscale stimulansen te bieden aan de achtergestelde grootstedelijke gebieden. 

Van de twaalf voorstellen werden er tot nog toe slechts drie gerealiseerd. 

De eerste twee maatregelen, die betrekking hadden op de huisvesting in probleembuurten, werden ingeschreven 

in de Programmawet van 8 april 2003. De maatregelen werden ontwikkeld door de kabinetten van 

Grootstedenbeleid en financiën. De eerste betrof de toekenning van een beperkte belastingsvermindering 

na verbeteringswerken aan een woning; de tweede het uitstel van de herschatting van het kadastraal inkomen 

met zes jaar na vernieuwing van een woning. 

Beide maatregelen zijn van toepassing in de zones voor positief stedelijk beleid, zoals bepaald in de studie 

‘Sociale structuren en buurten in moeilijkheden’ van Prof. Kesteloot en Vandermotten 1 . 

De lijst met de buurten in moeilijkheden was evenwel maar zes jaar geldig. Om de voortzetting van de maatregelen 

te verzekeren moest na deze periode een actualisering van de lijst doorgevoerd worden. De basis 

hiervan vinden we in een tweede studie van Kesteloot en Vandermotten 2 op basis van de Sociaal-Economische 

Enquête 2001 (de vorige studie was nog grotendeels gebaseerd op gegevens van de volkstelling van 

1991). Een nieuw Koninklijk besluit dat het toepassinggebied bepaalt op basis van de nieuwe lijst, moest voor 

eind 2009 klaar zijn. 

Ter voorbereiding van het nieuwe Koninklijk besluit werd een overleg tussen de administraties en de kabinetten 

van Grootstedenbeleid en financiën opgestart. Op vraag van Grootstedenbeleid heeft de FOD Financiën 

de gegevens verzameld m.b.t. het aantal aanvragen en de budgettaire impact. Het betreft hier enkel de 

eerste maatregel m.b.t. de belastingsvermindering. Van 2004 (inkomsten 2003) tot 2007 (inkomsten 2006) 

werden 8.942 aanvragen goedgekeurd voor een totaal bedrag van 3.837.560 €. Voor het aanslagjaar 2008 

waren nog geen gegevens beschikbaar. In 2007 werden 2600 aanvragen goedgekeurd voor een bedrag van 

1.260.445 €. Voor de budgettaire impact van het uitstel van de herschatting van het KI zijn geen gegevens 

beschikbaar (het zal hoe dan ook een beperktere impact zijn). 

Gezien het relatieve succes van de belastingsvermindering werd besloten tot een verlenging van de maatregel. 

Een derde fiscale maatregel ten gunste van de steden die ook in de studie van De Jonckheere werd voorgesteld, 

is het verlaagd tarief van 6 % voor afbraak en heropbouw van woningen in stadsgebieden. 

De maatregel is van toepassing in 32 Belgische steden, maar hier betreft het wel het volledige grondgebied. 

Er gaan stemmen op om de regeling uit te breiden tot alle steden en gemeenten, waardoor dan wel het stedelijk 

karakter verloren zou gaan. 

De studie van M. De Jonckheere bevatte nog andere voorstellen waarvan we de twee belangrijkste even belichten: 

1. een algemene perequatie van de kadastrale inkomens 2. de toekenning van een deel van de aanvullende 

gemeentebelasting aan de werkgemeente. 

1. De algemene perequatie van het KI overstijgt natuurlijk de bevoegdheid van het stedenbeleid. Maar het is 

wel interessant om de consequenties voor de eigenaars van woningen in de steden en voor de stadsfinanciën 

te onderzoeken. Een aanpassing van de KI’s in de steden, zonder compensatie via de gemeentelijke 

opcentiemen, zal wellicht tot verlaagde inkomsten voor de steden leiden. Anderzijds zouden andere criteria 

voor het bepalen van de berekeningsbasis van het K.I., die het wonen in de steden gunstig zijn, kunnen 

onderzocht worden. Zo zou men een onderscheid kunnen maken tussen de waarde van de grond en de 

waarde van het bebouwd onroerend goed. Men zou ook rekening kunnen houden met bepaalde types van 

onroerende goederen, met energiezuinigheid enz. 

1 ‘Sociale structuren en buurten in moeilijkheden in de Belgische stadsgewesten’ C. Kesteloot (KUL) & C. Vandermotten (ULB) 2001 

1 ‘Dynamische analyse van de buurten in moeilijkheden in de Belgische stadsgeweste’ C. Kesteloot (KUL), C. Vandermotten (ULB) en B. Ippersiel (ICEDD) 

INL 18


2. De toekenning van een deel van de aanvullende gemeentebelasting op de personenbelasting aan de voornaamste 

werkgemeente, duikt de laatste jaren regelmatig op in de discussies over de financiering van de 

steden. Men spreekt dan van 1 tot 1,5 %. Nu ontvangt enkel de gemeente waarin men woont een aanvullende 

gemeentebelasting. Niet dus de werkgemeente die nochtans de kosten draagt van infrastructuur, 

verkeershinder, openbaar vervoer enz. De vraag stelt zich of dit een extra percentage moet zijn, of het 

moet afgetrokken worden van de aanvullende belasting in de woongemeente. 

Stof genoeg dus voor een geregeld overleg tussen de administraties Financiën en Grootstedenbeleid (zo mogelijk 

aangevuld met de fiscale specialisten van de verenigingen van steden en gemeenten). 

KLIMAAT - DUURZAME ONTWIKKELING - ENERGIE 

Bij de ratificatie van het Kyotoprotocol en het akkoord tussen de EU-lidstaten voor de verdeling van de lasten 

(‘burden sharing’) besloot de regering in 2002 een Nationaal Klimaatplan 2002-2012 op te stellen. Het plan 

voorziet o.m. een reductie van 7,5 % van de CO2-uitstoot in 2012 in vergelijking met 1990. 

De stedelijke aspecten van de strijd tegen de klimaatopwarming worden niet specifiek in het klimaatplan 

behandelt. Een nieuw klimaatplan zou zeker meer aandacht moeten besteden aan de steden op het vlak van 

de energie-efficiëntie, zachte mobiliteit, afvalbeheer, het opstellen van een koolstofbalans enz. 

In de Nationale Strategie voor de Bio-diversiteit (2006) komen de steden al wel meer aan bod. Bij de objectieven 

horen het integreren van stedelijke ecosystemen in de ruimtelijke planning, een harmonieuze integratie 

van groene zones in de stedelijke en voorstedelijke gebieden, het beperken van de verstening van gronden 

enz. Het internationaal jaar van de biodiversiteit in 2010 is een goede gelegenheid om de stedelijke dimensie 

op de voorgrond te plaatsen. 

Ten derde is er ook het Federaal Plan voor Duurzame Ontwikkeling, gebaseerd op een wet van 5 mei 1997 

m.b.t. de coördinatie van het federaal beleid inzake duurzame ontwikkeling. Het plan wordt opgesteld door 

de Interdepartementale Commissie voor Duurzame Ontwikkeling (ICDD). Er werden toe op heden twee plannen 

goedgekeurd: 2000-2004 en 2004-2008. Het plan 2008- 2012 is nog steeds in zijn voorontwerpfase. 

Het zal door de ICDD aan de nieuwe regering worden voorgelegd. In het voorontwerp komen de steden als 

zodanig weinig aan bod. Wel zijn er diverse hoofdstukken over domeinen waarmee het stadsbeleid te maken 

heeft: duurzame mobiliteit, sociale inclusie, demografie en migraties, armoede… Een sterkere betrokkenheid 

bij de opstelling van het plan van het stedenbeleid is dus aangewezen. 

Wat het energiebeleid betreft, vestigen we de aandacht op twee financieringsprogramma’s om energiezuinige 

investeringen te bevorderen: 

- Het Fonds voor de Reductie van de Globale Energiekost (FRGE). Dit fonds, dat een dochteronderneming is 

van de Federale Participatie- en Investeringsmaatschappij, komt via zeer goedkope leningen tussen in de 

financiering van particuliere woningen voor de ‘meest behoeftigen’ (definitie bij Koninklijk besluit geregeld). 

Lokale entiteiten als OCMW’s vervullen hierbij een intermediaire rol. Een zevental steden zijn momenteel 

bij het FRGE betrokken. Een probleem blijft de waarborg die de gemeenten moeten bieden voor 

de geleende bedragen. 

- Fedesco is een energiedienstenbedrijf van de Belgische Staat, filiaal van de Federale Participatie- en Investeringsmaatschappij. 

Haar opdacht is om energiebesparende projecten in federale overheidsgebouwen te 

begeleiden en te pre-financieren. Fedesco werkt hiervoor nauw samen met de Regie van Gebouwen dat 

een groot deel van het federaal patrimonium beheert. Door het hoge aantal overheidsgebouwen in de 

steden, is Fedesco een belangrijke partner in het kader van het beleid van energiebesparing in onze steden. 

INL 19


PREVENTIE EN VEILIGHEID 

Preventie en veiligheid zijn twee domeinen die nauw verbonden zijn met het stedenbeleid. In de eerste 

stadscontracten van het federaal Grootstedenbeleid was ‘de bevordering van de veiligheid’ nog één van de 

vier strategische doelstellingen. Later werd meer op sociale cohesie gefocust en werden verscheidene veiligheidsprojecten 

overgeheveld naar de veiligheids- en preventiecontracten van Binnenlandse Zaken. Het aantal 

beleidsmaatregelen inzake veiligheid en preventie met impact op de steden is aanzienlijk. We behandelen 

er enkele in vogelvlucht. 

De basis voor het veiligheidsbeleid in ons land is het Nationaal veiligheidsplan (2008-2011). Het geeft de prioriteiten 

inzake veiligheid en justitie voor de komende jaren aan. De bedoeling is dat dit op een globale en 

geïntegreerde wijze gebeurt. Het plan somt 12 fenomenen van criminaliteit en onveiligheid op, waarbij de 

milieucriminaliteit, de jeugddelinquentie en de overlast en straatcriminaliteit in belangrijke mate op steden 

betrekking hebben. Zoals criminaliteit en overlast evolutieve gegevens zijn, is ook een aanpassing van het 

veiligheidsplan in de tijd noodzakelijk. Vier jaar is dan ook een lange tijdspanne, flexibiliteit en het vermogen 

om antwoorden te bieden op nieuwe problemen moeten het plan kenmerken. De betrokkenheid van het federaal 

Grootstedenbeleid bij de opstelling van het nationaal veiligheidsplan is, zeker na de oprichting binnen 

de dienst Grootstedenbeleid van een Task Force inzake overlast, zeer wenselijk. 

Een voor de steden belangrijk federaal beleidsdomein betreft de organisatie van de politie, met de 196 politiezones 

en een onderscheid tussen lokale en federale politie. 

De bevolkingsconcentratie en de migratiestromen in de grote steden brengt voor de politie extra omkaderingsnoden 

met zich. Daarenboven vormen zij regelmatig het terrein van grote manifestaties, sportieve en 

andere evenementen. De politiehervorming heeft er niet toe bijgedragen dat de federale politie hiervoor 

voldoende manschappen heeft. Het zijn dan ook meestal de steden zelf die met hun lokale politie deze overlast 

moeten opvangen. Aanpassingen aan de KUL-norm, rekening houdend met de stedelijke specificiteiten, 

lijken dan ook aangewezen. 

Belangrijk voor de aanpak van kleine criminaliteit en overlast zijn de preventie- en veiligheidscontracten die 

vanaf 1992 met 12, in 2006 met 102 steden en gemeenten werden afgesloten. In 2006 besliste de regering om 

de contracten te vervangen door ‘Strategische Plannen voor Veiligheid en Preventie’ waarin ook de ‘drugplannen’ 

worden geïntegreerd. De strategische plannen hebben een duur van vier jaar. 

Tijdens de eerste jaren van de contracten Grootstedenbeleid was er nogal wat overlapping met de veiligheids- 

en preventiecontracten. Enerzijds was veiligheid één van de centrale doelstellingen van de eerste 

stadscontracten en anderzijds bevatten de V&P-contracten een sociaal luik dat dicht in de buurt kwam van 

de sociale cohesie-projecten van de stadscontracten. Overleg tussen de dienst Grootstedenbeleid en het Vast 

Secretariaat voor Veiligheid en Preventie van Binnenlandse Zaken, heeft geleid tot een onderlinge overdracht 

van gesubsidieerde projecten naar gelang zij aansluiten bij de respectievelijke programma’s. In het kader van 

het transversaal stedenbeleid is verder overleg zeker aangewezen. 

Verder zijn er inzake veiligheid en preventie nog een aantal doelgerichte maatregelen die in grote mate in de 

steden van toepassing zijn. 

Zo zijn er de gemeenschapswachten die de stadswachten, parkwachters, stewards enz. onder één naam brengen. 

Voor alle niet-politionele, publieke veiligheidsfuncties bestaat er sinds 1 januari 2008 één overkoepelende 

naam: gemeenschapswacht. Zij zijn ook beter herkenbaar aan hun uniforme werkkledij met hetzelfde 

embleem. Zij hebben geen politionele bevoegdheid, maar verhogen door hun ontradende aanwezigheid in 

de wijken het veiligheidsgevoel van de burger. 

INL 20


Er zijn de vrijwillige wijkbemiddelaars waarvoor de steden en gemeenten van Binnenlandse Zaken een toelage 

ontvangen voor werking en vorming. 

Er is het Fonds voor de Europese topontmoetingen waarvan de Brusselse gemeenten en politiezones kunnen 

genieten. 

Bij Binnenlandse Zaken waakt een voetbalcel over de veiligheid rond de voetbalstadions en stationsverbod of 

administratieve sancties kan opleggen. En er is ook het Fair Play krediet die goede praktijken inzake veiligheid 

van de clubs honoreert. 

Voor de begeleiding van de alternatieve straffen die door de rechtbank worden opgelegd, kunnen de steden 

en gemeenten, die hiervoor met de FOD Justitie een overeenkomst hebben afgesloten, met middelen van 

het ‘Globaal Plan’ (tewerkstellingsmaatregel) begeleiders aanwerven. De begeleiding is zowel gericht naar 

de betrokkenen aan wie een alternatieve straf werd opgelegd als naar de instellingen waar deze worden 

uitgevoerd. 

Om de gemeenten meer autonomie te geven voor het aanpakken van ‘overlast’ en om de parketten te ontlasten 

werd op 13 mei 1999 de wet gestemd tot invoering van de Gemeentelijke Administratieve Sancties. 

De steden en gemeenten zijn hierdoor niet langer afhankelijk noch van de parketten voor het vervolgen van 

de inbreuken, noch van de strafgerechten voor het opleggen van de straffen. Hierdoor zijn ze in staat om 

sneller en efficiënter de strijd tegen de ‘kleine criminaliteit’ en ‘openbare overlast’ op hun grondgebied aan 

te binden. De wet op de administratieve sancties voorziet ook in een belangrijk dispositief inzake bemiddeling, 

een procedure die verplicht is voor minderjarigen van 16 tot 18 jaar, overeenkomstig artikel 119ter van de 

nieuwe gemeenwet. In dit kader werd een specifieke opdracht aan de administratie Grootstedenbeleid toevertrouwd: 

de aanstelling en begeleiding van bemiddelaars per gerechtelijk arrondissement (in de meeste 

gevallen aangesteld in de hoofdplaats van het arrondissement). Voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, 

gebeurt de verdeling van de bemiddelaars per politiezone. 

Binnen de dienst Grootstedenbeleid werd een Task Force van twee personen opgericht die de bemiddelaars 

begeleiden en ook andere taken inzake overlastbestrijding op zich nemen (ondersteunen van pilootprojecten 

m.b.t. stadsbendes, de verdere bekendmaking van de GAS-wet enz.). 

Onder de rubriek ‘veiligheid en preventie’ kunnen we ook de Justitiehuizen vermelden die zich bevinden in iedere 

hoofdstad van de gerechtelijke arrondissementen. Deze justitiehuizen hebben diverse functies, gericht 

naar de bevolking (vnl. slachtoffers van delicten en personen met specifieke juridische problemen): slachtofferonthaal, 

informatieverstrekking, oriënteren, sensibiliseren… 

Voorst zijn er ook de penitentiaire instellingen waarvan er zich velen in de stadscentra bevinden, met specifieke 

problemen inzake veiligheid, transport enz. vandien. Het Master plan 2008-2012 voorziet in de verbouwing 

en vervanging van een aantal verouderde gevangenissen (o.m. in het Brussels gewest, Antwerpen, 

Namen…). 

Tenslotte vermelden we nog de civiele bescherming en de brandweer. Vooral de schaal en de intergemeentelijke 

samenwerking zijn hierbij elementen die vanuit stedelijk oogpunt kunnen opgevolgd worden. 

INL 21


GEZONDHEID 

Op het vlak van het gezondheidsbeleid is er één maatregel die specifiek op steden is gericht: Impulseo 1. Het 

doel van Impulseo is het helpen van jonge huisartsen bij de installatie van hun praktijk. Een bijzondere premie 

van 20.000 € wordt verleend aan huisartsen die zich vestigen in één van de ‘zones voor positief grootstedelijk 

beleid’ (de buurten uit de kansarmoede atlas van Prof. Kesteloot en Vandermotten). Het gaat hier 

om zones die nog grotendeels gebaseerd waren op statistieken van de volkstelling van 1991. Besprekingen 

worden momenteel gevoerd om deze zones aan te passen op basis van de vernieuwde atlas op basis van de 

sociaal-economische enquête van 2001. 

Een tweede maatregel die in belangrijke mate van toepassing is in de steden is het zogenaamde Protocol 3. 

Het protocol werd afgesloten binnen de Interministeriële Conferentie Volksgezondheid tussen de federale 

staat, de gewesten en gemeenschappen in 2005. Het protocol heeft als doelstelling om aan bejaarde personen 

de mogelijkheid te bieden om zo lang mogelijk in hun woning te blijven. De strategie bestaat erin om de 

gewesten en gemeenschappen via een ‘open methode van coördinatie’ te stimuleren tot het bevorderen van 

de thuiszorg, een betere toegang tot gezondheidsdiensten, 24 u. opvang in noodsituaties, palliatieve zorgverlening, 

de inschakeling van vrijwilligers enz. Iedere overheid engageert zich om een actieplan in antwoord 

op het protocol op te stellen. 

TEWERKSTELLING 

Vanaf het midden van de jaren zeventig werden, als antwoord op de toenemende werkloosheid, allerhande 

bijzondere tewerkstellingsprogramma’s opgestart met als voornaamste bedoeling de laaggeschoolden en 

langdurig werklozen voor beperkte tijd een werkervaring aan te bieden. 

Ook vandaag is het aantal tewerkstellingsstelsels amper nog bij te houden: activa, art. 60 § 7, art. 61, dienstencheques, 

doorstromingsprogramma’s, invoeginterims, PWA, SINE, Sociale Maribel, Gesubsidieerde contractuelen, 

startbanen… Ze hebben bijna allen als gemeenschappelijk kenmerk dat ze zich tot moeilijk te 

plaatsen werklozen richten. De plaatsen van tewerkstelling zijn gevarieerd, maar situeren zich vooral in de 

non-profitsector en de sociale economie (inschakelingsbedrijven, nabijheidsdiensten, verzorgingsdiensten, 

buurthuizen enz.). Ook bepaalde nieuwe ‘stadsberoepen’ zoals stewards, parkwachters, straathoekwerkers, 

pleinanimatoren enz. worden hoofdzakelijk door werknemers in de zogenaamde ‘nepstatuten’ bevolkt. 

Momenteel wordt de complexiteit aan tewerkstellingsmaatregelen ernstig in vraag gesteld. Iedereen is het 

erover eens dat meer eenvormigheid noodzakelijk is. Maar dit vertaalt zich nog maar mondjesmaat in concrete 

beleidsacties. 

Daar waar statistische gegevens over de plaats van tewerkstelling beschikbaar zijn, kunnen we vaststellen 

dat het overgrote deel van deze tewerkstelling zich in de steden situeert. 

De zowat 700 werknemers binnen het programma Grootstedenbeleid situeren zich eveneens hoofdzakelijk 

binnen deze bijzondere tewerkstellingsprogramma’s. De steden worden daarbij steeds aangemaand om drie 

elementen te koppelen aan de inschakeling van moeilijk te plaatsen werklozen: 1. het bieden van een werkervaring; 

2. het bieden van vormingskansen tijdens de werkuren; 3. de individuele begeleiding van de tijdelijke 

werknemers op de arbeidsmarkt. 

Het federaal Grootstedenbeleid heeft eind 2009 een studie besteld om zicht te krijgen op de zogenaamde 

nieuwe stadsberoepen en concrete beleidsaanbevelingen uit te werken. 

INL 22


Eind 1999 besliste de federale regering tot een toekenning van een contingent startbanen in het kader van 

het programma Grootstedenbeleid. Van de ongeveer 2.000 startbanen binnen de federale overheid worden 

er vandaag 170 ingevuld door het Grootstedenbeleid. In Vlaanderen worden de 78 functies vooral ingevuld 

binnen de openbare netheid. Wallonië schakelt zijn 53 functies in projecten met een ‘sociaal’ oogmerk. De 27 

startbanen worden in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest grotendeels gebruikt voor functies als parkwachter, 

kinderopvang en stadswachten. 

HUISVESTING 

Het huisvestingbeleid in ons land is in grote mate een gewestelijke materie. Toch is de federale staat nog 

verantwoordelijk voor de Huurwet en is ze met de Regie der Gebouwen een belangrijke actor op de huisvestingsmarkt. 

Voorts is er de Interministeriële Conferentie Huisvesting en Grote Steden. In hoofdstuk 3 van dit rapport werd 

reeds ingegaan op de thematische 10 werkgroepen die door de ICM werd opgericht om op de verschillende 

beleidsniveaus concrete acties voor te stellen op het vlak van de huisvesting. Voor het Grootstedenbeleid betrof 

dit het realiseren van een aantal pilootprojecten inzake ‘partitaire huurcommissies’ en een studie inzake 

het ‘solidair wonen’. 

Wat betreft de Regie van Gebouwen, met 1.024 gebouwen (4,9 mio m 2 ) in eigendom en 546 gehuurde gebouwen 

(2,9 mio m 2 ) is de Regie een van de belangrijkste vastgoedbeheerders van het land. In het jaar 2001 

bevatte de begroting ‘Grootstedenbeleid’ nog twee basisallocaties van elk 50 mio BEF voor projecten van 

de Regie der Gebouwen in de grote steden: onderhoudswerken en bouwwerken. Enkele projecten werden 

gerealiseerd, maar in 2002 vervielen reeds beide begrotingsposten. Een nieuw element in de actie van de 

Regie van Gebouwen in de steden, was de optie van de Interministeriële Conferentie voor Huisvesting en 

Stedenbeleid in 2005 om ‘in de grote steden de reconversie te overwegen voor huisvesting van sommige 

onderbenutte panden van de Staat die zich er toe lenen’. De opmaak van een inventaris van de gebouwen die 

door de Regie worden beheerd, ongebruikt zijn en zich lenen voor een herbestemming tot huisvesting werd 

in het vooruitzicht gesteld. Het blijft evenwel wachten op deze inventaris. 

Een interessant aspect van het federaal huisvestingsbeleid betreft de verplichte registratie van de huurcontracten, 

ingevoerd door de programmawet van 27 dec. 2006. Dit levert een onschatbare informatie om eindelijk 

tot een precieze fotografie van de huurmarkt in België te komen. Tot nu trachtte ieder gewest, zo goed 

en zo kwaad als mogelijk, op basis van enquêtes of via de annonces, eigen databanken te onderhouden. Dank 

zij de verplichte registratie kan nu via het project OSIRIS, gefinancierd door het programma Agora van de POD 

Wetenschapsbeleid, een huurobservatorium voor het hele land worden opgericht. 

MOBILITEIT 

Op het vlak van het mobiliteitsbeleid is de federale staat nog bevoegd voor de verkeerswetgeving en verkeersveiligheid, 

de nationale luchthaven, de scheepvaart en de Belgische spoorwegen. De impact op de steden 

is evident. We gaan kort in op enkele aspecten ervan. 

Binnen de verkeerswetgeving is vooral de straatcode binnen de wegcode van belang voor de steden. Hij beoogt 

het verhogen van de veiligheid van de zwakke weggebruikers op de openbare weg in de agglomeraties. 

INL 23


Het is het resultaat van talloze vergaderingen met de verenigingen van voetgangers, fietsers, gehandicapten 

en ouders van verongelukte kinderen. Enkele maatregelen: veralgemening van de zones 30 rond de scholen, 

ontmoetingszones waar de snelheid beperkt is tot 20 km/uur waarde voetgangers de volledige breedte van 

de weg kunnen gebruiken, verkeersdrempels, het beperkt eenrichtingsverkeer (BEV): eenrichting voor auto’s 

- tweerichting voor fietsers… 

Belangrijk voor de Brusselse agglomeratie is de uitbouw van een geïntegreerd voorstadsvervoer per trein en 

bus: het Gewestelijk Expres Net (GEN). Binnen een perimeter van 30 km rond de hoofdstad moet het gebruik 

van het openbaar vervoer van en naar de hoofdstad, maar ook binnen de périférie bevorderen. Voor de steden 

zijn ook de begeleidende maatregelen, o.m. transitparkings en de ‘intermodaliteit’ (het gebruik van verschillende 

vervoersmiddelen voor eenzelfde verplaatsing). De realisatie van het GEN heeft heel wat vertraging 

opgelopen: eerst was 2012 voorzien, nu wordt de realisatie tegen eind 2016 verwacht. 

Tenslotte heeft ook het vastgoedbeheer van de Belgische spoorwegen, via Infrabel en de NMBS-holding, een 

belangrijke impact op de steden. De grootste zichtbare realisatie van het federaal Grootstedenbeleid is zonder 

twijfel de realisatie van het Park Spoor Noord (24 ha) in Antwerpen op het vroegere spoorwegemplacement. 

Het resultaat van de langdurige onderhandelingen was dat de NMBS het in onbruik geraakte terrein, 

in ruil voor de eigen ontwikkeling van een terrein van 4 ha, ter beschikking stelde van de stad Antwerpen. Het 

federaal Grootstedenbeleid legde voor de aanleg van het park ongeveer 25 miljoen € op tafel. 

De NMBS beschikt nog over tal van in onbruik geraakte terreinen in de grote steden. Projecten zoals Spoor 

Noord die de stedelijke bevolking ten goede komen, kunnen dus ook in de toekomst in samenwerking met 

het federaal Grootstedenbeleid worden uitgewerkt. 

BELIRIS 

Beliris (België - Iris, het symbool van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest), is een jaarlijkse federaal budget om 

allerlei investeringen te realiseren ter bevordering van de internationale rol en de hoofdstedelijke functies 

van Brussel. 

Het ging van start in 1993 met de ondertekening van een samenwerkingsakkoord tussen de Federale Staat 

en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Het budget bedraagt momenteel 125 miljoen € per jaar. Het programma 

wordt politiek onderhandeld in een Samenwerkingscomité bestaande uit vier federale en vier Brusselse 

Ministers. De dienst Beliris maakt deel uit van de FOD Mobiliteit & Vervoer, dir. Vervoersinfrastructuur. 

Enkele projectvoorbeelden: Schumantunnel, renovatie sociale woningen, aanleg parken, congressenpaleis, 

cofinanciering wijkcontracten… 

Tijdens een onderhoud met de directeur-generaal van Beliris, dhr. De Smet - Jans, toonde deze zich voorstander 

van een geregeld overleg tussen de overheidsdiensten die met stedelijk beleid te maken hebben, inzonderheid 

het federaal Grootstedenbeleid. 

INL 24


4. OVERLEGKANALEN EN PROCEDURES VOOR EEN GESTRUCTUREERD TRANSVERSAAL STEDENBELEID 

Om van het transversaal stedenbeleid een regulier en gestructureerd beleidsinstrument te maken, moeten 

de nodige kanalen en procedures voor intersectorieel overleg en samenwerking gecreëerd worden. Een onderscheid 

dient hierbij te worden gemaakt tussen 1. de interdepartementale samenwerking op het niveau 

van de federale overheid en 2. het overleg en samenwerking tussen de verschillende componenten van de 

federale staat (federaal, gewesten, gemeenschappen, lokaal). 

4.1. Op het niveau van de federale overheid 

Interministerieel comité voor het Stedelijk Beleid 

Zoals hoger toegelicht in hoofdstuk 3 over de eerste aanzetten voor een transversaal beleid, werd van bij 

de aanvang van het federaal Grootstedenbeleid een Ministercomité voor het stedelijk beleid opgericht. Het 

Koninklijk besluit van 12 augustus 2000 dat de oprichting van dit comité regelt, geeft het evenwel maar een 

zeer beperkte opdracht: art. 4 2e al. ‘Het in het eerste lid bedoelde interministerieel comité legt de ontwerpovereenkomsten 

ter goedkeuring voor aan de Ministerraad en heeft de supervisie over de goede uitvoering ervan’. 

De overeenkomsten waarvan sprake zijn de stadscontracten met, eerst 11 nu 17, steden en gemeenten. 

In het kader van het transversaal stedenbeleid is niet enkel een actieve rol, maar ook een andere en ruimere 

samenstelling van dit Ministercomité aangewezen. Naast de Ministers bevoegd voor Grootstedenbeleid, binnenlandse 

zaken, werk, mobiliteit, maatschappelijke integratie en het toezicht op de Regie van Gebouwen (= 

huidige samenstelling) zouden ook de Ministers van financiën, sociale zaken en volksgezondheid, overheidsbedrijven, 

migratie- en asielbeleid, klimaat en energie moeten aanwezig zijn. Zoals uit de inventaris van de 

stadsgerichte federale maatregelen blijkt, hebben de meeste Ministers in hun beleid met steden te maken. 

Dit interministerieel comité zou minstens eenmaal per jaar in zijn Ministeriële samenstelling moeten samenkomen 

om de algemene doelstellingen en oriënteringen van het federaal transversaal stedenbeleid vast 

te leggen. Het is immers van belang dat alle stadsgerichte maatregelen van de verschillende departementen 

vanuit dezelfde uitgangspunten vertrekken. Ook zal het interministerieel comité de houding van de federale 

overheid in de Interministeriële conferentie voor het stedenbeleid (federale overheid, gemeenschappen en 

gewesten) bepalen. De opvolging van de stadscontracten kan dan verder op interkabinettenniveau verlopen. 

Ambtelijk overleg 

Het realiseren van een transversaal stedenbeleid berust in grote mate op overleg en samenwerking tussen 

de verschillende administraties en openbare instellingen met een impact op het stedenbeleid. 

Tijdens het samenstellen van het vademecum werden reeds meerdere contacten gelegd met ambtenaren 

die bevoegd zijn voor maatregelen m.b.t. steden (FOD’s Financiën, Binnenlandse Zaken, Sociale Zaken, POD 

Maatschappelijke Integratie, Beliris, FRGE…). 

Het overleg tussen de dienst Grootstedenbeleid en de verschillende administraties ter voorbereiding van stedengerichte 

beleidsmaatregelen zal vooral op bilaterale basis verlopen. Toch is het aangewezen om eens per 

jaar de verschillende contactpersonen samen te brengen voor uitwisseling van kennis en ervaring en overleg 

over de richting die het federaal beleid t.a.v. de steden moet uitgaan. Dit gebeurt dan best voorafgaand en 

ter voorbereiding van de vergadering van het interministerieel comité. 

INL 25


De budgettaire impact: gemeenrechtelijke kredieten 

Als men het heeft over het federaal budget voor de (grote) steden dan spreekt men enkel over de ‘specifieke 

kredieten’ van het begrotingsprogramma Grootstedenbeleid waarmee vooral de stadscontracten worden 

gefinancierd. 

Daarnaast zijn er uiteraard nog tal van andere financieringsbronnen vanuit de verschillende federale departementen 

(mobiliteit, veiligheid, maatschappelijke integratie…) waarvan de steden kunnen genieten. We 

spreken hier van ‘gemeenrechtelijke kredieten’, al dan niet met specifieke stadsgerichte bepalingen. 

Bij gebrek aan een transversaal stedenbeleid ontbreekt het nog aan een duidelijke identificatie van deze kredieten. 

Binnen de POD Maatschappelijke Integratie werd voor wat betreft de verschillende uitgavenposten 

bestemd voor de OCMW’s wel reeds een berekening gemaakt voor het aandeel van de steden. Hieruit blijkt 

dat de 36 grootste steden van ons land, die samen één derde van de Belgische bevolking uitmaken, zowat 

tweederde van de kredieten ontvangen (waaruit blijkt dat het aantal steuntrekkers er dubbel zo groot is dan 

in de andere gemeenten). 

Het is belangrijk dat naast de specifieke kredieten van het Grootstedenbeleid ook de gemeenrechtelijke kredieten 

goed worden geïdentificeerd en gemobiliseerd in het kader van globale programma’s van stads- en 

wijkontwikkeling. Ook de Europese en regionale financieringsstromen worden daarbij best betrokken. 

Essentieel is ook dat de specifieke kredieten voor de programma’s van het federaal Grootstedenbeleid of het 

Vlaams Stedenfonds niet in de plaats komen van de gemeenrechtelijke financieringen. De specifieke kredieten 

moeten vooral worden beschouwd als een aansporing, een impuls gericht op innovatie projecten die 

(nog) niet binnen de reguliere kaders vallen. 

In zijn aanbevelingen voor duurzaam federaal Grootstedenbeleid geven Prof. B. Francq e.a. 1 de voorwaarden 

waaraan deze mobilisering van gemeenrechtelijke beleidsvoeringen moet voldoen: ‘Het is noodzakelijk de 

nodige voorwaarden te bestuderen voor een effectieve mobilisering van gemeenrechtelijke beleidsvoeringen: 

opstelling van een inventaris van de bepalingen van gemeenrecht vatbaar voor mobilisering; in werking stellen 

van een methodologische begeleiding van de actoren op het terrein; concrete articulatie tussen het proces van 

programmering en beslissing van de specifieke interventies en de bepalingen van gemeenrecht; uitwerking van 

een analysemethodologie van de effecten van substitutie tussen specifieke kredieten en gemeenschappelijke 

kredieten op basis van een stedenpanel; presentatie van een jaarlijkse balans van deze werken voor een inter- 

Ministeriële conferentie.’ 

Prof. Francq benadrukt in zijn studie ook het multiplificator-effect van de integratie van de gemeenrechtelijke 

financieringsstromen in de programma’s van stadsontwikkeling. In Frankrijk bijvoorbeeld zou de ratio 

gemeenrechtelijke - specifieke kredieten vijf tegen één liggen. We kunnen hier ook nog verwijzen naar het 

Zweeds voorbeeld (zie hoger hfst.. 2) waar de verschillende departementen elk de nodige financiële inspanningen 

leveren om een gecoördineerd programma rond gezamenlijke doelstellingen voor de achterstandswijken 

te ontwikkelen. 

In ons land ligt de coördinatie van de mobilisatie van de verschillende beleidsdomeinen op federaal niveau 

best in handen van de Minister van Grootstedenbeleid. 

1 ‘Een beleid voor een duurzame stad. 25 aanbevelingen’ Prof. B. Francq e.a. juli 2008 p. 46-47 

INL 26


4.2. Tussen de verschillende beleidsniveaus 

Hoewel dit rapport in hoofdzaak handelt over het transversaal stedenbeleid op het niveau van de federale 

overheid, willen we ook even ingaan op de samenwerking met de andere componenten van de federale staat, 

inzonderheid de gewesten en gemeenschappen. Een geïntegreerd en duurzaam beleid van stadsontwikkeling 

vergt immers een mobilisatie van alle beleidsdomeinen en -niveaus, van het lokale tot het supranationale. 

Het Charter van Leipzig koppelt de geïntegreerde stadsontwikkeling overigens uitdrukkelijk aan het 

concept van ‘multi-levelbestuur’. 

De basis voor dit multi-levelbestuur voor het stedelijk beleid binnen de Belgische federale context, moet o.i. 

vastgelegd worden in een ‘Samenwerkingsakkoord voor het stedenbeleid tussen de Staat, de Gewesten en 

Gemeenschappen’. 

Sedert 2008 wordt het afsluiten van een dergelijk samenwerkingsakkoord in de beleidsnota’s ‘Grootstedenbeleid’ 

aangekondigd. 

Naar het voorbeeld van andere samenwerkingsakkoorden, zal het samenwerkingsakkoord ‘stedenbeleid’ uit 

twee luiken bestaan: 

1. de gemeenschappelijke doelstellingen en wederzijdse engagementen (het investeren van de nodige middelen 

om bij te dragen tot het realiseren van de gemeenschappelijke doelstellingen, harmonisatie van de 

respectievelijke maatregelen, wederzijdse informatieverstrekking, geregelde evaluatie van de inspanningen…). 

2. de oprichting van overlegorganen voor de realisatie van het samenwerkingsakkoord. 

Voor het samenwerkingsakkoord stedenbeleid stellen we twee centrale overlegorganen voor: 

1. Interministeriële Conferentie Stedenbeleid. 

Samengesteld uit vertegenwoordigers van de Federale Staat, de Gewesten en Gemeenschappen (in concreto 

de Ministers van stedenbeleid en deze met bevoegdheden die een belangrijke stedelijke impact). 

Haar opdracht bestaat voornamelijk uit het maken van afspraken inzake inbreng van iedere overheid om 

de in onderling overleg bepaalde doelstellingen van het stedenbeleid te bereiken; het opstellen van actieplannen 

om deze doelstellingen te bereiken; het bepalen gemeenschappelijke standpunten in het kader van 

Europees overleg; … 

De Interministeriële Conferentie Stedenbeleid is niet nieuw (momenteel bestaat er een ICM Huisvesting en 

Grote Steden - zie hfst.. 3), maar is zowel in zijn samenstelling als in zijn werking aan hernieuwing en activering 

toe. 

2. Hoge Raad voor het Stedenbeleid 

Daar waar de Interministeriële conferentie reeds bestaat en via het samenwerkingsakkoord een nieuwe impuls 

dient te krijgen, is de oprichting van een Hoge Raad voor het Stedenbeleid een nieuw voorstel. De formule 

van Hoge of Federale Raden met adviserende bevoegdheid is evenwel niet nieuw binnen de federale 

staat. We verwijzen hier o.m. naar de Hoge Raad voor Financiën, de Hoge Raad voor Werkgelegenheid, de 

Hoge Raad voor Justitie enz. Daarnaast zijn er ook Federale Raden zoals deze voor Duurzame Ontwikkeling of 

voor Wetenschapsbeleid. De keuze voor een Hoge Raad wordt ingegeven door het feit dat zij minder gebonden 

zijn aan een federaal departement en zo beter het samenwerkingsakkoord kunnen belichamen. 

INL 27


De Hoge Raad voor het Stedenbeleid moet een overlegplatform vormen tussen diverse stakeholders van het 

stedenbeleid: hogere overheden, lokale besturen, de wetenschappelijke wereld en het middenveld. 

Haar opdrachten zijn om.: 

• Advies verlenen aan de Interministeriële Conferentie Stedenbeleid over alle maatregelen die het stedenbeleid 

aanbelangen; 

• Overleg plegen over de bovenlokale ondersteuningsprogramma’s van de verschillende overheden met het 

oog op een grotere complementariteit, gericht op een geïntegreerde stadsontwikkeling; 

• Opvolgen van de ontwikkelingen inzake stedenbeleid op Europees niveau; 

• Initiatieven voorstellen inzake kennisopbouw en kennisuitwisseling op het vlak van stadsontwikkeling en 

stedenbeleid; 

• … 

De Hoge Raad kan adviezen formuleren op vraag van de Interministeriële Conferentie voor het Stedenbeleid. 

Anderzijds kan de Raad kan ook op eigen initiatief adviezen uitbrengen aan de conferentie en de verschillende 

overheden. 

De Raad is samengesteld uit vertegenwoordigers van de federale overheid, de gewesten en gemeenschappen, 

de steden en OCMW’s, de wetenschappelijke wereld en verenigingen actief op het domein van het stedenbeleid. 

Met het oog op het vervullen van haar opdracht kan de Raad werkgroepen oprichten, belast met de behandeling 

van specifieke problemen. 

INL 28

01 | 

Fiscaliteit 

02 | Veiligheid - Preventie 

03 | Armoedebestrijding 

04 | Milieu - Energie - Klimaat 

05 | Mobiliteit 

06 | Tewerkstelling 

07 | Gezondheid 

08 | Huisvesting 

09 | Migratie - Asielbeleid 

10 | Beliris

INITIATIEFNEMER 

FOD Financiën, POD Maatschappelijke Integratie - Dienst 

Grootstedenbeleid 

MAATREGEL 

SOORT 

Belastingvermindering voor uitgaven voor 

vernieuwing van woningen, gelegen in een zone 

voor positief grootstedelijk beleid 

Fiscale stimuli ten gunste van achtergestelde 

grootstedelijke gebieden: belastingvermindering 

01 | Omschrijving 

Belastingvermindering voor de belastingplichtige die bepaalde, welomschreven uitgaven doet voor de vernieuwing 

van de woning waarvan hij eigenaar, bezitter, erfpachter of vruchtgebruiker is en die gelegen is in 

een zone voor positief grootstedelijk beleid. 

De belastingvermindering bedraagt 15 % van de werkelijk gedane uitgaven, met dien verstande dat per 

belastbaar tijdperk de belastingvermindering niet meer dan 660 € (basisbedrag 500 €) per woning mag 

bedragen. 

Voorwaarden om van de belastingvermindering te mogen genieten is dat het gaat om de renovatie van de 

enige woning van de belastingplichtige, dat de totale kostprijs van de werken (inclusief BTW) ten minste 

3.310 € (basisbedrag 2.500 €) bedraagt, dat de woning sedert tenminste 15 jaar in gebruik is genomen en dat 

de werken worden uitgevoerd door een geregistreerde aannemer. 

02 | Impact op de steden 

De maatregel is beperkt tot zogenaamde zones voor positief grootstedelijk beleid, dit zijn de steden die als 

zodanig zijn erkend door de studie Kesteloot-Vandermotten (en die dus de meest achtergestelde wijken in de 

Belgische stadsgewesten identificeert). 

03 | Referenties 

• Koninklijk besluit van x juni 2003 tot vastlegging van de zones voor positief grootstedelijk beleid in uitvoering 

van artikel 145/25, tweede lid van het WIB 1992 (Belgisch staatsblad 20/6/2003). 

• Koninklijk besluit van 18 december 2009 tot wijziging van het koninklijk besluit van 4 juni 2003 tot vastlegging 

van de zones voor positief grootstedelijk beleid in uitvoering van artikel 145/25, tweede lid van het 

WIB 1992 (Belgisch Staatblad 30/12/2009). 

• Koninklijk besluit van 12 mei 2003 tot wijziging van het Koninklijk besluit/WIB 92 inzake de belastingvermindering 

voor uitgaven voor vernieuwing van woningen gelegen in een zone voor positief grootstedelijk 

beleid (Belgisch Staatsblad 20/6/2003). 

• Programmawet 8 april 2003. 

HFDST 1 1

Belastingvermindering 

04 | Contact / info 

• FOD Financiën 

Statistieken 

Christiaan Van Laere 

Koning Albert II-laan 33, 1030 Brussel 

02/576.27.95 

christiaan.vanlaere@minfin.fed.be 

(via Isabel Gijsemans, 02/579.07.97, isabel.gijsemans@minfin.fed.be) 

• POD Maatschappelijke Integratie 

Dienst Grootstedenbeleid 

Stijn Van Wolputte 


02/508.86.51 

stijn.vanwolputte@mi-is.be 

05 | Opmerkingen 

De duurtijd van de maatregel liep aanvankelijk van 2003 tot en met 2008. De maatregel, of meer bepaald 

de bepaling van de zones voor positief grootstedelijk beleid, werd verlengd voor de periode van 2009 tot en 

met 2011. 

Bij de Administratie Begroting (FOD Financiën) werden de nodige gegevens opgevraagd om een evaluatie 

te maken van de huidige maatregelen, waarvan de budgettaire impact destijds geraamd werd op 2,7 miljoen 

€. Enkel voor de maatregel rond de belastingvermindering na renovatie konden relatief eenvoudig cijfergegevens 

worden vrijgegeven, aangezien dit steeds voorwerp heeft uitgemaakt van een apart rubriekje 

op de belastingsaangifte, ongeacht bijkomende en verwante federale (bv. verlaagd BTW-tarief van 6 % voor 

renovatie, verlaagd BTW-tarief voor vernieuwbouw, premies voor energiebesparende of klimaatvriendelijke 

investeringen, …) of gewestelijke maatregelen (bv. vermindering onroerende voorheffing voor bescheiden 

woning in Vlaanderen, …). 

Voor de aanslagjaren 2004-2006 konden reeds de volledige gegevens worden overgemaakt: 

• Aanslagjaar 2004 (inkomsten 2003): 773.987 € (1.461 goedgekeurde aanvragen); 

• Aanslagjaar 2005 (inkomsten 2004): 1.239.608 € (2.318 goedgekeurde aanvragen); 

• Aanslagjaar 2006 (inkomsten 2005): 1.337.507 € (2.563 goedgekeurde aanvragen); 

• Aanslagjaar 2007 (inkomsten 2006): 1.260.445 € (2.600 goedgekeurde aanvragen). 

Voor het aanslagjaar 2007 dient opgemerkt dat het om voorlopige cijfers gaat, gezien de buitengewone aanslagtermijn 

van drie jaar nog niet is verstreken. 

HFDST 1 2


FOD Financiën 

MAATREGEL 

Verlaagd BTW-tarief van 6 % voor ‘vernieuwbouw’ 

van woningen in stadsgebieden 

SOORT 

FOD Financiën, POD Maatschappelijke Integratie, 



Vanaf 1 januari 2007 was het verlaagd BTW-tarief van 6 % van toepassing voor de afbraak en heropbouw 

(vernieuwbouw) van woningen in 32 Belgische steden, met name: 

• In Vlaanderen: Antwerpen, Gent, Mechelen, Leuven, Brugge, Kortrijk, Oostende, Roeselare, Aalst, 

Dendermonde, Sint-Niklaas, Genk, Hasselt; 

• In Wallonië: Charleroi, Luik, Bergen, Moeskroen, La Louvière, Doornik, Seraing, Verviers, Namen; 

• In Brussel: Anderlecht, Brussel, Sint-Gillis, Sint-Joost-ten-Noode, Sint-Jans-Molenbeek, Schaarbeek, Vorst, 

Elsene, Ukkel, Etterbeek. 

Afbraak en heropbouw dienen één aaneensluitende handeling te zijn. Aanvankelijk was deze regeling beperkt 

tot bepaalde stadsgebieden of stadskankers, maar sinds de programmawet van 27 april 2007 is de maatregel 

van kracht op het volledige grondgebied van de betrokken steden. 


Het tarief was oorspronkelijk van toepassing op het volledige grondgebied van een beperkt aantal steden 

(cf. supra). In 2009 werd de maatregel tijdelijk uitgebreid tot het volledige Belgische grondgebied, waarmee 

de specificiteit van het (groot)stedelijk karakter enigszins werd ondergraven. Een eerste aanpassing voorzag 

in de uitbreiding tot het volledige grondgebied van het land tot 31 december 2009 (Koninklijk besluit van 

10 februari 2009), maar met het nieuwe Koninklijk besluit van 9 december 2009 werd dit verlengd tot 31 

december 2010. 


• Programmawet van 27 december 2006. 

• Programmawet van 27 april 2007. 

• Koninklijke besluiten van 12 augustus 2000, 26 september 2001 en 28 april 2005 ter uitvoering van artikel 

3 van de wet van 17 juli 2000 tot bepaling van de voorwaarden waaronder de plaatselijke overheden een 

financiële bijstand kunnen genieten van de staat in het kader van het stedelijk beleid. 

• Voorwaarden zijn onder meer dat de woning na de uitvoering van de werken, hetzij uitsluitend, hetzij 

hoofdzakelijk als privé-woning wordt gebruikt en dat de werken worden uitgevoerd door een geregistreerde 

aannemer. 

HFDST 1 3

Verlaagd BTW-tarief 

• Koninklijk besluit van 10 februari 2009 tot wijziging van het Koninklijk besluit nr. 20 van 20 juli 1970 tot 

vaststelling van de tarieven van de belasting over de toegevoegde waarde en tot indeling van de goederen 

en diensten bij die tarieven (Belgisch Staatsblad 13 februari 2009). 

• Koninklijk besluit van 9 december 2009 tot wijziging van het Koninklijk besluit nr. 20 van 20 juli 1970 tot 

vaststelling van de tarieven van de belasting over de toegevoegde waarde en tot indeling van de goederen 

en diensten bij die tarieven (Belgisch Staatsblad 14 december 2009). 



Centrale Dienst BTW 

Didier Deblaere 

02/57.626.42 

didier.deblaere@minfin.fed.be 


Aanvankelijk was deze regeling beperkt tot de stadskankers, maar aangezien dit leidde tot onduidelijkheid 

en onzekerheid werd de regeling uitgebreid naar het volledige grondgebied van de betrokken steden. De 

maatregel werd begin 2009 tijdelijk uitgebreid tot het ganse Belgische grondgebied (tot 31/12/2009) en 

nadien verlengd tot 31/12/2010. 

HFDST 1 4

INITIATIEFNEMER FOD Financiën, POD Maatschappelijke Integratie - 


MAATREGEL 

Uitstel van de inwerkingtreding van de 

herschatting van KI bij renovatie 

SOORT 

Fiscale stimulans ten gunste van achtergestelde grootstedelijke 

gebieden (fiscale stimuli om de woonfunctie 

te bevorderen) 


Bij renovatie van een woning wordt het KI herzien. Deze stijging van het KI vloeit voort uit de hogere kwaliteit 

en het hoger comfort van het onroerend goed na renovatie. Normaal wordt het nieuwe KI geacht te 

bestaan vanaf de eerste dag van de maand volgend op de voltooiing van de werken). 

Bovendien zal het KI vaak bijkomend toenemen omdat ook de ouderdom van het goed - een belangrijke 

invloed op de in aanmerking genomen huurwaarde - wordt aangepast. Als er bijvoorbeeld, voorafgaand aan 

de renovatie, wordt uitgegaan van de gemiddelde huurwaarde van een goed dat dateert van bv. 1945, wordt 

na de renovatie rekening gehouden met de - veel hogere - gemiddelde huurwaarde van in 1975 bebouwde 

goederen. Kortom, dergelijke KI-herschattingen schrikken mensen vaak af om tot renovatie over te gaan. 

Een uitstel van de inwerkingtreding van het herschatte, met 6 of 10 jaar, neemt ten eerste een drempel weg 

die het renoveren bemoeilijkt en, ten tweede, kent een fiscale aanmoediging toe. (de huidige, bestaande 

maatregel voorziet in een uitstel van inwerkingtreding van het nieuwe KI met 6 jaar). 


De maatregel is van toepassing in bepaalde achtergestelde grootstedelijke gebieden (zones voor positief 

grootstedelijk beleid). 


• Artikel 194, §5 WIB. 

• Koninklijk besluit van juni 2003 tot vastlegging van de zones voor positief grootstedelijk beleid in uitvoering 

van artikel 145/25, tweede lid van het WIB 1992 (Belgisch staatsblad 20/6/2003). 




• Programmawet 8 april 2003. 

HFDST 1 5

Uitstel van de inwerkingtreding van de herschatting 

van KI bij renovatie 



Statistieken 

Christiaan Van Laere 


02/576.27.95 

christiaan.vanlaere@minfin.fed.be 

(via Isabel Gijsemans, 02/579.07.97, isabel.gijsemans@minfin.fed.be) 



Stijn Van Wolputte 


02/508.86.51 

stijn.vanwolputte@mi-is.be 


Deze maatregel komt voornamelijk ten laste van de gemeenten, weliswaar onder de vorm van een niettoename 

van opbrengsten. Bovendien kan men aannemen dat de aantrekkingskracht op renoveerders compenserend 

kan werken. 

De maatregel was aanvankelijk van toepassing in de periode 2003-2008. De bepaling van de zones voor positief 

grootstedelijk beleid werd verlengd voor de periode van 2009 tot en met 2011. Volgens de administratie 

Financiën zijn er geen cijfers voorhanden over het aantal betrokken dossiers. De budgettaire impact zou 

echter gering zijn. Het is ook moeilijk om te bepalen wat bewoners van woningen in achtergestelde wijken 

precies heeft aangezet om over te gaan tot renovatiewerken, aangezien ook op gewestelijk niveau maatregelen 

werden genomen die hun grondslag hebben in het kadastraal inkomen (bv. uitstel van verhoging van 

onroerende voorheffing op Vlaams niveau). 

In de lijn van maatregelen met betrekking tot het kadastraal inkomen, kan ook de bevriezing van de indexering 

ervan vermeld worden. Als compensatie voor het uitstel van een algemene perequatie van de KI, werd 

besloten het KI, nog steeds gebaseerd op de huurwaarden van 1 januari 1975, aan een jaarlijkse indexering 

te onderwerpen. Het gaat hierbij om een uniform indexeringspercentage dat geen rekening houdt met de 

werkelijke regionale of grootstedelijke evoluties. 

Onroerende goederen in grootsteden hebben reeds een hoger KI dan elders, wat nog wordt versterkt door 

een indexering van het KI. In afwachting van een algemene perequatie kan men ertoe overgaan om de KI’s 

in bepaalde grootstedelijke gebieden niet langer te indexeren. Dit kan deze zones aantrekkelijker maken om 

in te gaan wonen en werken. 

Het gaat om een federale bevoegdheid, maar met instemming van de gewesten. Voor een dergelijke aanpassing 

dient er een toevoeging te komen aan Artikel 518 WIB. 

HFDST 1 6

VOORSTEL 

Algemene perequatie van de kadastrale 

inkomens 

SOORT 

Fiscale maatregel: wegwerken van fiscale onevenwichten, 

nadelig voor grootsteden 

Voorstellen: 

De maatregelen die in het kader van het transversaal beleid worden voorgesteld of toegelicht, vinden 

grotendeels hun basis in de studie ‘Grootstedelijk beleid en fiscaliteit’, die in opdracht van het federaal 

Grootstedenbeleid in de periode 2000-2001 werd uitgevoerd door Miguel De Jonckheere, professor aan de 

vakgroep Fiscaal Recht aan de Vrije Universiteit Brussel (VUB). 

Deze studie werd ingegeven door de wens om het leef- en woonklimaat in de achtergestelde grootstedelijke 

gebieden te verbeteren en door de vaststelling dat de bestaande fiscale regelgeving nadelig was voor grootsteden. 

Fiscale stimuli moesten ertoe bijdragen om wonen en werken in stedelijke wijken aantrekkelijker te 

maken. 

Rekening houdend met de geldende bevoegdheidsverdeling tussen de federale staat en de gemeenschappen 

en gewesten, schuift de studie van professor De Jonckheere een aantal mogelijke fiscale maatregelen naar 

voor met het oog op een meer fiscaalvriendelijk klimaat voor de (groot)steden, hetzij door fiscale gunstmaatregelen 

voor grootsteden of grootstedelijke zones, hetzij door maatregelen die de fiscale onevenwichten ten 

nadele van het leven in de grootstad verkleinen of wegwerken. 


Het huidige KI is nog steeds gebaseerd op de huurwaarden per 1 januari 1975. In artikel 487 van het WIB 

werd een 10-jaarlijkse algemene perequatie voorzien, maar dit werd voor onbepaalde tijd uitgesteld. Er werd 

evenwel in het vooruitzicht gesteld dat de eerstvolgende algemene perequatie rekening zal houden met de 

huurwaarden per 1 januari 1994. 

Enkel een verregaande actualisering van de grondslag waarop het onroerend patrimonium wordt belast kan 

het probleem, dat vooral als nadelig wordt ervaren door grote steden, ten gronde oplossen. Een algemene 

perequatie moet de gegroeide onevenwichten ten nadele van grootsteden wegwerken. Hiervoor, maar ook 

om rekening te houden met de besparing die het leven in een grootstad met zich meebrengt op vlak van 

mobiliteits- en infrastructuurkosten, is het nodig de waarde van de grond duidelijk te onderscheiden van de 

waarde van het bebouwd onroerend goed. Zo zou bij het bepalen van het KI de ligging van de woning grotendeels 

geneutraliseerd worden, hetgeen ten goede zou komen aan de grootsteden. 

Andere mogelijkheid is om bij het bepalen van de belastbare grondslag enkel nog rekening te houden met 

bepaalde types van onroerende goederen, waarvoor de gemiddelde huurprijs per m 2 niet langer in functie 

van de gemeenten, maar wel nationaal wordt bepaald. Hierdoor zou de ligging van het goed haar belang 

verliezen en zouden de algemene perequaties een stuk eenvoudiger worden. 

HFDST 1 7

Algemene perequatie van de kadastrale inkomens 


Het huidige kadastraal inkomen is onaangepast aan de realiteit, wat vooral nadelig is voor de eigenaars en 

bewoners van de grootsteden. De ouderdom van de gebouwen, de invloed van de stadsvlucht op het huuraanbod, 

de achteruitgang van bepaalde wijken, …: allemaal elementen die toelaten te stellen dat evolutie 

van de huurprijzen voor woningen in grootsteden tijdens de afgelopen 30 jaar niet evenredig is verlopen met 

deze in kleine steden en gemeenten. Het KI in grootsteden is dus aanzienlijk hoger dan het KI van gelijkaardige 

goederen in kleinere gemeenten. Een herziening van de grondslag van het KI is dan ook noodzakelijk. 


• Artikel 487 WIB. 


Allereerst: dit betreft een algemene maatregel, dus niet enkel van toepassing in bepaalde buurten in 

moeilijkheden. 

De impact van een algemene perequatie mag ook niet overschat worden. Een aangepast KI mag dan in principe 

zorgen voor een rechtvaardiger verdeling van de lasten die op basis van het KI worden berekend, de 

impact op de belastingplichtige zal wellicht toch beperkt blijven. De onroerende voorheffing wordt immers 

vooral door de gemeentelijke opcentiemen bepaald en men kan aannemen dat de gemeenten hun opcentiemen 

zullen aanpassen aan de nieuwe berekeningsbasis. Zo zou het verwachte hogere KI op nationaal 

vlak gecompenseerd worden door lagere gemeentelijke opcentiemen. Grootsteden hebben evenwel niet de 

financiële ruimte om de effectieve opbrengst uit de OV te laten dalen. De invloed van de actualisering van 

het KI zou aldus geneutraliseerd worden en in grootsteden zou men nog steeds meer betalen. Een algemene 

perequatie moet dus gepaard gaan met compenserende maatregelen die aan grootsteden meer financiële 

middelen toekennen (zodat ook zij de gemeentelijke opcentiemen op de OV kunnen laten zakken). 

Een algemene perequatie moet niet zozeer beoordeeld worden op zijn impact, het is veeleer een kwestie van 

een meer rechtvaardige en meer realistische grondslag in te voeren. De bestaande toestand is immers structureel 

nadelig voor grootsteden. Een algemene perequatie moet de bestaande structurele ongelijkheden 

wegwerken. 

Een veelgehoorde kritiek is dat een dergelijke invoering erg omslachtig is en veel tijd vergt. Een mogelijkheid 

is om de perequatie in verschillende stappen uit te voeren (jaarlijks een bepaald deel herzien en herhalen 

na 3-4 jaar). Experten wijzen er bovendien op dat men in Nederland jaarlijks overgaat tot een volledige 

perequatie. 

HFDST 1 8

VOORSTEL 

Toekenning van aanvullende gemeentebelasting 

aan voornaamste werkgemeente 

SOORT Gemeentelijke fiscaliteit - 

verdeling van belastingopbrengsten 


Gemeenten halen ongeveer 80 % van hun fiscale opbrengsten uit de opcentiemen op de onroerende voorheffing 

en uit de aanvullende gemeentebelasting op de personenbelasting. De aanvullende gemeentebelasting 

wordt integraal toegewezen aan de gemeente waarin de betrokken persoon zijn hoofdverblijf heeft. 

De werkgemeente ontvangt dus niets van de rijkdom die nochtans op haar grondgebied wordt ontwikkeld 

en waarvoor zij grote kosten draagt (infrastructuur, politie, onderhouds- en reinigingskosten, verkeershinder, 

parkeerproblemen, leefbaarheidsproblemen…). De grote werkgemeenten hebben dus hogere uitgaven te 

dragen en worden aldus gedwongen om het percentage van hun aanvullende personenbelasting te verhogen, 

wat tot stadsvlucht kan leiden. Voorstel is dan ook om een aanvullende gemeentebelasting van bv. 

1,5 % te heffen op de inkomstenbelasting en die toe te kennen aan de voornaamste werkgemeente. Deze 

gemeenten zouden deze nieuwe belasting moeten aanwenden om de belastingdruk van het leven in de 

grootstad (aanvullende gemeentebelastingen en opcentiemen op de CV, belastingen die de stadsvlucht verscherpen) 

te verminderen. Bedoeling is dus niet zozeer om bijkomende middelen te verschaffen aan de werkgemeenten, 

maar wel een rechtvaardigere verdeling van de fiscale opbrengsten tot stand te brengen (daar 

gemeenten die vaak fungeren als werkgemeenten niet langer verplicht zijn om de kosten die voortkomen uit 

deze functie als werkgemeente te verhalen op hun inwoners). 


De grote steden fungeren het meest als werkgemeente en moeten hiervoor allerhande uitgaven dragen. 

Aanvullende gemeentebelasting voor de werkgemeente zou deze aanzienlijke meeruitgaven kunnen 

compenseren en aldus bijdragen tot het financieel evenwicht van de steden. 


• Artikel 465 e.v. WIB. 

Er is eveneens een aanpassing nodig van de financieringswet. 

HFDST 1 9

Toekenning van aanvullende gemeentebelasting 


Critici wijzen erop dat het niet per se de grootsteden zijn die als werkgemeenten fungeren. In de lijst met 

Vlaamse gemeenten staan bv. kleinere gemeenten als Zaventem, Machelen, Wielsbeke en Wijnegem vooraan. 

Gent en Antwerpen nemen hierin slechts respectievelijk de tiende en achttiende plek in. 

Deze rangschikking is evenwel gebaseerd op cijfers die de verhouding tussen inwoners en aantal werkplaatsen 

in deze gemeenten weergeven en niet op absolute aantallen van pendelaars. Bovendien doet dit 

niets af aan de grond van de zaak, met name een rechtvaardigere verdeling van de fiscale opbrengsten. De 

kleinere gemeenten zijn daarnaast hoofdzakelijk gelegen aan de rand van grote steden en aldus ook afhankelijk 

van de aanwezigheid van de grootstad. 

HFDST 1 10

VOORSTEL 

SOORT 

Gemoduleerde aanvullende gemeentebelasting 

op de personenbelasting in de achtergestelde 

stedelijke gebieden 

Aanvulling op de gemeentebelasting 


Een gemoduleerde aanvullende gemeentebelasting zou erin bestaan om een aangepast tarief voor de 

aanvullende gemeentebelasting toe te passen in de achtergestelde stedelijke zones. Het geeft dus aan de 

gemeenten zelf de mogelijkheid om een aangepast tarief voor de gemeentebelasting in te voeren. Dit aangepast 

tarief voor bepaalde zones ligt bijvoorbeeld maximum 1 % lager dan het elders in de gemeente van 

toepassing zijnde tarief. 

Door het lagere tarief kunnen meer draagkrachtige personen worden aangemoedigd om zich te vestigen in 

meer achtergestelde buurten, wat ook de sociale vermenging in de hand zou werken. Momenteel kennen 

achtergestelde stedelijke wijken vaak een vrij uniform sociaal-economisch profiel. 


De maatregel voorziet in een aangepast tarief voor bepaalde zones, meer bepaald de zones voor positief 

grootstedelijk beleid ofwel de achtergestelde wijken in (groot)stedelijke gebieden. 


• Artikel 468 WIB moet hiervoor aangepast worden. Dit artikel stelt dat de aanvullende personenbelasting 

die gemeenten mogen heffen voor alle inwoners van die gemeente op eenzelfde percentage van de 

rijksbelasting worden geheven. Vrijstellingen, verminderingen of uitzonderingen zijn nu niet toegestaan, 

waardoor bv. specifieke tarieven voor bepaalde zones of doelgroepen niet mogelijk zijn. 


Allereerst dient opgemerkt te worden dat het invoeren van een gedifferentieerd tarief voor de gemeentebelasting 

binnen dezelfde gemeente momenteel niet mogelijk is. Bovendien rijzen er ook grote administratieve 

moeilijkheden bij een eventuele toepassing van de maatregel. 

Ander nadeel is dat gemeenten mogelijk minder inkomsten genereren (minder gemeentebelastingen). 

Deze eventuele minderopbrengst moet evenwel gerelativeerd worden: in achtergestelde buurten is sowieso 

weinig inkomstenbelasting verschuldigd, waardoor deze minderopbrengst beperkt zou blijven. Als de maatregel 

daarnaast ook effectief meer welstellenden aantrekt, zou dit zelfs kunnen leiden tot meeropbrengsten. 

HFDST 1 11

Gemoduleerde aanvullende gemeentebelasting 

Voordeel is dat aan de steden zelf een instrument in handen wordt gegeven. Momenteel geven de huidige 

artikelen 465 e.v. WIB de gemeenten slechts een beperkte bevoegdheid m.b.t. de aanvullende gemeentebelasting; 

in die zin dat zij terzake enkel een uniform percentage kunnen bepalen. 

HFDST 1 12

01 | 

Fiscaliteit 









10 | Beliris


FOD Justitie 

MAATREGEL 

Penitentiaire instellingen 

SOORT Master plan 2008-2012 


De meeste van onze gevangenissen zijn verouderd en overbevolkt. Hierdoor kunnen zij niet meer voldoen 

aan de noodzakelijke veiligheidsvoorwaarden en waarborgen zij niet meer de arbeidsvoorwaarden voor het 

personeel en de aanvaardbare levensvoorwaarden voor de gedetineerden. 

Op 18 april 2008 heeft de regering ‘het Masterplan 2008-2012 voor een gevangenisstructuur in humane 

omstandigheden’ goedgekeurd. Het doel is de capaciteit te verhogen door de bestaande infrastructuren te 

renoveren en om te bouwen en zo zeven nieuwe penitentiaire instellingen te bouwen van nu tot 2012 en 

oude gevangenissen te vervangen door zes nieuwe infrastructuren van nu tot 2016. 

Vier nieuwe gevangenissen werden voorzien: Dendermonde (gevangenis van 444 plaatsen), Antwerpen en 

Gent (psychiatrische centra van 120 en 272 plaatsen) en Achêne (jeugdinstelling van 120 plaatsen). Naast 

deze instellingen komen er nog gevangenissen in Puurs (300 plaatsen), Sambreville (300 plaatsen) en Leuzeen-Hainaut 

(300 plaatsen). Oude gevangenissen zullen vervangen worden door nieuwe. Sint-Gillis, Vorst 

en Berkendael worden ‘Brussel I’, Brussel II’ en Brussel III’. De gevangenissen van Namen en Dinant zullen 

samengevoegd worden in een nieuw gebouw te Marche-en-Famenne. De gevangenissen van Antwerpen 

en Merksplas zullen eveneens vervangen worden door nieuwe. Tot slot voorziet het plan, in een nabije toekomst, 

in de renovatie of de uitbreiding van bestaande instellingen te Sint-Gillis, Vorst, Doornik, Merksplas, 

Hoogstraten, Everberg, Leuven, Tongeren, Saint-Hubert en Turnhout. 


In België zijn de meeste gevangenissen ingeplant in stadscentra in volle woonzone. De inplanting van gevangenissen 

in een stedelijk milieu is een bron van onveiligheid en overlast voor de bewoners: ontsnappingen 

of rellen, geluidsoverlast (oudejaarsavond, muziekoptreden tijdens de wandeling, enz.), zware politie-interventies: 

naar aanleiding van een ontsnapping of een algemene oproer, verkeer van personen, vervoer van 

gedetineerden, vervoer van goederen. 

De inplanting van een penitentiaire instelling heeft voor een stad talrijke nadelen, maar ook voordelen: 

• Tewerkstelling in de gevangenis zelf: een gevangenis levert een rechtstreekse laaggeschoolde tewerkstelling 

(minstens 1 per cel). Het gaat om permanente banen: een nieuwe gevangenis zal er voor minstens 100 

jaar staan; 

• Tewerkstelling in aanverwante sectoren: een gevangenis heeft eveneens een impact op de tewerkstelling 

in andere sectoren: lokale politie of veiligheidskorps (vervoer van gedetineerden), de organismen en organisaties 

die door de Gemeenschappen worden gesubsidieerd om hulp en diensten te verlenen aan de 

gedetineerden (justitieel welzijnswerk, VDAB, onderwijsinstellingen, Justitiehuis, centra voor geestelijke 

gezondheidszorg, enz.), de contracten die betrekking hebben op het technisch onderhoud; 

• Globale tewerkstelling: de rechtstreekse tewerkstelling die een gevangenis met een capaciteit van 444 

plaatsen met zich meebrengt, bedraagt bijna 500 banen; 

HFDST 2 1

Penitentiaire instellingen 

• De economische activiteit veroorzaakt door een instelling voor 444 gedetineerden (met waarschijnlijk een 

werkelijke bezetting van 450 of meer) situeert zich op de volgende domeinen: toelevering van goederen 

en producten voor de hotelfunctie van de gevangenis (voeding, kleding, wasserij, medische zorgen, medicijnen, 

enz.), toelevering van producten en diensten voor het technisch onderhoud en de schoonmaak van 

het gebouw, toelevering met het oog op de werking van de diverse diensten van de gevangenis, toelevering 

van energie (elektriciteit, verwarming, …), tewerkstelling van gedetineerden (deels bedrijven uit de 

sociale economiesector): bedrijven leveren grondstoffen waarmee gedetineerden producten afwerken. 


• Beslissing van de regering van 18 april 2008. 

• Masterplan 2008-2012 voor een gevangenisstructuur in humane omstandigheden. 


• FOD Justitie 

DG Penitentiaire inrichtingen 

Hans Meurisse - Leidend ambtenaar 

02/542.65.11 


• Er is een stijging van 76 % van de gevangenisbevolking in minder dan 30 jaar. Welnu, talrijke criminologische 

studies tonen aan dat er nu niet meer delinquentie is dan vroeger. 

• Het Masterplan blijkt eerder het probleem van een toegenomen zwaarte van de straf dan van een aanpak 

van de oorsprong van de factoren van de overbevolking. 

• Het merendeel van de criminologen is van mening dat de invoering van nieuwe plaatsen slechts de voorbode 

is van een verhoging van het aantal gedetineerden binnen dezelfde omstandigheden van overbevolking. 

• De kostprijs voor de bouw van een cel wordt door de Minister geraamd op 150.000 €. Voor 2028 cellen 

komt dit neer op een budget van ongeveer 300 miljoen €. 

• Tijdens de Ministerraad van 12 maart 2010 hebben de ministers de stand van zaken van het masterplan, 

dat in 2008 opgestart werd, in detail weergegeven: 161 van de 268 cellen werden reeds gerenoveerd, 144 

van de 379 nieuwe cellen werden reeds ingericht op de bestaande sites. Onder de 7 nieuw te bouwen 

penitentiaire inrichtingen zijn er vier in de fase van de openbare aanbesteding. De vervanging van zeer 

verouderde instellingen zit in de haalbaarheidsfase. 

HFDST 2 2

INITIATIEFNEMER POD Maatschappelijke Integratie - 


MAATREGEL 

Pilootproject ‘BE+’ 

SOORT 

Subsidie 


Tijdens de Ministerraad van 28 april 2006 heeft de regering beslist om de strijd tegen de jeugdcriminaliteit 

te versterken en extra steun te verlenen aan de steden en gemeenten om hen te helpen bij de invoering van 

een efficiënte bestrijding van overlast. 

De Minister van Grote Steden heeft vooral de steden en gemeenten willen steunen in hun strijd tegen overlast 

veroorzaakt door stadsbendes. 

De federale Staat heeft dus beslist om de gemeenten Evere, Sint-Joost en de Stad Brussel een budget ter 

beschikking te stellen waarmee een pilootproject kan opgestart, gekoppeld aan de ‘stadsbendes’ (S.B.). 

Hiervoor werd een persoon aangeworven bij de dienst preventie. Deze persoon werkt vooral aan de sociale 

en culturele integratie van de jongeren uit de zwartafrikaanse gemeenschap en dit om te beletten dat zij 

aansluiten bij een stadsbende. 

Dit project kadert in een partnerschap tussen de Belgische gemeenten Evere, Sint-Joost-ten-Node en de Stad 

Brussel. Deze terbeschikkingstelling gebeurt via een overeenkomst tussen elke gemeente en de federale 

Staat. 

De gemeenten Sint-Joost en Evere ontvangen een maximale subsidie van 47.000 € per jaar, die gebruikt 

moet worden in het kader van de uitvoering van de overeenkomst tussen de gemeente en de federale Staat. 

De stad Brussel ontvangt een maximale subsidie van 56.000 €. 47.000 € van deze subsidie is bestemd voor 

het project van de Stad Brussel. Daarnaast is er een bedrag van 9.000 € dat is bestemd voor de transversale 

aspecten van de drie gemeenten (vergaderingen, eindbalans, academische expertise). 


De problematiek van de stadsbendes (hoofdzakelijk jeugd van zwartafrikaanse oorsprong) is zowel de bron 

van zware criminele feiten (in het bijzonder moorden tussen rivaliserende bendes), als van overlast die het 

gevoel van onzekerheid en de veiligheid van de bewoners sterk beïnvloeden. 

De problematiek van de stadsbendes situeert zich in eerste instantie in Brussel. De geïdentificeerde stadsbendes 

op het territorium van het Brussels gewest concentreren zich (zowel wat de herkomst als de aanwezigheid 

op de openbare ruimte betreft) vooral in de Stad Brussel, Elsene, Evere en Sint-Joost. 

Via dit pilootproject hebben de gemeenten als doel de actieve jongeren te doen afhaken en de aspiranten te 

overtuigen dat zij andere mogelijkheden hebben dan criminaliteit en dat hun parcours hen niet noodzakelijk 

moet leiden naar de aansluiting bij een stadsbende. 

Dit pilootproject is het eerste in Brussel en in België en zal als onderzoekslaboratorium dienen om het fenomeen 

beter te leren kennen en een catalogus van goede praktijken op te stellen, waarop andere steden die 

met het probleem geconfronteerd worden zich kunnen inspireren. 

HFDST 2 3

Pilootproject ‘BE+’ 



Federale Cel Grootstedenbeleid 

Emilie Deveux - Attachée (FR) Anita Opfergelt - Attachée (NL) 

02/508.86.48 02/508.86.74 

emilie.deveux@mi-is.be anita.opfergelt@mi-is.be 


• Er is geen definitie van stadsbende in de wettelijke en reglementaire teksten (Strafwetboek, omzendbrief 

van het Parket). Moeilijkheden om het begrip ‘stadsbende’ te definiëren. 

• Volgens een visie van de politie is een stadsbende een groep van personen met een criminele activiteit 

op een bepaald grondgebied. Visie gebaseerd op drie variabelen: 

1) Bende -> groep van dader; 

2) Stad -> ruimte-grondgebied; 

3) Activiteit -> plegen van misdrijf. 

• Mogelijkheid tot verschillende opvattingen: 

1) Bende = groep vrienden; 

2) Bepaald grondgebied -> deze jongeren maken deel uit van dezelfde wijk; 

3) Activiteit (eventueel criminele) -> zij zien elkaar om samen te spelen / te zijn en soms begaan enkelen 

wat stommiteiten. 

• Complex fenomeen met meerdere dimensies (sociaal, cultureel, economisch, …). Politieactie concentreert 

zich op een enkele dimensie (criminele activiteit). Nood aan een partnerschap met de andere betrokken 

actoren. 

• In 1997 heeft het Parket beslist om een gegevensbank ‘stadsbendes’ in te voeren om de gerechtelijke informatie 

over stadscriminaliteit in bendes beter te beheren. 

HFDST 2 4

INITIATIEFNEMER FOD Binnenlandse Zaken, POD Maatschappelijke Integratie - 


MAATREGEL 

Financiering van gemeenschapswachten 

SOORT 

Subsidie 


Via de invoering van de functie van ‘gemeenschapswachten’ heeft de wetgever een algemeen kader willen 

geven aan de publieke niet-politionele veiligheids- en preventiefuncties, uitgevoerd op het openbaar domein, 

die de laatste vijf jaar werden gecreëerd (stadsstewards, stadswachten, enz.) om de mogelijke overlapping 

te vermijden van de taken van deze agenten met andere gereglementeerde toezichtsfuncties (bewakingsagenten), 

maar eveneens om de verwarring te verminderen die deze talrijke benamingen en houdingen 

kunnen veroorzaken bij de burger. 

De ‘gemeenschapswachten’ zijn agenten belast met veiligheids- en preventieopdrachten, gericht op het verhogen 

van het veiligheidsgevoel van de burgers en het voorkomen van openbare overlast en criminaliteit 

door middel van een of meerdere van de volgende activiteiten 1 : het sensibiliseren van het publiek aangaande 

de veiligheid en de criminaliteitspreventie; het informeren van de burgers om het veiligheidsgevoel te verzekeren 

en het informeren en signaleren aan de bevoegde diensten van problemen op het vlak van veiligheid, 

milieu en het wegennet; het informeren van automobilisten over het hinderlijk of gevaarlijk karakter 

van verkeerd parkeren en hen sensibiliseren met betrekking tot het algemeen reglement op de politie van 

het wegverkeer en het correct gebruik van de openbare weg, alsook het helpen van kinderen, scholieren, 

gehandicapten en ouderen bij het veilig oversteken; het vaststellen van inbreuken op de gemeentelijke reglementen 

en verordeningen in het kader van artikel 119bis, § 6, van de nieuwe gemeentewet die uitsluitend het 

voorwerp kunnen uitmaken van administratieve sancties; het uitoefenen van toezicht op personen met het 

oog op het verzekeren van de veiligheid bij evenementen georganiseerd door de overheid. 


In 2009 heeft de Minister van Binnenlandse Zaken, via verschillende ministeriële besluiten (cfr. referenties) 

aan 180 steden en gemeenten een budgettaire enveloppe toegekend die de invoering van gemeenschapswachten 

mogelijk maakt. 

Via deze wet van 15 mei 2007 moesten de steden en gemeenten die gemeenschapswachten hebben aangeworven 

of wilden aanwerven dus deze dienst gemeenschapswachten oprichten. Deze nieuwe wet houdt 

bepaalde verplichtingen in voor de steden en gemeenten die dit soort agent hebben aangeworven (of de 

bedoeling hebben dit te doen). Voortaan moeten de gemeenschapswachten een opleiding volgen, een identiek 

uniform dragen, in het bezit zijn van een identificatiekaart, onderworpen worden aan de controle van 

de politiediensten, enz. Het opleggen van een identiek uniform of een opleiding veroorzaakt kosten voor de 

gemeenten. Vooral voor die gemeenten die reeds over dit soort agenten beschikten vóór de inwerkingtreding 

van de wet. 

HFDST 2 5

Financiering van gemeenschapswachten 


• 15 mei 2007 - Wet tot instelling van de functie van gemeenschapswacht, tot instelling van de dienst 

gemeenschapswachten en tot wijziging van artikel 119bis van de nieuwe gemeentewet, gewijzigd door de 

wet van 24 juli 2008 houdende diverse bepalingen (I), et inzonderheid Titel XII, Hoofdstuk III. 

• 10 februari 2009 - Ministerieel besluit tot toekenning voor het jaar 2009 van financiële hulp met het oog 

op de verwezenlijking van het dispositief 90 FTE gemeenschapswachten-activa in de steden en gemeenten 

die een strategisch veiligheids- en preventieplan hebben gesloten met de Staat. 

• 10 februari 2009 - Ministerieel besluit tot toekenning van financiële hulp voor het jaar 2009, aan de 

gemeenten die zich geëngageerd hebben in het kader van het dispositief ‘ 160 VTE gemeenschapswachten’. 

• 10 februari 2009 - Ministerieel besluit tot toekenning voor het jaar 2009 van financiële hulp met het 

oog op de verwezenlijking van de projecten ‘bijkomend contingent’ gemeenschapswachten-activa in de 

steden en gemeenten die een strategisch veiligheids- en preventieplan hebben gesloten met de Staat. 


• FOD Binnenlandse Zaken 

Algemene Directie Veiligheid en preventie 

Directie Beleid integrale veiligheid 

Antoine Iseux - Attaché Sabrina Buelens - Attaché 

02/557.35.31 02 /557.35.05 

antoine.iseux@ibz.fgov.be sabrina.buelens@ibz.fgov.be 


De wet van 15 mei 2007 stelt enkele problemen: 

• Zij verduidelijkt het professioneel en sociaal statuut van deze agenten niet. De lokale autoriteiten kunnen 

de sociale voorzieningen en het statuut kiezen. Dit heeft tot gevolg dat eenzelfde functie wordt uitgeoefend 

door personen met zeer verschillende statuten (PWA/Stadswacht, PWA/ACTIVA, enz.), dat een uitbreiding 

van de taken en van het profiel (door een opleiding bijvoorbeeld) niet leidt tot een opwaardering van 

het statuut of dat het mogelijk is om de aanwervingsvoorwaarden tijdens het contract te wijzigen (bijv. 

slagen in een examen op straffe van ontslag); 

• De politiediensten moeten de Burgemeester en de Minister van Binnenlandse Zaken een verslag bezorgen 

van het werk van de wachten, hetgeen een toename van het werk tot gevolg heeft. Wij kunnen ons bovendien 

de vraag stellen over de elementen waarop de politie zich zal baseren om het werk van de gemeenschapswachten 

te evalueren; 

• In bepaalde steden worden de ‘gemeenschapswachten’ gefinancierd door de POD Maatschappelijke 

Integratie - Cel Grootstedenbeleid via de contracten ‘duurzame steden’, evenals door het Ministerie van 

Binnenlandse Zaken via ‘Strategische veiligheids- en preventieplannen’ (cfr. andere fiches). 

HFDST 2 6 

1 De wet van 15 mei 2007 tot instelling van de functie van gemeenschapswacht, tot instelling van de dienst gemeenschapswachten en tot wijziging van artikel 119bis van de 

nieuwe gemeentewet (Belgische Staatsblad, 29/06/2007).


FOD Justitie 

MAATREGEL 

Justitiehuizen 

SOORT 

Financiering 


Vandaag beschikt elke hoofdplaats van een gerechtelijk arrondissement over een Justitiehuis. 

Elk Justitiehuis vervult de volgende taken: 

1. Coördinatie en sensibilisering 

Het justitiehuis werkt op lokaal niveau samen met de verschillende actoren van het rechtssysteem. Het is 

een trefpunt waar de diensten die binnen en rond justitie werken hun ideeën kunnen uitwisselen en kunnen 

samenwerken. 

2. Slachtofferonthaal 

De justitieassistenten zien erop toe dat de slachtoffers de nodige aandacht krijgen tijdens de gerechtelijke 

procedure en hun rechten kunnen laten gelden. 

Taken: 

• Informeren: het slachtoffer specifieke informatie geven over zijn individueel dossier, over de mogelijkheden 

tot juridische bijstand, over psychologische hulp, over schadevergoeding of financiële hulp of de 

magistraat de vragen bezorgen die het slachtoffer stelt; 

• Bijstaan: het slachtoffer bijstaan op emotioneel vlak, tijdens de moeilijke momenten, tijdens de verschillende 

fases van de procedure (raadpleging van het dossier, zitting in de rechtbank, …); 

• Doorverwijzen: het slachtoffer doorverwijzen naar 1 ste of 2 de lijns juridische hulp of naar een gespecialiseerde 

dienst, indien nodig. De assistent formuleert geen juridisch advies en is niet bevoegd om psychologische 

bijstand te verlenen; 

• Signaleren en sensibiliseren: de leden van de parketten en rechtbanken sensibiliseren voor de rechten en 

noden van het slachtoffer en hen wijzen op elke moeilijkheid die de slachtoffers ervaren. 

3. Burgerlijke opdrachten 

Bij een burgerlijk geschil (echtscheiding of scheiding) kan de justitieassistent, op vraag van de magistraat, 

een sociaal onderzoek verrichten over de gezinstoestand. 

4. Bemiddeling in strafzaken 

Het gaat om een maatregel die kan overwogen worden door de Procureur des Konings wanneer een strafbaar 

feit wordt gepleegd. Het is de bedoeling om een conflict op te lossen zonder tussenkomst van de rechter. Zij 

beoogt een verval van strafvordering en de niet-recidive. 

De Procureur des Konings kan eveneens bepaalde andere maatregelen voorstellen voor de dader: een behandeling 

of elke andere therapie; een dienstverlening; een opleiding. 

HFDST 2 7

Justitiehuizen 

5. Strafrechtelijke opdrachten 

In geval van voorwaardelijke invrijheidstelling kan de justitieassistent, op vraag van de bevoegde overheid, 

het toezicht en de begeleiding van de veroordeelde verzekeren. Hij is ook bevoegd in het kader van de gerechtelijke 

alternatieve maatregelen, zoals dienstverlening, vorming en therapeutische opvolging, waartoe door 

de verschillende gerechtelijke autoriteiten is beslist. 

6. 1 ste lijns juridische bijstand en 1 ste lijns sociale hulp 

Deze dienst richt zich op elke burger, particulier of professioneel, die in aanraking komt met de gerechtelijke 

wereld en op zoek is naar informatie. Er wordt een permanentie georganiseerd door de advocaten. De 

justitieassistent zal elk burger die geconfronteerd wordt met specifieke gerechtelijke problemen in diverse 

materies ontvangen en inlichten: burgerlijk (scheiding of echtscheiding, ouderlijk gezag, hoofd- en tweede 

verblijfplaats of bilocatie van de kinderen), strafrechtelijk (bemiddeling in strafzaken, voorwaardelijke invrijheidstelling, 

probatie, werkstraf of werk van algemeen belang, elektronisch toezicht, penitentiair verlof, 

werkstraf, …) en informatie aan de slachtoffers. 


De oprichting van een justitiehuis in de hoofdplaats van elk gerechtelijk arrondissement kadert in een 

bewuste decentralisatiepolitiek die tot doel heeft de efficiëntie en de effectiviteit van Justitie te verhogen, een 

humane aanpak te ontwikkelen en de toegankelijkheid te verbeteren. De justitiehuizen moeten een plaats 

zijn voor dialoog en overleg voor alle betrokken doelgroepen: professionals, burgers, daders en slachtoffers. 


• 13 juni 1999 - Koninklijk besluit houdende de organisatie van de Dienst Justitiehuizen van het Ministerie 

van Justitie. 



DG Justitiehuizen 

Annie Devos - Leidend ambtenaar 

02/542.65.11 

HFDST 2 8


FOD Binnenlandse Zaken, FOD Justitie 

MAATREGEL Nationaal veiligheidsplan 2008-2011 

SOORT 

Beleidsinstrument 


Het nationaal veiligheidsplan legt de prioriteiten vast op het vlak van veiligheid en justitie voor de betrokken 

jaren om ene globale en geïntegreerde aanpak van de veiligheid te waarborgen, maar ook om de samenhang 

te verzekeren in het optreden van de politiediensten. Uit dit plan komen 12 prioritaire veiligheidsfenomenen 

naar voren, 7 beleidsdoelstellingen, 18 thema’s voor een moderne en kwaliteitsvolle politie en 8 strategische 

projecten voor de federale politie. 

De 12 criminele fenomenen die als prioritair worden beschouwd zijn: ernstige geweldmisdrijven, eigendomsdelicten, 

economische en financiële criminaliteit, drugproductie en druggerelateerde criminaliteit, ernstige 

informaticacriminaliteit, zware milieucriminaliteit, intrafamiliaal geweld / partnergeweld, terrorisme, 

mensenhandel en mensensmokkel, verkeersonveiligheid (met focus op snelheid, alcohol en drugs, roodlichtrijden, 

onaangepast rijgedrag, veiligheidsrisico’s van vrachtvervoer, recidive, overlast en straatcriminaliteit. 

De belangrijkste opdracht van de politie is, bijdragen tot de veiligheid en levenskwaliteit in de samenleving 

via de realisatie van de volgende beleidsdoelstellingen: een daling of betere beheersing van de criminaliteit 

en in het bijzonder van de prioritaire fenomenen, een verhoging van de ophelderingsgraad en in het bijzonder 

voor de meest zware eigendomsdelicten, een verhoging van de verkeersveiligheid en in het bijzonder 

een daling van het aantal verkeerslachtoffers, een verhoging van het veiligheidsgevoel, een handhaving van 

het vertrouwen in politie en een verhoging van de tevredenheid over haar dienstverlening, het vrijwaren van 

de integriteit van het politiepersoneel. 

Acht strategische projecten voor de federale politie: resultaatgerichte aanpak van de prioritaire criminaliteitsfenomenen, 

kwaliteitsvolle dienstverlening, optimale informatiehuishouding, steunverlening, opleiding en 

competentiemanagement, gebruik van nieuwe technologieën, betrokkenheid van de medewerkers, zuinig 

en ecologisch ondernemen. 


Dit nationaal plan heeft gevolgen op lokaal niveau: Het zonaal veiligheidsplan moet worden opgesteld, rekening 

houdend met de prioriteiten van het nationaal plan. Naast de hierboven vermelde prioritaire fenomenen 

komen ook gemotiveerde lokale beleidskeuzes voor in de zonale veiligheidsplannen, in functie van de 

manier waarop deze fenomenen zich uiten in de betrokken politiezone. 

Wanneer wij het stedelijk aspect in aanmerking nemen, ging onze aandacht naar de prioriteit ‘overlast’ en 

‘straatcriminaliteit’. Overlast is een complex fenomeen dat schade toebrengt aan de levenskwaliteit op het 

vlak van de buurt en van de wijk. In het plan staat te lezen: ‘Overlast verschijnt in de meest diverse vormen 

en in de meest diverse situaties en beïnvloedt sterk het onveiligheidsgevoel van de burger. Het is een probleem 

dat een gepaste prioritaire aanpak vraagt (…) Kwetsbare plaatsen zijn vooral uitgaansbuurten en 

stadscentra met bijhorende winkelstraten, winkels, horecazaken en schoolomgevingen. Het openbaar vervoer, 

met inbegrip van de treinstations, metrostations, tramhaltes en bushaltes, is gevoelig voor tal van criminaliteitsvormen 

en overlast (gauwdiefstallen, drugs, geweld, beschadigingen, vandalisme)’. De steden die 

HFDST 2 9

Nationaal veiligheidsplan 2008-2011 

met overlast geconfronteerd worden, kunnen een integraal en geïntegreerd overlastbeleid uitwerken, een 

beleid dat zal moeten worden gecoördineerd tussen de verschillende actoren, vooral op het niveau van de op 

te leggen sancties (cfr. fiche gemeentelijke administratieve sancties). 


• NATIONAAL VEILIGHEIDSPLAN 2008-2011 

www.besafe.be 





Gunter Ceuppens - Diensthoofd 

02/557.35.09 


Het nationaal veiligheidsplan moet een antwoord bieden op het onveiligheidsgevoel, op de noden en de 

verwachtingen van de inwoners. Het onveiligheidsgevoel is immers geen loos begrip. Het evolueert voortdurend 

en hangt af van de mate van acceptatie van het probleem door de bevolking en van de tolerantiedrempel 

die wijzigt in de tijd, volgens bepaalde gebeurtenissen of wijzingingen in de bevolking van een 

wijk, van een stad. Dit plan is dus evolutief en er is een aanpassing nodig in de tijd. Het onveiligheidsgevoel 

evolueert echter sneller dan het federaal veiligheidsplan. Het plan is immers voorzien voor een duur van vier 

jaar, terwijl het onveiligheidsgevoel en de fenomenen van stadscriminaliteit gevoeliger zijn voor snellere en 

onzekere schommelingen. Het is dus nodig om een flexibel plan op te stellen dat ruimte laat voor onmiddellijke 

initiatieven en antwoorden, wanneer nieuwe problemen opduiken die de bevolking bezighouden. 

HFDST 2 10


FOD Binnenlandse Zaken en FOD Justitie (+ de gemeenten 

en gewesten) 

MAATREGEL 

Strategisch veiligheids- en preventieplan 

(2007-2010) 

SOORT 

Subsidiëring 


Deze subsidies, die oorspronkelijk (in 1992) via’veiligheidscontracten’ werden toegekend, zijn ondertussen 

sterk geëvolueerd en uitgewaaierd van 12 begunstigde steden in 1992 naar 101 steden in 2007. Het oorspronkelijke 

‘veiligheidscontract’ (1992) wordt omgedoopt tot ‘veiligheids- en samenlevingscontract’ (1996) en 

krijgt vervolgens concreet vorm in het ‘veiligheids- en preventiecontract’ (2001), om uiteindelijk uit te groeien 

tot het ‘strategisch veiligheids- en preventieplan’ (2007). 

De lokale aanpak leidt tot de oprichting van een preventieraad en de aanstelling van een preventieambtenaar. 

De contracten worden gesloten tussen het ministerie van Binnenlandse Zaken en de steden en bevatten 

een onderdeel politie en een onderdeel preventie. Binnen de steden sluiten geleidelijk meer partners zich bij 

dit plan aan. In 1994 worden ook de maatregelen tegen schoolverzuim (de schoolbemiddelaar) in de veiligheidscontracten 

ingebouwd. In 1995 worden de veiligheids- en preventiewerkers aan het arsenaal van de veiligheidscontracten 

toegevoegd 1 . In 1996 worden interne evaluatoren aangesteld die de contracten moeten 

evalueren. 

De contracten worden dan omgedoopt tot ‘veiligheids- en samenlevingscontracten’ en aan sommige contracten 

wordt een dimensie ‘stadsvernieuwing’ toegevoegd met vijf krachtlijnen: armoedebestrijding, verbetering 

van de stadsomgeving en levensomstandigheden in de wijken, versterkte aanwezigheid van de politie, 

een geïntegreerde maatschappelijke ontwikkeling en tot slot de oprichting van justitieantennes. 

In 1998 wordt daar nog een dimensie ‘beroepsdoorstroming’ aan toegevoegd. In 2001 wordt het onderdeel 

‘politie ‘geschrapt. De contracten heten voortaan ‘veiligheids- en preventiecontracten’. In 2004 bepaalt de 

overheid dat de steden een lokale veiligheidsdiagnose dienen uit te voeren en verstrekt ze aan sommige 

gemeenten een ander budget voor de’preventie van druggerelateerde maatschappelijke overlast en de lokale 

coördinatie van initiatieven inzake drugsverslaving’ 2 , in het kader van de zogenaamde drugsplannen. 

In 2006 groeien de veiligheids- en preventiecontracten, gekoppeld aan de drugsplannen, uit tot volwaardige 

strategische veiligheids- en preventieplannen. Momenteel hebben 101 steden en gemeenten zo’n plan 

ondertekend voor een periode van vier jaar (2007-2010). 


55 begunstigden van deze plannen zijn steden. 

Om een overeenkomst te kunnen sluiten, moeten de steden eerst een lokale veiligheidsdiagnose uitvoeren 

en moeten ze aan een van de volgende voorwaarden voldoen: 

1. Een bevolking van meer dan 60.000 inwoners hebben; 

2. Behoren tot de gemeenten met het hoogste criminaliteitscijfer per inwoner; 

3. Behoren tot de gemeenten met het laagste gemiddelde inkomen per inwoner en bovendien meer dan 

10. 000 inwoners tellen en een criminaliteitsgraad hebben die behoort tot het eerste nationale kwartiel. 

HFDST 2 11

Strategisch veiligheids- en preventieplan (2007-2010) 

De Minister van Binnenlandse Zaken rangschikte daartoe alle gemeenten in ieder gewest op basis van de criteria 

onder 2° en 3° en selecteerde de hoogst gerangschikte gemeenten, rekening houdend met de beschikbare 

kredieten. 

De beschikbare kredieten worden onder de begunstigde gemeenten verdeeld op basis van hun aantal inwoners, 

hun criminaliteitsgraad en het gemiddelde inkomen per inwoner. 

Met behulp van de lokale diagnose kunnen de steden zelf hun sterke en zwakke punten op het gebied van 

veiligheid opsporen en analyseren en hun plan in die zin bijsturen. De fenomenen die daarbij in aanmerking 

kunnen worden genomen (inbraak, diefstal van en uit wagens, zakkenrollen, overlast…) en de strategische 

doelstellingen die worden nagestreefd (vermindering van risicogedrag, inwerken op de criminogene 

omstandigheden en omgeving, ontrading van potentiële inbreuken, …) worden bepaald door de Minister van 

Binnenlandse Zaken. 


• 7 december 2006 - Koninklijk besluit betreffende de strategische veiligheids- en preventieplannen. 

• 9 april 2007 - Koninklijk besluit tot bepaling van de toekennings-, aanwendings- en controlevoorwaarden 

van de financiële toelage van de steden en gemeenten die begunstigde zijn van een strategisch veiligheids- 

en preventieplan. 

• 15 januari 2007 - Ministerieel besluit betreffende de invoering van de strategische veiligheids- en preventieplannen 

2007-2010. 

• 9 maart 2009 - Ministerieel besluit betreffende de opvolging, de evaluatie en de wijzigingen van de strategische 

veiligheids- en preventieplannen 2007-2010. 

• 23 mei 2007 - PREV 30. - Omzendbrief ter verduidelijking van artikel 11 van het ministerieel besluit betreffende 

de invoering van de strategische veiligheids- en preventieplannen 2007-2010. 



Algemene Directie Veiligheid en preventie - Directie Lokale Integrale Veiligheid 

Directeur: Philip Willekens (Adviseur, NL) 

Tel.: 02 557 35 55 

sliv@ibz.fgov.be 



Directie Lokale Integrale Veiligheid 

Philip Willekens (Adviseur NL) - Directeur 

02/557.35.55 


HFDST 2 12

Strategisch veiligheids- en preventieplan (2007-2010) 


• Het strategische plan wordt ondersteund door tal van partners. Het is niet altijd gemakkelijk om deze 

actoren, hun respectieve rol, hun wisselwerking en samenwerking duidelijk af te bakenen. 

• Na 15 jaar te hebben gewerkt met een jaarlijkse subsidiëring, sluit de overheid deze keer overeenkomsten 

voor 4 jaar. Deze beslissing geeft het personeel meer jobzekerheid en biedt de lokale overheden bovendien 

de mogelijkheid om duurzame preventiedoelstellingen te bepalen. De fenomenen die in aanmerking 

kunnen worden genomen en de strategische doelstellingen die worden nagestreefd, zijn niettemin 

afgebakend, wat in sommige steden voor problemen zorgt: verlies van subsidie voor sommige duurzame 

projecten, verplichte heroriëntering van projecten en verlies van relevantie, te vaak teruggrijpen naar het 

politiebeleid. 

• De plannen bestrijken een periode van 4 jaar. Met het oog op een betere samenhang tussen de lokale 

beleidsmaatregelen zou het oordeelkundig zijn om de duur en startdatum van de aanvullende programma’s 

bij de strategische plannen die door de federale overheid worden gefinancierd, te laten samenvallen, 

waaronder het Grootstedenbeleidprogramma (één jaar sinds 2008) en het programma ‘Europese toppen 

‘in het Brussels Gewest (één jaar), maar ook de beleidsprogramma’s die door de gefedereerde entiteiten 

worden gesubsidieerd, namelijk de Waalse preventie- en nabijheidsplannen, de preventiecontracten en 

nieuwe veiligheidsplannen van het Brussels Gewest. De steden en gemeenten moeten deze gesubsidieerde 

programma’s immers lokaal inbedden, wat gezien de vele financieringsbronnen resulteert in een 

complex administratief, financieel en operationeel beheer. Een coherentere programmering zou het werk 

van de lokale overheden alvast verlichten. 

• De thema’s die via de projecten van de strategische plannen worden behandeld, hebben betrekking op transversale 

domeinen (Binnenlandse Zaken, Justitie, Sociale Zaken en Werkgelegenheid en Grootstedenbeleid). 

Overleg tussen de gewestelijke en federale subsidiërende overheden is noodzakelijk. Het zou derhalve 

interessant en nuttig zijn om een interministeriële conferentie te organiseren belast met het beheer van 

die transversale domeinen die te maken hebben met preventie en veiligheid. 

• De nieuwe strategische plannen 2011-2014 worden momenteel voorbereid. 

1 Omzendbrief van 29/11/1995 van het ministerie van Binnenlandse Zaken en van het ministerie van Tewerkstelling en Arbeid i.v.m. de specifieke instructies betreffende de 

veiligheids- en preventiewerkers. 

2 Koninklijk besluit van 17/01/2005 tot toekenning van financiële hulp aan bepaalde steden en gemeenten in het kader van een overeenkomst betreffende de preventie van 

druggerelateerde maatschappelijke overlast en de lokale coördinatie van initiatieven inzake drugsverslaving (Belgische Staatsblad 11/02/2005). 

HFDST 2 13

Strategisch veiligheids- en preventieplan Civiele (2007-2010) veiligheid 

HFDST 2 14


FOD Binnenlandse Zaken 

MAATREGEL 

Fonds ‘Europese toppen’ 

SOORT 

Financiële hulp 


Tijdens de Europese raad van december 2000 in Nice werd beslist dat de Europese raden voortaan zouden 

plaatsvinden in Brussel. De rol van Brussel als hoofdstad van Europa wordt daarmee bevestigd. 

Deze verantwoordelijkheid vereist dat België forse inspanningen levert op het gebied van veiligheid, met 

het oog op zowel ordehandhaving als preventie. Deze inspanningen vergden een flinke financiële injectie, 

evenals een investering in extra personeel. 

Om de aanzienlijke werklast voor het organiseren van deze Europese toppen zo goed mogelijk te dragen, was 

het van kapitaal belang dat de Brusselse politiezones over voldoende mankracht zouden beschikken. Het zijn 

precies die diensten die momenteel kampen met onderbezetting omwille van de taalvereisten die gelden 

in Brussel, maar ook omwille van het verloop van Brusselse agenten naar de twee andere gewesten van het 

land. 

Opdat Brussel deze nieuwe rol als hoofdstad van Europa naar behoren zou kunnen opnemen, besloot de 

ministerraad om gerichte maatregelen te nemen om het veiligheidsprobleem in het kader van de organisatie 

van Europese toppen in Brussel aan te pakken. In een nota van 14 juni 2002 werd bevestigd dat daarvoor een 

budget van 12.500.000 € zou worden vrijgemaakt voor 2003 dankzij de opzet van een ‘fonds ter financiering 

van sommige uitgaven die verband houden met de veiligheid van de organisatie van de Europese toppen te 

Brussel’. Deze begroting werd vanaf 2004 geïndexeerd en aangepast voor de gemeenten en 6 politiezones 

van het Brussels Gewest. 

In 2009 bedraagt deze begroting 25.000. 000 €. Dit bedrag werd als volgt verdeeld: 

• Hulpkader (50.000 €): voorbereidende opleiding van de politieagenten van de Brusselse zones via de 

Gewestelijke en Intercommunale Politieschool (GIP); 

• Hulp om te slagen voor de taalproeven (1.550.000 €): GIP organiseert taalopleidingen + taalbad voor 

politieagenten; 

• Premie Brussel (5.450.000 €): bevorderen van de aanwerving van nieuwe personeelsleden; 

• Investeringen in infrastructuur (3.750.000 €): de politiezones investeren in infrastructuren en in 

veiligheidsuitrusting; 

• Trekkingsrecht in het kader van Europese toppen (1.500.000 €): betaling van overuren in het kader van 

ordehandhavingsopdrachten; 

• ASTRID (5.000.000 €): aankoop ASTRID-toestellen en betaling van werkingskosten (abonnementen, 

onderhoud, …); 

• Preventie (7.500.000 €): versterking van het preventiebeleid van de gemeenten. 

Daarnaast werd een bedrag van 200.000 € op het totaalbudget van 25 miljoen € uitgetrokken voor de evaluatie 

en opvolging van de maatregel door bekwaam personeel, momenteel in dienst bij de FOD Binnenlandse 

Zaken. 

HFDST 2 15

Fonds ‘Europese toppen’ 


De maatregel wordt toegepast in de stedelijke context van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. 


• 10 december 2009 - Koninklijk besluit houdende de toekenningsmodaliteiten van een financiële tussenkomst 

voor 2009 ten laste van het ‘Fonds ter financiering van sommige uitgaven die verband houden met 

de veiligheid van de organisatie van de Europese toppen te Brussel’ aan de Brusselse politiezones om er de 

toetreding van de politieagenten tot het basiskader aan te moedigen. 



de veiligheid van de organisatie van de Europese toppen te Brussel’ aan de Brusselse politiezones om de 

taalverwerving door hun personeel aan te moedigen. 

• 10 december 2009 - Koninklijk besluit tot toekenning van financiële hulp om de aan de organisatie van 

de Europese toppen verbonden last te dekken en meer in het bijzonder de in het kader van deze toppen 

gepresteerde uren. 

• 10 december 2009 - Koninklijk besluit tot toekenning van financiële hulp voor investeringen inzake infrastructuur 

en veiligheidsmaterieel in verband met de veiligheid in Brussel in het kader van de organisatie 

van de Europese toppen. 



de veiligheid van de organisatie van de Europese toppen te Brussel’ aan de Brusselse politiezones voor de 

aanmoediging van de rekrutering en van het behoud van het aanwezige personeel. 

• 10 december 2009 - Koninklijk besluit tot toekenning van een financiële tussenkomst voor 2009 aan de 

gemeenten van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest om de uitgaven te dekken die verband houden met de 

criminaliteitspreventie in het kader van de Europese toppen en andere initiatieven die voortvloeien uit de 

internationale functie van de stad Brussel en van de gemeenten van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. 

• 10 december 2009 - Koninklijk besluit tot regeling van de toekenningsmodaliteiten van een financiële tussenkomst 

voor 2009 ten laste van het ‘Fonds ter financiering van sommige uitgaven die verband houden 

met de veiligheid van de organisatie van de Europese toppen te Brussel’ aan de Brusselse politiezones om 

er het ASTRID-systeem te ondersteunen. 




Directie Lokale Integrale Veiligheid 

Philip Willekens (Adviseur NL) - Directeur 

02/557.35.55 


HFDST 2 16


FOD Binnenlandse Zaken, POD Maatschappelijke Integratie 

MAATREGEL Wet Gemeentelijke Administratieve Sancties + 

GAS-bemiddelaar 

SOORT 

Wetgeving + Subsidie 


Handelingen zoals het achterlaten van afval, wildplakken, graffiti en overlast veroorzaakt door jeugdbendes 

dragen bij tot het creëren van een onveiligheidsgevoel in de steden. Meestal wordt geen enkel gevolg gegeven 

aan dit soort ontoelaatbaar gedrag, omwille van een gebrek aan middelen en tijd van het Parket. Via de wet 

van 13 mei 1999 1 hebben de steden en gemeenten de middelen ontvangen om bepaalde inbreuken vast te 

stellen, te vervolgen en te sanctioneren op basis van hun politiereglement. 

Er wordt voorzien in vier soorten administratieve sancties: de administratieve geldboete (max. 250 €); de 

administratieve schorsing van een door de gemeente afgeleverde toelating of vergunning; de administratieve 

intrekking van een door de gemeente afgeleverde toelating of vergunning; de administratieve sluiting 

van een instelling die tijdelijk of definitief kan zijn. De administratieve geldboete wordt opgelegd door de 

ambtenaar die daartoe door de gemeente wordt aangewezen, ‘de sanctionerende ambtenaar’. De schorsing, 

intrekking en sluiting worden opgelegd door het college van burgemeester en schepenen. 

De wetgever heeft eveneens in de mogelijkheid voorzien om een administratieve geldboete op te leggen aan 

minderjaren van ouder dan 16 jaar (max. 125 €). De gemeenteraad kan voorzien in een bemiddelingsprocedure. 

Dit is verplicht voor de minderjarigen van ouder dan 16 jaar. Het doel is de dader van de inbreuk toe te 

laten de schade die werd berokkend te vergoeden of herstellen. 

Subsidie 

Grootstedenbeleid stelt GAS-bemiddelaars ter beschikking per gerechtelijk arrondissement. Wat het Brussels 

Hoofdstedelijk Gewest betreft, gebeurt de verdeling van de bemiddelaars per politiezone. Deze bemiddelaar 

wordt ondergebracht in de hoofdplaats van het gerechtelijk arrondissement. Momenteel hebben 27 

gerechtelijke arrondissementen/politiezones een gesubsidieerd bemiddelaar: Antwerpen, Aarlen (Aubange), 

Oudenaarde (Geraardsbergen), Charleroi, Kortrijk, Gent, Brussel-Halle-Vilvoorde 2 (Vilvoorde), Hasselt (Sint- 

Truiden), Huy, Luik, Leuven, Mechelen, Marche-en-Famennes, Bergen, Namen (Sambreville), Neufchâteau 

(Bastenaken), Dendermonde, Tongeren, Doornik, Turnhout, Verviers en de politiezones 5339 (Elsene), 5340 

(Jette), 5341 (Sint-Gillis), 5342 (Oudergem), 5343 (Sint-Lambrechts-Woluwe), 5344 (Sint-Joost). 


Met het systeem van de administratieve sancties hangen de steden niet meer af van de parketten voor de 

vervolging van de inbreuken, noch van de repressieve rechtspraak voor het opleggen van de sancties. Zo 

kunnen zij de ‘kleine criminaliteit’ sneller en efficiënter bestrijden, net als de ‘openbare ordeverstoring’ op 

hun grondgebied. Bovendien biedt dit systeem de steden de mogelijkheid om het gevoel van straffeloosheid 

dat leeft bij de burger te verminderen. 

De bemiddeling is verplicht voor de minderjarigen. De steden en gemeenten hadden niet de middelen om 

een bemiddelaar aan te werven en moesten dus de dossiers over de minderjarigen klasseren. Er was een 

totale straffeloosheid. De toekenning van de subsidie Grootstedenbeleid heeft geleid tot de oplossing van 

dit probleem. 

HFDST 2 17

Wet Gemeentelijke Administratieve Sancties + 

GAS-bemiddelaar 


• 13 mei 1999 - Wet tot invoering van gemeentelijke administratieve sancties. 

• 7 mei 2004 - Wet tot wijziging van de wet van 8 april 1965 betreffende de jeugdbescherming en de nieuwe 

gemeentewet. 

• 17 juni 2004 - Wet tot wijziging van de nieuwe gemeentewet. 

• 20 juni 2005 - Wet houdende diverse bepalingen. 

• 25 januari 2007 - Wet houdende bestraffing van graffiti en van beschadiging van onroerende eigendommen 

en tot wijziging van de nieuwe gemeentewet. 

• 25 april 2007 - Wet houdende diverse bepalingen. 

• 15 mei 2007 - Wet tot instelling van de functie van gemeenschapswacht, tot instelling van de dienst 

gemeenschapswachten en tot wijziging van artikel 119bis van de nieuwe gemeentewet. 



Federale Cel Grootstedenbeleid 

Emilie Deveux - Attachée (FR) Anita Opfergelt - Attachée (NL) 

02/508.86.48 02/508.86.74 

emilie.deveux@mi-is.be anita.opfergelt@mi-is.be 


Verschillende steden ondervinden moeilijkheden bij het invoeren van de gemeentelijke administratieve sancties 

en bij de bemiddeling en dat om verschillende redenen (algemene miskenning van het GAS-systeem en 

van de bemiddeling; ontbreken van voldoende wettelijk kader; logheid van de procedure, meer bepaald wat 

de minderjarigen betreft; …). Een wijziging van de wetgeving ter zake is noodzakelijk voor wat het bemiddelingsproces 

betreft. Verschillende verbeteringen kunnen overwogen worden: de definitie verduidelijken van 

het bemiddelingsproces en van het soort herstel dat in dit kader overwogen wordt; de gevallen uitbreiden 

waar het voorstel tot bemiddeling verplicht is; het bemiddelingsproces invoeren als een geval van opschorting 

van de verjaringstermijn, … De Federale Cel Grootstedenbeleid werkt momenteel aan een wijziging van 

de wetgeving. 

1 Wet tot invoering van de gemeentelijke administratieve sancties van 13 mei 1999 (Belgische Staatsblad, 10/06/1999) 

2 

Met uitzondering van de 19 Brusselse gemeenten die over verspreide diensten van bemiddelaars beschikken in functie van de politiezones. 

HFDST 2 18



MAATREGEL 

Aanwerving van vrijwillige buurtbemiddelaars 

SOORT 

Subsidie 


Huisvuil laten rondslingeren, geen aandacht schenken aan de takken van een boom, ‘s nachts kabaal maken, 

het geluid van de grasmaaier op zondag morgen... dit zijn talrijke valse noten die spanningen veroorzaken en 

de relaties tussen buren verzuren en de levenskwaliteit van de wijkbewoners verminderen. 

De communicatie tussen de partijen in conflict is vaak erg onzeker. De personen trachten niet te discussiëren 

om een oplossing te vinden en doen een beroep op de politie- en gerechtelijke diensten om het conflict op te 

lossen. Deze instanties moeten het hoofd bieden aan een niet te verwaarlozen bijkomende werklast. 

Om dit soort wijk- of buurtconflicten op te lossen, hebben bepaalde lokale overheden beslist om een beroep 

te doen op vrijwillige en belangeloze buurtbemiddelaars. Via het bemiddelingsproces kunnen de personen in 

conflict in dialoog treden, de motieven begrijpen en hun wederzijdse belangen, de communicatie herstellen 

en zelf een oplossing vinden voor het conflict. 

De beslissing om vrijwilligers te mobiliseren is een keuze die niet enkel beantwoordt aan de puur economische 

principes. De lokale vrijwilligers kennen de wijk en weten wat er gebeurt. De vrees voor het onbekende 

is vaak minder aanwezig dan bij de professionele bemiddelaar. De onbewuste machtsverhouding die vaak 

bestaat tussen de bemiddelaar en de betrokken partijen is minder belangrijk met een vrijwillige bemiddelaar, 

waardoor de procedure van conflictoplossing horizontaler verloopt. 

De Minister van Binnenlandse Zaken heeft beslist om de lokale overheden te steunen in hun zoektocht naar 

deze vrijwilligers om de wijk- of buurtconflicten op te lossen en hij maakt daarvoor een budget van 435.000 € 

per jaar vrij. Het project van de Minister van Binnenlandse Zaken heeft als doel de nodige opleiding en opvolging 

te verlenen aan de vrijwilligers die de steden en gemeenten willen mobiliseren. 

Concreet wil het project de steden en gemeenten: 

• Een financiële impuls bieden van 1.500 € per bijkomende vrijwillige bemiddelaar. Deze impuls moet de 

werkingskosten van de bemiddelaar dekken, evenals de kosten van de stage bij een opgerichte bemiddelingsdienst 

of de publicatiekosten van het bemiddelingsaanbod; 

• Een gratis theoretische opleiding aanbieden in de wijkbemiddeling voor elke vrijwilliger die gemobiliseerd 

wordt in het kader van dit project; 

• De constante opvolging en steun bieden aan de bemiddelaar door de coördinator van de FOD Binnenlandse 

Zaken; 

• Een gids aanbieden over de wijkbemiddeling die een leidraad vormt op het vlak van methodologische 

bemiddeling; 

• Een mogelijkheid bieden om deel te nemen aan het lerende netwerk inzake wijkbemiddeling, waar de FOD 

Binnenlandse Zaken zowel de vrijwillige als de professionele bemiddelaars wil samenbrengen om theoretische 

begrippen en betere praktijken uit te wisselen. 

HFDST 2 19

Aanwerving van vrijwillige buurtbemiddelaars 


Er werd een projectoproep gelanceerd. Van de steden en gemeenten die schriftelijk hun interesse hebben 

getoond voor de projectoproep werden er 78 gekozen. 

De Minister van Binnenlandse Zaken heeft prioritair gevolg gegeven aan de aanvragen van gemeenten die 

niet over een strategisch veiligheids- of preventieplan en/of een overeenkomst gemeenschapswachten 

beschikken. 

De eventuele saldi worden verdeeld in functie van een klassement dat proportioneel rekening houdt met de 

volgende voorwaarden: het grootste bevolkingsaantal; de grootste bevolkingsdichtheid. 

Deze subsidie wordt toegekend aan de lokale overheden om hen te steunen in hun zoektocht naar deze vrijwilligers 

om wijk- of buurtconflicten op te lossen. Het bemiddelingsproces heeft tot doel de sociale cohesie 

in een wijk te versterken en de sociale relaties tussen buren of binnen een wijk te verbeteren. Zo wordt een 

escalatie van een bestaand conflict vermeden en kan preventief gehandeld worden om nieuwe conflicten te 

vermijden. 


• 21 februari 2010 - Koninklijk besluit betreffende de invoering, opvolging en evaluatie van het project 

buurtbemiddeling. 

• 26 februari 2010 - Ministerieel besluit tot toekenning van de subsidies en de federale coördinatie in het 

kader van het project buurtbemiddeling 





Axelle François - Attachée (FR) Julien Vandenhoucke - Attachée (NL) 

02/557.35.63 02/557.35.59 

axelle.francois@ibz.fgov.be julien.vandenhoucke@ibz.fgov.be 


• Maximum 120 vrijwilligers voor gans België. 

• Mag men zich afvragen of deze bemiddelaars geen dubbel werk doen als je de bemiddelaars inzake gemeentelijke 

administratieve sancties, gesubsidieerd door Grootstedenbeleid ook in beschouwing neemt Wij 

stellen immers vast dat deze laatsten dezelfde problemen behandelen (afval, kabaal, …), maar in het kader 

van de procedure van de administratieve sancties. Zij komen enkel tussen wanneer een vaststelling van het 

probleem (van de inbreuk) werd opgesteld en dat de administratieve procedure werd opgestart. In deze 

veronderstelling kan de sanctionerende ambtenaar een sanctie opleggen of een bemiddeling voorstellen. 

Indien er reeds een wijkbemiddeling heeft plaatsgevonden, maar er recidivisme is en een administratieve 

procedure werd opgestart, is een tussenkomst van een GAS-bemiddelaar minder aangewezen, aangezien 

de wijkbemiddeling mislukt is. 

• De gids over de wijkbemiddeling wordt binnenkort gepubliceerd en de opleiding is in voorbereiding. 

HFDST 2 20


FOD Binnenlandse Zaken, FOD Justitie 

MAATREGEL 

Globaal Plan 

SOORT 

Financiële hulp voor de aanwerving van personeel belast 

met de omkadering van alternatieve gerechtelijke straffen 

en maatregelen 


Het ‘Globaal Plan’ is een jobcreatieprogramma dat financiële hulp verstrekt aan steden en gemeenten voor 

de aanwerving van personeel belast met de omkadering van alternatieve gerechtelijke straffen en maatregelen 

ter vervanging van de gevangenisstraf, de voorlopige hechtenis of vervolging (dienstverlening en 

opleiding in het kader van de proeftijd; strafbemiddeling; alternatieve maatregelen ter vervanging van de 

voorlopige hechtenis; alternatieve maatregelen ter vervanging van een beslissing door de jeugdrechter, of 

zogenaamde ‘diversiemaatregelen’) 1 . Vanaf 1994 werden de omkaderingsdiensten (= Globaal Plan-projecten) 

in de verschillende steden opgestart, onder het gezag van de burgemeester. De meeste projecten werden 

uitgevoerd tussen 1996 en 1997 (48 van de 78 respondenten). Daarna vertraagde de ontwikkeling van deze 

diensten: tussen 1998 en 2006 werden nog 27 projecten opgezet. 

De Globaal Plan-projecten krijgen op verschillende manieren concreet vorm: ze kunnen worden beheerd door 

de gemeentelijke preventiedienst; ze kunnen kaderen binnen de werking van een vzw die al dan niet andere 

opdrachten vervult; de projecten kunnen ook worden uitgevoerd door een andere gemeentelijke dienst dan 

de preventiedienst (schepenkantoor van sociale zaken, de bemiddelingsdienst, dienst slachtofferhulp en 

omkadering van alternatieve gerechtelijke maatregelen…); het is ook mogelijk dat een project niet aan een 

of andere specifieke structuur is toe te wijzen. Het betreft hier gemeentelijke diensten voor de omkadering 

van alternatieve gerechtelijke maatregelen. 

De voornaamste doelstellingen zijn: een betere bewustmaking van inbreukplegers omtrent de aantasting 

van de levenskwaliteit als gevolg van hun gedrag en de bestrijding van de banalisering van dit gedrag; het 

aantal en de duur van de vrijheidsberovingen in het kader van de wet op de voorlopige hechtenis verminderen; 

het gevoel van straffeloosheid uitbannen dat kan ontstaan bij niet-vervolging in die gevallen die om 

een georganiseerde maatschappelijke reactie vragen; opleidingsmogelijkheden aanbieden met de uitoefening 

van een activiteit binnen een beroepskader; de herinschakeling van personen die minder ernstige feiten 

pleegden in het maatschappelijke weefsel ondersteunen; de lokale besturen betrekken bij geloofwaardige 

initiatieven die de terugdringing van criminaliteit beogen; de materiële en morele schade aan personen en 

aan de maatschappij op een zinvolle manier herstellen en de rechten van het slachtoffer waarborgen; recidivisme 

terugdringen. 


In 2008 genoten in totaal 81 begunstigden financiële hulp, waarvan 48 steden. 

Enkele van de redenen waarom de steden beslisten (of beslissen) om een omkaderingsdienst op te zetten, zijn: 

• De stad kan de omkaderingsdienst nuttig inschakelen ten gunste van haar inwoners, meer bepaald met 

het oog op de herstelling van de schade en het tegengaan van een gevoel van straffeloosheid; 

• Met de middelen die via het Globaal Plan worden toegekend, kan het gemeentebestuur extra personeel 

aanwerven, dat soms wordt gebruikt voor andere taken dan louter de omkadering van alternatieve 

maatregelen.; 

HFDST 2 21

Globaal Plan 

• Sommigen vinden dat de diensten die door de inbreukplegers worden verleend een meerwaarde betekenen 

voor de stad. We stippen evenwel aan dat de steden zelf de werkingskosten en de kosten m.b.t. de 

anciënniteit van het projectpersoneel moeten dragen. Het ‘voordeel’ dat het werk van een justitiabele zou 

kunnen opleveren, is dus, zo lijkt het, niet altijd zeker of is niet al te groot; 

• De manier waarop een stad de uitvoering van gemeenschapsdiensten ziet en opvat, lijkt min of meer 

de doorslag te geven bij de keuze om al dan niet een omkadering voor de dienstverleners te voorzien. 

Andere bepalende factoren zijn de politieke strekking en sociaaleconomische samenstelling van de 

gemeentebevolking. 


• 30 maart 1994 - Wet houdende sociale bepalingen. 

• 21 december 1994 - Wet houdende sociale en diverse bepalingen. 

• 31 mei 2009 - Koninklijk besluit tot toekenning van een financiële hulp aan de gemeenten en de steden 

voor de aanwerving van personeel belast met de omkadering van alternatieve gerechtelijke straffen en 

maatregelen voor het jaar 2008 



DG Justitiehuizen 

Annie Devos - Leidend ambtenaar 

02/542.65.11 


• Wat alternatieve gerechtelijke maatregelen aangaat, worden nog andere projecten, of ‘nationale projecten’, 

rechtstreeks door de FOD Justitie gefinancierd. De projectorganisaties ontvangen subsidies voor 

de volgende activiteiten: verstrekken van opleidingen tijdens de proeftijd of bemiddeling, gemeenschapsdiensten 

in het kader van bemiddeling, alsook werkstraffen en bemiddeling. Deze verschillende subsidieringsvormen 

geven echter aanleiding tot een versnippering van de initiatieven, grote geografische verschillen 

wat betreft de inhoud van het aanbod en een onevenwicht tussen vraag en aanbod. 

• Hoewel het strafbeleid de niet vrijheidsberovende straffen en maatregelen meer wil ondersteunen, 

moeten wel voldoende middelen worden vrijgemaakt die een geloofwaardige (in de ogen van de judiciële 

beslissers en de publieke opinie) en effectieve (nl. een optimale organisationele) uitvoering van deze 

straffen en maatregelen waarborgen, meer bepaald door aan de diensten die belast zijn met de uitvoering 

van deze straffen voldoende menselijke en logistieke middelen ter beschikking te stellen via stabiele subsidiekanalen. 

Bedoeling is de statutaire en financiële onzekerheid omtrent de lokale of nationale projecten die 

deze maatregelen effectief uitvoeren, weg te nemen: De statutaire en financiële stabiliteit van de projecten 

moet op lange termijn verzekerd worden, waarbij het aanbod niet uitsluitend afhankelijk mag zijn van de 

vraag. 

1 Wet van 30 maart 1994 houdende sociale bepalingen, gewijzigd bij de wet van 21 december 1994 houdende sociale en diverse bepalingen en bij de wet van 25 mei 1999. 

HFDST 2 22



MAATREGEL 

Civiele veiligheid 

SOORT 

Beheer 


In België heeft de Algemene Directie van de Civiele Veiligheid van de FOD Binnenlandse Zaken als opdracht 

om toe te zien op de veiligheid van de bevolking, met de hulp van de brandweerdiensten en de operationele 

eenheden van de Civiele Bescherming. 

De Algemene Directie van de Civiele Veiligheid vormt de kern van de niet-politionele hulpdiensten. De 

Directie houdt zich bezig met de reglementering voor de brandweer, de aankoop van materieel, de opleidingen, 

de inspectie en de coördinatie van de operaties op het terrein. Ze stelt bovendien veiligheidsnormen 

op voor gebouwen en beheert rechtstreeks de operationele eenheden van de Civiele Bescherming. 

De operationele eenheden worden bemand door agenten van de Civiele Bescherming. Deze federale agenten 

verlenen, uitsluitend op vraag van de brandweer en van de overheid, hulp aan de bevolking bij schade, een 

ongeval of ramp. 

De zes operationele eenheden zijn gevestigd in: Brasschaat (bij Antwerpen), Crisnée (bij Luik), Ghlin (bij 

Bergen), Jabbeke (tussen Brugge en Oostende), Libramont (in de provincie Luxemburg) en Liedekerke (in de 

provincie Vlaams-Brabant, bij Brussel). 

De operationele eenheden van de Civiele Bescherming vervullen allerhande opdrachten: versterking van de 

brandweer, technische hulpverleningswerkzaamheden, strijd tegen vervuiling, hulp bij overstromingen, telecommunicatie 

en coördinatie, preventieve opdrachten, alarmering van de bevolking, logistieke steun, internationale 

opdrachten en waterverdeling. 

De brandweer is als eerste ter plaatse bij een ongeval, brand of ramp. De brandweer wordt georganiseerd op 

gemeentelijk niveau en houdt zich ook bezig met preventie. 

België telt vandaag 251 brandweerkorpsen die snel en efficiënt werken. Er zijn er 165 in het Vlaams Gewest, 

85 in het Waals Gewest en 1 in het Brussels Gewest. 

De brandweerdiensten zijn onderverdeeld in 4 categorieën. Categorie X bestaat uitsluitend uit beroepspersoneel. 

Zo’n beroepskorps vinden we in Charleroi. De korpsen in categorie Y bestaan ofwel uitsluitend uit 

beroepspersoneel, ofwel uit beroepspersoneel en vrijwilligers. We spreken daarom van ‘gemengde diensten’. 

Categorie Z omvat de korpsen die hoofdzakelijk uit vrijwilligers bestaan. Doorgaans is er ook één beroepsbrandweerman 

(korporaal monteur). Het diensthoofd kan tevens een beroepsagent zijn. De brandweerdiensten 

van Categorie C worden ook wel ‘autonome centra’ genoemd. Het betreft een speciale brandweerdienst 

die slechts één gemeente bedient. 

De diensten van Categorie X, Y en Z hebben meerdere gemeenten onder hun hoede. De gemeente waaraan de 

brandweer verbonden is, wordt groepscentrumgemeente genoemd. De beschermde gemeenten betalen een 

vergoeding aan de groepscentrumgemeente. Zo dragen ze bij tot de financiering van de brandweerwerking. 

De opdrachten van de brandweer zijn vastgelegd in het koninklijk besluit van 7 april 2003 en zijn zeer uiteenlopend. 

Ze beperkingen zich niet louter tot het blussen van branden, maar omvatten tal van andere noodinterventies: 

interventies bij brand en ontploffing, technische hulpverleningswerkzaamheden, dringende 

medische bijstand, preventie, vervuiling, overstromingen, telecommunicatie, internationale opdrachten, preventieve 

opdrachten, ondersteuning van politie en justitie. 

HFDST 2 23

Civiele veiligheid 


Vandaag woont 80 tot 90 % van de bevolking in de geïndustrialiseerde landen in steden. De bevolkingsdichtheid 

en concentratie van inwoners in de stad maken de steden kwetsbaar voor allerlei gevaren (sanitaire, 

technologische of geopolitieke risico’s en milieugevaren). Bij gevaren denken we in de eerste plaats 

aan aanslagen, grote branden (te wijten aan de sterke concentratie van woningen, verouderde bebouwing, 

hoogbouw…), of overstromingen (omwille van de ondoorlatendheid van de grond, die volledig bebouwd is of 

waarop wegen werden aangelegd). 

Civiele veiligheid is dus een van de voornaamste bekommernissen van de grootsteden. 


• 31 december 1963 - Wet betreffende de civiele bescherming (Belgische Staatsblad van 16.01.1964). 



Algemene Directie Civiele Veiligheid 

Directie Operaties 

Marc Looze - Algemeen adviseur NL 

02/500.22.34 

HFDST 2 24



MAATREGEL 

Federale financiering van de lokale politie 

SOORT 

Subsidiëring 


De politie speelt een sleutelrol op het vlak van veiligheid. Het land is onderverdeeld in 196 politiezones, 

bestaande uit meergemeentezones en zones met afzonderlijke gemeenten. De politie is georganiseerd op 

lokaal en op federaal niveau. De taken van de lokale politie zijn: alle administratieve en gerechtelijke politietaken 

die nodig zijn voor het in goede banen leiden van lokale evenementen en gebeurtenissen op het 

grondgebied van de zone. Bepaalde politionele taken hebben tevens een federaal karakter. De lokale politiekorpsen 

verschillen onderling in omvang en karakter naargelang de oppervlakte en de verstedelijkingsgraad 

van de zone. Het aantal personeelsleden varieert van een vijftigtal in de kleinste zones tot 2800 in de grootstedelijke 

korpsen. 

De wetgever heeft ervoor gezorgd dat een deel van het budget van de (lokale) politiezone ten laste is van de 

federale Staat. Dat deel wordt volgens de KUL-norm 1 berekend. Deze dotatie wordt bepaald op basis van het 

aandeel van de federale overheden in de financiering van lokale politietaken en in algemene of specifieke 

federale taken die binnen de betrokken zone worden uitgevoerd. 

In 2009 werden er een rist koninklijke besluiten inzake de financiering van de lokale politie getroffen: de 

gebruikelijke beslissingen in verband met de vaststelling van de federale basisdotatie, de aanvullende indexeringstoelage, 

de aanvullende toelage voor de financiering van de lokale politie, of nog, de rechtstreeks aan de 

RSZPPO 2 gestorte federale sociale toelage. Verder worden eveneens een toelage voor de uitrusting en handhaving 

van de openbare orde voorzien, en een toelage voor het civiele preventieluik van de ‘veiligheids- en 

samenlevingscontracten’ (wat betreft politiemateries). Tot slot zijn er de actieplannen inzake verkeersveiligheid. 

Daarbij kunnen de politiezones een federale subsidie ontvangen voor het uitvoeren van een reeks maatregelen 

die kaderen in het terugdringen van het aantal verkeersdoden en zwaargewonden op onze wegen. 


De grootsteden zijn vaak het toneel van evenementen (manifestaties, …) die de tussenkomst van de politie 

noodzakelijk maken. Als gevolg van de politiehervorming beschikt de federale politie niet langer over voldoende 

menselijke middelen om tussen te komen. Het is dan ook aan het lokale niveau om zich te organiseren 

om deze ordehandhavingstaak op zich te nemen. In de grootsteden wordt er zeer frequent een beroep 

gedaan op de lokale politie. De klachten over een tekort aan politiemensen in de grootsteden zijn dan ook 

niet van de lucht. 


• 7 december 1998 - Wet over de organisatie van een geïntegreerde politie, gestructureerd op twee niveaus. 

• 10 december 2009 - Koninklijk besluit betreffende de voorafname op het verkeersveiligheidsfonds van een 

bedrag voor de projecten van de geïntegreerde politie. 

HFDST 2 25

Federale financiering van de lokale politie 

• 14 december 2009 - Koninklijk besluit betreffende de toekenning van een toelage voor een veiligheids- en 

samenlevingscontract voor gemeenten die vroeger een veiligheids- en samenlevingscontract hadden in 

het kader van de implementatie van lokaal beleid voor veiligheid en preventie van criminaliteit voor het 

jaar 2009. 

• 18 december 2009 - Koninklijk besluit betreffende de toekenning van een federale basisdotatie voor de 

uitrusting en handhaving van de openbare orde aan de gemeente of de politiezone voor het jaar 2009. 

• 18 december 2009 - Koninklijk besluit houdende toekenning van een bijkomende federale toelage ter 

financiering van de lokale politie voor het jaar 2009. 

• 18 december 2009 - Koninklijk besluit houdende toekenning van een bijkomende federale toelage ter 

indexering van de financiering van de lokale politie voor het jaar 2008. 

• 25 januari 2010 - Koninklijk besluit houdende toekenning aan de gemeente of aan de meergemeentepolitiezone 

van een federale sociale toelage voor het jaar 2009. 




Directie Politiebeheer 

Paul Vandenbergh - Directeur 

02/557.35.40 

psp.zonepol@ibz.fgov.be 


De politiehervorming is een financiële aderlating voor de noodlijdende lokale besturen. De zones zouden 

moeten kunnen rekenen op een ernstige en blijvende herfinanciering. Er is nood aan een structurele verhoging 

van de federale middelen om het hoofd te bieden aan de reële lastenverhoging van de politiezones. De 

taakverdeling moet herschikt worden zodat er meer blauw in het straatbeeld verschijnt en de nabijheidspolitie 

geen dode letter blijft. De KUL-norm is toe aan een grondige herziening, het politie-effectief moet 

worden uitgebreid, met name ‘s nachts, zodat het gevoel van straffeloosheid wordt gecounterd en er minder 

aanleiding ontstaat tot het plegen van delicten op die momenten. 

Gebrek aan voldoende financiële middelen: 

• De wijze van indexering laat de politiezones structureel niet toe om de evoluties in de loonschalen en de 

verschillende premies ten laste te nemen. Hetzelfde geldt voor de nieuwe maatregelen voor de openbare 

veiligheid, een rechtmatige eis van de burgers. 

• De bedragen van het Verkeersveiligheidsfonds zorgden tot voor kort voor meer middelen voor de zones 

maar worden momenteel afgeroomd. 

1 De ‘KUL-norm’ leidt ertoe dat het aantal politieagenten voor elke gemeente van het Koninkrijk of van elke zone wetenschappelijk wordt bepaald aan de hand van bepaalde 

objectieve parameters. 

2 Dit besluit kent de gemeente of de meergemeentepolitiezone een federale sociale toelage toe als gedeeltelijke compensatie voor de bijdragen die ze aan de Rijksdienst voor 

sociale zekerheid van de provinciale en plaatselijke overheidsdiensten (RSZPPO) verschuldigd zijn. 

HFDST 2 26



MAATREGEL 

Veiligheid rond de voetbalstadions 

SOORT 

Administratieve sancties + Credit fair play 


Binnen het Ministerie van Binnenlandse Zaken is ‘de Voetbalcel’ belast met de coördinatie van het veiligheidsbeleid 

voor de Minister van Binnenlandse Zaken tijdens de voetbalwedstrijden. De Voetbalcel steunt 

op een geïntegreerde aanpak die bestaat uit een luik repressie en een luik preventie. De nadruk ligt op de 

bewustmaking en het overleg tussen de verschillende actoren. 

Repressie: 

De Voetbalwet 1 bevat een reeks verplichtingen, zowel voor de organisatoren, als voor het publiek. Zo mogen 

de supporters: geen voorwerpen gooien of projecteren binnen de perimeter van het stadion of in de onmiddellijke 

omgeving (dus het gemeentelijk grondgebied); het stadion niet onrechtmatig binnendringen of 

trachten binnen te dringen in overtreding van een stadionverbod of wanneer hen om de een of andere reden 

de toegang tot het stadion wordt geweigerd; de richtlijnen of orders van het veiligheidspersoneel in en rond 

het stadion negeren; geen supporters met een stadionverbod helpen om deze overtreding te omzeilen; geen 

zones te betreden waarvoor zij geen geldig toegangsbewijs hebben; niet aanzetten tot slagen en verwondingen, 

tot haat of verwondingen in en rond het stadion; pyrotechnische middelen meebrengen om licht, 

rook of geluid te maken (zoals vuurwerk). 

De Voetbalcel van de FOD Binnenlandse Zaken kan een administratieve geldboete opleggen van 250 tot 5000 

€ en/of een stadionverbod van die maanden tot 5 jaar aan diegene die de wet overtreedt. Minderjarigen die 

ouder zijn dan 14 jaar kunnen eveneens gesanctioneerd worden, maar krijgen enkel een stadionverbod. 

Preventie: 

• Gids ‘Beste praktijken - Preventie van voetbalgeweld’ 

De Voetbalcel heeft een gids opgesteld ‘Beste praktijken - Preventie van voetbalgeweld’ met als doel te 

sensibiliseren. 

• Fairplaykrediet 2 

Het fairplaykrediet heeft als doel financiële steun te bieden aan de voetbalclubs en aan de coördinerende 

sportfederaties. Het Fairplaykrediet voorziet in een jaarlijks krediet van 100.000 € om de projecten te promoten 

die opgestart werden in het voetbalmilieu en die een positieve impact hebben op de veiligheid tijdens 

voetbalwedstrijden. 

HFDST 2 27

Veiligheid rond de voetbalstadions 


Bepaalde steden hebben voetbalstadions op hun grondgebied. Elke wedstrijd die er gespeeld wordt, brengt 

supporters en overlast met zich mee, zowel binnen als buiten het stadion. Via de Voetbalwet kan deze overlast, 

die de stedelijke levenskwaliteit schaadt, gesanctioneerd worden. 


• 21 december 1998 - Wet betreffende de veiligheid bij voetbalwedstrijden. 

• 10 maart 2003 - Wet tot wijziging van de wet van 21 december 1998 betreffende de veiligheid bij 


• 3 oktober 2008 - Koninklijk besluit tot bepaling van de voorwaarden en de procedure inzake de toekenning 

van een projecttoelage, als bedoeld in artikel 2.13.2 (programma 56/5) van de wet van 1 juni 2008 houdende 

de algemene uitgavenbegroting voor het begrotingsjaar, ter bevordering van de veiligheid naar aanleiding 

van voetbalwedstrijden. 




Voetbalcel 

Jo Vanhecke (Attaché NL) - Diensthoofd 

02/557.34.05 

cellfoot@ibz. fgov.be 


In 2008 werden 1044 PV’s ontvangen tegen supporters. (In 2007: 1736, in 2006: 1138 en in 2005: 911). De 

Voetbalcel heeft 1.344 beslissingen genomen tegen supporters (sommige PV’s werden in 2007 opgesteld). In 

1170 gevallen werd een stadionverbod opgelegd. Uit deze cijfers kunnen de volgende conclusies getrokken 

worden: 

• Een groeiend aantal politiediensten kiest voor een coherent verbalisatiebeleid tegenover de harde kern. 

Dat neemt niet weg dat er nog veel vooruitgang ter zake kan worden geboekt in bepaalde steden. 

• De meest voorkomende inbreuken zijn provocatie en het aanzetten tot slagen en verwondingen, tot haat 

en tot heftige discussies met andere personen, evenals het gebruik van pyrotechnische voorwerpen. 

• De overtreders zijn meestal tussen 21 en 30 jaar. 

1 Wet van 21 december 1998 betreffende de veiligheid bij voetbalwedstrijden, Belgische Staatsblad, 3/02/1999 

2 Koninklijk besluit van 3 oktober 2008 tot bepaling van de voorwaarden en de procedure inzake de toekenning van een projecttoelage, als bedoeld in artikel 2.13.2 (programma 

56/5) van de wet van 1 juni 2008 houdende de algemene uitgavenbegroting voor het begrotingsjaar 2008, ter bevordering van de veiligheid naar aanleiding van 


HFDST 2 28

01 | 

Fiscaliteit 









10 | Beliris


POD Maatschappelijke Integratie - Steunpunt Armoedebestrijding, 

Nationale Staatsloterij 

MAATREGEL 

Vermeerdering van het aantal 

doorgangswoningen 

SOORT 

Projectoproep 


De federale regering heeft voor het 4de jaar op rij beslist om een bijkomend initiatief te ontwikkelen in de 

realisatie van het grondrecht op wonen, waarin het voorkomen van dakloosheid centraal staat. Een budget 

van 2.311.280 € werd voorbehouden bij de voorlopige subsidieverdeling van de Nationale Loterij voor het 

boekjaar 2009 (Koninklijk besluit 1 april 2009). In april 2010 wacht de POD Maatschappelijke Integratie op 

de winstverdeling van de Nationale Loterij om te kunnen zeggen of opnieuw een budget wordt toegekend. 

De Minister van Maatschappelijke Integratie en meer in het bijzonder van Armoedebestrijding neemt het initiatief 

om de projectoproep te lanceren. Het betreft dus de ‘doorgangswoning’ en de doelgroep van de oproep 

is alle OCMW’s in België. Hierdoor zouden de Belgische OCMW’s de nodige financiële middelen krijgen om 

het aantal doorgangswoningen in België te verhogen. 

Een ‘doorgangswoning’ is een woning die het OCMW voor een korte periode verhuurt aan mensen die zich 

in een noodsituatie bevinden. Het huurcontract wordt afgesloten voor maximaal 4 maanden en kan 1 maal 

worden verlengd. 

Die woningen zijn bedoeld voor mensen die geen woonst meer hebben: 

• Omdat hun woning ongezond of onbewoonbaar werd verklaard; 

• Omwille van een uithuiszetting; 

• Omwille van een familiaal conflict (meer bepaald echtelijk geweld); 

• Omwille van een ramp zoals een brand of een overstroming; 

• Omdat ze dakloos zijn; 

• … 

Een OCMW kan volgende subsidies krijgen: 

• Maximaal 37.500 € voor renovatie- of verbouwingswerken met als doel het aantal doorgangswoningen te 

verhogen; 

• Maximaal 18.750 € voor de inrichting en uitrusting van deze doorgangswoning(en). 

Die subsidies kunnen worden gecumuleerd, maar elk OCMW komt slechts in aanmerking voor de maximale 

betoelaging van 56.250 € per jaar. 

Kosten die in aanmerking komen zijn investeringskosten voor renovatie, uitrusting en/of meubilering. 

Om subsidies te kunnen aanvragen, moet het OCMW: 

• Eigenaar zijn van de doorgangswoning(en) of beschikken over een erfpachtregeling van lange duur; 

• Er zich toe verbinden om ten minste voor 9 jaar de woning als doorgangswoning te gebruiken; 

• Woningen die al worden gebruikt als doorgangswoning of sociale woning komen niet in aanmerking voor 

deze projectoproep; 

• De woning enkel voor een periode van maximaal 8 maanden verhuren aan dezelfde personen; 

• Een aangepaste begeleiding voorzien om op zoek te gaan naar een duurzame oplossing voor huisvesting. 

HFDST 3 1

Vermeerdering van het aantal doorgangswoningen 


Tussen 2006 en 2009 werden 183 subsidies voor extra doorgangswoningen toegekend, voor bedragen die 

gaan van 6.250 € tot 56.250 €. Van die 183: 

• Waren er 101 in Vlaanderen gelegen, waaronder 1 project in Gent, een in Mechelen en een in Sint-Niklaas; 

• Waren er 71 in Wallonië gelegen, waaronder 3 projecten in Bergen, 3 in Charleroi en 3 in La Louvière; 

• Bevonden 8 projecten zich in het Brusselse Gewest waaronder 3 in Brussel-stad, 2 in Schaarbeek en 1 in 

Molenbeek; 

• Waren er 3 in het Duitstalig gewest gelegen. 

Dat betekent dat iets minder dan 10 % van de projecten zich in de grote Belgische steden bevindt. Die vaststelling 

is positief omdat ze aantoont dat de kleinere steden zelf de kwestie van doorgangswoningen op zich 

nemen en het probleem niet afwentelen op de grote steden. 


• NAP Insluiting 2008-2010. 

• Koninklijk besluit van 1 april 2009 tot bepaling van het voorlopige subsidieverdelingsplan van de Nationale 

Loterij voor het dienstjaar 2009 en meer bepaald punt 343 Armoedebestrijding en Transitwoningen. 

• Schrijven van april 2008 aan de Belgische OCMW-voorzitters van de federale administratie 

Maatschappelijke Integratie, Steunpunt Armoedebestrijding, ondertekend door de Minister. 



Dienst Armoedebestrijding 

Josée Goris 

02/508.85.85 

josée.goris@mi-is.be 

www.mi-is.be 

• Nationale Loterij (nv van publiek recht onder voogdij van Minister Reynders). 

Departement Marketing 

Subsidies en operationeel beheer 

Nadine Demario-Sartor en Philippe Darquennes 

02/238.49.50 

nadine.demario-sartor@loterie-nationale.be 

www.loterienationale.be 

HFDST 3 2


Europese Unie, implementering door de POD 

Maatschappelijke Integratie - Dienst Armoedebeleid 

MAATREGEL NAP Insluiting 2008-2010 

SOORT 

EU-richtlijnen 


De Europese Raad heeft de Europese Commissie gevraagd om de lidstaten te helpen om tegen 2010 de volgende 

doelstellingen te bereiken: 

• De economische groei verhogen met respect voor de duurzame ontwikkeling; 

• De werkgelegenheid en de kwaliteit ervan verhogen; 

• Een beslissende impact hebben op de uitroeiing van de armoede. 

Om aan die derde doelstelling te kunnen voldoen, werden voor de periode 2008-2010 drie sleuteluitdagingen 

en prioriteiten vastgelegd, met naleving van de principes van goed bestuur: 

1. Activering en diversiteit op het vlak van TEWERKSTELLING: meer mensen uit de risicogroepen, nl. alleenstaanden, 

laaggeschoolden, alleenstaande ouders en personen met een nationaliteit van buiten de EU27, 

aan werk helpen. 

Beleidsmaatregelen voor 2008-2010, in hoofdzaak federaal: 

• Activering van de tewerkstelling; 

• Ontwikkeling van het systeem van dienstencheques; 

• De OCMW’s aanmoedigen om een voluntaristisch activeringsbeleid te ontwikkelen (belang van de kwaliteit 

van de tewerkstelling, de arbeidsvoorwaarden, de vooruitzichten en het traject van de persoon); 

• Verhoging van het aantal ervaringsdeskundigen. 

2. Kwaliteitsvolle, duurzame en betaalbare WONINGEN aanbieden, want het aandeel huishoudens dat alleen 

al aan huur meer dan 1/3 van het gezinsinkomen besteedt, neemt duidelijk toe. De twee kwetsbare doelgroepen 

zijn de eenoudergezinnen en de 65-plussers. Die mensen leven in niet-energiezuinige woningen 

met twee of meer structurele problemen of met een gebrek aan ruimte. 


• Wet op de verplichte bekendmaking van de gevraagde huur en het nieuwe systeem voor borg: evaluatie 

van dit middel; 

• Onderzoek besteld door de Dienst Armoedebestrijding voor de preventie en strijd tegen dakloosheid en 

in het bijzonder die van vrouwen; 

• Het solidair wonen aanmoedigen; 

• Een energiebeleid en vermindering van de vaste kosten, meer bepaald door de aftrekbaarheid van energiebesparende 

investeringen te verhogen, … 

HFDST 3 3

NAP Insluiting 2008-2010 

3. Strijd tegen de ARMOEDE BIJ KINDEREN door de cirkel van de armoede te doorbreken. Dit punt betreft in 

het bijzonder de kinderen uit eenoudergezinnen. 


• Strijd tegen het verschijnsel van overmatige schuldenlast; 

• Maatregelen ter bevordering van het welzijn van het kind en ondersteuning van de ouders in hun educatieve 

rol; 

• Uitbreiden van de voorschoolse opvang. 


Instrument dat kan worden overgebracht op het stedelijk beleid. 

Rechtstreeks verband met de contracten ‘duurzame stad’. Want de maatregelen betreffen: 

• De tewerkstelling: de contracten ‘duurzame stad’ kunnen laaggeschoolden uit probleemwijken de kans 

geven om een baan te vinden. De echte uitdaging ligt erin hen niet alleen werk, maar ook een opleiding en 

vooral kansen op de arbeidsmarkt te geven. De richtlijnen van onze duurzame stad contracten moeten in 

die richting evolueren; 

• Huisvesting: solidair wonen en in ruimere zin de huisvestingsproblematiek, de strijd tegen dakloosheid 

en het energiegebruik in woningen zijn bekommernissen die rechtstreeks verbonden zijn met stedelijke 

kwesties; 

• Armoede bij kinderen: de voorschoolse opvang met de financiering van buitenschoolse infrastructuren is 

ook een aandachtspunt voor het Grootstedenbeleid, met name in Bergen en in Charleroi. 


• Lissabonstrategie. 



Dienst Armoedebeleid 

Josée Goris 


02/508.85.85 

josée.goris@mi-is.be 

HFDST 3 4


POD Maatschappelijke Integratie - Dienst Armoedebeleid 

MAATREGEL 

Federaal plan betreffende armoedebestrijding 

SOORT 

Actieplan 


Eén Belg op 7 (15,2 % van de bevolking) kent een ‘verhoogd’ armoederisico. Bijgevolg wil de regering: ‘een 

ambitieus plan uitvoeren inzake terugdringen van armoede en verhoging van de koopkracht, met voorrang 

aan de meest kwetsbaren van onze samenleving’. Dit actieplan bestaat dus uit het aangaan van verbintenissen 

om concrete middelen te ontwikkelen zodat iedereen waardig kan leven. 

De vier elementen die belangrijk zijn om te slagen, zijn: 

1. Een reële raming van de armoede via een permanente barometer met verscheidene indicatoren, via een 

werkgroep binnen de FOD Sociale zekerheid waarin ook de verschillende beleidsniveaus en universiteiten 

vertegenwoordigd zijn. De POD Maatschappelijke Integratie zal via zijn Dienst Armoedebestrijding instaan 

voor de jaarlijkse opvolging van die barometer. 

In 2010 kon de interfederale armoedebarometer de resultaten geven van een vijftiental sleutelindicatoren 

op het vlak van armoede en dat op basis van de meest recente gegevens (2008). De interfederale armoedebarometer 

geeft met andere woorden een aantal belangrijke kenmerken en trends op het vlak van 

armoede aan. 

2. Een echte dialoog tot stand brengen met de armen en met alle betrokken actoren (verenigingen, sociale 

partners, verenigingen van armen en ervaringsdeskundigen, OCMW’s, … ). Die structuur bestaat al in de 3 

gewesten, het Belgisch Netwerk moet alle eisen coördineren. 

3. Alle beleidsniveaus en de burgerbevolking nog meer mobiliseren, via een Interministeriële Conferentie van 

de Maatschappelijke Integratie, want de strijd tegen armoede is multidimensioneel (huisvesting, onderwijs, 

opleiding, gezondheid, maatschappelijke insluiting, hulp aan personen, cultuur, … ). 

4. Europa is een partner in de strijd tegen de armoede. Dat element is nog belangrijker in 2010, want dat is 

niet alleen het Europees jaar van de bestrijding van armoede met speciale aandacht voor kinderarmoede, 

maar ook het jaar van het Belgisch EU-voorzitterschap. 

Er moet een actieplan voor armoedebestrijding worden ontwikkeld, zodat iedereen toegang heeft tot de 

fundamentele rechten. Dat plan bestaat uit zes doelstellingen met 59 voorstellen: 

1. Een inkomen dat toestaat plannen te maken: strijd tegen overmatige schuldenlast, optimalisering van 

de toekenning van onderhoudsgelden met een objectieve berekening en een fiscaliteit die de koopkracht 

ondersteunt. 

2. Recht op gezondheid: recht op verzorging, toegankelijkheid van de zorgverlening, nabijheid van eerstelijnsdiensten 

en goede praktijken versterken. 

3. Werk als hefboom van maatschappelijke integratie en welzijn: toegang tot tewerkstelling en strijden 

tegen de valkuilen, activering van de sociale steun en de werkzoekenden en het systeem van de dienstencheques 

verbeteren. 

4. Recht op wonen: uitvoeren van bestaande maatregelen, de gewesten en het uitwisselen van ervaringen 

aanmoedigen en bijzondere aandacht voor situaties van extreme armoede. 

HFDST 3 5

Federaal plan betreffende armoedebestrijding 

5. Gewaarborgde toegang tot energie: dit is een recht voor de meest kwetsbaren en zwaksten en de automatisering 

van de sociale dienst. 

6. Overheidsdiensten die voor iedereen toegankelijk zijn: toegankelijkheid van Justitie, mobiliteit, diensten 

van de Post, telefoon- en internetdiensten voor de armsten. 


In 2006 en op basis van hun inkomen behoorde 14,7% (bijna 1 op 7) van de Belgische bevolking tot de groep 

met een verhoogd armoederisico. Het probleem van de armoede manifesteert zich vooral in de grote steden. 

Zo leeft in Brussel 20% van de bevolking onder de relatieve armoedegrens. En volgens de atlas van Prof. 

Kesteloot leeft één Brusselaar op twee in een kansarme buurt. 

Er zijn dus verbanden tussen de maatregelen van het federaal plan armoedebestrijding en die van het 

Grootstedenbeleid. 

Betreffende: 

• Tewerkstelling: De contracten ‘duurzame stad’ bieden laaggeschoolden uit kansarme buurten de mogelijkheid 

om een baan te vinden maar zorgen, in sommige gevallen, ook voor een opleiding en meer kansen op 

de arbeidsmarkt. De richtlijnen van onze contracten duurzame stad moeten in die richting evolueren; 

• Huisvesting: solidair wonen en in ruimere zin de huisvestingsproblematiek, de strijd tegen dakloosheid 

en het energiegebruik in woningen zijn bekommernissen die rechtstreeks verbonden zijn met stedelijke 

kwesties; 

• Armoede bij kinderen: voorschoolse opvang met financiering van buitenschoolse plaatsen is ook een aandachtspunt 

voor het Grootstedenbeleid. 


• Regeerakkoord. 

• Artikel 23 van de Grondwet. 

• Lissabonstrategie. 

• Samenwerkingsakkoord van 5 mei 1998 tussen de federale staat, de gemeenschappen en de gewesten 

betreffende de bestendiging van het armoedebeleid. 



Dienst Armoedebeleid 

Isabel Martijn 


02/508.85.85 

HFDST 3 6

01 | 

Fiscaliteit 









10 | Beliris


Federale Participatie- en Investeringsmaatschappij 

dochteronderneming: NV FRGE 

MAATREGEL 

Fonds ter Reductie van de Globale Energiekost 

SOORT 

Subsidie 


Fonds dat tussenkomt in de financiering van maatregelen die de energiekost van particuliere woningen voor 

de meest behoeftigen tracht te reduceren. De definitie van meest behoeftigen is bij Koninklijk besluit van 

26/06/2006 geregeld. Het FRGE beschikt over een maximale schuldpositie van 100 miljoen €. Het FRGE sluit 

samenwerkingsovereenkomsten af met lokale entiteiten die hiervoor worden opgericht (OCMW, autonome 

gemeentebedrijven, sociale verhuurkantoren…) en die volgens het derde investeerdersprincipe de investeringen 

in de energiebesparende ingrepen financieren. De rente van de leningen van het FRGE aan de lokale 

entiteiten bedraagt 2 %. 

De individuele aanvrager kan terecht bij een erkende lokale entiteit die met de middelen van het reductiefonds 

een goedkope lening toestaat voor max. 10.000 € met een max. rente van 2 % (kan ook 0 %, maar dan 

moet zij die 2 % financieren) zijn. De lening wordt maand na maand terugbetaald gespreid over 5 jaar (in de 

praktijk kan dit op basis van de uitgespaarde energiefactuur). 

Het Fonds kan ook tussenkomen in personeel en werking van de lokale entiteiten. De toelagen bedragen 

gaan momenteel van 50 tot 100.000. 

Van de lokale entiteiten wordt ook een sociale begeleiding van de doelgroep verwacht. 


Tot nu werden 9 lokale entiteiten opgericht voor het beheer van het Fonds. Charleroi, Mons, Soignies, 

Oostende, Mechelen, Antwerpen, Gent, Hasselt-Genk (intercommunaal) en Zuid-West Vlaanderen. Het programma 

is dus vooral in de steden van toepassing. 


• Programmawet 27 december 2005 titel III Hfst VIII Duurzame ontwikkeling Oprichting FRGE. 

• Koninklijk besluit 1 juli 2006 Koninklijk besluit beheerscontract FRGE. 

HFDST 4 1

Fonds ter Reductie van de Globale Energiekost 


• FRGE 

Sabelle Haest (N) - Bruno Walckiers (F) 

John Waterloo Wilsonstraat 11, 1000 Brusssel 

02/234.62.00 

info@frge.be 

www.frge.be 


Geen enkele Brusselse gemeente participeert in het Fonds. Het gewest beschikt zelf over een gelijkaardig 

systeem van groene leningen. Een integratie van beide systemen zou kunnen overwogen worden. 

Een hinderpaal die sommige gemeenten signaleren is de borg die zij moeten leveren voor 95 % van de totale 

geleende sommen. 

HFDST 4 2


Federale regering 

MAATREGEL 

Federaal Plan Duurzame Ontwikkeling 

SOORT 

Duurzame ontwikkeling 


In België verloopt het federale beleid voor duurzame ontwikkeling volgens een cyclus van periodieke plannen 

en verslagen. Het kan tevens rekenen op beleidsaanbevelingen van een adviesraad. 

Sinds de invoering van de wet van 1997 heeft de federale regering reeds twee Plannen voor Duurzame 

Ontwikkeling uitgevoerd. Beide werden door de Interdepartementale Commissie voor Duurzame 

Ontwikkeling (ICDO) opgesteld, respectievelijk voor de periodes 2000-2004 en 2004-2008. 

De ICDO staat in voor de opvolging van de verwezenlijkingen. 

Het Federaal Planbureau (FPB) publiceert tweejaarlijks een verslag met een analyse van de bestaande situatie, 

van het gevoerde beleid en van de toekomstgerichte scenario’s. 

De Federale Raad Duurzame Ontwikkeling (FRDO) verstrekt op regelmatige basis advies bij de acties en het 

beleid van de federale regering. 

Het voorontwerp van het Federaal Plan Duurzame Ontwikkeling 2009-2012 werd tot juni 2008 onderworpen 

aan een volksraadpleging. 

De wet van 1997 werd vervolgens herzien en meer bepaald aangevuld met een langetermijnstrategie in het 

kader van de voorbereiding van een klimaatwet. Die zou alle bestaande plannen overkoepelen (zie p. 17) 

en de doelstellingen in verschillende fasen onderverdelen: de lange termijn, de middellange termijn en de 

stappen zoals voorzien door de plannen (p. 19). Het voorontwerp moet vandaag worden geactualiseerd en zal 

vervolgens door de ICDO worden voorgelegd aan de volgende regering. 

Het document (110 p.) herneemt de 7 belangrijkste beleidsdomeinen van de Strategie voor duurzame ontwikkeling 

en werd door de Europese Raad van 15-16 juni 2006 werd goedgekeurd: 

1. Klimaatwijziging en schone energie; 

2. Duurzaam transport; 

3. duurzaam consumeren en produceren; 

4. Behoud en beheer van natuurlijke grondstoffen; 

5. Volksgezondheid; 

6. Sociale insluiting, demografie en migraties; 

7. Armoede in de wereld en de uitdagingen voor duurzame ontwikkeling. 

Het houdt rekening met de thematische plannen die de federale overheden reeds uitvoeren (bijv. Nationaal 

Klimaatplan 2002-2012, Nationale Biodiversiteitsstrategie 2006-2016, Nationaal Actieplan Sociale Insluiting 

2003-2005 en 2006-2008; zie respectieve fiches). 

HFDST 4 3

Federaal Plan Duurzame Ontwikkeling 


Het voorontwerp van het plan behandelt geen specifiek stedelijke aspecten van de duurzame ontwikkeling. 

De termen ‘stad’ en ‘stedelijk’ komen in beperkte mate voor. 

22 acties worden geformuleerd via 79 maatregelen. De acties en de maatregelen die verband houden met de 

steden zijn: 

Actie 2.3.4 en 5 Klimaatbeloftes - horizon 2008-2012 en 2020: 

de energie-efficiëntie verhogen en een federaal klimaatbeleid uitwerken, een visie en een beleid ontwikkelen 

voor de lange termijn; 

Actie 2.3.7. Mobiliteit: ontwikkelen van een strategisch langetermijnbeleid; 

Actie 2.3.8. Bewustwording over de keuze van vervoersmodi; 

Actie 2.3.12. Het woningbestand beter exploiteren en duurzame en betaalbare huisvesting bieden voor 

iedereen: duurzame wijken promoten, solidair wonen aanmoedigen, de synergie tussen de bestaande 

fondsen versterken (bijv. tussen FRGE en het Woningfonds), initiatieven rond ecologisch verantwoord bouwen 

en duurzaam renoveren steunen; 

Actie 2.3.17. Voor een inclusief en transversaal armoedebeleid: een subwerkgroep Armoedebeleid oprichten. 


• De wet van 5 mei 1997 betreffende de coördinatie van het federale beleid inzake duurzame ontwikkeling. 


• Interdepartementale Commissie Duurzame Ontwikkeling (ICDO) 

• www.poddo.be 

• www.plan2009.be 

HFDST 4 4


FOD Economie 

MAATREGEL 

Nationaal klimaatplan 

SOORT 

Strijd tegen de klimaatopwarming 


Het Belgische klimaatbeleid startte in 1994, met het nationaal programma voor de vermindering van de 

CO 2 

-uitstoot. 

Met de goedkeuring van het Kyotoprotocol en het akkoord over de verdeling van de lasten (‘burden sharing’) 

tussen de Staten van de Europese Unie, heeft de federale regering beslist om een Nationaal Klimaatplan 

2002-2012 op te stellen. Dit plan is het resultaat van de samenwerking tussen de federale Staat en de 

Gewesten in het kader van de Interministeriële Conferentie Leefmilieu (ICL). Zij heeft tot doel de uitstoot van 

broeikasgassen tegen 2012 met 7,5 % te verminderen in vergelijking met 1990. 

Op 14 november 2002 werd een samenwerkingsakkoord gesloten tussen de federale en gewestelijke overheden. 

Dit is uitgemond in de invoering van een Nationale Klimaatcommissie, die enerzijds een verdeling 

moet voorstellen van de doelstelling van 7,5 % tussen de partijen (uitgevoerd in maart 2004) en anderzijds 

de maatregelen van het plan moet coördineren en evalueren. 

Het document (128 blz.) is gestructureerd in functie van de sectoren die verantwoordelijk zijn voor de uitstoot 

van broeikasgassen: energie, industrie, landbouw, openbare diensten/residentieel/tertiair, afval, vervoer 

en ruimtelijke ordening. Het stelt de bestaande en voorziene maatregelen voor van de 4 regeringen: 

federale Staat, Brussels Gewest, Vlaamse Gewest, Waalse Gewest. Het werd in 2002 door de 4 parlementen 

goedgekeurd. 

Dit zijn in het kort de belangrijkste maatregelen die de federale Staat heeft genomen in deze sectoren: 

Energie: 

• Verplichting tot quota’s voor groene elektriciteit voor de elektriciteitsleveranciers (6 % in 2010); 

• Oprichting en exploitatie van ‘off shore’ windmolenparken (Koninklijk besluit 20/12/2000). 

Industrie: 

• Fiscale aftrek vennootschapsbelasting voor de investeringen in technologieën die minder energie 

verbruiken. 

Openbare diensten: 

• Sensibilisering van de overheidsambtenaren tot het REG (= rationeel energiegebruik) (federaal 

milieucharter). 

Huisvesting: 

• Fiscale aftrek personenbelasting voor investeringen in REG (vanaf het aanslagjaar 2004); 

• Subsidies voor sensibiliseringsprojecten op het vlak van REG. 

Vervoer: 

• NMBS (zie fiche NMBS); 

• fiscale aanmoediging personenbelasting voor carpooling en/of gebruik van alternatieve vervoermiddelen 

(Ministrieel besluit 20/09/2001). 

HFDST 4 5

Nationaal klimaatplan 


Eind 2008 heeft de Interministeriële Conferentie Leefmilieu (ICL) een Nationaal Klimaatplan 2009-2012 

opgesteld (238 blz.) dat eigenlijk een inventaris is van de maatregelen en een stand van zaken op 31/12/2008. 

Het Klimaatplan haalt geen specifieke stadsaspecten aan van de strijd tegen de klimaatopwarming. 

De termen ‘stad’ en ‘stedelijk’ komen er trouwens weinig in voor. 


• Nationaal klimaatplan 2002-2012 



mineco.fgov.be/energy 


www.climat.be 

HFDST 4 6


POD Duurzame Ontwikkeling 

MAATREGEL 

FEDESCO 

SOORT 

Systeem van derde investeerder voor federale 

overheidsgebouwen 


Fedesco is een publieke ESCO (Energy Services Company of energiedienstenbedrijf) dat op 2 maart 2005 als 

naamloze vennootschap van publiek recht op initiatief van de federale regering werd opgericht. Fedesco 

is volledig in handen van de Belgische staat en is operationeel sinds 1 september 2005. De opdracht van 

de vennootschap behelst de bevordering, realisatie en voorfinanciering van energiebesparingsprojecten in 

federale overheidsgebouwen, gebruik makend van het systeem van de derde investeerder. Fedesco (de derde 

investeerder) staat in voor de voorfinanciering van de investeringen (studies, werken en diensten) op basis 

van de geraamde besparingen. De investeringen worden aan Fedesco terugbetaald dankzij de effectief gerealiseerde 

besparingen. Wanneer de investeringen beginnen te renderen, gaat de financiële winst naar de 

gebruiker van het gebouw. Dit moet zorgen voor een onmiddellijke vermindering van de CO 2 

-uitstoot. 

Fedesco heeft de exclusiviteit m.b.t. de federale overheidsgebouwen (Koninklijk besluit van 9 januari 2007). 

De vennootschap past de wet en de procedures m.b.t. overheidsopdrachten toe i.p.v. de besturen en werkt 

nauw samen met de Regie der Gebouwen. 

Andere overheidsinstanties kunnen advies inwinnen bij Fedesco, maar kunnen geen diensten bij hen 

aanvragen. 

Fedesco verzorgt de algemene coördinatie en besteedt de verschillende stappen van het project uit: 

- Selectie van gebouwen (1800 gebouwen ingenomen door de FOD’s/POD’s); 

- Quickscan van de toe te passen maatregelen; 

- Uitvoering van studies en bestekken; 

- Procedure overheidsopdrachten; 

- Uitvoering en opvolging van de werven. 

Fedesco volgt het verbruik, de besparingen en terugbetalingen op. 


Tal van federale overheidsgebouwen zijn ingeplant in steden. 

Door hun energie-efficiëntie te verbeteren, draagt Fedesco bij tot de terugdringing van de CO 2 

-uitstoot die 

het gevolg is van de verwarming van deze gebouwen. 

HFDST 4 7

FEDESCO 


• Koninklijk besluit van 9 januari 2007. Koninklijk besluit tot wijziging van het koninklijk besluit van 27 

december 2004 dat aan de Federale Investeringsmaatschappij een missie toevertrouwt overeenkomstig 

art. 2, § 3, van de wet van 2 april 1962 betreffende de Federale Investeringsmaatschappij en de gewestelijke 

investeringsmaatschappijen 


• FEDESCO 

Secretariaat Algemene Directie 

Carine Vivier 

02/762.02.80 

www.fedesco.be 


Het is aangewezen om na te gaan of de maatregel kan worden uitgebreid naar overheidsgebouwen op 

andere bevoegdheidsniveaus: gemeentelijke, gewestelijke en gemeenschapsgebouwen. 

HFDST 4 8


FOD Volksgezondheid 

MAATREGEL Nationale Biodiversiteitsstrategie (2006-2016) 

SOORT 

Behoud van biodiversiteit 


Hoewel we afhankelijk zijn van biodiversiteit om te overleven en voor ons welzijn, liggen de oorzaken van de 

achteruitgang van de biodiversiteit meestal bij de mens zelf, als gevolg van activiteiten in sectoren als landbouw, 

bosbouw, visserij, watervoorziening, transport, stadsontwikkeling, toerisme of energie. 

Om de bedreigingen die de biodiversiteit ondermijnen efficiënt en doelgericht aan te pakken, hebben de 

staats- en regeringsleiders van de EU zich in juni 2001 tijdens de Europese Top in Göteborg ertoe verbonden 

om de achteruitgang van de biodiversiteit in de EU een halt toe te roepen tegen 2010. 

België bekrachtigde het Verdrag inzake Biologische Diversiteit (Rio, 1992) op 22 november 1996. De uitvoering 

van dit verdrag werd geregeld aan de hand van nationale verslagen in 1998, 2001 en 2005. 

België werkte allerhande gewestelijke en federale plannen m.b.t. biodiversiteit uit. 

In 2006 werden deze plannen in de Nationale Belgische Biodiversiteitsstrategie gegoten, een 106 bladzijden 

tellend kaderdocument dat werd opgesteld onder leiding van het Belgische Coördinatiecomité Internationaal 

Milieubeleid. Deze strategie bevat 15 strategische doelstellingen en 78 operationele doelstellingen, te verwezenlijken 

over een periode van 10 jaar (2006-2016). Het betreft een kaderdocument, dat geen doelen of 

concrete acties bepaalt. 

Eind 2008 werden vier actieplannen voor de integratie van de biodiversiteit uitgewerkt in samenwerking 

met de federale besturen van de betrokken sectoren: transport, wetenschapsbeleid, ontwikkelingssamenwerking 

en economie. Deze plannen werden aan een openbaar onderzoek onderworpen, aangepast en 

worden momenteel door de verschillende kabinetten onder de loep genomen. Ze zouden eind 2009 door de 

ministerraad worden goedgekeurd. 


Doelstelling 3 - Biodiversiteit in België op peil houden of herstellen tot een gunstige behoudsstatus: 

• Operationele doelstelling 3.3: ‘De integratie van beschermde gebieden in het bredere landen zeelandschap 

promoten’ 

‘Bestaande maatregelen die werden genomen om de wilde fauna en flora buiten de beschermde gebieden 

te beschermen, zullen worden verbeterd in diverse ecosystemen (bv. stedelijke, zoetwater-, vochtige, rotsachtige/grotten, 

mariene, kust-, bos- en landbouwecosystemen) en zullen worden geïntegreerd in de planning 

van het landgebruik.’ […] ‘De kwaliteit van de natuur in stedelijke zones en gebieden in de stadsrand (steden 

en gemeenten) is uiterst belangrijk, niet alleen voor de biodiversiteit, maar ook voor de levenskwaliteit en 

de volksgezondheid. De kwaliteit van de natuur kan worden verbeterd door een geïntegreerde planning 

en een harmonieus beheer van groene zones in de steden en in de stadsrand (bv. Vademecum Harmonisch 

Parkbeheer van het Vlaamse Gewest). 

HFDST 4 9

Nationale Biodiversiteitsstrategie (2006-2016) 

• Operationele doelstelling 3.6: ‘Maatregelen nemen om de impact van de geïdentificeerde processen en 

activiteiten die de biodiversiteit bedreigen tot een minimum te beperken’ 

p. 35: ‘Bij de planning van het landgebruik moet men proberen om de landconversie (hetzij voor stedelijke, 

industriële, landbouw-, transport- of toeristische doeleinden) te beperken, want die leidt tot de drooglegging 

van vochtige ecosystemen en de vernietiging, achteruitgang en fragmentatie van habitats.’ 

Doelstelling 5 - De integratie van de zorg voor biodiversiteit in alle sociale en economische sectorale beleidslijnen 

verbeteren: 

• Operationele doelstelling 5.4: ‘In de strategische planning de negatieve en positieve effecten identificeren 

van de diverse sectorale beleidslijnen (planning van landgebruik, transport, energie) op de prioritaire elementen 

van biodiversiteit en maatregelen nemen om deze effecten te corrigeren of te versterken.’ 


• Nationale Belgische Biodiversiteitsstrategie. 

• ‘Tweede federaal plan duurzame ontwikkeling 2004-2008’ (FPDO II) (door de ministerraad goedgekeurd 

op 24 september 2004). Actie 18 voorziet de integratie van de problemen m.b.t. biodiversiteit in vier federale 

sleutelsectoren (transport, economie, ontwikkelingssamenwerking en wetenschapsbeleid). 


• FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu 

DG Leefmilieu, dienst Multilaterale en Strategische Zaken 

Claire Collin 

02/524.96.23 

claire.collin@health.fgov.be 

www.health.fgov.be 


De uitvoering van de verbintenissen inzake biodiversiteit staat centraal in het kader van het Internationale 

Jaar van de Biodiversiteit en het Belgische EU-voorzitterschap in 2010. 

HFDST 4 10

01 | 

Fiscaliteit 









10 | Beliris


FOD Mobiliteit 

MAATREGEL Zone 30 

SOORT 

Verkeersveiligheid 


De zone 30 beschikt reeds meer dan 20 jaar over een juridisch statuut. 

Zo regelt het Koninklijk besluit van 17 september 1998 de inrichting van de zones met een snelheidsbeperking 

van 30 km/u (o.a. via verkeersborden F4a en F4b). Het was destijds de bedoeling om de residentiële 

wijken in steden en gemeenten veilig en bewonersvriendelijk te maken door de snelheid van de gemotoriseerde 

voertuigen terug te brengen tot een limiet die de veiligheid van voetgangers en fietsers niet in het 

gedrang brengt. 

Ondertussen is er een trend ontstaan om ook in de stadscentra zone 30 in te richten. Om die reden heeft het 

Koninklijk besluit van 9 april 1998 de reglementering versoepeld, zodat deze operaties minder duur worden. 

Tot slot werden sinds 1 december 2005 alle schoolomgevingen duidelijk als zone 30 afgebakend (Koninklijk 

besluit 14/05/2002). Een belangrijke stap naar een verhoogde bescherming van de schoolgaande kinderen 

in het verkeer. De zone 30 werd in de schoolomgeving visueel gesymboliseerd door een octopus (Octopusproject 

van de Voetgangersvereniging). 


De zone 30 is van toepassing in de agglomeraties. 


• Koninklijk besluit tot wijziging van het KB van 9 oktober 1988 van de vereisten voor het inrichten van de 

zones met een snelheidsbespreking van 30 km per uur.) 

• Koninklijk besluit tot wijziging van het KB van 17 september 1988 van de vereisten voor het inrichten van 

de zones met een snelheidsbespreking van 30 km per uur. 

• Koninklijk besluit tot wijziging van het KB van 1 december 1975 houdende algemeen op de politie van het 

wegverkeer. 

HFDST 5 1

Zone 30 


• FOD Mobiliteit 

Anne-Valérie De Barba 

02/244.15.14 

www.bivv.be 

• IBSR 

HFDST 5 2


FOD Mobiliteit 

MAATREGEL 

Straatcode 

SOORT 

Verkeersveiligheid 


De straatcode werd geïntegreerd in de wegcode door het Koninklijk besluit van 4 april 2003. Dit Koninklijk 

besluit is van toepassing sinds 1 januari 2004 en heeft vooral tot doel de veiligheid te verbeteren van de 

zwakke weggebruikers op de openbare weg binnen de bebouwde kom. Deze wijzigingen zijn het resultaat 

van talrijke vergaderingen met de vertegenwoordigers van verenigingen van voetgangers, fietsers, personen 

met een handicap en ouders van verongelukte kinderen. 

De openbare weg is niet enkel meer bestemd voor de verkeersfunctie. 

Het veiligheidsprincipe heeft de bovenhand: verplichting tot voorzichtigheid van de sterkste tegenover de 

zwakste, verantwoordelijkheden worden duidelijk bepaald bij ongeval. 


De wegcode is van toepassing op de verkeerswegen die zich in de bebouwde kom bevinden en hebben dus 

betrekking op het verkeersveiligheidsbeleid in de steden. 

Er verschijnen nieuwe bepalingen en aanpassingen voor een grotere leefbaarheid en een evenwichtiger 

gedeeld gebruik van de openbare weg. 

Zone 30: veralgemening van de zone 30 in de buurt van scholen vanaf 1 september 2005 (zie fiche). 

Erven: gemengde zones van woningen, handelszaken, scholen, …. In deze zones is de snelheid beperkt tot 20 

km/h, de voetgangers mogen de ganse breedte van de rijweg gebruiken, spelen zijn toegelaten, de bestuurders 

mogen de voetgangers niet in gevaar brengen of hinderen, zij mogen enkel parkeren op bepaalde 

plaatsen. 

Voetpad dat de rijbaan oversteekt: verhoogd trottoir dat de weg oversteekt om de voorrang van de voetganger 

te versterken. 

Verkeersdrempels: verhoging in het midden van de rijweg om de bestuurders te dwingen te vertragen bij het 

naderen van een oversteekplaats voor voetgangers. 

Beperkt eenrichtingsverkeer (BEV, enkele richting voor de automobilisten en dubbele richting voor de fietsers): 

staat in de straatcode sinds 1990; verplichting tot veralgemening van het BEV voor de gemeenten. 

HFDST 5 3

Straatcode 


• Koninklijk besluit 4 april 2003. Koninklijk besluit tot wijziging van het KB van 1 december 1975 houdende 

algemeen reglement op de politie van het wegverkeer. 



Anne-Valérie De Barba 

02/244.15.14 

www.bivv.be 

• IBSR 

HFDST 5 4


NMBS 

MAATREGEL 

Gewestelijk ExpresNet (GEN) 

SOORT 

Interregionale mobiliteit 


Het Gewestelijk ExpresNet (GEN) heeft de ontwikkeling tot doel van een geïntegreerd netwerk van voorstedelijke 

treinen busverbindingen binnen een straal van circa 30 km rond Brussel. Het GEN beoogt een maximaal 

gebruik van het openbaar vervoer van en naar de hoofdstad, maar ook binnen de Brusselse perimeter 

en in de stadsrand. 

Het aanbod spitst zich vooral toe op het onderling verbinden van bepaalde multimodale groeipolen. Binnen 

deze zones wordt het lokale stedelijke beleid en het wegbeheer afgestemd op de verschillende vervoersvormen. 

Concreet betreft het de noord-zuidverbinding, de verbinding met de Europese wijk en de luchthaven 

van Zaventem. Deze drie polen kunnen rekenen op een kwalitatief netwerk voor middellange afstanden. 

Het toekomstig GEN zal worden gekenmerkt door een fijnmazig netwerk van lokale spoorverbindingen. Op 

die verbindingen zullen specifieke buslijnen worden aangesloten, die op hun beurt de zones die niet worden 

bediend door de trein zullen ontsluiten. 

De GEN-treinen zullen een autonoom netwerk vormen en op afzonderlijke sporen rijden. De NMBS zal dus 

naast het bestaande aanbod ook GEN-lijnen ter beschikking stellen, met de bedoeling om de GEN-treinen 

en de expresstreinen (IC- en IR-treinen) zo goed mogelijk op elkaar af te stemmen voor een vlotte verbinding 

van, naar en tussen de multimodale polen. Binnen de GEN-zone wordt de complementariteit van de verschillende 

vervoersmodi bewaakt door efficiënte aansluitingen tussen treinen, trams, metro’s en bussen. 

Het gehele GEN-netwerk staat elke kalenderdag garant voor een dienstverlening gedurende minimaal 20 

uur. Op werkdagen zal er van 5 uur tot 1 uur ’s ochtends een verbinding zijn tussen de stations van de multimodale 

polen, en van 6 uur tot 2 uur ‘s ochtends op zaterdagen, zondagen en feestdagen. 

Tijdens de spitsuren moet er een minimale frequentie verzekerd zijn van één GEN-trein per kwartier. Tijdens 

de daluren moet er elke 30 minuten een trein rijden. Die verhoogde frequentie is essentieel voor het bereiken 

van de mobiliteitsdoelstellingen van het GEN-project. 


De begeleidende maatregelen binnen de steden moeten bijdragen tot het welslagen van het project. 

Het betreft interventies op het vlak van parkeervoorzieningen, intermodaliteit (gebruik van de verschillende 

vervoersmodi voor eenzelfde verplaatsing), de commerciële snelheid van het openbaar vervoer en het in 

categorieën onderbrengen van de verbindingen. Zo moeten de introductie van betalend parkeren op de 

openbare weg en op publieke parkeerplaatsen en de aanleg van een overstapparking bij de GEN-stations in 

de stadsrand het gebruik van het openbaar vervoer aanmoedigen. 

HFDST 5 5

Gewestelijk ExpresNet (GEN) 


• Wet van 19/07/2001: wettelijke basis voor het oprichten van het (federaal) GEN-fonds in 2003 

• Conventie van 4 april 2003 tussen de federale Staat en de gewesten met het oog op het realiseren van het 

GEN van, naar, in en rond Brussel. 



www.infrabel.be 


De oorspronkelijke kalender voor het GEN-project had 2012 als richtdatum. Ondertussen werd de voltooiing 

en de indienststelling van het net uitgesteld tot eind 2016. 

Zowel langs Vlaamse als Waalse zijde wordt er nog gediscussieerd over de ontwikkeling van de lijn Nijvel- 

Aalst, die noch langs Vlaamse noch langs Waalse zijde over een rechtstreekse verbinding met de noord-zuidas 

beschikt. Dat is in het nadeel van de regio’s Aalst-Denderleeuw in het noorden, en van Nijvel, Eigenbrakel en 

Waterloo in het zuiden. 

HFDST 5 6

01 | 

Fiscaliteit 









10 | Beliris

INITIATIEFNEMER FOD WASO, POD Maatschappelijke Integratie - 


MAATREGEL 

Startbanenstelsel 

SOORT 

Tewerkstellingsmaatregel 


Het startbanenstelsel wil jongeren (

Startbanenstelsel 

Eind 1999 besliste de federale regering tot een toekenning van startbanen in het programma 

Grootstedenbeleid. Van de ongeveer 2.000 startbanen binnen de federale overheid worden er vandaag 170 

ingevuld door het Grootstedenbeleid. In Vlaanderen worden de 78 functies vooral ingevuld binnen de openbare 

netheid. Wallonië schakelt zijn 53 functies in projecten met een ‘sociaal’ oogmerk. De 27 startbanen 

worden in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest grotendeels gebruikt voor functies als parkwachter, kinderopvang 

en stadswachten. 


• Wet van 24 december 1999 ter bevordering van de werkgelegenheid, titel II, hoofdstuk VIII. 

• Koninklijk besluit van 30 maart 2000 ter uitvoering van de artikelen 32, §2, eerste lid, 33, §2, derde lid, 34, 39, 

§4, tweede lid, en §5, tweede lid, 42, §2,46, eerste lid,47, §4, eerste en vierde lid, van de wet van 24 december 

ter bevordering van werkgelegenheid. 

• Koninklijk besluit van 30 maart 2000 tot uitvoering van de artikelen 26, 27, eerste lid, 2°, 30, 39, §1, en §4, 

tweede lid, 40, tweede lid, 40 bis, tweede lid, en 47, §1, vijfde lid, van de wet van 24 december 1999 ter bevordering 

van de werkgelegenheid. 

• Koninklijk besluit van 10 november 2006 tot verhoging van de leeftijdsgrens die van toepassing is op de 

jongeren die tewerkgesteld worden in het kader van het verplicht jongerenquotum in het startbanenstelsel. 

In het Duits taalgebied, het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, het Vlaams Gewest en het Waals 

Gewest). 


• FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg 

AD WEA - Cel jonge werknemers 

Sylviane Baus (FR) 

Ernest Blerotstraat 1, 1070 Brussel 

02/233.47.49 

Nathalie Spruyt (nl) 

02/233.47.04 

• POD Maatschappelijke Integratie - dienst Grootstedenbeleid 

Jean-Marc Dubois 

02/508.85.08 

HFDST 6 2


FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, 

POD Maatschappelijke Integratie en RvA 

MAATREGEL 

SINE (Sociale inschakelingsinitiatieven) 

SOORT 

Tewerkstellingsmaatregel - sociale economie 


De maatregel ‘Sociale Inschakelingseconomie’, afgekort SINE, bevordert, dankzij het actieve gebruik van de 

werkloosheidsuitkeringen, de herinschakeling van zeer moeilijk te plaatsen werklozen en OCMW rechthebbenden 

in de sociale inschakelingseconomie. Niet alle werkgevers komen in aanmerking voor deze maatregel. 

Het moet gaan om beschutte en sociale werkplaatsen, sociale verhuurkantoren, sociale huisvestingsmaatschappijen, 

plaatselijke werkgelegenheidsagentschappen, lokale diensteneconomie-initiatieven, ‘Entreprises 

de formation par le travail’, … Ieder jaar wordt een lijst van erkende werkgevers opgesteld door WASO. 

De werkgevers die SINE-werknemers aanwerven kunnen van een RSZ-bijdragevermindering (1.000 € per 

kwartaal) en een loonkosttoelage (max. 500 € per maand) genieten. De werkgever die de voordelen van 

SINE wenst te genieten, moet voorafgaandelijk een attest bekomen waaruit blijkt dat hij wel degelijk onder 

het toepassingsgebied van SINE valt. Dit attest dient aangevraagd bij de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en 

Sociaal Overleg. Om erkend te worden als inschakelingsbedrijf moet de betrokken werkgever een aanvraag 

indienen bij de cel Sociale Economie van de POD Maatschappelijke Integratie. 

De werknemer mag niet in het bezit zijn van een getuigschrift of diploma van het hoger secundair onderwijs. 

Daarenboven moet de werknemer een zekere periode uitkeringsgerechtigd werkloos zijn geweest of begunstigde 

van het leefloon of financiële maatschappelijke hulp, afhankelijk van het feit of hij/zij al dan niet 

jonger dan 45 jaar is. Aan de hand van een bij de RVA bekomen attest (C63 SINE) kan de werknemer aantonen 

dat hij/zij aan de voorwaarden voldoet voor een tewerkstelling in het kader van SINE. 

De werknemer wordt aangeworven bij gewone arbeidsovereenkomst (onbepaalde/bepaalde duur, voltijds/ 

deeltijds). Bij deze overeenkomst moet een bijlage arbeidsovereenkomst SINE gevoegd worden, te verkrijgen 

bij de RVA. De financiële tussenkomst is afhankelijk van de leeftijd van de aangeworven werknemer, de duur 

van de periode van inactiviteit die aan de tewerkstelling voorafging en desgevallend het resultaat van de 

evaluatie door de gewestelijke dienst voor arbeidsbemiddeling tijdens de tewerkstelling. 


In 2006 werden 5.549 personen via de RvA en 265 personen (2009: 392) via het OCMW tewerkgesteld in dit 

stelsel. 

Het gros van de SINE-werkgevers zijn PWA’s, nl 38,4 % (602). Ongeveer 15,6 % (245) van de SINE-werkgevers 

situeren zich in de sector van de buurten nabijheidsdiensten. Vervolgens zijn er de OCMW’s met 14,1 % (221), 

de beschutte of sociale werkplaatsen 13,5 % (212), Inschakelingsbedrijven of vennootschappen met sociaal 

oogmerk 17,8 % (279) en de sociaal verhuurkantoren 0,6 % (10). 

HFDST 6 3

SINE (Sociale inschakelingsinitiatieven) 


• Koninklijk Besluit van 11 juli 2002 tot vaststelling van de financiële tussenkomst vanwege het OCMW in de 

loonkost van een gerechtigde op MI die wordt tewerkgesteld in een sociaal inschakelingsinitiatief. 

• Koninklijk Besluit van 14 november 2002 tot vaststelling van de financiële tussenkomst vanwege het 

OCMW in de loonkost van een rechthebbende op financiële maatschappelijke hulp die wordt tewerkgesteld 

in een sociaal inschakelingsinitiatief. 

• Koninklijk Besluit van 3 mei 1999 tot uitvoering van artikel7, §1, derde lid,m, van de besluitwet van 28 

december 1944 betreffende de maatschappelijke zekerheid der arbeiders betreffende de herinschakeling 

van zeer moeilijk te plaatsen werklozen (Artikel 1, §1: doelgroepwerkgevers). 

• Koninklijk Besluit van 16 mei 2003 tot uitvoering van het hoofdstuk 7 van Titel IV van de programmawet 

van 24 december 2002 (I), betreffende de harmonisering en vereenvoudiging van de regelingen inzake 

verminderingen van de sociale zekerheidsbijdragen (Artikel 14). 



Algemene directie Werkgelegenheid en Arbeidsmarkt 

Directie van de integratie van de werkzoekenden 

Genevieve Montoisy 

genevieve.montoisy@werk.belgie.be 


Dienst Activeringen/ESF 

Rajae Chatt 

02/508.86.59 

rajae.chatt@mi-is.be 

HFDST 6 4


FOD WASO, Lokale besturen 

MAATREGEL 

Plaatselijke werkgelegenheidsagentschappen 

(PWA) 

SOORT 

Tewerkstellingsmaatregel - dienstverlening 


De oprichting van plaatselijke werkgelegenheidsagentschappen in de gemeenten of in een groep van 

gemeenten heeft tot doel te voldoen aan de vraag naar een aantal activiteiten die niet in de normale arbeidscircuits 

worden uitgevoerd en die niet met deze laatste concurreren. 

Anderzijds dienen de PWA’s ook te voldoen aan de vraag naar werk vanwege de langdurig werklozen, de 

leefloners en sommige rechthebbenden op financiële maatschappelijke hulp; categorieën die moeilijk een 

plaats vinden op de arbeidsmarkt. 

De PWA-werknemer kan activiteiten uitoefenen op verzoek van particuliere gebruikers (bv thuishulp, met 

uitzondering van poetshulp), vzw’s, lokale overheden (bv stadswachters), niet-commerciële verenigingen, 

onderwijsinstellingen en land- of tuinbouwbedrijven. De toegelaten activiteiten kunnen verschillen per 

PWA. Het is dus niet een echte tewerkstelling en bovendien omvat de PWA-omkadering geen trajectbegeleiding 

naar een reguliere baan. 

De PWA-werknemer mag maar een maximum aantal uren per maand werken afhankelijk van de sector. De 

PWA-werknemer wordt door de gebruikers uitbetaald in cheques. Het PWA is de werkgever van de PWAwerknemers 

en bezorgt hen uiterlijk tegen hun eerste prestatie een PWA-arbeidsovereenkomst en een prestatieformulier. 

De langdurige werkloze ontvangt een globaal maandinkomen gelijk aan het bedrag van zijn 

werkloosheidsuitkering, vermeerderd met een belastingvrij bedrag van 4,10 € per gepresteerd uur. 

Voor de particuliere gebruiker geldt een belastingvoordeel voor het aantal aangekochte PWA-cheques op 

naam per jaar. 


Geen specifieke aantallen beschikbaar. 

In 2008 werden er in totaal 9.038.609 uren gepresteerd door 23.298 personen met een PWA-overeenkomst: 

• Vlaanderen: 3.948.454 uren door 10.364 personen; 

• Wallonië: 4.366.285 uren door 11.112 personen; 

• Brussel: 768.870 uren door 1.822 personen. 

HFDST 6 5

Plaatselijke werkgelegenheidsagentschappen (PWA) 


• Wet van 7 april 1999 betreffende de PWA-arbeidsovereenkomst, gewijzigd door de wet van 3 juni 2007. 

• Artikel 8 van het besluitwet van 28 december 1944 betreffende de maatschappelijke zekerheid der 

arbeiders, ingevoegd bij de wet van 30 maart 1994 houdende sociale bepalingen en gewijzigd bij de 

wetten van 7 april 1999, 2 januari 2001, 5 maart 2002, 2 augustus 2002, 8 april 2003, 22 december 2003, 

27 december 2005 en 22 december 2008. 

• Artikel 79, 79 bis en 79 ter van het Koninklijk besluit van 25 november 1991 houdende de 

werkloosheidsreglementering. 

• Koninklijk besluit van 10 juni 1994 betreffende de maatschappelijke zekerheid de arbeiders. 

• Koninklijk besluit van 17 december 1999 betreffende de PWA-werknemers van wie het loon betaald wordt 

door de OCMW’s. 


• FOD Werkgelegenheid 

Arbeid en Sociaal Overleg 

Algemene Directie Werkgelegenheid en Arbeidsmarkt 


Caroline Van Beveren 

Ernest Blerotstraat 1, 1070 Brussel 

02/233.41.11 

Caroline.vanbeveren@werk.belgie.be 

• Uitgiftemaatschappij 

Accor Services 

Afdeling PWA-cheques 

Herman-Debrouxlaan 54 B5, 1160 Brussel 

02/678.28.25< 

Fax:02/678.28.17 

www.pwa-cheque-rva.be 

HFDST 6 6


FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, 

POD Maatschappelijke Integratie 

MAATREGEL 

Doorstromingsprogramma’s (dsp) 

SOORT 

Tewerkstellingsmaatregel 


Doorstromingsprogramma’s zijn specifieke tewerkstellingsprogramma’s, bedoeld voor langdurig werklozen, 

opgericht door werkgevers uit de publieke sector in de ruime zin, met de bedoeling deze langdurig werklozen 

de nodige werkervaring (1 à 1,5 jaar) te laten opdoen teneinde hun positie op de arbeidsmarkt te verbeteren 

en hen gemakkelijker te laten doorstromen naar het regulier arbeidscircuit. 

De activiteiten verricht in dit kader dienen tegemoet te komen aan collectieve maatschappelijke noden 

waaraan niet of onvoldoende wordt tegemoet gekomen door de werkgevers uit het regulier arbeidscircuit: 

socio-culturele sector, sportsector, vrijetijdssector, milieusector, … Hierbij zijn het de openbare besturen, vzw’s 

en niet commerciële verenigingen die in aanmerking komen als werkgever. 

De werkgevers die doorstromingsprogramma’s ontwikkelen genieten bepaalde voordelen. Op federaal 

niveau is dat een vermindering van de patronale sociale zekerheidsbijdragen (max. 1.000 € per kwartaal) 

van de werknemers. 

De werkloze, aangeworven in het kader van een doorstromingsprogramma, heeft gedurende zijn tewerkstelling 

recht op een integratie-uitkering, betaald door de werkloosheid of een loontussenkomst van het OCMW. 

Concreet betekent dit dat de werkgever enkel het verschil dient te betalen tussen het normale nettoloon en 

de integratie-uitkering. 

Deze voordelen zijn beperkt in tijd, aangezien de tewerkstelling in een doorstromingsprogramma beperkt is 

tot maximum 12 maanden. Deze periode kan worden verlengd tot 18 maanden. 


We beschikken enkel over cijfers van het contingent van de POD Maatschappelijke Integratie voor de OCMW’s. 

In 2009 werden 354 dsp’ers gesubsidieerd. Ongeveer 196 (55 %) daarvan werden tewerkgesteld in de 17 steden 

en gemeenten van het Grootstedenbeleid. 


• Koninklijk besluit van 11 juli 2002 tot vaststelling van de financiële tussenkomst vanwege het OCMW 

in de loonkost van een gerechtigde op maatschappelijke integratie die wordt tewerkgesteld in een 

doorstromingsprogramma. 

• Koninklijk besluit van 14 november 2002 tot vaststelling van de financiële tussenkomst vanwege het 

OCMW in de loonkost van een rechthebbende op financiële maatschappelijke hulp die wordt tewerkgesteld 

in een doorstromingsprogramma. 

HFDST 6 7

Doorstromingsprogramma’s (dsp) 

• Koninklijk besluit van 16 mei 2003 tot uitvoering van het hoofdstuk 7 van titel IV van de programmawet 

van 24 december 2002 (I), betreffende de harmonisering en vereenvoudiging van de regelingen betreffende 

verminderingen van de sociale zekerheidsbijdragen (Artikel 12). 


• FOD WASO 

Afdeling van doelgroepenbeleid 


Tom Parys 

02/233.41.11 

tom.parys@werk.belgie.be 


Dienst Activering / ESF 

Gerrit Van Nijverseel 

02/508.86.09 

gerrit.vannijverseel@mi-is.be 

HFDST 6 8


FOD WASO, Lokale besturen 

MAATREGEL 

Dienstencheques 

SOORT 

Tewerkstellingsmaatregel - huishoudelijke hulp 


Op 1 januari 2004 is het nieuwe systeem van dienstencheques in werking getreden. De dienstencheque is 

een initiatief van de federale regering ter bevordering van buurtdiensten en - banen. Het creëren van arbeidsplaatsen 

en het bestrijden van zwartwerk zijn de doelstellingen. De dienstencheque maakt het voor particulieren 

mogelijk een erkende onderneming te betalen voor hulp van huishoudelijke aard. 

De gebruikers zijn particulieren die hun woonplaats hebben in België. Zij kunnen dienstencheques kopen 

om van bepaalde diensten te genieten. De gebruiker kan per kalenderjaar maximum 750 dienstencheques 

aanschaffen. Hij kan genieten van een fiscaal voordeel: forfaitaire belastingvermindering van 30 %. 

De diensten worden uitgevoerd door werknemers aangeworven in bedrijven die specifiek erkend worden in 

het kader van het dienstenchequesysteem. De erkenning gebeurt door de federale overheid. De aanvraag 

dient te gebeuren bij de Erkenningcommissie Dienstencheques (RSZ). De ondernemingen zijn o.a. commerciële 

bedrijven, zelfstandigen, vzw’s, ziekenfondsen, PWA’s, gemeenten, OCMW’s, … 

De werknemer moet aan geen enkele voorwaarde voldoen voor zijn aanwerving. In principe komt iedereen 

in aanmerking voor een tewerkstelling in het kader van de ‘dienstencheques’. 


De impact op de steden is moeilijk te achterhalen. Maar uit de toegelaten activiteiten blijkt duidelijk het 

stedelijk aspect: schoonmaak, was en strijkwerk zijn activiteiten die jonge tweeverdienende stadsbewoners 

ten zeerste aanspreekt. Maaltijdbereidingen, boodschappendiensten, vervoer van personen met beperkte 

mobiliteit spreekt dan weer de eerder oudere, minderbegunstigde stadsbewoners aan. Bij dit alles spelen de 

dimensies buurt en nabijheid een belangrijke rol. 


• Wet van 20 juli 2001 tot bevordering van buurtdiensten en -banen. 

• Koninklijk besluit van 12 december 2001 betreffende de dienstencheques. 

HFDST 6 9

Dienstencheques 


• 

www.dienstencheques-rva.be (Sodexo) 

• Voor de ondernemingen (erkenning): 

Rijksdienst voor Sociale Zekerheid 

02/515.40.20 

fax:02/515.44.39 

www.rva.fgov.be 

• Inzake de reglementering: 

FOD Werkgelegenheid 

Arbeid en Sociaal Overleg 

Algemene Directie Werkgelegenheid en Arbeidsmarkt 

Directie voor de integratie van de werkzoekenden 

Caroline Van Beveren 

02/233.47.17 

caroline.vanbeveren@werk.belgie.be 

HFDST 6 10



MAATREGEL Artikel 61 

SOORT 

Omkaderings- en opleidingspremie 


Vanuit de bekommernis om ook de tewerkstelling in privé-ondernemingen aan te moedigen, werd beslist 

om de OCMW’s een subsidie te verstrekken voor elke gerechtigde op maatschappelijke integratie of op financiële 

hulp die in de privésector tewerkgesteld wordt of door het OCMW aan de privésector wordt ter beschikking 

gesteld. 

Artikel 61 omvat hiertoe twee elementen: 

• Het biedt een OCMW de mogelijkheid om een overeenkomst te sluiten met een privé-instelling; 

• Een toelage die volledig moet worden besteed aan de omkadering en/of opleiding van de tewerkgestelde. 

De toelage is wezenlijk bedoeld om de werknemer een opleiding en een omkadering op de werkvloer aan te 

bieden. Bovendien biedt enkel een tewerkstelling bij een privé-onderneming het recht op de omkaderingsen 

opleidingspremie. Dwz een rechtspersoon die een activiteit met winstoogmerk uitoefent. 

De toelage bedraagt maximaal 250 € per maand bij een voltijdse tewerkstelling. De premie kan voor hoogstens 

12 maanden worden toegekend, gespreid over de volledige periode van tewerkstelling met een maximum 

van 24 maanden. Ze mag niet gebruikt worden ter vermindering van de loonkost van de werknemer. 

De overeenkomst tussen het OCMW en de privé-onderneming moet de inhoud en de modaliteiten van de 

omkadering en/opleiding evenals van de evaluatie ervan bepalen. 


Ondanks het feit dat deze maatregel opvallend weinig wordt toegepast door de OCMW’s kunnen we toch 

spreken van een stedelijke maatregel qua maatschappelijke integratie/socioprofessionele integratie. Binnen 

de 35 grootste Belgische steden en gemeenten werd in 2008 66,6 % (301) van het totaal aantal Artikel 61’ers 

tewerkgesteld. Opvallend is dat de formule Artikel 61 vooral in Wallonië wordt toegepast en minder in 

Vlaanderen en Brussel. 

HFDST 6 11

Artikel 61 


• Wet van 2 april 1965 betreffende het ten laste nemen van de steun verleend door de openbare centra voor 

maatschappelijk welzijn. 

• Artikel 61 van de organieke wet van 8 juli 1976 betreffende de openbare centra voor maatschappelijk 

welzijn. 

• Artikel 38 van de wet van 26 mei 2002 betreffende het recht op maatschappelijke integratie (toelage). 

• Koninklijk besluit van 11/07/2002, Koninklijk besluit van 14/11/2002 tot vaststelling van de toelage, verstrekt 

aan de openbare centra voor maatschappelijk welzijn, voor de omkadering en opleiding van gerechtigden 

op maatschappelijke integratie die bij overeenkomst worden tewerkgesteld bij een privé-onderneming. 



Dienst Activeringen / ESF 

Rajae Chatt 

02/508.86.59 


HFDST 6 12



MAATREGEL Artikel 60§7 van de organieke wet van 8 juli 1976 

betreffende de OCMW’s 

SOORT 

Tewerkstellingsmaatregel voor OCMW’s 


Een tewerkstelling met toepassing van Artikel 60 §7 is een vorm van maatschappelijke dienstverlening 

waarbij het OCMW een persoon een baan bezorgt met een welbepaald doel. Het gaat om gerechtigden op 

maatschappelijke integratie of op financiële maatschappelijke hulp. De bedoeling van deze tewerkstelling 

is om mensen die geen werkervaring hebben of die uit de arbeidsmarkt zijn gestapt of ‘gevallen’ terug in te 

schakelen in het stelsel van de sociale zekerheid en in het arbeidsproces. 

Meestal treedt het OCMW zelf als werkgever op. Het centrum kan de persoon in zijn eigen diensten tewerkstellen 

of ter beschikking stellen van een derde werkgever. 

Toelage: 

• Voltijdse tewerkstelling: bedrag van het leefloon van de alleenstaande met kinderlast (op 08/2009: 967,72 

€/maand) 

• Deeltijdse tewerkstelling: 500 €/maand voor een maximale duur van 6 maanden. 

Voorgaande bedragen worden verhoogd: 

• Indien de werknemer bij de aanwerving geen 25 jaar oud is (verhoging met 25 %), op voorwaarde dat hij 

voor tewerkstelling recht op leefloon had. Geldt niet voor wie recht had op maatschappelijke integratie. 

• Als de werknemer ter beschikking wordt gesteld van een erkend sociaal economie-initiatief. (volle bruto 

loonkost beperkt tot 22.663 €/jaar in 2009) 

• In geval het OCMW met de minister/staatssecretaris van Maatschappelijke Integratie een overeenkomst 

heeft gesloten waarin het zich tot welomschreven tewerkstellingsinspanningen verbindt. Bijvoorbeeld in 

het kader van het Grootstedenbeleid. (25 % verhoging) 

Twee doeleinden: 

• Werkervaring; 

• Opnieuw recht op een volledige sociale uitkering (meestal werkloosheidsuitkering). 


Binnen de 35 grootste Belgische steden en gemeenten wordt 67 % (6120) van het totaal aantal Artikel 60’ers 

tewerkgesteld, zodat men gerust mag spreken van een stedelijke maatregel qua maatschappelijke integratie/socioprofessionele 

integratie. 

HFDST 6 13

Artikel 60§7 


• Wet van 2 april 1965 betreffende het ten laste nemen van de steun verleend door de openbare centra voor 

maatschappelijk welzijn. 

• Artikel 60, §7 van de organieke wet van 8 juli 1976 betreffende de openbare centra voor maatschappelijk 

welzijn. 

• Artikelen 36 en 37 van de wet van 26 mei 2002 betreffende het recht op maatschappelijke integratie. 

• Koninklijk besluit van 11/07/2002, Koninklijk besluit van 14/11/2002 en Koninklijk besluit van 04/09/2002 

tot vaststelling van de toekenningsvoorwaarden, het bedrag en de duur van de toelage met het oog op 

deeltijdse tewerkstelling en terbeschikkingstelling van een privé-onderneming. 




Rajae Chatt 

02/508.85.04 


HFDST 6 14


FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg & 


MAATREGEL Activaplan + Win win-plan (2010-2011) 

SOORT 

Tewerkstellingsmaatregel met vermindering van 

werkgeversbijdragen 


Algemeen programma ter bevordering van de tewerkstelling van (langdurig) werkzoekenden. De werkgever 

die een (langdurig) werkzoekende aanwerft, kan aanspraak maken op: 

• Vermindering of forfaitaire vrijstelling van de patronale basisbijdragen voor de sociale zekerheid. De vermindering 

bedraagt 1.000 € per kwartaal bij de aanvang van de tewerkstelling en wordt in sommige 

gevallen na verloop van een aantal kwartalen teruggebracht tot 400 € per kwartaal. 

• Activering van de werkloosheidsuitkering of de maatschappelijke integratie (= leefloon) die de werkgever 

van het te betalen nettosalaris kan aftrekken. Bij de OCMW-activering echter, betaalt het OCMW het volledige 

nettoloon. Het maximumbedrag van de werkuitkering bedraagt 500 € per maand. (Uitz. Bij de Activastadswachten 

45 jaar 1.100 €/maand). 

Deze voordelen zijn beperkt in de tijd, afhankelijk van de leeftijd, de duur van de periode dat de aangeworven 

werknemer werkzoekend is en van het soort Activaplan. 

Naast het algemeen Activaplan is er het Activaplan ‘PVP’, gericht op extra aanwervingen binnen het lokaal 

veiligheids- en preventiebeleid van de steden (de zgn. stadswachten in gemeenten die een veiligheidscontract 

hebben afgesloten met de Minister van Binnenlandse Zaken) 

Tenslotte is er voor de periode 2010 - 2011 het win-win aanwervingsplan voor min 26-jarigen of plus 50-jarigen: 

• Min 26-jarigen zonder diploma hoger secundair onderwijs en tenminste 3 maanden ingeschreven als 

werkzoekende. Indien ze maximum een diploma hoger secundair onderwijs hebben moeten ze tenminste 

6 maanden zijn ingeschreven als werkzoekende. 

• De 50-plussers moeten uitkeringsgerechtigd volledig werkloos zijn, wat niet geldt voor de min-26 jarigen, 

en minstens 6 maanden ingeschreven als werkzoekende. 


Binnen de 17 Belgische steden en gemeenten die gesteund worden door het federale Grootstedenbeleid 

werd in 2008 58 % (423) van het totale aantal personen binnen het Activaplan (726) tewerkgesteld. Het gaat 

hierbij over het Activaplan vanuit de POD Maatschappelijke Integratie. Hieruit blijkt de aanzienlijke stedelijke 

impact van de maatregel. 

Opvallend is het hoge aantal tewerkgestelden in Luik (232). Daarnaast blijkt uit de cijfers dat Activaplan + en 

Activaplan PVP weinig succes kennen. 

HFDST 6 15

Activaplan + Win win-plan (2010-2011) 


• Koninklijk Besluit van 19 december 2001 tot bevordering van de tewerkstelling van langdurig werkzoekenden. 

• Koninklijk Besluit van 11 juli 2002 tot vaststelling van de financiële tussenkomst vanwege het OCMW in de 

loonkost van een gerechtigde op MI die wordt aangeworven in het kader van het Activaplan. 

• Koninklijk Besluit van 14 november 2002 tot vaststelling van de financiële tussenkomst vanwege het 

OCMW in de loonkost van een rechthebbende op financiële maatschappelijke hulp die wordt aangeworven 

in het kader van het Activaplan. 

• Koninklijk Besluit van 16 mei 2003 tot uitvoering van het hoofdstuk 7 van Titel IV van de programmawet 

van 24 december 2002, betreffende de harmonisering en vereenvoudiging van de regelingen inzake verminderingen 

van de sociale zekerheidsbijdragen. 



Algemene directie Werkgelegenheid en Arbeidsmarkt 


Maureen Birmingham 

maureen.birmingham@meta.fed.be 



Rajae Chatt 

02/508.85.04 


HFDST 6 16

01 | 

Fiscaliteit 









10 | Beliris


FOD Volksgezondheid 

MAATREGEL 

Fonds tot bestrijding van de verslavingen 

SOORT 

Projectoproep 


De problemen veroorzaakt door alcohol en illegale drugs zijn in de eerste plaats een kwestie van volksgezondheid, 

ook al beschouwt het grote publiek en de media ze vaak als een uitdaging voor veiligheid en criminaliteit. 

Om die uitdagingen voor volksgezondheid duidelijk aan te geven, heeft de vorige federale minister 

van Sociale Zaken en Volksgezondheid eind 2006 het Fonds tot bestrijding van de verslavingen opgericht, dat 

projecten en campagnes in verband met drugs en verslavingen financiert voor een bedrag tot 5 miljoen € 

per jaar. 

Het fonds is bedoeld ter ondersteuning van acties die: 

• Informeren over de gevaren van het gebruik van en de gewenning aan producten die tot verslaving kunnen 

leiden; 

• Het gebruik van die producten verminderen; 

• De risico’s verbonden aan het gebruik verminderen; 

• De regelgeving over producten die tot verslaving kunnen leiden beter leren begrijpen en naleven; 

• De opvang en de medische, psychologische en sociale begeleiding van de gebruikers bevorderen. 

Twee miljoen van het jaarlijks budget is voorzien voor projecten en een informatiecampagne rond tabak. 

De overige drie miljoen worden toegekend aan projecten en een informatiecampagne in verband met alcohol 

en andere drugs. 

Een eerste projectoproep werd gelanceerd in november 2006. Van de 145 projectvoorstellen werden 36 projecten 

weerhouden. 

Een tweede projectoproep werd gelanceerd in mei 2008. Op die oproep kwamen 29 aanvragen voor verlenging 

en 50 nieuwe projectvoorstellen binnen, die ter evaluatie werden voorgelegd aan het comité verslavingen. 

23 projecten die in 2007 subsidies kregen, werden verlengd en 15 nieuwe projecten kregen subsidies. 

De projecten vinden zowel in de grote steden van de 3 gewesten als in kleinere gemeenten plaats. In 2009 

werd een nieuwe projectoproep gelanceerd en de volgende oproep zal worden gelanceerd in 2011. 

Meer informatie op: www.health.fgov.be/drugs. 

HFDST 7 1

Fonds tot bestrijding van de verslavingen 


• In geval het GSB dieper zou ingaan op deze materie (bijv.: projectoproep ‘steden strijden tegen drugs’), 

zouden contacten kunnen worden gelegd met de algemene cel Drugsbeleid om samen te werken. 

• Het onderwerp ‘drugs’ is complex omdat het onder verschillende beleidsniveaus valt: 

- De federale staat via volksgezondheid, veiligheid: het vroegere drugplan - evenals de contracten voor 

veiligheid en preventie - werd in 2006 opgenomen in de strategische veiligheids- en preventieplannen; 

- Het preventiebeleid valt meer in het bijzonder onder de bevoegdheid van de gemeenschappen en de 

gewesten. Drugspreventieprogramma’s in scholen zijn wijdverbreid en werden voor de lagere en kleuterscholen 

geïntegreerd in meer algemene preventieprogramma’s (welzijn en gezondheid). 


• De programmawet van 20 juli 2006 die het Fonds tot bestrijding van de verslavingen opricht. 

• Het Koninklijk besluit van 28 december 2006 tot vaststelling van de nadere regels voor subsidiëring door 

het Fonds ter bestrijding van de verslavingen werd ingetrokken door het koninklijk besluit van 18 december 

2008, dat nieuwe modaliteiten bepaalt. 


• FOD Volksgezondheid 

DG-1 

Kurt Doms - Coördinator Cel Drugs 

02/524.86.18 

02/524.86.20 

kurt.doms@health.fgov.be 

www.health.fgov.be/drugs 


Om tot een globaal en geïntegreerd drugsbeleid te komen, werd op 2 september 2002 een samenwerkingsakkoord 

gesloten na afloop van een overleg tussen de ministers die bevoegd zijn voor drugsbeleid: die 

overeenkomst richtte de ‘Algemene Cel Drugsbeleid’ op. Het wetsontwerp houdende instemming met dit 

samenwerkingsakkoord werd goedgekeurd in februari 2003 in het federaal parlement, en streeft naar een 

doeltreffende harmonisering en verbetering van het beleid en de praktijken op alle niveaus: internationaal, 

nationaal, regionaal en op lokaal en gemeentelijk niveau. De Cel is voor het eerst samengekomen in februari 

2009. 

HFDST 7 2

INITIATIEFNEMER Dienst Grootstedenbeleid 2006 

MAATREGEL 

Gezondheid en huisvesting: pistes voor een 

geïntegreerde benadering van het terrein 

SOORT 

Onderzoek 


In 2004 werd een onderzoek verricht over ‘De gezondheidstoestand in 17 Belgische stadsgebieden en meer 

bepaald in de achtergestelde stadswijken’. Uit die studie bleek dat gezondheid nauw samenhangt met de 

woonomstandigheden. Daarom werd beslist om dieper op het onderwerp in te gaan. 

De professionelen van de gezondheids- en de sociale sector die huisbezoeken afleggen, stellen vast dat de 

slechte staat van de woning de gezondheid van de bewoners beïnvloedt. Wat kan men hieraan doen: hoe 

kunnen ze de vastgestelde problemen doorgeven Hoe kan men de betrokkenen (bewoners) laten meewerken 

om die problemen op te lossen Zijn er bemiddelaars tot wie ze zich kunnen wenden 

De studie heeft een inventaris gemaakt van de kennis van professionelen uit de gezondheids- en sociale sector 

over het verband tussen gezondheid en huisvesting en onderzocht welke instrumenten moeten worden 

voorzien om de gezondheid te verbeteren in de achtergestelde buurten van de 17 Belgische stadsgebieden. 

De studie bestond uit vier fases: 

• Een verkennende fase: opstelling van een repertorium van de beroepen die de problemen inzake 

gezondheid en huisvesting met elkaar in verband kunnen brengen doordat ze op huisbezoek 

gaan en een overzicht van de goede praktijken die de twee aspecten aan elkaar koppelen. 

In het algemeen zijn detectieprocedures vrijwel onbestaande en gebeurt er zelden een gestructureerde 

of systematische registratie. Tal van organisaties zijn ervan overtuigd dat een opleiding die de aandacht 

vestigt op het verband tussen gezondheid en huisvesting en aangepaste instrumenten voorstelt, noodzakelijk 

is voor de werkers. 

• Een steekproef: uitwerken van een vragenlijst die werd voorgelegd aan een relevant aantal professionelen 

uit de gezondheids- en sociale sector. Die vragenlijst maakte het mogelijk de obstakels, werkmiddelen, 

diensten, opleidingen, ... vast te stellen die nodig zijn om de bewoners te begeleiden bij de verbetering van 

de kwaliteit van hun woning met het oog op hun gezondheid. 

Er is dus wel degelijk behoefte aan transdisciplinaire coördinatie. 

• Een fase van uitdieping: rondetafelgesprekken met professionelen uit de gezondheids- en huisvestingssector 

zodat zij vanuit hun ervaring voorstellen kunnen doen om de gezondheid van de bewoners van 

achtergestelde wijken te verbeteren. 

Uit die ontmoetingen kan men besluiten dat de verschillende aanwezige sectoren in Vlaanderen, Wallonië 

en Brussel specifieke projecten hebben voorgesteld om op een globale en stapsgewijze manier te antwoorden 

op situaties van kwetsbaarheid, zowel op gezondheidsvlak als op het vlak van huisvesting. In het 

algemeen komt uit die gesprekken naar voren dat er meer afstemming moet komen tussen de sectoren 

van huisvesting, gezondheid en welzijn. 

Ten overstaan van projecten van huisvestingsgeneeskunde en huisvestingsinspectie stonden de deelnemers 

unaniem negatief. Men vreest voor de oprichting van een zoveelste nieuwe ingewikkelde structuur. Een 

meldpunt of gelijkaardig instrument kon echter op meer enthousiasme rekenen. Essentieel bij de ontwikkeling 

van dit instrument is dat het voeling moet hebben met de praktijk en oplossingsgericht zijn. 

HFDST 7 3

Gezondheid en huisvesting: pistes voor een 

geïntegreerde benadering van het terrein 

In het algemeen komt de noodzaak naar voren om te zorgen voor een structurele samenwerking tussen 

de huisvestingssector en de gezondheidssector. 

• Een analysefase: De 3 voorstellen die uit de analyse naar voren komen, zijn: de ontwikkeling van een interactieve 

website die informatie en tips geeft over het duo ‘woning/gezondheid’, de uitwerking van een 

actieve en praktische opleiding voor professionelen van de betrokken sectoren en tot slot de ontwikkeling 

van een organisatie die centraal gecoördineerd is en regionaal optreedt. 


4 aanbevelingen: 

1. Rond de problematiek van het verband tussen gezondheid en huisvesting, geven de onderzoekers de 

voorkeur aan een geïntegreerde structuur die de bestaande structuren en organisaties versterkt en fungeert 

als tussenpersoon tussen de verschillende beleidsniveaus. In dat opzicht biedt het lokaal niveau, 

vertegenwoordigd door de OCMW’s en de gemeentebesturen, mogelijkheden. Een centrale directie - 

eveneens geïntegreerd - blijkt een tweede noodzaak. De onderzoekers identificeren in dat kader de POD 

Maatschappelijke integratie en meer specifiek de dienst Cel Grootstedenbeleid. 

2. Een plaatselijke structuur (op het niveau van steden en gemeenten) is nodig met, daarbinnen, professionelen 

uit de gezondheids-, huisvestings- en welzijnssectoren. Er zou een lokaal forum kunnen worden 

opgericht, waar men ideeën en ervaringen kan uitwisselen om de plaatselijke problemen beter op te 

lossen. 

3. ‘Knowledge Management’. De website, de vorming en ontwikkeling van goede praktijken, ondersteund 

door het centrale en het plaatselijk niveau, moeten toelaten om van Gezondheid en Huisvesting een transversaal 

domein te maken vanaf het plaatselijk terrein. 

4. Vandaag is een netwerkbenadering noodzakelijk voor de ontwikkeling van een proactieve en klantgerichte 

dienst. Het is de enige manier om afdoend te antwoorden op de complexiteit van de probleemsituaties. 


Onderzoek op vraag van de Dienst Grootstedenbeleid 

02/508.85.86 



Sabine Amato 

Koning Albert II laan 30, 26 e verdieping bureau 14, 1000 Brussel 

02/508.85.86 

02/508.86.10 

marie-sabine.amato@mi-is.be 

• Vakgroep Huisartsgeneeskunde en eerstelijnsgezondheid van de Universiteit Gent 

Prof. Jan De Maeseneer 

09/240.35.42 

HFDST 7 4


RIZIV + Participatiefonds 

MAATREGEL 

Impulseo I - Financiering van de vestiging van 

huisartspraktijken 

SOORT 

Premie - lening 


Doel van deze maatregel is het helpen van jonge huisartsen bij de installatie van hun praktijk, alsook het 

stimuleren van huisartsen om zich te vestigen in zones die een tekort aan huisartsen kennen. 

De maatregel - Impulseo I - voorziet in een basisfinanciering door het Impulsfonds voor de huisartsgeneeskunde, 

gecombineerd met een extra financiering via het Participatiefonds. 

De basisfinanciering door het Impulsfonds bestaat in een lening van maximum 15.000 € voor jonge huisartsen, 

als zelfstandige of loontrekkende), en in een premie van 20.000 € voor de eerste installatie als erkende 

huisarts, als zelfstandige of als loontrekkende, in een zogenaamde prioritaire zone (dit is een zone waar nood 

is aan extra huisartsen). 

De extra financiering door het Participatiefonds stelt daar nog een bijkomende lening van 30.000 € tegenover, 

enkel bestemd voor wie zich vestigt als zelfstandig huisarts, alsook gratis begeleiding door een gespecialiseerd 

steunpunt gedurende de eerste 18 maanden na het opstarten van de praktijk. 

De maatregel is bestemd voor: 

• Huisartsen (na hun stage) die een praktijk opstarten na 1 juni 2006, binnen 4 jaar na hun erkenning of 

binnen 4 jaar na hun terugkeer uit een ontwikkelingsland; 

• Alle erkende huisartsen die zich installeren na 1 juni 2006 in een specifieke zone, dit is ofwel een huisartsenzone 

waar relatief weinig huisartsen per inwoner per beschikbaar zijn, ofwel een zone voor positief 

grootstedelijk beleid, zoals afgebakend in het kader van het Grootstedenbeleid. 

Voor het bepalen van het toepassingsgebied werd ondermeer een beroep gedaan op de lijst met zones voor 

positief grootstedelijk beleid (Koninklijk besluit 4 juni 2003): de lijst die ook wordt gebruikt in het kader van 

de fiscale maatregelen. Oorspronkelijk werden de hierin vermelde gebieden beschouwd als zones voor positief 

grootstedelijk beleid voor een periode van 2003 tot en met 2008. Na afloop van deze periode diende een 

nieuw toepassingsgebied vastgelegd te worden. Dit gebeurde met het Koninklijk besluit van 18 december 

2009, waarbij in een verlenging werd voorzien van de bestaande zones voor grootstedelijk beleid. 


De maatregel is onder meer bestemd voor huisartsen die zich installeren in een zone waar nood is aan huisartsen 

(prioritaire zones). 

Voor het bepalen van het toepassingsgebied werd een beroep gedaan op de lijst met zones voor positief 

grootstedelijk beleid (Koninklijk besluit 4 juni 2003), de lijst die dus ook wordt gebruikt in het kader van de 

maatregel rond het toekennen van een belastingvermindering. 

HFDST 7 5

Impulseo I - Financiering van de vestiging van 

huisartspraktijken 


• Koninklijk besluit van 15 september 2006 (Belgisch staatsblad van 28 september 2006). 

• Koninklijk besluit van 15 september (gecoördineerde versie). 

• Koninklijk besluit van 4 juni 2003 (zones voor positief grootstedelijk beleid). 





• RIZIV 

Eric Teunkens 

eric.teunkens@riziv.fgov.be 


Eind 2009 hadden 275 huisartsen een premie gekregen van 20.000 € (in de periode juni 2006-december 

2009). Het gaat hierbij om cijfers voor vestiging in een zone voor positief grootstedelijk beleid en in gemeenten 

met een te lage densiteit van huisartsen. Er wordt geen opsplitsing gemaakt tussen de twee. 

Een aantal huisartsen contacteerde de administratie Grootstedenbeleid met de opmerking dat hun werkingsgebied 

niet werd beschouwd als een kansarme buurt, niettegenstaande uit de praktijkervaring voldoende 

grond was om aan te nemen dat dat wel het geval was. Gevraagd werd wat hiervan de reden was en 

hoe dit kon worden verholpen. 

Er drongen zich twee aanpassingen op met betrekking tot de vastlegging van de zones voor positief grootstedelijk 

beleid: 

1. Bepalen van nieuw toepassingsgebied gezien de geldigheidsduur van de ‘oude zones’, zoals bepaald in het 

Koninklijk besluit van 4 juni 2003, afgelopen is. Dit gebeurde met het Koninklijk besluit van 18 december 

2009 (tot wijziging van het Koninklijk besluit van 4 juni 2003 rond de vastlegging van de zones), waarbij 

de bestaande beschrijving van zones voor positief grootstedelijk werd verlengd voor de periode 2009-2011. 

2. Actualisatie van deze zones: basis is de atlas van Kesteloot, die dateert uit 2001 (op basis van gegevens van 

volkstelling van 1991). Deze atlas werd geactualiseerd tot de ‘Dynamische analyse voor buurten in moeilijkheden’, 

gepubliceerd eind 2006. Het is deze geactualiseerde versie die als leidraad zou kunnen fungeren 

voor het bepalen van de nieuwe zones voor positief grootstedelijk beleid. Opgelet: in de eerste atlas werd 

de drempelwaarde om te kunnen worden gerekend tot kansarme buurt vastgelegd op 15 % van de totale 

bevolking van de 17 Belgische stadsgewesten, in de nieuwste versie werd dit uitgebreid tot 30 %. Uiteraard 

is het mogelijk dit opnieuw te herleiden tot 15 %. Aan de andere kant kan men ervan uitgaan dat voor 30 % 

van de bevolking in de stadsgewesten er nood is aan specifieke gunstmaatregelen. 

HFDST 7 6


Interministeriële conferentie Volksgezondheid 

MAATREGEL Protocol 3 

SOORT 

Kaderakkoord 


De protocolakkoorden nr. 1, nr. 2 en nr. 3, gesloten tussen de federale overheid en de gewestelijke en gemeenschapsoverheden 

betreffende het te voeren ouderenzorgbeleid, regelen een formele samenwerking tussen de 

federale en gefedereerde overheden om te beantwoorden aan de vergrijzing van de bevolking en het groeiende 

aantal ouderen in België. Het is niet enkel de bedoeling om voldoende middelen vrij te maken om de zorgcapaciteit 

voor ouderen als gevolg van de demografische evolutie uit te breiden, maar ook om nieuwe maatregelen 

te ontwikkelen om deze uitdaging te kunnen aangaan. 

Het Protocolakkoord 3 werd gesloten op 13 juni 2005 en trad in voege op 1 oktober 2005. Het heeft een geldigheidsduur 

van 6 jaar. Het heeft als doelstelling om te voorzien in de behoeften aan preventie, onthaal, begeleiding 

en zorgverlening voor bejaarde personen die hulpverlening nodig hebben en om steun te verlenen aan de 

informele zorgverstrekkers. De federale en gefedereerde overheden achtten het nodig om een maximum aan 

overheidsmiddelen toe te spitsen op voorzieningen waarmee ouderen zo veel mogelijk thuis kunnen worden 

verzorgd. De strategie bestaat erin om de Gewesten en Gemeenschappen te stimuleren alternatieve vormen 

van onthaal en begeleiding (zowel residentiële zorgen als thuiszorg) uit te bouwen teneinde de opname in een 

instelling te vermijden of uit te stellen. 

Het Protocolakkoord voert een ‘actief vergrijzingsbeleid’ door het gevaar voor isolement en de afhankelijkheid 

van ouderen te verminderen. Het beoogt ook een betere harmonisering van de erkenningsnormen die van toepassing 

zijn, zowel op het niveau van de federale overheid als de Gewesten en Gemeenschappen. 

Om deze doelstellingen te bereiken werd een budgettaire ruimte vrijgemaakt. Dit werd omgezet in een bepaald 

aantal RVT-equivalenten (naargelang van de gemiddelde prijs van de RVT bedden), de opstelling van gelijkstellingsregels 

en jaarlijkse reconversiesleutels voor de RVT-equivalenten om plaatsen vrij te maken ten voordele 

van kort verblijf in rust- en verzorgingstehuizen, de ontwikkeling van alternatieve vormen van zorgverlening en 

ondersteuning van de zorg. 

Wat overheidsmiddelen betreft, wil het Protocol de financiële duurzaamheid van de maatschappelijke bescherming 

vrijwaren ten aanzien van de kosten van de zorgen op lange termijn. Zowel het private als het openbare 

zorgaanbod wordt aangestuurd om op basis van een nauwkeurigere raming van de zorgbehoeften de kwaliteitsvolle 

dienstverlening aan iedereen te waarborgen die de basisdoelstelling vormt van het Protocol. De tekst 

pleit voor een gecoördineerd beleid dat een kader uittekent voor wonen, mobiliteit, culturele participatie en 

veiligheid in het verkeer. De behoeften inzake preventie, opvang, begeleiding, zorgverstrekking en ondersteuning 

van ziekenzorg moeten worden ingevuld met meer en gecoördineerde middelen om een breuk tussen 

zorgverstrekking en thuiswonen te vermijden. De uitbreiding van serviceflats, de ontwikkeling en evaluatie van 

alternatieve zorgvormen, de ondersteuning van mantelzorgers met erkende thuiszorgdiensten, geïntegreerde 

thuiszorg- en thuishulpdiensten wordt over het hele grondgebied aangemoedigd. 

Met het oog op de praktische uitvoering van al deze maatregelen hanteert het Protocol een open methode voor 

coördinatie tussen de betrokken partijen. 

• Iedere bevoegde overheid die het Protocol ondertekent, verbindt zich tot het beheer van en de uitvoering van 

een gepast actieplan in naleving van het Protocol. 

• Het Protocol stelt tevens een centrale en permanente werkgroep ‘Ouderenzorgbeleid’ in. Deze werkgroep 

formuleert onderzoeksvoorstellen en bundelt expertise in overleg met het middenveld. 

HFDST 7 7

Protocol 3 

• Bovendien wordt nog een andere werkgroep ingesteld om een concept voor een aanbod van palliatieve 

zorgen, inclusief de financiering, te ontwikkeling (kortverblijf, nachtopvang, dagopvang). 

• Een taskforce buigt zich over het aanbod inzake geestelijke gezondheidszorg en over zorgafhankelijkheid. 

• Alle vorderingen worden voortdurend opgevolgd met het oog op de uitwisseling van goede praktijken, om na 

te gaan of een project naar het volledige grondgebied kan worden uitgebreid of, integendeel, moet worden 

stopgezet. De federale overheidsdiensten (Sociale Zaken, Volksgezondheid, Economische Zaken, RIZIV) en de 

gewestelijke en gemeenschapsdiensten worden uitgenodigd tot uitwisseling om de toepassing van voormeld 

Protocol voortdurend te evalueren. 

Het Protocol, dat een kader schetst voor een gemeenschappelijke beleidsverklaring, pleit voor een samenwerkingsakkoord 

tussen de Staat, de Gewesten en Gemeenschappen om de algemene doelstellingen voor het 

ouderenzorgbeleid vast te leggen. De aanhangsels bij het Protocol moeten dan de verbintenissen van de partijen 

nader bepalen en omschrijven. In het kader van Protocol 3 formuleerden de Gewesten en Gemeenschappen 

hun respectieve verbintenissen om ervoor te zorgen dat de voorzieningen in het Protocol effectief vorm krijgen 

in hun respectievelijke bevoegdheidsgebieden. 


Het fenomeen van alleenstaande, zorgafhankelijke ouderen die nog thuis wonen is een typische stedelijk fenomeen. 

Het Grootstedenbeleidprogramma kan tussenkomen om de uitvoering van Protocol nr. 3 kracht bij te 

zetten. 

• Voorbeeld proefproject ‘24u-zorgsteunpunt kwetsbare ouderen’ in Antwerpen: 

Het OCMW van Antwerpen ontwikkelt een proefproject dat mikt op een verbetering van de stedelijke en 

sociale omgeving voor alleenstaande ouderen, die bijzonder kwetsbaar zijn omwille van het wegvallen van 

hun sociale vangnet. In 2 wijken van Antwerpen, Zuid Museum en Justitie Harmonie, wil het OCMW een sociaal 

netwerk uitbouwen van vrijwilligers die worden geselecteerd en gecoacht. Het netwerk wordt zo opgevat dat 

het voor iedere zorgbehoevende 24/24 toegankelijk is. De opstart van het project, meer bepaald de voorbereiding, 

het zoeken naar en selecteren van vrijwilligers, de coördinatie van het netwerk, de aansluiting van het 

netwerk op een alarmsysteem, de bewustmaking van het publiek omtrent het project en de projectevaluatie 

worden verzekerd via het Grootstedenbeleidprogramma, dat een hefboomfunctie vervult, waarna de projectkost 

bij andere instanties wordt bestendigd. Dit project ligt in het verlengde van het project ‘Zorgtechnologie‘ 

en kadert binnen het contract Duurzame Stad 2009 dat door het federale Grootstedenbeleidprogramma wordt 

gefinancierd. Het project zal tevens worden ingediend naar aanleiding van de projectoproep in het kader van de 

toepassing van Protocol 3, met het oog op een verduurzaming van de projectfinanciering. 


• Protocolakkoord nr. 3 van 13 juni 2005 en de aanhangsels nr. 1, 2, 3, 4 en 5. 


• Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu 

Cel Chronische zorg, Zorg voor ouderen- en Palliatieve zorg 

Valérie De Nef - Attaché 

Eurostation Blok II 

02/524.85.79 

valerie.denef@health.fgov.be 

HFDST 7 8

01 | 

Fiscaliteit 









10 | Beliris


Regie der Gebouwen 

MAATREGEL 

SOORT 

Toename van het aantal woningen door 

reconversie van onbezette panden van de 

Staat in grote steden 

Investeringen 


1. Inleiding 

De Regie der Gebouwen is de vastgoedspecialist van de federale staat. Zij beheert circa 8 miljoen m 2 verspreid 

over zo’n 1.600 gebouwen die ofwel eigendom zijn van de federale staat of die worden ingehuurd. Met 

1.024 gebouwen in eigendom (4,9 miljoen m 2 ) en 546 ingehuurde gebouwen (2,9 miljoen m 2 ) is de Regie der 

Gebouwen een van de belangrijkste vastgoedbeheerders van het land (ref. juli 2009). De Regie der Gebouwen 

werd door een organieke wet van 1 april 1971 opgericht als een parastatale A en staat momenteel onder de 

voogdij van de Vice-eerste Minister, Minister van Financiën en Institutionele Hervormingen. De Regie der 

Gebouwen is een autonome instelling van openbaar nut en is totaal onafhankelijk van de FOD Financiën. De 

Regie der Gebouwen stelt 1276 personeelsleden tewerk (ref. september 2009 - d.i. ongeveer 400 minder dan in 

2003). De organieke wet werd met de programmawet van 15/01/1999 aangepast. Hiermee werd een belangrijke 

toevoeging aangebracht bij Artikel 2: ‘De Koning kan, bij in Ministerraad overlegd Koninklijk besluit, aan 

de Regie toestemming verlenen om gebouwen, eigendom van de Staat en beheerd door de Regie, een andere 

bestemming te geven dan de huisvesting van bovenvermelde diensten’. Deze toestemming werd tot nu toe 

slechts in uitzonderlijke omstandigheden verleend. De bestemming moet materieel aan het gebouw zijn 

aangepast en het algemeen belang ten goede komen. 

2. Grootstedenbeleid 2001 

Op de begroting ‘grootstedenbeleid’ 2001 werden twee basisallocaties van elk 50 miljoen BEF ingeschreven 

voor projecten van de Regie der Gebouwen in de grootsteden: 

• Ba 4120-24 ‘Overdracht naar de Regie der Gebouwen met het oog op onderhoudswerken aan gebouwen in 

het raam van de programma’s tot herwaardering van de crisiswijken’; 

• Ba 4120-24 ‘Overdracht naar de Regie der Gebouwen met het oog op bouwwerken in het raam van de programma’s 

tot herwaardering van de crisiswijken’; 

• Zes projecten werden gerealiseerd: 4 onderhoudswerken van gebouwen (Luik, Stad Brussel, Anderlecht, 

Molenbeek) en 2 investeringswerken (Antwerpen en Anderlecht); 

• Wegens weinig animo van de Regie en van de toenmalige voogdijminister, werden beide begrotingsposten 

na één jaar alweer geschrapt. 

3. Interministeriële Conferentie van 5 juli 2005 

Het federaal plan inzake huisvesting opgemaakt in het kader van de Interministeriële Conferentie van 5 juli 

2005 stelde als doel ‘in de grote steden de reconversie te overwegen voor huisvesting van sommige onbenutte 

panden van de Staat die zich er toe lenen’. Twee concrete acties werden naar voren geschoven. Enerzijds 

is er de opmaak van een inventaris van de gebouwen die door de Regie der Gebouwen worden beheerd, 

ongebruikt zijn en zich lenen voor een herbestemming tot huisvesting. Anderzijds dienen de concrete modaliteiten 

voor de renovatie en het beheer van deze gebouwen verder onderzocht te worden. Dit heeft evenwel 

niet tot concrete maatregelen geleid. 

HFDST 8 1

Toename van het aantal woningen door reconversie 

van onbezette panden van de Staat in grote steden 


De openbare gebouwen van de Regie hebben meestal een zeer strategische ligging in de stad en zijn ook 

monumentaal van omvang. De impact van hun reconversie in de stad is dan ook zeker niet te verwaarlozen. 

03| Referenties 

Interministeriële conferentie van 5 juli 2005: Plan van de Federale overheid inzake huisvesting. 


• Regie der Gebouwen 

02/541.65.11 

02/541.71.94 

Woordvoerder 

Johan Vanderborght 

02/541.65.05 

02/541.70.70 

johan.vanderborght@regiedergebouwen.be 

Dienst Patrimoniumbeheer 

Ir. Georges Biart - afdelingshoofd, adviseur generaal 

02/541.69.50 

02/541.69.51 

georges.biart@buildingsagency.be 

Philippe Leloux 

0477/66.91.25 

philippe.leloux@buildingsagency.be 

• Dienst Grootstedenbeleid 

Etienne Christiaens 

etienne.christiaens@mi-is.be 


Door de aanpassing van de organieke wet in 1999 is het mogelijk om aan de gebouwen van de Regie een 

huisvestingsbestemming te geven. Daarnaast kan de Regie ook eigendommen verkopen voor huisvestingsdoeleinden 

(cfr. de kazernes). 

Ingevolge onze vraag (6 oktober en 13 november 2009) werd een lijst overgemaakt met het aandeel aan m 2 

en aan gebouwen die terug te vinden zijn in de 17 Belgische Steden en gemeenten die het Grootstedenbeleid 

betoelaagt. 

HFDST 8 2


van onbezette panden van de Staat in grote steden 

Staatseigendom Gehuurd Totaal 

Gemeente (NL) 

Commune (FR) 

Aantal 

complexen 

Bruto 

vloeroppervlakte 

(m 2 ) 

Aantal 

complexen 

Bruto 


(m 2 ) 

Aantal 

complexen 

Bruto 


(m 2 ) 

ANDERLECHT ANDERLECHT 6 27.433 6 27.433 

ANTWERPEN ANVERS 45 170.237 28 243.431 73 413.668 

BERGEN MONS 24 107.386 13 68.660 37 176.046 

BRUSSEL BRUXELLES 44 1.086.492 56 995.637 100 2.082.129 

CHARLEROI CHARLEROI 13 68.685 9 63.830 22 132.515 

GENT GAND 27 146.774 11 130.609 38 277.383 

LA LOUVIERE LA LOUVIERE 2 2.990 2 8.464 4 11.454 

LUIK LIEGE 24 162.611 28 101.738 52 264.349 

MECHELEN MALINES 7 31.364 7 28.871 14 60.235 

OOSTENDE OSTENDE 8 49.526 1 180 9 49.706 

SCHAARBEEK SCHAERBEEK 4 6.262 5 182.423 9 188.685 

SERAING SERAING 3 5.774 1 2.764 4 8.538 

SINT-GILLIS SAINT-GILLES 1 13.824 3 184.728 4 198.552 

SINT-JANS-MOLENBEEK MOLENBEEK-SAINT-JEAN 2 4.304 2 4.304 

SINT-JOOST-TEN-NODE SAINT-JOSSE-TEN-NOOD 1 6.430 4 95.858 5 102.288 

SINT-NIKLAAS SAINT-NICOLAS 1 5.899 1 8.165 2 14.064 

VORST FOREST 4 28.742 2 35.540 6 64.282 

In verband met de vraag dat: ‘de Regie der Gebouwen zich ertoe verbonden heeft een inventaris op te maken 

van de goederen van de Staat die vrij zijn en zal nagaan in welke mate de nog deels door ‘rechthebbenden’ 

ingenomen gebouwen bij wijze van gunst ter beschikking kunnen worden gesteld’ wordt meegedeeld dat aan 

de hand van de Patrimoniumdatabank steeds een inventaris kan opgemaakt worden van de gebouwen of 

bouwdelen die niet bezet zijn. 

Deze niet-bezetting kan verschillende oorzaken hebben: 

• Tijdelijke niet-bezetting in afwachting van de huisvesting door een andere overheidsdienst; 

• Tijdelijke niet-bezetting om reden van renovatie; 

• Niet-bezetting in afwachting van verkoop. 

Leegstaande gebouwen, vooral logementen, kunnen in sommige gevallen met een contract ten precaire 

titel verhuurd worden aan openbare instanties of privaatpersonen. In andere gevallen worden logementen 

ter beschikking gesteld voor een proefproject voor Uitgeprocedeerde asielzoekers. Teneinde leegstaande 

gebouwen te vrijwaren werd thans eveneens een project opgestart waarbij firma’s voor Vastgoedbescherming 

privaatpersonen tijdelijk kunnen huisvesten in leegstaande gebouwen. De vermelding ‘bij wijze van gunst’ is, 

gelet op de contractuele verbintenis en de korte duur van deze contracten, dus niet geheel correct.’ 

Verduidelijking is nog nodig omtrent welke vorm van leegstand en welke rechthebbenden men op het oog 

heeft. 

HFDST 8 3

HFDST 8 4 


van onbezette panden van de Staat in grote steden

VOORSTEL 

Erkenning van het groepswonen, ook ‘solidair 

wonen’ genoemd, voor mensen in een kwetsbare 

sociale toestand 

SOORT 

Wetswijziging/reglementering/ 

subsidies voor pilootprojecten 


De Interministeriële Conferentie (IMC) van 5 juli 2005 heeft een begeleidingscomité opgericht dat belast 

werd met het onderzoek naar de mogelijkheid om het groepswonen omwille van bestaansonzekerheid een 

erkenning te geven. Concreet was dit onderzoek gespreid over de drie gewesten, en bestond het uit vijf luiken: 

a) het solidair wonen en zijn doelgroepen definiëren; 

b) de elementen waar het solidair wonen uit bestaat, definiëren; 

c) nagaan wat de financiële gevolgen van het groepswonen zijn voor de sociale zekerheid; 

d) een studie maken van de bestaande juridische voorzieningen op het vlak van statuut en van de in te voeren 

maatregelen voor solidair wonen; 

e) aanbevelingen formuleren voor de erkenningscriteria voor het solidair wonen. 

De studie kan als volgt worden samengevat: 

1. Het huisvestingsprobleem is een grote maatschappelijke uitdaging, een bron voor kwetsbaarheid of zelfs 

vergroting van armoede, die moet worden aangepakt met een hele rist maatregelen (versterken van de 

mogelijkheden voor sociale huisvesting, SVK’s, ... ); 

2. Doordat middelen en lasten worden gedeeld, biedt het groepswonen een gedeeltelijk antwoord op dit 

probleem; helaas wordt de financiële doeltreffendheid ervan teniet gedaan doordat iemand die een vervangingsinkomen 

trekt zijn inkomen ziet dalen wanneer hij het statuut van samenwonende krijgt; 

3. Als innoverende ervaring op het vlak van maatschappelijke kwetsbaarheid is het solidair wonen (institutioneel 

of privé-initiatief) een derde weg die zichzelf in het verleden al heeft bewezen en vandaag wettelijke 

erkenning vraagt om gemakkelijker toegankelijk te zijn en zich meer te veralgemenen; 

4. Het solidair wonen biedt een maatschappelijke begeleiding / omkadering / opvolging in de tijd aan kwetsbare 

personen die alleen niet over voldoende middelen beschikken om het leven aan te kunnen; in die zin 

draagt het groepswonen bij tot voorkoming van elke vorm van terugval; 

5. Het groepswonen heeft nood aan een juridische omkadering, niet om een derde statuut in het leven 

te roepen, maar wel om dit woonmodel structureel te beschermen, door de creatie van een label 

‘groepswonen’; 

6. Concreet moeten twee soorten / modellen van groepswonen worden geïmplementeerd, die elk voldoen 

aan verschillende normen voor juridische erkenning. Het eerste model moet soepel zijn en administratief 

gesproken gemakkelijk toegankelijk, het gaat hier om het informele groepswonen, bedoeld voor individuele 

initiatieven (zoals een gezin dat een kwetsbaar familielid in huis neemt). De erkenning zal gelden 

voor een periode van 3 jaar en na die periode verlengbaar zijn. Het tweede model, het formele groepswonen, 

is strikter en bedoeld om het werk van institutionele actoren met personen in een zwaardere 

kwetsbare positie te vergemakkelijken. Die erkenning zal gelden zo lang de begeleiding van die personen 

voorzien is; 

7. Het groepswoonproject, de duur ervan en de naleving van de erkenningscriteria zullen worden geëvalueerd 

door een op te richten federale of gewestelijke dienst; 

HFDST 8 5

Solidair wonen 

8. Zoals voorgesteld in het Algemeen Verslag over de Armoede en door de OESO, wordt het inkomen (60% 

van de nationale inkomensmediaan) beschouwd als een criterium om de kwetsbaarheid te bepalen, naast 

andere factoren die de kwetsbaarheid nog erger maken, zoals een handicap van lichamelijke, psychische 

of mentale aard; 

9. Op basis van de schattingen van de geraadpleegde deskundigen en bestaande statistieken over vier 

soorten statuten (werklozen, IGO-gerechtigden, gehandicapten, leefloontrekkers) zouden 19.000 tot 

23.000 mensen voor een periode van 5 jaar genieten van het tarief alleenstaande in solidair wonen wat 

overeenkomt met een geraamde jaarlijkse kost van om en bij de 80.000.000 €. De steun kan ook in de 

eerste plaats worden geconcentreerd op de meest kwetsbare vervangingsinkomens (IGO en leefloon); 

10. Pilootprojecten voor een beperkte duur van drie jaar zullen worden uitgevoerd, omkaderd, geëvalueerd 

door deskundigen van buitenaf en regelmatig bijgestuurd; 

11. Er moet snel worden gehandeld want alle bevraagde deskundigen en doelgroepen (jongeren met een 

leefloon, ouderen, enz.) wijzen erop dat de tijd dringt. 


Uitsluiting en kwetsbaarheid zijn niet noodzakelijk stedelijke verschijnselen, maar toch is iedereen het erover 

eens dat de erkenning van het territoriaal aspect van armoede een belangrijke dimensie van het probleem 

vormt. De meeste van de voorbeelden bevinden zich trouwens in de grote steden. 


• Interministeriële Conferentie van 5 juli 2005. 

• Solidair wonen. Studie over de mogelijkheden voor de erkenning van het groepswonen voor mensen in 

een kwetsbare sociale toestand, uitgevoerd door Habitat et Participation, SUM Research en de Facultés 

Universitaires St. Louis, voor rekening van de POD Maatschappelijke integratie. 

Een uitstekende samenvatting van 16 bladzijden verscheen in het tijdschrift Les Echos du Logement de la 

Région Wallonne van mei 2007 (nr. 5) onder de titel ‘L’habitat groupé pour personnes en précarité sociale: et si 

on arrêtait de pénaliser la solidarité’. Het artikel is van de hand van Nicolas Bernard, Daniel Mignolet, Pascale 

Thys en Martine van Ruymbeke. 



Dienst GSB 



Juridische dienst 

Brigitte Dewulf 

brigitte.dewulf@mi-is.be 

Ontwerpers 

Nicolas Bernard nbernard@fusl.ac.be 

Daniel Mignolet hep@tvcablenet.be en 

Brecht Van Kerckhove brecht.vandekerckhove@sum.be 

HFDST 8 6

Solidair wonen 


1. Rol van de OCMW’s 

Om onder de federale bevoegdheid te vallen, is het essentieel dat de OCMW’s betrokken worden, zodat ze 

stevige samenwerkingsverbanden (via overeenkomst) met de verenigingen op het terrein kunnen vestigen. 

Die verenigingen zijn vaak initiatiefnemer voor dit soort van groepswonen, vooral in het Waalse en Brusselse 

Gewest. Via het sociaal onderzoek zijn de OCMW’s immers de toegangsdeur voor de definiëring van het statuut 

van ‘samenwonende’ of ‘alleenstaande’. Men zou het statuut van zelfstandige (alleenstaande) persoon 

kunnen erkennen in een erkende structuur van solidair wonen (zie punt 4), of anders gezegd, zou het hier 

gaan om ‘alleenstaande personen die nood hebben aan een omkaderde autonomie’. Erkend groepswonen of 

groepswonen met een label zou beantwoorden aan die behoefte aan structuur. 

2. Het idee van pilootprojecten 

De auteurs van de studie geven de voorkeur aan de piste van pilootprojecten gedurende 3 jaar en ze stellen 

een fasering voor in 15 etappes (zie p. 124 en 125). Men kan zich de vraag stellen waarom ze die piste verkiezen 

boven een snelle implementatie Wij menen immers dat de formule zichzelf al heeft bewezen en dat een 

bredere actie mogelijk moet zijn. De keuze voor die piste lijkt ons niet erg onderbouwd. Het is waar dat 

men bijvoorbeeld zou kunnen starten met het uitreiken van een label aan 10 groepswoonprojecten. Maar op 

welke manier De auteurs stellen een oproep tot kandidaatstelling voor. 

3. De financiële impact beperkt tot het leefloon 

Als we het overzicht van de financiële impact van bladzijde 107 bekijken, stellen we vast dat die zich voor 

leefloontrekkers beperkt tot ongeveer € 300.000 op maandbasis (in verhouding tot € 6 of 7.000.000). Op 

jaarbasis zou dat € 3.600.000 betekenen. Men zou dus kunnen starten met de financiële tussenkomst te 

beperken voor ‘onze’ doelgroepen en bijgevolg prioriteit verlenen aan leefloontrekkers. Voorlopig zou men 

IGO-gerechtigden, gehandicapten en werklozen uitsluiten van de gelijkschakeling ... Dat zou een eerste stap 

zijn. Volgens de deskundigen zou het hier om ongeveer 10.000 personen gaan. 

4. Een label uitreiken 

Het werken met een label wordt ook vaak ter sprake gebracht door de auteurs van de studie en dat rekening 

houdend met twee modellen: het meer institutionele model (verenigingen, OCMW’s) of het meer informele 

model (bijv. een vader of moeder die bijvoorbeeld de oudste zoon in huis neemt om hem te helpen zich 

opnieuw te integreren in de maatschappij na een verblijf in een psychiatrische instelling). Dit label houdt 

rekening met factoren zoals (blz. 117) structuur, inrichting van het verblijf, statuut van de bewoners, de controle, 

de solidariteit, de maatschappelijke begeleiding, de doelgroep, de duur van het verblijf en het levensproject/de 

overeenkomst. 

De auteurs stellen voor dat het label zou worden toegekend door een federaal Agentschap, maar sluiten niet 

uit dat die opdracht zou worden toegekend aan de gewesten. Ze dringen erop aan dat dit agentschap ook 

moet bestaan uit ervaringsdeskundigen en deskundigen van de administratie. 

HFDST 8 7

HFDST 8 8 

Solidair wonen

VOORSTEL 

Registratie huurcontract - observatorium voor 

het verhuurd residentieel vastgoed 

SOORT 

Wetswijziging/Reglementering/Observatorium 


Het plan van de federale regering betreffende de huisvesting, dat werd goedgekeurd tijdens de 

Interministeriële Conferentie van 5 juli 2005, voorzag onder de doelstelling 1.2 ‘De verhoudingen tussen de 

huurders en de eigenaars in evenwicht brengen’ om ‘de registratie van het huurcontract kosteloos te maken’ 

(1.2.2). Hiervoor waren drie acties voorzien: 1. Overleg tussen de Task Force Huisvesting (TFH) en de gewesten 

over de kosteloosheid van de registratie; 2. Onderzoek door diezelfde TFH naar de mogelijkheid om het huurcontract 

via internet te registreren; 3. De TFH zal ook de mogelijkheden evalueren om de huurdersbonden toe 

te laten om een huurcontract te registreren in de plaats van de huurder. 

De programmawet van 27 december 2006 (Belgisch Staatsblad 28/12/2006) bevatte diverse fiscale bepalingen. 

Zo werden de eigenaars van verhuurde woningen verplicht om hun huurcontracten uiterlijk op 30 

juni 2007 te registreren, bij niet-tijdige registratie worden fiscale en burgerrechtelijke sancties opgelegd. Die 

registratie, verplicht ten laste van de eigenaar, is nu gratis. Tot nog toe kostte een registratie 35 €, d.w.z. 25 € 

rechten en twee keer 5 € voor een fiscale zegel. Maar ondanks die lage kostprijs werden heel wat contracten 

niet geregistreerd omdat tal van huurders nalieten om die formaliteit te vervullen, die nochtans over het 

algemeen contractueel te hunnen laste werd gelegd. Nu is die formaliteit gratis voor huurcontracten van 

woningen en moet de registratie gebeuren binnen de twee maanden na ondertekening van het huurcontract. 

Indien de registratie niet of laattijdig gebeurt, is de verhuurder niet alleen een geldboete van 25 € verschuldigd, 

maar burgerrechtelijk heeft de huurder het recht om het contract eenzijdig te beëindigen, zonder 

opzegtermijn of vergoeding, zolang het huurcontract niet werd geregistreerd (zou dit werkelijk een ‘straf’ 

zijn indien de huurmarkt stijgt). Het bevoegde registratiekantoor voor de registraties van huurcontracten 

is dat van het gerechtelijk arrondissement waar het verhuurde goed gelegen is. Indien het huurcontract elk 

ander goed dan een woning betreft, bedraagt het registratierecht 25 €. Uiteraard zal de op die manier aan de 

eigenaars opgelegde nieuwigheid niet alleen tot gevolg hebben dat de fiscus op de hoogte wordt gebracht 

(met het oog op een perequatie van de kadastrale inkomens of met een andere bedoeling), maar krijgt 

het huurcontract ook een vaste datum. Op die manier is de huurder beschermd, meer bepaald wanneer het 

onroerend goed wordt verkocht. Merken we ten slotte op dat er (nog) geen verplichting is om een mondeling 

huurcontract te registreren. 

Het OSIRIS project (2006-2009), gefinancierd door AGORA (Federaal Wetenschapsbeleid) is een programma 

voor de valorisatie van de statistische informatie in de gegevensbanken van de Algemene Administratie 

van de Patrimoniumdocumentatie, via de implementatie van een interface voor uitwisseling met de wetenschappelijke 

wereld. Doelstelling van het project is meer bepaald een studie van de kadastergegevens, de 

verspreiding van metadata voor wetenschappelijk onderzoek en de oprichting van een instelling die de aanvragen 

centraliseert. In het kader van OSIRIS werd de kwestie van de registratie van huurcontracten naar voor 

gebracht. Op 7 mei 2008 zouden 500.000 huurcontracten geregistreerd zijn. 

HFDST 8 9

Registratie huurcontract 


De transparantie van de huurmarkt is des te belangrijker voor de steden omdat daar het aantal huurders en 

verhuurders statistisch gesproken het grootst is. Zo zijn er in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest gemiddeld 

6 huurders per 4 eigenaars. 



Dienst GSB 




De haalbaarheid van een vervanging van de gegevens van de volkstelling door die van het kadaster wordt 

besproken in: J. SURKYN & P. DEBOOSERE, 2005, ‘Databank Woningen - Een vergelijking tussen census en 

kadaster: Empirisch onderzoek naar de vergelijkbaarheid van administratieve data met de census’, Rapport 

van de wetenschappelijke adviseurs over de uitbouw van een statistisch systeem ter vervanging van de 

Algemene Socioeconomische Enquête 2001, Studie in opdracht van de Hoge Raad voor de Statistiek. Website: 

http://www.vub.ac.be/SOCO/demo/papersonline/woningen_census_kadaster.pdf 

Alle auteurs zijn het erover eens dat er in België een te grote discrepantie is tussen de fiscaliteit op werk, de 

fiscaliteit op roerende goederen (aandelen enz.) en de fiscaliteit op onroerend goed. Op dit ogenblik wordt 

alleen rekening gehouden met een onroerende voorheffing die gebaseerd is op een kadastraal inkomen dat 

omstreeks 1985 werd vastgesteld. Het is duidelijk dat het kadastraal inkomen niet langer is aangepast aan de 

huidige vastgoedmarkt (residentieel of niet-residentieel) behalve wanneer dit inkomen werd aangepast na 

een renovatie of werd bepaald bij nieuwbouw. De waarde van een residentieel vastgoed zou kunnen worden 

bepaald op basis van de reële huurwaarde min de onderhoudskosten die voor het goed werden gedaan. 

Die aftrek van onderhoudskosten kan een krachtige hefboom zijn om woningen te renoveren (hypothese te 

bewijzen). 

Door de verplichting om huurcontracten te registreren, krijgt men een nauwkeurig beeld van de huurmarkt 

in België, iets wat op dit ogenblik niet bestaat. Elk gewest probeert zo goed en zo kwaad als het kan om dure 

observatoria voor huurwoningen op te richten, gebaseerd op enquêtes of advertenties (VLAN e.a.). Op termijn 

kan een dergelijk observatorium een instrument worden voor een billijke vastgoedfiscaliteit. 

HFDST 8 10

01 | 

Fiscaliteit 









10 | Beliris


Centrum voor gelijkheid van kansen en racismebestrijding 

MAATREGEL 

Het Impulsfonds voor het Migrantenbeleid 

SOORT 

Subsidie 


Het Impulsfonds voor het Migrantenbeleid (FIM) werd in 1991 opgericht door de Federale Regering. Sinds 

1993 wordt het secretariaat van het FIM verzekerd door het Centrum voor gelijkheid van kansen en racismebestrijding 

die de gelijkvormigheid analyseert van de aanvragen tot subsidie en de dossiers met betrekking 

hierop meedeelt aan de deelstaten. 

De Nationale Loterij en de deelstaten betoelagen het Fonds dat een bedrag vertegenwoordigt van ongeveer 

7.500.000 € per jaar. Dit bedrag wisselt naar gelang het Waalse Gewest, het Vlaamse Gewest, het Brussels 

Hoofdstedelijk Gewest, de Franse Gemeenschap Wallonië-Brussel. Een gedeelte (3 %) is bestemd voor het 

secretariaat, (22,20 %) voor het federale en (meer dan 70 %, hetzij 1.615.000 € in 2009) voor de deelstaten. 

Een Beheerscomité is samengesteld uit vertegenwoordigers aangeduid door de Federale Regering, uit vertegenwoordigers 

van de gewesten gemeenschapsregeringen en uit vertegenwoordigers van het Centrum 

voor gelijkheid van kansen en racismebestrijding (CGKR), die er het Secretariaat van verzorgen. Dit Comité 

beslist jaarlijks over de regels en prioriteiten van het FIM. Het beslist over de toekenning van de FIM-subsidies 

en over het bedrag hiervan, op basis van de voorstellen gedaan door de federale, gewestelijke en gemeenschapsoverheden 

die bevoegd zijn op het vlak van integratie; en over de criteria van administratieve overeenstemming 

van de projecten gecontroleerd door het CGKR. 

Het doel hiervan is (jaarlijkse) projecten te ondersteunen die de maatschappelijke integratie moeten bevorderen 

van personen van buitenlandse herkomst, de preventie van discriminatie en de interculturele dialoog. 

De subsidieerbare activiteiten van het FIM moeten hoofdzakelijk bestemd zijn voor personen van vreemde 

herkomst of nationaliteit, met bijzondere aandacht voor de nieuwkomers en de vrouwen. Zij zullen bijdragen 

tot de versterking van de sociale en culturele verscheidenheid. De gefinancierde projecten hebben betrekking 

op: 

• Gelijkheid en diversiteit bevorderen in alle sectoren van het sociale en culturele leven; 

• Deelname aan het sociale, culturele en politieke leven stimuleren en mogelijkheden creëren om de individuele 

vrije keuze en zelfstandigheid te bevorderen; 

• Wederzijdse uitwisseling en kennis tussen de verschillende gemeenschappen bevorderen, alsook de interculturele 

dialoog; 

• Lokale dynamieken ter bevordering van de sociale cohesie ondersteunen; 

• Een gemengd publiek op vlak van sociale en culturele achtergrond, leeftijd en geslacht; 

• De emancipatie van vrouwen en meisjes stimuleren; 

• Racisme en discriminatie bestrijden. 

De goedgekeurde projecten moeten eenmalig en van korte duur zijn. 

Het FIM verzekert de werkings- en personeelskosten of de investeringskosten voor de verwerving, de renovatie 

of de aanpassing van een infrastructuur die open is voor het publiek voor socioculturele, educatieve, 

artistieke of sportieve activiteiten. 

HFDST 9 1

Impulsfonds voor het Migrantenbeleid 

De promotoren die in aanmerking komen zijn de leden van de federale, gemeenschaps- of gewestregeringen, 

de gemeenten en de provincies, de OCMW’s, de verenigingen met rechtspersoonlijkheid, de privé of openbare 

organismen in samenwerking met de overheidsdiensten. 

De federale enveloppe wordt samen beheerd met de enveloppe die voorbehouden is voor de gewesten/ 

gemeenschappen. De federale projecten moeten beantwoorden aan 2 voorwaarden: vallen onder de federale 

bevoegdheden (federale politie, bijv.) en een actie voeren die betrekking heeft op het ganse land. De federale 

‘aanvragen’ worden rechtstreeks en collegiaal geanalyseerd door het beheerscomité. Wanneer de federale 

enveloppe niet is uitgeput, dan ontvangen de hybride projecten een federale bijdrage op het vlak van de 

competenties (hetgeen niet zeldzaam is!). 


Het FIM dekt de grote stadscentra van België: Antwerpen, Gent, Brussel (Brussel stad, Sint-Joost en Schaarbeek, 

Molenbeek, Koekelberg, Sint-Gillis en Vorst, Anderlecht, Vorst, Elsene en Etterbeek, Evere), Charleroi en Luik. 

De vijf grote steden van het land en hun agglomeratie (Antwerpen, Brussel, Charleroi, Gent en Luik) genieten 

75 % van de beschikbare kredieten; de overige 25 % zijn bestemd voor de PAZ in Vlaanderen en Wallonië. 


• Officiële (jaarlijkse) berichten verschenen in het Belgisch Staatsblad. De projectoproep in verband met het 

FIM 2009 is op 17 april 2009 verschenen in het Belgisch Staatsblad. 


• Centrum voor Gelijke Kansen 

Nathalie Vervaet 

02/212.30.66 

nathalie.vervaet@cntr.be 

www.cgkr.be 


FIM en GSB hebben gemeen: 

• De rechthebbenden (migranten in de strikte zin: directe hulp bij de integratie; en in de brede zin: gemengd 

publiek); 

• De promotoren (gemeenten en OCMW’s) en operatoren (publiek en privé); 

• De 5 grote steden; 

• Een federale enveloppe. 

Tot nu toe werden weinig gemeenschappelijkheden tussen de 2 programma’s verwezenlijkt. Om meer 

synergie te hebben, moet dynamische informatie (jaarlijkse frequentie vanaf de neerleggingsperiodes van 

de stadsprojecten) gedeeld worden tussen het secretariaat (CGKR) en de dienst GSB. 

HFDST 9 2


Minister van Maatschappelijke Integratie 

MAATREGEL 

SOORT 

FEDASIL = Federaal Agentschap voor de opvang 

van asielzoekers - opvangstructuren voor de 

kandidaat-vluchtelingen 

Opvangbeleid van de asielzoekers 


In januari 2001 beslist de federale regering om de financiële maatschappelijke hulp aan nieuwe kandidaatvluchtelingen 

af te schaffen en te vervangen door een materiële hulp verleend door de opvangstructuren. 

Naar aanleiding hiervan wordt in februari 2001 het federaal Agentschap voor de opvang van asielzoekers 

opgericht. Met als missie: 

1) Toekennen van een materiële hulp aan de asielzoekers. Binnen deze missie is de belangrijkste taak van 

Fedasil het toezien op kwaliteitsvolle opvang en begeleiding en het coördineren van alle beschikbare 

opvangplaatsen in België. De opvangplaatsen worden voorzien, hetzij in de federale opvangcentra hetzij 

via het Rode Kruis, hetzij in de woningen voorgesteld door de NGO’s of in de lokale opvanginitiatieven; 

2) Een kwaliteitsvolle opvang en begeleiding, rechtstreeks of met zijn partners; 

3) Fedasil draagt bij tot het uitdenken, voorbereiden en uitvoeren van het opvangbeleid; 

4) Fedasil coördineert ook de programma’s voor vrijwillige terugkeer; 

5) Daarnaast zorgt Fedasil voor de observatie en oriëntatie (= observatie- en oriëntatiecentra OOC -> max. 10 

dagen plaatsing in gesloten centra van niet-begeleide buitenlandse minderjarigen (nbbm). 

Tot slot ziet Fedasil toe op de integratie van de opvangstructuren in de gemeenten. Sinds 7 mei 2007 is een 

nieuwe wet over de opvang van asielzoekers van kracht. Verschillende bepalingen betreffende de opvang van 

asielzoekers zijn bijeengebracht in één enkele wet. De twee belangrijkste wijzigingen zijn: 

1) Materiële hulp tijdens de volledige duur van de procedure: d.w.z. niet-financiële hulp gedurende ongeveer 

een jaar. De materiële hulp bestaat uit onderdak, maaltijden, kleding, medische, sociale en psychologische 

begeleiding en de toekenning van een dagelijkse uitkering. Deze hulp omvat eveneens de toegang tot juridische 

hulp, de toegang tot diensten zoals tolken en opleidingen, evenals de toegang tot een programma 

voor vrijwillige terugkeer; 

2) de invoering van een stapsgewijze opvang: de asielzoekers verblijven de eerste vier maanden in een collectieve 

opvangstructuur (een open asielcentrum). Vervolgens kunnen zij naar een individuele opvangstructuur 

(een particuliere woning) worden overgeplaatst. Het is de bedoeling te vermijden dat de asielzoekers, 

en in het bijzonder families met kinderen, te lang in een asielcentrum verblijven. Fedasil coördineert al deze 

opvangstructuren en waakt over de kwaliteit. De nbbm worden naar het Observatie- en Oriëntatiecentrum 

(OOC) gestuurd voor een kortere duur dan voorheen. 

De open asielcentra beschikken bovendien over een specifiek budget om wijkinitiatieven te organiseren. Met 

deze subsidies wenst de federale overheid de integratie te bevorderen van de asielcentra in de gemeenten. 

Elk federaal asielcentrum beschikt bovendien over een coördinator ‘externe contacten’ die zich bezighoudt 

met de organisatie van de wijkinitiatieven. Onder wijkinitiatieven vallen: 

• De organisatie van een activiteit binnen of buiten het centrum waaraan de asielzoekers en derden kunnen 

deelnemen; 

HFDST 9 3

FEDASIL 

• De sensibilisering en de informatie van de bewoners (van de wijk) over vragen met betrekking tot migratie, 

asiel en vreemde culturen in het algemeen en over de werking van het asielcentrum en de levensomstandigheden 

in het bijzonder. 

De wijkinitiatieven kunnen zeer breed worden opgevat: cursussen en ateliers, feesten, sportactiviteiten, 

deelname aan activiteiten van externe verenigingen, opendeurdagen, geleide bezoeken, wijkoverlegcomités, 

publicatie van brochures en lokale nieuwsbrieven, enz. 


De asielcentra zijn verspreid over het land, waarvan enkelen in de steden. Maar sinds 2008 is de opvangcapaciteit 

verzadigd. De Minister van Maatschappelijke Integratie heeft toen beslist om samenwerkingsakkoorden 

uit te werken tussen de POD Maatschappelijke Integratie en de daklozencentra om tijdelijk in bijkomende 

bedden te voorzien. Deze centra bevinden zich vooral in de grote steden. Er werden verschillende 

akkoorden gesloten, o.a. met het OCMW van Sint-Jans-Molenbeek, de VZW CASU van de stad Brussel, enz. 

Desondanks worden de steden geconfronteerd met een nieuw fenomeen: de opvang van asielzoekers in 

hotels. Fedasil, de NGO-partners en de OCMW’s zoeken dus nieuwe opvangplaatsen. 


• De wet betreffende de opvang van asielzoekers werd op 7 mei 2007 gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad. 

De koninklijke besluiten tot uitvoering vullen haar aan. 


• FEDASIL 

Kartuizersstraat 21, 1000 Brussel 

02/213.44.11 

02/213.44.22 

info@fedasil.be 


Tussen Grootstedenbeleid en Fedasil kan samengewerkt worden rond de begeleiding en integratie van asielzoekers 

in de steden. In het kader van de stadscontracten worden op dit vlak reeds een aantal projecten 

betoelaagd, zoals in Gent de coördinatie asiel- en vluchtelingenbeleid en het veldwerk asiel. Deze laatste 

zorgt voor een onmiddellijke interventie van consulenten wanneer zich samenlevingsconflicten en communicatiestoornissen 

voordoen tussen buurtbewoners en de asielzoekers. De interventies bestaan uit bemiddeling, 

conflicthantering, inschakelen van bevoegde diensten, doorverwijzen naar diensten voor individuele 

hulpverlening, organisatie van activiteiten, buurtoverleg. In een aantal Brusselse gemeenten worden vormingsinitiatieven 

voor nieuwkomers betoelaagd door het GSB. Ook hier kan in overleg met Fedasil een specifieke 

benadering van de asielzoekers uitgewerkt worden. 

HFDST 9 4

01 | 

Fiscaliteit 









10 | Beliris

INITIATIEFNEMER FOD Mobiliteit en Vervoer - Directie Vervoers - 

infrastructuur (in overleg met Brussels Gewest) 

MAATREGEL 

SOORT 

BELIRIS: jaarlijks federaal budget om allerlei 

investeringen mee te realiseren om de 

internationale rol en de hoofdstedelijke functies 

van Brussel te bevorderen 

Toelagen op basis van Samenwerkingsakkoord 


In 1993 tekenden de Federale Staat en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest een Samenwerkingsakkoord om 

de Belgische hoofdstad op te waarderen. Hierdoor werd een financiële tussenkomst van de federale staat 

voorzien ten einde Brussel toe te laten haar nationale en internationale uitstraling te bevorderen. 

Het budget is ondertussen opgelopen tot 125 miljoen € per jaar. Momenteel wordt gewerkt met meerjarenprogramma’s 

(3j). 

Het budgettair programma op basis van het Samenwerkingsakkoord wordt politiek onderhandeld in een 

Samenwerkingscomité. Dit comité bestaat uit vier federale ministers en vier ministers van het Brussels 

Gewest. De lijst van goedgekeurde initiatieven, hun planning van uitvoering en budgettering worden opgenomen 

in een bijakte aan het samenwerkingsakkoord en gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad. Beliris is 

ondertussen aan haar 10e bijakte toe. 

De federale regering verzekert het voorzitterschap en is verantwoordelijk voor de realisatie van de initiatieven. 

De praktische uitvoering gebeurt door de FOD Mob. & Vervoer, directie Vervoersinfrastructuur (dienst Beliris), 

in overleg met de gewestelijke overheid via een coördinatiecomité (federale en gewestelijke administraties). 

Voor ieder initiatief afzonderlijk is er ook een begeleidingscomité met alle betrokken partijen. 

Enkele voorbeelden: Schumantunnel (1e project), renovatie sociale woningen cité Hellemans, aanleg parken, 

congressenpaleis, cofinanciering wijkcontracten, … De initiatieven worden opgedeeld in vier categorieën: 

wegen en openbare werken, grote kunstwerken, parken, gebouwen. 

Er zijn voor Beliris geen geschreven richtlijnen. Alles wordt politiek onderhandeld. 


Het programma Beliris is van toepassing op de Brusselse agglomeratie en is dus voor honderd procent een 

stedelijk programma. 


• Wet van 10 aug. 2001 tot oprichting van een Fonds ter financiering van de internationale rol en de hoofdstedelijke 

functie van Brussel. 

• Samenwerkingsakkoord 15 september 1993 tussen de Federale Staat en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest 

m.b.t. bepaalde initiatieven om de internationale rol en de hoofdstedelijke functie van Brussel te bevorderen 

+ 10 bijacten. 

HFDST 10 1

BELIRIS 


• FOD Mobiliteit en Vervoer 

Directie Vervoersinfrastructuur (Beliris) 

Hubert De Smet-Jans - Directeur Generaal 

Voorlopig Bewindstraat 9, 1000 Brussel 

02/739.06.00 

02/739.06.46 

Info.beliris@mobilit.fgov.be 

www.beliris.be 

HFDST 10 2

Vademecum van het transversaal stedenbeleid

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?