R8Cxgc

Remon Rooij
KNGU Turnen Heren
Oranje Jong Talent coach
Turntalent
in
De KNGU opleidingsvisie op de
ontwikkeling en begeleiding
van jonge talentvolle turners
Beweging

Turntalent in beweging
De KNGU opleidingsvisie op de ontwikkeling
en begeleiding van jonge talentvolle turners
Remon Rooij
KNGU Turnen Heren
Oranje Jong Talent coach

Colofon
Turntalent in Beweging
De KNGU opleidingsvisie op de ontwikkeling
en begeleiding van jonge talentvolle turners
2014
auteur Remon Rooij
r.m.rooij@tudelft.nl
met bijdragen van:
Mitch Fenner (triple-nine)
Vanya Vermuyten en Henk Heuvink (triple-nine: foto’s en vertaling)
Bram van Bokhoven en Marcel Kleuskens (blessurepreventie)
Theo Boerrigter (fysieke normen)
Met een voorwoord van:
Hans Gootjes, KNGU topsportmanager / technisch directeur
Univé Gym Gala 2013 foto’s van het OJT optreden aldaar bij alle
hoofdstukken zijn gemaakt door Bart Treuren.
Koninklijke Nederlandse Gymnastiek Unie
Turnen Heren
Oranje Jong Talent programma

De mogelijkheid om te leren is een talent.
De wil om te leren is een keuze.

Voorwoord
door Hans Gootjes
KNGU Topsportmanager / Technisch directeur
Beekbergen, maart 2014
Beste lezer,
From Rio To Kio …!
Stap voor stap op weg naar een structurele positie in de wereldtop vanaf
2020, de strategische ambitie van de KNGU voor het herenturnen in
Nederland, veronderstelt duurzaam investeren in de ontwikkeling en
begeleiding van jonge talenten.
Hiertoe is de KNGU in 2013 begonnen met de opzet van het Oranje Jong Talent
programma in de districten van de KNGU voor turners van 8 tot en met 12 jaar
als onderdeel van het door bondscoach Mitch Fenner gerealiseerde
totaalprogramma voor de opleiding van toekomstige topturners en de
kampioenen van de toekomst. Ik ben trots op zijn vakmanschap, de passie en
de energie waarmee hij veel coaches en sporters inspireert.
Om de KNGU opleidingsvisie op de ontwikkeling en begeleiding van jonge
talentvolle turners breed uit te dragen heeft KNGU Turnen Heren Oranje Jong
Talent coach Remon Rooij een prachtige ‘tool’ samengesteld in de vorm van
de voorliggende publicatie ‘Turntalent in beweging’. Deze publicatie is
bedoeld voor coaches en wordt gebruikt als handleiding bij het OJT
programma, de eerste twee stappen in het uit vijf op elkaar afgestemde
stappen bestaande totaalprogramma. Hierin wordt het fundament gelegd
voor toekomstige topturners die Nederland mogelijk kunnen
vertegenwoordigen op het hoogste (internationale) wedstrijdniveau.
Een woord van grote waardering is op zijn plaats voor de auteur van deze
publicatie, Remon Rooij, die binnen de totale ‘opleidingskolom’ van Mitch
Fenner verantwoordelijk is voor de inhoudelijke en organisatorische
uitvoering van deze fase van het programma Turnen Heren. Hij is erin
geslaagd een goede, informatieve en plezierig leesbare handleiding samen te
stellen waarmee veel coaches in de komende jaren hun voordeel kunnen doen.

De kracht van het talentprogramma zit in de samenwerking tussen alle
clubcoaches, districtscoaches, senior adviseurs en juryleden die zich op een
planmatige, betrokken en enthousiaste wijze inzetten voor een
topsportklimaat waarin talentontwikkeling kan gedijen.
Ik dank Remon voor zijn energie en volharding om deze publicatie te
realiseren en wens alle lezers en gebruikers met dit boek in de hand veel
leesplezier en leerzame momenten.
Van harte aanbevolen!

Vooraf
door Remon Rooij
KNGU Oranje Jong Talent coach
Dit schrijven is door mij gemaakt in het kader van het Oranje Jong Talent
(OJT) programma turnen heren 2013-2020 van de Koninklijke Nederlandse
Gymnastiek Unie. Als turntrainer sinds 1991 en als docent en onderzoeker
aan de Technische Universiteit Delft sinds 1998, behoort het opleiden van
zeer talentvolle mensen tot de kern van mijn interesses en professionele
activiteiten, zowel in het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek,
als in het turnen. Ik ben blij dat ik (nu) als KNGU coach van het nationale
jongtalenten programma mijn steentje kan en mag bijdragen om het
turnniveau in Nederland verder te verbeteren.
Het Nederlandse turnsucces is niet onopgemerkt gebleven in de
media de laatste jaren. Hoogtepunt was natuurlijk de Olympische Spelen in
Londen 2012 waar Epke Zonderland niet alleen Nederland, maar de gehele
wereld met zijn vliegkunsten wist te veroveren. De KNGU wil doorpakken
op de ingezette ontwikkeling. De KNGU is een langdurig programma (2013-
2020) gestart om structureel bij de beste turnlanden ter wereld te behoren.
Het opleiden van jonge talenten van acht tot twaalf jaar, waar het OJT
programma op doelt, is daarbij een cruciaal fundament.
Topturners komen niet uit de lucht vallen. Daar gaat jaren aan training aan
vooraf. Talentvolle en ambitieuze jonge jongens moeten intensief en goed
begeleid worden. In de jonge jaren (6-12 jaar) van een mensenleven wordt
het ruimtelijk oriëntatievermogen ontwikkeld in het menselijk lichaam. In
deze jaren moet het talent dus veel ervaring opdoen met complexe
(turn)bewegingen om deze later goed uit te kunnen voeren op de
wedstrijdtoestellen. Daarom is de (technische) turnsport een sport waar
op jonge leeftijd mee begonnen moet worden om op latere leeftijd
succesvol te kunnen zijn.
Hoe deze jonge jongens daarbij te begeleiden Daar gaat dit
schrijven over. Ik hoop iedereen die betrokken is bij het ontwikkelproces
van jonge talentvolle turners tot succesvolle wedstrijdturner – ouders,
school, trainers, (club)bestuurders – hiermee een perspectief te geven hoe
iedereen vanuit zijn of haar rol kan helpen. Op een positieve manier. Op
een constructieve manier. Op een effectieve manier.
Topturner zijn, is een ‘way of living’. Dat is – op een gegeven
moment in het leven van een turner – een bewuste keuze. Het moet
kunnen (fysiek, technisch, mentaal), maar je moet het ook willen (motivatie,

ambitie, discipline, commitment). Het nationale jongtalentprogramma is er
voor om de techniek en ‘skills’ van de turners te verbeteren (zie deel II),
maar ook om teamspirit (team NL) te ontwikkelen – via gezamenlijke
trainingen, bijeenkomsten en wedstrijden – en om turners en ouders
duidelijkheid te verschaffen over wat het betekent om een topturner te
worden, om een topturner te zijn (zie deel I).
Veel van wat ik beschrijf, kan worden gestaafd met wetenschappelijk
onderzoek. Dit is echter geen wetenschappelijk boek, dus dat doe ik hier
niet. Mijn gehoor bestaat immers niet uit wetenschappers, maar uit de
betrokkenen bij de ontwikkeling van de jonge turner! Dit schrijven is
daarmee mijn interpretatie van een hoop onderzoek en dus mijn visie
(namens de KNGU) op het positief, constructief en effectief opleiden van
jonge turners. Voor de nieuwsgierigen die wel meer willen weten, geef ik in
het hoofdstuk ‘Geraadpleegde en aanbevolen literatuur’ een heleboel
schriftelijke bronnen die mij geïnspireerd hebben bij het schrijven van deze
opleidings- en begeleidingsvisie.
Mensen die je in de literatuurlijst niet zult vinden, maar die ook een
zeer belangrijke bijdrage hebben geleverd aan mijn kijk op turnzaken zijn
mijn opleider, Rob Stout, mijn O&O Zwijndrecht collega en vriend Enrico
Visser en mijn oud SDS Rotterdam partner Jos Eigenbrood. Ik ben hun
drieën enorm veel dank verschuldigd voor het delen van hun kennis,
vaardigheden en inzicht in het mooie spelletje dat het herenturnen is.
De technische OJT programma’s die in deel II van dit boek
gepresenteerd worden, zijn ontwikkeld samen met de andere leden van
het OJT kernteam:
‣ KNGU hoofdcoach turnen heren Mitch Fenner;
‣ Districtstrainers Mike Wiersema (district Zuid), Paul Mulder (district
Zuid-Holland), Ben Zwarthoed (district Mid-West), Michael
Hollander (district Noord en Oost);
‣ Senior adviseurs Bram van Bokhoven, Daniel Knibbeler, Theo
Boerrigter, Jos van Klink, Marcel Kleuskens, Ruud Jacobs, Rob Stout;
‣ Internationale juryleden Vincent Reimering, Paul Geeraets, Robert
van Oort, Gerard Breed, Raymond Nankoe, Ruben Bakema.
De wedstrijdoefenstof van het NTS (niveau 10-6) is ontwikkeld samen met
Rob Stout, Gijan Koedood, Enrico Visser, Robert van Oort, René de Koster,
Vincent Reimering en Paul Geeraets.
Met dit mooie team van mensen hebben we het pad geplaveid dat we
met de jonge turners, hun ouders, hun clubtrainers en hun clubs gaan
bewandelen de komende jaren. Ik hoop op en ga werken aan een mooie en
succesvolle tocht.
Pijnacker, februari 2014

Inhoud
Hoofdstuk 1 Turnen is top! ………………………………………… 01
Deel I Opleiden en begeleiden van jonge turntalenten
Hoofdstuk 2 Wie doet er mee ………………………………… 07
2.1 De Turner
2.2 De Trainer
2.3 De Ouders
2.4 De turnOrganisatie(s)
2.5 De School
2.6 TOTOS succescriteria
Hoofdstuk 3 Wat is het doel ………………………………... 31
3.1 Doelen
3.2 Inzet en prestatie
3.3 Feedback
3.4 Zelfvertrouwen en eigenwaarde
3.5 Motivatie
Deel II De technische programma’s
Hoofdstuk 4 NTS ………………………………………………… 41
4.1 niveau 10: benjamin
4.2 niveau 9: instap
4.3 niveau 8: instap
4.4 niveau 7: pupil
4.5 niveau 6: pupil
Hoofdstuk 5 Triple-nine trainingsmethode ………………… 73
5.1 Shapes / Lichaamshoudingen
5.2 Positions / Lichaamsposities
5.3 Actions / Lichaamsacties
5.4 Mitch Fenner on using Triple-nine
5.5 Alphabet of shapes
5.6 Position sequence
5.7 Alphabet of shapes conditioning circuit
5.8 Specific shape toners

5.9 Action & position circuit A
5.10 Action & position circuit B
5.11 Elite conditioning Triple-nine sequence
Hoofdstuk 6 Fysieke normen ………………………………… 103
6.1 Kracht en uithoudingsvermogen
6.2 Lenigheid
Hoofdstuk 7 Handstandprogramma ………………………… 107
7.1 Handstand staan
7.2 Handstand heffen
7.3 Handstand draaien
7.4 Handstand platvallen
7.5 Handstand lopen
7.6 Hanstanddoorrollen, endorollen en stutrollen
7.7 Hoeksteunen en bovenbalansen
Hoofdstuk 8 Elite expectation skills …………………………… 123
8.1 Vloer
8.2 Paard voltige
8.3 Ringen
8.4 Sprong
8.5 Brug gelijk
8.6 Rek
Hoofdstuk 9 Trampolineprogramma …………………………… 131
Hoofdstuk 10 Blessurepreventieprogramma …………………… 135
Hoofdstuk 11 Spelvormen voor jonge wedstrijdsporters …………… 145
11.1 Stick it!
11.2 Piramidespel
11.3 Recordkermis
11.4 Tekenspel
11.5 Killer
Geraadpleegde en aanbevolen literatuur …………………………… 151
Over de auteur …………………………………………………… 155

FLY, EPKE, FLY!
Tekst op een spandoek in de
O2 arena bij de Olympische
rekfinale in Londen, 7
augustus 2012
1

1 Inleiding: Turnen is top!
Turnen is een mooie en uitdagende sport. De combinatie van lef, kracht,
lenigheid, elegantie, snelheid en coördinatie maakt de turnsport tot een
spektakel om naar te kijken. Na de Olympische zomer van Londen 2012
hoeven turners en trainers dat (gelukkig) niet meer uit te leggen aan het
grote publiek. Dat heeft Epke Zonderland voor ons gedaan! Dynamisch,
spectaculair en energiek. Dat is turnen.
In Nederland is turnen heren een grote en kleine sport tegelijk.
Groot omdat de turnbond tot de grootste sportbonden van Nederland
hoort. Groot ook omdat de resultaten van de Nederlandse senior toppers
(sinds 2005) niet onopgemerkt zijn gebleven. ‘We’ hebben inmiddels een
waaier aan medailles van Europese Kampioenschappen,
Wereldkampioenschappen, Olympische Spelen, Wereldbekerwedstrijden,
het Europees Jeugd Olympisch Festival (EYOF) en de Jeugd Europese
Kampioenschappen. Maar we zijn ook (nog steeds) een kleine sport. Klein
omdat turnen in Nederland vooral gedaan wordt door meisjes en dames.
En grote geldstromen gaan er, zoals bij het voetbal, het tennis en het
schaatsen (nog) niet om in de turnwereld. Niet bij de senioren, en dan dus
zeker niet bij de jongtalenten.
Seniorturners zullen allemaal kunnen beamen dat de weg naar de
top lang is. Turnen wordt internationaal wel ‘the toughest sports in the
world’ genoemd. Tevens zullen topturners beamen dat de turnopleiding
die zij op jonge leeftijd hebben genoten, cruciaal is voor het al dan niet
slagen als volwassen turner. Uit onderzoek naar de ontwikkeling van het
menselijk lichaam weten we immers dat de basis van het ruimtelijk
oriëntatievermogen, een van de meest cruciale aspecten van het turnen,
zich op jonge leeftijd (zo tussen zes en twaalf jaar) ontwikkelt en bepalend
is voor het later kunnen leren van complexe, meervoudige schroef- en
saltobewegingen. Des te gekker is het dan ook eigenlijk dat er zo weinig
literatuur te vinden over hoe je jonge turners moet opleiden en begeleiden
(als trainer/coach en ouders) in deze belangrijke ontwikkelingsfase. Dit
boekwerk beschrijft de KNGU visie op het opleiden en begeleiden van
jonge, talentvolle turners en beschrijft alle technische programma’s die we
binnen het Oranje Jong Talent programma gebruiken. Dit boek maakt
daarmee integraal onderdeel uit van ons OJT programma 2013-2020.
Turnen is voor jonge jongens een erg uitdagende sport. Over de kop gaan,
salto’s maken, op je handen staan, en door de lucht vliegen als Epke, wie
wil dat nou niet! Kinderen die thuis in de gordijnen hangen en daar maar
niet vandaan te slaan zijn, of kinderen die op het voetbalveld liever op hun
handen willen lopen dan tegen de bal trappen, zijn turners in de dop. De lol
2

in het bewegen, springen, draaien, balanceren, zwaaien, steunen, hangen,
vliegen is voor een turner verslavend. Het is deze lol in bewegen die dé
drive is achter de turner en de wedstrijdturner in het bijzonder.
Het bereiken van doelen - een oefening, een element, een score,
een uitslag op een wedstrijd - is een belangrijk deel van waar een
wedstrijdturner mee bezig is in zijn dagelijkse trainingen. Dat stimuleert en
motiveert de (jonge) sporter en kan daarnaast enorm helpen bij de
persoonlijke ontwikkeling in brede zin. Maar (top)turner zijn is ook hard
werken om verder te komen, om nieuwe elementen te leren. En dat harde
werken, dat zich uit in veel, vaak en hard trainen, moet passen in het
verdere leven van de turner en van het gezin.
Om jonge talentvolle turners enthousiast te houden voor de
turnsport is het daarom belangrijk om als trainer en ouders te realiseren
dat het turnleven van het jonge talent een onderdeel – maar wel een
belangrijk onderdeel – is van het totale leven van het kind. School, spelen
met vriendjes, zwemles, muziekles, het zijn zo maar wat zaken die kinderen
ook leuk vinden en ook belangrijk zijn voor hun opvoeding en ontwikkeling.
De rol van ouders is dan ook essentieel in de ontwikkeling van kind tot
volwassen wedstrijdturner. Ouders, en niet trainers of schooldocenten,
bepalen immers voor een groot deel, het grootste deel, hoe de tijd van het
kind gedurende de week en op een dag ingedeeld wordt.
Bij het opleiden, het voorbereiden en begeleiden van jonge jongens tot
wedstrijdturners is het raadzaam om als trainer/coach duidelijk te zijn naar
turner en ouder over de rollen van de turner, trainer en ouders in dit
uitdagende ontwikkelproces. Veel sportpsychologisch onderzoek geeft
zinvolle aanbevelingen, waarvan ik er een groot aantal in het eerste deel
van dit boek de revue zal laten passeren. In hoofdstuk 2 ga ik in op de
belangrijkste betrokkenen bij de opleiding van een turner en hun rollen,
hun mogelijkheden en verantwoordelijkheden op basis van het TOTOSmodel©:
de Turner, de Ouders, de Trainer, de faciliterende
turnOrganisatie(s) en de School. In hoofdstuk 3 bespreek ik het
Doelgericht Turnen model dat de principes omschrijft van de positieve
‘drive and cycle’ die het werken met doelen bij jonge kinderen teweeg kan
brengen. Hier ga ik aan de slag met Joop Alberda’s woorden ‘het verschil
tussen een goede sporter en een topper is de kop die er op staat’. Hoe kun
je de mentale aspecten, die zo belangrijk zijn om uiteindelijk succesvol te
zijn (in je sport) meenemen in een opleidings- en begeleidingsprogramma
van jonge sporters
In deel II van dit boekwerk presenteer ik de technische
programma’s die we in het OJT programma centraal hebben staan 1 . De
3
1 Veel van de programma’s komen van onze KNGU turnen heren hoofdcoach Mitch Fenner. Samen met het OJT
kernteam hebben we de vertalingen gemaakt.

nieuwe verplichte oefenstof, het NTS 2013 (in hoofdstuk 4), de Triple-nine
trainingsmethode, inclusief het stijl-, lijn- en conditioneringsprogramma
(hoofdstuk 5), de fysieke normen die passen bij talentvolle turners
(hoofdstuk 6), handstandprogramma’s (hoofdstuk 7), de turnelementen
die je bij de verschillende leeftijden mag verwachten van een toptalent
(hoofdstuk 8), een aantal trampolineprogramma’s om het ruimtelijk
oriëntatievermogen te stimuleren en te ontwikkelen (hoofdstuk 9), een
blessurepreventieprogramma (hoofdstuk 10), en tot slot nog een aantal
spelvormen die je in de training kunt opnemen (hoofdstuk 11).
De technische rode draad in het KNGU OJT programma turnen
heren is het zogenoemde ‘triple-nine denken’, een methode die turners en
trainers stimuleert om turnbewegingen zuiver aan te leren en uit te voeren.
Triple-nine is het intellectueel eigendom van Mitch Fenner, de KNGU
hoofdcoach turnen heren. Triple-nine is gebaseerd op zijn decennia lange
ervaring als turncoach op alle niveaus, van beginnelingen tot en met
olympiërs en het was onderdeel van een nationaal initiatief in Wales,
genaamd Physical Education and School Sport tussen 2003-2010. Het
University of Wales Institute Cardiff (UWIC) ondersteunde drie jaar lang het
onderzoek naar de triple-nine methode en de praktische implementatie
ervan, inclusief de fysieke conditionering, elementenanalyse en coaching
strategieën.
Voor wie is dit boek geschreven
Dit boek is geschreven voor eenieder met interesse in het opleiden en
begeleiden van jonge jongens tot wedstrijdturner. Trainers, ouders,
juryleden, clubbestuurders in het bijzonder, maar ook voor trainers in
opleiding.
4

DEEL I
Opleiden en begeleiden
van jonge turntalenten
6

7
No one wins, unless everybody wins.

2 Wie doet er mee
In dit tweede hoofdstuk bespreek ik het Turner-Ouder-Trainer-Organisatie-
School, kortweg TOTOS model© (zie de figuur op de volgende pagina) dat
ik als trainer/coach gebruik om uit te leggen hoe ik aankijk tegen de rollen
van de mijns inziens belangrijke actoren in het opleidingsproces van een
jonge talentvolle gymnast. Bovenaan in de TOTOS pentagon staat
vanzelfsprekend de turner; om hem is het allemaal te doen, om hem is het
begonnen. Om tot een succesvolle ontwikkeling tot wedstrijdturner te
komen, dient de turner (veel) talent, motivatie en ambitie te hebben. Ook
een sterk en gezond lijf dat een flinke dosis belasting aankan, is een
voorwaarde.
Van de trainer/coach mag verwacht worden dat hij kennis en
vaardigheden heeft op het gebied van techniek en methodiek, didactiek en
pedagogiek, sportpsychologie (coaching!), sportgezondheidskunde en
organiseren. Ouders dienen vooral een faciliterende en stimulerende rol te
hebben. De turnorganisatie (club, districtsbestuur, de nationale bond) is
belangrijk, want die zorgt/zorgen voor de accommodatie, externe
contacten (organisatorisch, sponsoring, medisch), selectieprogramma’s en
de wedstrijden en wedstrijdadministratie. Ook school speelt een zeer
belangrijke rol voor de turner in de dop: goede afstemming is immers
nodig tussen schooltijd, turntijd (trainingen, wedstrijden) en andere vrije
tijd. Op alle rollen gaan we in de volgende paragrafen dieper in.
8

Turner
Talent, motivatie, ambitie,
fysieke mogelijkheden
Trainer/Coach
Technisch-methodisch, didiactischpedagogisch,
fysiologisch,
sportpsychologisch, coaching,
organisatorisch, medisch-hygiënisch
Ouders
Faciliterend, stimulerend, eten,
drinken, rust, ‘thuis’, vervoer,
financiën
Organisatie
Turnaccommodatie, externe contacten
(KNGU, FIG, NOC-NSF, Olympisch
steunpunt), medische faciliteiten en
contacten (bondsarts, fysiotherapie),
sponsoring, wedstrijdorganisatie en -
administratie
School
Persoonlijke ontwikkeling,
cognitieve en sociale vaardigheden,
voorbereiding maatschappelijke
carrière, rooster (!)
Figuur Het TOTOS model© Remon Rooij
9

2.1 De turner
Turntalent is zonder meer de belangrijkste voorwaarde om een jongen tot
topprestaties binnen de turnsport te kunnen brengen. De grote vraag is nu
natuurlijk wat precies turntalent is en hoe je het herkent bij jonge kinderen.
Veel ouders van turntoppers geven vaak aan dat hun kinderen al in hun
jongste jaren de hele dag op hun kop stonden en overal op- en
afklauterden, en –sprongen. Turntalent heeft direct te maken met de
aspecten kracht, snelheid, lenigheid, uithoudingsvermogen en bovenal
ruimtelijk oriëntatievermogen.
Bij de inschatting of een jong kind talentvol is, is het echter
belangrijk om niet alleen te kijken naar wat voor soort vaardigheden het
kind op dat moment heeft, maar juist ook / vooral ook hoe snel het zich
nieuwe vaardigheden (en inzichten) eigen maakt. Een belangrijk aspect
waaruit de leervaardigheden van een kind blijken, is het feit dat een
getalenteerd kind een (technische) aanwijzing van de trainer direct kan
omzetten in een betere technische uitvoering of een gerichte poging
daartoe. Daarnaast herken je talent aan het feit dat hij (geest en lichaam /
inzicht en vaardigheid) een training later zich de geleerde les nog herinnert
en deze wederom kan uitvoeren. Telkens ‘opnieuw’ moeten beginnen
schiet natuurlijk niet echt op.
Een voorbeeldje. Stel je een jongen van 8 jaar voor die al een jaar
lang onder begeleiding geturnd heeft, en daardoor meer turnonderdeeltjes
onder de knie heeft dan een andere 8 jarige jongen, die voor het eerst op
de turnles komt kijken. Hoewel de kalenderleeftijd van beiden gelijk is, is de
trainingsleeftijd van de eerste jongen vele malen hoger dan die van de
tweede. Dit zegt echter alleen wat over het huidige niveau, veel minder
over talent! Misschien kan de tweede jongen wel veel sneller leren, omdat
hij talentvoller is, alleen heeft hij nog nooit de kans gehad om dat te
ervaren en/of te laten zien. Zijn achterstand zou hij misschien wel in 3
maanden kunnen inhalen. Om een goede inschatting te kunnen maken of
een jongen potentieel talentvol is, is het dus zinvol om hem langere tijd,
bijvoorbeeld een aantal maanden, training te geven en hem daarbij goed te
observeren. Nu kan een veel beter oordeel gegeven worden over zijn
leervaardigheden en dus zijn talent.
10
Naast talent zijn motivatie en (een gezonde) ambitie twee belangrijke
voorwaarden om te groeien van een jongtalent tot een volwassen en
succesvolle wedstrijdturner. Immers, als je iets goed kunt, maar je wilt of
durft niet, dan zal de ontwikkeling geremd worden en op den duur
misschien zelfs stil te komen staan. De theorie onderscheidt twee soorten
motivaties: de intrinsieke motivatie (iemand wil van binnenuit, vanuit
zichzelf iets heel graag doen) en de extrinsieke (iemand wil graag iets doen,
omdat hij daarvoor beloond wordt, bijvoorbeeld door een medaille).

Onderzoek toont aan dat beide typen motivatie heel goed werken als
verklarende factoren voor topprestaties. Onderzoek toont ook aan dat
zowel aanleg als omgevingsfactoren (trainers, coaches, school en ouders)
bepalend zijn voor de motivatieoriëntatie: intrinsiek en dus meer
taakgericht, of extrinsiek en dus meer prestatiegericht.
Bij een taak- of leergeoriënteerde motivatie is een kind gericht op
het nastreven van zelf gestelde, uitdagende doelen. Het eigen
bekwaamheidsniveau wordt beoordeeld aan de hand van criteria zoals: de
moeite die gedaan is, het positief affect (gevoel), wat er geleerd is en of er
verbeteringen zijn opgetreden. Een prestatie- of egogeoriënteerde
motivatie is gericht op het zoveel mogelijk laten zien van vaardigheden die
ze onder de knie hebben en het zo min mogelijk laten zien van
vaardigheden die ze niet of nauwelijks onder de knie hebben.
Prestatiegeoriënteerde kinderen definiëren hun competenties ten
opzichte van de prestaties van anderen en zijn dus afhankelijk van de
sociale vergelijking en sociale evaluatie om hun eigen bekwaamheid te
beoordelen. Prestatiegerichte kinderen zullen derhalve bij een gewonnen
maar slecht geturnde wedstrijd meestal een goed gevoel overhouden en
fluitend rondlopen. Taakgerichte kinderen zullen in zo’n geval een stuk
minder tevreden zijn. Andersom is bij een goed geturnde, maar dik
verloren wedstrijd het taakgerichte kind meestal een stuk positiever dan
het prestatiegerichte kind.
Evident is dat kinderen (en hun ouders en trainers) die aan
wedstrijd- en of topsport (willen) doen beide kanten van deze medaille
moeten snappen en zich daar naar moeten gaan gedragen. Om
topprestaties te bereiken, moet je top turnen en jezelf continu blijven
verbeteren (taakoriëntatie). Maar wedstrijdsporters moeten ook willen
winnen (prestatieoriëntatie). Aan trainers en coaches de taak om aan de
hand van het stellen van doelen in overleg met de sporter, te bepalen
wanneer je tevreden of ontevreden mag zijn. Zie ook hoofdstuk drie over
het Doelgericht Turnen model.
Ambitie is een begrip dat verwant lijkt – en ook wel is – met het begrip
motivatie (zie onderstaande box voor definities). Ambitie is een
motiverende factor die al dan niet door de sporter zelf ‘verzonnen’ is. Naar
ambitieuze mensen wordt vaak in Nederland gekeken met een oog van:
‘Doe maar normaal, dan doe je al gek genoeg.’ En: ‘Wat zeg je, 10 uur per
week trainen met kinderen van 8 jaar Da’s kindermishandeling!’ Wil je
echter het beste uit jezelf halen, en meer dan dat (het allerbeste), dan zul
je toch een zekere mate van ambitie aan de dag moeten leggen. Waar in
culturen als die van de Verenigde Staten ambitieuze mensen op voorhand
worden geprezen, willen we in Nederland ‘eerst zien en dan (pas) geloven’.
Mijn stelling: je moet vliegen in je dromen, om later van de grond te komen.
11

Daarnaast moeten we als (turn)trainers en (turn)ouders vaak
uitleggen aan derden (school, familie, vrienden) die het meestal allemaal
niet begrijpen, dat jonge talentvolle turners vaak zélf heel graag heel veel
willen trainen. Ze vinden het LEUK. Als kinderen het turnen niet leuk vinden,
verdwijnen ze meestal vanuit henzelf al gauw uit de turnhal. Onderzoek
toont aan dat volwassen topsporters zelf zeggen dat plezier in hun
sport(beoefening en het leven dat daarbij hoort) de belangrijkste redenen
en de drive zijn of waren waarom ze aan topsport doen of gedaan hebben.
Kinderen die graag (heel) intensief willen sporten, maar niet mogen,
maak je logischerwijs niet gelukkiger door ze thuis te houden. Frustratie en
negativiteit bij het kind als gevolg. Dat leidt op hun beurt vaak tot negatief
gedrag en slechtere prestaties elders: op school bijvoorbeeld. En wie zit
daar nu op te wachten Ouders niet, school niet, trainer niet en de jonge
turner zelf al helemaal niet, want die mag misschien (alleen maar) sporten
van paps en mams als het schoolwerk in orde is. Onze stelling: laat
kinderen doen wat ze leuk vinden en waar ze goed in zijn. Dat is voor
iedereen het beste.
Talent
Natuurlijke begaafdheid, bekwaamheid, gave, kundigheid, potentie,
leervermogen
Ambitie
Streven naar een betere vervulling van een taak, ijver, lust om te werken,
eerzucht, begeerte om te verwerven
Motivatie
Geheel van factoren waardoor gedrag gestimuleerd en gericht wordt;
sterkte of intensiteit van de innerlijke gesteldheid die iemand tot het
verrichten of nalaten van bepaalde gedragingen brengt; geheel van
factoren die de mate bepalen waarin lerenden ontvankelijk zijn voor de
leerstof
Box Definities talent, ambitie, motivatie
2.2 De trainer
12
De tweede rol die ik hier bespreek is die van de trainer. Uit het TOTOS
model blijkt dat de trainer veel taken heeft. Je kunt je zelfs afvragen of dat
wel verstandig is, zoveel taken en verantwoordelijkheden bij één persoon.
Het is dan ook niet onverstandig om in een vereniging of in een nationaal
trainingsprogramma met een team van trainers, coaches en medische staf

te werken. Uit de sportpsychologie weten we dat wanneer een sporter
afhankelijk is van één trainer, dit kan leiden tot een negatieve, soms zelfs
desastreuze ontwikkeling van de sporter. Eén van de, op het eerste gezicht
paradoxale doelen van een trainer (en mijns inziens van een opvoeder in
het algemeen), is dan ook om zichzelf op een gegeven moment en op een
bepaalde manier overbodig te maken. Wanneer een turner zelfstandig kan
leren, presteren, evalueren en de goede keuzes kan maken, dan is de
missie van de trainer succesvol gebleken.
Voordat het zover is, is echter een lange weg te gaan, en moet de
trainer de sporter helpen op velerlei vlak. De basisvaardigheden van de
trainer dienen zich te bevinden op het vlak van zijn technisch-methodische
en didactisch-pedagogische kwaliteiten. Wat moet ik mijn turner leren
(leerdoelen en leerinhoud), welk (leer)pad stippel ik daar voor uit, hoe bied
ik dat aan en in welke vorm (leermethode), zijn de kernvragen voor elke
trainer. Daarbij moet je dat in een vorm gieten, bijvoorbeeld qua
communicatie, die afgestemd is op je doelgroep, jonge jongens.
Een derde kwaliteit van het trainerschap, is de vaardigheid met
betrekking tot het coachen. Waar trainen staat voor het systematisch en
methodisch oefenen van vaardigheden, gaat coachen veel meer over het
begeleiden van de sporter, opdat hij kan goed kan presteren en kan
presteren wanneer ‘het moet’. In andere woorden: de turner zien te
krijgen in (de zone van) het optimale arousalniveau 2 . Het is niet onlogisch
dat deze coachingsaspecten onder de verantwoordelijkheden vallen van
de trainer, maar je ziet in de sport ook voorbeelden, juist ook op het
hoogste niveau, dat bepaalde coachingsaspecten, bijvoorbeeld testen voor
persoonlijkheidstypering, worden ingehuurd.
Het mooiste zou zijn, als elke trainer ook fysiotherapeut en
EHBO’er zou zijn. Turnen is een complexe sport waar het lichaam veel
capriolen uithaalt en waarbij heel veel verschillende systemen in het
lichaam een rol bij spelen: spieren, pezen, botten, et cetera. Kennis
betreffende het lichaam en wat daar allemaal mee mis kan gaan, helpt om
gerichter en effectiever te trainen, blessurepreventief te trainen en
adequaat te kunnen handelen in geval van ongelukken. Maar ook hier geldt
dat je als trainer niet alles kunt (en gelukkig hoeft) te weten. Deze kennis
kan van derden komen, zoals bijvoorbeeld een fysiotherapeut die aan de
staf van de turnorganisatie is toegevoegd. In hoofdstuk 10 behandelen we
een aantal blessurepreventieprogramma’s die we binnen het OJT
programma gebruiken.
Een vierde rol die wordt onderscheiden is de trainer als organisator.
Het maken van jaarplanningen, trainingsschema’s, wedstrijdoefeningen,
het organiseren van de trainingen, het verzorgen van feed-back naar
13
2 Het arousalniveau is te begrijpen als de mate waarin het lichaam van een persoon bereid is om een bepaalde
activiteit te doen. Verschillende typen activiteiten kennen een verschillend optimaal arousalniveau.

sporter en ouders, het verzorgen van media-aandacht, het regelen van de
inschrijvingen voor de wedstrijden en van turnstages, en nog heel veel
meer ‘kleinere’ zaken zijn te vatten onder deze niet te onderschatten rol.
De rol van trainer gaat gepaard met grote verantwoordelijkheden.
NLCoach, de Nederlandse overkoepelende organisatie voor
sportcoaches/trainers, en ook de KNGU zelf, hebben duidelijke
gedragsregels voor de coaches/trainers afgesproken hoe integer om te
gaan met deze verantwoordelijkheden. KNGU trainers moeten, bij het
behalen van hun trainersdiploma, tekenen voor deze KNGU gedragsregels
(www.kngu.nl) en de NLCoach beroepscode (www.nlcoach.nl).
Naast de omgang met de turner, heeft de trainer ook te maken met de
ouders van het jonge talent. Dit blijkt niet altijd even gemakkelijk (voor
trainers en/of ouders). En als je een succesvolle trainer/coach wilt zijn,
moet je ook de keuze maken om niet alleen de jonge turner op te leiden en
te trainen, maar ook zijn ouders. Voor hen is het doorgaans voor het eerst
dat zij een turntopper in de dop hebben. Daarom hier: een handleiding
voor trainers: hoe ga je als trainer om met de ouders van sportende
kinderen
Winnen en competitie
Help ouders (her)definiëren wat het betekent om een winnaar te zijn.
Winnen heeft in eerste instantie niets te maken met als eerste eindigen.
Winnen gaat over het verleggen van je eigen grenzen en over het
constante streven om alles te geven wat je hebt. Je bent een winnaar als je
het beter doet dan de vorige keer, zelfs als je daarmee laatste wordt.
Help ouders (her)definiëren wat het begrip competitie inhoudt. Een
turner te veel laten focussen op het verslaan van tegenstanders is vaak
contraproductief. Train ouders om kinderen aan te moedigen om (juist ook)
tegen zichzelf te strijden.
14
Aandacht voor het goede
Help ouders het ontwikkelingsperspectief dat je voor ogen hebt voor de
turner te begrijpen. De meeste ouders begrijpen niets of weinig waarom je
hun kind traint op de wijze zoals je hem traint, waarom hun kind in hun
ogen wellicht zo weinig vooruitgang boekt, of waarom hun kind niet alles
wint. Vertel hun over het lange termijn proces dat je voor ogen hebt voor
hun kind en daarbij de juiste methodes om succes te meten. In Nederland
kiezen wij ervoor om onze jonge talentvolle turners te willen opleiden tot
senior meerkampers. Dat doel bepaalt de inhoud van hun trainings- en
wedstrijdprogramma’s.
Help ouders om duidelijk te maken met welke zaken hun kind zich
het beste bezig kan houden tijdens trainingen en wedstrijden. Soms

zorgen ouders er voor dat kinderen zich bezig gaan houden met zaken
waar toch niets aan te doen valt (de uncontrollables, zoals de
tegenstanders, het materiaal, de kwalificaties, de wedstrijd van de vorige
keer, en dergelijke). Maak ouders duidelijk dat het focussen op deze
uncontrollables vaak leidt tot mindere prestaties. De turner moet
aangemoedigd worden om zich te concentreren op de zaken waar hij zelf
wat aan kan doen, dat is: zich zelf!
Pushende ouders
De meeste ouders die hun kind (bewust of onbewust) pushen, doen dat
omdat zij niet precies weten hoe ze het beste kunnen helpen en niet het
effect kunnen overzien dat zij hebben op hun kind en op jou als trainer. En
als trainer ben je in de positie om ouders de twee dingen te geven die ze
het liefst willen hebben en waarom ze soms zulke onhandige dingen
zeggen en doen. Ouders willen dat hun kind zich gelukkig voelt. En ouders
willen graag dat hun kind succesvol is.
Problemen met ouders
Gebruik nooit, of zo min mogelijk, het crisis-interventie model met ouders.
Wacht niet tot problemen ontstaan of gegroeid zijn. Wacht niet tot de
emoties zo hoog opgelaaid zijn, waardoor je niet meer om een moeilijk,
pijnlijk en vaak weinig constructief gesprek heen kunt. Voorkomen is ook
hier beter dan genezen. Ouders moeten (net als hun kinderen) vanaf dag 1
een plek krijgen in het opleidingsprogramma van jouw gymnasten. Geef
ouders leesmateriaal, praat met ze en evalueer ook jouw en hun gedrag.
Profileer jezelf daarbij als deskundig. Jij, als trainer kent de sport en
het is jouw taak om er voor te zorgen dat de dingen gaan zoals jij ze ziet en
gepland hebt. Hoewel sommige ouders jou (bewust of onbewust) zullen
willen beïnvloeden en/of uitdagen op dit vlak, is het wijs om je op te stellen
als deskundige op een niet-defensieve of agressieve manier.
Communiceer je visie
Bepaal een gemeenschappelijk visie voor de club of het (nationale) team.
Laat ouders weten welke doelen worden nagestreefd en hoe zij jou en hun
kind kunnen helpen om deze doelen te bereiken. Zet [i] je trainings- en
coachingsfilosofie en –stijl, [ii] het beleid van de club en [iii] je ideeën en
mening over wat competitie is, op schrift. Ouders hebben het recht om dit
van jou te weten en te horen, en jij als trainer hebt de verantwoordelijkheid
om dit ouders te verduidelijken.
Omschrijf en communiceer duidelijk wat de rol van turner, ouder en
trainer/coach is in het hele proces van opleiden van een jong talent tot
volwassen (wedstrijd)turner. Maak ouders duidelijk dat het trainen en
coachen iets is, wat jij doet en hoort te doen, en zij niet. Omschrijf duidelijk
15

wat lesgeven, trainen en coachen inhoudt, zodat daar in ieder geval geen
onduidelijkheid over kan ontstaan.
Maak duidelijk hoe jij graag ziet dat turner en ouders zich gedragen
en leg uit waarom jij dit zo vindt. Vertel ook duidelijk de consequenties van
het niet nakomen van deze gedragsregels. Dan komen mogelijke
interventies van jouw kant, of wellicht ook sancties, niet als een complete
verrassing.
Blijf altijd professioneel. Gebruik liever niet je emoties om met
problemen en/of problematisch ouders om te gaan. Als je je professionele
houding verliest, kun je meestal niet meer effectief handelen. Houd de
communicatielijnen daarbij tussen jou en ouders te allen tijde open. Wees
benaderbaar en toegankelijk. Maak ouders duidelijk dat zij problemen altijd
direct aan jou kunnen en moeten aangeven. Luister naar ouders en geef ze
het gevoel dat je hen hoort en begrijpt, ook als je het niet met hen eens
bent. Dat kun jij op jouw beurt dan weer (proberen) duidelijk (te) maken.
2.3 De ouders
16
Hiermee zijn we aangekomen bij de rol de die ouders vervullen bij de
turnontwikkeling van hun kind, de derde rol in het TOTOS model. Een
belangrijke verantwoordelijkheid die ouders (vanzelfsprekend) hebben, is
de zorg over een gezond dagelijks leven van hun kind. Zonder gezond eten
en drinken en genoeg rust en slaap, zal het leveren van fysieke (en mentale)
inspanningen voor een kind in de turnhal, maar juist ook op school (op den
duur) moeilijk of onmogelijk worden.
Een tweede belangrijke rol die de ouders vervullen, is het vervoer
van het jonge kind naar de turnhal, zowel voor trainingen als voor
wedstrijden, aangezien het kind hoogstwaarschijnlijk niet alleen kan en
mag reizen. De belasting (in tijd en geld) voor ouders moet niet onderschat
worden. Trainingstijden zijn ook niet altijd even handig voor ouders die
werken. Daarnaast zijn er niet in elke gemeente in Nederland verenigingen
en turnhallen die zich lenen voor het prestatief gerichte jongensturnen.
Dus soms/vaak moet er relatief veel en ver gereisd worden om überhaupt
te kunnen trainen.
Turnen kost geld. De onkostenvergoedingen voor trainers en het
huren, hebben, exploiteren en/of gebruik van accommodaties kosten een
gymnastiekvereniging meestal veel geld. Aangezien professionele
sponsoring van de turnsport nog immer in de kinderschoenen staat, zal het
meeste geld opgebracht moeten worden door de ouders van de turners
via de contributie. Een tweede belangrijke kostenpost is, zoals hierboven
reeds omschreven, het reizen naar trainingen en wedstrijden. Daarnaast is
een laatste kostenpost de kleding, het schoeisel en de kleine materialen
zoals leertjes, tape en dergelijke. Alles bij elkaar is het belangrijk voor

ouders om zich vroegtijdig te realiseren en in te schatten of zij het voor
hun kind een traject van een wedstrijdsport- of topsportcarrière kunnen
financieren. Ouders zijn vaak de grootse sponsor van jonge
wedstrijdsporters!
Naast deze meer faciliterende aspecten van de rol van ouders, is het
van belang dat de ouders ook achter het kind staan, dat graag (en veel) wil
turnen: een stimulerende omgeving dus. Want als je, als ouder, wilt dat je
kind uit zijn sportcarrière komt als een winnaar (dat is: een positief gevoel
van eigenwaarde en een positieve houding naar het sporten), dan heeft hij
uw hulp nodig! Ouders zijn een belangrijk onderdeel van het TOTOS-team.
Als je als ouder je rol goed vervult, dan zal de sporter sneller leren, beter
presteren, meer plezier hebben, en dientengevolge een positief zelfbeeld
ontwikkelen. Zijn ervaringen in de sport zullen hem van hulp zijn bij andere
uitdagingen gedurende de rest van zijn leven.
Als je als ouder je rol verkeerd invult, zal je kind stoppen met leren,
moeilijkheden ervaren tijdens het ‘moeten’ presteren, vaker blokkeren, en
uiteindelijk de sport wellicht gaan haten. En dat is alleen nog maar het
goede nieuws. Want hij zal uit de sport treden met een gevoel van
mislukking, onmacht, onwil en een negatief zelfbeeld. De kans dat hij dit
soort gevoelens meeneemt naar de rest van zijn leven, zijn niet te
onderschatten. De volgende lijst met bruikbare tips voor ouders, kunnen
helpen om de turner succesvol te laten zijn. Ouders, begrijp goed, ‘no one
wins, unless everybody wins’. Jullie zijn hard nodig in het team.
17
Hoe ga je om met je kind als wedstrijdsporter Definieer het begrip
competitie.
Sport in competitieverband is voor kinderen goed en gezond en kan
kinderen verschillende belangrijke levenslessen leren, wanneer we goed
begrijpen wat het begrip ‘competitie’ eigenlijk betekent. Het woord
‘competitie’ komt van het Latijnse ‘cum’ en ‘petere’, wat respectievelijk
‘samen met’ en ‘zoeken’ betekent. Samen met je medesporters zoeken
naar nieuwe grenzen. Zonder waardige tegenstanders en zonder
uitdagingen zou sport lang zo leuk niet zijn en zouden die grenzen niet
verlegd (kunnen) worden. Je tegenstander is je partner in sport, niet je
vijand! Schilder als ouder je kinds tegenstanders dan ook niet af als de
vijand die verslagen of vernietigd moet worden. Geef daarnaast zelf het
goede voorbeeld door normaal om te gaan met bijvoorbeeld de ouders
van de tegenstanders van je kind.
Het ultieme doel van het doen van (wedstrijd)sport is om jezelf uit
te dagen en jezelf continu te verbeteren en zo topprestaties te leveren.
Winnen in sport gaat over alles geven wat je hebt, onafhankelijk van de
uitkomst of het resultaat van je tegenstand. Wanneer je kind deze
instelling heeft en inderdaad sport om zichzelf te verbeteren, in plaats van
om andere te verslaan, zal hij relaxter kunnen turnen, meer lol beleven en

dientengevolge een hoger niveau bereiken (en daardoor
hoogstwaarschijnlijk meer winnen). Conclusie: ‘Wil je winnen Denk er dan
niet aan!’
Wanneer een kind beter presteert dan ooit, maar toch laatste wordt,
is het de rol van ouder en trainer om het kind te helpen snappen dat hij
toch het gevoel van winnaar heeft verdiend. Maar andersom geldt het ook:
als een kind eerste eindigt, maar eigenlijk zwaar onder zijn niveau presteert,
geeft dit eigenlijk geen reden om zich winnaar te voelen. Natuurlijk mag je
met je zoon vieren dat hij gewonnen heeft, maar enige mate van een
zelfkritische houding mag dan ook wel. Onthoud: als je als ouder (maar ook
als trainer) succes en falen definieert als winnen en verliezen, dan speel je
met je kind een kansloze wedstrijd die je altijd verliest.
Wees supporter, geen coach
Ouders zouden de grootste fan van hun kind moeten zijn,
onvoorwaardelijk. Laat het coachen en trainen dan ook over aan de
trainer/coach en moedig zelf aan, stimuleer en faciliteer de sportcarrière
van je zoon, maar coach niet! Het laatste wat een kind wil horen bij een
teleurstellende prestatie of bij verlies, is een ouder die nog eens uitgebreid
gaat vertellen wat het kind allemaal technisch of tactisch fout heeft
gedaan. Meestal baalt het kind al genoeg van zijn mislukte inspanningen.
De meest tragische en beschadigende fout die ouders kunnen
maken, is je kind te straffen door zich emotioneel van hem te distantiëren
na een mindere of zelfs slechte prestatie: boos worden, negeren, afkeuring
en dergelijke. Gebruik deze strategie als ouder alleen, als je je kind
emotioneel wilt beschadigen en je relatie met hem wilt kapotmaken. Heb
je kind onvoorwaardelijk lief! Wees te allen tijde zijn grootste fan.
18
Zonder plezier geen prestaties
Plezier in de sport is een belangrijke voorwaarde voor prestatie en succes.
Wanneer je als ouder merkt dat je zoon weinig plezier beleeft aan de sport
waar hij zo actief en enthousiast aan is begonnen, dan is het hoog tijd om
je zorgen te gaan maken. Waardoor komt dit Ligt het aan de training Is
het de school- of thuissituatie die voor problemen of stress zorgt Is het
angst voor wedstrijden Zoek het uit, vind een antwoord, bespreek het
met het TOTOS team en kom tot een conclusie hoe verder te gaan.
Bedenk daarnaast ook dat het grote onzin is dat wanneer je aan
wedstrijdsport op hoog niveau doet, er geen ruimte meer zou (mogen) zijn
voor lol en plezier. Het is juist andersom: omdat je als turner helemaal gek
bent van turnen en het zo waanzinnig leuk vindt, ben je gemotiveerd om er
zoveel tijd in te steken. Als de lol weg zou vallen, valt een groot deel van de
motivatie weg en zal de turncarrière waarschijnlijk snel eindigen.
Het hier gemaakte punt leidt tot een belangrijke vraag voor jou als
ouder: ‘Waarom doet jouw kind eigenlijk (zo fanatiek) aan turnen’ Vindt

jouw kind het zelf zo leuk, of ben jij als ouder heel erg stimulerend geweest
Als jouw kind bijvoorbeeld moeite heeft met de salto van de brug, praat jij
dan over ‘ons probleem’ en ‘onze salto’ die toch zo eng is Sport jouw kind
omdat je zo leuk over de kop kan gaan, elke training weer, of wellicht voor
die leuke cadeautjes die het krijgt van jou bij goede prestaties op
wedstrijden Het is heel normaal en gezond dat je als ouder(s) graag wilt
dat je kind excelleert en succesvol is. Maar bedenk dat als een kind zijn
eigen doelen en redenen heeft om te sporten, hij veel gemotiveerder zal
zijn en daardoor (op den duur) veel succesvoller.
Geef je kind het cadeau om fouten te maken
Als je wilt dat je kind zo gelukkig en succesvol mogelijk wordt met alles wat
hij doet, leer hem dan vooral hoe om te gaan met tegenslag en mislukking.
De meest succesvolle mensen binnen en buiten de sport, doen twee
dingen anders dan de minder succesvollen. Ten eerste, zijn zij bereid om
meer risico’s te nemen en daardoor vaker fouten te maken. En ten tweede,
gebruiken zij hun mislukkingen en tegenslagen op een positieve manier als
een vorm van motivatie en feedback om zichzelf te verbeteren. Je kunt
niet leren te lopen, als je niet vaak genoeg valt. Elke keer dat een klein kind
valt bij het leren lopen, krijgt het lichaam immers waardevolle informatie
over hoe het de volgende keer beter te doen. Je wordt nooit en te nimmer
succesvol als je (te) bang bent om te verliezen of te falen. Leer je kind hoe
(positief) om te gaan met tegenslagen, vergissingen, verlies en riscovolle
ondernemingen en je hebt hem de sleutel tot een succesvolg (turn)leven
gegeven.
Daag uit, dreig nooit
Veel ouders gebruiken soms (bewust of onbewust) schuld en (be)dreiging
als een manier om hun kind te ‘motiveren’ om beter te presteren.
Onderzoek naar het presteren van sporters laat duidelijk zien dat dreigen
(‘als je dat niet doet, dan…’) korte termijn resultaten kan opleveren. De
lange termijn gevolgen voor de lichamelijke en geestelijke gezondheid van
het kind zijn echter zeer destructief. Angst (voor de gevolgen van het
eigen gedrag) als motivator zal het plezier bij het kind in de sport
wegnemen. Een kind een uitdaging geven, bevat geen negatieve
consequenties als hij zou falen. Daarnaast is een uitdaging een uiting van
een geloof dat een sporter het beoogde doel zou moeten kunnen halen.
19
Stimuleer de juiste focus
Leer je kind te concentreren op het proces van leren en het ontwikkelen
van meer vaardigheden, en niet (zozeer) op de uitkomsten van dat proces.
Wanneer sporters blokkeren en daardoor onder hun normale niveau
presteren, komt dit vaak door een focus op de uitkomst, het (mogelijke)
resultaat: ‘Oeps, ik zou eerste kunnen worden….’ Leer hem focussen op

het hier en nu, in het perspectief van de lange termijn leerlijn. Leer hem
respectvol te praten en communiceren met anderen (trainers, sporters,
media et cetera) over zichzelf en de sport.
Leer je kind om een gezond en normaal perspectief te hebben op
sport. De media verkleuren het beeld van (top)sport nog al eens in een al
te positieve of negatieve zin. Ouders kunnen en moeten kinderen helpen
zaken goed in zijn verband te blijven zien. Het winnen van een wedstrijd
betekent echt niet dat je opeens een wereldverbeteraar bent, en het
minder presteren tijdens de nationale finale betekent ook niet dat morgen
de zon niet meer op zal gaan.
2.4 De turnorganisatie(s)
20
De thuisvereniging
De belangrijkste KNGU turnorganisatie voor turner (en ouders) is de club,
de gymnastiekvereniging in het dorp of in de wijk. Hier zal het gros van de
jonge kinderen en hun ouders voor het eerst kennismaken – wellicht via
school – met de georganiseerde turnsport. Hier wordt het talent ‘ontdekt’.
Hier worden de eerste stappen bewandeld op het pad van de turncarrière.
Hier is het turnthuis.
In Nederland wemelt het van de gymnastiekverenigingen, groot en
klein, op recreatief niveau, op topsportniveau en alles wat daar tussen zit.
Van alles wat. De kwaliteit van verenigingen hangt natuurlijk voornamelijk
af van de kwaliteit van de mensen die bij de club betrokken zijn:
bestuurders, trainers, commissies. Het overgrote deel van de Nederlandse
gymnastiekverenigingen werkt overwegend met vrijwilligers. Dit is
enerzijds mooi, vrijwilligers zijn doorgaans intrinsiek gemotiveerde mensen
– en die moeten we precies hebben! – maar kent ook zijn nadelen. Zakelijk
instinct, professionaliteit en ook commercieel inzicht zijn niet
vanzelfsprekend in een op vrijwilligers draaiende organisatie. Maar heden
ten dage zijn het wel degelijk zeer belangrijke factoren, die in de clubs hun
intrede hebben gedaan, hebben moeten doen, of zullen moeten doen om
te kunnen overleven.
De club heeft in de ontdekking en ontwikkeling van jonge
turntalenten een cruciale rol. Enerzijds moet er de know-how zijn om echt
(turn)talent te herkennen. Anderzijds moeten er het inzicht zijn hoe en de
mogelijkheden zijn om het talent van de jonge turner te ontwikkelen;
bijvoorbeeld het niveau van de trainer en de inrichting en beschikbaarheid
van een goede trainingsaccommodatie. Trainers en clubs hebben mijns
inziens de verantwoordelijkheid om turners en ouders zo snel en duidelijk
mogelijk op de hoogte te stellen van het al dan niet aanwezig zijn van echt
turntalent om daarna te bekijken of en hoe dat verder ontwikkeld kan
worden: binnen de club en binnen de eigen trainingen of in samenwerking

met andere clubs / trainers / turnorganisaties die meer ervaring en
expertise hebben met het ontwikkelen van (top)talent.
Ik zie het daarmee als een belangrijke taak en verantwoordelijkheid
van de gymnastiekverenigingen in Nederland om de bakermat te (willen)
zijn van de Nederlandse wedstrijdsport in brede zin en dus ook de
bakermat van het Nederlands topturnsucces. Maar clubs hebben natuurlijk
heel veel meer doelstellingen, taken en verantwoordelijkheden. Dus zij
moeten met talentherkenning en –ontwikkeling geholpen en ondersteund
worden door anderen: het district en de nationale structuur en
programma’s.
Het district
Turnend Nederland is ingedeeld in vijf districten op basis van aantallen
clubs, aantallen turners en natuurlijk de geografische ligging: Noord, Oost,
Mid-West, Zuid-Holland en Zuid. Alle districten kennen een algemeen
bestuur en meerdere technische commissies, waaronder een commissie
turnen heren.
Op het gebied van talentherkenning en –ontwikkeling zie ik een
zeer belangrijke taak voor districten, zowel in het kader van de
ontwikkeling van de jonge turners, maar juist ook in het kader van de
ontwikkeling van de trainers, juryleden en clubs in het desbetreffende
district. Door de geografische nabijheid van clubs, trainers en juryleden in
een district, is het eenvoudig om elkaar op te zoeken.
Districten zouden mijns inziens dan ook open regionale platforms
moeten zijn en hebben voor intensieve kennisuitwisseling op het gebied
van talentontwikkeling en alles wat daar bij hoort: techniek, methodiek,
fysiek, coaching, jurering. De grootste talenten – turners, trainers,
juryleden – moeten hier geregeld bij elkaar gebracht worden in zowel
trainings- als wedstrijdsituaties. En de trainers, juryleden en clubs die zich
willen verbeteren, professionaliseren en ontwikkelen, moeten hier welkom
zijn en zich welkom voelen.
Praktisch gezien kun je dit op vele manieren organiseren. Districten
moeten een organisatiestructuur kiezen, die bij hun district, hun clubs, hun
juryleden en hun trainers past. Belangrijkste criterium wat mij betreft, is
dat een positief, motiverend en inspirerend proces van leren en verbeteren
moet worden ingezet, waarbij iedereen, turners en ouders, trainers,
juryleden, clubs, districten, zich eigenaar voelt van dit verbeterproces:
ownership en commitment. Iedereen kan, moet wat mij betreft, een of
meerdere steentjes bijdragen. Topprestaties zijn altijd teamprestaties. En
‘team’ dus in de brede zin van het woord. Samen sta je sterk. En samen is
niet alleen.
21

De turnbond
De KNGU zijn wij allemaal: turners, ouders, trainers, juryleden, clubs,
districten, ons hoofdkantoor in Beekbergen. Voor de meest succesvolle en
getalenteerde turners zijn er nationale programma’s die de
top(sport)turners, de top(sport)trainers, de internationale juryleden en de
toptalenten faciliteren. De hoofdcoach turnen heren Mitch Fenner is sinds
2012 verantwoordelijk voor dit nationale programma. In het najaar van 2012
is de KNGU visie 2013-2020 op het jongens- en herenturnen aan het brede
publiek gepresenteerd onder de noemer: the ONE TEAM APPROACH 2013-
2020.
De basis van deze visie en de (nieuwe) nationale structuur is het
vijfstappen principe. Naast het nationale oranje seniorenprogramma (laag 1)
dat de topsportturners voorbereid op EK’s, WK’s en Olympische Spelen en
het oranje juniorenprogramma (laag 2) dat de topturners van 15 t/m 18 jaar
voorbereid op het seniorenprogramma en de JEK’s, EYOF’s en YOG’s 3 ,
organiseert de KNGU voor zowel de 13 en 14 jarigen een oranje
talentenprogramma (laag 3) alsmede de 8-12 jarigen een oranje
jongtalentenprogramma. Het OJT programma bestaat uit een nationaal
programma voor de 10-20 grootste talenten (laag 4) uit de districtsselecties
(laag 5). De KNGU hoofdcoach geeft leiding aan alle programma’s. In het
kader van dit schrijven zoom ik dieper in op het KNGU OJT programma.
Het KNGU OJT programma heeft met ingang van 1 januari 2013 haar start
gemaakt. Het programma is ontwikkeld door het OJT kernteam (zie box).
Het doel van het OJT programma is om de opleiding en begeleiding van
onze jonge talenten, hun clubcoaches en hun clubs op topniveau te krijgen.
De KNGU streeft naar een OJT programma dat de aansluiting van onze
jonge turners bij de internationale topturnlanden garandeert. In Nederland
worden per jaar ongeveer 50 jonge jongens tussen de acht en twaalf jaar
uitgenodigd om aan dit programma deel te nemen, verdeeld over vier
groepen van 10-15 jongens:
‣ in district Zuid onder leiding van districtstrainer Mike Wiersema;
‣ in district Zuid-Holland onder leiding van districtstrainer Paul Mulder;
‣ in district Mid-West onder leiding van districtstrainer Ben
Zwarthoed;
‣ in district Noord en Oost onder leiding van districtstrainer Michael
Hollander.
De sporter, de ouders, de clubtrainer(s) en de thuisvereniging worden
gezamenlijk uitgenodigd en gezamenlijk betrokken gemaakt bij dit
programma via de ‘one team approach’. De bedoeling is dat dit
programma het turnen heren in algemene zin en de betrokken turners,
22
3 JEK Jeugd Europese Kampioenschappen, EYOF European Youth Olympic Festival (EJOD: Europese Jeugd
Olympische Dagen), YOG Youth Olympic Games (JOS: Jeugd Olympische Spelen)

23
trainers, clubs en districten in het bijzonder een enorme boost zullen gaan
geven. Daarom wordt ook nog een beperkt aantal clubs en trainers die
geen turners hebben in de OJT selectie en een aantal (inter)nationale
juryleden uitgenodigd om betrokken te raken bij dit programma.
Turners, ouders, clubtrainers en verenigingen wordt een professioneel
programma aangeboden, bestaande uit:
‣ 10 districtstrainingen (40 trainingsuren) in een seizoen in de
turnhallen van de bij het OJT programma betrokken clubs.
‣ Een technisch programma dat de turners en clubtrainers zal scholen,
bestaande uit en/of gericht op (zie deel II van dit boek):
De nieuwe verplichte oefenstof (NTS 2013);
De Triple-nine trainingsmethode, inclusief een stijl-, lijn- en
conditioneringsprogramma’s;
Fysieke voorbereidingsprogramma’s;
Handstandprogramma’s;
De zogenoemde ‘elite expectation skills’;
Blessurepreventieprogramma’s.
‣ Als vereniging partner zijn in het KNGU Oranje Jong Talent
programma kan de club in de toekomst helpen om een specifieke
KNGU status te krijgen (KNGU beleid is hieromtrent in
ontwikkeling).
‣ Een aantal licentiepunten voor de trainers en
opleidingsmogelijkheden niveau 4 (KNGU opleidingsbeleid is in
ontwikkeling).
‣ Een OJT kledingpakket voor de turner bestaande uit een korte
broek, voltigebroek en shirt met naam.
‣ Dit boek voor alle betrokkenen getiteld ‘Turntalent in Beweging: De
KNGU opleidingsvisie op de ontwikkeling en begeleiding van jonge
talentvolle turners’.
‣ Een brief die ouders kunnen geven aan het schoolbestuur waarin
we het OJT programma toelichten.
Met ingang van het seizoen 2013-2014 zal voor de 10-15 meest
getalenteerde jongens uit het OJT programma nog een extra
trainingsprogramma van ongeveer 30 uur worden aangeboden onder
directe leiding van de nationale OJT coach.

Box KNGU OJT kernteam
KNGU hoofdcoach turnen heren Mitch Fenner
KNGU topsportmanager Hans Gootjes
KNGU OJT coach Remon Rooij
Districtstrainers
Mike Wiersema (Zuid), Paul Mulder (Zuid-Holland), Ben Zwarthoed (Mid-West), Michael Hollander
(Noord en Oost)
Senior adviseurs
Bram van Bokhoven, Daniel Knibbeler, Theo Boerrigter, Jos van Klink, Marcel Kleuskens, Ruud
Jacobs, Rob Stout
Internationale juryleden Vincent Reimering, Paul Geeraets, Robert van Oort, Gerard Breed,
Raymond Nankoe, Ruben Bakema
De districtstrainers en de OJT coach hebben de opdracht mee gekregen
om in het seizoen 2014 te verkennen of en hoe het OJT programma met de
districten (commissies turnen heren) en de Landelijke Technische
Commissie turnen heren, de komende jaren samen verder vormgegeven
kan worden. De districtstrainers en de nationale Oranje Jong Talent coach
zullen de aangewezen personen zijn om deze gesprekken over mogelijke
samenwerking aan de orde te stellen bij de districten en de LTC Turnen
Heren.
In de tussentijd is het OJT van start en hebben we als OJT kernteam
goed nagedacht over de rollen en verantwoordelijkheden van de
betrokkenen:
Turner
100% inzet en aanwezigheid bij de districtstrainingen, leergierigheid,
correcte omgangsvormen naar en respect voor de medeturners, trainers
en juryleden, luisteren naar en werken met alle aanwezige trainers en
juryleden, elke training gekleed in het OJT tenue, traint minimaal 4x / 10 uur
per week bij de thuisclub.
Ouder
Ondersteuning en commitment, zorgen voor een gezonde leefstijl van de
turner (eten, slapen, schoolprestaties), kind brengen en halen, het
supporten van het kind.
24
Clubtrainer
100% inzet en aanwezigheid bij de districtstrainingen, leergierigheid, het
eigen maken van de OJT technische programma’s en daar binnen de eigen
club op doorgaan, begeleiding van de eigen turner(s), maar ook de

egeleiding van de turners van andere dan de eigen vereniging, goede
communicatie met de districtstrainer, senior adviseur en internationaal
jurylid over de voortgang van de turner(s) maar ook de eigen kennis,
inzicht en vaardigheden.
Thuisvereniging
Ondersteuning en commitment, biedt 1 of meerdere keren haar
accommodatie gratis aan voor een districtstraining, eventueel met lunch
voor de sporters, trainers en juryleden.
Districtstrainer
De organisatie van de districtstraining, bepalen inhoud van de
districtstrainingen, inzetten van senior adviseurs en internationale
juryleden in de districtstrainingen, minimaal 2x bezoeken van een reguliere
training van alle participerende clubs, open communicatie met alle turners,
clubtrainers, ouders, thuisverenigingen, OJT coach, organiseren van de
evaluatie van elke districtstraining, verslaglegging van deze evaluaties,
rondzenden van de evaluaties (inclusief aandachtspunten, verbeterpunten,
gemaakte afspraken) onder de betrokken clubtrainers en het OJT
kernteam.
KNGU OJT trainer
De organisatie van het OJT programma, leiden van de nationale OJT
trainingen, bepalen van de definitieve keuze OJT sporters, open
communicatie met alle betrokkenen inclusief de KNGU hoofdcoach en
topsportmanager, uitdragen van de KNGU OJT visie over het opleiden en
begeleiden van jonge talentvolle turners, organiseren van de evaluatie van
het OJT programma en de implementatie van de verbeterpunten in het
OJT programma 2013-2014, minimaal 2x bezoeken van alle
districtstrainingen.
Senior adviseur
Verzorgen van technische modulen binnen de districtstrainingen
(bijvoorbeeld clinics), beschikbaar voor districtstrainers en clubcoaches
voor advies en feedback over alles wat binnen het OJT programma valt.
Internationaal jurylid
Verzorgen van jurytechnische en/of jurygerelateerde technische modulen
binnen de districtstrainingen, beschikbaar voor districtstrainers en
clubcoaches voor advies en feedback over alles wat binnen het OJT
programma valt.
25

KNGU hoofdcoach turnen heren
Eindverantwoordelijke voor het OJT programma en de relatie met de
andere KNGU programma’s: talentprogramma, juniorprogramma en
seniorprogramma, draagt daar waar mogelijk de KNGU visie uit over de
manier waarop jonge talentvolle turners opgeleid en begeleid moeten
worden.
KNGU topsportmanager
Eindverantwoordelijke van het topsportbeleid van de KNGU en in die
hoedanigheid dus ook eindverantwoordelijke van het OJT programma
turnen heren
Gasttrainer
Trainer van een club die geen jongens in de OJT selectie heeft, maar wel
volledig betrokken is bij het OJT programma. Is op persoonlijke titel
uitgenodigd. Mag bij drie districtstrainingen, die daar speciaal voor
ingericht zijn, een jonge turner van zijn/haar club meenemen om hem
persoonlijk ervaring op te laten doen met het OJT programma en de OJT
selectie.
2.5 De school
26
In het leven van jonge kinderen speelt school een fundamentele rol. De
ontwikkeling van cognitieve en sociale vaardigheden staan in het
lesprogramma van school centraal. En via de schoolgym de ontwikkeling
van de motorische vaardigheden ook trouwens. Maar met die motorische
vaardigheden zit het meestal wel goed bij talentvolle jonge turners.
Vanuit de KNGU willen wij graag dat de school van de jonge
talentvolle turner goed op de hoogte is wat het betekent om op hoog
niveau turnen. Gezien de relatief hoge intensiteit van de te verrichten
trainingsarbeid van jonge turners en de niet te onderschatten reistijd van
turner en ouder(s), is het is van belang dat er een goede afstemming is
tussen het trainingsprogramma van de jonge turner en het
schoolprogramma. Talentvolle jonge turners van tussen de acht en twaalf
jaar zullen al snel vier tot vijf keer per week trainen, niet zelden elders dan
in het eigen dorp / in de eigen wijk. Een turntraining zelf duurt meestal
tussen de tweeënhalf en drieënhalf uur.
Aan uitgebluste kinderen op school heeft niemand wat, maar aan
een uitgebluste turner op de training ook niet. De fysiologische kant van de
zaak is hier dus heel belangrijk. Hoewel kinderen soms een onuitputtelijke
voorraad energie lijken te hebben, is het van belang om de arbeid-rust
verhouding in het leven van intensief sportende kinderen heel goed in de
gaten te houden. Dit is first and foremost de verantwoordelijkheid van

ouders, maar wat mij betreft net zo goed die van de trainer en de
schoolleerkracht.
Cruciaal onderdeel van de turntraining is de herstelperiode. Goed en
gezond eten direct na de training en voldoende rust, voldoende nachtrust.
Jonge turners moeten dus op tijd naar bed kunnen. Vandaar dat de
trainingen doorgaans voor zeven of acht uur ’s avonds klaar moeten zijn.
De begintijd van trainingen ligt dan ongeveer op vier of vijf uur in de
middag. Zie hier een belangrijk conflict in het dagrooster van de turner en
het ‘turnende’ gezin. Wanneer moet er warm gegeten worden en red je
vier uur op de training zijn als je bijvoorbeeld nog een uur moet reizen
vanuit huis of school naar de turnhal
In het OJT programma nodigen wij scholen uit om samen ouders en
trainer mee te denken over een goede balans in het leven van de jonge
talentvolle turner (zie de brief die de ouders van OJT selectieleden namens
de KNGU aan scholen kunnen/moeten geven). Kinderen de laatste twee
uur van de schooltijd intensief te laten gymmen op school, om daarna met
pappa of mamma te ‘racen’ naar de turnhal, om daarna een lange
turntraining te hebben, is vragen om moeilijkheden. Zeker als dit
structureel het programma van het kind is. Uit eigen ervaring met
gesprekken met ouders en scholen weet ik dat er heel veel scholen mee
willen en kunnen denken over een goede afstemming tussen de school- en
trainingstijd.
Een kind dat gezond en fit rondloopt in het leven, zal beter
presteren: zowel in de turnhal als op school! Fysiek gezond, maar juist ook
mentaal gezond. Kinderen ontzeggen wat zij heel graag willen en heel
goed kunnen – sporten bijvoorbeeld – is een op de lange termijn slechte
strategie. Kinderen zullen minder vrolijk door het leven gaan en de
schoolprestaties zullen daar gegarandeerd onder gaan leiden.
2.6 TOTOS succescriteria
No one wins, unless we all win! Deze uitspraak dekt heel goed wat ik heb
willen presenteren met behulp van het TOTOS model. Alle betrokkenen in
het turnleven van de jonge, talentvolle en ambitieuze turner spelen een
eigen en belangrijke rol om een plezierige en misschien wel succesvolle
turncarrière van het kind mogelijk te maken.
27

Geacht schoolbestuur,
Namens de Koninklijke Nederlandse Gymnastiek Unie breng ik u graag op de hoogte
van het heugelijke feit dat een van uw scholieren, [naam], voor dit jaar geselecteerd
is voor het KNGU Oranje Jong Talent (OJT) programma turnen heren. In Nederland
zijn de 50 meest getalenteerde turners tussen de acht en twaalf jaar geselecteerd
voor dit nationale programma. Het doel van het OJT programma is om de opleiding
en begeleiding van onze jonge talenten, hun clubcoaches en hun clubs op topniveau
te krijgen. De KNGU streeft naar een OJT programma dat de aansluiting van onze
jonge turners bij de internationale topturnlanden garandeert.
Ik denk dat jullie als school en wij als KNGU OJT programma een gedeelde
drive hebben: het bieden van een uitdagende en stimulerende leeromgeving aan
kinderen, opdat de talenten van kinderen zich optimaal kunnen ontwikkelen. [Naam]
heeft een echt turntalent.
Zoals u wellicht weet, ontwikkelen mensen hun ruimtelijk
oriëntatievermogen zeer sterk tussen het zesde en twaalfde jaar. Op deze leeftijd
moeten talentvolle turners daarom al veel en vaak ervaring opdoen met complexe
bewegingen om later een succesvolle wedstrijdturner, wellicht topturner, te kunnen
worden. Vandaar dat turners op relatief jonge leeftijd al veel trainingsuren moeten
maken. Moeten maken, maar ook willen maken! Mijn ervaring is dat jonge
turntalenten thuis vaak letterlijk en figuurlijk staan te springen om weer te mogen
gaan trainen. Bewegen is voor hen een feest.
Het KNGU OJT programma heeft als doel de jonge turners, hun ouders, hun
clubtrainers, hun thuisclubs, maar ook hun scholen te helpen in te zien wat het
betekent om een top(sport)turner te worden, een top(sport)turner te zijn. Het OJT
programma zal [naam] veel leerervaringen bieden. [Naam] en zijn ouders zullen
daarbij veel door Nederland moeten reizen voor de sport. Turnhallen staan immers
niet in elk dorp en al onze nationale talenten zullen geregeld met elkaar trainen of
wedstrijden hebben op allerlei plekken in het land.
Ik hoop dat wij samen – ouders, school, thuisclub en KNGU – [naam] de
ruimte en tijd kunnen geven om zijn (turn)talent te ontwikkelen. Ik vraag u trouwens
niet om het schoolrooster volledig op [naam] zijn trainingsuren af te stemmen of
hem structureel vrij te geven voor de gymnastieklessen. Ik wil u wel vragen of u
samen met de ouders/verzorgers en eventueel de clubtrainer van [naam] goede
afspraken kunt maken en mee wilt denken over de intensiteit van het leefritme van
[naam], zodat hij op een goede manier zowel zijn turnpassie en ambitie kan
nastreven en normaal naar school kan gaan.
Ik reken erop dat de ouders van [Naam] U goed op de hoogte zullen houden over de
ontwikkeling van [Naam] als turntalent.
Vriendelijke groet ,
Remon Rooij _ KNGU Oranje Jong Talent coach
28

29
Maar wanneer iedereen doet vanuit zijn / haar rol wat hij / zij behoort te
doen, zijn we er nog niet. De crux van het succes zit ook in de
samenwerking en communicatie tussen alle betrokken partijen. Begrip,
openheid en effectiviteit zijn sleutelbegrippen. Begrip voor elkaars
ambities, mogelijkheden en verantwoordelijkheden. Openheid (en
eerlijkheid) over wat je vindt en wat je wel en niet kunt betekenen voor de
ontwikkeling van de turner. Zowel formele als informele communicatie
tussen de partijen zijn belangrijke middelen om begrip en openheid te
kunnen realiseren.
Valkuilen liggen echter op de loer. [1] Vertrouwen in elkaar ontstaat
niet zomaar. Sterker nog: ze komt te voet en gaat te paard. Betrouwbaar
zijn en blijven is cruciaal. Dat vergt van iedereen openheid over de visie, de
doelen en de werkwijze. [2] Verschil in kennisniveau is een gegeven. Maar
wie kent de discussies niet Trainers die (denken) beter (te) weten wat
belangrijk is voor de ontwikkeling van de jonge turner. Clubs die (denken)
het beter (te) weten. Ouders die (denken) het beter (te) weten. Turners
die zelf (denken) het beter (te) weten. De districten of nationale bond die
(denken) het beter (te) weten. Scholen die (denken) het beter (te) weten.
Het kan makkelijk leiden tot weinig vruchtbare discussies.
Voor verdere groei en ontwikkeling van individuele turners, trainers
en turnorganisaties moeten kennis, vaardigheden en inzicht gedeeld
worden via samenwerkingsverbanden. Organisaties die niet willen
samenwerken gaan simpelweg niet slagen in de allerhoogste
topsportambities. Topprestaties zijn ALTIJD teamprestaties. Niet
samenwerken kunnen wij ons als Nederlandse turngemeenschap met
topsportambities op Olympisch niveau niet permitteren. Turners, trainers,
ouders, clubs, de districten, de bond, en scholen: we zullen er samen, hoe
dan ook, moeten uitkomen om het turnleven van de jonge turner te
kunnen laten ontwikkelen.
En niemand in het TOTOS team zit daarbij op een hoop tevergeefse
inspanningen te wachten. Mensen willen immers graag hun tijd en energie
zinvol besteden. Effectiviteit van handelen van iedereen is gewenst, zodat
het gedeelde plan en de gedeelde doelen om de jonge turner goed op te
leiden, gericht kan plaatsvinden. Met dit laatste punt komen we aan een
zeer fundamentele vraag: wat is eigenlijk het doel van het opleiden van
jonge talentvolle turners Het doelgericht turnen model van het volgende
hoofdstuk geeft daar een antwoord op.

31
Het verschil tussen een goede sporter en een
topsporter is de kop die erop staat.

3 Wat is het doel
Een belangrijk aspect van het wedstrijdturnen is het halen van goede
resultaten op die wedstrijden! Hoe logisch. Daar worden wedstrijdsporters
immers ‘afgerekend’. Maar is voor jonge talentvolle turners dit nu eigenlijk
hét doel Mijns inziens niet. De nationale wedstrijdcyclus die we bij de
KNGU hebben, is volgens mij veel meer een middel om jonge turners
gewend te laten raken aan de wedstrijdsetting en een wedstrijdsysteem
(voorbereiding, plan uitvoeren, omgaan met winst en verlies, omgaan met
jurering, en dergelijke), opdat als volwassen seniorturner nationale en/of
internationale topprestaties bereikt kunnen worden.
Begrijp mij goed. Het is voor sporters, ouders, trainers en coaches
verschrikkelijk leuk, motiverend en stimulerend om goede
wedstrijdresultaten te behalen. De keuze om jonge jongens voor een
(nationale of regionale) selectie uit te nodigen is natuurlijk mede
gebaseerd op de wedstrijdresultaten, maar we moeten allemaal begrijpen
dat er een lange termijn perspectief nog veel belangrijker is: het lange
termijn perspectief van de ontwikkeling van het kind als mens en als turner.
Het werken met doelstellingen (maar welke dan) kan daar enorm
positief aan bijdragen.
Onderstaande figuur toont het doelgericht turnen model dat ik hanteer om
uit te leggen hoe het zichzelf versterkende proces werkt van het actief
nastreven en behalen van doelen. Je hebt talent en lol in turnen, daarom
wil je in deze sport wat bereiken. Als je gestelde doelen haalt, is dat een
moment van bevrediging, een moment van plezier en genieten, waardoor
je nog meer lol beleeft aan je sport, die je toch al zo leuk vond, waardoor je
nog weer gemotiveerder raakt om nieuwe doelen na te jagen. De ‘wheel of
learning and performance’ is in gang gezet! We lopen alle stappen van dit
proces stuk voor stuk langs.
32

inzet
feed forward
doel
prestatie
positieve feedback
motivatie
gevoel van
eigenwaarde en
zelfvertrouwen
Figuur Doelgericht Turnen model
3.1 Doelen
33
Het stellen van doelen helpt een sporter, en dus ook een jonge sporter, om
zijn aandacht en energie te richten op de juiste gedragingen voor het zo
gewenste en gewilde sportsucces. Het helpt daarnaast om het
doorzettingsvermogen van een atleet in moeilijke tijden van tegenslag te
vergroten. Ten derde vergroot duidelijkheid over wat bereikt moet worden,
meestal de inzet van de sporter (en daarmee verbetert vaak het resultaat
dan weer) tijdens trainingen en wedstrijden.
Het is raadzaam om te werken met zowel lange termijn als met
korte termijn doelen die bijdragen de lange termijn doelen dichterbij te
brengen. Met name het formuleren van (veel) korte termijn doelen, geeft
de (jonge) sporter veel vaak de mogelijkheid om succes te ervaren. En
daarvan wordt elke sporter enthousiast(er) en gemotiveerd(er). Hieronder

geef ik een lijst met richtlijnen die de sporter en trainer (kunnen) helpen
om zinvol(le) doelstellingen te formuleren:
‣ Voor een ontwikkel- en groeiproces moeten doelen uitdagend en
grensverleggend zijn, moeilijk maar haalbaar en realistisch.
Onhaalbare en onrealistische doelen creëren frustratie en een ‘hetlukt-me-toch-niet’-houding
bij de turner. Doelen moeten concreet,
specifiek, te observeren en meetbaar zijn.
‣ Schrijf de doelen op papier en deel ze met je team. Bespreek de
doelen met bijvoorbeeld andere sporters, trainers, coaches, ouders,
op school en andere voor de sporter belangrijke mensen. Zo zal de
sporter support krijgen van de voor hem belangrijke mensen, bij het
bereiken van zijn doelen.
‣ Laat een sporter, hoe jong hij ook is, zo veel mogelijk zelf zijn
doelen formuleren. Hij zal dan meer verantwoordelijkheid voelen
om zijn doelen na te streven. Het kopiëren van andermans doelen is
vaak niet slim. Ieder persoon is doorgaans ergens anders in zijn
ontwikkeling en heeft dus eigen doelen nodig. Maar help jonge
kinderen met het formuleren van de juiste doelen. Veel jonge
kinderen hebben nog niet het overzicht over wat mogelijk is en
wenselijk is om te bereiken. En bedenk daarbij: Nederlanders zijn
van nature nogal conservatief. De eerst-zien-en-dan-geloven aanpak.
Deze houding heeft zijn voordelen, maar bij doelen formuleren vaak
ook nadelen. Doelen zijn dan vaak te weinig ambitieus. ‘Nothing is
impossible’, zeggen Amerikanen misschien wel even gemakkelijk als
Nederlanders, maar zij menen het.
‣ Formuleer korte termijn doelen en lange(re) termijn doelen.
Evalueer de effectiviteit van het doelen behalen en pas doelen waar
nodig aan, zodat zij optimaal uitdagend blijven voor nu en later.
34
‣ Formuleer doelen op de drie belangrijkste peilers van het turnen:
technisch, psychologisch en fysiologisch. En weet dat er drie typen
doelen zijn: performance doelen, uitkomstdoelen en doe-je-bestdoelen.
Ik ben grote voorstander om voornamelijk performance
doelen te gebruiken. De Nederlandse vertaling van het in de
angelsaxische sportpsyschologie literatuur zeer bekende begrip
performance is ietwat lastig. Uitvoeringsdoel dekt wellicht de lading
nog het best. Performance doelen gaan (bijvoorbeeld) in op de
technische uitvoering van een turnelement of –oefening.
Uitkomstdoelen formuleren (bijvoorbeeld) de gewenste
wedstrijdresultaten. Doe-je-best-doelen en heb-plezier-doelen zijn

voor zowel recreatieve als wedstrijdsporters relevant, maar alleen
niet genoeg om snel en veel progressie te kunnen boeken.
In managementboeken kom je veel tegen dat doelen SMART geformuleerd
moeten worden: Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realistisch,
Tijdgebonden. Ik, als ambitieuze turntrainer, mis in dit rijtje
‘Grensverleggend’. Voor de ontwikkeling van de turner is het cruciaal dat er
continu grenzen verlegd worden. We willen beter. Elke dag, elke training.
We willen sneller, hoger, sterker. Citius, altius, fortius.
3.2 Inzet en prestatie
35
Waarom wil een mens zich überhaupt ergens voor inzetten Waarom
hebben mensen ergens wel veel aandacht voor en voor iets anders niet
Waarom staan jonge talentvolle turners thuis letterlijk (op de
tuintrampoline) en figuurlijk te springen om naar de training te mogen Het
is de beginnersgeest die zorgt dat aandacht vrijgemaakt wordt voor het
turnen, de turntrainingen en de wedstrijden. Wat een prachtig woord
trouwens, beginnersgeest. Niets liever doen, dan waar je goed in bent. Dat
is beginnersgeest. Volledig opgaan in wat je doet, onbevangen,
geïnspireerd, genietend, dromend van het podium van de Olympische
Spelen.
Maar met het vrijmaken van energie en aandacht zijn we er nog niet.
Aandacht is springerig. Mensen en kinderen in het bijzonder zijn snel
afgeleid. Aandacht moet verzameld worden. Kalme vastberadenheid en
taakacceptatie leiden tot rust, onverstoorbaarheid, zekerheid, evenwicht,
drukbestendigheid en constantheid. Kalme vastberadenheid Dat klinkt
mooi, maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Bij wedstrijden zijn
kinderen vaak loeizenuwachtig. Snelle hartslag, hoge bloeddruk, hoge
speerspanning, droge mond, en een blaas en darmen die (continu) geleegd
moeten worden. Vertel je sporter dan bijvoorbeeld dat dit signalen van het
lichaam zijn om in de presteerstand te komen. Dus niet meer: ‘oei wat ben
ik zenuwachtig’, maar ‘yep, ik kom in de presteerstand’. En dat is niet
vervelend, dat is de bedoeling! We hebben pas een probleem als we niet in
de presteerstand staan bij een wedstrijd. Zie welk positief effect deze
redeneerlijn heeft op de vastberadenheid en taakacceptatie van de turner.
Coachen op taakacceptatie is coachen rond spanning en emoties.
Alleen aandacht die vrij is en verzameld, kan exclusief naar buiten
worden gericht, zodat de heldere waarneming ontstaat die de voorbode is
van volledige concentratie en een goede prestatie, bijvoorbeeld een
wedstrijdoefening. Heldere waarneming geeft het gevoel van macht en
controle. Je wordt besluitvaardiger en je kunt zuiverder en functioneler
bewegen. Het mechanisch herhalen van bewegingen om de techniek in te

slijpen, is dan ook slechts beperkt nut. Uit onderzoek blijkt dat
techniektraining in combinatie met focustraining of aandachtstraining veel
effectiever is. Een salto aanleren door 100x op de springplank te springen is
daarom veel minder effectief dan 20x op de plank, 20x op de grote
trampoline, 20x op de plankoline, 20x op de dubbeltrampoline en 20x op
de vloer. De aandacht gaat nu niet alleen uit naar de salto, maar naar de
combinatie van de salto en de verschillende situaties waarin hij geturnd
moet worden. De salto wordt zo stabieler.
Aandacht die vrij is, verzameld en gericht op bijvoorbeeld een
wedstrijd(oefening) wordt vastgezet door daar een totale verbinding mee
aan te gaan. Dat gebeurt door de wil om het goed te doen, noem het de
wil om te winnen, te activeren. Maar het vastzetten van de aandacht houdt
ook het loslaten van alle controle in. Dat vergt moed. Wil je winnen Denk
er dan niet aan! Wees gefocust op dat wat je kunt beïnvloeden, je eigen
handelen, je eigen techniek en uitvoering, en niet wat je niet kunt
beïnvloeden, bijvoorbeeld de juryleden of je tegenstanders. Volledige
concentratie geeft doelgerichtheid en totale verbondenheid. Je gaat op in
waarnemingen zonder oordelen. Bij een goede inzet en een goede
concentratie – aandacht vrijgemaakt, verzameld, gericht en vastgezet –
dan komt de prestatie ‘als vanzelf’.
3.3 Feedback
Feedback is de terugkoppeling op een bepaalde activiteit of prestatie. Het
evalueren waarom dingen gaan zoals ze gaan, en wat daaraan verbeterd
kan of moet worden, is een belangrijke stap in leer- en veranderprocessen.
Dat kan individueel, de turner evalueert zijn eigen handelen. Vaak is een
observeerder, de trainer, een ‘handig hulpmiddel’. Wat de trainer ziet en
kan beredeneren vanuit zijn technische kennis, kan dan gelegd worden
naast wat de turner voelt en ervaart. Het gebruik van visuele middelen als
tekeningetjes of videoanalyse kan hierbij enorm helpen.
Feedback is the breakfast of champions.
Het blijkt uit onderzoek dat succesvolle sporters veel slimmer omgaan met
feedback dan minder succesvolle. Toppers begrijpen dat lopen geleerd
wordt met vallen en opstaan. En dat feedback over het vallen cruciale
informatie bevat om beter te leren lopen. Toppers zijn minder bang om
fouten te maken en leren meer en makkelijker van fouten.
36
De les komt net zolang voorbij, totdat hij geleerd is.
Hoe ‘irritant’, niet in de laatste plaats voor de turner zelf, is het dat een
turner op de maandagtraining iets geleerd heeft, maar dat dinsdag weer
‘vergeten’ is. En de turner en de trainer dus weer opnieuw kunnen

eginnen. De bedoeling van geleerde lessen is dat ze worden opgeslagen
in het hoofd en lichaam van de turner, zodat hij een volgende keer de
fouten, die hij eerder maakte in het leerproces, niet meer maakt. Een
talentvolle turner gebruikt deze kennis als feed forward bij de
dinsdagtraining, zodat hij dinsdag weer verder kan waar hij gebleven was
met een volgende, moeilijkere stap in het leerproces. Feed forward is jezelf
als turner of je turner (als coach) een tip geven voordat hij wat doet. Johan
Cruyff zei ooit: ‘Voordat ik die fout maak, maak ik hem niet.’ Cruyff is een
echte feed forwarder.
De vragende coach
Jonge kinderen zijn vaak wat we noemen ‘onbewust onbekwaam’: ze doen
van alles, maar weten feitelijk niet dat het turntechnisch niet goed is. Van
onbewust onbekwaam, naar bewust onbekwaam (fouten worden
herkend), naar bewust bekwaam (turner stuurt processen en bewegingen
bewust aan), naar onbewust bekwaam (de turner hoeft niet meer na te
denken om het goed te doen) zijn vier belangrijke stappen in het
leerproces van complexe vaardigheden zoals turnelementen. Maar wat is
daarbij dan een effectieve trainings- en coachingsstrategie om turners te
loodsen door deze vier stappen
Jonge turners die nog niet veel kunnen, maar wel heel graag willen,
zijn gebaat bij goede instructies om snel te leren. Maar turners die wel veel
kunnen en al heel wat ervaring hebben, senior topsporters bijvoorbeeld, bij
wat voor soort coaching zijn zij gebaat De theorie van situationeel
leiderschap vertelt ons dat vaardige en gemotiveerde mensen sterke
behoefte hebben aan (zelf)verantwoordelijkheid. Een vragende coach
en/of een faciliterende trainer is dan veel niet alleen veel passender maar
ook veel effectiever.
In de weg naar volwassenheid moeten kinderen geholpen worden
zelfstandig te leren denken en keuzes te leren maken. Ook in de turnhal!
Juist ook in de turnhal. Kinderen vroegtijdig, stap voor stap
verantwoordelijk(er) maken voor het eigen handelen, kinderen meer en
meer mee laten denken over waarom wat te doen en wat te willen
bereiken, en kinderen laten mee-evalueren, zijn mijns inziens belangrijke
stappen en ingrediënten in de trainings- en coachingsstrategie van
talentvolle sporters.
3.4 Zelfvertrouwen en eigenwaarde
37
Bij een goede doelformulering, een gerichte inzet, een succesvolle
prestatie, mede door positieve feed back en feed forward, zal
onherroepelijk het zelfvertrouwen en gevoel van eigenwaarde van een
kind groeien. Wie wordt er immers nou niet trots en vrolijk van succes

Het past hier om kort uit te wijden over het karakter van een mens
en hoe dat tot uiting komt onder druk, zoals bij een wedstrijdsituatie.
Psychologisch onderzoek vertelt ons dat er drie stereotype
gedragingsstrategieën zijn in geval van stress: fight, flight, fright. Mensen
gaan vechten, vluchten of bevriezen en weten dan niet meer wat te doen.
Alle drie de strategieën kunnen flink ‘fout’ aflopen. De vechter die te hard
gaat vechten om zijn doelen te halen, ‘loopt zichzelf voorbij’. De vluchter
‘loopt weg van de realiteit’, die een dag later natuurlijk nog precies
hetzelfde is gebleven. Degene die bevriest, overkomt alles en kan zaken
niet meer naar eigen wens omkeren.
Maar er is een vierde strategie. De strategie van de professional. Als
je weet dat je in de voorbereiding alles binnen jouw macht hebt gedaan en
als je overtuigd bent dat je ‘er dus klaar voor bent’, is er geen reden om
overdreven zenuwachtig of bang te zijn voor welke wedstrijd dan ook.
Toen Epke Zonderland in 2012 onder de rekstok klaar stond vijf seconden
voor zijn Olympische gouden oefening in Londen, dacht hij twee dingen: ‘Ik
kan dit. Ik wil dit.’ Showtime!
Veel mensen en ook kinderen hebben ook een heel groot, maar erg
hinderlijk talent om te denken in problemen. ‘Ik heb een blessure waardoor
ik niet mag voltigeren’ in plaats van ‘ik kan mijn tijd de komende tijd meer
richten op mijn sprongtoestellen.’ Of: ‘andere turners zijn veel beter dan ik.
Dat red ik nooit’. In plaats van: ‘als zij dat kunnen, moet ik dat ook kunnen.’
Of: ‘die dubbele salto, dat is toch eigenlijk ook wel heel moeilijk.’ In plaats
van: ‘ik houd van moeilijke dingen leren, dus die dubbele salto ga ik extra
oefenen.’ Goede coaches helpen turners problemen om te denken in
mogelijkheden en uitdagingen.
En ook hier geldt, dat als je die dubbele salto dan op een gegeven
moment onder de knie hebt, en vaak eerder dan gedacht, je gevoel van
eigenwaarde en zelfvertrouwen flink is gestegen, terwijl bij de houding van
‘dat kan ik toch nooit’ je feitelijk werkt aan een selffulfilling prophecy. Je
kan wat je denkt dat je kunt. En het maakt dus niet uit of je denkt dat je iets
kan of iets niet kan, je hebt doorgaans in beide gevallen gelijk.
Fysiologisch gezien, komt er in een mensenlichaam bij (gevoelens van)
succes en plezier endorfine vrij. Een lichaamseigen stofje – en daarmee een
legale drug – dat naar ‘meer smaakt’. Een betere motivator is er niet.
3.5 Motivatie
38
Wanneer een sporter positieve ervaringen opdoet, motiveert dat enorm
om nieuwe of hogere doelen te stellen. In paragraaf 2.1 hebben we al veel
gezegd over talent en motivatie. Talent is kunnen. Motivatie is willen. En

39
discipline is doen! Het woord discipline roept wellicht associaties op met
kazernes en tucht, maar dat is niet terecht. Discipline ontstaat namelijk als
de consequentie van een bewust en gemotiveerd besluit. Wie werkelijk
kiest voor zijn sport, accepteert ook de inspanningen die dat vraagt.
Discipline is uiteindelijk dus altijd zelfdiscipline en dat is precies het verschil
met tucht, waar het gewenste gedrag wordt afgedwongen door anderen.
Motivatie is een emotioneel talent. Het woord komt net als emotie
van het Latijnse ‘emovere’ dat ‘in beweging brengen betekent. Motieven
zijn dus heel letterlijk beweegredenen. In paragraaf 2.1 zagen we al dat er
onderscheid valt te maken tussen externe of extrinsieke en interne of
intrinsieke motivatie. Maar vraag een jonge jongen met beginnersgeest
waarom hij turnen leuk vindt en hij zal zeggen: ‘Nergens om, ik vind het
gewoon leuk.’ Ook voor beloningen is hij meestal niet gevoelig, want daar
doet hij het niet voor. Zo’n sporter heeft dan meer interne dan externe
motivitatie, hij heeft – zoals dat heet – oermotivatie. Hij heeft geen
beweegredenen nodig om in beweging te komen! Hij turnt, omdat hij WIL
turnen.

DEEL II
De technische
programma’s
40

41
Perfect training makes perfect performance.

4 NTS
4.1 Niveau 10: benjamin
Vloer
42

43
Paard voltige

44
Ringen

45
Sprong

46
Brug gelijk

47
Rekstok

4.2 Niveau 9: instap
Vloer
48

49
Paard voltige

50
Ringen

51
Sprong

52
Brug gelijk

53
Rekstok

4.3 Niveau 8: instap
Vloer
54

55
Paard voltige

56
Ringen

57
Sprong

58
Brug gelijk

59
Rekstok

4.4 Niveau 7: pupil
Vloer
60

61
Paard voltige

62
Ringen

63
Sprong

64
Brug gelijk

65
Rekstok

4.6 Niveau 6: pupil
Vloer
66

67
Paard voltige

68
Ringen

69
Sprong

70
Brug gelijk

71
Rekstok

73
If gymnastics was easy, it would be called football.

Hoofdstuk 5 Triple-nine trainingsmethode
Centraal in het Oranje Jong Talent programma staat de Triple-nine
methode die KNGU hoofdcoach Mitch Fenner heeft ontwikkeld en heeft
ingebracht als hoofdaandachtspunt voor de Nederlandse jonge
turntalenten. Met de Triple-nine, 27 zogenoemde ‘shapes’
(lichaamshoudingen), ‘positions’ (lichaamsposities) en ‘actions’ (acties),
zijn alle turnbewegingen naar hun essenties te typeren en te analyseren. En
dus aan te leren en te verbeteren. De Triple-nine aanpak stimuleert dan
ook de zuiverheid van bewegen en uitvoering, iets wat in het moderne
toestelturnen (de E-waarde van een oefening) duidelijk prioriteit heeft
gekregen in de Code of Points van de international turnbond (FIG).
5.1 Shapes / Lichaamshoudingen
1. Tuck Hurk
2. Pike Hoek
3. Pike Straddle Spreidhoek
4. Side Straddle Splitspreid
5. Front Straddle Spagaatspreid
6. Straight Recht
7. Dish Vormspanning / bol
8. Arch Voorspanning / hol
9. Puck Hurkhoek/monoliet
5.2 Positions / Lichaamsposities
1. Forward Lunge Uitvalstap voorwaarts
2. Side Lunge Uitvalstap zijwaarts
3. Front Support Ligsteun
4. Side Support Zijwaartse ligsteun
5. Back Support Ruglingse ligsteun
6. Shoulder-stand Schouderstand
7. Handstand Handstand
8. Bridge Bruggetje / boogje
9. Squat Landingshouding
74

5.3 Actions / Lichaamsacties
1. Shoulder Angle Control Schouderhoekcoördinatie / -controle
2. Corbette Kurbet
3. Strike Hip-tip / schouderkaats
4. Direct Push Smalle, directe gesloten duw
5. Splayed Push Open, wijde, gespreide duw
6. Body Flex-Extend Heupbuiging en -strekking
7. Limb Flex-Extend Ledemaatbuiging en -strekking
8. Swing Zwaaibeweging
9. Leg Spring Sprong
5.4 Mitch Fenner on using Triple-nine
‘I would like to present a number of hints and suggestions for developing
intrinsic awareness for quality performance in young gymnasts. The list
below is a recommended order of introduction, and it should be
remembered there will be many and various training activities – and in
some cases competitions – between them. No time scale is included, it
should be left to the discretion of the coach – the principle must be not to
hurry, and in the performance of any level of skill the focus should always
be on making the shapes, positions, and actions involved. In the early
stages encourage these to be present and recognisable, and as the
conditioning activities are gradually introduced, become more insistent on
the shapes, positions, and actions being made accurately – particularly in
the case of more advanced gymnasts. Used consistently and correctly,
Triple-nine will become central to skills coaching methodology.
75
‣ Introduce the Alphabet of Shapes (§5.5) alongside the easier
positions and actions at beginner stages – and with more advanced
gymnasts all positions and actions.
‣ Focus upon ‘spotting’ and improving these shapes / positions /
actions in the performance of all skills from introductory through
basic to more advanced levels.
‣ Introduce the full Position Sequence (§5.6).
‣ Introduce / develop / perfect the Triple-nine via the Conditioning
Programme (§5.7, §5.8, §5.9, §5.10).
‣ Introduce / develop / perfect flexibility / strength / endurance as
indicated in the Physical Norms (Chapter 6).
‣ Introduce the emerging talent Elite Triple-nine Sequence (§5.11)
‣ Integrate & focus Triple-nine shapes / positions / actions in the NTS
routines (Chapter 4).’

5.5 Alphabet of shapes
1.HURK
Vanuit ontspannen zit houding;
balanceer op zitvlak en trek
bovenbenen op tot HURK (3 sec).
Technische accenten
- Kin op de borst
-Ronde rug (protractie)
-Handen pakken licht de schenen
-Hoek bovenbenen- kuiten 80 – 90
graden
- Bekken naar achter gekanteld
- Voeten gestrekt
2.HOEK
Vanuit HURK;
strek benen en armen en hef de
armen boven het hoofd, vervolgens
naar HOEK (3 sec) en gesloten HOEK
(3 sec).
Technische accenten
- Neutrale hoofdpositie
- Geen schouderhoek
- Heuphoek 90 graden
- Afgevlakte rug (rechte rug)
- Bekken naar achter gekanteld
- Voeten gestrekt
76

3. SPREIDHOEK Technische accenten
Vanuit HOEK;
behoud dezelfde positie in het
bovenlichaam en spreid de benen tot
SPREIDHOEK (3 sec), daal naar
gesloten SPREIDHOEK (3 sec).
- Neutrale hoofdpositie
- Geen schouderhoek
- Heuphoek 90 graden
- Afgevlakte rug (rechte rug)
- Bekken naar achter gekanteld
- Knieën/ benen uitgedraaid
- Voeten gestrekt
4. SPREID Technische accenten
Vanuit SPREIDHOEK;
houd de benen gespreid en laat
bovenlichaam gecontroleerd zakken
tot SPREIDLIG (3 sec).
- Neutrale hoofdpositie
- Wervelkolom en schouders volledig
tegen de grond (geen holle rug)
- Beenhoek 90 graden
- Benen raken volledig de grond
(knieholtes ook)
- Armen en benen symmetrisch
- Heup naar achter gekanteld
- Voeten gestrekt
77

5. STREK Technische accenten
Vanuit SPREIDLIG;
sluit de beenhoek en gaan naar
STREK / LANGLIG (3 sec).
- Neutrale hoofdpositie
- Wervelkolom en schouders volledig
tegen de grond (geen holle rug)
- Beenhoek 90 graden
- Benen raken volledig de grond
(knieholtes ook)
- Armen en benen symmetrisch
- Heup naar achter gekanteld
- Voeten gestrekt
6. SPAGAATSPREID Technische accenten
Vanuit LANGLIG;
laat de armen zakken tot
schouderhoogte waarbij de
wervelkolom nog steeds volledig de
grond raakt. Til één been gestrekt op
naar SPAGAATSPREID (3 sec).
Wissel vervolgens gelijktijdig van been
naar SPAGAATSPREID (3 sec).
- Armen schouderhoogte met palmen
naar beneden gericht
- Been op de grond heeft volledig
contact met de grond
- Neutrale hoofdpositie
- Wervelkolom en schouders volledig
tegen de grond (geen holle rug)
- Beenhoek 90 graden
- Heup naar achter gekanteld
- Voeten gestrekt
78

7. BOL / KOMMETJE Technische accenten
Vanuit SPAGAATSPREID;
laat been zakken en breng de armen
over het hoofd naar de bovenbenen.
Vanuit daar, til hoofd / schouders /
voeten gelijktijdig naar KOMMETJE /
VORMSPANNING / BOL (3 sec).
- Kin op de borst
- Heup naar achter gekanteld
- Voeten en schouders op dezelfde
hoogte
- Voeten gestrekt
8. HOL / BOOG Technische accenten
Vanuit KOMMETJE;
maak een halve draai, zonder daarbij de
vloer aan te raken met armen en benen,
naar BOOG / VOORSPANNING / HOL (3
sec).
- Hoofd neutraal
- Schouderhoek volledig open
- Armen volgen de BOOG vorm
- Heup naar voren gekanteld
- Hielen hoger dan de
schouders
- Voeten gestrekt
79

9. MONOLIET / HURKHOEK Technische accenten
Vanuit BOOG;
maak een halve draai, zonder daarbij
de vloer aan te raken met armen en
benen, naar HURKHOEK /
MONOLIETHOUDING (3 sec).
- Hoofd neutraal
- Heup naar achter gekanteld
- Wervelkolom en schouders volledig
tegen de grond (geen holle rug)
- Romp – bovenbeenhoek 90 graden
- Bovenbeen – onderbeen hoek 90
graden
- Voeten gestrekt
- Hoofd 1 cm van de grond
80

5.6 Position sequence
1. UITVALSTAND zijwaarts Technische accenten
Vanuit stand;
til rechterbeen op tot 90 graden,
maak een ZIJWAARTSE UITVALSTAP
en keer vervolgens terug naar stand.
Herhaal met links.
- 90 graden heuphoek bij uitvalstap
- 90 graden hoek bovenbeen /
onderbeen
- Heup en rug op een rechte lijn
- Hoofd neutraal
- Armen op spanning
- Armen horizontaal op schouder
hoogte
- Handpalmen wijzen naar beneden
- Schouders laag
- Vingers gestrekt
81

2. UITVALSTAND voorwaarts Technische accenten
Vanuit stand;
til rechterbeen voorwaarts op tot 90
graden en maak een VOORWAARTSE
UITVALSTAP (3 sec). Keer terug naar
stand en herhaal met links.
- 90 graden heuphoek bij uitvalstap
- 90 graden hoek bovenbeen /
onderbeen
- Heup en rug op een rechte lijn
- Achterste been 90 graden naar buiten
gedraaid
- Hoofd neutraal
- Arm romp hoek volledig open
- Handpalmen wijzen naar binnen
- Lichaam op 1 rechte lijn van hielen tot
handen
- Vingers gestrekt
82

3. HANDSTAND Technische accenten
Vanuit stand;
til rechterbeen voorwaarts op tot 90
graden en maak een voorwaartse
uitvalstap gevolgd door een
HANDSTAND (3 sec). Keer door de
voorwaartse uitvalstap terug naar
stand. Herhaal met links.
- Gestrekt blijven staan tot het
moment van uit balans zijn (naar voren
vallen)
- Door de voorwaartse uitvalstap gaan
- Borst richting bovenbeen bewegen
en achterste been opzwaaien
- Benen volledig strekken als de voet
de grond verlaat
- Handstand met een rechte rug en
volledige extensie in de schouders
- Tenen gestrekt
- Bij terug gaan naar stand, door
voorwaartse uitvalstap gaan
83

4. SCHOUDERSTAND Technische accenten
Vanuit stand;
zak vanuit stand door naar squat positie
en rol naar SCHOUDERSTAND / KAARS
(3 sec). Laat vervolgens gecontroleerd
afrollen / zakken naar langlig.
- Verdiep borst bij het zakken naar
squat positie
- Ga door hurkhoek tijdens de rol en
strek uit tot schouderstand,
- Armen naar voren voor
ondersteuning
- Heup en rug op een rechte lijn
- Hoofd neutraal bij neerwaarts gaan
- Armen verticaal op schouderbreedte
- Handpalmen wijzen naar de grond
- Lichaam op 1 rechte lijn van hielen tot
handen
- Tenen gestrekt
84

5. BOOGJE / BRUGGETJE Technische accenten
Vanuit langlig;
maak een BOOGJE / BRUGGETJE, laat
vervolgens zakken tot langlig.
- Armen op schouderbreedte, vingers
wijzen naar de hielen
- Hoofd tussen de armen
- Borst hoog
- Ontwikkel schouderlenigheid en zorg
ervoor dat de handen dichter bij de
voeten komen!
- Laat gecontroleerd terugzakken naar
langlig
85

6. LIGSTEUN Technische accenten
Vanuit langlig;
maak een halve draai, zet de handen
naast de schouders en druk op naar
LIGSTEUN in vormspanning (3 sec).
- Hou het lichaam gespannen tijdens de
draai
- Smalle push up waarbij de handen
dicht bij de borst zijn, vingers
voorwaarts wijzen en de ellebogen
naar achter
- Voeten in plantair flexie/ gespannen
- Kin op de borst
86

7. ZIJWAARTSE LIGSTEUN Technische accenten
Vanuit ligsteun in vormspanning;
maak een kwart draai naar ZIJWAARTSE
LIGSTEUN op rechter hand (3 sec). Ga
terug naar ligsteun in vormspanning en
maak een kwart draai naar ZIJWAARTSE
LIGSTEUN op linkerhand (3 sec). Keer
terug naar ligsteun in vormspanning.
- Hou het lichaam gespannen tijdens de
draai
- Smalle push up waarbij de handen
dicht bij de borst zijn, vingers
voorwaarts wijzen en de ellebogen
naar achter
- Voeten in plantair flexie/ gespannen
- Hoofdhouding neutraal
87

8. RUGWAARTSE LIGSTEUN Technische accenten
Vanuit ligsteun in vormspanning;
maak vervolgens een actieve halve draai
naar RUGWAARTSE LIGSTEUN (3 sec).
- Behoud spanning tijdens de actieve
halve draai
- Til de borst op
- Hoofdhouding neutraal
88

9. SQUAT Technische accenten
Vanuit rugwaartse ligsteun;
Maak een actieve halve draai en kom tot
ligsteun in vormspanning. Ga vervolgens
van vormspanning naar voorspanning
(breng heupen naar beneden) en strek
explosief op naar de SQUAT positie,
maak een rechtstandige sprong en land
in SQUAT positie (3 sec). Kom tot
strekstand: armen voor (squat), zij
(stand), laag.
- Laat borst zakken voor de halve draai
(recht lichaam)
- Vormspanning (protractie schouders /
schouders uitduwen)
- Hoofd op / heupen naar de grond
naar voorspanning
- Explosief naar squat positie en gelijk
daaropvolgend een sprong in
vormspanning
- Armen zwaaien mee omhoog en
blijven op schouderhoogte bij de
landing
- Landing in squat positie
- Netjes tot strekstand komen
89

5.7 Alphabet of shapes conditioning circuit
Notes on all exercises:
• Total focus on correct shapes/positions/actions/technique
• Emphasis should never be on speed, aim for rhythmic & accurate
execution
• Repetitions/circuit repeats should be varied progressively according
to age/ experience
‣ Rear prone straight body; x 6 left leg raise and lower medium pace;
x 6 right leg raises
‣ From dish and return to dish; tuck sit ups x 6 rhythmically
‣ Dish-arch rolls x6 alternate direction rhythmically. Finish in shoulderstand.
‣ From shoulder-stand; alternate roll forwards to pike sit / straddle sit
x 12 x 2 / 3
‣ From shoulder-stand; puck roll to stand, puck back roll to shoulder
stand x6
‣ Side prone straight body; x6 left leg raise & lower medium pace; 1/2
turn x 6 right leg
‣ Front prone tension & postural stretch 12 seconds ‘growing’
‣ Rear prone tension & postural stretch 12 seconds ‘growing’
5.8 Specific shape toners
individually as required
‣ Dish-straight rolls to shoulder stand x I0
‣ Static dish I5 seconds; I/2 turn elbow support dish 15 seconds;
repeat x3
‣ Pike sit 45d folds + parallette x 5 ‘frowing’ hold 45 position 6
seconds ‘growing’
‣ Straddle sit 45d folds + parallette x 5 ‘growing’ hold 45 position 6
seconds ‘growing’
‣ Pike sit + parallette x 3 ‘growing’ alternate dish & straight slowly
‣ Straddle sit + parallette x 3 ‘growing’ alternate dish & straight
slowly
‣ Horse grip lumbar lifts to hips clear x 12 slowly
‣ Postural fold development
o 6 parallette stack in pike sit 6 seconds contact & slow raise
o 6 parallette stack in straddle 6 seconds contact & slow raise
‣ Dish-straight roll left to ‘V’ sit, right to ‘V’ sit, left to straddle, right to
straddle x 6
90

5.9 Action & position circuit A
1. Dish dips x8
2. Switch lunges x8
3. Splay push-ups x8
4. Trolley frontal straight arm pulls x8
5. Straight body pull-ups x8
6. Trolley lateral straight arm pulls x8
7. Donkey kicks x8
8. Strand pull downs x8
9. Wall bar pike-ups x8
10. Front support cat springs x8
Repeat circuit x 1/2/3 progressively
5.10 Action & position circuit B
1. ‘Growing’ handstand 15s
2. Raised front support 15s
3. Shoulder stand changes x10
4. Fwd lunge CW l/r x5
5. Raised back support 15s
6. Spring broad jumps 15 meters
7. Raised side support 15s
8. Side lunge CW l/r x5
9. Elevated bridge walkovers x5
Repeat circuit x 1/2/3 progressively
91

5.11 Elite conditioning Triple-nine sequence
1.Vanuit stand kurbet actie met de armen hoog (3x). Kom terug tot gewone
stand, zwaai armen naar achteren en naar voren en ‘val’ tot ligsteun (buig
armen op het moment van het raken van de grond en duw uit tot ligsteun).
Maak hele draai (rechtsom) tot bolle ligsteun.
Recht
Hol
Bol
Recht
HOUDING POSITIE ACTIE
Ligsteun
Kurbet
Zijwaartse ligsteun
Schouderhoekcoördinatie
Rugwaartse ligsteun
Ledemaatbuiging- en strekking
Smalle, directe duw
1 2 3
6
4 5
7
8
9
10
11
92

2.Opdrukken (8x) met open, wijde, gespreide duw via de hol-bol actie. Eindig in
ligsteun gestrekt. Maak hele draai (linksom) tot ligsteun gestrekt.
Hol-bol
Recht
HOUDING POSITIE ACTIE
Ligsteun
Heupbuiging- en strekking
Zijwaartse ligsteun
Kurbet
Rugwaartse ligsteun
Open, wijde, gespreide duw
1
2
3
4
5
6
7
8
3. Opdrukken (8x) met smalle, directe, gesloten duw met gestrekt lichaam.
Eindig in ligsteun gestrekt.
HOUDING POSITIE ACTIE
Recht Ligsteun Smalle, directe, gesloten duw
2
1
3
93

4.Vanuit ligsteun, heupen heffen en dalen met gestrekte benen en armen tot
spagaat (3 sec), linker been voor. Heffen en dalen met gestrekte benen en
armen tot spagaat (3 sec), rechter been voor.
HOUDING POSITIE ACTIE
Hoek
Spagaatspreid
Ligsteun
Heupbuiging- en strekking
1
2
3
4 5
6
7
5.Vanuit spagaat met rechter been voor, heffen en dalen met rechte benen en
armen tot split.
Hoek
Spreidhoek
Splitspreid
HOUDING POSITIE ACTIE
Heupbuiging- en strekking
1 2
3
94

6.Vanuit split heupen heffen en voeten door de handen heen steken, tot hoge
hoeksteun (3 sec) en uitduwen en uitstrekken tot rugwaarste ligsteun (3 sec)
met open borst. Daarna komen tot hoekzit, armen hoog.
Hoek
Hol
HOUDING POSITIE ACTIE
Rugwaartse ligsteun
Heupbuiging- en strekking
Schouderhoekcoördinatie
1
2 3
4
5 6
7
95

7. Heuphoek sluiten met open schouderhoek (3 sec vasthouden op laagste
punt). Met open schouderhoek omhoog komen tot spreidhoekzit (3 sec). Vanuit
spreidhoekzit heuphoek sluiten met open schouderhoek (3sec vasthouden op
laagste punt). Benen naar buiten draaien.
Hoek
Spreidhoek
HOUDING POSITIE ACTIE
Heupbuiging- en strekking
Schouderhoekcoördinatie
1 2
3
4 5
6
7
8
96

8. Met open schouderhoek omhoog komen via spreidhoekzit en achteruit
‘afrollen’ tot spreidlig (3 sec). Benen uitgedraaid houden. Vanuit lig komen tot
kommetje (3 sec) met armen bij de heupen.
Spreidhoek
Splitspreid
Bol
HOUDING POSITIE ACTIE
Heupbuiging- en strekking
Schouderhoekcoördinatie
1 2
3
5 6
4
7
97

9.Vanuit kommetje (met armen bij heupen), hele draai linksom (via holle lig op
buik met armen hoog) naar kommetje met armen hoog
• Knipmessen (8x) gehurkt met openen van schouderhoek, eindigen in kommetje met armen laag. Vanuit
kommetje, hele draai rechtsom.
• Knipmessen (8x) gehurkt met sluiten van schouderhoek, eindigen in kommetje met armen laag. Vanuit
kommetje, hele draai linksom.
• Knipmessen (8x) gehoekt met openen van schouderhoek, eindigen in kommetje met amen laag. Vanuit
kommetje hele draai rechtsom.
• Knipmessen (8x) gehoekt met sluiten van schouderhoek, eindigen in kommetje met amen laag. Vanuit
kommetje hele draai linksom.
• Knipmessen (8x) spreidhoek met openen van schouderhoek, eindigen in kommetje met amen laag.
Vanuit kommetje hele draai rechtsom.
• Knipmessen (8x) spreidhoek met sluiten van schouderhoek, eindigen in kommetje met amen laag.
Bol-hurk-bol
Bol-hoek-bol
Bol-spreidhoek-bol
HOUDING POSITIE ACTIE
Ledemaatbuiging- en strekking
Heupbuiging- en strekking
Schouderhoekcoördinatie
1 2
3
4 5 6
7
8 9
10
11
12
13 14 15
98
16 17

10. Vanuit kommetje (met armen bij heupen), halve draai linksom tot langlig op
buik met armen gestrekt voor. Breng handen naast schouders. Met gestrekt
lichaam opdrukken met een smalle, directe, gesloten duw. Handstandheffen
met gesloten benen (3 sec). Dalen tot spreidhoeksteun (3 sec). Vanuit
spreidhoeksteun, gespreid handstandheffen (3 sec).
Bol
Recht
Hoek
Spreidhoek
HOUDING POSITIE ACTIE
Ligsteun
Smalle, directe, gesloten duw
Handstand
Heupbuiging- en strekking
Schouderhoekcoördinatie
1 2 3
4 5 6
7
8
9
10 11 12
13
14
99

11. Vanuit handstand, via schouderstand, endorol tot handstand (3 sec). Dalen
tot ligsteun. Heffen tot minibovenbalans (3 sec). Strekken tot ligsteun.
Recht
Bol
Spreidhoek
Hurk
HOUDING POSITIE ACTIE
Handstand
Schouderuitduw
Schouderstand
Heupbuiging- en strekking
Ligsteun
Ledemaatbuiging- en strekking
Schouderhoekcoördinatie
1
2
3
4
5 6
7
8
9
10
11
12
100

12. Kom tot kniezit. Zet handen op de hielen en duw op tot de ‘harp’. Maak een
borstrol en duw uit tot handstand (3 sec). ‘Val’ door tot bruggetje (3 sec). Vanuit
bruggetje via spagaathandstand boogje achterover, uitvalstap tot stand.
Hol
Recht
Spagaatspreid
HOUDING POSITIE ACTIE
Handstand
Bruggetje
Uitvalstap
Ledemaatbuiging- en strekking
Heupbuiging- en strekking
Smalle, directe, gesloten duw
1 2 3
‘Val’ door tot bruggetje (3 sec).
Vanuit bruggetje via
spagaathandstand boogje
achterover, uitvalstap tot stand.
4 5
6
101

102

103
Train hard or go home.

Hoofdstuk 6 Fysieke normen
6.1 Kracht en uithoudingsvermogen
Leeftijd
20 m sprint
staande start
Vertesprong
uit stand
tenen achter de lijn
meten vanaf hakken
4 meter touwklimmen
vanuit spreidzit alleen
met armen, beide
handen voorbij
meetpunt
8 jaar 3.55 sec Lengte x 1,5 10 sec.
9 jaar 3.45 sec Lengte x 1,5 9 sec
10 jaar 3.35 sec Lengte x 1,5 7 sec
11 jaar 3.30 sec Lengte x 1,5 6,5 sec
12 jaar 3.20 sec Lengte x 1,5 6,3 sec
Leeftijd
Hoeksteun
op klosjes, benen
horizontaal, rug
recht, heupen tussen
de handen
B Spitz
op klosjes, benen
verticaal, schouderafwijking
max 10°,
heup en schouders
op 1 lijn
Minibovenbalans
op klosjes, hurkbalans
(“Z”), rug recht en
horizontaal
8 jaar 10 sec - 7 sec
9 jaar 20 sec - 9 sec
10 jaar 30 sec - 11 sec
11 jaar - 20 sec 13 sec
12 jaar - 30 sec 15 sec
Leeftijd Optrekken tot
steun, damesbrug
Gelijkhandig
opzetten, ringen
Plank voor,
ringen
8 jaar 8x - Wandrek 10° / 5 sec
9 jaar 10x - Wandrek 10° / 10 sec
10 jaar - 6x 5 sec
11 jaar - 8x 7 sec
12 jaar - 10x 10 sec
104

Leeftijd
Handstand heffen
rechte armen
Kopstand naar
handstand
Handstand heffen
gebogen armen, recht
lijf
8 jaar uit stand, op klosjes voeten op vangblok
5x
5x
-
9 jaar uit stand, op klosjes voeten op vangblok
10x
10x
-
10 jaar vanuit hoeksteun 8x vloer 12x -
11 jaar vanuit hoeksteun
10x
- brug 6x
12 jaar vanuit hoeksteun
12x
- brug 8x
Leeftijd 3x3
Endorol
Flanken
handstandheffen
8 jaar - - (10)
9 jaar - - (20)
10 jaar 2x3 3x (30)
11 jaar 3x3 4x (40)
12 jaar 4x3 5x (50)
6.2 Lenigheid
Leeftijd
L-been heffen
rug & handen tegen
muur, been 90°
R-been heffen
rug & handen tegen
muur, been 90°
8 jaar 6 sec 6 sec
9 jaar 8 sec 8 sec
10 jaar 8 sec 8 sec
11 jaar 10 sec 10 sec
12 jaar 12 sec 12 sec
Spreidzit-plat
beenhoek 90°, rug
recht, armen voor
JA / NEE
105

Leeftijd
8 jaar
9 jaar
10 jaar
11 jaar
12 jaar
Spagaat rechts
180°, heupenschouders
recht
boven elkaar
JA / NEE
Spagaat Links
180°, heupenschouders
recht
boven elkaar
JA / NEE
Split
180°, rug recht, armen
zijwaarts
JA / NEE
Leeftijd
Ellegreep hang
handen op schouderbreedte
Ellegreep steun
op grondligger, schouderhoek open
(180°)
8 jaar arm-romphoek 15° -
9 jaar arm-romphoek 10° -
10 jaar 20 sec -
11 jaar met steun tenen
12 jaar lichte hulp voor balans
heuphoek naar keuze 5 sec
Leeftijd Boogje 6 sec Plat gevouwen langzit
rug recht, hoofd neutraal, losse
handen
JA / NEE
8 jaar armen/benen recht
9 jaar armen/benen recht
10 jaar armen vertikaal + benen recht
11 jaar armen vertikaal + benen recht
12 jaar armen vertikaal + benen recht
106

107
Topprestaties zijn altijd teamprestaties.

Hoofdstuk 7 Handstandprogramma
De handstand is een, misschien wel de belangrijkste basispositie in het
toestelturnen. Op elke toestel komt de handstand immers in statische
en/of dynamische vorm wel terug. Hieronder komt een aantal, thematisch
georganiseerde, handstandprogramma’s aan de orde. Bij elk thema is een
duidelijke link naar de toestellen te leggen. De handstandprogramma’s
helpen om gericht en afzonderlijk meerdere, belangrijke aspecten van de
handstand te trainen.
De meeste oefeningen zijn met en zonder hulp uit te voeren.
Hulpverlenen gebeurt idealiter door de trainer die de turner continu kan
blijven triggeren op een technisch correcte uitvoering. Want ook hier geldt,
net als bij de triple-nine programma’s en oefeningetjes, dat de kwaliteit van
uitvoering essentieel is. Maar turners kunnen ook elkaar helpen. Zo zijn
deze programma’s heel goed met grotere aantallen turners tegelijk uit te
voeren. En juist ook met meerdere (leeftijds)niveaus samen: de jongeren
bijvoorbeeld met hulp, de ouderen zonder. Het aantal keren dat je een
vormpje kunt laten uitvoeren, kun je als trainer natuurlijk aanpassen aan
het niveau van de turner of de groep turners. Maar…niet te snel willen
gaan. Blijf streven naar perfecte uitvoering. Pas bij tevredenheid het
volgende vormpje aanbieden.
Om handstanden goed uit te kunnen voeren, moet er trouwens wel
voldaan worden aan een aantal fysieke voorwaarden. Het vermogen om de
steunen, het vermogen om de schouderhoek te openen, het vermogen om
te balanceren op de handen, het vermogen om het lichaam te spannen, het
vermogen om het bekken te kantelen en met een rechte, afgevlakte
(onder)rug te turnen. Deze aspecten worden (juist) ook getraind in
meerdere vormpjes uit deze programmaatjes. Maar voor de jongste
turners betekent dit alles wellicht dat zij eerst moeten werken aan deze
basisvoorwaarden in andere oefenvormpjes.
Veel van de hieronder gepresenteerde oefeningetjes kunnen heel
goed uitgevoerd worden op handstandklossen. Handstandklossen zijn
ideaal omdat zij klein, licht, makkelijk te verplaatsen en dus handzaam zijn.
Maar zij zijn ook ideaal omdat de polsbelasting bij een handstand op
klossen of op de brug (gestrekte polsen) veel prettiger/minder is dan bij
een handstand op de vloer (pols is dan extreem geflext). Elke jonge turner
zou een setje (thuis) moeten hebben!
108

7.1 Handstand staan
Doel van dit programma. De turner stabiel te laten worden in de
handstandpositie: open, maximaal uitgeduwde schouderhoek, vlakke rug.
Het laten bewegen van de verschillende lichaamsdelen en het met name
het afzonderlijk bewegen van deze lichaamsdelen in de handstandpositie
vergroot het lichaamsbesef in en de controle van de handstandpositie.
Waar vinden we de handstandpositie terug bij het toestelturnen Met
name op vloer, ringen en brug. Maar op voltige, sprong en rek worden ook
veel elementen geturnd door de handstandpositie heen.
Figuur handstand staan op twee kleine, lage handstandklossen
109
Op twee lage handstandklossen
‣ Vluchtige handstand opgooien met accent op technisch perfecte
opgooi- en terugkomtechniek (dit bij alle vormen en programma’s
toepassen!)
‣ Handstand 1sec
‣ Handstand 3sec
‣ Handstand 5sec
‣ Handstand 10sec

‣ In handstand rechter voet flexen en strekken, linker voet, beide
voeten
‣ In handstand rechter knie 90 graden buigen en strekken, l.knie,
beide knieën
‣ In handstand rechter heup (en knie) 90 graden buigen en strekken, l.
heup, beide heupen
‣ Verbinden van voet, knie, heupbuigingen en -strekkingen, in
precieze volgorde achter elkaar
‣ Idem maar op commando (variëren)
‣ In handstand benen spreid-sluit (split)
‣ In handstand spagaatspreiden en terug naar handstand, beide
kanten
‣ Verbinden van de spreidvormen, telkens via handstand
‣ Verbinden van de spreidvormen, maar direct en dus niet via
handstand
‣ Handstand 2sec, rechter hand voor linker hand, handstand 2sec op 1
klos en weer terug naar handstand 2 klossen 2sec
‣ Idem rechter hand achter linker hand
‣ Idem linker hand voor de rechter hand
‣ Idem linker hand achter de rechter hand
‣ Handstand op 1 hand: rechter, linker
‣ Handstand 15sec
‣ Handstand 30sec
‣ Handstand 45sec
‣ Handstand 60sec
Handstand op instabiele steunpunten
- Kleine handstandklossen op zacht matrasje
- Kleine handstandklossen op trampoline
- Handstandbollen op zacht matrasje
- Handstandbollen op harde vloer
- Lage ringen waarbij knokkels een mat raken
- Lage ringen met ondersteuning van benen of heupen dmv een
touwtje tussen te touwen
- Lage ringen met hulpverlening bij handen
110

111
Figuur Handstand staan op verschillende instabiele steunpunten

7.2 Handstand heffen
Doel van dit programma. De turner vaardig maken in het handstand heffen,
zowel in de gehurkte houding, gespreid, gehoekt als gestrekt. Accenten op
correcte armhouding, het bol omhoog ‘rollen’ van het lichaam en perfecte
beenvoering bij de verschillende houdingen (hurk, spreid, hoek, gestrekt).
Waar vinden we het handstandheffen terug bij het toestelturnen Met
name op vloer, ringen en brug. Maar op voltige en rek vinden we ook
elementen terug, waar de biomechanische principes aan de orde zijn, die
terugkomen in de handstand hefoefeningetjes.
Figuur Handstandheffen op twee kleine, lage klossen
Op twee lage handstandklossen
‣ Handen op klossen, voeten op de grond tegen klossen aan,
schouders naar voren brengen en op tenen gaan staan
‣ Idem voeten 5cm los van de grond (voeten gestrekt)
‣ Idem als vorige, benen spreiden en sluiten
‣ Vanuit ligsteun heffen tot spreidhoeksteun
‣ Idem als vorige via spreid-sluit van de benen
‣ Idem als vorige met terugheffen tot stand
‣ Vanuit ligsteun heffen tot hoeksteun en terugheffen tot stand; heen
en terug via hurkhouding
‣ Idem als vorige met gestrekte knieën
112

‣ Handstand opgooien, benen spreiden, bekken kantelen, rustig
gespreid dalen, net voor de grond benen sluiten tot stand
‣ Idem gehurkt
‣ Idem gestrekte knieën
‣ Idem als vorige, maar nu dalen naar spreidhoeksteun (en met
heffen naar stand)
‣ Idem als vorige, maar nu dalen naar hoeksteun (eventueel via
hurkhouding) en met heffen naar stand
‣ Vanuit ligsteun heffen naar spagaat links voor (rechte benen en
armen)
‣ Heffen naar spagaat rechts voor (rechte benen en armen)
‣ Heffen naar split achter klosjes (rechte benen en armen)
‣ Heffen naar ligsteun
‣ Vanuit hurkzit opspringen naar handstand (van hurk naar strek) en
terug naar hurkzit
‣ Idem in serie
‣ Vanuit spreidstand opspringen naar handstand (van spreid naar
strek) en terug naar spreidstand
‣ Idem in serie kaatsend
‣ Vanuit hurkzit opspringen naar handstand met gestrekte knieën
(van hoek naar strek) en terug naar hurkzit
‣ Idem in serie kaatsend
‣ Verbinden van de hurk, spreid, hoekvorm in serie
‣ Vanuit ligsteun handstandheffen gespreid, gehurkt, gehoekt
‣ Idem, met dalen naar (spreid)hoeksteun en heffen naar stand
‣ Idem, met dalen naar voeten 5cm boven de vloer en weer heffen
‣ Verbinden van alle bovengenoemde vormen
In de brug
‣ Vanuit hoeksteun met gebogen armen en gestrekt lichaam
handstandheffen
‣ Vanuit hoeksteun met gestrekte armen en gestrekt lichaam
handstandheffen
7.3 Handstand draaien
113
Doel van dit programma. De turner vaardig maken in het gewicht
overbrengen door het veranderen en/of verplaatsen van het
lichaamszwaartepunt en steunpunt in handstand. Accent op opening en
openingsmoment van de schouderhoek.

Waar vinden we het handstanddraaien en het overbrengen van het
gewicht terug bij het toestelturnen Met name op voltige, brug en rek.
Maar op vloer en sprong vinden we ook elementen terug, waar de
biomechanische principes aan de orde zijn, die terugkomen in de
handstand draaien.
Figuur Handstand halve draai
114
Op twee lange, lage handstandklossen
‣ Handstandopgooien, kwart draai linksom tot handstand
(rechterhand buitenwaarts naar linker klos), 2sec handstand,
terugdraaien naar handstand en terugkomen tot stand
‣ Idem kwart draai rechtsom
‣ Handstand pak-pak tot handstand 2sec linksom, terug tot stand
‣ Idem rechtsom
‣ Handstandopgooien, kwart draai binnenwaarts tot handstand in
ondergreep (rechterhand naar linker klos), 2sec handstand,
terugdraaien naar handstand en terugkomen tot stand
‣ Idem binnenwaarts andere kant
‣ Binnenwaarts pak-pak tot handstand 2sec terugkomen tot stand,
beide kanten

‣ Handstand opgooien, kwart draai buitenwaarts linksom tot
handstand (rechter hand naar linker klos), halve draai op 1 klos
binnenwaarts tot handstand, kwart draai buitenwaarts tot
handstand 2sec (pak-pak-pak Steinemann)
‣ Idem rechtsom
‣ Idem beginnen met binnenwaarts pak
‣ Idem beginnen met binnenwaarts pak andere hand
‣ Handstand opgooien 2sec., rechterarm gestrekt naar heup brengen,
gewicht op links brengen (hulpverlenen voor balans) en maximaal
linksom draaien in handstand en maximaal rechtsom draaien naar
handstand, terugkomen tot handstand op beide klossen en
terugkomen tot stand
‣ Idem, linkerarm gestrekt naar heupen
Op één lange handstandklos
‣ Halve draai buitenwaarts, rechtsom en linksom
‣ Hele draai buitenwaarts, rechtsom en linksom
‣ Halve draai binnenwaarts, rechtsom en linksom
‣ Hele draai binnenwaarts, rechtsom en linksom
7.4 Handstand platvallen
Doel van dit programma. De turner vaardig maken in de verschillende
grepen in handstand en het gespannen vallen en draaien.
Waar vinden we het platvalprogramma bij het toestelturnen Met name
op rek. Maar op ringen en brug vinden we ook elementen terug, waar de
biomechanische principes aan de orde zijn, die terugkomen in dit
programma.
115
Op een lange, lage handstandklossen, zachte valsituatie achter de klos
‣ Handstandopgooien in bovengreep platvallen op rug
‣ In ondergreep
‣ In gemengde greep r-l
‣ In gemengde greep l-r
‣ Opgooien in bovengreep, ompakken tot handstand in ondergreep,
platvallen
‣ Opgooien, platvallen op buik
‣ Opgooien in ondergreep, halve draai tot handstand, platvallen op
buik l-om
‣ Idem r-om
‣ Healy mix
‣ Healy-el

Figuur Handstandplatvallen
7.5 Handstand lopen
Doel van dit programma. De turner vaardig maken in het met gespannen
lichaam bewegen in handstand en daarmee de controle over de handstand
verbeteren.
Waar vinden we het loopprogramma bij het toestelturnen Dit
programma staat ten dienste van alle toestellen.
Op vloer
‣ Handstand lopen voorwaarts
‣ Handstand lopen rugwaarts
‣ Handstand lopen zijwaarts links
‣ Handstand lopen zijwaarts rechts
‣ Lopen vw 4 passen halve draai 4 passen aw
‣ Lopen vw 4 passen, kwart draai, 4 passen zw, kwart draai, 4 passen
aw, kwart draai, 4 passen zw, kwart draai
116

Figuur Handstandlopen op de vloer
117
Figuur Handstandlopen over klosjes

Op handstandklossen die achter elkaar staan (bv 6 stuks) op 50 cm afstand
van elkaar
‣ Slalommen om klossen
‣ Over de klossen heen stappen
‣ Op en af over de klossen
Op handstandklossen die bij elkaar staan, maar rommelig gepositioneerd
ten opzichte van elkaar
‣ Vooruit naar de overkant lopen
‣ Achteruit naar de overkant lopen
Op twee klossen
‣ Vanuit handstand op klossen naar binnen afstappen en opstappen
‣ Vanuit handstand op klossen naar buiten afstappen en opstappen
‣ Vanuit handstand op klossen naar binnen afstappen en met halve
draai opstappen (buitenwaarts, binnenwaarts, rechtsom, linksom)
Op twee lange, lage handstandklossen
‣ Voorwaarts naar de overkant
‣ En weer terug
7.6 Handstanddoorollen, endorollen en stutrollen
Doel van dit programma. De turner vaardig maken in de rollen voorwaarts
en achterwaarts naar en vanuit handstand.
Waar vinden we het rolprogramma bij het toestelturnen Met name op
vloer. Maar op ringen, brug en rek vinden we ook elementen terug, waar
de biomechanische principes aan de orde zijn, die terugkomen in dit
programma.
118
Op de vloer
‣ Koprol-streksprong-koprol-streksprong
‣ Koprol-streksprong 1/1 draai rechtsom-koprol-streksprong 1/1 draai
linksom
‣ Koprol met rechte knieën 3x
‣ Handstand-doorrol (triple-nine!)
‣ Handstand hip-tip doorrol
‣ Handstand hip-tip-tip doorrol
‣ Handstand 1/1 draai doorrol (buitenwaarts, binnenwaarts, rechtsom,
linksom)
‣ Handstand hip-tip 1/1 draai doorrol
‣ Handstand hip-tip-tip 1/1 draai doorrol

‣ Rol tot spreidstand op tenen-hef heupen-rol tot spreidstand
‣ Spreidrol-spreidrol-spreidrol zonder dat voeten de grond raken
‣ Spreidrol-spreidrol-endorol tot handstand
‣ Spreidrol-spreidrol-endorol tot handstand 1/1 draai (buitenwaarts,
binnenwaarts, rechtsom, linksom)
‣ Endorol tot handstand-endorol tot handstand-endorol tot
handstand
‣ Endorol tot handstand 1/1 draai-endorol tot handstand 1/1 draaiendorol
tot handstand 1/1 (buitenwaarts, binnenwaarts, rechtsom,
linksom)
‣ Hoekrol tot hoekstand op tenen zonder dat voeten de grond raken
‣ Hoekrol zonder dat voeten de grond raken gespreid heffen
‣ Gehoekte endorol
‣ Koprol ao met rechte armen
‣ Koprol ao met rechte armen, openen schouderhoek, terugkomen
tot hurkzit met rechte armen
‣ Koprol ao met rechte armen, openen schouderhoek, openen
hurkhouding naar strek, terugkomen tot hurkzit met rechte armen
‣ Stutrol-stutrol-stutrol zonder omspringen
‣ Stutrol-stutrol-stutrol met omspringen
‣ Stutrol net voor de handstand (bolle houding), doorrol terug tot
stand (zonder omspringen, met omspringen)
‣ Stutrol, ½ draai buitenwaarts (over rechter hand, over linker hand)
‣ Stutrol, ½ draai binnenwaarts / offene (over rechterhand, over
linker hand)
‣ Stutrol 1/1 draai buitenwaarts (over rechter hand, over linker hand)
‣ Stutrol 1/1 draai binnenwaarts (over rechter hand, over linker hand)
‣ Stutrol, gesprongen ½ draai
7.7 Hoeksteunen en bovenbalansen
Doel van dit programma. De turner vaardig maken in de verschillende
hoeksteun- en bovenbalansposities. Gestrekte armvoering!
Waar vinden we de hoekstenen en bovenbalansen bij het toestelturnen
Met name op ringen en brug. Maar de kracht die ontwikkeld wordt door
deze programma’s, vaak vanuit handstand of naar handstand, staat ten
dienste van alle toestellen.
119

Figuur Steunen in de (mini-)bruggen
In de brug
‣ Streksteun
‣ Streksteun, schouders hoog-laag
‣ Hurkhoeksteun
‣ Hoeksteun
‣ Van streksteun, via hurkhoeksteun naar hoge hoeksteun, dalen via
hoeksteun naar streksteun
‣ Hoeksteun-heupen heffen-spreidhoeksteun-heupen heffenhoeksteun
‣ In hoeksteun benen spreid-sluit
‣ In hoge hoeksteun benen spreid-sluit
‣ Manna
120
‣ Hoeksteun-gehurkte bovenbalans-hoeksteun
‣ Gehurkte bovenbalans-spreid- hurk
‣ Gehurkte bovenbalans-strek-hurk
‣ Hoeksteun heffen naar handstand via gestrekte bovenbalans
‣ Hoeksteun heffen naar handstand via schouderstand (armhoek
90gr)

121
In (lage) ringen
‣ Ligsteun
‣ Streksteun
‣ Streksteunzwaaien
‣ Streksteunzwaaien in zwaai
‣ Hurkhoeksteun
‣ Hoeksteun
‣ Handstand (benen tegen touwen, tegen lintje tussen de touwen,
met knokkels op matrasje)
‣ Handstand benen los
‣ Gehurkte bovenbalans met hulp bij uitdraaien ringen
‣ Gespreide bovenbalans met hulp bij uitdraaien ringen
‣ Gestrekte bovenbalans met hulp bij schouders en benen
‣ Gehurkte bovenbalans
‣ Gespreide bovenbalans

122

123
Feedback is the breakfast of champions.

Hoofdstuk 8 Elite expectation skills
Naast de triple-nine, de verplichte oefenstof, de fysieke normen en de
handstandprogramma’s staan de zogenoemde ‘elite expectation skills’
centraal in het Oranje Jong Talent programma. Dit zijn de elementen die
richting geven aan het proces om tot topturner te kunnen komen (per
leeftijdsjaar). De elementen dienen op een perfecte triple-nine manier
uitgevoerd te worden.
In het zwart geschreven staan de elementen die ook op de een of
andere manier terugkomen in de verplichte oefenstof van de jonge
jongens. In het blauw geschreven staan de elementen die NIET in de
verplichte oefenstof terugkomen, maar die dus ook een belangrijk
onderdeel zijn van de opleiding van de turner.
8.1 Vloer
8 Jaar 9 Jaar 10 Jaar
Handstand: 3 sec. in
perfecte houding
Radslag : x2 Links, x2
Rechts
Radslag: x5 achter elkaar
met stijl
Arabier: vanuit stand
springen met
kracht/lijn/stijl. Naar bolle
kaats en landing
Bruggetje Val vanaf
handstand tot bruggetje,
zwaai terug via handstand
tot stand: vanaf de vloer,
benen gestrekt
Handstand: 3 sec. in
perfecte houding
Radslag: x5 achter elkaar
met stijl
Arabier: vanuit stand
springen met
kracht/lijn/stijl.
Voorbereiding voor flikflak
achterover op landingsmat.
Kopkip: Vanaf hurkzit tot
hoge holle houding
Overslag: max. passen +
hup, via hoge holle houding,
naar bolle kaatssprong
Flakflik: vanaf max. 3
passen + hup, sprong tot
hoge holle houding
Flikflak: x2 eindigen in
bolle houding
Stutrol door handstand:
Rechte armen en benen
vanaf gehoekte val
Arabier-flikflak-hurksalto:
vanuit max. 3 passen +
hup, versnelling, houding
en controle
Kopkip: vanuit hurkzit,
door hoge holle houding,
gevolgd door kaatssprong
Overslag-flakflik: max 3
passen + hup, met
kaatssprong eindigen
Flikflak: x3, eindigen in
bolle houding. houding en
versnelling
124

11 Jaar 12 Jaar
Arabier-flikflak-hurksalto: vanuit hup
Salto voorover gestrekt: vanuit max 3
passen + hup
Overslag-flakflik-flakflik: vanuit max 3
passen + hup
5 flikflakken: schouderhoek open,
versnelling, eindigen met kaatssprong in
bolle houding
3x flikflak-hurksalto: versnelling, houding,
uitstrekking en controle, landing
3x hurksalto voorover in serie : vanuit max
3 passen + hup
Overslag salto voorover gestrekt: max 3
passen + hup, eindigen met kaatssprong
Arabier temposalto achterover: max 3
passen + hup, kaats, houding en versnelling
8.2 Paard voltige
8 Jaar 9 Jaar 10 Jaar
Flanken: x5 (vertikaal) op
paddenstoel
Ruglings flanken: x5
methodisch paard zonder
beugels
1 Beugel flanken: x5 Kegel
paddestoel
Schaar voorbereiding:
Stand 90gr links 3sec.
Stand 90gr rechts 3sec.
Zijwaartse ligsteun 90gr
links 3sec.
Zijwaartse ligsteun 90gr
rechts 3sec.
Flanken: x5 paddestoel
Ruglings flanken: x5
methodisch paard zonder
beugels
1 Beugel flanken: x5
paddenstoel
Schaar voorbereiding:
Stand 90gr links 6sec.
Stand 90gr rechts 6sec.
Zijwaartse ligsteun 90gr
links 6sec.
Zijwaartse ligsteun 90gr
rechts 6sec.
Flanken: x5 methodisch
paard zonder beugels, in
het midden
Flanken op beugels: x5
methodisch paard met
beugels / 2 beugelbokje
1 Beugel flanken: x5
paddestoel
Flairen: x5 paddenstoel,
naar gespreide
bovenbalans achterzijde,
split voorzijde
125
11 Jaar 12 Jaar
Kopflanken: x5, paard zonder beugels
Flanken: x5 in het midden van
methodisch paard zonder beugels
1 beugel flanken: x5 1 beugel paddestoel
Flairen: x5 lage paddestoeldeksel
Schaar voorbereiding: paard met
beugels
1.steunzwaaien voorzijde
2.rechterbeen zwaai tot zijwaartse
ligsteun min. 90gr.
3.linkerbeen zwaai tot zijwaartse ligsteun
min. 90g
Kopflanken: x5, paard met beugels
Opstappen op 1 beugel flank: x5 (flanken)
2x 1 beugel stockli: paddestoel met beugel,
2 flanken ervoor en 2 flanken erachter
2x ½ Spindel: vanuit ruglingse flank,
zonder beugel
Magyar Sivado: Geen beugels. Strak en
recht (niet hoeken)
Meeschaar 2x, rechts beginnen:
beenspreiding min. 90gr, ritme, heupen
gestrekt
Meeschaar 2x, links beginnen:
beenspreiding min. 90gr, ritme, heupen
gestrekt

8.3 Ringen
8 Jaar 9 Jaar 10 Jaar
Hangzwaaien: x5 voeten
opzwaaien tot
de verticaal
Inkogelen : vanuit stilhang,
zonder zwaai
Steunen: 10 sec. met
rechte armen, ringen
uitgedraaid naar minimaal
parallel
Hangzwaaien: x5 voeten
opzwaaien tot verticaal
Inlok: vanuit omgekeerde
hang, minimale hoek
Dislok: vanuit omgekeerde
hang tot een bolle naar
boven gerichte zwaai
Steunen: 10 sec. met rechte
armen, ringen voorbij de
parallel uitgedraaid
11 Jaar 12 Jaar
Hangzwaaien: x5 voeten opzwaaien tot
de verticaal
Inlok: x3 vanuit omgekeerde hang met
schouderstijging
Dislok: x3 vanuit omgekeerde hang met
schouderstijging
Hoeksteun (‘L’): x5 sec, uitgedraaide
ringen
Handstand: lage ringen, 5 sec, ringen
uitgedraaid
Hangzwaaien: x5 voeten
opzwaaien tot verticaal
Inlok: x3 vanuit
omgekeerde hang
Dislok: x3 vanuit
omgekeerde hang
Hoeksteun: 5 sec., heupen
tussen de uitgedraaide
ringen
Hangzwaaien: x5 voeten opzwaaien tot de
verticaal
Inlok: x3 vanuit omgekeerde hang met
schouderstijging, derde inlok op
ringhoogte
Dislok: x3 vanuit omgekeerde hang met
schouderstijging, derde dislok op
ringhoogte
Gestrekte stutrol via bovenbalans: vanuit
dislok-dislok
Salto rugwaarts gestrekt: Vanuit
omgekeerde hang en twee dislokken
Salto voorwaarts gehoekt: Vanuit
omgekeerde hang en twee inlokken
Handstand: 30 sec in zo min mogelijk
beurten, vrij beginnen
8.4 Sprong
8 Jaar 9 Jaar 10 Jaar
Handstandoverslag: 1.10m,
kaats/afstoot/houding/landi
ng
Handstandoverslag: 1.10m,
kaats/afstoot/houding/landi
ng
Handstandoverslag:
1.10m, tot stand met
verhoogd landingsvlak
(1.10m)
kaats/afstoot/houding
126

11 Jaar 12 Jaar
Handstand-overslag: 1.20m, actief
afduwen vanuit schouders, vluchtfase
lichaamshouding recht
Arabier: 1.15m tot stand op verhoogd
vlak 1.15m
Yurchenko (voorbereiding): plankoline
naar verhoogd vlak
Handstand-overslag: 1.20m, actief afduwen
vanuit schouders, vluchtfase
lichaamshouding recht
Arabier.: 1.15m tot lig verhoogd vlak 1.15m
Yurchenko: 1.10m paar tot stand op
verhoogd vlak1.10m
8.5 Brug gelijk
8 Jaar 9 Jaar 10 Jaar
Steunzwaaien : x5 met
heupen minimaal
horizontaal
Handstand staan: 10 sec.
Hangzwaaien: x3 hoge
brug
Steunzwaaien: x5 tot
handstand
Handstand staan: 10 sec.
Handstand pak-pak:
Handstandblokjes, draaien
tot 2 sec. handstand
Hangzwaaien: x3 hoge brug
11 Jaar 12 Jaar
Zwaaien tot handstand: x5 gestrekt,
heupen op schouderhoogte (voorzwaai),
in handstand uitgeduwd
Pak-pak: x3 opeenvolgend vanuit zwaai
Kip: vanuit vluchtige steun, door de
vouwhang, via hoge hoeksteun
Salto gehurkt ao afsprong: Gehurkt,
vanuit steunzwaai, loslaten wanneer
heupen op schouderhoogte zijn, actief
strekken van lichaam voor de landing
Hangzwaaien: x3 hoge brug
Steunzwaaien: x5 tot
handstand
Kip: vanuit vluchtige steun
via hoge hoeksteun
Afsprong salto gehurkt
ao: vanuit steunzwaai
Binnenwaarts handstand
pak-pak:
Handstandblokjes, draaien
tot 2 sec handstand
Hangzwaaien: x3 hoge
brug
Zwaaien tot handstand: x5 gestrekt,
heupen op schouderhoogte (voorzwaai), in
handstand uitgeduwd
Pak-pak: x2 opeenvolgend
Binnenwaarts pak-pak: x2 opeenvolgend
Vooropzet, zwaai tot handstand:
heuphoogte in opzet (recht), houding en
ritme in zwaai tot handstand
Achteropzet tot 45 graden richting
handstand: ritme en houding in zwaai
Salto gehurkt ao afsprong: Gehurkt, vanuit
steunzwaai, loslaten wanneer heupen op
schouderhoogte zijn, actief strekken van
lichaam voor de landing
Hangzwaaien: x5 hoge brug
127

8.6 Rek
8 Jaar 9 Jaar 10 Jaar
REK
Hangzwaaien: in klosjes,
voorzwaai met lijn van
schouders tot voeten
richting verticaal
Hangzwaaien: met leertjes
op horizontaal
LAGE REK
Vouwhangzwaaien: blijf
gevouwen, nadruk op het
duwen, schouders stijgen
tot rekstok hoogte
Gespreide
vouwhangzwaaien: blijf
gevouwen, nadruk op het
duwen, schouders stijgen
tot rekstokhoogte
REK
Losom: in klosjes naar
handstand
Hangzwaaien: 5x met
leertjes
Slingers borstwaarts: x3, in
klosjes vanuit hangzwaaien
Slingers rugwaarts: x3, in
klosjes vanuit hangzwaaien
LAGE REK
Inhoeken tot
vouwhangzwaai: vanuit
grote zwaai, inhoeken en
pendelzwaai, benen
horizontaal op laagste punt
Endo-stalder zwaaitjes
vanuit steun: zowel vanuit
steun naar voren als naar
achteren, heupen boven
stokhoogte
REK
Losom: met leertjes naar
handstand
Slinger rugwaarts: x5 met
leertjes uit wegzet met
hulp
Slinger borstwaarts: x5
met leertjes uit wegzet
met hulp
LAGE REK
Voorwaartse
vouwhangzwaai tot zit:
vanuit hoeksteun, heupen
heffen, insteken tot
vouwhangzwaai (onder
diep en benen
horizontaal), komen tot
zit
Voorwaartse
spreidhoekdraai: x3,
beginnen vanuit gebogen
spreidhoekzit op de
rekstok, in ondergreep
Achterwaartse
spreidhoekdraai: x3,
beginnen vanuit gebogen
spreidhoekzit op de
rekstok, in bovengreep
Oefening in klosjes
Vanuit steun, wegzetten
tot ligsteun, losom
handstand, 5 slingers
borstwaarts, 5 slingers
rugwaarts
128

11 Jaar 12 Jaar
REK
Slinger rugwaarts: x5 uit wegzet
Slinger borstwaarts: x5 uit wegzet
Losom tot handstand: uit steun
Zwaaien met ½ draaien tot handstand: in
serie, houding
Streksalto: uit hangzwaai, actieve hangschop-vast
LAGE REK
Voorwaartse hoekdraai: vanuit
hoeksteun, heupen heffen, insteken,
grote cirkel met heupen, via manna uit
Voorwaartse spreidhoekdraai: vanuit
spreidstand op de stok, 5x
spreidhoekdraai voorwaarts, met elke
keer aantikken van de tenen bij
steunmoment
Achterwaartse spreidhoekdraai: vanuit
spreidstand op de stok, 5x
spreidhoekdraai achterwaarts, met elke
keer aantikken van de tenen bij
steunmoment
Oefening in klosjes
Vanuit steun, wegzet, losom tot
handstand, 5 slingers borstwaarts, 5
slingers rugwaarts in bovengreep
REK
Slinger rugwaarts: x5 uit wegzet
Slinger borstwaarts: x5 uit wegzet
Achteropzet, losom tot handstand: vanuit
ondersprong
Methodische offene
Offene
Streksalto: uit hangzwaai, actieve hangschop-vast
LAGE REK
Hoekzwaaien: dislok voorbereiding, manna
aan het einde van de voorzwaai,
achterzwaai benen verticaal
Spreidhoekzwaaien: Endo en Stalder
voorbereiding, heupen voor en achter
hoog, openen schouderhoek
Oefening in klosjes
Vanuit ondersprong, achteropzet, losom
handstand, 5 slingers borstwaarts, 5
slingers rugwaarts in bovengreep
129

130

131
De turner is niets zonder zijn talent.
Maar zijn talent is niets zonder ambitie,
inspanning en commitment.

Hoofdstuk 9 Trampolineprogramma
In de grote trampoline
‣ Op handen en knieën veren; bolle rug, rechte armen
‣ In ligsteun veren; bolle rug, rechte armen
‣ In lig (op buik) veren; in trampoline voorspanning, uit trampoline
vormspanning, armen lang langs de oren
‣ Van knieën naar ligsteun naar knieën
‣ Van ligsteun naar lig naar ligsteun
‣ Van knieën naar ligsteun naar lig naar knieën
‣ In lig (op rug) veren; in trampoline vormspanning, uit trampoline
voorspanning, armen langs de oren
‣ Vanuit stand naar rug springen en veren tot stand (liggend in
trampo armen hoog, komend uit trampo armen naar heupen
brengen: arm-romphoek sluiten)
‣ Vanuit stand naar rug springen en veren met ½ draai tot stand
‣ Vanuit stand naar rug springen en veren met ½ draai tot ruglig
‣ Vanuit stand veren en springen naar handstand, veren en
terugkomen tot stand (goed uitduwen!); in serie
‣ Flikflak
‣ Flakflik
‣ Flikflak-flakflik
‣ Flakflik-flikflak
‣ Flikflak-flakflik in serie achterelkaar
‣ Temposalto achterover – tempo salto voorover in serie achter
elkaar
‣ Op rug veren (in trampo monoliethouding, uit trampo
vormspanning)
‣ Op rug veren ½ draai rechtsom
‣ Op rug veren ½ draai linksom
‣ Op rug veren 1/1 draai linksom
‣ Op rug veren 1/1 draai rechtsom
‣ Op rug veren 2/1 draai linksom
‣ Op rug veren 2/1 draai rechtsom
‣ Combinaties
132

‣ Kaboem
‣ Kaboem-salto ao
‣ Kaboem-pirouette
‣ Kaboem-luchtrol
‣ Kaboem-diamidov
In de grote trampoline (uitspringen) of in dubbeltrampoline, zowel met
valkuil ‘landing’, als landing op matten
‣ Streksprong-streksprong
‣ Streksprong-streksprong ½ draai rechtsom
‣ Streksprong-streksprong ½ draai linksom
‣ Streksprong-1/1 draai rechtsom
‣ Streksprong 1/1 draai linksom
‣ Streksprong-hurksalto
‣ Streksprong-hurksalto ½ draai
‣ Streksprong-hurksalto 1/1 draai
‣ Streksprong-streksalto
‣ Streksprong-streksalto ½ draai
‣ Streksprong-streksalto 1/1 draai, 3/2 draai, 2/1 draai, 5/2 draai
‣ Streksprong 2/1 salto gehurkt
‣ Streksprong 2/1 salto gehoekt
‣ Hurksalto-streksprong
‣ Hurksalto-hurksalto
‣ Hurksalto-pucksalto
‣ Pucksalto-pucksalto
‣ Hurksalto-streksalto
‣ Hurksalto-streksalto ½, 1/1, 3/2, 2/1, 5/2 draai
‣ Hurksalto-dubbelsalto gehurkt
In dubbeltrampoline, met verhoogd vlak (60-90 cm)
‣ Vanuit dubbeltrampoline, achteruit springen tot ruglig op verhoogd
vlak
‣ Achterwaarts springen tot handstand, duwen tot lig op buik
‣ Flikflak uit de dubbeltrampoline op verhoogd vlak
‣ Flikflak in de dubbeltrampoline
‣ Flikflak in de dubbeltrampoline, achterwaarts springen tot ruglig op
verhoogd vlak (90 cm)
‣ Flikflak in de dubbeltrampoline, flikflak op het verhoogd vlak
‣ Flikflak-salto achterover
133

‣ Vanaf verhoging (kast of vangblok) temposalto achterover–
streksprong
‣ Temposalto-hurksalto
‣ Temposalto-streksalto (ook mogelijk tot buiklig met armen hoog
langs oren, op verhoogd vlak 1.20-1.50m met actieve armvoering
sluiten-openen)
‣ Temposalto-streksalto ½ draai (ook mogelijk tot ruglig op verhoogd
vlak 1.20-1.50m)
‣ Temposalto-streksalto 1/1, 3/2, 2/1, 5/2, 3/1 draai
‣ Temposalto-2/1 salto achterover
134

135
The ultimate gymnast:
pressure is not what takes him,
but what makes him.

Hoofdstuk 10 Blessurepreventieprogramma
Bij de uitvoering van het blessurepreventieprogramma staat de kwaliteit
van uitvoering voorop. Het aantal herhalingen of de duur van een opdracht
is afhankelijk van de uitvoering. Wanneer het aantal herhalingen voorop
staat, is men aan het belasten en niet aan het versterken.
Belangrijk is dus dat een trainer die met dit programma wil werken, op de
hoogte is van de juiste uitvoering.
Leeftijd 8
1. Lenigheid schoudergordel (passief en actief)
a. in zit schouders achter, schuiven, eventueel met benen over hoofd
(passief)
b. Ruglingse hang in de brug met voeten aan de grond(passief)
c. borstwaarts duwen, breed, smal (passief)
d. schouderblad rotatie buiklig (passief)
e. bruggetje (passief)
f. inlok en dislok met stok (actief)
g. staand tegen de muur met rug, cirkel met de armen van onder naar
boven, met de handen tegen de muur, palm en handrug (actief)
h. staand tegen de muur met buik, cirkel met de armen van onder naar
boven, handpalm tegen de muur, of stukje er vanaf, boven extra
openen (actief)
i. langzit, stok in handen en 180 graden hoek maken, beweging van
onder naar boven (actief)
j. ligsteun met hoge hoek benen op blok, armen 180 graden (actief)
136
2. Lenigheid heupregio (passief en actief)
a. Hurkzit opstrekken (passief)
b. Langzit hoek 90 graden, met rechte rug buigen, met flexie en
extensie van tenen (passief)
c. Hordezit beide benen, (passief)
d. Halve middenspagaat (passief)
e. Spreidzit 70 graden, met rechte rug buigen (passief)
f. Spreidzit 90 graden, met rechte rug buigen (passief)
g. Spreidzit 120 graden, met rechte rug buigen (passief)
h. Alle spagaatvormen en voorbereidende oefeningen (passief)
i. Quadriceps rekken ruglig of in stand (passief)
j. Beenheffen tot 45 graden met rechte benen, in lig, voor-zijwaars- en
achter (actief)
k. Beenheffen in langzit, gesloten en gespreid (actief)
l. Hoeksteun en spreidhoeksteun (actief)

3. Mobiliteit polsen en enkels
a. Steunend en loswerkend in warming-up
4. Stabiliteit polsen en enkels
a. Touwklimmen (pols)
b. Knijpoefeningen in blok of balletje (pols)
c. Roloefeningen met stok bovengreep en ondergreep (pols)
d. Oefeningen in stand op 1 been (enkels)
e. Oefeningen met landing op 1 been vanuit stand 2 benen (enkels)
f. Hinkelen op vloer
5. Stabiliteit core
a. Ligsteunen op elleboog, borst-rug-zij
b. Bolle en holle schommels met handen op de benen
c. Ligsteun met handen op een bal, eventueel met been optillen
d. Buiklig gesloten onderrug maken en vasthouden
e. Ruglig met gebogen benen, bekken kantelen en heupen van de vloer
Leeftijd 9
1. Lenigheid schoudergordel (passief en actief)
a. in zit schouders achter, schuiven, eventueel met benen over hoofd
(passief)
b. Ruglingse hang in de brug, ook in beide handen mix greep(passief)
c. borstwaarts duwen, breed, smal en in el (passief)
d. schouderblad rotatie buiklig (passief)
e. bruggetje (passief)
f. inlok en dislok met druk boven op de stok (actief)
g. lig op de rug, cirkel met de armen van onder naar boven, met de
handen tegen de vloer, palm en handrug (actief)
h. lig op de buik, cirkel met de armen van onder naar boven, handpalm
tegen de vloer, of stukje er vanaf, boven extra openen (actief)
i. langzit, stok in handen en 180 graden hoek maken, beweging van
onder naar boven met rug tegen de muur (actief)
j. ligsteun met hoge hoek benen in de ringen, armen 180 graden (actief)
137
2. Lenigheid heupregio (passief en actief)
a. Staand met voet op blok, voor-standbeen-binnen-buiten
b. Hurkzit opstrekken (passief)
c. Langzit hoek 90 graden, met rechte rug buigen, met flexie en
extensie van tenen (passief)
d. Hordezit been buitenkant beide benen, alle kanten (passief)
e. Hordezit been binnenkant beide benen, alleen naar voren (passief)
f. Halve middenspagaat (passief)
g. In ruglig op een blok, 1 been naar beneden laten hangen, andere knie
naar de borst tillen (passief)
h. Spreidzit 70 graden, met rechte rug buigen (passief)

i. Spreidzit 90 graden, met rechte rug buigen (passief)
j. Spreidzit 120 graden, met rechte rug buigen (passief)
k. Alle spagaatvormen en voorbereidende oefeningen (passief)
l. Quadriceps rekken ruglig of in stand (passief)
m. Beenheffen tot 45 graden met rechte benen, in stand tegen de muur,
voor-zijwaars- en achter (actief)
n. Beenheffen tot 90 graden met gebogen been, in stand tegen de
muur, voor (actief)
o. Beenzwaaien tot 45 graden, met rechte benen, staand bij de brug of
de bar, voor-zij (actief)
p. Beenheffen in langzit, gesloten en gespreid (actief)
q. Hoeksteun en spreidhoeksteun (actief)
3. Mobiliteit polsen en enkels
a. Steunend en loswerkend in warming-up
b. Hamstring rekken met gebogen en gestrekt been tegen muur
c. Ellegreep met stok om en om
4. Stabiliteit polsen en enkels
a. Touwklimmen (pols)
b. Knijpoefeningen in blok of balletje (pols)
c. Roloefeningen met stok bovengreep en ondergreep met
gewicht(pols)
d. Oefeningen in stand op 1 been (enkels)
e. Oefeningen met landing op 1 been vanuit stand 2 benen (enkels)
f. Enkeltol of boso-bal (enkels)
g. Vanaf laag blokje landingen 2 benen (enkels)
h. Hinkelen op vloer links en rechts van een lijn (enkels)
i. Teenkruipen vloer en enkelpatroon vloer (enkels)
5. Stabiliteit core
a. Ligsteunen op elleboog, borst-rug-zij
b. Bolle en holle schommels met handen op de benen
c. Ligsteun met handen op een bal, eventueel met been optillen
d. Buiklig gesloten onderrug maken en vasthouden
e. Ruglig met gebogen benen, bekken kantelen en heupen van de vloer,
strekken links en rechts
f. Grote bal in ligsteun
g. Bouncen in ligsteun op elastiek
h. Voeten in de ringen, ligsteun en naar voren en achter lopen
i. Omgekeerde ligsteun met voeten in de ringen
Leeftijd 10
138
1. Lenigheid schoudergordel (passief en actief)
a. in zit schouders achter, schuiven, eventueel met benen over hoofd
(passief)

. Ruglingse hang in de brug, ook in beide handen mix greep en hang in
ellegreep(passief)
c. borstwaarts duwen, breed, smal en in el (passief)
d. hangen rekstok, duw op de schouders vanaf de achterkant, lichaam
af laten hangen (passief)
e. schouderblad rotatie buiklig (passief)
f. bruggetje (passief)
g. inlok en dislok met druk boven op de stok en ellesteun (actief)
h. elsteun op beugel of rekstok met kniezit op blok
i. lig op de rug, cirkel met de armen van onder naar boven, met de
handen tegen de vloer, palm en handrug (actief)
j. lig op de buik, cirkel met de armen van onder naar boven, handpalm
tegen de vloer, of stukje er vanaf, boven extra openen (actief)
k. langzit, stok in handen en 180 graden hoek maken, beweging van
onder naar boven met rug tegen de muur (actief)
l. ligsteun met hoge hoek handen in de ringen, schouderhoek 180
graden (actief)
2. Lenigheid heupregio (passief en actief)
a. Staand met voet op blok, voor-standbeen-binnen-buiten en gebogen
recht en buiten
b. Hurkzit opstrekken (passief)
c. Langzit hoek 90 graden, met rechte rug buigen, met flexie en
extensie van tenen (passief)
d. Hordezit been buitenkant beide benen, alle kanten (passief)
e. Hordezit been binnenkant beide benen, alleen naar voren (passief)
f. Halve middenspagaat (passief)
g. In ruglig op een blok, 1 been naar beneden laten hangen, andere knie
naar de borst tillen, met hulp duwen (passief)
h. Spreidzit 70 graden, met rechte rug buigen (passief)
i. Spreidzit 90 graden, met rechte rug buigen (passief)
j. Spreidzit 120 graden, met rechte rug buigen (passief)
k. Alle spagaatvormen en voorbereidende oefeningen met
verhoging(passief)
l. Quadriceps rekken ruglig of in stand (passief)
m. Beenheffen tot 90 graden met rechte benen, aan bar of brug, voorzijwaars-
en achter (actief)
n. Beenheffen tot 90 graden met gebogen been, staand bij de brug of
de bar, voor (actief)
o. Beenzwaaien tot 90 graden, met rechte benen, staand bij de brug of
de bar, voor-zij (actief)
p. Beenheffen in langzit, gesloten en gespreid (actief)
q. Hoeksteun en spreidhoeksteun (actief)
r. In steun brug, beenspreiding voor-achter 180 graden en achter steun
180 graden
139

3. Mobiliteit polsen en enkels
a. Steunend en loswerkend in warming-up
b. Achillispees rekken met gebogen en gestrekt been tegen muur
c. Ellegreep met stok om en om
4. Stabiliteit polsen en enkels
a. Touwklimmen zonder benen (pols)
b. Knijpoefeningen in blok of balletje (pols)
c. Roloefeningen met stok bovengreep en ondergreep met zwaarder
gewicht(pols)
d. Opdrukken van de handen voor en zij, vanuit kniezit ligsteun (pols)
e. Ligsteun op vuisten op bosu-bal of instabiel vlak
f. Oefeningen in stand op 1 been (enkels)
g. Oefeningen met landing op 1 been vanuit stand 2 benen (enkels)
h. Enkeltol of bosu-bal met verzwaringen (enkels)
i. Vanaf laag blokje landingen 2 benen (enkels)
j. Hinkelen op vloer links en rechts van een lijn (enkels)
k. Teenkruipen vloer en enkelpatroon vloer (enkels)
l. Tenenlopen
5. Stabiliteit core
a. Ligsteunen op elleboog, borst-rug-zij, minimaal 1 minuut
b. Bolle en holle schommels met armen langs hoofd
c. Ligsteun met handen op een bal, met been optillen
d. Buiklig gesloten onderrug maken en vasthouden
e. Ruglig met schouders op grote bal, benen 90 graden, been strekken
links en rechts
f. Grote bal in ligsteun
g. Met rol op plank, bolle houding, rollen van voor naar achter
h. Bouncen in ligsteun op elastiek
i. Voeten in de ringen, ligsteun en naar voren en achter lopen
j. Omgekeerde ligsteun met voeten in de ringen
k. Ruglig tussen 2 blokken, voeten en schouders op blok
Leeftijd 11
140
1. Lenigheid schoudergordel (passief en actief)
a. in zit schouders achter, schuiven, eventueel met benen over hoofd
(passief)
b. Ruglingse hang in de brug, ook in beide handen mix greep en hang in
ellegreep(passief)
c. borstwaarts duwen, breed, smal en in el (passief)
d. hangen rekstok, duw op de schouders vanaf de achterkant, lichaam
af laten hangen (passief)
e. schouderblad rotatie in zit met hulp (passief)
f. bruggetje (passief)

g. in zijlig, armhoek 90 graden, onderarm hoek 90 graden naar
beneden
h. inlok en dislok met druk boven op de stok en ellesteun (actief)
i. elsteun op beugel of rekstok vanaf opsprong
j. lig op de rug, cirkel met de armen van onder naar boven, met de
handen tegen de vloer, palm en handrug (actief)
k. lig op de buik, cirkel met de armen van onder naar boven, handpalm
tegen de vloer, of stukje er vanaf, boven extra openen (actief)
l. langzit, stok in handen en 180 graden hoek maken, beweging van
onder naar boven met rug tegen de muur (actief)
m. ligsteun met hoge hoek handen in de ringen, schouderhoek 180
graden (actief)
2. Stabiliteit schoudergordel
a. Elastiek borst
b. Elastiek rug
c. Elastiek zijwaarts
d. Elastiek exo en endo rotatie, arm-onderarm hoek 90 graden
e. Elastiek uiduwen en trekken, armen voor hoek 90 graden
3. Lenigheid heupregio (passief en actief)
a. Staand met voet op blok, voor-standbeen-binnen-buiten en gebogen
recht en buiten
b. Hurkzit opstrekken (passief)
c. Langzit hoek 90 graden, met rechte rug buigen, met flexie en
extensie van tenen (passief)
d. Hordezit been buitenkant beide benen, alle kanten (passief)
e. Hordezit been binnenkant beide benen, alleen naar voren (passief)
f. Halve middenspagaat (passief)
g. In ruglig op een blok, 1 been naar beneden laten hangen, andere knie
naar de borst tillen, met hulp duwen (passief)
h. Spreidzit 70 graden, met rechte rug buigen (passief)
i. Spreidzit 90 graden, met rechte rug buigen (passief)
j. Spreidzit 120 graden, met rechte rug buigen (passief)
k. Alle spagaatvormen en voorbereidende oefeningen met
verhoging(passief)
l. Quadriceps rekken ruglig of in stand (passief)
m. Beenheffen combinatieoefening, van voor via zij naar achter been
90graden, met armbeweging
n. Beenzwaaien tot 90 graden, met rechte benen, staand bij de brug of
de bar, voor-zij (actief)
o. Beenheffen in langzit, gesloten en gespreid (actief)
p. Hoeksteun en spreidhoeksteun in ringen(actief)
q. In steun brug, beenspreiding voor-achter 180 graden en achter steun
180 graden
141

4. Mobiliteit polsen en enkels
a. Steunend en loswerkend in warming-up
b. Achillispees rekken met gebogen en gestrekt been tegen muur
c. Ellegreep met stok om en om
5. Stabiliteit polsen en enkels
a. Touwklimmen zonder benen (pols)
b. Knijpoefeningen in blok of balletje (pols)
c. Roloefeningen met stok bovengreep en ondergreep met zwaarder
gewicht(pols)
d. Polsopdrachten met gewichtjes
e. Opdrukken van de handen naar vingers voor en zij, vanuit ligsteun
(pols)
f. Ligsteun op vuisten op bosu-bal of instabiel vlak
g. Oefeningen met landing op 1 been vanuit plank/trampoline 2 benen
(enkels)
h. Enkeltol of bosu-bal met verzwaringen (enkels)
i. Vanaf laag blokje landingen 2 benen (enkels)
j. Hinkelen op vloer links en rechts van een lijn (enkels)
k. Teenkruipen vloer en enkelpatroon vloer (enkels)
l. Tenenlopen met armen boven hoofd
m. Elastiek enkels, flexie, extensie, dorsaalflexie en inversie
n. Kuitopdrachten op verhoging en met gebogen been
6. Stabiliteit core
a. Ligsteunen op elleboog, borst-rug-zij, minimaal 1 minuut met
gewichtje
b. Bolle en holle schommels met armen langs hoofd
c. Ligsteun met handen op een bal, met been optillen
d. Ruglig met schouders op grote bal, benen 90 graden, been strekken
links en rechts
e. Grote bal in ligsteun, met been optillen
f. In kniezit op grote bal, gestrekte heupen
g. Met rol op plank, bolle houding, rollen van voor naar achter
h. Bouncen in ligsteun op elastiek
i. Voeten in de ringen, ligsteun en naar voren en achter lopen
j. Omgekeerde ligsteun met voeten in de ringen
k. Ruglig tussen 2 blokken, voeten en schouders op blok, minimaal 1
minuut
Leeftijd 12
142
1. Lenigheid schoudergordel (passief en actief)
a. in zit schouders achter, schuiven, eventueel met benen over hoofd
(passief)
b. Ruglingse hang in de brug, ook in beide handen mix greep en hang in
ellegreep(passief)

c. borstwaarts duwen, breed, smal en in el (passief)
d. hangen rekstok, duw op de schouders vanaf de achterkant, lichaam
af laten hangen (passief)
e. schouderblad rotatie in zit met hulp (passief) en chickenwings
f. bruggetje (passief)
g. in zijlig, armhoek 90 graden, onderarm hoek 90 graden naar
beneden
h. inlok en dislok met druk boven op de stok en ellesteun (actief)
i. elsteun op beugel of rekstok vanaf opsprong met strekking heupen
j. lig op de rug, cirkel met de armen van onder naar boven, met de
handen tegen de vloer, palm en handrug (actief)
k. lig op de buik, cirkel met de armen van onder naar boven, handpalm
tegen de vloer, of stukje er vanaf, boven extra openen (actief)
l. langzit, stok in handen en 180 graden hoek maken, beweging van
onder naar boven met rug tegen de muur (actief)
m. ligsteun met hoge hoek handen in de ringen, schouderhoek 180
graden (actief)
2. Stabiliteit schoudergordel
a. Elastiek borst
b. Elastiek rug
c. Elastiek zijwaarts
d. Elastiek exo en endo rotatie, arm-onderarm hoek 90 graden
e. Elastiek protractie en retractie, armen voor hoek 90 graden
f. Elastiek endo en exo elleboog op schouderhoogte
g. Elastiek vanaf kniezit, van boven via zij naar beneden
143
3. Lenigheid heupregio (passief en actief)
a. Staand met voet op blok, voor-standbeen-binnen-buiten en gebogen
recht en buiten
b. Hurkzit opstrekken (passief)
c. Langzit hoek 90 graden, met rechte rug buigen, met flexie en
extensie van tenen (passief)
d. Hordezit been buitenkant beide benen, alle kanten (passief)
e. Hordezit been binnenkant beide benen, alleen naar voren (passief)
f. Halve middenspagaat (passief)
g. In ruglig op een blok, 1 been naar beneden laten hangen, andere knie
naar de borst tillen, met hulp duwen (passief)
h. Spreidzit 70 graden, met rechte rug buigen (passief)
i. Spreidzit 90 graden, met rechte rug buigen (passief)
j. Spreidzit 120 graden, met rechte rug buigen (passief)
k. Alle spagaatvormen en voorbereidende oefeningen met
verhoging(passief)
l. Quadriceps rekken ruglig of in stand (passief)
m. Beenheffen combinatieoefening, van voor via zij naar achter been
90graden, met armbeweging met enkelgewichtje
n. Beenzwaaien tot 90 graden, met rechte benen, staand bij de brug of
de bar, voor-zij (actief)

o. Beenheffen in langzit, gesloten en gespreid (actief)
p. Hoeksteun en spreidhoeksteun in ringen(actief)
q. In steun brug, beenspreiding voor-achter 180 graden en achter steun
180 graden
4. Mobiliteit polsen en enkels
a. Steunend en loswerkend in warming-up
b. Achillispees rekken met gebogen en gestrekt been tegen muur
c. Ellegreep met stok om en om
5. Stabiliteit polsen en enkels
a. Touwklimmen zonder benen (pols)
b. Knijpoefeningen in blok of balletje (pols)
c. Roloefeningen met stok bovengreep en ondergreep met zwaarder
gewicht(pols)
d. Polsopdrachten met gewichtjes
e. Opdrukken van de handen naar vingers voor en zij, vanuit ligsteun
(pols)
f. Ligsteun op vuisten op bosu-bal of instabiel vlak
g. Oefeningen met landing op 1 been vanuit plank/trampoline 2 benen
(enkels)
h. Enkeltol of bosu-bal met verzwaringen (enkels)
i. Vanaf laag blokje landingen 2 benen (enkels)
j. Hinkelen op vloer links en rechts van een lijn (enkels)
k. Teenkruipen vloer en enkelpatroon vloer (enkels)
l. Tenenlopen met medicijnbal boven hoofd
m. Elastiek enkels, flexie, extensie, dorsaalflexie en inversie
n. Kuitopdrachten op verhoging en met gebogen been
6. Stabiliteit core
a. Ligsteunen op elleboog, borst-rug-zij, minimaal 1 minuut met gewicht
b. Bolle en holle flippers
c. Ligsteun met handen op een bal, met been optillen
d. Ruglig met schouders op grote bal, benen 90 graden, been strekken
links en rechts
e. Grote bal in ligsteun, met been optillen
f. In kniezit op grote bal, gestrekte heupen
g. Met rol op plank, bolle houding, rollen van voor naar achter
h. Bouncen in ligsteun op elastiek
i. Voeten in de ringen, ligsteun en naar voren en achter lopen
j. Omgekeerde ligsteun met voeten in de ringen
k. Ruglig tussen 2 blokken, voeten en schouders op blok, minimaal 1
minuut met gewicht
144

145
You are only fully dressed,
until you wear a smile.

Hoofdstuk 11
Spelvormen voor jonge wedstrijdsporters
In dit laatste hoofdstuk presenteer ik een paar spelvormen die ik zelf veel
gebruik in mijn trainingen met de jonge jongens. ‘Spelen’ past nog heel erg
bij deze leeftijdsgroep en via onderstaande spel/wedstrijdvormen waar je
(iets) kunt ‘winnen’ en/of ‘verliezen’ leren de jongens spelenderwijs
omgaan met de druk van op het juiste moment laten zien wat je kan.
Beginnersplezier is bij jonge kinderen nog heel puur, en in
spel/wedstrijdvormen kun je als trainer daar mooi op inspringen en gebruik
van maken in het leerproces.
De spelvormen zijn op alle toestellen wel toe te passen, maar het
piramidespel, de recordkermis, het tekenspel en killer gebruik ik zelf bijna
voornamelijk bij paard voltige. De jongens ontwikkelen zo (onbewust) een
hele positieve associatie met paard voltige, omdat ze de spelvormen
enorm leuk vinden: ze vragen er zelfs geregeld om! Het geheim van het
succes van deze spelvormen zijn wat mij betreft echter niet het spel zelf,
maar wat je er mee kunt bereiken. Je kunt namelijk in deze spelvormen
alleen winnen als je iets heel goed doet (excellente uitvoering), en/of als je
een persoonlijke grens verlegt. Spelenderwijs wordt er zo heel veel geleerd.
11.1 Stick it!
146
Stick it! is een landingsspel dat je op allerlei toestellen kunt spelen, maar
heel goed en snel te spelen is op de dubbeltrampoline met verhoging voor
de trampo (kast) en een hard landingsvlak achter de trampo (60-90 cm).
Het spel kan zowel alleen gespeeld worden, of met meerdere ‘spelers’.
Er is een vooraf afgesproken serie sprongen die uitgevoerd moet
worden en bij elke goed ‘gestickte’ landing (tot stilstand, via goede squat
positie), mag de turner door naar het volgende ‘level’, de volgende sprong.
Wanneer de landing niet stabiel is, moet dezelfde sprong opnieuw geturnd
worden in de volgende beurt. Bij een val moet de turner weer helemaal
opnieuw beginnen. Doel is om in zo min mogelijk beurten alle sprongen
gestickt te krijgen, en/of om minder beurten dan je tegenstander nodig te
hebben.
Voor jonge jongens kan de sprongenserie bestaan uit relatief
makkelijke sprongen, zoals streksprong-streksprong-landing, streksprongstreksprong
½ draai-landing linksom en rechtsom, maar de sprongenserie
valt natuurlijk heel makkelijk uit te bouwen naar hele moeilijke sprongen
(zie hoofdstuk Trampolineprogramma). Ook kan je per individu

differentiëren in de sprongenserie. Als alle deelnemers bijvoorbeeld tien
sprongen af te werken hebben, kan iedereen op zijn eigen niveau meedoen
en wint niet altijd de beste turner, maar degene die zijn programma het
beste uitvoert.
De trainer kan bepalen wanneer een landing perfect gestickt is,
maar de ervaring is dat de jongens bij dit spel ook heel goed zelf hun
scheidsrechter kunnen zijn. De voordelen van dit spel zijn evident: de
turners leren goed te landen (en ook hun sprongen beter uit te voeren) en
er wordt niet door de jongens in de wilde weg geturnd wat nog wel eens
het geval kan zijn bij het trampolinegebeuren (en er bijvoorbeeld niet de
hele tijd een trainer bij de groep kan zijn).
11.2 Piramidespel
De basis van het piramidespel is een serie opdrachten die de turner moet
uitvoeren, oplopend van makkelijk (die vaker gehaald moet worden) tot
een grensverleggende opdracht (die maar 1x gehaald hoeft te worden).
Wordt de opdracht goed uitgevoerd – de trainer is de scheidsrechter
wanneer iets goed (genoeg) is – dan mag de turner een kruisje in het vakje
zetten (zie voorbeeld formulier hieronder). Wie als eerste zijn formulier vol
heeft gespeeld (met kruisjes) is de winnaar.
Opdracht 5 (grensverleggend)
Sivado veulen
Opdracht 4 (moeilijk)
½ Sivado veulen
Opdracht 3 (gemiddeld)
[5 ruglingse kopflanken veulen]
Opdracht 2 (makkelijk)
[5 kopflanken veulen]
Opdracht 1 (basis)
[10 paddestoelflanken]
147

Wanneer je als trainer vindt dat het spel te kort duurt, kun je er
bijvoorbeeld voor kiezen om bij de eerste keer halen een stip in het hokje
te zetten, de tweede keer een kruisje en de derde keer het vakje volledig
zwart kleuren. Dan maakt de turner dus drie keer zoveel beurten. Ook hier
kun je de sporters dezelfde opdrachten geven, of differentiëren naar
niveau. Zo kunnen jongens van verschillend niveau toch tegen elkaar
strijden en kan de ‘mindere’ turner toch winnen.
Het voor iedereen zichtbaar opschrijven van de
opdrachtenpiramides – bijvoorbeeld op een whiteboard in de zaal – werkt
heel stimulerend. De jongens kunnen dan zien hoe ze ervoor staan ten
opzichte van anderen en dat doet ze dan extra hard werken… want ze
willen natuurlijk niet verliezen! En alleen al het zelf op het whiteboard laten
zetten van kruisjes met een stift, hoe simpel ook, stimuleert de jongens.
11.3 Recordkermis
Records verbeteren is altijd uitdagend voor de jongens, zowel
‘clubrecords’, als individuele records. Dit kun je op 101 manieren in je
training integreren. Om te voorkomen dat de beste turner ‘altijd’ wint, kun
je ook een wedstrijdvorm doen, waarbij je wint als je je record (relatief of
absoluut) het meest verbetert.
Bijvoorbeeld:
Jongen A: van 5 flanken naar 7 flanken: verbetering van 2
Jongen B: van 8 flanken naar 9 flanken: verbetering van 1
Jongen A wint
Als je een groepje van 5 jongens heb, kun je bijvoorbeeld 5 situaties
uitzetten en overal in 30 seconden zoveel mogelijk flanken maken. Na
eerste toestel / eerste 30 sec, gelijk doorwisselen naar toestel twee en
gelijk weer 30 seconden. Alle flanken die je geturnd hebt in vijf x 30 sec bij
elkaar optellen. Ook hier kun je weer tegen elkaar strijden, als tegen jezelf.
Zo wordt deze wedstrijd een flinke conditiebeurt!
Of maak bijvoorbeeld van je groep meerdere teams en laat ze in 3 minuten
gezamenlijk zoveel mogelijk flanken maken. Welk team wint De betere
turners kun je bijvoorbeeld een moeilijkere situatie geven (bijvoorbeeld
beugelflanken op het tweebeugelbokje) dan de mindere / jongere turners
(bijvoorbeeld paddestoelflanken).
148

11.4 Tekenspel
Het tekenspel gaat uit van een heel simpel idee. De benodigdheden zijn
een groot whiteboard en whiteboardstiften. De turner wordt beloond voor
een hele goede beurt – de trainer is de jury en bepaalt individueel of een
beurt goed (genoeg) is – met het feit dat hij iets (kleins) mag tekenen op
het whiteboard. Tekenen mag niet langer duren dan bijvoorbeeld 20 sec.
Per turner kan de turnopdracht bepaald worden. Ieder op zijn eigen niveau.
In de herfst teken ik een grote, kale boom op het whiteboard waar
de jongens dan wolken, paddestoelen, kabouters, eekhoorns, vogelhuisjes,
herten et cetera, et cetera gaan bij tekenen. In de kerstvakantie teken ik de
contouren van een kerstboom, waar de jongens dan kerstballen,
cadeautjes, sneeuwmannen en dergelijk bij gaan tekenen. Of laat ze een
turnhal tekenen. Hartstikke leuk om te zien hoe zij hun turnsport
uitbeelden.
11.5 Killer
Een groot en gegarandeerd succesnummer bij de kleine mannen is killer,
een spel waarbij jongens elkaar kunnen uitdagen en elkaar kunnen ‘killen’
of zelf ‘gekilled’ kunnen worden. Doel is natuurlijk om veel te ‘killen’ en niet
‘gekilled’ te worden.
Elke turner krijgt een uitdagende, grensverleggende, maar haalbare
turnopdracht op zijn eigen niveau. Wanneer hij de opdracht haalt, krijgt hij
een eerste kruis achter zijn naam op het whiteboard. Wanneer hij hem nog
een keer haalt, krijgt hij een tweede kruis achter zijn naam. Bij drie kruizen
ben je een killer en mag je andere turners die al kruizen hebben gaan
uitdagen. De trainer is de jury. De uitdager begint. Hij moet zijn beurt
maken. Faalt hij, dan gaat er een kruis bij hem af en moet hij opnieuw killer
zien te worden door weer opnieuw zijn opdracht te halen. Haalt de
uitdager zijn opdracht dan is de uitgedaagde aan de beurt. Faalt de
uitgedaagde dan is hij een kruis kwijt. De uitdager heeft dan gewonnen.
Haalt de uitgedaagde zijn opdracht dan is het gelijkspel en gaat het spel
onveranderd verder.
Wanneer een killer zijn opdracht makkelijk haalt, dan kan zijn
opdracht verzwaard worden. Wanneer een jongen geen kruis kan halen, is
zijn opdracht te moeilijk en moet hij een iets makkelijkere opdracht krijgen
om goed met het spel mee te kunnen doen.
149

150

151
Niets zo praktisch als een goede theorie.

Geraadpleegde en aanbevolen literatuur
De Caluwé, L. en Vermaak, H. (2008) Leren veranderen. Een handboek voor
de veranderkundige. 2 e herziene editie Kluwer, Deventer
Gerbrands, T. (2008) De lerende winnaar. Inspiratie, presteren, winnen,
succes. Pharos uitgevers, Utrecht
Gladwell, M. (2001) The tipping point. How little things can make a big
difference. Back Bay books, New York
Gladwell, M. (2006) Blink. The power of thinking without thinking. Back Bay
books, New York
Gladwell, M. (2009) Outliers. The story of success. Back Bay books, New
York
Godberg, A. (niet gedateerd) Sticking it. A gymnast and coach’s guide to
developing mental toughness. Competitive Advantage, Amherst
Goldberg, A.S. (1998) Sports slump busting. 10 steps to mental toughness
and peak performance. Human kinetics
Goldberg (2003) ‘We’re going to the Olympics’. What every coach should
know about getting parents to work with you, not against you. Competitive
Advantage, Amherst
Gunster, B. (2009) Huh! De techniek van het omdenken. Bruna uitgevers,
Utrecht
Heckman, f. & De Bie, S. (2004) De reis van de held. Carrière maken is
topsport. Een goede mentale voorbereiding is essentieel op je weg naar de
top. Bruna uitgevers, Utrecht
Huijbers, J. (2005) Coachen op concentratie. Arko Sports Media,
Nieuwegein
Huijbers, J. en Murphy, P. (2007 ) Totaalcoachen. Begeleiden met action type.
Arko sports media, Nieuwegein
152

Knegtmans, R. (2008) TOPtalent. De 9 universele criteria voor toptalent.
BOOM Amsterdam
Weinberg, R.S. & Gould, D. (2003) Foundations of Sport & Exercise
Psychology. Third edition. Human kinetics
153

154

Lijfspreuk Remon
Het zijn meestal niet de snelsten die
winnen, maar zij die volhouden.
155

Over de auteur
Remon Rooij (11-07-1973) is een echte KNGU-er. Na zelf geturnd te hebben
op nationaal niveau (C-lijn) werd hij in zijn tienerjaren al getriggerd door
zijn trainer Leo van Rij (vanuit het Van Rij turngeslacht van KDO
Hellevoetsluis) en VLG docenten Martin van Wijk en Peter Verheul om
turntrainer te worden. Het jaar 1991 werd een jaar van de eyeopeners. Nog
maar net een paar dagen 18 jaar oud en midden in zijn VLG opleiding, kwam
hij in de zomer van ‘91 in aanraking met het allereerste ZomerGYMkamp als
eerstejaars leiding. Het recreatieve Zomerkamp kende hij als deelnemer al
sinds 1983. Ook was hij in 1991 vrijwilliger in Amsterdam bij de 9e, maar zijn
allereerste, Wereldgymnaestrada. Sinds 1991 heeft Remon geen kampjaar
en geen gymnaestradajaar meer gemist. Een keer gezien, voor altijd
verslaafd: 6 gymnaestrada’s en minimaal 70 Zomerkampweken.
In de jaren ’90 werd Remon trainer bij Oliveo gymnastiek Pijnacker
(eerst dames, later een eigen jongensselectiegroep opgezet). Hij
studeerde toen in Delft en was via de Zomerkampen in aanraking gekomen
met Oliveo Pijnacker. In de jaren ’90 behaalde Remon met zijn Pijnackerse
jongens al snel nationale successen in de 2e en 1e divisie (de toenmalige C-
en B-lijn). Huidig oranjelid Boudewijn de Vries (Nederlands kampioen
voltige 2010) is toen door hem in de Pijnackerse turnzaal ontdekt.
Daarnaast ontwikkelde Remon zich in sneltreinvaart bij de Zomerkampen
door van leiding tot staf tot programmcommissielid, tot productgroeplid
met als verantwoordelijkheid de ZomerGYMkampen. Vele malen
bekleedde Remon tijdens de kampweken in de jaren ’90 en beginjaren ’00
de rol van Kampleider en Sporthalcoördinator (hoofdtrainer).
Om meer toestellen voor Oliveo aan te kunnen schaffen en
turnactiviteiten te kunnen ontplooien, raakte Remon als bestuurslid
betrokken bij de Stichting Recreatie en Topsport Beusichem en werkt
daarbinnen nog steeds intensief samen met Ramon van Beusichem. Het
geven van trainingen, bijscholingen en clinics, en de verhuur van
tumblingbanen, trampolines, andere turntoestellen en recreatiemateriaal
behoren onder andere tot hun activiteiten.
156
Eind jaren ’90 werd Remon door Rob Stout, met wie Remon bij de
regiotrainingen van Zuid-Holland en de nationale wedstrijden in contact
was gekomen, gevraagd om collega te worden binnen zijn trainersstaf bij
topsportclub SDS Rotterdam en de stichting RTT (Rotterdam Top Turnen).
Het begin van een meer dan prettige samenwerking met Rob Stout, Jos
Eigenbrood en Erwin Ornek was geboren. De inmiddels voor topsport
turnen heren enthousiast geraakt geworden Remon verhuisde met zijn
turnactiviteiten langzamerhand steeds meer van Pijnacker naar Rotterdam

en later Zwijndrecht (de club O&O en topsportstichting TAG, Top Artistic
Gymnastics), toen de SDS selectiegroep midden jaren ’00 niet meer van de
Rotterdamse turnzaal gebruik kon maken. Intensieve en succesvolle
samenwerking kwam tot stand met de O&O trainers Enrico Visser en Joop
Visser tot en met de dag van vandaag.
De turnsuccessen van het trainersteam Stout zijn binnen Nederland
ongeëvenaard. ‘Team Stout’ levert al decennialang Oranjeklanten die het
niet alleen nationaal maar ook internationaal zeer goed doen. De
turnopleiding ‘Stout’ die Remon de afgelopen 15 jaar genoten heeft, is dan
ook onbetaalbaar. Remon geeft nu ongeveer 20-30uur per week
turntraining naast zijn baan aan de Technische Universiteit Delft (0,8fte) als
universitair docent Ruimtelijke Planning & Strategie en Bachelor
Bouwkunde opleidingscoördinator. Hij geeft samen met Rob, Jeroen en
Enrico alle eredivisie, talentendivisie en eerste divisiejongens les van
O&O/TAG. O&O/TAG Zwijndrecht is anno 2014 één van de meest, misschien
wel de meest succesvolle jongensvereniging van Nederland met 70
wedstrijdsporters in de ere, talenten-, 1e, 2e en 3e divisie.
Remon was van 2009-2012 districtstrainer van Zuid-Holland waar hij
jongens (instap-jeugd 2 e divisie, 1 e divisie en talentendivisie) en trainers
vanuit de regio verder probeerde te brengen. Sinds 2009 is Remon door de
landelijke commissie turnen heren al vele malen ‘ingehuurd’ om nationale
en regionale bijscholingsdagen te verzorgen, die met veel enthousiasme in
den lande ontvangen zijn. Remon is de drijvende kracht geweest achter het
vernieuwde NTS 2013, de verplichte wedstrijdoefenstof van de benjamins,
instappers en pupillen van de 3 e , 2 e , 1 e en talentendivisie.
Met ingang van januari 2013 is Remon aangesteld als KNGU Oranje Jong
Talent coach. Hij geeft leiding aan het Oranje Jong Talent programma 2013-
2020. Binnen dit programma wordt intensief samengewerkt tussen een
grote groep van clubcoaches, districtscoaches, senior adviseurs en
(internationale) juryleden. Samen met hen wordt gewerkt aan een
topklimaat voor KNGU talentontwikkeling.
157

Personalia
Dr.ir. Remon M. Rooij
Universitair Docent Ruimtelijke Planning & Strategie
afdeling Stedebouwkunde, Technische Universiteit Delft
Bachelor Bouwkunde opleidingscoördinator
Technische Universiteit Delft
Topsport trainer turnen heren
O&O/TAG Zwijndrecht
KNGU Oranje Jong Talent coach
Nobellaan 25
2641 XS Pijnacker
r.m.rooij@tudelft.nl
06 49738218
158

159

160

Turntoppers worden niet zo maar geboren. Daar
gaat jarenlang keihard trainen aan vooraf. En dat
begint al op jonge leeftijd. Het opleiden en
begeleiden van jonge turntalenten staan
centraal in dit boek. Het Oranje Jong Talent
programma voor turners van 8 tot en met 12 jaar
van de Koninklijke Nederlandse Gymnastiek Unie
geeft de trainers, coaches, verenigingen en
ouders met dit schrijven haar visie op hoe dit
mooie proces vorm te geven. Dit boek gaat
daarbij niet alleen in op de technische
programma’s die in het OJT centraal staan, maar
geeft ook visie op de sociale en mentale
aspecten van de ontwikkeling van het jonge
turntalent.