Rouw en veerkracht: het belang voor palliatieve zorg
Rouw en veerkracht: het belang voor palliatieve zorg
Rouw en veerkracht: het belang voor palliatieve zorg
Transform your PDFs into Flipbooks and boost your revenue!
Leverage SEO-optimized Flipbooks, powerful backlinks, and multimedia content to professionally showcase your products and significantly increase your reach.
<strong>Rouw</strong> <strong>en</strong> <strong>veerkracht</strong>:<br />
Het <strong>belang</strong> <strong>voor</strong> <strong>palliatieve</strong> <strong>zorg</strong><br />
An Hooghe<br />
Klinisch Psychologe<br />
Relatie- <strong>en</strong> Gezinstherapeute<br />
Context, UZ Leuv<strong>en</strong><br />
An.Hooghe@uzleuv<strong>en</strong>.be<br />
An.hooghe@verbindinginverlies.be
<strong>Rouw</strong> <strong>en</strong> <strong>veerkracht</strong>:<br />
<strong>het</strong> <strong>belang</strong> <strong>voor</strong> <strong>palliatieve</strong> <strong>zorg</strong><br />
1. Veerkracht in rouwliteratuur<br />
2. Veerkracht bij rouw<strong>en</strong>d<strong>en</strong><br />
3. Bevorder<strong>en</strong> van <strong>veerkracht</strong>
Veerkracht in rouwliteratuur<br />
• Veerkracht: e<strong>en</strong> relatief rec<strong>en</strong>t concept in rouwliteratuur,<br />
rouwonderzoek <strong>en</strong> therapeutisch d<strong>en</strong>k<strong>en</strong><br />
• Voor 2000: pathologische rouw <br />
• Niet loskom<strong>en</strong> van overled<strong>en</strong>e / niet verder kunn<strong>en</strong><br />
• ‘Ontk<strong>en</strong>de rouw’ – ‘Uitgestelde rouw’ <br />
(Bowlby, 1980, Word<strong>en</strong>, 1991, Prigerson, 2009,…)<br />
• Vanaf 2000: Veerkracht <br />
Zou <strong>het</strong> ‘ontbrek<strong>en</strong>’ van rouwsymptomatologie e<strong>en</strong> tek<strong>en</strong> van<br />
<strong>veerkracht</strong> kunn<strong>en</strong> zijn <br />
(Bonanno, 2002, 2004, Bonanno, Wortman & Nesse, 2004, …)
Veerkracht in rouwliteratuur<br />
• Veerkracht: wet<strong>en</strong>schappelijk onderzoek<br />
• E<strong>en</strong> grote meerderheid van de rouw<strong>en</strong>d<strong>en</strong> blijk<strong>en</strong><br />
<strong>veerkracht</strong>ig te kunn<strong>en</strong> omgaan met <strong>het</strong> verlies (ook<br />
4jaar na verlies)<br />
(Bonanno, Wortman & Nesse, 2004, Neimeyer & Currier, 2009 …)<br />
• Ge<strong>en</strong> nood aan gespecialiseerde rouw<strong>zorg</strong> <strong>voor</strong><br />
<strong>veerkracht</strong>ig<strong>en</strong>… integ<strong>en</strong>deel !<br />
(Currier, Holland, & Neimeyer, 2007; Neimeyer & Currier, 2009)
Veerkracht in rouwliteratuur<br />
• Veerkracht: wet<strong>en</strong>schappelijk onderzoek<br />
Elem<strong>en</strong>t<strong>en</strong> die bijdrag<strong>en</strong> aan <strong>veerkracht</strong>:<br />
• Positief zelfbeeld (Bonanno et al., 2002)<br />
• Positieve emoties <strong>en</strong> humor (Bonanno, 2004)<br />
• Ervaring van continuïteit in id<strong>en</strong>titeit (Bonanno, Papa, & O’Neill, 2002)<br />
• Vermijd<strong>en</strong>de copingsstrategieën (Coifman, Bonanno, Ray, & Gross, 2007)<br />
• Flexibiliteit in emotionele expressie (Mancini & Bonanno, 2006)<br />
• Sociaal <strong>en</strong> relationeel netwerk (Mancini & Bonanno, 2006)<br />
• Familie / gezinsk<strong>en</strong>merk<strong>en</strong>: verbond<strong>en</strong>heid, communicatie,<br />
conflictoploss<strong>en</strong>d vermorg<strong>en</strong> (Sandler & Ayers et al, 2003, 2004, 2006, 2008;<br />
Traylor & Hayslip, 2003; Kissane & Bloch, 2003, 2006, …)
Veerkracht in rouwliteratuur<br />
• Veerkracht: Enkele bed<strong>en</strong>king<strong>en</strong><br />
• ‘Veerkracht’ als teg<strong>en</strong>hanger van ‘gecompliceerde rouw’ of<br />
als de afwezigheid van rouwsymptom<strong>en</strong><br />
(Meting: Individuele vrag<strong>en</strong>lijst<strong>en</strong> rouwsymptom<strong>en</strong>)<br />
• Bestaat er dan iets als ‘individuele <strong>veerkracht</strong>’ <strong>en</strong> ‘relationele<br />
<strong>veerkracht</strong>’ <br />
(Meting van vb. huwelijkstevred<strong>en</strong>heid, gezinssam<strong>en</strong>hang,<br />
communicatie, …)<br />
• Veerkracht als e<strong>en</strong> statisch k<strong>en</strong>merk van individu<strong>en</strong> of<br />
koppels/gezinn<strong>en</strong>, of eerder e<strong>en</strong> dynamisch concept
Veerkracht in rouwliteratuur<br />
• Veerkracht: Enkele bed<strong>en</strong>king<strong>en</strong><br />
• Wie bepaalt wat ‘<strong>veerkracht</strong>ig zijn’ is<br />
De onderzoekers<br />
De professionel<strong>en</strong><br />
De sam<strong>en</strong>leving<br />
De rouw<strong>en</strong>d<strong>en</strong> zelf<br />
• Wat is <strong>veerkracht</strong> binn<strong>en</strong> e<strong>en</strong> uniek koppel/ gezin<br />
• Wat is <strong>veerkracht</strong> binn<strong>en</strong> e<strong>en</strong> unieke cultuur
<strong>Rouw</strong> <strong>en</strong> <strong>veerkracht</strong>:<br />
<strong>het</strong> <strong>belang</strong> <strong>voor</strong> <strong>palliatieve</strong> <strong>zorg</strong><br />
1. Veerkracht in rouwliteratuur<br />
2. Veerkracht bij rouw<strong>en</strong>d<strong>en</strong><br />
3. Bevorder<strong>en</strong> van <strong>veerkracht</strong>
Veerkracht bij rouw<strong>en</strong>d<strong>en</strong><br />
Verwondering<br />
Bewondering
Veerkracht bij rouw<strong>en</strong>d<strong>en</strong><br />
Filmfragm<strong>en</strong>t<br />
Interviewfragm<strong>en</strong>t
Veerkracht bij rouw<strong>en</strong>d<strong>en</strong>
<strong>Rouw</strong> <strong>en</strong> <strong>veerkracht</strong>:<br />
<strong>het</strong> <strong>belang</strong> <strong>voor</strong> <strong>palliatieve</strong> <strong>zorg</strong><br />
1. Veerkracht in rouwliteratuur<br />
2. Veerkracht bij rouw<strong>en</strong>d<strong>en</strong><br />
3. Bevorder<strong>en</strong> van <strong>veerkracht</strong>
Bevorder<strong>en</strong> van <strong>veerkracht</strong><br />
Wat is onze rol, taak <strong>en</strong> positie als hulpverl<strong>en</strong>ers<br />
‣ Vertrouw<strong>en</strong> in unieke <strong>veerkracht</strong> van de unieke<br />
persoon, <strong>het</strong> unieke systeem<br />
‣ Verbind<strong>en</strong> van <strong>het</strong> natuurlijke netwerk
Bevorder<strong>en</strong> van <strong>veerkracht</strong><br />
De hulpverl<strong>en</strong>er als TIJDELIJKE steun<br />
Wat is <strong>het</strong> natuurlijke netwerk waar m<strong>en</strong> nadi<strong>en</strong> op zal<br />
terugvall<strong>en</strong> <br />
‣ Kunn<strong>en</strong> we help<strong>en</strong> creër<strong>en</strong> <br />
‣ Kunn<strong>en</strong> we help<strong>en</strong> verstevig<strong>en</strong>
Bevorder<strong>en</strong> van <strong>veerkracht</strong><br />
“Is er iemand uit uw netwerk van dieg<strong>en</strong><strong>en</strong> die u steun<strong>en</strong>, die mee zou<br />
kunn<strong>en</strong> kom<strong>en</strong> naar <strong>het</strong> gesprek / die aanwezig kan zijn als ik kom<br />
(extra steun, extra begrijp<strong>en</strong>, steun als ik weg b<strong>en</strong>,…)<br />
“Bij wie, in uw eig<strong>en</strong> netwerk, kan je ook met deze verhal<strong>en</strong>,<br />
dit verdriet, deze kwaadheid,… terecht”<br />
(ipv. “Het is goed dat je dit nu kan vertell<strong>en</strong> teg<strong>en</strong> mij”)<br />
“Wie kan je straks e<strong>en</strong>s opbell<strong>en</strong> als ik weg b<strong>en</strong>”<br />
(ipv. “Ik kom zo snel mogelijk terug”)<br />
“Hoe zou <strong>het</strong> zijn om dit vanavond e<strong>en</strong>s teg<strong>en</strong> uw man te vertell<strong>en</strong>”<br />
…<br />
Wie geeft de zakdoek
Bevorder<strong>en</strong> van <strong>veerkracht</strong><br />
Vaak weerstand<br />
“Oh nee, wil ander<strong>en</strong> niet mee belast<strong>en</strong>…”<br />
“Nee, kan <strong>en</strong>kel teg<strong>en</strong> u zegg<strong>en</strong>, ander<strong>en</strong> luister<strong>en</strong> niet naar mij…”<br />
“Jij begrijpt mij beter…”<br />
Automatische reflex van empathische hulpverl<strong>en</strong>er om nood aan te<br />
voel<strong>en</strong> <strong>en</strong> in te vull<strong>en</strong><br />
Bijna teg<strong>en</strong>natuurlijke reactie om op afstand te blijv<strong>en</strong> <strong>en</strong> te verbind<strong>en</strong>
Bevorder<strong>en</strong> van <strong>veerkracht</strong><br />
Hypothese<br />
Zijn <strong>het</strong> niet net dieg<strong>en</strong><strong>en</strong> die weinig verbinding hebb<strong>en</strong> in<br />
hun eig<strong>en</strong> netwerk,<br />
die des te meer vrag<strong>en</strong> naar uw aandacht als hulpverl<strong>en</strong>er,<br />
<strong>en</strong> waarbij we dan net de taak hebb<strong>en</strong> om te help<strong>en</strong><br />
verbind<strong>en</strong>
E<strong>en</strong> sage…
An.Hooghe@uzleuv<strong>en</strong>.be<br />
An.hooghe@verbindinginverlies.be
Change language