Transform your PDFs into Flipbooks and boost your revenue!
Leverage SEO-optimized Flipbooks, powerful backlinks, and multimedia content to professionally showcase your products and significantly increase your reach.
AnD<br />
Tijdschrift van de Vereniging voor Alcohol- en andere Drugproblemen vzw<br />
Verschijnt drie maal per jaar – Afgiftekantoor: 9099 Gent X<br />
maart<br />
2012<br />
N1
COLOFON<br />
AnD is het tijdschrift van VAD, de Vereniging voor Alcohol- en<br />
andere Drugproblemen vzw. VAD overkoepelt het merendeel van<br />
de Vlaamse organisaties die werken rond alcohol, illegale drugs,<br />
psychoactieve geneesmiddelen en gokken. De DrugLijn, een<br />
initiatief van VAD, is dé informatielijn waar iedereen terechtkan<br />
met vragen over deze thema’s.<br />
AnD verschijnt drie maal per jaar.<br />
Redactie<br />
dr. Frieda Matthys (hoofdredacteur)<br />
Inge Baeten, David Möbius, Kathleen Raskin, Johan Rosiers,<br />
Jochen Schrooten, Lies<strong>be</strong>th Van Cauwen<strong>be</strong>rghe<br />
Vormgeving, druk en cartoons<br />
fe-online.<strong>be</strong> (vormgeving), epo.<strong>be</strong> (druk), pokke.<strong>be</strong> (cartoons)<br />
Abonnementen<br />
T 02 423 03 33<br />
Contactgegevens<br />
Vereniging voor Alcohol- en andere Drugproblemen vzw<br />
Vanderlindenstraat 15, 1030 Brussel<br />
T 02 423 03 33 I F 02 423 03 34 I www.vad.<strong>be</strong> I vad@vad.<strong>be</strong><br />
Verantwoordelijke uitgever<br />
Frieda Matthys, Vanderlindenstraat 15, 1030 Brussel<br />
Alle rechten voor<strong>be</strong>houden. Niets uit deze uitgave mag overgenomen en/of<br />
verveelvoudigd worden, in enige vorm of op enige wijze, zonder voorafgaande<br />
toestemming van VAD.<br />
INHOUD<br />
Redactioneel 3<br />
VAD in Actie 4<br />
Muziek/lachen/voetbal is mijn drug 4<br />
Rock Zero 5<br />
Leidraad Kwaliteits<strong>be</strong>vordering in de verslavingszorg 6<br />
iDA-web 3.0: nieuwe rubrieken en nog meer ruimte voor uw<br />
nieuwtjes 7<br />
Curaçao: Biba li<strong>be</strong>r di adikshon (vertaling: leef vrij van je<br />
verslaving) 8<br />
focus 10<br />
OP + 10<br />
uitgesproken 11<br />
Reactie op ‘Romantisch gedweep’, opinie van<br />
Bart De Wever op 18 okto<strong>be</strong>r 2011 in De Standaard 11<br />
EEN DAG UIT HET LEVEN VAN 12<br />
Een lokale drugpreventiewerker 12<br />
BRUSSEL-CENTRAAL 13<br />
Gezondheidsdoelstellingen tabak, alcohol en drugs<br />
Stand van zaken 13<br />
GEWIKT & GEWOGEN 15<br />
Leerlingen<strong>be</strong>vraging: het rapport ‘est arrivé’ 15<br />
Club Health: veilig, gezond en fun uitgaan 17<br />
aangenaam 18<br />
Karen Vanmarcke 18<br />
Hanna Peeters 18<br />
bijblijven 19<br />
Club health 2011 19<br />
Nieuwe mogelijkheden voor diagnostiek en<br />
<strong>be</strong>handeling van verslaving 21<br />
Congres ‘Synergy in prevention and health promotion:<br />
individual, community and environmental approaches’ 22<br />
uitgelezen 24<br />
En nu U, mindfulness en creativiteit in de verslavingszorg 24<br />
Geboekstaafd 25<br />
UIT DE KUNST 26<br />
Wat is drinken - Lazarus 26<br />
etalage 27<br />
Bestelbon 28<br />
Nieuwe openingsuren bibliotheek VAD<br />
De bibliotheek van VAD zal voortaan twee volledige dagen in plaats van vier halve dagen geopend zijn voor het publiek:<br />
maandag 10u-12u30 13u-16u30<br />
donderdag 10u-12u30 13u-16u30<br />
Tijdens deze openingsuren is een bibliothecaris aanwezig die <strong>be</strong>zoekers kan assisteren bij het zoeken van literatuur.<br />
De bibliotheek <strong>be</strong>schikt over ruim 10.000 uitleenbare boeken en een tachtigtal tijdschriften over alcohol, illegale drugs en gokken.<br />
Bijna alle wetenschappelijke tijdschriften zijn zowel in papieren als in elektronische versie raadpleegbaar.<br />
De in 2011 vernieuwde catalogus <strong>be</strong>vat meer dan 15.000 <strong>be</strong>schrijvingen van documenten. Ruim 1.700 elektronische documenten<br />
kunnen online worden geraadpleegd via een vooringevulde Google-zoekopdracht. De catalogus kan worden geconsulteerd op<br />
http://vad-koha.osslabs.biz/<br />
De bibliotheek is gevestigd in het gebouw van VAD, Vanderlindenstraat 15, 1030 Brussel.
RE<br />
DAC<br />
TIO<br />
NEEL<br />
Alcohol- en druggebruik zijn de laatste maanden veel aanwezig in de media. Veel succesvolle mensen, politici zowel als<br />
kunstenaars blijken er problemen mee te heb<strong>be</strong>n, gaan ervoor in <strong>be</strong>handeling of gaan er aan kapot.<br />
Dat verslaving geen voorrecht is van losers, verpauperde werk- en daklozen of gemarginaliseerde weirdo’s, is intussen wel<br />
duidelijk. Het siert een aantal publieke figuren dat ze hun probleem durven <strong>be</strong>noemen en er zich niet voor schamen dat ze<br />
hulp gezocht en gevonden heb<strong>be</strong>n. Maar ook dat ze kunnen <strong>be</strong>schrijven dat het een complex probleem is dat niet in één<br />
keer van de baan is; een probleem dat voortdurend aandacht vraagt en vaak tot herval leidt, waarna men opnieuw de draad<br />
moet opnemen.<br />
Ik <strong>be</strong>grijp de artsen wel die zich soms afvragen of onze ziekteverzekering de <strong>be</strong>handeling moet <strong>be</strong>talen van mensen die<br />
niet zorgvuldig met hun gezondheid omgaan. Ze <strong>be</strong>doelen dan vooral de rokers. Maar als je het zo <strong>be</strong>kijkt, gaat het ook<br />
over de drinkers, over de mensen die afhankelijk zijn van kalmeermiddelen, slaappillen en pijnstillers, de mensen met<br />
overgewicht, de snoepers en de ‘bourgondiërs’, de sedentairen die niet genoeg <strong>be</strong>wegen, maar ook de sporters die vaak<br />
blessures heb<strong>be</strong>n. En al die seksueel overdraagbare aandoeningen, dat heb<strong>be</strong>n ze toch ook maar aan zichzelf te danken…<br />
En wat moeten we dan met mensen die na een suïcidepoging in het ziekenhuis <strong>be</strong>landen<br />
De groeiende kennis via wetenschappelijk onderzoek heeft een tweedeling gemaakt tussen ziekten die je overkomen en<br />
ziekten die je zelf veroorzaakt hebt. Die wetenschap is zeker nuttig voor preventieve acties. Als <strong>be</strong>straffing of <strong>be</strong>dreiging<br />
moet ze niet gebruikt worden. Wat men al eens vergeet, is het andere wetenschappelijk onderzoek dat aantoont dat we met<br />
heel verschillende kwetsbaarheden geboren worden; kwetsbaarheden voor <strong>be</strong>paalde lichamelijke en psychische ziekten,<br />
maar verschil ook wat intelligentie, impulsiviteit, stress<strong>be</strong>stendigheid, angstniveau, enz. <strong>be</strong>treft. En het zijn al deze factoren<br />
die samen ons gedrag <strong>be</strong>palen, samen met de al dan niet fortuinlijke omstandigheden waarin we opgroeien.<br />
Solidariteit met diegenen die minder goede kaarten gekregen heb<strong>be</strong>n, lijkt me nog steeds een teken van menselijkheid en<br />
<strong>be</strong>schaving.<br />
Frieda Matthys
VAD in Actie<br />
Muziek/lachen/<br />
voetbal is mijn drug<br />
VAD/De DrugLijn lanceerde eind <strong>februari</strong> de campagne<br />
Muziek/lachen/voetbal is mijn drug! 21,6% van de jongeren<br />
in het secundair onderwijs heeft ooit al cannabis<br />
gebruikt. 3,5% gebruikt regelmatig cannabis. Dat blijkt<br />
uit nieuwe cijfers van de <strong>be</strong>vraging van 41.000 leerlingen<br />
die VAD jaarlijks uitvoert. Belangrijk is dat de overgrote<br />
meerderheid, 4 op 5 jongeren, geen cannabis gebruikt.<br />
Jongeren overschatten vaak het gebruik van cannabis<br />
door hun leeftijdsgenoten. Die foute inschatting trekt hen<br />
soms over de streep om zelf met cannabis te <strong>be</strong>ginnen.<br />
Dat nog steeds heel veel jongeren zich amuseren zonder<br />
cannabis, bijvoor<strong>be</strong>eld met muziek, lachen en onnozel<br />
doen of voetbal, moet jongeren aan het denken zetten.<br />
15 jaar scharnierleeftijd<br />
21,6% van de jongeren in het secundair onderwijs gebruikte ooit<br />
cannabis. 13% gebruikte ook het laatste jaar. Van deze groep<br />
gebruikt 9,5% occasioneel en 3,5% regelmatig cannabis. Deze<br />
cijfers brengen ons terug op het niveau van 10 jaar geleden.<br />
Tussen 2003 en 2006 deed zich een daling voor, maar de jaren<br />
daarop nam het gebruik opnieuw toe. De laatste jaren blijft het<br />
percentage min of meer stabiel.<br />
Leeftijd speelt een grote rol bij cannabisgebruik: 15,4% laatstejaarsgebruik<br />
bij de 15-16-jarigen, tegenover 2,8% bij de<br />
12-14-jarigen. Ook voor regelmatig cannabisgebruik is 15<br />
jaar de scharnierleeftijd. Er is tevens een groot verschil tussen<br />
jongens en meisjes: 11% van de jongens van 17-18 jaar<br />
gebruiken regelmatig cannabis; bij de meisjes van die leeftijd<br />
is dit 3,7%.<br />
Extra kwetsbaar<br />
Voor de groep min-18-jarigen die cannabis gebruikt, biedt www.<br />
druglijn.<strong>be</strong> een nieuwe zelftest in de rubriek ‘Aan de slag’. De<br />
gratis en anonieme test stelt een aantal vragen (over hoeveel<br />
men gebruikt en de gevolgen ervan) en biedt aan de hand daarvan<br />
advies over de risico’s van hun gebruik. De test helpt jonge<br />
gebruikers ook verder met informatie, geeft tips om te stoppen<br />
en doorverwijzing naar <strong>be</strong>geleiding. Jongeren heb<strong>be</strong>n immers,<br />
omwille van hun leeftijd, een aantal specifieke kwetsbaarheden<br />
voor de effecten van cannabis. Zo is de pu<strong>be</strong>rteit een kritieke<br />
periode voor de ontwikkeling van de hersenen. Cannabisgebruik<br />
heeft hierop een negatieve invloed. Wie jonger is dan 18 en met<br />
cannabis experimenteert, loopt een veel groter risico op problemen,<br />
nu en later.<br />
Foute perceptie corrigeren<br />
Daartegenover staat dat de overgrote meerderheid van de jongeren,<br />
4 op 5, nooit cannabis heeft gebruikt. Dit in de picture zetten,<br />
is essentieel om de keuze van jongeren om geen cannabis<br />
te gebruiken, te versterken. Jongeren zelf schatten het aantal<br />
gebruikers veel hoger in. Ook denken ze dat hun leeftijdsgenoten<br />
veel toleranter zijn tegenover cannabisgebruik dan eigenlijk<br />
het geval is. Deze verkeerde perceptie verlaagt bij een aantal<br />
jongeren de drempel om toch te gebruiken. Op www.druglijn.<strong>be</strong><br />
vinden ze weetjes en tips over cannabis en over hoe om te gaan<br />
met gebruik van vrienden.<br />
Met de campagne Muziek/lachen/voetbal is mijn drug wijst VAD/<br />
De DrugLijn er op dat 4 op 5 jongeren nooit cannabis heeft gebruikt<br />
en zich ook zonder cannabis amuseert. Postkaartjes met<br />
jongeren die zich goed in hun vel voelen, illustreren dit. Met het<br />
dragen van de festivalbandjes, die voor de campagne ontwikkeld<br />
werden, kunnen jongeren een statement maken.<br />
Els Vanden<strong>be</strong>rghe<br />
Meer info: www.druglijn.<strong>be</strong><br />
Geïnteresseerd om de campagne verder <strong>be</strong>kend te maken en<br />
postkaartjes en festivalbandjes te verspreiden Alle materiaal<br />
en info op www.vad.<strong>be</strong>/muziekismijndrug.aspx of via de<br />
<strong>be</strong>stelbon op p. 28.<br />
4 VAD in Actie
Rock Zero<br />
Rock Zero is een methodiek waarmee jongeren spelenderwijs<br />
nadenken over hun eigen alcoholgebruik en dat van<br />
hun peers en waarmee ze hun kennis en attitudes kunnen<br />
verfijnen. Met Rock Zero leren ze op een ludieke manier<br />
dat (veel) alcohol drinken niet de norm is.<br />
Uit verschillende sectoren kreeg VAD signalen over de nood<br />
aan preventief educatief materiaal over alcohol en alcoholgebruik<br />
bij 14- tot 16-jarigen. Daarom ontwikkelden enkele<br />
studenten sociaal-cul6tureel werk van de KH Leuven, in opdracht<br />
van VAD, een spel voor deze doelgroep. De studenten<br />
testten hun oorspronkelijke concept uit, waarna het door VAD<br />
verder werd aangepast. VAD testte deze vernieuwde versie uit<br />
in het onderwijs en het jeugdwerk. Hierbij werd nagegaan of<br />
de spelopzet correct was en werden de vragen, opdrachten en<br />
lay-out uitgetest. Er is ook <strong>be</strong>keken of de handleiding duidelijk<br />
genoeg was voor <strong>be</strong>geleiders om er zelfstandig mee aan de<br />
slag te gaan. Rock Zero werd in deze testfase goed ontvangen<br />
door zowel leerkrachten, leiding als jongeren zelf.<br />
Rock Zero doet jongeren actief nadenken over het thema alcohol.<br />
Het is een afwisselend en stimulerend spel, met vragen en<br />
doe-opdrachten die vereisen dat de jongeren hun eigen kennis<br />
aanspreken en eigen meningen geven.<br />
Nina De Paepe<br />
U kan Rock Zero <strong>be</strong>stellen via www.vad.<strong>be</strong> of via de <strong>be</strong>stelbon<br />
op p. 28.<br />
Jongeren hoofdact van festival<br />
“Je <strong>be</strong>nt met je band op het muziekfestival Rock Zero. De uitdaging:<br />
geraak als eerste band backstage, verzamel de meeste<br />
punten met de vragen en doe-opdrachten, versla de andere<br />
bands en word zo de hoofdact van het festival!”<br />
Met deze uitdaging starten jongeren het spel. De boodschap van<br />
het spel is ‘alcohol, <strong>be</strong>gin er niet te vroeg mee’, complementair<br />
aan de campagne ‘-16 geen alcohol, -18 geen sterkedrank’.<br />
Rock Zero brengt in drie spelronden thema’s zoals feiten en fa<strong>be</strong>ls,<br />
alcohol en vrienden en <strong>be</strong>eldvorming over alcohol onder<br />
de aandacht. Omdat werken aan attitudes en sociale normen<br />
een <strong>be</strong>langrijk element is van effectieve preventie, wordt de kennis<br />
van de jongeren over alcohol uitgebreid en denken ze na<br />
over hoe ze zouden reageren in <strong>be</strong>paalde situaties die kunnen<br />
voorvallen op een festival. Op die manier reflecteren ze over hun<br />
eigen gedrag en dat van hun vrienden. Met Rock Zero kunnen<br />
ze er in groep over praten en zo van elkaar leren. Spelenderwijs<br />
leren ze vaardigheden aan of verfijnen deze.<br />
Rock Zero: het spel<br />
Het spel is bruikbaar voor groepen tot 25 spelers (maximaal vijf<br />
groepjes van vijf spelers) en duurt ongeveer 90 minuten. Wanneer<br />
er minder tijd is of wanneer de groep zich moeilijk zo lang<br />
kan concentreren, kan de kortere versie gespeeld worden. Het<br />
spel kan, mits enkele aanpassingen, ook gespeeld worden met<br />
kleinere groepen.<br />
Rock Zero <strong>be</strong>vat een speluitleg met de spelregels, een spelkaart<br />
met spelvragen voor de spelleider, een extra infofiche voor leerkrachten,<br />
voor jeugd<strong>be</strong>wegingen en voor de bijzondere jeugdzorg.<br />
Het wordt gespeeld op een spelbord dat een festivalterrein<br />
voorstelt, waarover men zich voort<strong>be</strong>weegt met de bijgeleverde<br />
pionnen.<br />
VAD in Actie<br />
5
Leidraad<br />
Kwaliteits<strong>be</strong>vordering<br />
in de verslavingszorg<br />
In 2010 en 2011 namen vijf pilootvoorzieningen deel aan<br />
het project ‘Kwaliteits<strong>be</strong>vordering in de verslavingszorg’.<br />
Voor dit project implementeerden zij een evidence based<br />
richtlijn en een meetinstrument. Zij volgden vorming,<br />
monitorden en evalueerden het implementatieproces in<br />
hun voorziening en wisselden hier onderling over uit tijdens<br />
intervisiemomenten. Resultaat hiervan is de leidraad<br />
‘Kwaliteits<strong>be</strong>vordering in de verslavingszorg’, die focust<br />
op de implementatie van evidence based richtlijnen en<br />
meetinstrumenten. Het proces dat de pilootvoorzieningen<br />
doorliepen, wordt erin omschreven, met concrete tips en<br />
aan<strong>be</strong>velingen op basis van de vormingsdagen en citaten<br />
en voor<strong>be</strong>elden op basis van de ervaringen van de<br />
voorzieningen.<br />
Planmatig werken<br />
In de leidraad wordt vertrokken van een model gebaseerd op<br />
Project Cycle Management, een methode die kan helpen om de<br />
resultaten en doelen van een project stapsgewijs te <strong>be</strong>reiken<br />
of in dit geval om tot een goede implementatie van evidence<br />
based richtlijnen en meetinstrumenten te komen. Uitgangspunt<br />
is dat de implementatie van evidence based richtlijnen en meetinstrumenten<br />
<strong>be</strong>st op een planmatige manier wordt aangepakt,<br />
waarbij verschillende fasen doorlopen worden. Het gaat hierbij<br />
niet om een lineair proces, maar eerder om een cyclisch, zichzelf<br />
versterkend proces waarbij men op basis van verschillende<br />
analyses nadenkt over wat men wil <strong>be</strong>reiken en hoe men dit<br />
kan doen. In elke fase worden de nodige <strong>be</strong>langheb<strong>be</strong>nden of<br />
stakeholders <strong>be</strong>trokken en er ligt een <strong>be</strong>langrijke nadruk op monitoring<br />
en evaluatie.<br />
Verschillende fasen<br />
Elk hoofdstuk van de leidraad <strong>be</strong>handelt een specifieke fase<br />
in het implementatieproces. Eerst wordt aangegeven op welke<br />
manier men tewerk gaat bij het selecteren van evidence based<br />
richtlijnen en meetinstrumenten op maat van de voorziening.<br />
Vervolgens wordt toegelicht hoe men implementatiecriteria kan<br />
opstellen, een stakeholdersanalyse kan maken, een klinische<br />
audit kan uitvoeren, een analyse kan maken van barrières en<br />
faciliterende factoren en implementatiestrategieën kan <strong>be</strong>palen.<br />
Er wordt telkens gestart met een theoretisch gedeelte, waarin de<br />
fase inhoudelijk wordt uitgelegd en onderbouwd, waarna wordt<br />
aangegeven welke stappen men concreet in de praktijk moet<br />
ondernemen.<br />
Clinical leadership<br />
In de leidraad wordt veel aandacht <strong>be</strong>steed aan het concept ‘clinical<br />
leadership’. Uitgangspunt is dat, hoewel een effectieve en<br />
blijvende implementatie van evidence based richtlijnen en meetinstrumenten<br />
sterk gedragen, uitgestraald en verdedigd moet<br />
worden vanuit management en <strong>be</strong>leid, het top-down opleggen<br />
van nieuwe manieren van werken geen voldoende garantie op<br />
succes is. Veranderingen die zonder effectieve <strong>be</strong>trokkenheid<br />
van mensen op de werkvloer geïntroduceerd worden, blijken<br />
fragiel te zijn.<br />
De implementatie van evidence based richtlijnen en meetinstrumenten<br />
dient dan ook bottom-up <strong>be</strong>geleid te worden door<br />
iemand die in de dagelijkse praktijk staat, over de nodige competenties<br />
<strong>be</strong>schikt en alle mogelijke stakeholders op een goede<br />
manier weet te <strong>be</strong>trekken. We noemen deze persoon een ‘clinical<br />
leader’.<br />
Voor wie<br />
De leidraad is <strong>be</strong>doeld voor praktijkwerkers, therapeutisch coördinatoren,<br />
kwaliteitscoördinatoren en <strong>be</strong>leidsmedewerkers in<br />
de verslavingszorg die meer willen weten over de implementatie<br />
van evidence based richtlijnen en meetinstrumenten in de dagelijkse<br />
praktijk van de verslavingszorg. Daarnaast is deze leidraad<br />
<strong>be</strong>doeld voor professionelen die het implementatieproces van<br />
evidence based richtlijnen en meetinstrumenten in de dagelijkse<br />
praktijk concreet willen <strong>be</strong>geleiden.<br />
De directie speelt een <strong>be</strong>langrijke rol in het creëren van de<br />
randvoorwaarden <strong>be</strong>treffende personeel en middelen om dit<br />
implementatieproces op gang te trekken en veranderingen te<br />
verankeren in de werking van de organisatie. Inzet van tijd en<br />
motivatie van zowel directie als personeel is nodig om met de<br />
implementatie van dit proces te starten en de resultaten te consolideren.<br />
Aan de slag<br />
De leidraad omvat concrete handvatten voor wie meteen aan<br />
de slag wil en verwijzingen naar meer literatuur voor wie zich<br />
verder wil verdiepen in het implementeren van evidence based<br />
richtlijnen en meetinstrumenten. Op 26 maart 2012 organiseert<br />
VAD ook een vorming over de leidraad voor alle geïnteresseerden.<br />
Tijdens deze vorming zullen de verschillende stappen die<br />
nodig zijn om evidence based richtlijnen en meetinstrumenten<br />
te implementeren en deze implementatie te continueren, overlopen<br />
worden. Aan de hand van voor<strong>be</strong>elden en oefeningen zullen<br />
<strong>be</strong>paalde stappen verder uitgediept en geconcretiseerd worden.<br />
Mieke Autrique<br />
U kan de leidraad gratis downloaden of <strong>be</strong>stellen via www.<br />
vad.<strong>be</strong> of via de <strong>be</strong>stelbon op p. 28.<br />
6 VAD in Actie
iDA-web 3.0: nieuwe<br />
rubrieken en nog<br />
meer ruimte voor<br />
uw nieuwtjes<br />
www.ida-web.<strong>be</strong> is het interactief platform voor en door<br />
professionelen uit de alcohol- en drugsector. Hoewel VAD<br />
een groot deel van de inhoud verzorgt, maken meer en meer<br />
organisaties hun aanbod <strong>be</strong>kend via deze site. Het brede<br />
<strong>be</strong>reik van iDA-web is daar niet vreemd aan.<br />
Begin dit jaar werd een nieuwe versie van iDA-web gelanceerd,<br />
ondertussen al de derde. Elke versie wordt gebruiksvriendelijker,<br />
krijgt meer interessante rubrieken en wordt<br />
meer een ‘platform’. Zo willen we van iDA-web uiteindelijk<br />
dé webspot maken waar alle nieuwtjes uit de sector gegarandeerd<br />
te vinden zijn.<br />
Vooral de doorverwijsgids is populair<br />
In 2011 was de doorverwijsgids de populairste rubriek, hij werd<br />
11.000 keer <strong>be</strong>keken. Ook de catalogus en de vormingen worden<br />
vaak <strong>be</strong>keken. Gemiddeld vindt u in de catalogus zo’n 280<br />
items, die gaan van folders, over theaterstukken tot lespakketten.<br />
De rubriek ‘vormingen’ <strong>be</strong>vat meestal zo’n vijftiental <strong>be</strong>schrijvingen.<br />
De rubriek ‘vacatures’ wint aan populariteit. Steeds<br />
meer organisaties vinden de weg naar iDA-web om hun aanbod<br />
<strong>be</strong>kend te maken in heel Vlaanderen.<br />
Meer onderzoek en projecten op iDA-web<br />
Wat is er precies anders in deze derde versie Vanaf nu kunt<br />
u zelf info posten onder deze rubrieken: doorverwijsgids, vormingen,<br />
catalogus, projectfiches, onderzoek, pers<strong>be</strong>richten en<br />
vacatures.<br />
Naast meer mogelijkheden om zelf inhoud op de site toe te<br />
voegen, werd iDA-web uitgebreid met twee nieuwe rubrieken:<br />
onderzoek en projectoproepen. In de nieuwe rubriek ‘onderzoek’<br />
kunnen, via een zoekfilter, onderzoeksfiches geselecteerd<br />
worden volgens product, discipline of status van het<br />
onderzoek. De fiches geven een <strong>be</strong>schrijving, timing, doel,<br />
organisatie en nog enkele andere karakteristieken van elk onderzoek.<br />
De lijst van de projectoproepen biedt een handig overzicht voor<br />
organisaties die willen inschrijven voor oproepen omtrent hulpverlening,<br />
preventie of onderzoek.<br />
Een derde luik in de aanpassingen is de uitbreiding van de<br />
rubriek ‘projectfiches’. Vroeger vond u op iDA-web enkel projecten<br />
die gefinancierd werden door het Fonds ter Bestrijding<br />
van Verslavingen. Op iDA-web 3.0 staan alle projecten die in<br />
Vlaanderen lopen, de Vlaamse, de federale en degene die Europees<br />
gefinancierd worden. Elk lopend of afgerond project<br />
wordt kort <strong>be</strong>schreven. Dit kan voor inspiratie en ondersteuning<br />
zorgen indien u zelf aan een project meewerkt. Ook hier<br />
zal de geavanceerde zoekfilter snel de relevante onderzoeken<br />
oplijsten.<br />
iDA-web is wat het is dankzij uw medewerking. Bedankt voor<br />
uw inbreng. Hebt u nog geen account en wil u zelf iets toevoegen<br />
of aanpassen Mail dan naar fred.laudens@vad.<strong>be</strong> en<br />
spring mee op de kar om uw organisatie onder de aandacht te<br />
brengen.<br />
Lies<strong>be</strong>th Van Cauwen<strong>be</strong>rghe<br />
VAD in Actie<br />
7
Curaçao: Biba li<strong>be</strong>r<br />
di adikshon (vertaling:<br />
leef vrij van je verslaving)<br />
Curaçao is bij onze noorderburen gekend als zonnige vakantieplek.<br />
Maar het Caribische eiland kwam door de jaren heen<br />
ook negatief in het nieuws: drugstrafiek, bolletjesslikkers,<br />
online goksites. Ik ging er met vakantie en zoals het een<br />
goede workaholic <strong>be</strong>taamt, kon ik het niet laten een kijkje<br />
te nemen bij de verslavingszorg op Curaçao met een interessante<br />
vergelijking tussen de Caribische en de Vlaamse<br />
verslavingszorg tot gevolg.<br />
De Fundashon pa Maneho di Adikshon (FMA) is de koepelorganisatie<br />
van alle diensten die vrijwillige hulpverlening aanbieden bij<br />
afhankelijkheidsproblemen in verband met alcohol, illegale drugs,<br />
psychofarmaca en gokken. Deze organisatie is dus goed geplaatst<br />
om een <strong>be</strong>eld te schetsen van de initiatieven inzake preventie en<br />
hulpverlening bij middelengebruik op Curaçao. Voor gedwongen<br />
hulpverlening staat Stichting Brasami in. FMA werd opgericht in<br />
1995 door het <strong>be</strong>stuurscomité Eilandgroep Curaçao met als <strong>be</strong>handeldoel<br />
totale abstinentie. Sindsdien is er veel veranderd zowel<br />
qua drugsmarkt als bij FMA.<br />
100% controle<br />
Curaçao is sinds 1954 een <strong>be</strong>stuurlijk onafhankelijk deel van het<br />
koninkrijk Nederland. Sinds 2010 is het ook onafhankelijk van de<br />
andere eilanden van de Nederlandse Antillen. Curaçao kan dus onafhankelijk<br />
van de andere eilanden of van Nederland een <strong>be</strong>leid<br />
uitbouwen. Door zijn geografische ligging speelde het eiland historisch<br />
de rol van doorvoerhaven. Met de nabijheid van Colombia,<br />
Venezuela en Miami was dit helaas ook het geval voor cocaïne en<br />
andere drugs. Sinds de jaren negentig doet de Curaçaose regering<br />
haar <strong>be</strong>st om ervoor te zorgen dat er geen drugs vanaf het<br />
eiland naar andere landen worden gesmokkeld. Zo controleert de<br />
Nederlandse Marine nauwgezet elke scheepslading op drugs. Ook<br />
bij aankomst op Schiphol wordt elke vliegtuigpassagier aan een<br />
grondige controle (de ‘100% controle’) onderworpen om bolletjesslikkers<br />
te onderscheppen. Ondergetekende kan ervan meespreken.<br />
Dit <strong>be</strong>leid werpt haar vruchten af: er komen nog maar weinig<br />
drugs van Curaçao naar Nederland.<br />
Maar ver<strong>be</strong>tert het ook de situatie voor de lokale inwoners Aan<br />
drugs geen gebrek, zo zegt FMA. De invoer vanuit Zuid-Amerika<br />
naar Curaçao is niet afgenomen, het aanbod op het eiland wordt<br />
zelfs groter: de drugs blijven ter plaatse in plaats van door te stromen.<br />
Cocaïne is tien keer goedkoper op Curaçao dan in Nederland.<br />
Voor 1 Curaçaose gulden (ongeveer 0,50 euro) heb je al een gebruiksdosis<br />
crack. Bij FMA merken ze dan ook een toename van<br />
het aantal gebruikers sinds de uitvoermaatregelen. Globalisering<br />
heeft dus ook zijn gevolgen op de internationale drugsmarkt. Repressie<br />
vanuit het <strong>be</strong>leid in het ene land heeft (soms negatieve)<br />
gevolgen op het aanbod en het gebruik aan de andere kant van<br />
de wereld.<br />
Tendensen<br />
Qua gebruik zijn er duidelijk verschillen tussen Vlaanderen en<br />
Curaçao. Volwassenen heb<strong>be</strong>n vooral problemen met afhankelijkheid<br />
van alcohol, cocaïne en gokken. Pillen zoals XTC worden niet<br />
gebruikt door de lokale <strong>be</strong>volking: toeristen brengen ze binnen en<br />
gebruiken ze. Jongeren gebruiken op Curaçao vooral alcohol en<br />
cannabis. Het cannabisgebruik verzwijgen de jongeren. Qua alcoholgebruik<br />
zien ze een toename in de hoeveelheid per jongere op<br />
een avond. In plaats van een fles te delen, vindt het nu ingang om<br />
een hele fles alleen op te drinken in gezelschap.<br />
Gokken is een <strong>be</strong>langrijk probleem. Curaçao telt dertien casino’s.<br />
Het <strong>be</strong>kleedt de derde plaats op de lijst met te mijden vlieg<strong>be</strong>stemmingen<br />
als je een gokprobleem hebt. 95% van alle casino<strong>be</strong>zoeken<br />
ge<strong>be</strong>urt echter door de lokale <strong>be</strong>volking. Het gok<strong>be</strong>leid<br />
voorziet in een leeftijdslimiet van 18 jaar en een frequentielimiet<br />
van één casino<strong>be</strong>zoek per maand per volwassene. Op deze tweede<br />
regel is weinig controle. De 10% van de winst die de gokindustrie<br />
wettelijk aan preventie-initiatieven moet afdragen, wordt niet gecontroleerd<br />
waardoor dit ook niet ge<strong>be</strong>urt. De hulpverlening werkt<br />
op eigen initiatief met een uitsluitingscontract waarmee de cliënt<br />
op vrijwillige basis langsgaat bij zijn drie favoriete casino’s. Dit is<br />
geenszins wettelijk <strong>be</strong>krachtigd. Vooral oudere vrouwen (+45),<br />
sociaal geïsoleerd en met een <strong>be</strong>perkt inkomen gokken problematisch.<br />
Toen toko’s (soort buurtcafé) gokkasten installeerden,<br />
<strong>be</strong>gonnen ook jonge moeders en jongeren te spelen. Gelukkig<br />
werden deze gokkasten succesvol verboden door de regering in<br />
samenspraak met het FMA.<br />
Een voordeel van de globalisering is dat de hulpverlening op Curaçao<br />
zich kan voor<strong>be</strong>reiden op nieuwe trends. Zo bieden ze nu<br />
al voorlichting op scholen rond sociale media en online gokken<br />
terwijl nog lang niet iedereen op Curaçao een internetverbinding<br />
8 VAD in Actie
heeft. FMA weet dat internet voor <strong>be</strong>paalde jongeren verslavend<br />
kan werken doordat ze de ontwikkelingen in Nederland en de wereld<br />
volgen.<br />
Betrek iedereen<br />
Verslavingszorg maakt op Curaçao deel uit van de algemene geestelijke<br />
gezondheidszorg. Qua <strong>be</strong>handelaanpak zijn de thema’s en<br />
methodieken vergelijkbaar met die in Vlaanderen. FMA stelt zich<br />
als doel minimum 600 cliënten per jaar te <strong>be</strong>handelen. De overheid<br />
stelt dat elke hulpverlener 15 cliënten per week moet zien. FMA<br />
ijvert voor de haalbare norm van 15 contacten per week exclusief<br />
telefoon, <strong>be</strong>zoek aan huis of op de werkplek. Herkenbare discussiepunten<br />
voor Vlaanderen, lijkt me.<br />
Opvallend verschil met Vlaanderen is hoe sterk de context in ruime<br />
zin bij de <strong>be</strong>handeling <strong>be</strong>trokken wordt. Overleg is mogelijk met<br />
iedereen die zich <strong>be</strong>trokken partij voelt en preventieve en hulpverlenende<br />
taken lopen door elkaar. Als hulpverlener heb je contact<br />
met de leerkracht en de werkgever, maar ook met de familie,<br />
de vrienden, zelfs met de buren. Dit lijkt me een gevolg van de<br />
kleinschaligheid van het eiland en de sterke klemtoon op familiale<br />
waarden die er leeft.<br />
Chollers<br />
Qua hulpverleningslandschap zijn er veel parallellen te trekken<br />
tussen Curaçao en Vlaanderen. De residentiële poot van FMA is<br />
Fundashon Speransa met een motivatie-, rehabilitatie- en resocialisatieafdeling.<br />
Ambulant is er een centraal aanmeldingspunt (Sentro<br />
contra Adikshon), ambulante hulpverlening op afspraak, straathoekwerk<br />
en een inloop/inslaapcentrum. Het inloopcentrum, Walk<br />
In, voor thuislozen is elke dag geopend van 8 tot 20u in de binnenstad<br />
van Willemstad (de enige stad op het eiland). Er komen elke<br />
dag 60 tot 80 cliënten voor hun basis<strong>be</strong>hoeften (maaltijd, wassen).<br />
Naar schatting zijn er 200 daklozen in Willemstad en 1000 over<br />
heel Curaçao, een eiland met ongeveer 131.051 inwoners. Vanuit<br />
dit inloopcentrum zijn sinds 1995 ook straathoekwerkers actief.<br />
Zij kwamen er na klachten van toeristen en winkeliers over de<br />
chollers (straatjunkies). Het resultaat mag er zijn: het uiterlijk van<br />
deze chollers is veranderd en ze <strong>be</strong>delen niet meer. De klachten<br />
over overlast namen af en winkeliers schakelen nu zelfs hun hulp<br />
in voor kleine klusjes tegen vergoeding zoals bijvoor<strong>be</strong>eld ramen<br />
wassen. Via peer educators, jongvolwassenen die vrijwillig op<br />
scholen groepsgesprekken <strong>be</strong>geleiden over alcohol en drugs, pro<strong>be</strong>ren<br />
ze jongeren in hun eigen leefwereld aan te spreken.<br />
Verslaving wordt door de <strong>be</strong>volking te weinig erkend als ziekte. Er<br />
rust nog een maatschappelijk taboe op deze problematiek. Ook de<br />
ziekteverzekering erkent middelenafhankelijkheid niet als ziekte,<br />
waardoor er geen terug<strong>be</strong>talingsgrond is.<br />
FMA investeert dan ook sterk in preventie en communicatie. Zo<br />
heb<strong>be</strong>n ze een tweewekelijks radioprogramma, zorgen ze wekelijks<br />
voor een artikel in de lokale kranten en verspreiden ze<br />
folders en nieuwsbrieven. Ze merken dat het FMA meer <strong>be</strong>kendheid<br />
krijgt als aanspreekpunt over drugs. FMA stelde samen met<br />
andere organisaties een ambitieus plan op voor de geestelijke<br />
gezondheidszorg tegen 2020: een <strong>be</strong>tere subsidiëring van de<br />
zorg, ver<strong>be</strong>tering van de zorgkwaliteit en van de samenwerking,<br />
hulpaanbod voor complexe problematieken zoals mensen met<br />
een <strong>be</strong>perking, verslaafden en jongeren met een psychiatrische<br />
problematiek.<br />
Kathleen Raskin<br />
Fundashon pa Maneho di Adikshon (bureau voor verslavingszaken)<br />
www.fma.an<br />
contactpersoon Ana Maria Pauleta<br />
VAD in Actie<br />
9
focus<br />
OP +<br />
Op 1 decem<strong>be</strong>r 2011 werd de werking van ADIC uitgebreid<br />
met het OP + , een afdeling waarin drugafhankelijke ouders<br />
samen met hun kinderen kunnen worden opgenomen. De<br />
afdeling omvat een multidisciplinair groepsprogramma<br />
voor vier tot zes eenoudergezinnen met kinderen tot en<br />
met zes jaar. OP staat voor ontwenningsprogramma en<br />
het plusteken verwijst naar het feit dat de ouders samen<br />
met hun kinderen worden opgenomen.<br />
De <strong>be</strong>langstelling van ADIC voor deze doelgroep is enerzijds gegroeid<br />
vanuit ervaringen met opgenomen cliënten die kinderen<br />
heb<strong>be</strong>n, anderzijds vanuit de contacten met andere hulpverleningsorganisaties,<br />
en dan voornamelijk met ambulante voorzieningen<br />
in de drughulpverlening. Vanuit deze ambulante contacten<br />
wordt reeds lang de nood <strong>be</strong>klemtoond aan een aangepaste<br />
residentiële opvang voor ouders met kinderen.<br />
Het OP + richt zich enkel tot drugverslaafde moeders of vaders<br />
die zelf instaan voor de zorg voor hun kinderen. Drugverslaafde<br />
moeders of vaders waarvan de kinderen geplaatst zijn of waarvan<br />
de kinderen verblijven bij derden, kunnen zich laten opnemen<br />
in de reeds <strong>be</strong>staande ontwenningsprogramma’s en komen<br />
niet in aanmerking voor een opname in het OP + .<br />
Het doel van een opname in het OP + is om op korte termijn zicht<br />
te krijgen op de probleemsituatie waarin het gezin verkeert en<br />
vervolgens te trachten deze situatie te stabiliseren. De ouders<br />
nemen overdag deel aan een intensief en gestructureerd programma<br />
terwijl de kinderen naar het kinderdagverblijf of de<br />
kleuterschool gaan.<br />
Het programma omvat ontwenning, screening en observatie.<br />
Daarnaast wordt er gewerkt aan de motivering van de druggebruikende<br />
ouder en aan de ouder-kindrelatie. Op het einde<br />
van het programma wordt er een <strong>be</strong>handeladvies geformuleerd,<br />
rekening houdend met de noden van het gezin.<br />
Een eerste stap in dit proces is de verslaafde ouder <strong>be</strong>geleiden<br />
in het fysiek ontwennen. De ouder ervaart hoe het is om zonder<br />
drugs en alcohol te leven.<br />
Verder trachten we samen met de ouder de toestand van het<br />
gezin op medisch, psychisch, pedagogisch, sociaal en administratief<br />
vlak te ver<strong>be</strong>teren. De ouder leert tijdens de opname veel<br />
over zichzelf, zijn/haar kind(eren), hun situatie en de plaats van<br />
het druggebruik in hun leven. Verder hechten we veel <strong>be</strong>lang aan<br />
het ver<strong>be</strong>teren of herstellen van de ouder-kindrelatie, de kwaliteit<br />
van de opvoeding van het kind door de ouder en het (medisch,<br />
psychisch, pedagogisch en sociaal) welzijn van het kind.<br />
Bovendien zullen we ernaar streven om de ouder en zijn/haar<br />
gezin te oriënteren naar en te motiveren voor een verdere, aangepaste<br />
therapeutische <strong>be</strong>handeling teneinde de onderliggende<br />
oorzaken van de drugverslaving weg te werken, (opvoedings)<br />
ondersteuning te <strong>be</strong>werkstelligen en de verslaafde ouder en zijn/<br />
haar gezin weer in te schakelen in de maatschappij.<br />
Een opname in het OP + duurt acht à tien weken. Een opname<br />
wordt steeds voorafgegaan door minimum twee intakegesprekken<br />
met de aangemelde ouder.<br />
Mieke Beirinckx<br />
Coördinator OP + , ADIC Antwerpen<br />
Het OP + is te <strong>be</strong>reiken op het rechtstreekse nummer 03 206<br />
70 76 en is gehuisvest in ADIC vzw, Generaal Belliardstraat<br />
16, 2000 Antwerpen.<br />
10 focus
uitgesproken<br />
Reactie op ‘Romantisch gedweep’, opinie van<br />
Bart De Wever op 18 okto<strong>be</strong>r 2011 in De Standaard<br />
Is druggebruik een ziekte Neen, zegt het gezond verstand.<br />
Moet het RIZIV de <strong>be</strong>handeling van druggebruikers<br />
vergoeden Neen, zou je derhalve denken, het is een<br />
vrije keuze. Tenminste, dat schrijft Bart De Wever in zijn<br />
bijdrage ‘Romantisch gedweep’ op 18 okto<strong>be</strong>r 2011 in De<br />
Standaard.<br />
Behandeling van alcohol- en druggebruik is er echter juist voor<br />
mensen die niet kunnen stoppen met gebruik, die dus afhankelijk<br />
of verslaafd zijn. En verslaving verwijst niet toevallig naar<br />
slavernij, dus extreme onvrijheid.<br />
Verslavingsartsen ervaren dagelijks dat hun patiënten al lang<br />
niet meer ‘kiezen’ om te gebruiken. Als ze lichamelijk afhankelijk<br />
geworden zijn, kunnen ze immers heel ziek worden als ze toch<br />
pro<strong>be</strong>ren ermee te breken. Na een ontwenningskuur hervallen<br />
velen omdat de zucht te groot is of omdat ze na het eerste glas<br />
niet meer blijken te kunnen stoppen. “Eigen schuld” zeggen<br />
sommigen; “gebrek aan wilskracht” <strong>be</strong>weren anderen.<br />
Eigenlijk is dit een gevaarlijk denkspoor. Als de ziekteverzekering<br />
geen <strong>be</strong>handelingen meer vergoedt voor aandoeningen<br />
waar de patiënt ten dele zelf verantwoordelijk voor is, dan valt<br />
een groot deel van de patiënten met dia<strong>be</strong>tes, hart- en vaatziekten,<br />
o<strong>be</strong>sitas, longziekten uit de boot.<br />
Hoe vrij kiezen mensen eigenlijk<br />
Wat we uit de dagelijkse praktijk reeds wisten, is intussen ook<br />
wetenschappelijk aangetoond. Vooreerst is er een aangeboren<br />
verschil in kwetsbaarheid voor roesmiddelen. Sommigen kunnen<br />
er voorzichtig mee omgaan zonder in de problemen te geraken.<br />
Anderen heb<strong>be</strong>n reeds controleverlies vanaf het eerste<br />
pintje en drinken zich systematisch te pletter. Jongeren met<br />
weinig impulscontrole zijn minder voorzichtig in hun experimenteel<br />
gebruik. Mensen met een hoog angstniveau of een familiale<br />
aanleg voor depressie zullen gemakkelijker naar alcohol of kalmeermiddelen<br />
grijpen om hun negatieve gevoelens te verminderen.<br />
Men wordt dus niet verslaafd geboren, verslaafd wordt men juist<br />
door het gebruik. De nieuwe <strong>be</strong>eldvormingstechnieken kunnen<br />
de werking van drugs in de hersenen zichtbaar maken. Deze<br />
<strong>be</strong>elden heb<strong>be</strong>n ons ook geleerd dat het gebruik van alcohol en<br />
drugs wijzigingen veroorzaakt in de hersenen. Enerzijds ontstaat<br />
er een uitputting van het <strong>be</strong>loningscircuit, waardoor mensen<br />
minder kunnen genieten en het leven er mat en kleurloos gaat<br />
uitzien. Anderzijds is er een verzwakking van de hersenzone die<br />
instaat voor de controle van het gedrag.<br />
Deze wijzigingen geraken pas na twee jaar abstinentie min of<br />
meer hersteld en eigenlijk blijft het brein definitief kwetsbaar bij<br />
een nieuw contact met alcohol of drugs. Behandeling is dan ook<br />
een langdurig en intensief proces waarbij met zoveel mogelijk<br />
methodieken gepro<strong>be</strong>erd wordt mensen clean te houden en hen<br />
vaardigheden te leren om op riskante situaties voor<strong>be</strong>reid te zijn<br />
en er anders mee om te gaan.<br />
Moeten we jongeren dan niet <strong>be</strong>ter waarschuwen en <strong>be</strong>schermen<br />
tegen alcohol en drugs Ja, preventie, vroegdetectie en<br />
vroeginterventie zijn <strong>be</strong>langrijke aspecten die het echter in ons<br />
land met minimale budgetten moeten doen. Maar vermits preventie<br />
nu een volledig Vlaamse <strong>be</strong>voegdheid is, durven wij er bij<br />
Bart De Wever op aandringen om deze budgetten substantieel<br />
te verhogen.<br />
Annemie Vermassen<br />
Voorzitter Forum Verslavingsgeneeskunde<br />
Frieda Matthys<br />
Voorzitter Vereniging voor Alcohol- en andere Drugproblemen<br />
uitgesproken 11
EEN DAG UIT<br />
HET LEVEN<br />
VAN<br />
Een lokale<br />
drugpreventiewerker<br />
De uitbouw van een goed onderbouwde<br />
drugpreventiewerking in een stad van<br />
ongeveer 34.000 inwoners: dat is mijn<br />
missie. Ondertussen timmer ik daar<br />
al 19 jaar aan! Helemaal in het <strong>be</strong>gin<br />
met veel vallen en opstaan, nu blijven<br />
we overeind dankzij het consequent<br />
volgen van een visie op wat zinvolle<br />
drugpreventie zou moeten zijn. Veel<br />
sectoren zagen me komen, gaan en<br />
terugkomen. Coaching, voorlichting<br />
en vorming blijven de leidraad. Maar<br />
het werk is nooit af. Er ligt nog heel<br />
wat onontgonnen terrein…<br />
08:10<br />
Vertrek met de wagen naar een drukke<br />
dag. Gelukkig maar een klein halfuurtje<br />
rijden, indien geen files uiteraard.<br />
08:45<br />
Aangekomen op het werk. Drukker op de<br />
baan dan ik dacht en dat voor een donderdag…<br />
dat <strong>be</strong>looft! Tijdsregistratieklok<br />
gepasseerd, nu <strong>be</strong>n ik officieel aan het<br />
werk. Snel enkele noodzakelijke nota’s bij<br />
elkaar rapen, want ik word verwacht op<br />
een zinvol overleg met leuke onderwijsmensen.<br />
09:15<br />
Te voet op weg naar een scholenoverleg<br />
in het stadhuis. Kwartiertje stappen. Zoals<br />
gewoonlijk zullen alle drugpreventiecoördinatoren<br />
van de secundaire scholen er<br />
zijn. Dit is steeds een interessant overleg:<br />
verschillende mensen met verschillende<br />
meningen over het thema drugs zijn nooit<br />
saai. Alle scholen zijn immers op hun eigen<br />
manier <strong>be</strong>zig met het invullen van<br />
zinvolle drugpreventie. Wat dat <strong>be</strong>tekent,<br />
zouden ze ondertussen moeten weten.<br />
Maatwerk dus, zoals steeds en geen eenheidsworst.<br />
Ze heb<strong>be</strong>n me goed <strong>be</strong>grepen.<br />
Ik <strong>be</strong>n een gelukkig man.<br />
11:00<br />
Einde vergadering met de scholen. Op<br />
weg naar de volgende afspraak.<br />
11:30<br />
Tijd voor een gesprek met enkele leerlingen.<br />
Een werkje maken over drugs lijkt<br />
toch niet zo eenvoudig en ze vragen of<br />
ik hierbij wil helpen. Of alcohol ook een<br />
drug is Reken maar! En waarom cannabis<br />
nog steeds illegaal is En <strong>be</strong>tekent<br />
drugpreventie dan enkel het voorkomen<br />
van gebruik<br />
Hier is nog werk aan de winkel. Dit wordt<br />
een lang gesprek.<br />
12:30<br />
Middagpauze. Cafeïnepeil verhogen en<br />
snel iets eten want de namiddag wordt<br />
ook nog druk.<br />
13:30<br />
Deze avond organiseren we een infoavond<br />
in het kader van het ECAT-project.<br />
De invloed van alcohol op jonge hersenen.<br />
Daar gaat het over. Dokter Geert Dom is<br />
onze gastspreker, dat <strong>be</strong>looft boeiend te<br />
worden. Nog snel een hoop infomapjes<br />
maken. Ik tel 120 inschrijvingen! Veel volk<br />
dus. De zaal klaarzetten moet ook nog<br />
ge<strong>be</strong>uren. En de catering. En een kort inleidend<br />
woordje schrijven. Gelukkig komt<br />
straks de ECAT-coördinator me helpen.<br />
17:00<br />
Nog snel een korte pauze om iets te eten.<br />
Nadien nog enkele dingen dub<strong>be</strong>lchecken.<br />
Tijdens een infoavond mag niets mislopen.<br />
19:15<br />
De eerste deelnemers voor de infoavond<br />
komen aan. Alles loopt voorlopig gesmeerd.<br />
Veel volk, volle zaal. Dit kan niet<br />
meer stuk.<br />
19:45<br />
Mijn inleiding heeft de toehoorders <strong>be</strong>reikt.<br />
Dokter Geert Dom gaat van start.<br />
Beklijvende uiteenzetting en weer veel<br />
bijgeleerd. Veel vragen achteraf. Dit was<br />
een succesvolle infoavond.<br />
22:00<br />
Nog wat napraten met collega’s uit de<br />
sector. Opruimen van de zaal. Licht uit en<br />
ik keer huiswaarts. Morgen neem ik een<br />
dagje vrijaf.<br />
Jan Gabriels<br />
Lokale drugpreventiewerker<br />
Stads<strong>be</strong>stuur Lier<br />
12 EEN dag UIT HET LEVEN VAN
BRUSSEL-CENTRAAL<br />
Gezondheidsdoelstellingen<br />
tabak, alcohol en drugs<br />
Stand van zaken<br />
Minister Jo Vandeurzen, Vlaams minister van Welzijn,<br />
Volksgezondheid en Gezin hield op 24 <strong>januari</strong> een persconferentie<br />
met een stand van zaken over de Vlaamse<br />
gezondheidsdoelstellingen. Deze persconferentie werd<br />
voorafgegaan door een mededeling aan de Vlaamse regering<br />
met een zeer uitgebreide nota over de realisatie van de<br />
gezondheidsdoelstellingen tot 2011. We lichten de gezondheidsdoelstellingen<br />
met <strong>be</strong>trekking tot tabak, alcohol en<br />
drugs uit deze mededeling.<br />
De gezondheidsdoelstelling tabak, alcohol en drugs werd op basis<br />
van de conclusies van de gezondheidsconferentie eind 2006<br />
uitgewerkt en wil gezondheidswinst op <strong>be</strong>volkingsniveau realiseren<br />
door tegen 2015 het gebruik van tabak, alcohol en drugs<br />
terug te dringen.<br />
Jongeren<br />
Voor het gebruik van jongeren blijkt uit de cijfers van de VADleerlingen<strong>be</strong>vraging<br />
dat er het meest gezondheidswinst is geboekt<br />
voor alcoholgebruik. De daling is vooral zichtbaar bij jongeren<br />
van 12 tot 14 jaar. Het aantal rokers jonger dan 16 jaar<br />
vertoont lichte schommelingen maar daalt nauwelijks. Wat het<br />
gebruik van illegale drugs (vooral cannabis) <strong>be</strong>treft is de daling,<br />
die tussen 2004 en 2005 optrad, gestopt en lijkt er zich de laatste<br />
jaren een lichte stijging voor te doen, zowel bij ooit-gebruik<br />
als bij laatstejaarsgebruik.<br />
Volwassenen<br />
Voor volwassenen wordt gebruik gemaakt van de cijfers van de<br />
gezondheidsenquête van het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid<br />
(WIV). Hiervoor zijn er slechts twee meetpunten,<br />
2004 2008 Doel 2015<br />
Rokers van 16 jaar en ouder 27,1 22,9 20,0<br />
Bingedrinken (min. 1/week) bij 15- tot 25-jarigen 17,3 13,7 13,0<br />
Overmatig drinken bij mannen vanaf 16 jaar 13,0 9,9 10,0<br />
Overmatig drinken bij vrouwen vanaf 16 jaar 5,5 6,2 4,0<br />
Laatstejaarsgebruik cannabis bij 18- tot 35-jarigen 10,7 11,5 8,0<br />
Brussel-centraal 13
Evolutie gezondheidsdoelstelling TAD jongeren schooljaar ’00/’01 - ’/9/’10<br />
min 16 meer dan<br />
maandelijks alcohol<br />
min 18 ooit<br />
illegale drugs<br />
min 16 tabak<br />
min 18 laatste<br />
jaar illegale drugs<br />
30<br />
25<br />
20<br />
15<br />
10<br />
5<br />
'04-'05 '05-'06 '07-'08 '08-'09 '09-'10<br />
min 16 tabak 14,2 12,8 15,0 13,7 14,3<br />
min 16 meer dan maandelijks alcohol 26,6 27,0 23,5 21,2 19,1<br />
min 18 ooit illegale drugs 19,0 14,4 17,0 16,9 18,6<br />
min 18 laatste jaar illegale drugs 9,9 7,8 10,2 10,6 11,5<br />
namelijk de cijfers van 2004 en 2008. Roken, binge drinken en<br />
overmatig drinken bij mannen zijn aanzienlijk gedaald. Overmatig<br />
drinken bij vrouwen is daarentegen gestegen, alsook het cannabisgebruik<br />
bij jongvolwassenen.<br />
Planning 2012<br />
In de nota gaat de minister uitgebreid in op wat er de voorbije<br />
jaren reeds is gerealiseerd. Boeiender is evenwel wat op het programma<br />
van de minister staat in 2012. We lezen het volgende:<br />
- uitbreiding van de capaciteit van de Logo’s voor het versterken<br />
van rookstop en nieuwe taken rond alcohol;<br />
- uitbreiding van de preventiewerkers bij de CGG voor het versterken<br />
van acties op het vlak van alcohol- en drug<strong>be</strong>leid bij<br />
lokale <strong>be</strong>sturen en in <strong>be</strong>drijven en een aantal nieuwe taken<br />
rond tabak;<br />
- tijdelijke versterking van VIGeZ voor de ontwikkeling van<br />
nieuwe methodieken;<br />
- een oproep voor een partnerorganisatie rond tabakspreventie<br />
en rookstop;<br />
- <strong>be</strong>geleiden van de overgang van de middelen en activiteiten<br />
van het Federaal Fonds ter <strong>be</strong>strijding van Verslavingen van<br />
het RIZIV naar de Vlaamse Gemeenschap;<br />
- opmaak van een samenwerkingsprotocol tussen de Vlaamse<br />
Gemeenschap, provincies en steden en gemeenten inzake<br />
preventie van schade door tabak, alcohol en drugs;<br />
- opstarten van een Vlaams aanbod op vlak van vroeginterventie<br />
voor jongeren met <strong>be</strong>ginnende alcohol- en drugproblemen,<br />
op basis van het advies van de Vlaamse Werkgroep<br />
tabak, alcohol en drugs.<br />
Een ambitieus programma, waar we met veel verwachtingen<br />
naar uitkijken.<br />
Marijs Geirnaert<br />
De integrale teksten kunt u lezen op http://www.ministerjovandeurzen.<strong>be</strong>/nlapps/docs/default.aspfid=74<br />
14 Brussel-centraal
GEWIKT & GEWOGEN<br />
Leerlingen<strong>be</strong>vraging:<br />
het rapport ‘est arrivé’<br />
De VAD-leerlingen<strong>be</strong>vraging, die loopt sinds 1999, is<br />
een gevestigde waarde geworden en dit op twee vlakken.<br />
Enerzijds maken scholen er dankbaar gebruik van om hun<br />
drug<strong>be</strong>leid op punt te stellen. Anderzijds is er het werkveld<br />
- preventiewerkers, hulpverleners, intermediairen,<br />
politici, pers,… - dat elk jaar reikhalzend uitkijkt naar<br />
de publicatie van het syntheserapport, meestal vanuit<br />
de vraag of het gebruik bij Vlaamse jongeren is gestegen<br />
of gedaald.<br />
In dit AnD-nummer gunnen we de lezer een blik in de<br />
gegevens van het meest recente syntheserapport, van<br />
schooljaar 2009-2010. Naast de gangbare cijfers over<br />
het gebruik van legale en illegale middelen, <strong>be</strong>vat deze<br />
editie ook een fiche over de relatie tussen roken en<br />
cannabisgebruik.<br />
Wie zich uit de rook houdt, zal zich niet<br />
branden<br />
Van alle psychoactieve middelen is nicotine een van de meest<br />
verslavende en van alle illegale drugs is cannabis het meest<br />
gebruikte middel. Cannabis wordt in ons land bovendien<br />
meestal samen met tabak gerookt. Beide middelen heb<strong>be</strong>n<br />
verder gemeenschappelijke receptoren die hun werking op lichaam<br />
en geest sturen. Tegen deze achtergrond leek het ons<br />
interessant om de link tussen <strong>be</strong>ide middelen van dichtbij te<br />
<strong>be</strong>kijken, in de wetenschappelijke literatuur en in de cijfers van<br />
de leerlingen<strong>be</strong>vraging.<br />
In het Vlaamse secundair onderwijs heeft 1 op 5 jongeren ooit<br />
tabak én ooit cannabis gerookt, 17% rookte ooit tabak, maar<br />
nooit cannabis en 61% rookte geen van <strong>be</strong>ide ooit (grafiek).<br />
Hierbij valt op dat 57,6% van de leerlingen die ooit tabak rookten,<br />
ook ooit cannabis heb<strong>be</strong>n gebruikt en dat bijna alle leerlingen<br />
die ooit cannabis gebruikten, ooit tabak heb<strong>be</strong>n gerookt.<br />
Levensprevalentie tabak & cannabis,<br />
VAD-leerlingen<strong>be</strong>vraging, schooljaar 2009-2010<br />
ooit tabak &<br />
ooit cannabis<br />
20.3<br />
nooit cannabis & nooit tabak<br />
61.4%<br />
ooit tabak &<br />
nooit cannabis<br />
17.0%<br />
nooit tabak &<br />
ooit cannabis<br />
1,3%<br />
gewikt en gewogen 15
Hoe lager de <strong>be</strong>ginleeftijd van tabaksgebruik, hoe groter de<br />
kans op later cannabisgebruik. Dat blijkt uit onderzoek en wordt<br />
ondersteund door de gegevens van de leerlingen<strong>be</strong>vraging. 14<br />
jaar is hierbij een <strong>be</strong>langrijke leeftijd: van de leerlingen die bij<br />
hun eerste sigaret jonger waren dan 14 jaar zijn er significant<br />
meer die ooit cannabis heb<strong>be</strong>n gebruikt dan diegenen die toen<br />
minstens 14 jaar waren (80,8% versus 67,7%) (ta<strong>be</strong>l).<br />
Het verloop van de gebruiks’carrière’ van tabak en cannabis<br />
is sterk met elkaar verweven. Het verband tussen <strong>be</strong>ide werkt<br />
faciliterend bij het <strong>be</strong>ginnen met gebruik, het houdt bovendien<br />
het gebruik in stand en het <strong>be</strong>moeilijkt het stoppen ermee.<br />
Beginnen: Cannabisgebruikers roken cannabis vaak samen met<br />
tabak in een joint, omdat een joint zonder tabak moeilijk brandt<br />
en voortdurend terug aangestoken moet worden, omdat het effect<br />
van een joint met enkel cannabis te zwaar aankomt en omdat<br />
pure cannabis roken duurder is dan vermengd met tabak.<br />
Omdat inhaleren moet worden aangeleerd, wordt de stap van<br />
tabak roken naar cannabis roken en omgekeerd kleiner.<br />
Bestendigen van gebruik: Tabak roken <strong>be</strong>krachtigt cannabisgebruik<br />
en vice versa, zodat rokers blijven roken en cannabisgebruikers<br />
cannabis blijven gebruiken. Ook een aantal omgevingsfactoren<br />
spelen hierbij een rol.<br />
Stoppen met gebruik: Het is nog moeilijker om te stoppen met<br />
gebruik van het ene middel, als de gebruiker niet wil stoppen<br />
met het andere. Bovendien zijn gebruikers geneigd om hun<br />
cannabisgebruik te verhogen wanneer ze stoppen met tabak<br />
roken en omgekeerd.<br />
leeftijd bij eerste<br />
sigaret: 14 jaar of ouder<br />
jonger dan 14 jaar<br />
nooit cannabis 19,2% 32,3%<br />
ooit cannabis 80,8% 67,7%<br />
totaal 100,0% 100,0%<br />
Heel wat onderzoek toont aan dat het <strong>be</strong>gin van gebruik van<br />
<strong>be</strong>ide middelen vaak in dezelfde periode ge<strong>be</strong>urt. Dat blijkt ook<br />
uit onze cijfers: 57% van de leerlingen die ooit tabak en ooit<br />
cannabis gebruikten, zijn maximaal 1 jaar later met cannabis<br />
<strong>be</strong>gonnen dan met tabak.<br />
Onderzoek toont aan dat het gebruik van zowel tabak als<br />
cannabis grotere fysieke en psychische gezondheidsrisico’s<br />
inhoudt dan de optelsom van de risico’s van het gebruik van<br />
<strong>be</strong>ide producten afzonderlijk.<br />
Cannabisrook <strong>be</strong>vat grosso modo dezelfde schadelijke stoffen<br />
als tabaksrook en cannabisteer <strong>be</strong>vat grotere concentraties<br />
aan kankerverwekkende stoffen. Het verhoogde risico op longaandoeningen<br />
geldt bijgevolg ook voor cannabisgebruik.<br />
Tabak is erg verslavend en cannabis versterkt dit effect nog.<br />
Mensen die zowel tabak als cannabis gebruiken, zijn bovendien<br />
sterker verslaafd aan tabak dan diegenen die enkel tabak<br />
roken. Omgekeerd verhoogt cannabisgebruik het risico op nicotineafhankelijkheid.<br />
Een review uit 2007 toont aan dat een aantal psychische problemen<br />
die worden geassocieerd met cannabis ook gerelateerd<br />
zijn aan tabaksgebruik (meer risico op <strong>be</strong>paalde angst- en affectieve<br />
stoornissen en op een positief resultaat op een psychosescreener).<br />
Hilde Kinable<br />
Dit zijn natuurlijk maar enkele gegevens uit het laatste syntheserapport.<br />
Heb<strong>be</strong>n ze jouw <strong>be</strong>langstelling gewekt Dan<br />
zal je het syntheserapport interessante lectuur vinden. Te<br />
<strong>be</strong>stellen en te downloaden in de catalogus op www.vad.<strong>be</strong><br />
of via de <strong>be</strong>stelbon op p. 28.<br />
16 gewikt en gewogen
Club Health:<br />
veilig, gezond en<br />
fun uitgaan<br />
Club Health is voor veel preventiewerkers in het uitgaansleven<br />
een vaste waarde. Dit netwerk <strong>be</strong>staat uit preventiewerkers,<br />
onderzoekers en <strong>be</strong>leidsmensen. Tweejaarlijks<br />
wordt het Club Health Congres georganiseerd dat na zeven<br />
succesvolle edities uitgegroeid is tot het platform bij uitstek<br />
waar ideeën worden uitgewisseld om het uitgaansleven<br />
veilig, gezond, maar vooral fun te maken en te houden<br />
voor iedereen. Heel wat thema’s rond uitgaan en veiligheid<br />
en gezondheid komen aan bod: agressie, harmreductioninitiatieven,<br />
seksualiteit, overlast, <strong>be</strong>leidsmaatregelen,<br />
middelengebruik. Ook de laatste trends in het uitgaansleven<br />
krijgen er een plaats.<br />
Vanuit de synergie van deze congressen rees een netwerk van<br />
Europese onderzoeksinstituten die de ideeën een trapje hoger<br />
wilden brengen. Het ‘Club Health project: healthy and safer<br />
nightlife of youth’, met fondsen van de Europese Commissie<br />
(Agency for Health and Consumers, Public Health Programma<br />
2008-2013), zag in april 2009 het levenslicht en eindigt na drie<br />
jaar in april 2012. Hoog tijd dus om de resultaten en producten<br />
van dit project toe te lichten.<br />
Het uitgaans<strong>be</strong>leid in Europa<br />
In een eerste deel van het project werd nagegaan hoe men het<br />
nachtleven in Europa <strong>be</strong>leidsmatig tracht te stroomlijnen. Het<br />
Sloveense instituut UTRIP (en tevens projectcoördinator) voerde<br />
daarom een Europese <strong>be</strong>leidsreview uit. Dit onderzoeksluik toont<br />
ons welke regelgeving er <strong>be</strong>staat in de verschillende lidstaten en<br />
toont zo ook de grote verschillen aan. In aanvulling van criminaliteits-<br />
en gezondheidsindicatoren kan dit <strong>be</strong>leidsmakers <strong>be</strong>ter<br />
informeren om een coherent en effectief <strong>be</strong>leid in het uitgaansleven<br />
te stimuleren.<br />
NightScope, een lokaal evaluatie-instrument<br />
In de realiteit is horeca<strong>be</strong>leid en regelgeving echter vaker een<br />
gemeentelijke of regionale verantwoordelijkheid. Daarom ontwikkelden<br />
de collega’s van Liverpool John Moores University een<br />
online instrument, NightScope, waarmee gemeenten hun eigen<br />
uitgaans<strong>be</strong>leid kunnen evalueren. Hierbij wordt niet kort door de<br />
bocht gegaan, maar toetst men het gevoerde <strong>be</strong>leid aan de reële<br />
maatschappelijke problemen die zich in de specifieke gemeente<br />
manifesteren. Ook samenwerking van de verschillende actoren<br />
in de wondere wereld van het uitgaan wordt in rekening gebracht.<br />
Door middel van een ‘verkeerslicht’ wordt het gevoerde<br />
<strong>be</strong>leid van de gemeente geëvalueerd.<br />
De uitgaanssector aan de slag<br />
Uiteraard is een aangename uitgaansomgeving niet enkel de<br />
verantwoordelijkheid van het (gemeentelijk) <strong>be</strong>leid. Ook onze<br />
cafés, clubs en fuiven kunnen soms met een minimum aan<br />
investering een verschil maken. Bovendien <strong>be</strong>aamde Jan De<br />
Haes (voorzitter HoReCa Vlaanderen) op het Gentse Drugscongres<br />
(Drugscongres: Drugs en de samenleving: omgaan met<br />
het drugsfenomeen op lokaal niveau: 27 septem<strong>be</strong>r 2011, Het<br />
Pand) dat vooral de jonge generatie van ondernemers gemotiveerd<br />
is om dit maatschappelijk engagement op zich te nemen.<br />
Ervaringen met ons eigen veldwerk lagen in dezelfde lijn. Goede<br />
managers <strong>be</strong>amen immers dat de promotie van een gezonde<br />
en veilige club of bar zeker niet haaks staat op een succesvol<br />
business plan op lange termijn.<br />
De collega’s van het Spaanse onderzoeksinstituut IREFREA doken<br />
eerst de vakliteratuur in op zoek naar effectieve (infra)structurele<br />
maatregelen die bijdragen aan een gezond feestklimaat in uitgaansgelegenheden.<br />
Daarna stuurden ze onderzoekers in dertien<br />
Europese landen op pad om uitbaters te <strong>be</strong>vragen over de haalbaarheid<br />
van deze maatregelen. Dat resulteerde in een handboek<br />
waar uitbaters en managers zelf mee aan de slag kunnen om hun<br />
uitgaansgelegenheid gezonder en veiliger te maken.<br />
De <strong>be</strong>langrijkste bijdrage aan veiligheid en gezondheid komt van<br />
het horecapersoneel zelf. Het Club Health project erkent deze<br />
sleutelpositie en ontwikkelde onder leiding van het Portugese<br />
IREFREA een trainingshandboek om deze ‘night owls’ te trainen<br />
in preventie van en vakkundig ingrijpen bij problemen in het uitgaansleven.<br />
De trainingssessies werden getest in verschillende<br />
lidstaten en werden telkens enthousiast onthaald en positief geëvalueerd.<br />
gewikt en gewogen 17
De invloed van de media<br />
Hogeschool Gent, ten slotte, speelde een voortrekkersrol bij een<br />
vaak onder<strong>be</strong>lichte component: de invloed van media op gezondheid<br />
en veiligheid in het nachtleven, met als einddoel het<br />
publiceren van media-aan<strong>be</strong>velingen in het kader van veiligheids-<br />
en gezondheidspromotie. Vaak vragen preventiewerkers<br />
en <strong>be</strong>leidsmedewerkers immers hoe ze <strong>be</strong>st met media omgaan.<br />
Niet enkel om zelf een boodschap te brengen, maar ook<br />
het reageren op mediavragen staat hierbij centraal. Vooraleer we<br />
hiermee van start konden gaan, werd een grondige literatuurstudie<br />
uitgevoerd. De onderzoeksvraag hierbij was: “Welke invloed<br />
heeft het huidige mediaklimaat op veiligheid en gezondheid in<br />
het nachtleven” en “Hoe kunnen we met media (samen)werken<br />
om uitgaan zo veilig, gezond en vooral zo fun mogelijk te laten<br />
verlopen” Het resultaat is een uitgebreide <strong>be</strong>schrijvende studie,<br />
die een licht werpt op verschillende mediadynamieken in het<br />
nachtleven, maar ze is omwille van de internationale context van<br />
dit project enkel te verkrijgen in het Engels.<br />
Ho Gent organiseerde een internationale thematische Club<br />
Health conferentie in Brussel (Kelders van Kuregem, 13 en 14<br />
okto<strong>be</strong>r, 2010) om professionals uit onderzoek, <strong>be</strong>leid en preventie<br />
samen te laten nadenken over de media en de punten<br />
waar de verschillende actoren elkaar kunnen terugvinden. Met<br />
deze input en op basis van de literatuurstudie formuleerden we<br />
ten slotte enkele aan<strong>be</strong>velingen voor het omgaan met media in<br />
het werkveld. Deze verschijnen binnenkort online op de Club<br />
Health website en zijn gegroepeerd rond twee centrale thema’s:<br />
‘Guidelines for engaging in mass media’ en ‘Recommendations<br />
for targeting party people’. In een media-arena waar iedereen op<br />
grote schaal media-inhoud kan produceren en iedereen gelijk<br />
waar en gelijk wanneer toegang heeft, reiken we ideeën aan om<br />
hierop in te spelen. Zeker organisaties met een <strong>be</strong>perkt budget<br />
kunnen in de literatuurstudie en de aan<strong>be</strong>velingen interessante<br />
ideeën vinden om verder uit te werken en zo hun media-invloed<br />
te vergroten.<br />
De publicaties<br />
Het Club Health project loopt pas ten einde in april 2012, maar<br />
op de laatste conferentie in Praag (12 tot 14 decem<strong>be</strong>r 2011 –<br />
een verslag hierover vind je op p. 19) werden de verschillende<br />
producten al voorgesteld en <strong>be</strong>discussieerd. Omdat ze gecreëerd<br />
zijn met co-funding van de Europese Commissie, zijn ze<br />
daarenboven <strong>be</strong>schikbaar voor iedereen die interesse heeft. Ze<br />
verschijnen binnenkort allemaal ook in het Nederlands op de<br />
Club Health homepage (www.club-health.eu). Voor hard copies<br />
(vanaf april), meer info en vragen kan je ook steeds terecht bij de<br />
Hogeschool Gent (johan.jongbloet@hogent.<strong>be</strong>) of bij VAD.<br />
Johan Jongbloet<br />
Tina Van Havere<br />
HoGent<br />
Faculteit Mens en Welzijn<br />
aangenaam<br />
Karen Vanmarcke<br />
Karen Vanmarcke, afgestudeerd in 2010 als criminologe, werkt sinds 16 <strong>februari</strong> als medewerker vorming<br />
voor VAD. Zij zal mede verantwoordelijk zijn voor de organisatie, opvolging en administratieve<br />
afhandeling van de vormingen.<br />
Het afgelopen 1,5 jaar werkte Karen bij Randstad als consultant in afwachting van een uitdagende job<br />
die meer zou aansluiten bij haar opleiding.<br />
Hanna Peeters<br />
Hanna Peeters studeerde in 2010 af als sociaal pedagoog en volgde in 2010-2011 de lerarenopleiding<br />
Gedragswetenschappen en een Postgraduaat Interculturele Communicatie bij CIMIC. Na een korte opdracht<br />
bij Huis van het Nederlands vzw, zal Hanna nu een jaar werkzaam zijn bij VAD als projectmedewerker<br />
rond het thema gezinnen. ‘Heel wat in huis’ is het eerste preventieproject dat op haar tafel ligt.<br />
In het kader daarvan zullen interactieve vormingen voor ouders worden opgestart voor preventie van<br />
tabak-, alcohol- en druggebruik bij jongeren tussen 10 en 15 jaar.<br />
18 gewikt en gewogen
ijblijven<br />
Club health 2011<br />
De 7th International Conference on Nightlife, Substance<br />
Use and Related Health Issues vond plaats van 12 tot<br />
14 decem<strong>be</strong>r 2011 in het Clarion Conference hotel in<br />
Praag. Deze editie werd georganiseerd als afsluitend<br />
congres van het gelijknamige Club Health project. In dit<br />
artikel schetsen we eerst een <strong>be</strong>eld van het Club Health<br />
project en gaan we vervolgens in op de bijdragen van<br />
twee sprekers.<br />
Het Club Health project<br />
Wat meteen opviel was dat er heel wat Belgische deelnemers<br />
aanwezig waren op deze Club Health conferentie. Dertien, om<br />
precies te zijn, waarvan tien Vlamingen. Maar liefst acht van de<br />
tien deelnemers bracht ook een eigen presentatie. Vlaanderen<br />
was dus goed vertegenwoordigd. En dat heeft alles te maken<br />
met de toegenomen <strong>be</strong>trokkenheid van Vlaamse organisaties<br />
in de steeds talrijker wordende Europese projecten in de sector<br />
uitgaan. Het Club Health project is daarbij, samen met het NEWip<br />
project, toonaangevend.<br />
Elke deelnemer kreeg, naast het klassieke conferentietasje, ook<br />
de <strong>be</strong>langrijkste outputproducten van het Club Health project mee.<br />
Het <strong>be</strong>treft ‘Richtlijnen om gebruik te maken van (nieuwe) media’,<br />
geschreven door de collega’s van de Hogeschool Gent. Een<br />
overzichtsrapport met standaardmaatregelen om de veiligheid en<br />
de gezondheid in het uitgaansleven te ver<strong>be</strong>teren. Verder zat er<br />
ook een draaiboek in voor het geven van een training voor medewerkers<br />
in uitgaansgelegenheden. Tenslotte kregen we ook een<br />
handboek over de werking van ‘Nightscope’, een online instrument<br />
dat <strong>be</strong>leidsmakers en preventiewerkers helpt bij het ontwikkelen<br />
van een veilig en gezond uitgaans<strong>be</strong>leid op het niveau van<br />
een stad of gemeente. Al deze materialen zijn vanaf april ook in<br />
het Nederlands downloadbaar op de site van Hogent. Op p. 17 in<br />
deze AnD vindt u meer info over het Club Health project.<br />
De invloed van ouders op het alcoholgebruik<br />
van hun studerende kinderen<br />
Ouders heb<strong>be</strong>n heel wat meer invloed op hun studerende kinderen<br />
dan ze denken. Dat <strong>be</strong>wijst Professor Rob Turrissi van de<br />
Pannstate University in Amerika. Turrisi ontwikkelde een ‘Parent<br />
Based Intervention’ (PBI) die hoofdzakelijk steunt op het handboek<br />
‘A parent handbook for talking with college students about<br />
alcohol’ dat aan ouders wordt overhandigd enkele maanden voor<br />
hun kinderen het hoger onderwijs aanvatten.<br />
Er werden verschillende RCT studies uitgevoerd om het effect<br />
van deze interventie te meten. Daaruit blijkt dat de PBI methode<br />
zeer goed werkt. Studenten wiens ouders de PBI methode toepassen,<br />
drinken gemiddeld minder glazen alcohol (grafiek 1). Ze<br />
missen minder lessen, roken minder, blowen minder en heb<strong>be</strong>n<br />
minder risicovolle seksuele contacten.<br />
bijblijven 19
Grafiek 1<br />
5<br />
4<br />
3<br />
2<br />
1<br />
Grafiek 2<br />
Saturday Drinking (DDQ)<br />
Group F (1.899) = 33.53 Interaction F (1.899)=,08<br />
Fall<br />
control<br />
Spring<br />
treatment<br />
73% van de gevallen verkeerd apporteren. Honden blijken vooral<br />
bij vrouwen alarm te slaan omdat in lang haar cannabis wekenlang<br />
blijft geuren. Bij 27% van de mensen die de honden<br />
identificeren, worden wel drugs aangetroffen waaronder 1 tot<br />
2,5% dealers.<br />
Als het doel van de drugshonden is om drugsdealers en runners<br />
te pakken, lijkt de inzet zijn doel dus voorbij te schieten. De kosten<br />
van deze controles zijn nochtans hoog. Voor een unit van 14<br />
honden werd een kleine 900.000 dollar <strong>be</strong>steed.<br />
Weten dat de politie controles met drugshonden doet, weerhoudt<br />
de gebruikers er niet van om drugs te gebruiken. Zij worden inventiever<br />
om hun drugs te verstoppen of nemen hun drugs voordat<br />
zij het feest <strong>be</strong>zoeken. Er zijn ook gebruikers die overstappen<br />
op middelen die niet door de honden gedetecteerd kunnen<br />
worden zoals GHB en LSD. Slechts 1% gooit bij een controle de<br />
drugs weg.<br />
Tegenstanders van de drugshonden vinden de strategie erg<br />
intimiderend. Jonge mensen zijn daarnaast vaak bang voor de<br />
politie en er zijn verhalen van jongeren die emotioneel erg zijn<br />
aangedaan na foutieve controles. Bij aanhouding worden mensen<br />
toch al snel als een crimineel <strong>be</strong>handeld.<br />
6<br />
Positieve Communication: DDQ<br />
Saturday<br />
b = -.769,95% CI = - 1,26% & -29, p< .003<br />
Num<strong>be</strong>r of drinks<br />
5<br />
4<br />
3<br />
2<br />
1<br />
BA<br />
treatment<br />
AVG<br />
Communication<br />
control<br />
AA<br />
The worse case scenario<br />
for the Treatmanent is <strong>be</strong>tter<br />
than the <strong>be</strong>st case scenario<br />
for the Controls<br />
Je kan verwachten dat gezinnen waarin er een goede relatie<br />
is met de kinderen en waar er goed gecommuniceerd wordt,<br />
de PBI methode <strong>be</strong>ter werkt. Dat klopt, maar zelfs in gezinnen<br />
die onder het gemiddelde scoren qua communicatie, dronken de<br />
studenten minder alcohol na PBI dan studenten uit de <strong>be</strong>st communicerende<br />
gezinnen zonder PBI (grafiek 2). Belangrijk is wel<br />
dat de universiteit <strong>be</strong>trokken wordt bij het programma.<br />
Hoewel het instrument niet kosteneffectief is, is er veel maatschappelijke<br />
steun voor deze interventie. Het is een methode die<br />
laat zien dat de overheid wat doet aan het tegengaan van drugshandel<br />
en dat is politiek gezien populair.<br />
Jochen Schrooten<br />
Drugshonden bij evenementen in Australië<br />
In Australië zijn controles door drugshonden gebruikelijk geworden<br />
voor jonge mensen die cafés, clubs en dance festivals/<br />
evenementen <strong>be</strong>zoeken. Nochtans blijkt dat de drugshonden in<br />
20 bijblijven
Nieuwe mogelijkheden<br />
voor diagnostiek<br />
en <strong>be</strong>handeling<br />
van verslaving<br />
Op 8 decem<strong>be</strong>r vond in Amsterdam het vijfde landelijk<br />
Symposium Verslaving plaats. Een kleine delegatie<br />
Vlaamse verslavingsartsen stak de Moerdijk over om kennis<br />
te maken met innovatieve concepten en methodieken in<br />
de Nederlandse verslavingszorg. De afgelopen decennia<br />
is er veel veranderd in het denken over verslaving en verslaafden.<br />
Het resultaat is een andere visie op de manier<br />
waarop we deze doelgroep zouden moeten <strong>be</strong>handelen.<br />
Op dit symposium werd uitvoerig stilgestaan bij de nieuwe<br />
mogelijkheden die deze veranderingen bieden voor de<br />
diagnostiek, de <strong>be</strong>handeling en de evaluatie hiervan.<br />
Diagnostiek<br />
Anneke Goudriaan had het over de nieuwste ontwikkelingen binnen<br />
de neuropsychologie en verslaving en het <strong>be</strong>lang hiervan<br />
voor de diagnostiek. Bij alle problematisch middelengebruik,<br />
maar ook bij gokverslaving is er sprake van verminderde neuropsychologische<br />
functies, die het verloop van de <strong>be</strong>handeling<br />
en van de afhankelijkheid negatief <strong>be</strong>ïnvloeden. Maar er is hoop.<br />
Bij langdurige abstinentie verminderen de neuropsychologische<br />
tekorten aanzienlijk en therapeutisch gezien zijn ver<strong>be</strong>teringen<br />
mogelijk door medicatie, training en hersenmodulatie (o.a. EEG<br />
neurofeedback).<br />
Wim vanden Brink <strong>be</strong>lichtte de tekortkomingen van de <strong>be</strong>staande<br />
diagnostische kaders voor verslavingsproblemen zoals DSM<br />
IV en ICD-10 om voorspellend te zijn voor het verloop van de<br />
stoornis en voor de reactie op <strong>be</strong>handeling. Hij hield een pleidooi<br />
om via stagering en profilering van de stoornis te komen<br />
tot een meer effectieve zorgtoewijzing en efficiënte <strong>be</strong>handeling.<br />
Voor zorgtoewijzing blijft men in Nederland het triage-instrument<br />
MATE aan<strong>be</strong>velen.<br />
Behandeling<br />
Vanuit de wetenschap dat bij een afhankelijkheidsproblematiek<br />
het EEG verstoord is, werd de vraag gesteld of EEG-neurofeedback<br />
een bijdrage kan leveren in de verslavingszorg. Neurofeedback<br />
ge<strong>be</strong>urt volgens het Peniston-protocol en richt zich voornamelijk<br />
op de alfa-teta-golven (trage frequenties). De resultaten<br />
zijn nog verre van eenduidig en er zijn heel wat methodologische<br />
problemen met het onderzoek waardoor het nog vroeg is om al<br />
conclusies te trekken.<br />
Nog een stap verder gaat Deep Brain Stimulation (DBS) en de<br />
vraag kan gesteld worden of deze methodiek een nieuwe kans<br />
biedt voor therapieresistente verslaafden DBS is een neurochirurgische<br />
interventie waarbij een tweetal elektrodes, die zijn<br />
verbonden met een batterij, pulsen afgeven aan een gebied in<br />
de hersenen. Op deze manier kunnen hersengebieden en hersenbanen<br />
worden gemoduleerd. In de psychiatrie laat DBS<br />
veel<strong>be</strong>lovende resultaten zien bij therapieresistente depressies<br />
en obsessief-compulsieve stoornissen. De locaties van het<br />
Brain-Reward-System (nucleus accum<strong>be</strong>ns) in de hersenen is<br />
het meest geschikte en veilige targetgebied voor verslaving. Modulatie<br />
van dit gebied sluit ook goed aan bij de neurobiologische<br />
<strong>be</strong>vindingen in verslavingsonderzoek. Enkel mensen met een<br />
ernstige therapieresistente verslaving en een sterke motivatie<br />
om te stoppen komen hiervoor in aanmerking.<br />
Tenslotte was er een interessante bijdrage over het project<br />
‘Alcoholverstrekking’ in Amersfoort. Het project kadert in een<br />
harm-reduction<strong>be</strong>nadering en biedt onder strikt gecontroleerde<br />
voorwaarden alcohol aan op het zorgcentrum met de <strong>be</strong>doeling<br />
maatschappelijke overlast te verminderen, de leefomstandigheden<br />
te ver<strong>be</strong>teren en aangrijpingspunten te creëren voor het<br />
alcoholgebruik en de gevolgen ervan <strong>be</strong>spreekbaar te maken.<br />
Menig deelnemer fronste de wenkbrauwen, maar al bij al konden<br />
de sprekers van dit omstreden initiatief mooie resultaten<br />
voorleggen, onder andere op vlak van somatische en psychische<br />
problematiek, het nakomen van afspraken en alcoholgebruik.<br />
Op dit symposium kregen we een boeiend overzicht van de<br />
meest recente en innovatieve ontwikkelingen in de diagnostiek<br />
en de <strong>be</strong>handeling van verslaafden in Nederland en misschien<br />
overwegen sommigen wel enkele van deze nieuwe mogelijkheden<br />
op hun eigen werk te <strong>be</strong>spreken of zelfs te implementeren.<br />
We volgen deze nieuwe ontwikkelingen uiteraard verder op.<br />
Geert Verstuyf<br />
bijblijven 21
Congres ‘Synergy<br />
in prevention and<br />
health promotion:<br />
individual, community<br />
and environmental<br />
approaches’<br />
In 2009 werd de European Society for Prevention Research<br />
(EUSPR) opgericht, met als doelstelling de wetenschappelijke<br />
basis van omgevingsgerichte, universele, selectieve<br />
en geïndiceerde preventie te <strong>be</strong>vorderen (www.euspr.org).<br />
Op 8 en 9 decem<strong>be</strong>r 2011 organiseerden zij hun tweede<br />
congres in de gebouwen van het EMCDDA, prachtig gelegen<br />
in Lissabon aan de oever van de Taag.<br />
Tijdens dit congres bogen wetenschappers, praktijkwerkers<br />
en <strong>be</strong>leidsmakers zich over de vraag of en hoe omgevingsgerichte<br />
preventie en complexe community interventies werken<br />
en op welke manier men dit wetenschappelijk kan evalueren.<br />
Uitgangspunt was dat effectieve preventiestrategieën gebaseerd<br />
moeten zijn op een breed spectrum van interventies, gericht op<br />
zowel de omgeving als het individu, en dat ze ook veranderingen<br />
op structureel vlak en op vlak van sociale normen moeten omvatten.<br />
Over de werking van omgevingsgerichte en community<br />
interventies is nog weinig geweten en in het onderzoek naar de<br />
effectiviteit ervan zijn er heel wat methodologische uitdagingen.<br />
Er werden diverse interventies en evaluaties voorgesteld en<br />
<strong>be</strong>discussieerd, waarvan we drie interessante presentaties kort<br />
toelichten.<br />
Classificatie van preventie<br />
Prof. David Foxcroft (Community Psychology and Public Health<br />
van Oxford Brookes University, UK) gaf een presentatie over het<br />
classificeren van preventie, vanuit het standpunt dat we een duidelijk<br />
kader nodig heb<strong>be</strong>n om interventies te kunnen evalueren<br />
en vergelijken. Dit kader omvat voor hem zowel de ‘vorm’ als<br />
de ‘functie’ van preventie. Binnen de vorm van preventie kunnen<br />
we de gekende opdeling maken in universele, selectieve en<br />
geïndiceerde preventie. Binnen de functie van preventie maakt<br />
Prof. Foxcroft de opsplitsing tussen omgevingsinterventies (<strong>be</strong>-<br />
22 bijblijven
perken de mogelijkheden om onaangepast gedrag te stellen<br />
door bijvoor<strong>be</strong>eld <strong>be</strong>leidsmaatregelen), ontwikkelingsinterventies<br />
(gericht op aangepaste normen, waarden en gewoonten)<br />
en cognitieve interventies (gericht op cognities door informeren,<br />
sensibiliseren en uitdagen van vooroordelen). Niet veel nieuws<br />
onder de zon, maar wel heel helder gebracht in mooie ta<strong>be</strong>llen<br />
met een overzicht van de theorieën die deze interventies onderbouwen<br />
en van de <strong>be</strong>schikbare kennis over de effectiviteit van<br />
de verschillende soorten interventies.<br />
Communities that Care<br />
Dr. David Hawkins (School of Social Work van de University of<br />
Washington, USA) vertrok vanuit de vaststelling dat er heel wat<br />
interventies voorhanden zijn die effectief kunnen zijn voor de<br />
preventie van druggebruik, roken en geweld, maar dat ze vaak<br />
niet toegepast worden in de praktijk. Hij focuste hierbij op de uitdaging<br />
om het gebruik van geëvalueerde en effectieve preventieve<br />
<strong>be</strong>leidsmaatregelen en programma’s te doen toenemen en<br />
tegelijk toch te erkennen dat gemeenschappen verschillen van<br />
elkaar en ook lokaal willen <strong>be</strong>slissen welke <strong>be</strong>leidsmaatregelen<br />
en programma’s ze gebruiken.<br />
In zijn presentatie stelde dr. Hawkins het ‘Communities that<br />
Care’ preventiesysteem voor, dat reeds door verschillende communities<br />
in de USA wordt toegepast. Het systeem vertrekt vanuit<br />
de idee dat lokale controle voor ‘ownership’ zorgt en zo blijvende<br />
verandering geeft. Het <strong>be</strong>staat uit een cyclus in verschillende<br />
stappen, waarbij vertrokken wordt vanuit een analyse van de<br />
<strong>be</strong>reidheid van de community en een stakeholdersanalyse. Vervolgens<br />
worden lokale leiders getraind in het Communities that<br />
Care systeem en wordt een werkgroep samengesteld, die data<br />
verzamelt omtrent risico- en <strong>be</strong>schermende factoren en uitkomsten<br />
en <strong>be</strong>schikbare middelen in de community. Op basis hiervan<br />
wordt een actieplan opgesteld, waarbij de community kan kiezen<br />
tussen verschillende geëvalueerde en effectieve preventieprogramma’s.<br />
Hier ligt meteen ook het <strong>be</strong>langrijkste verschil met de<br />
ECAT-methode van VAD. Hoewel men voor de implementatie van<br />
dit systeem over veel ruimere budgetten <strong>be</strong>schikt dan gangbaar<br />
is in België en de vertaling van de USA naar onze context niet<br />
evident is, geeft het toch boeiende stof tot nadenken.<br />
Massamedia campagnes<br />
Elias Allara (School of Public Health van de Universiteit van Torino)<br />
voert momenteel samen met collega’s een Cochrane review<br />
uit over de effectiviteit van massamediacampagnes over illegale<br />
drugs gericht op jongeren tussen 12 en 20 jaar. In zijn presentatie<br />
gaf hij een overzicht van de voorlopige resultaten. In de review<br />
werden zowel campagnes opgenomen die expliciet gericht<br />
zijn op het <strong>be</strong>ïnvloeden van gebruik als campagnes die gericht<br />
zijn op de intentie tot of attitude ten aanzien van gebruik. Uiteindelijk<br />
werden 28 studies geïncludeerd, waarvan 11 massamediacampagnes<br />
en 17 enkelvoudige mediacampagnes (enkel<br />
TV, enkel gedrukt, enkel internet, enkel CD-rom), zowel gericht<br />
op scholen, communities als geografische regio’s. Interessant is<br />
dat men in de review niet enkel focust op RCT’s, maar ook op<br />
quasi-experimentele studies, waarvan de kwaliteit <strong>be</strong>oordeeld<br />
werd aan de hand van de EPOC criteria (Effective Practice and<br />
Organisation of Care Group) en de SIGN criteria (Scottish Intercollegiate<br />
Guidelines Network). Uitgangspunt hierbij is dat we<br />
ons moeten baseren op de <strong>be</strong>st <strong>be</strong>schikbare evidentie, <strong>be</strong>ter dan<br />
op geen evidentie. Beleidsmakers heb<strong>be</strong>n immers ‘hier en nu’<br />
resultaten nodig waarop ze zich kunnen baseren. Voorlopige resultaten<br />
over de effectiviteit van enkelvoudige mediacampagnes<br />
spreken elkaar tegen, daar waar interventies in scholen en de<br />
community en massamediacampagnes effectief lijken te zijn in<br />
het verminderen van cannabisgebruik. Alleszins een onderzoek<br />
dat de knelpunten en mogelijkheden van de evaluatie van preventie<br />
blootlegt en op een pragmatische maar toch wetenschappelijke<br />
manier de effectiviteit van interventies in kaart pro<strong>be</strong>ert<br />
te brengen.<br />
Mieke Autrique<br />
Alle presentaties van het EUSPR congres zijn terug te vinden<br />
op www.euspr.org<br />
bijblijven 23
uitgelezen<br />
En nu U, mindfulness<br />
en creativiteit in de<br />
verslavingszorg<br />
Mindfulness is in, ook in de alcohol- en drughulpverlening.<br />
Een boek over verslaving met mindfulness in de ondertitel<br />
trekt dan ook onmiddellijk de aandacht. De titel blijkt de<br />
lading echter niet helemaal te dekken. Dit boekje biedt<br />
weinig nieuws wat <strong>be</strong>treft gebruik van mindfulness of creatieve<br />
methodieken in de verslavingszorg. Wel geeft het een<br />
algemene, eerder filosofische of zelfs spirituele visie weer<br />
op verslavingsproblemen en de <strong>be</strong>handeling ervan.<br />
Auteur Bram Tjaden is huisarts, mindfulnesstrainer en <strong>be</strong>leidsmedewerker<br />
bij de Nederlandse Lievegoed Zorggroep, een landelijk erkende<br />
instelling voor psychiatrie, verslavingszorg en gehandicaptenzorg.<br />
Tijdens zijn zoektocht naar een ontwikkelingsgericht model dat toepasbaar<br />
zou zijn in de verslavingszorg stuitte hij op de zogenaamde<br />
‘Theorie U’ van organisatiedeskundige Otto Scharmer (Massachusetts<br />
Institute of Technology, VS). Theorie U (die hier schematisch<br />
wordt weergegeven) is een model voor veranderingsprocessen in<br />
organisaties. Scharmer <strong>be</strong>schrijft hoe groepen vanuit een crisissituatie<br />
of probleem tot nieuwe mogelijkheden kunnen komen.<br />
Bram Tjaden heeft dit model aangepast voor zijn eigen vakgebied,<br />
de verslavingszorg. Hij <strong>be</strong>schrijft vijf stappen die bij het afkicken<br />
doorlopen worden en doopte de Theorie U voor verslaafden ‘de<br />
ontslavings-U’. In hoofdstuk 1 wordt de theorie gepresenteerd, in<br />
hoofdstuk 2 gevolgd door een sociaal-culturele analyse van wat<br />
Bram Tjaden ziet als de ‘verslavingsepidemie’.<br />
Hoofdstuk 3 gaat vervolgens uitgebreider in op de vijf stappen van<br />
de ontslavings-U: (1) stilstaan, luisteren en ontwaken, (2) rouw<br />
en compassie, (3) precensing, (4) experiment en <strong>be</strong>weging en<br />
(5) vervulling (performance) en verbinding. Fase 1 en 2 <strong>be</strong>slaan<br />
het ‘linker<strong>be</strong>en’ van de U-vorm, de weg naar binnen, naar steeds<br />
dieper inzicht. In deze fase van de hulpverlening ziet Tjaden een<br />
<strong>be</strong>langrijke rol weggelegd voor mindfulness. Fase 3 is het middelpunt<br />
van het proces, de start voor de weg terug naar buiten en naar<br />
omhoog (het ‘rechter<strong>be</strong>en’ van de U-vorm, dat <strong>be</strong>staat uit fase 4 en<br />
5). In deze laatste twee fases wordt veel <strong>be</strong>lang gehecht aan het<br />
stimuleren van de creativiteit van de cliënt.<br />
Hoofdstuk 4 schetst wat het werken met de ontslavings-U in de<br />
praktijk van de hulpverlening kan <strong>be</strong>tekenen. Het gaat <strong>be</strong>knopt in<br />
op het werken met mindfulness en creatieve werkvormen. Hoofdstuk<br />
5 tot slot focust op terugval, omgaan met weerstand en motivatie.<br />
Hier komt motiverende gespreksvoering, zoals ontwikkeld<br />
door Miller en Rollnick, kort aan bod.<br />
Bram Tjaden zelf ziet de ‘ontslavings-U’ als volgt: “De U is geen<br />
<strong>be</strong>handelmethode, maar voegt een zienswijze toe aan <strong>be</strong>staande<br />
<strong>be</strong>handelmethodes waardoor de intensiteit en het perspectief<br />
daarvan veranderen”. De <strong>be</strong>doeling is dus inspirerend materiaal<br />
aan te leveren, maar daar is de auteur van dit boekje (131 pagina’s)<br />
slechts ten dele in geslaagd. Voor ervaren hulpverleners valt<br />
er weinig nieuws te rapen, daarvoor blijft de auteur teveel aan de<br />
oppervlakte. De titel suggereert dat de lezer meer te weten komt<br />
over werken met mindfulness en/of creatieve werkvormen, maar<br />
dat is niet het geval.<br />
Mensen die enigszins vertrouwd zijn met de alcohol- en drughulpverlening,<br />
met mindfulness en/of met creatieve werkvormen, blijven<br />
vermoedelijk net als ik op hun honger zitten. ‘En nu U’ biedt<br />
wel een algemeen overzicht van verschillende fases in het afkickproces<br />
en is waarschijnlijk eerder interessant voor studenten of<br />
nieuwkomers in de alcohol- en drughulpverlening. Het boekje leest<br />
alleszins vlot en dat is niet alleen te danken aan de schrijfstijl, maar<br />
vooral ook aan de ervaringsverhalen van cliënten en hulpverleners.<br />
Hadewijch Heyvaert<br />
Tjaden, B. (2011). En nu U. Mindfulness en creativiteit in de<br />
verslavingszorg. Amsterdam: uitgeverij SWP.<br />
24 uitgelezen
Geboekstaafd<br />
van de Sande, Y. & Neijmeijer, L. (2011).<br />
Model<strong>be</strong>schrijving (F)ACT Verslavingspsychiatrie.<br />
Utrecht: Trimbos-instituut.<br />
Assertive Community Treatment (ACT) is een organisatiemodel<br />
voor de <strong>be</strong>handeling, <strong>be</strong>geleiding en rehabilitatie van mensen<br />
met ernstige psychiatrische aandoeningen in combinatie met<br />
problematiek op andere levensgebieden. Belangrijke kenmerken<br />
van ACT zijn een multidisciplinair zorgaanbod, een laag aantal<br />
patiënten per hulpverlener, actieve <strong>be</strong>nadering in de leefomgeving<br />
van de cliënt, een gedeelde caseload en intensieve zorg voor<br />
on<strong>be</strong>perkte tijd. Naast het ACT model is in Nederland vanaf 2004<br />
de functie ACT (FACT) geïntroduceerd. Dit is een zorgmodel voor<br />
de patiënten met ernstige psychiatrische aandoeningen, waarbij<br />
men de principes van casemanagement met ACT combineert. In<br />
dit document wordt het resultaat van het project ‘Modelontwikkeling<br />
ACT/FACT voor nieuwe doelgroepen’ weergegeven voor<br />
de doelgroep van verslaafden.<br />
van der Lely, N., de Visser, M. & Ligterink, J.<br />
(2011). Onze kinderen en alcohol. Amsterdam:<br />
Nieuw Amsterdam.<br />
Dit boek werd geschreven door de oprichters van de polikliniek<br />
Jeugd en Alcohol in Delft, Nederland. Ze vertellen over wat ge<strong>be</strong>urt<br />
met de zich ontwikkelende hersenen van een jongere die<br />
alcohol drinkt en wat in het algemeen de lichamelijke en geestelijke<br />
gevolgen zijn van drinken op jonge leeftijd. In interviews<br />
<strong>be</strong>lichten jongeren, ouders, wijkagenten en politici de verschillende<br />
facetten van dit maatschappelijke vraagstuk. Het boek<br />
geeft ook praktische adviezen aan ouders en professionals met<br />
<strong>be</strong>trekking tot hoe zij kinderen kunnen helpen om niet (meer) te<br />
drinken.<br />
Dangreau, J., De<strong>be</strong>n, L., De Greve, K, Delbrouck,<br />
L., De Waele, H., Lambrechts, M.-C. et al. (2011).<br />
Drugwetgeving 2012. Brussel: Larcier.<br />
In dit <strong>be</strong>commentarieerd wetboek wordt de wet van 24 <strong>februari</strong><br />
1921 voorzien van uitgebreide commentaar. Ook de parlementaire<br />
voor<strong>be</strong>reidende werken, alle toepasselijke aanverwante<br />
regelgeving en internationale verdragen worden toegelicht. Per<br />
hoofdstuk wordt eerst een duiding gegeven, waarna de bijhorende<br />
wetteksten worden opgenomen. De hoofdstukken die aan<br />
bod komen, zijn achtereenvolgens: het <strong>be</strong>leid rond drugwetgeving,<br />
de drugwet, drugs en gevangenissen, drugs in het verkeer,<br />
drugs op school, crisissituaties en een internationaal luik. In het<br />
werk is een lijst met FAQ’s opgenomen waarbij kruisverwijzingen<br />
naar de codex worden gemaakt. De commentaren bieden een<br />
antwoord op de vele vragen die kunnen rijzen. Bij de oplossing<br />
van complexe vraagstukken kan dit werk bovendien de uitvalsbasis<br />
vormen voor verder onderzoek voor advocaten, magistraten,<br />
onderwijzend personeel, opvoeders en ouders.<br />
Petry, N.M. (2012). Contingency Management for<br />
substance abuse treatment. A guide to implementing<br />
this evidence based practice. New York:<br />
Routledge.<br />
Rond Contingency Management worden veel <strong>be</strong>zorgdheden<br />
geuit, die volgens de auteur aangeven hoe vaak dit evidence<br />
based <strong>be</strong>handelmodel verkeerd <strong>be</strong>grepen wordt en hoe weinig<br />
het gebruikt wordt in de praktijk. In dit boek pro<strong>be</strong>ert ze de kloof<br />
tussen onderzoek en praktijk te overbruggen door zich te richten<br />
op praktijkwerkers en hierbij te focussen op de ontwikkeling van<br />
een protocol voor contingency management en de implementatie<br />
ervan. Het boek biedt ook een antwoord op reële <strong>be</strong>zorgdheden<br />
zoals welke inclusiecriteria gehanteerd moeten worden voor<br />
contingency management en hoe de kosten van contingency<br />
management <strong>be</strong>rekend kunnen worden. In verschillende werkbladen<br />
en ta<strong>be</strong>llen wordt aangegeven op welk gedrag clinici zich<br />
moeten richten, hoe ze verandering kunnen <strong>be</strong>krachtigen en hoe<br />
ze een <strong>be</strong>handelplan kunnen ontwikkelen dat kosten en duur van<br />
de <strong>be</strong>handeling in rekening brengt. Meer werkmateriaal is terug<br />
te vinden op de bijhorende CD-Rom.<br />
uitgelezen 25
UIT DE KUNST<br />
Wat is drinken<br />
- Lazarus<br />
“Goethe dronk niet. Maar waarom dronk hij niet Denkt u<br />
dat hij geen zin had in drank Kom nu, natuurlijk wel. Hij<br />
wilde gewoon voorkomen dat hij zelf een scheve schaats<br />
zou rijden! Daarom liet hij, in plaats van zichzelf, alle<br />
figuren in zijn werk drinken. Neem alleen al de Faust. Wie<br />
drinkt er niet in dat stuk Allemaal drinken ze! Het geeft<br />
duidelijk blijk van lafheid en egoïsme en artistiek onvermogen.<br />
En die fout zal LAZARUS niet maken!”<br />
Dit was de intrigerende aankondiging van de theatervoorstelling<br />
‘Wat is drinken’, gebracht door het theatercollectief Lazarus.<br />
Lazarus heeft zijn wortels in het vroegere De Onderneming<br />
en maakt sinds 2006 theater. Lazarus tracht complexe thema’s<br />
op een toegankelijke manier te brengen, waarbij originaliteit,<br />
ook als ze zich op <strong>be</strong>staand materiaal baseren, het codewoord<br />
is.<br />
“Wat is drinken” werd gebracht door Charlotte Vandermeersch,<br />
Joris Van den Brande, Ryszard Turbiasz, Günther Lesage en Koen<br />
De Graeve. Het stuk kan gezien worden als een eigenzinnige <strong>be</strong>werking<br />
van de roman Pulp (1994) van de Amerikaanse, vaak<br />
autobiografische schrijver en dichter Charles Bukowski (1920-<br />
1994). Of zoals Lazarus het zelf omschrijft: ”Pulp van Charles<br />
Bukowski met een scheut ‘Moskou op sterk water’ van Jerofejev<br />
(maar die is ondertussen al verdampt) vormen het basismateriaal<br />
van een trip door een wereld tussen feit en fantasme. Het is<br />
dwaas, het is hevig, het is raar en het is waar.” En dat is geen<br />
woord gelogen.<br />
In ‘Wat is drinken’ maken we kennis met de weinig succesvolle<br />
en volledig aan de drank overgeleverde privé-detective<br />
(‘pédé’) Nick Belane. Zijn levensmotto, ‘het leven is een zinkend<br />
schip waarop wij maar wat aanmodderen en dan gaan<br />
we dood’, draagt niet echt bij tot zijn succes. Om deze visie<br />
op wat het leven volgens hem maar is enigszins dragelijk te<br />
maken, rest er voor hem enkel maar drank en zinloos verzet<br />
tegen het lot. Hier komt het autobiografische van Bukowski’s<br />
werk wel zeer treffend terug: Bukowski ontvluchtte immers<br />
de oorlogsellende door te drinken en te dromen over een toekomst<br />
als schrijver, wat het <strong>be</strong>gin was van een jarenlange alcoholverslaving.<br />
Van de ene dag op de andere krijgt Nick Belane echter vier<br />
opdrachten tegelijk: voor de travestiet Lady Death moet hij de<br />
al gestorven Franse schrijver Céline opspeuren (niet toevallig<br />
de literaire held van Bukowski), hij wordt ingehuurd door een<br />
badmeester die lastiggevallen wordt door een vrouwelijk buitenaards<br />
wezen van de planeet Zaros (een ‘zweefteefje’) en hij moet<br />
uitzoeken of de vrouw van Jack Bass overspelig is. Als klap op de<br />
vuurpijl moet hij ook nog de Rode Mus weten te lokaliseren. Hij<br />
denkt er rijk van te worden (hij is niet goedkoop want hij vraagt<br />
6 dollar per uur!) en aanvaardt ze allemaal. Of zijn deze opdrachten<br />
niet meer dan een onderdeel van zijn delirium en is het hele<br />
verhaal slechts een roes<strong>be</strong>schrijving<br />
Deze verhaallijn was stof genoeg voor Lazarus om wat ze zelf<br />
een ‘delirium van surreële scènes’ noemen, te distilleren. Rustige<br />
momenten waarop de cynische Belane achter een tafeltje<br />
filosofeert, wisselen af met donkere en grauwe scènes die op<br />
hun <strong>be</strong>urt weer gevolgd worden door vrolijke musicaldansjes om<br />
te eindigen in gevechten op leven en dood, met tussendoor nog<br />
enkele persoonstransformaties. Uiteindelijk weet Belane zijn opdrachten<br />
tot een goed einde te brengen, maar voor hemzelf loopt<br />
het niet zo goed af: zijn alcoholdelirium leidt tot een langzame<br />
dood aan het einde van het stuk.<br />
In knotsgekke kostuums <strong>be</strong>wegen de karikaturale personages<br />
zich over het podium. Ze zwalpen, vallen, zitten, liggen, vechten<br />
en dansen. Melancholisch-absurdisme, zo <strong>be</strong>noemde Charlotte<br />
Vandermeersch het achteraf. Ideaal dus voor acteurs die er vol<br />
voor willen gaan, en dat ge<strong>be</strong>urt in deze voorstelling. Met snel<br />
wisselende kostuums, met <strong>be</strong>hulp van allerlei grappige dialecten,<br />
geluidseffecten en stemvervormingen die doen denken aan<br />
de film noir gaan ze helemaal los. Het spelplezier en de goesting<br />
dropen er bij de acteurs van af. Prachtig om zien!<br />
Een antwoord op de vraag ‘Wat is drinken’ kregen we niet, maar<br />
dat was ook niet de <strong>be</strong>doeling van de makers. In de plaats daarvan<br />
kregen we een avondvullende ode aan de fantasie cadeau.<br />
David Möbius<br />
Gezien in CC Het Loo (Tessenderlo) op 18 <strong>februari</strong> 2012<br />
26 uit de kunst
ETALAGE<br />
Factsheet alcohol | dossier - rapport<br />
Deze factsheet presenteert de <strong>be</strong>langrijkste cijfergegevens van het voorbije decennium (2000-2010)<br />
over de omvang van het alcoholgebruik in Vlaanderen en België.<br />
We <strong>be</strong>spreken achtereenvolgens:<br />
- het gebruik bij verschillende groepen;<br />
- combidruggebruik;<br />
- problematisch gebruik;<br />
- ziekte- en sterftecijfers;<br />
- de hulpvraag bij alcoholgebruikers;<br />
- gegevens over verkeer;<br />
- gegevens van politie en justitie;<br />
- de <strong>be</strong>schikbaarheid van alcohol.<br />
Het document ‘Achtergrond bij de factsheets’ geeft meer uitleg bij de gebruikte cijfers. Alle bronnen<br />
zijn opgenomen in de ‘Literatuurlijst’ bij de factsheets.<br />
© 2011, gratis te downloaden op www.vad.<strong>be</strong><br />
Factsheet Relaxzone: tussen dansvloer en EHBO | dossier - rapport<br />
In deze factsheet vindt u informatie over de werking van de Relaxzone op grote evenementen. Deze<br />
factsheet is deels gebaseerd op literatuur van MAPS en EROWID en deels op onze eigen ervaringen.<br />
De volgende onderwerpen komen daarbij aan bod:<br />
- wat is een Relaxzone;<br />
- i<strong>nr</strong>ichting en locatie van een Relaxzone;<br />
- relaxzone-medewerkers;<br />
- samenwerking met EHBO, security en organisator;<br />
- nazorg;<br />
- praktisch.<br />
© 2011, gratis te downloaden op www.vad.<strong>be</strong><br />
etalage 27
Bestelbon<br />
Naam publicatie Bestelcode Stukprijs (€) Aantal Totaal<br />
© 2011, Leidraad kwaliteits<strong>be</strong>vordering in de verslavingszorg | draaiboek (zie artikel p. 6) HVR10 € 5,00<br />
Downloadbaar van www.vad.<strong>be</strong><br />
© 2012, Rock Zero | spelmateriaal (zie artikel p. 5) JON01 € 8,00<br />
Downloadbaar van www.vad.<strong>be</strong><br />
© 2012, Muziek/lachen/voetbal is mijn drug | postkaartjes en festivalbandjes (zie artikel p. 4) SET25 1 exemplaar gratis,<br />
erna € 6,00 per pakket<br />
Downloadbaar van www.vad.<strong>be</strong><br />
© 2011, VAD-leerlingen<strong>be</strong>vraging in het kader van een drug<strong>be</strong>leid op school (schooljaar 2009 -<br />
2010) | dossier - rapport (zie artikel p. 15)<br />
ONV01 € 7,50<br />
Downloadbaar van www.vad.<strong>be</strong><br />
© 2011, Factsheet alcohol | dossier - rapport DLF17 Gratis<br />
Downloadbaar van www.vad.<strong>be</strong><br />
© 2011, Factsheet Relaxzone: tussen dansvloer en EHBO | dossier - rapport DLF04 Gratis<br />
Downloadbaar van www.vad.<strong>be</strong><br />
Totaal<br />
Naam organisatie:<br />
(indien u in functie van uw organisatie <strong>be</strong>stelt)<br />
Naam en voornaam:<br />
Leveringsadres:<br />
Facturatieadres:<br />
(indien verschillend van leveringsadres)<br />
Telefoon:<br />
E-mail:<br />
Datum <strong>be</strong>stelling:<br />
Handtekening:<br />
✁<br />
De prijzen zijn exclusief verzendingskosten en eventuele verpakkingskosten. De leveringstermijn is ongeveer twee weken. Betaling na<br />
ontvangst van factuur. TERUGSTUREN NAAR: VAD, Vanderlindenstraat 15, 1030 Brussel | F 02 423 03 34 | vad@vad.<strong>be</strong><br />
Voor alle vragen over drank, drugs, pillen en gokken.<br />
Je kunt bij De DrugLijn terecht voor concrete informatie, een eerste advies en/of adressen voor hulp en preventie. We staan open voor je<br />
verhaal, zonder te oordelen of te veroordelen.<br />
Anonimiteit, objectiviteit en vertrouwen staan voor ons centraal.<br />
Bel via 078 15 10 20<br />
Een gesprek via Skype<br />
Mail via www.druglijn.<strong>be</strong><br />
- ma-vr: 10-20 u. (niet op feestdagen)<br />
- ma-vr: 10-20 u. (niet op feestdagen)<br />
- je ontvangt een antwoord op maat<br />
28 etalage<br />
- vanaf een vast toestel <strong>be</strong>l<br />
je aan voordeeltarief<br />
- gratis via www.druglijn.<strong>be</strong><br />
- binnen de 5 werkdagen
Change language