Vulkanen ontleed - Industrieel Ontwerpen - TU Delft

Delft Integraal 

M A G A Z I N E V A N d e t e c h n i s c h e u n i v e r s i t e i t d e l f t 2 0 1 1 • 1 

Vulkanen ontleed 

Beweging van magma 

De cel 

Klein universum 

Hugo Priemus 

25 jaar OTB 

Visie 

Mobiliteit in 2030 

1

nr. 1 

2011 

Coverfoto 

ANP 

Redactie 

Frank Nuijens (hoofdredacteur) 

Dorine van Gorp, Katja Wijnands (eindredactie) 

Saskia Bonger, Tomas van Dijk, Erik Huisman, 

Sam Rentmeester (beeldredacteur), 

Connie van Uffelen, Jos Wassink 

Telefoon (015) 278 4848 

E-mail delftintegraal@tudelft.nl 

6 

Anatomie van 

een vulkaan 

10 

Hugo Priemus: 

‘Ik heb dat masochisme altijd opgezocht.’ 

13 

AELS demonteert 

vliegtuigen 

16 

Atlas van de cel 

tablet.delftintegraal.tudelft.nl 

Medewerkers aan dit nummer 

Auke Herrema, Eric Verdult, Pascale Warners 

Abonnementsadministratie 

delftintegraal@tudelft.nl 

Vormgeving en opmaak 

Saskia de Been, afdeling Media Solutions TU Delft 

Druk 

Deltahage BV, Den Haag 

Inhoud 

3 Kort Delfts: overzicht van het laatste nieuws uit Delft 

13 Desgevraagd: nucleaire renaissance 

13 De Zaak: AELS 

14 Uitgelicht: het Gouden Kalf 

20 Delftse School: 

Homayoun Nikookar en Madan Kumar Lakshmanan 

22 Persoonlijk 

23 Na Delft: Michiel Cramwinckel 

23 De Visie: Bert van Wee over mobiliteit in 2030 

24 Hora Est, Stellingen, Cartoon, Uitgesproken 

25 Column: Tonie Mudde 

26 Alumninieuws 

Redactioneel 

Voor u ligt een nieuwe Delft Integraal. Nieuwer dan nieuw deze keer, 

want het magazine heeft een opfrisbeurt gekregen. Onderzoek en 

onderwijs aan de Technische Universiteit Delft, stond er vroeger op 

de kaft. Maar de TU Delft doet natuurlijk veel meer, zoals het te gelde 

maken van kennis, deelnemen aan het maatschappelijk debat en 

evenementen organiseren voor haar alumni. U treft naast de vertrouwde 

wetenschapsverhalen en het interview een aantal nieuwe rubrieken aan. 

Zo horen we in De Zaak over het recyclen van vliegtuigen, vertelt in Na 

Delft een alumnus over zijn werk op een octrooibureau, blikt Bert van 

Wee in De Visie vooruit op mobiliteit in 2030, en breekt columnist Tonie 

Mudde zijn hoofd over bromvliegen. Delft Integraal verschijnt vanaf nu 

niet alleen op papier, maar u kunt het blad ook lezen op tablets. Ga in de 

browser van uw iPad of Galaxy Tab naar tablet.delftintegraal.tudelft.nl. 

We horen graag wat u van de vernieuwde Delft Integraal vindt. 

Frank Nuijens 

Hoofdredacteur Delft Integraal 

Colofon 

Advertenties 

H&J uitgevers 

Telefoon (010) 451 5510 

Illustratie: Martine Poolman 

Toga protest 

Ruim duizend professoren gingen op de ochtend van 

de studentenmanifestatie op 21 januari in cortège over 

straat ter verdediging van de kenniseconomie en de 

onderwijskwaliteit. Volgens rector magnificus Karel 

Luyben ‘heeft het kabinet niet goed nagedacht’ en wordt 

de kennisontwikkeling in Nederland ‘onevenredig hard’ 

getroffen door het kabinetsbeleid. 

Foto: Hans Stakelbeek/FMAX 

Picopompje 

“Het is geen wereldrecord, maar het is zeker een 

van de kleinste pompjes ooit gemaakt”, zegt 

dr. Friedjof Heuck over het microscopische 

pompje dat hij ontwikkelde bij Dimes. De 

diameter is 40 micron (een halve haar) en het 

actieve deel is met 10 micron zelfs nog dunner. 

Het pompt 35 picoliter (een miljoenste van een 

miljoenste) liter per seconde. Aan een liter heeft 

het pompje negen eeuwen werk. 

Heuck ontwikkelde de ‘micropipet’ als 

uitbreiding voor de scanning force microscope 

van prof.dr. Urs Staufer bij de faculteit 

Kort Delfts 

Hand op afstand 

Geen trillende pincetjes meer onder de microscoop, 

als het aan promovendi Pablo Estevez en Patrice 

Lambert ligt. Ze werken aan een systeem waarmee 

iemand met gemak heel precieze bewegingen uit 

kan voeren en bovendien kan voelen wat hij doet. 

Een IVF-arts kan er straks mee voelen wanneer 

hij door de celwand prikt. Lambert maakt de 

‘haptische afstandsbediening’, Estevez doet de 

uitvoerende kant. Vijf signalen lopen vanaf de 

afstandsbediening om de 3Dpositie, de draaihoek 

en de greep van de knijper aan te geven. Die 

worden duizend maal per seconde omgerekend 

naar krachten voor het platform dat boven drie 

stroomvoerende spoelen zweeft (zoals een conus 

beweegt in een luidspreker). Omgekeerd lopen 

vijf signalen terug van het platform naar de 

afstandsbediening om de contactkrachten te laten 

voelen. Bewegingen worden vijfhonderd maal 

verkleind, contactkrachten met de zelfde factor 

vergroot. Een Zwitserse horlogemaker heeft al 

belangstelling getoond voor het afstandsgestuurde 

micro-manipulatiesysteem. 

Meer informatie: 

Prof.dr. Rob Munnig Schmidt, 

r.h.munnigschmidt@tudelft.nl 

www.delta.tudelft.nl /22217 

Niet praten, 

tekenen 

Bij discussies over de aanleg van waterbouwwerken praat men nogal eens langs elkaar heen. 

Waterbouwkundige dr. Martine Poolman (CiTG) trok daarom Ghana en Midden-Delfland in met 

kleurpotloden en flip-overs. Ze hoopte verschillende belanghebbenden zoals boeren en ambtenaren 

van waterschappen met tekeningen nader tot elkaar te brengen. Afgelopen januari verdedigde ze haar 

proefschrift ‘Present and Future, visualizing ideas of water infrastructure design’, waarin ze de door 

haar ontwikkelde communicatiemethode, Yourscape, beschrijft. 

In Midden-Delfland, vroeg Poolman boeren en ambtenaren van het waterschap de natuurvriendelijke 

oevers die in het gebied gepland waren te schetsen. Beide partijen tekenden een afrastering die 

de kwetsbare oever moest beschermen tegen koeien. Eerder leek het erop dat de boeren tegen 

deze maatregel waren. Dat was een misverstand. De boeren wilden er alleen niet voor betalen. 

Poolman: “Het probleem bij verhitte discussies is vaak het gebrek aan focus. Door te tekenen kunnen 

misverstanden voorkomen worden. Helaas vinden mensen het vaak kinderachtig.” 


www.yourscape.nl 

www.delta.tudelft.nl/22394 

Fotondoosje 

Onderzoekers dr. Val Zwiller 

en dr.ir. Ronald Hanson zullen 

de komende jaren proberen om 

lichtdeeltjes (fotonen) op te sluiten 

in een minuscule kubus met een 

ribbe van 50 nanometer. Dat moet 

meer duidelijkheid geven over 

de interactie tussen fotonen en 

materie. Het onderzoek naar ‘optica 

op nanoschaal’ wordt met drie 

miljoen euro voor de komende zes 

jaar ondersteund door de stichting 

voor fundementeel onderzoek naar 

materie FOM. De TU werkt erin 

samen met onderzoekers van 

TU Eindhoven, Universiteit Leiden 

en Amolf. 

Werktuigbouwkunde, Maritieme Techniek en 

Technische Materiaalwetenschappen. Met het 

pompje kan een minuscule hoeveelheid vloeistof 

gedropt worden waarna de microscoop het effect 

ervan meet. Zo hoopt Staufer te zien hoe een 

celporie zich opent of hoe je heel lokaal materiaal 

kunt bewerken. 


Prof.dr. Urs Staufer, u.staufer@tudelft.nl 



2 

3

Foto: Sam Rentmeester/FMAX 

Snooker 

Kort Delfts 

Hoogleraar procesintensificatie prof.dr.ir. 

Andrzej Stankiewicz (3mE) heeft een ERC 

Advanced Investigators Grant van 2,3 

miljoen euro ontvangen van de Europese 

Onderzoeksraad. Stankiewicz zal de komende 

vijf jaar met het geld onderzoek doen naar 

het op moleculair niveau verbeteren van 

chemische reactoren. De effectiviteit van een 

reactie hangt af van onder meer het aantal en 

de frequentie van botsingen tussen moleculen, 

de oriëntatie van de moleculen ten opzichte 

van elkaar op het moment van de botsing 

en hun energie. “De chemische reactoren 

van vandaag, bijvoorbeeld in de industrie, 

bieden eigenlijk heel weinig controle over de 

moleculen, waardoor de chemische reacties 

verre van energie-efficiënt zijn en bovendien 

veel onnodig afval veroorzaken.” 

De oplossing voor dit probleem is een 

‘perfecte’ reactieomgeving, waarin de 

geometrie van de botsingen tussen moleculen 

geheel kan worden beheerst en energie 

selectief wordt overgedragen. Stankiewicz: 

“Vergelijk het met het spelen van een spelletje 

snooker met moleculen. De gestructureerde 

reactor is dan de snookertafel en we gebruiken 

diverse vormen van elektromagnetische 

energievelden als snookerkeus.” 


Prof.dr.ir. Andrzej Stankiewicz, 

a.i.stankiewicz@tudelft.nl 


Foto: Khino Pizzato 

Bouwen met de natuur 

De grondlegger van het Bouwen met de Natuur, dr.ir. Ronald Waterman, 

promoveerde op 21 december aan de TU. Zijn naam is onlosmakelijk verbonden 

aan visionaire uitbreidingen van kust- en duinengebied. Dat komt doordat hij 

als langstzittende Statenlid van Zuid-Holland de architect is van ‘een familie 

van’ kustuitbreidingen. Van de Tweede Maasvlakte tot aan de Seaport Marina 

IJmuiden. Waterman ontving meer dan een dozijn onderscheidingen, waaronder 

een ridderorde (1993). In 2008 publiceerde hij het lijvige boek ‘Integrated Coastal 

Policy via Building with Nature’. Promotoren prof.dr.ir. Marcel Stive en prof.drs.ir. 

Han Vrijling verzochten Waterman daarop te promoveren. 


Prof.dr.ir. Marcel Stive, m.j.f.stive@tudelft.nl, 

www.ronaldwaterman.nl, www.delta.tudelft.nl/ 22343 

Gevoelig laagje 

Onderzoekers van de groep van prof.dr.ir. Lis 

Nanver van de afdeling micro-elektronica (EWI) 

hebben ’s werelds meest gevoelige fotodiode 

gemaakt. Hij is bruikbaar voor elektronen met 

een energie van minder dan 200 elektron Volt. 

“De diodes die nu op de markt zijn, werken alleen 

maar efficiënt voor elektronen vanaf 1000 eV”, zegt 

Nanver. “Afgaande op hetgeen bekend is, zijn wij 

de beste. Maar bedrijven publiceren niet alles, dus 

helemaal zeker weten we het niet.” 

Microscopenfabrikant FEI, waar de groep van 

Nanver nauw mee samenwerkt, gaat de fotodiodes 

dit jaar op de markt brengen. De diodes zijn 

ontwikkeld voor de SEM (Scanning Electron 

Microscope)en de SDB (Small Dual Beam). 

“Dankzij de extra gevoeligheid kunnen monsters in 

de microscoop nu ook worden beschoten met laag 

energetische elektronen en dat is gunstig, want die 

deeltjes dringen minder diep door in het monster 

waardoor je een beter beeld van het oppervlak 

krijgt”, legt de hoogleraar uit. De diode bestaat uit 

een laagje silicium met daarop een laagje boor van 

slechts enkele nanometers dik. Nanver slaagde erin 

dit laagje extreem dun te maken – hoe dunner het 

MP3-speler op alcohol 

Hij heeft ‘m ontworpen maar niet gemaakt: een mp3-speler die je kunt bijtanken met methanol. 

Normaal krijgt de elektronica zijn voeding van een lithium-ion batterij, maar dat kan ook met een 

brandstofcel op methanol. “Een brandstofcelsysteem is typisch twee keer duurder, twee keer groter en 

twee keer lichter dan een standaard batterij”, aldus dr. Bas Flipsen die er een ontwerp voor maakte. Hij 

sloeg de meest geschikte componenten inclusief tank en pompje op in een database en maakte er een 

selectie uit op basis van het meeste vermogen per volume en gewicht. Een slim computerprogramma 

berekende vervolgens de kleinst mogelijke stapeling van de componenten. Met zijn numerieke 

benadering biedt de vliegtuigbouwkundige een aanvulling op de vormgeving bij Industrieel Ontwerpen. 

Flipsen: “Computergestuurd beslissen ondersteunt ontwerpers bij het maken van esthetische keuzes.” 


Dr.ir. Bas Flipsen, s.f.j.flipsen@tudelft.nl 

www.delta.tudelft.nl /22279 

boorlaagje hoe gevoeliger de diode – door middel 

van een chemisch opdampproces (chemical vapor 

deposition). 




Foto: Caren Huygelen 

hoekje om 

Het 

Een operatietangetje dat stuurbaar 

is en een bochtje om kan, zou 

knieoperaties een stuk sneller en 

veiliger kunnen laten verlopen. De 

onlangs bij de afdeling biomechanical 

engineering (3mE) afgestudeerde 

ingenieur ir. Tim Nai ontwikkelde 

zo’n instrument dat schade aan de 

meniscus kan verwijderen. Afgelopen 

december won hij de Prof. Wim van 

der Hoek constructeursprijs, een prijs 

die de Dutch Society for Precision 

Engineering jaarlijks toekent aan het 

beste afstudeerwerk op het gebied van 

werktuigbouwkundig construeren. 

Antistresspen 

Het is een bekend beeld in iedere tentamenzaal: 

studenten die tikken, draaien en zwabberen 

met hun pen in gespannen afwachting van een 

geniale ingeving. Dr. Miguel Bruns Alonso 

ontwikkelde tijdens zijn promotieonderzoek 

bij Industrieel Ontwerpen een pen die de 

stress moet verminderen. De pen reageert 

op verschillende zenuwachtige manieren van 

bewegen door de beweging subtiel tegen te 

werken. Alonso: “Mensen vinden het lekker 

om het losse balletje bovenin de pen rond te 

zwieren, maar als dat te hard gebeurt, activeert 

de pen een elektromagneetje 

Schudden maar 

waardoor het balletje minder beweegt.” 

De gebruikstest viel wat tegen omdat 

proefpersonen zeiden dat ze geen verschil 

merkten of de pen nu actief was of niet. Er 

was dus geen bewust antistress effect. Maar 

onbewust leek de pen wel te werken: met de 

pen in de actieve stand was de hartslag van de 

proefpersonen 5 procent lager. 


Prof.dr. Paul Hekkert, p.p.m.hekkert@tudelft.nl 

www.delta.tudelft.nl//22170 

TU-alumnus en 

fotograaf Caren 

Huygelen legde in 

haar werk ‘Master of 

Science’ onderzoekers 

van de TU vast in hun 

onderzoeksruimte. 

Uit bewondering 

voor het diepgaande 

wetenschappelijk 

onderzoek bekijkt zij 

haar ‘oude’ TU-wereld 

met haar ‘nieuwe’ blik 

als fotograaf. 


www.huygelen.nl 

Fabrikanten van telefoons die externe onderdelen willen inbouwen zoals een gyroscoop of een 

cameraatje gebruiken daar nu secure maar langzame robots voor. Dat kan makkelijker en sneller, dacht 

dr. Iwan Kurniawan. Hij heeft een originele techniek ontwikkeld om chips op de juiste plek op een plak 

silicium te krijgen door te schudden. Dat is nog geen vervanging van de huidige 3D-positionering, 

maar kan opgevat worden als eerste stap in die richting, zegt zijn promotor prof.dr. Urs Staufer. Nu 

klinkt ‘schudden’ ook eenvoudiger dan de werkelijkheid. De plek waar de chips terecht moeten komen, 

wordt van een isolerend laagje siliciumdioxide voorzien en opgeladen onder een laadapparaat tot een 

oppervlaktepotentiaal van enkele honderden Volts. De chips krijgen een tegengestelde lading. Voor 

assemblage worden de chips in de siliciumplak gelegd en schudden maar. Minuscule uitstulpinkjes 

op de chips voorkomen dat de geladen oppervlakten met elkaar in contact komen en per ongeluk 

ontladen. Pas als de pootjes bij toeval in de speciale putjes terechtkomen, zakt de chip op z’n plek met 

micrometer precisie. Bij de proefnemingen zaten alle chips na 30 seconden schudden op hun plek. 


Prof.dr. Urs Staufer, u.staufer@tudelft.nl 



Bruggen 


Goed nieuws voor de schatkist: bruggen en 

andere civieltechnische constructies hebben een 

verborgen capaciteit. Ze kunnen de toegenomen 

verkeersbelasting beter dragen en hoeven 

daardoor minder snel te worden vervangen of 

versterkt. Die conclusie trekt prof.dr.ir. Joost 

Walraven, hoogleraar betonconstructies bij CiTG. 

Met zijn medewerkers combineerde hij proeven 

met geavanceerde mechanica-analyses. De 

bevinding van Walraven betekent een meevaller 

van rond de 300 miljoen euro in de komende 

vijf jaar. 

4 

5

Wetenschap 

Anatomie 

van een 

De lava vormde watervallen. 

vulkaanJos Wassink 

Vorig voorjaar bezorgde de IJslandse vulkaan Eyjafjallajökull veel 

overlast in het Europese luchtruim. De reconstructie die L&Ronderzoeker 

dr. Andy Hooper een half jaar later in Nature publiceerde 

geeft volgens mede-auteur dr. Freysteinn Sigmundsson een nieuwe 

richting aan in de vulkanologie. “We willen weten hoe het magma 

beweegt in de vulkaan.” 

Toen eind maart de IJslandse vulkaan met 

de moeilijke naam tot uitbarsting kwam, 

haastte geofysicus dr. Andy Hooper zich 

om een vlucht naar IJsland te krijgen. Het 

was vlak voordat delen van het luchtruim 

gesloten werden vanwege de aswolken die 

de Eyjafjallajökull uitstootte. “Van dichtbij 

is zo’n uitbarsting goed te zien”, vertelt 

Hooper. “De piloot maakte speciaal nog 

een omweg om ons een blik op de vulkaan 

te gunnen.” Hooper, die sinds 2008 op de 

afdeling remote sensing van Luchtvaart- en 

Ruimtevaarttechniek werkt, ging er niet 

alleen heen voor de sensatie. Natuurlijk is 

zo’n eruptie een kick - zijn grijns op een 

foto verraadt dat Hooper het geweldig 

vindt om in zijn gezicht min vijftien graden 

Celsius te voelen en in zijn rug plus dertig. 

Maar Hooper wilde vooral zoveel mogelijk 

gegevens verzamelen tijdens de uitbarsting. 

“Dit is een heel interessante vulkaan omdat 

hij maar af en toe uitbarst (vier maal in de 

Foto: Andy Hooper 

afgelopen duizend jaar, red). De Hekla gaat 

de laatste tijd iedere tien jaar. De vulkaan 

komt een paar centimeter omhoog naarmate 

de druk opbouwt, en zakt weer in na een 

uitbarsting. Maar bij de Eyjafjallajökull (de 

naam betekent: eiland-berg-ijskap) is dat 

patroon veel complexer.” 

Voor de verwerving van gegevens ter plekke 

nam Hooper contact op met de mensen 

van het Nordic Volcanological Centre, nu 

onderdeel van de Universiteit van IJsland. De 

directeur, dr. Freysteinn Sigmundsson, kent 

hij goed uit de periode dat hij hier als postdoc 

doorbracht (van 2006 tot 2008). “Waar kun je 

beter vulkanen bestuderen dan op IJsland”, 

was destijds zijn motivatie. Sigmundsson en 

zijn team houden de vulkaan al achttien jaar 

in de gaten. In de zomer van 2009 stond er 

één gps-station op de flanken van de vulkaan, 

maar dat werd snel uitgebreid naar drie 

naarmate de activiteit toenam. De vaste gpsstations 

hebben een nauwkeurigheid van twee 

millimeter per jaar, vertelt Sigmundsson. Hij 

voegt er aan toe: “Vlak voor de eruptie bewoog 

de vulkaan met vijf millimeter per dag!” 

Meer gegevens had Hooper besteld bij 

de Duitse exploitant van de radarsatelliet 

TerraSAR-X. Die satelliet cirkelt op ruim 

vijfhonderd kilometer rond de aarde en 

passeert iedere plek met een tussentijd 

van elf dagen. De satelliet zendt microgolf 

radarstraling uit en vangt de weerkaatsing 

ervan op. Uit het faseverschil tussen 

uitgezonden en teruggekaatste golf berekent 

de satelliet de afstand tot het aardoppervlak. 

Vergelijking met vorige passages brengt 

verplaatsingen van het aardoppervlak tot op 

millimeterniveau in beeld. 

Aan het begin van de eruptie had Hooper 

dus de datavoorziening goed voor elkaar, 

maar hij had niet kunnen dromen dat na 

een voorzichtige eruptie op de flank van de 

vulkaan (20 maart tot 12 april) zich twee 

dagen later opeens een explosieve uitbarsting 

zou voordoen vanuit de top van de vulkaan, 

en dat die een maand lang actief zou blijven. 

Terwijl Europa kreunde onder de aswolk, 

stroomden bij L&R de data binnen. 

Reconstructie 

Een half jaar later, op 17 november 2010, 

publiceerden Sigmundsson, Hooper en een 

dozijn andere onderzoekers een reconstructie 

van de eruptie in het wetenschapsblad 

Nature(*). Sigmundsson 

Andy Hooper: “We willen vulkanologische anatomie bedrijven”. 

was de eerste auteur, maar hij zwaait Hooper 

in een telefoongesprek alle lof toe. “Andy 

heeft de gegevens van de interferometrie 

samengevoegd met de gps-data. Bovendien 

heeft hij het meeste werk verricht aan 

de modellering. Hij heeft erg belangrijk 

werk verricht.” Omgekeerd is Hooper erg 

complimenteus over zijn IJslandse collega: 

“Freysteinn is de grondlegger van de 

metingen aan de deformaties van de vulkanen 

op IJsland. Dat doet hij al tientallen jaren.” 

In het artikel doen de auteurs het 

ingewikkelde patroon van magmastromen 

onder de vulkaan uit de doeken: In 1994 

al verspreidt magma zich op vijf kilometer 

‘De piloot maakte 

een omweg om ons 

een blik op 

de vulkaan 

te gunnen’ 

diepte in een horizontale laag onder de 

vulkaan. Vijf jaar later ontstaat er een 

kilometer dieper een tweede laag. Elf jaar 

later, in 2010, stuwt de magma hogerop en 

verspreidt zich in twee horizontale lagen 

op vier tot vijf kilometer diepte én in een 

verticale gesteente ader tot vlak onder het 

vulkaanoppervlak. De gps-stations registreren 

een opheffing van zes centimeter. 

Op 20 maart breekt het magma door de flank 

van de vulkaan en gedurende drie weken 

stroomt daaruit lava naar beneden. Vreemd 

genoeg zakken twee van de drie gps-stations 

niet terug – de spanning blijft. 

Twee dagen is het rustig. Maar dan, op 14 

april 2010, volgt een explosieve uitbarsting 

vanuit de sneeuwbedekte krater van de 

vulkaan. Volgens de analyse komt dat doordat 

de magma toen op vier kilometer diepte 

contact heeft gemaakt met een oudere 

magmalaag. Hooper: “Die magma zat er 

al een tijdje. Daardoor is het stroperiger 

geworden en bevatte het ook veel gas. Het gas 

heeft tot een explosieve uitbarsting geleid en 

de taaiere magma leverde kleinere asdeeltjes 

op die hoger in de atmosfeer terecht kwamen 

en zich verder verspreidden.” 

Zo schetst het artikel een fascinerend beeld 

van hoe de eruptie zich heeft voltrokken en 

volgens Sigmundsson is dit een voorproefje 

van hoe de vulkanologie zich zal ontwikkelen. 

Met als uiteindelijk ideaal: een compleet beeld 

van de magmastromen in de vulkaan. “We 

willen vulkanologische anatomie bedrijven”, 

licht hij toe. 

De reconstructie is het resultaat van een 

soort omgekeerd ontwerp. Hooper gaat 

daarbij uit van een ‘elastische’ ondergrond, 

dat wil zeggen: van een grond waarvan de 

vervorming evenredig is met de overdruk 

van een magmastroom. In die ondergrond 

veronderstelt hij een aantal breuklijnen 

(a bunch of cracks) waardoor de magma 

zich beweegt. Vervolgens berekent hij de 

vervorming aan het aardoppervlak als magma 

zich een weg baant door een zeg twintig 

centimeter brede spleet. Die berekening 

vergelijkt hij met de metingen, waarna hij 

zijn reconstructie bijstelt. Zo kwam hij na 

een aantal iteraties tot een resultaat dat goed 

overeenstemt met de meetgegevens. 

Helpt die kennis nu ook om uitbarstingen 

te voorspellen “In IJsland weet je nooit 

welke vulkaan er als volgende uitbarst”, 

zegt Sigmundsson. “Voorspellen gaat 

niet”, zegt Hooper, “maar je kunt wel betere 

verwachtingen geven over het verloop. Daar zal 

de luchtvaart wel belangstelling voor hebben.” 

(*) Freysteinn Sigmundsson, Sigrún Hreinsdóttir, 

Andy Hooper et al.: ‘Intrusion triggering of the 

2010 Eyjafjallajökull explosive triggering’, Nature, 

17 Novembre 2010. 


Dr. Andy Hooper 

a.j.hooper@tudelft.nl 


6 7

Land van vulkanen 

IJsland ligt op de Mid-Atlantische 

rug . De Noord-Amerikaanse en 

de Euraziatische plaat schuiven elk 

jaar bijna 2 cm uit elkaar. De 

plaatbewegingen veroorzaken 

vulkanisme. 

25 km 

Eyajafjallajökull 

Over het gedrag van vulkanen die weinig 

actief zijn, zoals de Eyajafjallajökull (IJslands 

voor Eilandbergengletsjer) die niet boven de 

Mid-Atlantische rug ligt, is weinig bekend. Hoe 

ziet de magmakamer van zo’n weinig actieve 

vulkaan eruit en hoe gedraagt die kamer zich 

Grote buurman 

Naast de Eyjafjallajökull (oppervlak 50 

km 

2) ligt de grotere buurvulkaan Katla 

(oppervlak 600 km 

2). In het verleden zijn 

de twee vulkanen vaak gelijktijdig actief 

geweest. Magmastromen in de bodem 

bij de ene vulkaan kunnen de andere 

doen uitbarsten. De laatste uitbarsting 

van de Katla in 1918 was groter dan die 

van de Eyjafjallajökull in 2010. Hoewel er 

geen concrete aanwijzingen zijn voor 

een uitbarsting, verwachten vulkanologen 

dat Ketla de komende jaren zal 

uitbarsten. De vulkaan barst elke 40 tot 

80 jaar uit en is dus over tijd. 

OPMERKELIJKE ME TING 

Geen inzakking na uitbarsting 

Normaal zakt na een uitbarsting de 

aardkorst in omdat de magmakamer 

leeg raakt. Dit gebeurde niet met de 

flankuitzetting na de uitbarsting in 2010. 

Kleine aswolk 

Omdat het ‘jonge’ magma bij de 

flankuitbarsting minder visceus 

was, konden de gassen uit het 

magma ontsnappen voordat het 

werd uitgespuugd. De flankuitbarsting 

was hierdoor weinig 

explosief en er ontstond er geen 

grote aswolk. 

Magmasnelheid 

3 

30-60 m /s 

Magmavolume 

circa 100-200 

miljoen m 

3 

Eyjafjallajökull 

diameter 

10 km 

Grote aswolk 

Vanaf 14 april kwam een klein gedeelte 

‘geëvolueerd’ magma vrij dat in een oude 

magmakamer was achtergebleven na vorige 

uitbarstingen. Dit ‘oude’ magma houdt gassen 

beter vast dan ‘jong’ magma (dat direct 

afkomstig is uit een diepe magmabron). Als 

magma wordt uitgespuugd zorgen de gassen 

dat het magma explodeert tot zeer fijne 

asdeeltjes die zeer hoog in de lucht opstijgen. 

Interactie tussen heet magma en de ijskap 

veroorzaakt extra gasvorming waardoor de 

explosiviteit en de fijnheid van de aswolk 

verergerde. Het resultaat was een aswolk tot 

10 kilometer hoogte die het Europese 

luchtruim dagen stil legde. Nadat het 

‘geëvolueerde’ magma uit de oude magmakamer 

was uitgespuugd, nam de aswolk af. 

Eyajafjallajökull 

Het magma van de flankeruptie is dus 

niet afkomstig uit de magmakamer 

onder de flank, maar werd direct aangevoerd 

vanuit een diepe bron in de aardkorst. 

De uitzettingen blijven bestaan, 

tot de dag van vandaag, en de magmakamers 

blijven dus onder druk staan. 

Katla 

diameter 

30 km 

Klassieke vulkaan 

Het klassieke beeld van een actieve vulkaan is 

een kegelvormige berg met één grote magmakamer. 

Voor een uitbarsting stroomt magma de 

kamer in, de druk loopt op en de kamer zet 

geleidelijk uit. Tijdens een uitbarsting stroomt 

magma weg waardoor de druk afneemt en de 

kamer weer inkrimpt. Het uitzetten en krimpen 

van de magmakamer is meetbaar door de 

vulkaanvorm te monitoren met satellieten (GPS 

en radar-interferometrie). Voor de uitbarsting 

van 2010 stonden rond de Eyajafjallajökull vijf 

GPS-ontvangers . Deze ontvangers meten 

(semi-) continu 3D-verplaatsingen. 

Radar-interferometrie 

Vanaf juli 2009 registreerde de InSAR-radar van de 

TerraSAR-X-satelliet bodemverplaatsingen van de 

Eyajafjallajökull. Door opeenvolgende beelden (de 

satelliet komt elke elf dagen langs) met elkaar te 

vergelijken kunnen deformaties worden bepaald. 

Als de eigenschappen van het oppervlak te veel 

veranderen, bijvoorbeeld door sneeuwval, is het 

moeilijk om metingen aan elkaar te relateren en 

dus om vast te stellen welke hoogtevariaties 

14 april 2010 

diepte 4,6 km 

volume-afname 

13-15 miljoen m 

hebben plaatsgevonden. 1994 

diepte 5,5 km 

volume-toename 

Vervorming vulkaanbodem 

6 km 

15 miljoen m 

3 

3 

maart 2010 

diepte 4,9 km 

totaal magmavolume 

49-71 miljoen m 3 

920 

uitbarsting 

1612 

kleine uitbarsting 

1821 

een jaar lang 

magmastromen 

Bodemsimulatie 

In het Delftse computermodel bestaat de 

vulkaanbodem uit elastisch materiaal waarin 

onder druk van magmastromen scheurvlakken 

ontstaan die zich vullen met magma. Het 

model probeert de gemeten verplaatsingen 

aan het oppervlak te simuleren door aan te 

nemen dat er één of meer (uitzettende of 

krimpende) magmakamers onder de vulkaan 

aanwezig zijn. 

1994 

Grote bodemdeformaties 

In 1994 worden grote bodemdeformaties 

(ruim 18 cm) gemeten. Het computermodel 

simuleert dat magmastromen 

de bodem binnendringen en een 

horizontale magmakamer vormen. 

1999 

Grote deformaties 

Magmastomen 

vormen een 

tweede horizontale 

magmakamer. 

2000-2009 

Aardbevingen 

Per maand 

vinden een tot 

vier aardbevingen 

plaats. 

Uitzetting magmakamer 

JANUARI - FEBRUARI 2010 


Elke dag vinden aardbevingen 

plaats. Er worden grote bodemdeformaties 

gemeten. Het computermodel 

berekent de vorming 

van een horizontale magmakamer. 

1999 

diepte 6,5 km 


25 miljoen m3 

MAART 2010 


Na 4 maart stijgt de 

bodem meer dan 5 mm 

per dag. Eind maart zijn 

de hellingen van de 

Eyjafjallajökul circa 10 cm 

gestegen. Er heeft zich 

een tweede horizontale 

kamer en een verticale 

magmakamer gevormd. 

Diepe magmabron 

circa 25 km diep 

20 MAART - 12 APRIL 

Uitbarsting in de flank 

Op 20 maart spuit lava 

uit de flank van de 

vulkaan. Na 200 jaar rust 

barst de vulkaan uit. De 

uitbarsting duurt tot 12 

april. De uitbarsting 

produceert lava met een 

gemiddelde snelheid van 

13 m 3/s (magmavolume 

25 miljoen m 

3). 

januari 2010 

diepte 5,1 km 


8-18 km3 

14 APRIL - 22 MEI 2010 

Explosieve uitbarsting 

De tweede uitbarsting vindt 

plaats in de krater (caldera) van 

de met ijs bedekte top van de 

vulkaan. De uitbarsting duurt 

ruim een maand. Tijdens deze 

tweede eruptie wordt wel een 

inzakking van de magmakamer 

onder de caldera gemeten. 

I 

2010 

explosieve 

uitbarsting 

Conclusie 

De explosieve uitbarsting van de 

Eyjafjallajökull op 14 april 2010 

was de uitkomst van 18 jaar 

vulkanische activiteit waarin 

meerdere platte horizontale en 

verticale magmakamers boven 

en naast elkaar zijn gevormd. Dit 

cumulatieve gedrag maakt het 

moeilijk om voortekenen bij 

weinig actieve vulkanen te 

detecteren en te gebruiken om 

uitbarstingen te voorspellen. 

8 

9

Interview 

‘Sterven 

in het harnas’ 

Saskia Bonger 

Emeritus hoogleraar Hugo Priemus was 25 jaar geleden één van de 

oprichters van het Onderzoeksinstituut voor de gebouwde omgeving 

(OTB). “We hebben geen fantastische nieuwe theorieën ontwikkeld, 

maar leveren wel inbreng in de politieke besluitvorming.” 

Wat is de nalatenschap van 25 jaar OTB 

“Het OTB levert wetenschappelijke kwaliteit 

en legt de verbinding met actuele beleidsen 

praktijkproblemen. Vaak worden 

onderzoeksinstituten eigen rechtspersonen. 

Ook in Delft vroegen mensen: is het niet 

masochistisch om binnen een universiteit 

al die ballen in de lucht te houden als je ook 

zelfstandig kunt zijn Tegen die gedachte 

heb ik me altijd vreselijk verzet. Ik heb dat 

masochisme altijd opgezocht. Ik vond dat 

het wetenschappelijke werk geïnspireerd 

kon worden door actuele vraagstukken. 

En omgekeerd, dat je een diepgaande 

bijdrage kunt leveren aan de oplossing van 

actuele problemen als je gevoed wordt door 

indringend wetenschappelijk onderzoek.” 

Welke invloed heeft OTB inhoudelijk gehad op de 

gebouwde omgeving 

“Er bestaat veel dom beleid dat we niet 

kunnen tegenhouden. Er is vandaag de dag 

ook veel populisme waar we niet van terug 

hebben. Maar de onderstroom is toch dat 

ambtenaren en politici niet over één nacht 

ijs gaan, dat ze beleid onderbouwen. Dat 

komt het mooist tot uitdrukking in de rol die 

we hebben gespeeld in drie parlementaire 

onderzoeken.” 

Welke rol was dat 

“Toen ik halverwege de jaren tachtig hoorde 

dat er een parlementaire enquête over bouwsubsidies 

aankwam, heb ik me nederig gemeld. 

Er waren namelijk signalen dat vastgoedbeleggers 

de hand lichtten met de voorwaarden 

van verstrekte woningbouwsubsidies. Ook 

zou een aantal ambtenaren niet zuiver 

op de graat zijn. We hebben twee grote 

onderzoeken gedaan. Het belangrijkste 

gevolg daarvan was dat de politiek zich ging 

afvragen wat de effectiviteit was van het 

rondpompen van bergen met geld. Later zijn 

de woningbouwsubsidies behoorlijk gesaneerd.” 

Daarna volgde de bouwfraude-affaire 

“Inderdaad. Ik heb in 2002 zo’n 25 keer 

toelichting gegeven op televisie, voor 

Twee Vandaag. Het was voor mij bekende 

materie. Wat in de bouw plaatsvond, waren 

dingen die zelfs al in mijn bouwkundestudie 

werden onderwezen. De bouw kan niet 

goed overweg met concurrentie. Bouwers 

willen zich niet door opdrachtgevers laten 

uitspelen. Dus bepaalden ze decennialang 

onderling wie een project gaat doen. Het is 

bijna een vanzelfsprekendheid, van oudsher. 

Het rare is dat het vaak voortkomt uit goede 

bedoelingen. Bouwers willen continuïteit 

creëren. Opdrachtgevers zijn daarin volgens 

hen niet geïnteresseerd.” 

Bij het parlementaire onderzoek naar de rol van 

de overheid bij grote infrastructurele projecten 

van 2003 tot 2005 speelde vooral de faculteit 

Techniek, Bestuur en Management (TBM) een rol. 

“Dat onderzoek startte toen ik net TBMdecaan 

was. Ik werd gevraagd onderzoeksleider 

te worden, maar had daar helemaal geen 

tijd voor. Ik heb zeven TBM-onderzoekers 

voorgedragen. Met hun steun durfde ik het aan. 

We maakten een prachtige analyse en waren 

de moordenaars van de Zuiderzeelijn.” 

U hebt veel invloed op de landelijke politiek. 

“Al vrij snel na mijn promotie werd ik 

beschouwd als woningmarktdeskundige. Maar 

de woningmarkt is een economisch beginsel. 

Bouwkunde kan veel en van bescheidenheid 

heb ik niet zoveel last, maar om nou te zeggen 

dat ik economisch gekwalificeerd was... Om 

me geen enorme beunhaas te voelen, heb ik in 

de jaren zeventig de avondopleiding economie 

aan de Erasmus Universiteit Rotterdam 

gedaan. Ik wilde niet maar wat roepen. Ik 

houd nog steeds voortdurend in de gaten: op 

grond waarvan beweer ik dit Ik wil de dingen 

op oneliner-niveau onder woorden kunnen 

brengen. Dan lijkt het bijna politiek, maar 

er zit altijd een laag van eigen en andermans 

onderzoek onder.” 

Komt u nog vaak in Den Haag 

“Jazeker. Er zijn met een zekere regelmaat 

rondetafelbijeenkomsten van de vaste 

Kamercommissies wonen, wijken, integratie; 

ruimtelijke ordening en milieubeheer of van 

verkeer en waterstaat. Als zich een probleem 

voordoet, hoef ik niet te beginnen aan een 

vierjarig onderzoek. Ik zit er al zo goed in, 

dat ik kan helpen. Daar is OTB erg bedreven 

in geraakt. We hebben geen fantastische 

nieuwe theorieën ontwikkeld, maar kunnen 

op het juiste moment voor het juiste forum 

een inbreng leveren in de politieke en 

maatschappelijke besluitvorming.” 

Wilde u nooit zelf de Tweede Kamer in 

“Ik ben blij dat anderen dat vreselijke werk 

willen doen. De adviserende rol is mij op het 

lijf geschreven. Ik vind dat je als onderzoeker 

niet geheimzinnig hoeft te doen over wat je in 

het stemhokje kiest, maar: blijf onafhankelijk. 

Je moet zonder enig probleem de partij waar 

je lid van bent kunnen uitkafferen. Waarom 

de PvdA Ik moet niets hebben van religieuze 

inspiratie in de politiek. En de markt volgen 

zoals de VVD dat doet, vind ik te gemakkelijk. 

Hoe beter de woningmarkt functioneert, hoe 

meer mensen er onder een brug slapen. Je 

moet de markt op een aantal punten corrigeren 

om minimumkansen te garanderen. Dan kom 

je al gauw links van het midden terecht.” 

U bent lid van de commissie ruimtelijke inrichting 

van de Sociaal Economische Raad (SER). En u 

was ook lid van de SER-commissie die in april 

2010 een rapport uitbracht over hervormingen 

in de woningmarkt. Zoals het herzien van de 

hypotheekrenteaftrek. Het kabinet-Rutte heeft niet 

naar u geluisterd. 

“Het is een kwestie van geduld. Het 

regeerakkoord lijkt nergens op, dus een aantal 

> 

Foto’s: Sam Rentmeester/FMAX 

‘Hoe beter de woningmarkt 

functioneert, hoe meer mensen er 

onder een brug slapen’ 

10 11

problemen wordt in de komende jaren alleen 

maar groter. Ik heb de heer Donner (minister 

van binnenlandse zaken, verantwoordelijk 

voor volkshuisvesting, red.) horen zeggen dat 

hij gevoelig is voor geluiden uit de praktijk 

om tot een Nationaal Akkoord Wonen te 

komen. Want vraag je de Vereniging Eigen 

Huis, de vastgoedbeleggers, Aedes, de 

Woonbond of Bouwend Nederland of ze 

tevreden zijn over de huidige woningmarkt, 

berg je dan maar. Dat vinden ze helemaal 

niks. Als Donner naar hen luistert en 

hervormingen voorbereidt, dan wordt deze 

treurige periode toch goed benut.” 

Donner zit toch vast aan het regeerakkoord 

“Een hoge ambtenaar die sprak op het OTBjubileum 

zei dat je niet alleen moet kijken 

naar wat er in het regeerakkoord staat, maar 

vooral naar wat er niet in staat. Daar zit de 

bewegingsruimte voor de bewindspersoon. Er 

staat nergens dat het verboden is om na te 

denken over verandering van de woningmarkt.” 

Wat mankeert er volgens u aan die markt 

Wie is 

Hugo 

Priemus 

“Het basismanco is dat kopers en huurders 

als compleet verschillende categorieën 

worden behandeld. Daardoor is de overgang 

tussen huren en kopen of omgekeerd een 

salto mortale. In de koopsector zijn zware 

stimulansen ingebouwd om schulden 

aan te gaan. Dankzij fiscale steun als de 

hypotheekrenteaftrek is de woningprijs 

gemiddeld twintig procent hoger dan die 

anders zou zijn geweest. Je moet dat heel 

geleidelijk en betrouwbaar veranderen, in 

de periode van 2015 tot 2040. Maar dan 

heb je de tijd tot 2015 helemaal nodig om 

maatschappelijk en politiek draagvlak te 

creëren en om juridische voorwaarden op te 

stellen. Engeland heeft laten zien dat het kan.” 

U bent nu drie jaar met emeritaat en nog alom 

aanwezig. Gaat u door tot u erbij neervalt 

“Het lijkt mij helemaal niet verkeerd om in 

het harnas te sterven. Ik vind het prettig om 

onder TU-vlag te varen, om dat neutrale 

aureool met me mee te torsen. Ik werk 

fulltime, maar heel flexibel, want ik ben 

Prof.dr.ir. Hugo Priemus studeerde in de jaren zestig bouwkunde aan wat 

toen nog de TH Delft was. Daarna trad hij aan als wetenschappelijk (hoofd) 

medewerker bij Bouwkunde. Sinds 1969 was hij ook directeur van het 

instituut voor volkshuisvestingsonderzoek RIW. In 1977 werd hij professor 

volkshuisvesting aan de TU Delft. Dat zou hij tot 2003 blijven. Tussendoor 

was hij decaan van de faculteit Bouwkunde, en van 1985 tot 2003 was hij 

wetenschappelijk directeur van onderzoeksinstituut OTB. Van 2003 tot aan 

zijn pensioen in 2007 was Priemus decaan van de faculteit Techniek, Bestuur 

en Management. Priemus heeft een ontelbare hoeveelheid nevenfuncties 

en publicaties op zijn naam staan. Ook sleepte hij verschillende 

onderscheidingen in de wacht. Zo werd hij in 1989 Ridder in de Orde van 

de Nederlandse Leeuw en ontving hij in 2008 de gouden medaille van de TU 

Delft. In november 2010 kreeg hij de Hudig-penning, die sinds 1935 dertien 

keer is toegekend aan mensen die zich op de terreinen van volkshuisvesting 

en ruimtelijke ordening verdienstelijk hebben gemaakt. 

Interview 

nergens meer direct verantwoordelijk voor. 

Ik kies wat ik leuk vind, en stel vast dat ik 

daarin steeds egoïstischer word. Ik denk niet 

al te ver vooruit. Veel is afhankelijk van mijn 

gezondheid. En als het sleets wordt, dan zal 

de vraag naar mijn inbreng teruglopen. Dat 

is me toe nu toe gelukkig niet overkomen. 

Ik wil geen herhaling van zetten, maar wil 

verschillende gebieden meer met elkaar 

verknopen. Bijvoorbeeld: wat betekent 

klimaatverandering voor de woningopgave” 

Waarom bent u geen architect geworden 

“Toen ik in 1960 bouwkunde ging studeren, 

werd ik door een enorme twijfel bevangen. 

Ik vond het zo willekeurig. Ik dacht: daar 

kun je toch niet mee thuis komen, is dit 

nu wetenschappelijk onderwijs Maar wat 

verderop in het eerste jaar kwam ik een 

woningbouwopgave tegen. Het idee was toen: 

woningbouw doe je in het eerste jaar, daarna 

ben je daar te groot voor. Maar ik vond dat 

nou juist interessant. Er was vrij veel bekend 

over woonvoorkeuren, over bouwkosten van 

woningen en hoe je het huurniveau berekent 

en over de inkomens van mensen die er 

gaan wonen. Technisch was het ook tamelijk 

overzichtelijk; in die tijd was er vooral 

systeembouw. Het was een puzzel met allerlei 

dilemma’s die je moest oplossen.” 

Als u Nederland opnieuw zou kunnen inrichten, 

hoe zou het er dan uitzien 

“Ik heb geen prentje aan de muur van hoe 

Nederland er ideaal uitziet. Het gaat om de 

besluitvorming rondom uitdagingen waar je 

voor staat. Vroeger polderde men er gewoon 

wat land bij als dat nodig was. Inmiddels 

weten we dat we daarmee de flora en fauna 

schaden. Nederland is eindig. Je kunt 

niet alles willen. Voor wat wij als burgers 

allemaal uitspoken, hebben we een gebied 

nodig van veertien keer Nederland. Voor 

mij is het ideale Nederland een land waar 

de tering naar de nering wordt gezet. We 

kijken niet alleen naar economische groei en 

demografische dynamiek, maar ook naar hoe 

je dat kunt accommoderen zodat iedereen 

zich kan ontplooien.” 

Hoe woont u zelf 

“Mijn vrouw en ik wonen al meer dan veertig 

jaar in een huis uit 1911. Praktische ervaring 

op de woningmarkt heb ik dus absoluut niet 

en die hoop ik ook niet te krijgen. Wij zijn 

buitengewoon tevreden. We zitten vlakbij het 

station van Leiden, vlakbij de binnenstad, 

het strand en Schiphol. Ik heb geen enkele 

behoefte om te veranderen. Dat geldt ook 

voor mijn baan. Daarbinnen is genoeg 

ruimte om accenten te leggen.” 

De zaak 

‘Sloop 

Zo noemen we dat niet’ 

Tomas van Dijk 

Ingenieurs sleutelen van alles in elkaar. Maar 

er zijn er ook die dingen uit elkaar halen en 

recyclen. Zoals Derk Jan van Heerden met zijn 

bedrijf Aircraft End of Life Solutions. 

Tussen een F16 en een helikopter staat in de hangar bij Luchtvaart- en 

Ruimtevaarttechniek de cockpit van een vijfendertig jaar oude Fokker 

F27. 

Twee jaar geleden kocht Van Heerden acht van deze toestellen van de 

Duitse maatschappij WDL. Ze stonden te verpieteren op de luchthaven 

van Keulen. Hij zaagde ze in stukken en verkocht onderdelen aan 

opleidingscentra in heel Europa, waaronder de TU Delft. 

Net als de meeste L&R-studenten begon Van Heerden zijn studie omdat 

hij geïnteresseerd was in vliegtuigbouw. Maar tijdens een stage bij KLM 

zag hij zich geconfronteerd met een heel ander aspect van de luchtvaart: 

vliegtuigwrakken. Voor KLM rekende hij uit dat het winstgevend is om 

een gestrande Boeing uit elkaar te halen en onderdelen te hergebruiken. 

Van Heerden ontdekte een gat in de markt. Direct na zijn afstuderen 

in 2005 richtte hij Aircraft End of Life Solutions op, een bedrijf dat 

gespecialiseerd is in de sloop van vliegtuigen. 

“Pardon, sloop Zo noemen we dat niet”, zegt Van Heerden, die 

inmiddels vijf mensen in dienst heeft en vijfentwintig toestellen onder 

handen heeft gehad. “Slopen heeft een negatieve connotatie. Het klinkt 

daardoor alsof het heel simpel is wat we doen, maar dat is niet zo. We 

doen twee dingen; we de-assembleren en we ontmantelen.” 

Zijn bedrijf laat op de plek waar de wrakken staan zware machines 

aanrukken om de toestellen mee in stukken te knippen. Onderdelen, 

zoals de cockpit, het landingsgestel en motoren gaan soms naar 

opleidingscentra. Maar vaak is het lucratiever om metertjes, actuatoren 

en andere onderdelen uit het vliegtuig te halen en te verkopen nadat ze 

opnieuw zijn gecertificeerd. 

“Het hangt maar net af van de eisen die de verkopende of kopende 

partij stelt. Sommigen willen juist niet dat we apparatuur van het 

toestel op de markt brengen, omdat de onderdelen die zij nog op de 

plank hebben liggen dan minder waard worden. Dan moeten we alle 

metertjes door midden hakken.” 

Wat niet meer voor hergebruik in aanmerking komt, wordt versnipperd. 

“Eerst knippen we het toestel met T-rex-achtige machines in grote 

stukken. Het achterste deel van het toestel verdween als sneeuw voor 

de zon. We hebben de staart versnipperd in stukjes van tien bij tien 

centimeter. Daar eindigt ons verwerkingsproces. Het schroot verkopen 

we aan metaalsmelterijen die alle metalen van elkaar scheiden.” 

Van Heerden heeft een grote uitdaging voor de boeg. Inmiddels is 

hij begonnen aan het verwerken van een Boeing 747, het grootste 

toestel uit zijn carrière. Daar moet hij groot materiaal voor inhuren. 

“We moeten uitkijken dat we het asfalt niet stuktrekken met de zware 

knipmachines.” 

Desgevraagd 

Waar blijven de 

kerncentrales 

Jos Wassink 

‘Van een verwachte nucleaire renaissance komt 

weinig terecht, nu bouwplannen voor kerncentrales 

massaal worden uitgesteld of geschrapt’, 

aldus Technology Review. 

Het MIT-technologieblad Technology Review stelt vast dat 

de bouw van kernreactors in de Verenigde Staten, maar ook 

op veel andere plaatsen, vrijwel tot stilstand is gekomen. 

En dat ondanks kredietgaranties van de overheid tot 80 

procent van de bouwkosten, politieke steun van president 

Obama zelf en voorstanders als Bill Gates en de invloedrijke 

milieuactivist Stewart Brand. Overal duiken obstakels, 

vertraging, uitstel en problemen op. Behalve in China dan, 

want daar zijn maar liefst 24 kerncentrales in aanbouw. Dus 

wat is het probleem met het westen In één woord: geld. 

Dr. Aad Correlje (Techniek, Bestuur en Management) 

legt uit waarom. In de jaren zeventig van de vorige 

eeuw toen de huidige reactors werden gebouwd, was de 

markteconomie nog niet zo ver ontwikkeld. Toen bepaalden 

de energiebedrijven samen met de overheid een acceptabele 

stroomprijs die gebaseerd was op terugbetaling van de 

bouwkosten over de geschatte levensduur van de centrales. 

Plus natuurlijk een winstmarge voor de energiebedrijven. 

Het belangrijkste voordeel van deze constructie was dat de 

energiebedrijven geen financieel risico liepen. 

In de Verenigde Staten werd een soortgelijke constructie 

gebruikt onder de naam ‘cost of service regulation’. 

Technology Review schrijft dat het systeem alleen nog in 

enkele zuidelijke staten in gebruik is, die toevallig de enige 

staten zijn waar de industrie nog enige tekenen van leven 

vertoont, aldus het MIT-blad. 

De andere staten zijn, net als in Europa, overgestapt naar 

het veilingmodel voor de energiemarkt. Technology Review 

legt uit: ‘Alle producenten krijgen dezelfde prijs voor hun 

elektriciteit. Die prijs wordt doorgaans bepaald door de 

gasprijs en dat maakt het bouwen van een nieuwe kerncentrale 

ondenkbaar.’ Correlje voegt daar aan toe dat de gasprijzen in 

de VS relatief hoog waren nadat de nationale gasproductie aan 

zijn maximum was gekomen. Maar door de recente winning 

van nieuw gas uit leisteenlagen is de productie weer gegroeid 

en de gasprijs gedaald. Daardoor zakte ook de stroomprijs en 

daarmee het enthousiasme voor kernenergie. 

‘Alleen een CO 2 

-belasting kan kernenergie nog redden’, stelt 

het MIT-blad. ‘Een bedrag van 10 dollar per ton CO 2 

kan 

al de doorslag geven.’ Analisten hielden rekening met een 

prijs van 60 tot 80 dollar per ton, maar dat is er nooit van 

gekomen omdat de Amerikaanse klimaatwet, de Climate 

Bill, er niet doorgekomen is. “En het is onzeker of die er ooit 

komt”, zegt Jay Apt van de Carnegon Melon Universiteit 

tegen Technology Review. 

Is het in die context denkbaar dat Nederland er één of twee 

centrales bij krijgt, zoals het kabinet heeft aangekondigd 

Correlje denkt van niet. De kosten en de financiële risico’s 

zijn te hoog, en de prijzen voor stroom en emissierechten te 

onzeker. 

Technology Review, ‘Giant holes in the Ground’, 

12 November 2010 

12 

13

Uitgelicht 

Het ‘gouden kalf ’ van prof.dr.ir. Felix Andries Vening 

Meinesz (1887 – 1966) heeft een ereplaats gekregen 

in de Faculty Room van het Science Centre. Met dit 

apparaat, een zwaartekrachtmeter naar eigen ontwerp 

en gebouwd door het KNMI, deed de boomlange 

Vening Meinesz tussen 1923 en 1929 unieke metingen 

aan het zwaartekrachtveld in een krappe onderzeeër in 

de Indische Oceaan. Diepe troggen trokken hem het 

meest vanwege het samengaan van vulkanisme, dips in 

de zwaartekracht en bergachtig terrein. Pas later, in de 

jaren vijftig, begreep Vening Meinesz dat de troggen 

een bewijs waren voor de beweging van aardschollen. 

In 1937 kreeg Vening Meinesz een aanstelling als 

hoogleraar geodesie aan de TU. 


14 

15

Wetenschap 

Atlas 

van 

De 

de cel 

Tomas van Dijk 

cel is een klein universum met eiwitten die samen 

macromoleculaire machines vormen. Hoogleraar 

nanobiologie Peter Peters wil deze wereld ontsluiten. 

Tjak, tjak, tjak… een slinger van flinterdunne schijfjes 

diepgevroren kankerweefsel rolt uit een snijmachine. 

“Met het diamantmesje in deze machine snijden we 

plakjes van veertig nanometer dik”, vertelt prof.dr. 

Peter Peters, hoogleraar nanobiologie bij Technische 

Natuurwetenschappen en projectleider bij de afdeling 

celbiologie van het Nederlands Kankerinstituut – Antoni 

van Leeuwenhoekziekenhuis (NKI-AVL). 

“Die plakjes bekijken we met een transmissie 

elektronenmicroscoop (TEM). We onderzoeken cellen uit 

het hele lichaam - borst, eierstok, longen, noem maar op. 

En ze komen van over de hele wereld naar ons toe. Maar ik 

krijg ze ook van mijn partner, die hier hoofd pathologie is.” 

“Hier in deze ruimte brengen we de kankercellen in kweek 

‘De werking van een eiwit hangt 

vooral af van zijn 3D-vorm’ 

bij 37 graden Celsius. We voegen humaan serum toe met 

groeifactoren en voedingsstoffen. Het is niet eenvoudig om 

primaire kankercellen aan de praat te krijgen.” 

Plotseling wordt Peters’ rondleiding bij het NKI-AVL 

heftig verstoord. Een medewerker loopt door de afdeling 

terwijl hij hard op een pan slaat. Kadeng, klinkt het door 

de hele gang. De onderzoekers die kankercellen kweken 

of in plakjes hakken, leggen even hun werk neer. Iedereen 

wordt verzocht om naar de koffiehoek te komen voor een 

toast op een publicatie in het wetenschapstijdschrift Cell. 

Stroomversnelling 

Het geluid komt Peters bekend voor. Zijn negen man 

sterke wetenschapsteam heeft de afgelopen jaren 

al drie maal gepubliceerd in de gerenommeerde 

wetenschapsbladen Nature en Cell. De publicaties gaan 

over het driedimensionaal in beeld brengen van eiwitten in 

cellen en celorganellen. 

“De werking van een eiwit hangt vooral af van zijn 

3D-vorm, net zoals een tandwiel in een motor”, zegt Peters 

onder het genot van een glaasje champagne. “Door die 

vormen te onderzoeken hopen we het ontstaan van allerlei 

vormen van kanker en infectieziektes zoals tuberculose 

beter te kunnen begrijpen.” 

Door sterk verbeterde beeldverwerkingstechnieken en 

betere elektronenmicroscopen is het onderzoek naar 

de visualisatie van eiwitten de afgelopen jaren in een 

stroomversnelling gekomen. Het aantal publicaties groeit 

exponentieel. 

“Het idee dat de cel simpelweg een zakje protoplasma is 

met een celkern en organellen (organen van een cel, red.) 

erin heeft plaatsgemaakt voor een heel nieuwe visie. We 

zien een cel nu als een klein universum waarin eiwitten 

samenwerken en samen honderden macromoleculaire 

machines vormen, die elk een heel specialistische taak 

hebben.” 

Om mee te kunnen blijven doen in deze booming wereld 

van de nanoscopie heeft Nederland volgens Peters een 

nieuw onderzoeksinstituut nodig met drie geavanceerde 

transmissie elektronenmicroscopen. Met dat doel richtte 

hij met collega’s het Netherlands Centre for Electron 

Nanoscopy (NeCEN) op, een samenwerkingsverband 

tussen tien universiteiten en onderzoeksinstituten 

waaronder behalve het NKI-AVL ook het Leids 

Universitair Medisch Centrum, het Erasmus MC en de 

universiteiten van Delft, Leiden en Utrecht. 

NeCEN moet een onafhankelijk instituut worden dat 

open staat voor alle deelnemende partijen, maar ook 

voor biotechnologiebedrijven die microscopietijd willen 

inhuren. 

In juni vorig jaar kreeg het instituut in oprichting te horen 

dat het een overheidssubsidie zou krijgen van 38 miljoen 

euro. Maar het politieke klimaat is veranderd. “Ik houd 

mijn hart vast”, zegt Peters. “Maar ik heb er toch wel 

vertrouwen in dat het onderzoeksinstituut er gaat komen.” 

De publicatie in Cell is flinke steun in de rug, denkt hij. 

“Zulke publicaties zijn miljoenen waard.” 

Van het totaalbedrag heeft NeCEN de afgelopen zomer de 

eerste twaalf miljoen euro al ontvangen. De eerste twee 

microscopen zijn aangeschaft en worden binnenkort in 

elkaar gezet in een tijdelijk onderkomen bij het Gorlaeus 

Bij het bekijken van eiwitten is het nu schipperen tussen scherpte en contrast. Peters: “Eiwitten zijn zo klein, dat als we erop scherpstellen we niets zien.” 

Laboratory van de Universiteit Leiden. Op dat terrein 

moet binnen enkele jaren ook het definitieve gebouw van 

NeCEN verrijzen. 

Nano-atoombommen 

Met zijn stalen panelen die meters boven je hoofd 

uitsteken, is de elektronenmicroscoop Titan een ware 

kolos. Het anderhalve meter wijde en vier meter hoge 

apparaat, dat in het Van Leeuwenhoek laboratorium 

(laboratorium van de TU Delft en TNO) staat, is in 

staat om details waar te nemen op atomaire schaal. 

NeCEN krijgt straks drie van dergelijke transmissie 

elektronenmicroscopen tot zijn beschikking. 

Bij transmissie elektronenmicroscopie beschieten 

onderzoekers preparaten met elektronen. Nadat deze 

deeltjes door het preparaat heen zijn gegaan, reconstrueren 

zij het beeld aan de hand van de verstrooiing en door na te 

gaan hoeveel elektronen zijn geabsorbeerd. 

Het lastige aan de techniek is dat je de biologische 

monsters maar met heel weinig elektronen mag 

beschieten, anders verandert alles in een vormloze brij. 

“Die elektronen zijn net nano-atoombommen”, zegt 

Peters. “Je mag maximaal tachtig elektronen per vierkante 

ångström gebruiken (een ångström is 0,1 nanometer, red.).” 

Bijkomend probleem is dat de elektronen tot voor kort niet 

direct gedetecteerd konden worden. De ‘nanobommetjes’ 

komen, nadat ze door het monster zijn gegaan, terecht 

op een schermpje dat gevoelig is voor elektronen en dat 

telkens als het een elektron detecteert een lichtsignaaltje 

afgeeft. Een charge-coupled device (ccd) - chip vertaalt die 

elektromagnetische straling uiteindelijk naar een digitaal 

plaatje. “Door deze omzetting van elektronen naar licht 

verlies je veel detail”, zegt Peters. 

Delftse onderzoekers van de sectie hoge resolutie 

elektronenmicroscopie, onder leiding van prof.dr.ir 

Henny Zandbergen (Technische Natuurwetenschappen), 

werken aan een verbetering. Ze gebruiken daarvoor de 

Titan in het Van Leeuwenhoeklaboratorium. Samen 

met microscopenfabrikant FEI hebben ze een sensor 

ontwikkeld waarbij de ccd-detector direct gekoppeld is aan 

een lichtgevende laag. “Hierdoor gaat er vier keer minder 

‘Zulke publicaties zijn 

miljoenen waard’ 

informatie verloren”, zegt Peters. Beide groepen maken 

deel uit van NeCEN. 

Deze onderzoekspartners zullen ook betere lenzen 

ontwikkelen. Bij het bekijken van eiwitten is het nu 

schipperen tussen scherpte en contrast. Peters: “Eiwitten 

zijn zo klein dat als we erop scherpstellen, we niets zien.” 

Dat komt door de diffractie van de elektronen op het 

moment dat ze door een lens gaan. Dat levert een kleine 

lensfout op. 

> 


16 17

Wetenschap 

Illustratie: Peter Peters 

Peters: “Het is niet 

eenvoudig om primaire 

kankercellen aan de 

praat te krijgen.” 

In de lichtmicroscopie, waar iets vergelijkbaars gebeurt, 

is het probleem opgelost door twee lenzen te combineren 

die elk tegenovergestelde afwijkingen creëren. Die twee 

zogenaamde aberraties heffen elkaar op. “Binnen de 

microscopiewereld is nu een wedloop gaande om ook 

een goede oplossing te vinden voor de TEM”, zegt de 

celonderzoeker. 

Vage kraaltjes 

De eerste van de drie microscopen wil Peters gebruiken 

om een techniek toe te passen die Single Particle Analysis 

(SPA) heet. Bij deze techniek fotograferen de onderzoekers 

een bepaald type eiwit duizenden malen met de TEM. 

Wat je dan ziet is een enorme hoeveelheid vage kraaltjes 

in twee dimensies. Meer niet. Maar de eiwitten liggen op 

willekeurige wijze verspreid over het preparaat en worden 

elk dus onder een net iets andere hoek afgebeeld. Een 

computer destilleert uit die enorme berg wazige beelden 

de driedimensionale structuur. 

Met deze techniek heeft Peters baanbrekend onderzoek 

verricht naar tuberculose. Dat onderzoek wil hij met 

NeCEN voortzetten. 

In een PowerPointpresentatie toont hij beelden die hij 

heeft gemaakt met SPA van een eiwit uit het celmembraan 

van tubercles bacillus, de bacterie die tuberculose 

veroorzaakt. 250 Duizend maal moest hij het eiwit 

fotograferen. Hij gebruikte daarvoor de TEM van de 

Rijksuniversiteit Groningen. 

Het eiwit heet EspB en is een tien nanometer groot 

radertje in een groot pompsysteem in het celmembraan. 

Het heeft wat weg van twee plastic vergieten die met de 

open kanten tegen elkaar aan liggen. Langs de zijkanten 

heeft het eiwit dunne langwerpige openingen en aan de 

boven- en onderkant piepkleine gaatjes. 

Enkele jaren geleden ontdekten Peters en zijn collega’s 

dat de overlevingskunsten van tubercles bacillus mogelijk 

samenhangen met EspB. 

Peters vermoedt dat de ziekteverwekker via de kleine 

gaatjes in EspB bepaalde stoffen uitscheidt waarmee hij het 

afweersysteem van zijn gastheer ondermijnt. Cellen gaan 

bacteriën te lijf door ze met een membraan te omsluiten, 

te isoleren en te vernietigen. Men dacht altijd dat tubercles 

bacillus zo is geëvolueerd dat het binnen deze inkapseling 

De tuberculose veroorzakende 

bacterie tubercles bacillus heeft zijn 

virulentie misschien wel te danken 

aan dit kleine eiwitje dat onderdeel 

uitmaakt van een pompsysteem in het 

membraan van het micro-organisme. 

Peters reconstrueerde de structuur 

van het deeltje met een techniek die 

single particle analysis heet. 

kan overleven. Maar de onderzoekers publiceerde in 

2007 in Cell dat de bacterie uit dit ‘gevangenisje’ weet te 

ontsnappen door bepaalde stoffen uit te scheiden die de 

inkapseling doet oplossen. 

Peters’ vermoeden dat EspB bij de ontsnapping is 

betrokken, is gestoeld op een genetisch experiment. De 

onderzoeker bouwde de genen die voor het pompsysteem 

coderen in bij een verzwakte, bij runderen voorkomende 

tuberculosebacterie; mycobacterium bovis. Deze bacil is 

honderd jaar geleden geïsoleerd uit koeien en sindsdien in 

kweek gehouden. 

Door de jaren heen is de bacterie primitiever 

geworden. Hij heeft allerlei genen die hij onder 

kweekomstandigheden niet nodig had uit zijn genoom 

gegooid, waaronder veertien genen die samen coderen 

voor de membraanpomp. 

De verzwakte tuberculosebacterie, ook wel bekend als 

bacillus calmette-guérin (BCG), wordt sinds halverwege 

vorige eeuw als vaccin bij mensen gebruikt. Hij heeft zijn 

vermogen om uit een fagocyt te ontsnappen verloren. 

Maar de genetisch gemodificeerde variant van Peters 

bleek wel uit te kunnen breken, wat erop wijst dat het 

pompsysteem een cruciale rol speelt. 

Misschien is het mogelijk om het tuberculosevaccin om te 

bouwen tot vaccin tegen allerlei andere ziekteverwekkers, 

waaronder de Hepatitis B en C virussen en het humaan 

papillomavirus dat leveren baarmoederhalskanker 

veroorzaakt. Ook die micro-organismen produceren 

eiwitten waarmee ze het afweersysteem van hun gastheer 

ontduiken. Als je de genen die daarvoor coderen inbouwt 

in het genoom van Bacillus Calmette-Guérin, gaat deze 

bacterie die eiwitten ook produceren en wellicht ook door 

middel van EspB naar buiten brengen, zo redeneert Peters. 

Celstructuren behouden 

Maar voordat het zover is, is er meer inzicht nodig in het 

functioneren van de pomp. Daarvoor is het van belang om 

te zien op welke plekken in de cel deze zich bevindt. 

Dat kan door middel van cryo-Electron Tomography. 

Ziehier de tweede belangrijke TEM-techniek waarmee het 

NeCEN de komende jaren aan de gang wil gaan. 

Bij cryo-Electron Tomography wordt een stukje cel onder 

verschillende hoeken gefotografeerd door het preparaat 

telkens een klein stukje te draaien in de TEM. Aan de hand 

van die foto’s wordt een 3D-beeld geconstrueerd. 

De cellen worden gefixeerd door ze in een fractie van een 

seconde tot -186 graden Celsius in te vriezen met vloeibaar 

stikstof. 

De cellen moeten zo snel ingevroren worden om de 

celstructuren te behouden. Gebeurt dit niet, dan zouden er 

allerlei structuren in de cel verloren gaan op het moment 

dat de cel doodgaat, hetgeen in de TEM onherroepelijk 

gebeurt. 

Om te voorkomen dat het vloeistof in de cellen 

kristalliseert, waardoor er ook van alles in de cel stuk zou 

gaan, kweken de onderzoekers de cellen in een medium 

met cryoprotectant. 

Het lukt de onderzoekers echter alleen om bacteriën en 

gisten in dit middel te kweken en geen dierlijke cellen. 

Het idee is nu om menselijke cellen heel dun te maken 

zodat ze nog sneller in te vriezen zijn en daardoor 

niet kristalliseren. Speciaal daarvoor heeft Peters twee 

piepkleine kamertjes gemaakt in een stukje doorzichtig 

plastic. Tussen de twee compartimentjes zit een spleetje 

‘Die elektronen zijn net 

nano-atoombommen’ 

van 200 nanometer hoog en 25 micrometer wijd waar de 

cel zich doorheen moet wurmen. 

“Sommige cellen kunnen dat”, zegt Peters. “Witte 

bloedcellen zijn daar bijvoorbeeld toe in staat. Zij moeten 

buiten bloedvaten kunnen treden en zich daarvoor heel 

dun maken. Ik heb daar eens een foto van gemaakt. Het is 

net alsof een mens daar onder die deurspleet zou kruipen.” 

Zo’n witte bloedcel wordt aangetrokken door bepaalde 

eiwitten in het tegenoverliggende compartiment; 

zogenaamde chemo atractants, die onder natuurlijke 

omstandigheden aan de witte bloedcel kenbaar maken 

dat er een infectie is. Als de cel halverwege is wordt hij 

ingevroren. 

“Het zou moeten werken”, zegt Peters terwijl hij door een 

nanokamer heen staart die hij tussen duim en wijsvinger 

houdt. “We moeten hem alleen nog wel beter uitslijpen 

zodat de elektronenmicroscoop hem van alle kanten goed 

kan doorlichten.” 

Met cryo-Electron Tomography halen de wetenschappers 

een resolutie van een paar nanometers. Dat is een factor 

tien minder dan met Single Particle Analysis. Eiwitten 

zijn op de foto’s dan ook niet te zien. Met het blote oog 

althans niet. Met een computerprogramma is het wel 

mogelijk om sporen van eiwitten te herkennen. Deze 

structuurtjes worden vergeleken met de vorm die het eiwit 

volgens de Single Particle Analysis zou hebben. Peters: 

“Door middel van deze zogenaamde template matching 

(sjabloonherkenning, red.) creëren we soort atlas van 

de cel waarin alle onderdelen duidelijk 3D in beeld zijn 

gebracht.” 

18 19

De Delftse School 

Weten waar topkwaliteit zit 

Logisch kunnen nadenken 

Saskia Bonger 

Universitair 

hoofddocent Homayoun 

Nikookar werd eind 

2010 uitgeroepen tot 

de eerste ‘promotor 

van het jaar’. Zijn 

promovendus Madan 

Kumar Lakshmanan 

had hem genomineerd. 

In zijn voordracht 

noemde hij Nikookar 

een geduldig luisteraar, 

een empathisch gids, 

een inspirerend mentor 

en een sympathiek 

vaderfiguur. 

Wat maakt een promotor een goede promotor 

“Masterstudenten en promovendi zijn helemaal anders. 

De begeleiding vereist andere specialiteiten. Een 

masterstudent heeft vakken, keuzevakken en een scriptie. 

Een promovendus heeft eigenlijk geen vakken. Hij heeft 

veel meer vrijheid en moet zijn onderzoek zelf uitvoeren. 

Een goede promotor moet dat onderzoek aandrijven. 

De promovendus draagt de verantwoordelijkheid, de 

promotor geeft richting.” 

Hoe geeft u richting 

“Een promotor moet zijn promovendus monitoren en 

feedback geven. Het hangt van de promovendus af hoe 

vaak dat nodig is. Maar hij moet weten waar hij staat in 

zijn onderzoekstraject. Gaat het niet goed, dat laat de 

promotor dat op tijd weten. Hij geeft dan een signaal, zegt 

‘ga dieper’, of ‘ga verder’. Nog belangrijker is het om een 

promovendus te introduceren bij de goede conferenties en 

de goede tijdschriften, want hij kan in het begin nog niet 

weten welke goed zijn en welke niet. Er zijn er zoveel en 

op het eerste gezicht is er geen onderscheid. De promotor 

weet waar de topkwaliteit zit.” 

Wat voor promovendus is Lakshmanan 

“Hij heeft talent, levert goede prestaties. Hij werkt hard, is 

intelligent, aardig, vriendelijk en open. We hebben goede 

discussies met elkaar. Een goede promovendus neemt 

initiatief, is enthousiast en denkt verder. Komt hij of zij het 

eerste jaar goed door, dan haalt diegene de eindstreep wel.” 

Kritiek van promovendi is vaak dat hun begeleiders ze 

teveel laten zwemmen. 

“Vooral in het eerste jaar is het belangrijk veel begeleiding 

te geven. Daarna wordt het geleidelijk minder. Maar ook 

dan moet een promotor altijd tijd vrij maken, hij moet 

openstaan voor zijn promovendi. Het moet altijd mogelijk 

zijn de voortgang te bespreken. Dat maakt het soms een 

hele klus. Ik ben ook thuis en in het weekend met mijn 

promovendi bezig. Dit is het geheim: je moet het leuk 

vinden om te doen. Ik vind het interessant om met mijn 

promovendi te discussiëren over hun nieuwe ideeën. Daar 

komt voor mezelf soms ook wat uit.” 

Uw afdeling herbergt vele culturen. Hoe gaat u daarmee om 

“De mensen komen overal vandaan. Uit Italië of Frankrijk, 

maar ook uit China, Indonesië, India, Oostenrijk, Rusland, 

en Oekraïne. Dat levert een enorme mix of talents op. 

Chinezen zijn bijvoorbeeld heel theoretisch, terwijl 

Oostenrijkers een probleem veel technischer benaderen. 

Samen doen we ook veel leuke dingen. We gaan 

bijvoorbeeld zeilen of samen eten. Dan gaat het vaak over 

culturele verschillen en overeenkomsten.” 

Hoe kwam u op het idee om Homayoun Nikookar te 

nomineren voor de titel ‘promotor van het jaar’ 

“Toen ik de oproep zag, heb ik me afgevraagd wat ik in 

het dankwoord van mijn proefschrift zou schrijven. Dat is 

heel positief. De TU Delft is een internationale instelling. 

Als je van ver komt, is het fijn als je iemand hebt met wie 

je over je zorgen kunt praten en die je tot steun is. Zo 

iemand is Nikookar voor mij. Maar niet alleen hij. 

De afdeling telecommunicatie is heel warm, het is een 

soort familie.” 

Wat wilt u met uw onderzoek bereiken 

“Ik hoop een bijdrage te leveren aan hoger ontwikkelde 

wiskundige principes voor telecommunicatie. Neem de 

mobiele telefoon. Die krijgt met bijvoorbeeld video en 

internet steeds meer functies. We zullen steeds meer in die 

kleine apparaatjes willen stoppen. Maar de huidige wiskundige 

principes hebben hun grenzen. Mijn doel is om mijn werk zo 

achter te laten dat iemand anders er verder mee kan.” 

Wist u al vanaf het begin waar u heen wilde met uw 

onderzoek 

“Al sinds mijn master ben ik bezig met de wiskundige 

principes van draadloze telecommunicatie. Toen ik aan 

mijn promotieonderzoek begon, kende ik het veld dus 

al. Maar het lukte me pas in het tweede jaar om mijn 

onderzoek te begrenzen en echt te focussen. In het eerste 

jaar ben ik enthousiast in allerlei publicaties gedoken, maar 

later merkte ik dat ik het rustiger aan moest doen. Niet 

alleen Nikookar houdt me scherp, ook de masterstudenten 

die aan mijn onderzoek meewerken doen dat. Zij stellen 

vragen die mij laten herevalueren waar ik mee bezig ben.” 

Wat leert u van Nikookar 

“Hij heeft mij geleerd geduldig te blijven. Soms werk 

je maandenlang aan iets heel kleins dat maar een klein 

onderdeeltje van je proefschrift zal worden. Dan moet je 

niet gefrustreerd raken.” 

Hoe vaak overleggen jullie 

“Zijn deur staat altijd open. Daarbij komt dat hij vindt dat 

we regelmatig moeten publiceren. Zo moet je telkens weer 

duidelijk verwoorden waar je mee bezig bent. Nikookar 

leert me tijdens het schrijven rekening houden met wat 

anderen kunnen begrijpen vanuit hun achtergrond. 

Daarvoor moet je logisch kunnen nadenken.” 

Wat is het belang van Nikookars werk 

“Als het gaat om de wiskundige principes die ten grondslag 

liggen aan draadloze telecommunicatie zijn er vele experts. 

Nikookar is de autoriteit in het vertalen van die principes 

naar de praktijk.” 


Dr. Homayoun Nikookar kwam na zijn studie aan de Sharif University 

of Technology in het Iraanse Teheran naar de TU Delft voor zijn 

promotie. Na zijn promoveren in 1995 ging hij verder als postdoc bij 

het International Research Centre for Telecommunications and Radar 

(IRCTR) van de faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica 

(EWI). Sinds 1999 werkt hij voor de EWI-afdeling telecommunicatie. 

Daar is hij nu universitair hoofddocent. Hij geeft twee vakken: 

propagation of radiowaves en advanced topics in wireless digital 

communications. Binnen het IRCTR is Nikookar leider van het Radio 

Advanced Technology and Systems (RATS) programma en actief op het 

gebied van draadloze radiotransmissie. Nikookar heeft meer dan honderd 

publicaties op zijn naam staan en organiseerde tal van internationale 

conferenties. 

Madan Kumar Lakshmanan (1979) voltooide 

in 2000 cum laude zijn bacheloropleiding 

electrical engineering aan de University of 

Madras in India. Daarna heeft hij drie jaar 

gewerkt als programmeur voor internationale 

bedrijven, die hun werk in India uitbesteden. In 

2003 maakte Lakshmanan de overstap naar het 

Indian Institute of Technology in Madras. Daar 

leidde hij een team jonge onderzoekers dat een 

draadloos communicatienetwerk ontwierp door 

landbouwgebieden. Lakshmanan wilde liever in 

India blijven, maar liep naar eigen zeggen tegen 

zijn beperkingen aan. Een buitenlandse studie 

bleek de logische vervolgstap. In 2004 kon hij 

met een Shell-beurs naar de TU Delft om de 

master telecommunications te volgen. Twee 

jaar later studeerde hij cum laude af en begon 

hij zijn promotieonderzoek. 

20 21

Persoonlijk 

Na Delft 

De visie 

Dr. Ir. Maaike Kroon (29) is per 1 maart 

benoemd tot hoogleraar scheikundige 

technologie aan de TU Eindhoven. 

Daarmee verliest de TU Delft een groot 

onderzoekstalent. 

Kroon vertrekt met pijn in het hart - “Ik heb 

hier alles geleerd” – maar kon de kans om in 

Eindhoven een eigen onderzoeksgroep op te 

zetten niet laten passeren. Haar benoeming is 

bijzonder, omdat Kroon met haar 29 jaar de 

jongste hoogleraar van Nederland is. 

Cabaretduo Maartje & Kine werd net geen 

winnaar van het Gronings Studenten Cabaret 

Festival. In de finale legden Kine Handlykken 

(zesdejaars Industrieel Ontwerpen) en 

conservatoriumstudente Maartje de Boer het 

af tegen de Amsterdamse Dara Faizi. Hun 

cabaretavontuur is daarmee niet ten einde. 

Op 1 februari startten ze met opnamen voor 

HumorTV van de Vara. 

Drie Delftse wetenschappers ontvingen op 

1 februari een vici-beurs van anderhalf 

miljoen euro. Prof.dr. Paul Hekkert 

(Industrieel Ontwerpen) gaat onderzoeken 

waarom men iets mooi vindt. Volgens hem 

zijn er twee krachten die ons handelen 

bepalen; enerzijds de behoefte aan veiligheid 

en geborgenheid en anderzijds een drang naar 

verandering. “Mijn theorie is dat er een netto 

balans is in die tegenstrijdigheden die ook 

bepaalt of we iets mooi vinden.” Filosoof 

dr.ir. Ibo van de Poel zal onderzoek doen 

naar de maatschappelijke voordelen en 

gevaren van nieuwe wetenschappelijke 

ontwikkelingen. Hij vat techniekontwikkeling 

op als een vorm van maatschappelijk 

experimenteren en wil nagaan onder welke 

voorwaarden zulke experimenten toelaatbaar 

zijn. 

De derde subsidie gaat naar dr. Erik 

Bakkers, universitair hoofddocent aan de 

TU Eindhoven en deeltijdhoogleraar aan 

de TU Delft bij de sectie quantum transport 

(TNW). Bakkers maakt halfgeleidende 

nanodraden door middel van een chemisch 

opdampproces. 

Ir. Karin Laglas (1959) is per 1 januari 

2011 decaan van de faculteit Bouwkunde. 

Ze volgt Wytze Patijn op, die inmiddels is 

benoemd tot ‘supervisor TU-campus’ en 

stadsbouwmeester van Delft. Laglas is de 

eerste vrouwelijke decaan bij de TU Delft. 

Ze studeerde civiele techniek aan de TU, 

maar bij haar keuze twijfelde ze sterk tussen 

civiel en bouwkunde. Haar voorkeur voor 

cijfers en twijfel of ze de kunstzinnige kant 

van het ontwerpen in zich zou hebben, gaven 

uiteindelijk de doorslag. Na haar studie 

kwam ze geleidelijk toch weer dichter bij de 

Onderwijstechnoloog prof.dr. Sugata Mitra 

van de universiteit van Newcastle ontving op 

vrijdag 7 januari het predicaat doctor honoris 

causa. Dat gebeurde tijdens de viering van de 

169ste Dies Natalis op voordracht van prof.dr. 

Wim Veen van de faculteit Techniek, Bestuur 

en Management. Mitra bracht 300 duizend 

kansarme kinderen in India in aanraking met 

computers, waardoor ze in een mum van tijd 

computervaardig werden. 

Dr.ir. Akke Suiker van de faculteit 

Luchtvaart- en Ruimtevaarttechniek is eind 

november uitgeroepen tot ‘Beste docent 

van de TU Delft’. Zijn recept: hij kleedt de 

lesstof uit tot de essentie, grijpt terug op 

aansprekende praktijkvoorbeelden en geeft 

zijn studenten regelmatig levenslessen mee. 

Suiker kreeg zevenduizend euro, waarvan 

vijfduizend bedoeld is voor verbetering van 

het onderwijs. 

TU-promovendus ir. Jasper van Kuijk 

(Industrieel Ontwerpen) won eind november 

het Cameretten cabaretfestival. Hij sleepte 

zowel de publieks- als de juryprijs in de wacht. 

Het programma ‘t Kan nie op’ waarmee Van 

Kuijk zijn prijzen won, is volgens de jury ‘een 

spannend en geloofwaardig pleidooi tegen 

versimpeling en animatie’. 

Dr.ir. Rob Fastenau is sinds 1 januari 

de nieuwe decaan van de faculteit 

Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica 

(EWI). Fastenau studeerde natuurkunde 

aan de TU Delft en promoveerde ook hier. 

Hij was de afgelopen tien jaar directielid 

bij het Amerikaanse FEI Company. 

Fastenau was onder meer betrokken bij het 

Netherlands Centre for Nanoscopy (NeCEN), 

het High Tech Systems, de strategische 

innovatieprogramma’s Point-One en van het 

Center for Translational Molecular Medicine. 

architectuur te staan. Laglas was onder meer 

directielid van projectontwikkelaar MAB, 

vastgoedbelegger Rodamco Europe en OVG 

projectontwikkeling. Afgelopen jaar was ze 

onder meer interim directeur van de Bond 

van Nederlandse Architekten en bestuurslid 

van het Forum voor Stedelijke Vernieuwing. 

Dat Laglas de eerste vrouwelijke decaan 

aan de TU Delft is, vindt ze ‘prima’. Ze heeft 

echter het gevoel dat ze vooral is gekozen 

vanwege haar kennis en kunde en haar match 

met het profiel waaraan de nieuwe decaan 

moest voldoen. 

Herboren 

Michiel Cramwinckel (49) bestiert met 

een collega in Den Haag een kantoor voor 

internationaal octrooibureau Haseltine Lake. 

Erik Huisman 

In 2009 kondigde Shell aan Cramwinckels afdeling met twintig procent 

in te krimpen. Hij werkte er toen dertien jaar als octrooigemachtigde. 

“Ik hoefde niet weg”, benadrukt Cramwinckel, maar het zat hem niet 

lekker. ‘Ik vond ons werk van strategisch belang voor een technisch 

bedrijf als Shell’ , meldde hij in maart in het Financieele Dagblad. ‘Maar 

Shell zag dat blijkbaar anders.’ 

“Ik heb zelf gezegd weg te willen. Ik zat gevangen in mijn beroepskeuze. 

Je studeert vier jaar en werkt vervolgens bijna twintig jaar als 

octrooigemachtigde, waardoor je je voor andere functies eigenlijk uit 

de markt prijst.” 

Het werd Haseltine Lake. Heel anders dan de loopbaan die lonkte toen 

Cramwinckel in 1987 afstudeerde als chemisch technoloog. “Ik begon 

aan de TU Delft bij IO, vanwege mijn mix van creativiteit en hoge 

examencijfers voor bètavakken, maar miste de exacte uitdaging. Toen 

heb ik gekozen voor exact als studie en het creatieve in de vrije tijd”, 

vertelt hij, wijzend op schilderwerk aan de kantoormuren. 

Hij begon als ingenieur bij DSM en belandde na twee jaar in de 

octrooien. Eerst zes jaar bij DSM, daarna bij Shell. Octrooien zijn 

Cramwinckels passie, mede omdat het creativiteit eist. “Bij Shell 

ging het vaak om grote projecten zoals gas-to-liquids-technologie. 

Concurrenten hadden daarin ook sterke octrooiposities en ik was 

bezig de positie van Shell te verstevigen, onder meer door octrooien 

van anderen te opponeren bij het Europees Octrooibureau. Nu heb 

ik te maken met meer uiteenlopende technologieën, van zonnecellen 

tot brandblusmiddelen. Bij octrooien moet je op het snijvlak van 

techniek en recht puzzelen om te komen tot een claim. Die wil je in 

de octrooiaanvraag zo in woorden vangen dat een slimme concurrent 

de vinding niet kan gebruiken. Het gaat ook altijd over nieuwe, 

innoverende onderwerpen en je werkt met enthousiaste mensen.” 

Toch is het voor Cramwinckel bij Haseltine Lake geen business as usual. 

“Ik werd verantwoordelijk voor een eigen toko. Geen opdrachten, 

geen inkomen. Je moet klanten zoeken, maar met octrooien ben 

je lang niet zo zichtbaar als een bakker. Maar ik voelde me ook als 

herboren. Onderaan, klein beginnen met een kantoor.” Daar blijft 

het wat Cramwinckel betreft niet bij. “We willen partner worden van 

Haseltine Lake en dit kantoor groot maken. En dan op mijn zestigste 

met pensioen.” 



Fileleed in 2030 

Door vroege sneeuw werd afgelopen winter het 

Nederlands filerecord (975 kilometer in 1999) bijna 

geëvenaard. Staan we in 2030 nog steeds in de file 

Hoogleraar transport en logistiek prof.dr. Bert van 

Wee (Techniek, Bestuur en Management) denkt van 

wel. Al kan het volgens hem een stuk minder worden. 

Jos Wassink 

“Als de economie blijft groeien en er gebeuren geen extreme 

dingen, zoals het opraken van olie of vergaande vormen van 

klimaatbeleid, dan mogen we verwachten dat het autobezit en 

het autogebruik in Nederland zeker nog zal groeien met enkele 

tientallen procenten. De fileproblematiek groeit met nog meer 

dan dat omdat files een topje van de ijsberg zijn; als er 1 procent 

meer auto’s bijkomen op een drukke weg, zorgt dat voor 2 tot 5 

procent meer files. 

Wat kunnen we er aan doen Er is geen enkele afzonderlijke 

maatregel die meer helpt dan een kilometerheffing die flink 

varieert naar plaats en tijd. In zeker zin het plan Eurlings dus. Uit 

berekeningen blijkt dat daarmee de helft van de files valt weg te 

nemen. Ik acht de kans niet groot dat we zo’n regeling hebben tegen 

2030, al was het maar omdat we al twintig jaar lang praten over 

andere vormen van beprijzing en al die plannen zijn gesneuveld. Ik 

denk dat de kans het grootst is dat er een kilometerheffing komt als 

andere landen, liefst buurlanden, het wel doen, en het blijkt goed te 

werken. Dan zal Nederland wel meegaan. Wij hebben de reputatie 

dat we goed zijn in innovatieve plannen maken, maar dat we niet 

goed zijn in de plannen op straat te krijgen. 

Dan heb je nog de helft van de files over. Die kun je halveren met 

een pakket aan maatregelen, waaronder het selectief uitbreiden 

van de capaciteit van weginfrastructuur. Bijvoorbeeld door 

voor weinig geld een bottleneck weg te nemen zonder dat er 

een nieuwe voor in de plaats komt. Als het werkt, moet je je wel 

realiseren dat je mensen nog sneller naar de steden brengt waar 

ze vervolgens nog vaster staan. Daarin is ook een klein rolletje 

weggelegd voor de fiets, bijvoorbeeld dat het aantrekkelijker 

wordt je fiets in de stad te stallen om mensen die hun auto laten 

staan een alternatief te bieden. 

Dan heb je nog een kwart van de files over en daarmee moeten 

we leren leven omdat het meer kost om die laatste kwart weg te 

nemen dan wat het ons waard is. Het fileprobleem kost ons nu 

zo’n drie miljard euro per jaar. Als daar een kwart van over is, 

mag je niet verwachten dat de maatschappij enorme kosten gaat 

maken om 750 miljoen euro te besparen. Het is gewoon niet 

efficiënt om te streven naar nul files.” 

22 

23

Hora Est 

Column 

Stellingen 

Stelling 

Orakel 

Tonie Mudde (1978) studeerde luchtvaart- en ruimtevaarttechniek en is wetenschapsjournalist en 

schrijver. Hij publiceert onder andere in Quest, nrc.next en Het Parool. In 2009 won hij een Tegel, 

de jaarprijs voor de journalistiek. Vorig jaar verscheen zijn romandebuut ‘Spaghetti Spoetnik’. 

Het is onmogelijk om een promotieonderzoek 

af te ronden. Je kan er alleen 

maar mee stoppen. 

Tetyana Atamanenko, 

materiaalkundig ingenieur 

De schattigheid van een kat is een 

monotoon toenemende functie van de 

hoeveelheid liefde die zij ontvangt. 

Fang Fang, 

wiskundig ingenieur 

Objectiviteit is zo 20 e eeuws. 

Daniël Schuurbiers, 

ingenieur biotechnologie 

Twee-fasen reacties kunnen een zegen 

zijn voor enzymen, maar zijn een 

nachtmerrie voor de chemicus. 

Andrzej Chmura, 

chemisch ingenieur 

Nederlanders hebben Indonesië niet drie 

eeuwen lang gekoloniseerd. Het duurde 

echter zo lang om van Indonesië één land 

te maken, en af en toe heeft Indonesië 

nog steeds moeite om deze eenheid te 

handhaven. 

Widya Nugraha Budhysutanto, 

materiaalkundig ingenieur 

In Nederland zijn de enige nietgepensioneerde 

bezoekers van een 

klassiek concert de muzikanten zelf. Als er 

niets verandert, zullen zij niet meer in de 

gelegenheid zijn om als gepensioneerden 

zo’n concert te bezoeken. 

Ana Abel Tortosa Masiá, 

ingenieur energietechnologie 

In tegenstelling tot wat de moderne mens wil geloven gedraagt deze zich nog steeds als 

roofdier. Dit weerhoudt ons ervan een goede relatie op te bouwen met prooidieren 

zoals paarden. 

Heleen Vreugdenhil , bestuurskundig ingenieur 

Verdediging 

“Als mensen zijn we in het nadeel in het opbouwen van een relatie met paarden. Wij zien 

eruit als roofdieren met onze ogen aan de voorkant van ons hoofd, we ‘stinken’ net als 

roofdieren naar vlees en we gedragen ons als roofdieren door recht op ons doel (het paard) af 

lopen en het te ‘vangen’. Instinctief zal deze van ons weg willen rennen of op zijn minst zich 

van ons af willen sluiten. We geven het paard niet de kans nieuwsgierig te zijn en naar ons 

toe te komen. Pas als wij ons roofdiergedrag aanpassen en het paard veiligheid en uitdaging 

bieden zal het echt bij ons willen zijn.” 

Uitgesproken 

“Eind jaren tachtig waren wij sterk op dit gebied. Maar alle bedrijven van destijds zijn failliet of 

verdwenen uit Nederland, doordat een markt voor windturbines niet van de grond kwam. Dit 

in tegenstelling tot Denemarken en Duitsland, waar deze bedrijven floreren.” 

Wetenschappelijk directeur van windenergie-onderzoeksinstituut DuWind prof.dr.ir.Gijs van 

Kuik over het inblazen van nieuw leven in de windturbine-industrie, in Trouw. 

“De oude computers staan opgeslagen in een depot van de faculteit elektrotechniek. Die ligt 

onder het NAP. Bij een overstroming staan ze onder water. Het is ook een ruimte waarin 

iedereen in- en uitloopt. Ik zou ze liever op een veiliger plek hebben.” 

Oud-directeur van het Techniekmuseum (nu Science Centre Delft) dr.Han Heijmans over 

computers uit de pionierfase, in de Volkskrant. 

“Mensen met zonnepanelen hebben een verhaal in de kroeg. Het geeft betekenis aan je leven. 

Mensen geven 10 procent uit aan hun eerste levensbehoeften. Met de rest geven ze hun leven 

inhoud. Met dingen die ze leuk vinden. In het calvinistische Nederland denken we dat iets 

goedkoop moet zijn. Dat is helemaal niet zo. Dingen die leuk zijn, moeten juist duurder zijn.” 

Hoogleraar duurzaamheid prof.dr. Wubbo Ockels in NRC Handelsblad. 

‘Mensen 

klagen 

over de 

spoorwegen 

ongeacht 

haar 

prestaties’ 

Francesco Corman, civiel ingenieur 

Foto: Sam Rentmeester / FMAX 

Een bromvlieg was het onderwerp van 

gesprek tijdens een etentje met vrienden. De 

hele autorit had een van mijn tafelgenoten 

zich afgevraagd wat er zou gebeuren bij 

een frontale botsing. Zou de vlieg tegen 

de voorruit knallen of op zijn plek blijven 

vliegen 

Het gezelschap viel stil en wendde zich tot 

mij. Vier paar ogen staarden me aan, want 

ik wist vast het antwoord. Ik was tenslotte 

ingenieur, een ingenieur luchtvaart- en 

ruimtevaarttechniek nota bene, en dus expert 

bromvliegproblematiek. 

Ik vermoed dat ik niet de enige alumnus 

ben die wel eens in zo’n situatie belandt. Of 

het nu gaat om lekkende waterleidingen of 

nanotechnologie: het orakel van Delft wordt 

geacht te weten hoe het zit. 

(BIJNA) AFGESTUDEERD WIJ BIEDEN JE 

DE VOLGENDE STAP! 

ORGANISATIE: Woger Trading is in 2004 opgericht door 

twee studenten van de TU Delft. Woger Trading richt zich 

op de online verkoop van ‘spullen in en rond het huis’, altijd 

tegen de laagste prijs en met goede service. WoGer Trading 

B.V., met 130 man personeel in China en Nederland, 

bedient ruim 2500 unieke klanten per dag in verschillende 

landen van Europa. Om de beoogde groei te kunnen 

waarmaken is een goede inkoop erg belangrijk, evenals 

assortimentsbeheer, productontwikkeling, contractsluiting 

en kwaliteitsbewaking. Om dat te waarborgen is één van 

beide directeuren werkzaam in China (Ningbo), 

ondersteund door een team van 35 lokale medewerkers. 

VACATURE: Wij zoeken een BUYER met technisch inzicht 

danwel een techneut met interesse voor inkoop. 

KANDIDAAT: Als geschikte kandidaat ben je gedreven, 

integer en heb je een ‘Delftse’ mentaliteit. Je kunt zaken 

vertalen in slimme, eenvoudig produceerbare en 

verzendbare oplossingen, die goed ‘online‘ verkoopbaar 

zijn. Vanzelfsprekend ben je bereid de komende jaren in 

Meestal red ik me eruit met een grap of een 

ontwijkend antwoord. Maar de bromvlieg 

werd al snel een erekwestie. Dit was 

eerstejaarsstof, ik moest en zou het antwoord 

weten. Zolang de auto met constante 

snelheid en gesloten ramen reed, stond de 

lucht binnenin stil. Voor de meeliftende 

bromvlieg waren de vliegomstandigheden 

dan hetzelfde als in een tuin op een windstille 

dag. Maar wat als de bestuurder op de rem 

trapte Daar sloeg de twijfel toe. 

Diezelfde avond bladerde ik door oude 

studieboeken. Ik staarde naar paginavullende 

formules en ik kon me amper voorstellen 

dat al die wijsheid ooit in mijn hoofd 

had gezeten. Use it or lose it, zeggen 

hersenwetenschappers, en inderdaad, mijn 

rekenvermogen leek na tien jaar journalistiek 

compleet verdampt. 

Ik schakelde de hulp in van een ingenieur 

die wel trouw is gebleven aan zijn vakgebied. 

Hij herinnerde me aan de eerste wet van 

Newton: massa is traag. Een bromvlieg weegt 

weinig, maar nog altijd meer dan de lucht 

waarin hij zich voortbeweegt. En dus schiet 

advertentie 

de vlieg bij een frontale botsing naar voren. 

Op youtube-filmpjes met auto’s vol ballonnen 

is ondersteunend bewijs 

te zien. Is de ballon 

gevuld met lucht - en 

door het plastic dus iets 

zwaarder dan lucht 

Dan beweegt hij bij 

het remmen richting 

voorruit. Is de ballon 

gevuld met helium en 

dus lichter dan lucht, 

dan schiet hij bij het 

remmen juist richting 

achterruit. Ik mailde het 

verlossende antwoord 

aan het gezelschap van het etentje. 

Later die avond schoof ik mijn oude 

studieboeken weer terug in de kast. Dat al 

die kennis verwaterd was, vond ik ineens niet 

meer zo erg. Zolang je je bestand met Delftse 

contacten maar up to date houdt, vind je snel 

genoeg het antwoord op elke vraag. Zelfs 

wanneer het bromvliegen betreft. 

China te werken, wonen en reizen. Daarnaast ben je 

communicatief vaardig, kun je jezelf verplaatsen in de 

lokale cultuur, ben je een goede onderhandelaar, spreek je 

vloeiend Engels en heb je het potentieel om leiding te 

geven. Tenslotte beschik je (bijna) over een technische TU 

opleiding en maximaal 2 jaar werkervaring. 

Wil jij in China een bijdrage leveren aan ons succes en 

herken je jezelf in bovenstaand profiel Dan komen we 

graag met jou in contact! 

ONS AANBOD: Een organisatie waar ambitieuze 

professionals die kansen benutten en beslissingen durven 

te nemen, kunnen rekenen op uitstekende (internationale) 

toekomstperspectieven en prima arbeidsvoorwaarden. 

Voor meer informatie of een uitgebreidere versie van de 

vacature kun je bellen met de afdeling HR: (024) 741 07 52. 

Wij ontvangen graag jouw sollicitatie via de mail: 

C.Manusaway@wogertrading.nl. Vestigingsadres: WoGer 

Trading B.V., Nieuweweg 275, 6603 BN te Wijchen 

24 

25

Wereld van alumni 

Alumninieuws 

Grensoverschrijdend 

Zoeken naar oud-studiegenoten of 

netwerken met alumni in binnen- en 

buitenland; het kan allemaal op de website 

www.worldofalumni.tudelft.nl. Inmiddels 

meldden al bijna 250 alumni in meer dan 

veertig verschillende landen zich aan op 

deze interactieve wereldkaart. Zij fungeren 

als contactpersoon voor scholieren en 

studenten die geïnteresseerd zijn in een 

studie aan de TU Delft. Deze website geeft 

inzicht in de wereldwijde alumnipopulatie. 

Hoe meer mensen zich aansluiten, hoe meer 

deze wereldkaart voor Delftse alumni kan 

betekenen. Aanmelden gaat heel eenvoudig 

via de website. Voor vragen of opmerkingen 

mailt u naar alumnibureau@tudelft.nl. 

Getalenteerde vrouwen 

Het Universiteitsfonds Delft reikt op donderdag 24 februari 2011 

voor de achtste maal de Marina van Damme beurs uit aan een 

getalenteerde en ondernemende jonge vrouwelijke afgestudeerde 

van de TU Delft. Deelneemsters maken kans op een bedrag van 

negenduizend euro voor een studie, stage of project. Ook is er een 

aanmoedigingsprijs. Het geldbedrag dient door de winnares van 

de beurs binnen twee à drie jaar te worden besteed aan verbreding 

of verdieping van haar universitaire opleiding en/of vergroting van 

haar internationale oriëntatie. 

Van de elf inzendingen zijn er uiteindelijk vier genomineerd: 

Adriana Diaz Arias studeerde technische bestuurskunde. Zij volgt 

een master Engineering and Policy Analysis. Zij wil de beurs gebruiken 

voor een stage bij de Wereldbank, gericht op het milieubeleid in 

ontwikkelingslanden en de invloed daarvan op de productie en 

invoering van vernieuwende energiebronnen. 

Sonell Shroff studeerde lucht- en ruimtevaarttechniek en is 

promovendus bij MSc Aerospace Engineering. Op haar vakgebied 

zijn er twee universiteiten waar ze graag verdere kennis zou opdoen, 

namelijk Stanford University en National Institute of Aerospace, Langley. 

Jenny de Boer studeerde industrial design engineering en werkt 

momenteel voor TNO. Zij wil een master culturele antropologie 

volgen, zodat ze kan doorgroeien naar een positie op het gebied van 

internationale ontwikkelingssamenwerking. Ook wil ze drie maanden 

veldwerk doen in Afrika. 

Marjon Ruijter studeerde af in technische wiskunde en is sinds oktober 

Onderzoeker In Opleiding bij het Centrum voor Wiskunde en 

Informatica in Amsterdam. Ze wil graag naar Bern om vakken te 

volgen op de Graduate School of Climate Sciences. Ook wil ze in 

Bern stagelopen bij een van de twee toonaangevende instituten op het 

gebied van klimaatonderzoek. Daarnaast is ze van plan deel te nemen 

aan de NCCR Climate Summer School. 

Ruim zeshonderd alumni bezochten op 8 oktober 2010 het 

Alumnisymposium ‘Crossborder Co-operation’. Volgens rector 

magnificus prof.ir. Karel Luyben loopt Crossborder Co-operation als 

een rode draad door de TU Delft. “Interdisciplinaire samenwerking bij 

het ontwikkelen van technologieën en producten is steeds meer regel in 

plaats van uitzondering. Maar ook letterlijk gaat de TU Delft grenzen 

over en werken we met veel buitenlandse universiteiten samen. We 

moeten in dit opzicht actief blijven. Kennis is de enige hernieuwbare 

grondstof die een universiteit bezit. Het is belangrijk om steeds met 

vernieuwing bezig te blijven en daarbij is de hulp van alumni met 

praktijkkennis onontbeerlijk.” 

Het middagprogramma vond plaats op de verschillende faculteiten 

waar de alumni presentaties kregen van recente ontwikkelingen. Na 

een buffet volgde het avondprogramma met een voordracht van prof. 

ir. Francine Houben. Zij is hoogleraar bij de faculteit Bouwkunde en 

mede-eigenaar van Mecanoo Architecten. Ze gaf een impressie van haar 

projecten, zoals een bibliotheek in Birmingham en theatergebouwen in 

Spanje en Taiwan. In ieder land zijn de regels en omstandigheden weer 

anders. Daarom komt ze graag in contact met Delftse alumni in het 

buitenland. “De kennis die zij van het land hebben, kan voor mij heel 

nuttig zijn. Ik kan hen of hun bedrijf misschien inschakelen bij mijn 

projecten.” Houben werkt samen met ingenieurs van allerlei disciplines. 

Het belang dat ze hecht aan multidisciplinair werken en Crossborder 

Co-operation, beïnvloedde ook het ontwerp voor de TU-campus. 

“Ik richtte het gebied zo in dat studenten en wetenschappers van 

verschillende richtingen elkaar wel moeten tegenkomen.” 

Duurzame ideeën 

Ruim zeshonderd alumni bezochten het Alumnisymposium. 

Foto’s Sipke Baarsma 

Beste afstudeerders 

Maarten Kamphuis was al beste afstudeerder van Industrieel 

Ontwerpen en won de UfD-Mecanoo prijs voor de Beste 

Afstudeerders op 25 november 2010 van de TU Delft. Het Europese 

zwaardvechten is een grote fascinatie van Kamphuis. Daarom sloot 

hij zijn master integrated product design af met het ontwerpen van 

een veiliger wedstrijdzwaard. Dit zwaard is van staal en rubber met 

een blad dat bij een steek tien centimeter in het handvat schuift. 

Voor de titel van beste afstudeerder van de TU Delft nam 

Kamphuis het op tegen: 

Bart de Keijzer, beste afstudeerder EWI: deed onderzoek 

naar ‘gewogen stemming’, zoals die plaatsvindt bij 

Foto: Niek hage 

aandeelhoudersvergaderingen of de ministerraad van de Europese 

Unie. Hij ontwierp hier een exact algoritme voor. 

Tim van Oijen, beste afstudeerder 3mE: vergeleek de renprestaties 

van modellen met verschillende zwaartepuntlocaties en onderzocht 

de rol van het torso tijdens het rennen. De resultaten uit zijn 

onderzoek kunnen worden toegepast op robots. 

Annaleen Oyen, beste afstudeerder LR: onderzocht aan de hand van 

satelliet-radardata het uiteenscheuren van Afrika in twee gedeelten. 

Diego Risté, beste afstudeerder TNW: onderzocht hoe het 

magnetisch moment van individuele elektronen in diamant is te 

controleren. Dit is belangrijk voor de ontwikkeling van supersnelle 

kwantumcomputers en ultragevoelige magneetveldmeters. 

Hadi Ashgari, beste afstudeerder TBM: legde patronen 

bloot in de verspreiding van ‘botnets’ over de netwerken van 

internetserviceproviders (ISP’s). Botnets zijn netwerken van 

machines van eindgebruikers die geïnfecteerd zijn met kwaadaardige 

software. 

Harmen van der Laan, beste afstudeerder CiTG: onderzocht hoe 

met een kleinschalige techniek arseen verwijderd kan worden uit het 

grondwater. Dit geeft hoop voor de mensen in Bangladesh waar veel 

grondwater vervuild is. 

Shirin Jaffri, beste afstudeerder BK: stelt op basis van grondig 

theoretisch onderzoek een serie alternatieve interventieinstrumenten 

voor om de bewoners van de sloppenwijk La Victoria 

in Santiago een beter leven te geven. 

Cofely daagt masterstudenten aan de TU Delft uit om na te denken over innovatieve 

oplossingen om energieverbruik te verminderen. Voor het meest innovatieve idee is 7500 

euro gereserveerd via het Universiteitsfonds Delft. Daarnaast zijn er nog twee prijzen van 

2500 euro voor de nummer twee en drie. De genomineerden zijn: 

Douglas T. Gilding: studeerde mijnbouw en verdiepte zich in het Delft aardwarmteproject. 

Hij onderzocht de samenstelling van de bodem onder Delft en de opslagcapaciteit voor 

aardwarmte. 

Michael K. Promodou: studeerde civiele techniek, deed een energieanalyse van het 

bouwkundegebouw en adviseerde hoe het energiebestendiger gemaakt kan worden. 

Victor Velez: studeerde elektrotechniek en onderzocht hoe het energienetwerk optimaal kan 

worden aangestuurd in een wijk waarin mensen zelf energie opwekken. De prijsuitreiking 

van de UfD-Cofely Energy Efficiency Awards is op 24 februari. 

Vrienden van de TU 

Alumni die talentvolle studenten en 

wetenschappers aan de TU Delft willen 

steunen en hun professionele en persoonlijke 

band met de TU willen versterken, 

kunnen voortaan ‘Vriend’ worden van 

het Universiteitsfonds. ‘Vrienden van het 

Universiteitsfonds Delft’ zet een groot 

deel van de activiteiten van de vroegere 

Alumnivereniging TU Delft voort, en heeft 

dezelfde doelstellingen voor de drie T’s: 

Technologie, Talent, TU Delft. Voorbeelden 

van bestemmingen van de bijdragen van 

Delftse alumni zijn: veelbelovend onderzoek 

via Daden voor Delft, netwerkactiviteiten 

als het Alumnisymposium, talentvolle 

studenten uit bijvoorbeeld de Talententeams. 

Op dit moment stippelen de TU Delft en 

de Vrienden van het UfD hun strategie en 

publiciteit voor de komende periode uit. 

Het Universiteitsfonds begroet graag alle 

Alumni als ‘Vriend’. Meer informatie over 

de Vrienden en over de ANBI status van het 

Universiteitsfonds kunt u vinden op 

www.universiteitsfonds.tudelft.nl. 

Janneke van 

Kilsdonk wint 

UfD-Strukton 

Master Awards 

Janneke van Kilsdonk ontving op 

26 januari de UfD-Strukton Master 

Awards. Voor deze prijs van vijfduizend 

euro waren drie vrouwelijke studenten 

Bouwkunde genomineerd. De andere 

twee genomineerden ontvingen ieder 

2500 euro Janneke van Kilsdonk bedacht 

hoe glazen wanden van gebouwen 

gecombineerd kunnen worden met 

zonnecellen. Vera Kreuwels kwam met 

het idee van de Hometown temp, een 

tijdelijke woonplaats voor daklozen in 

Seattle die daar kunnen integreren met 

de gewone burgers. Dena Kasraian 

ontwikkelde een instrument om urban 

capacity te meten. Ze richt zich vooral op 

de verstedelijking in het Westland. 

26 

27

advertentie 

Kijk voor meer informatie op 

www.delfttoptech.nl 

“Het vertrouwen 

om uitdagingen 

aan te gaan” 

Masteropleiding combineren met een baan 

Na het opdoen van werkervaring en het zetten van enkele carrièrestappen, 

komen vaak de volgende vragen op bij hoogopgeleide professionals: “Hoe wil 

ik me nu verder ontwikkelen” en “Ontwikkel ik me verder als specialist of als 

manager”. Bij veel bedrijven is behoefte aan managers en professionals die 

sterk zijn in hun vak èn kennis van techniek en business combineren. 

Daarom biedt Delft TopTech vakgerichte Masteropleidingen, waarbij deelnemers 

met specifieke tools, modellen en praktijkcases werken, die direct 

toepasbaar zijn in hun dagelijkse praktijk. Daarmee levert de combinatie van 

Masteropleiding en baan zowel de deelnemer als de organisatie meteen een 

meerwaarde, omdat de deelnemer kennis en vaardigheden opdoet om 

veranderingsprocessen te leiden en innovatie te bewerkstelligen. 

Delft TopTech biedt Masteropleidingen met Mastertitel van de TU Delft op 

de gebieden: energy, industrial ecology, IT management, rail, retail, safety, 

security, telecommunication en space. 

DDT_adv_Integraal_04.indd 1 26-05-2010 15:29:34

Vulkanen ontleed - Industrieel Ontwerpen - TU Delft

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?