nr. 2 - KGK Deinze

KRING VOOR GESCHIEDENIS EN KUNST
VAN DEINZE EN DE LEIESTREEK
CONTACTBLAD
Verschijnt tenminste 4 maal per jaar
Uitgiftekantoor : Deinze
23ste jaargang nr. 2
april 2003
Verantwoordelijke uitgever :
Willy Jonckheere
Winkelstraat 36
9800 Deinze
Tel. (09)386.32.78
Postrekening 000 - 0434500 - 37, KGK-Deinze, p/a L. Matthijslaan 3-5, 9800 DEINZE

1885. Over Deinse schilders in een Hollands spectrum
Er bestaat wel geen leerrijker en leukere lectuurvorm dan het “doorbladerend lezen” (of “al
lezend doorbladeren”) van een woordenboek of van een ecyclopedisch lexicon. Dit soort lezen
heeft dan ook steevast behoord tot mijn veelgeliefde vrijetijdsbezigheden. Om spelenderwijs een
zeer gevarieerde kennis (voer woord en ding) te vergaren, kan daar b.v. geen enkele nieuwskrant
tegenop. Tot zover, om te beginnen, een puur persoonlijke noot.
Waarover het hier gaat Over een “Spectrum Opzoekboek”, getiteld “Schilders van A tot Z”
(Utrecht, Het Spectrum, 2000; 376 pp. met dubbele tekstkolom; geen ill.; 14,75 EUR). Het is,
volgens de uitgever “een praktische hulp voor een ieder die meer wil weten over schilderkunst.
Het boek bevat zowel biografieën van bekende en minder bekende schilders, als een duidelijke
uitleg bij stijlen, stromingen en technieken. De alfabetische volgorde en de korte omschrijvingen
bij iedere term zorgen voor een overzichtelijk geheel.” De uitgever verzekert ons (al op de
voorkaft) dat we tweeduizend kunstenaars gepresenteerd krijgen: dat zal wel (ongeveer)
kloppen…
Nieuwsgierigheid en/of beroeps()misvorming deden mij onmiddellijk op speurtocht trekken om
de “Deinse” schilders-aanbreng in deze (zeker niet onaardig samengestelde)Hollandse
krabbenmand op te halen.
De vangst was – zoals te verwachten/vrezen () – eerder zuinig bemeten: nog geen half dozijn
namen. Welgeteld slechts vier… Voor de nieuwsgierigen, en chronologisch afdalend volgens
leeftijd: Emiel Claus (16 tekstregels), Alb. Saverijs (12 dito), Hubert Malfait (7 dito) en Raoul De
Keyzer (15 dito). Dus geen Charles Picqué (Deinze 1799), geen Casimir Vandendaele (Deinze
1818), geen Firmin Bouvy (Deinze 1822), geen Antoon De Clerck (Deinze 1923), geen Jan
Saverijs (Deinze 1924), geen Juul Claeys (Gottem 1930), geen Ingrid Castelein (Deinze 1953),
geen Jean Bytebier (Deinze 1963), geen… (maar waartoe deze lijst nog uitbreiden). En
Hollands spectrum werkt blijkbaar heel erg vernauwend. Het lijkt ons dringend gewenst dat aan
de Spectrum-redactie, om hun inspiratie aldaar te stimuleren, een exemplaar van de prachtige en
instructieve cataloog van het “Museum van Deinze en Leiestreek” zou toegestuurd worden (de
promotiewaarde van een goedgekozen present exemplaar, nietwaar…).
Maar nu terzake.
In het artikel over Claus (“Vlaams” schilder) lezen we o.m. dat hij een schilderij maakte, getiteld
“Koeien die langs de Lys (sic) lopen”. Voor onze geliefde Leierivier schrijven de Fransen “La
Lys”, de Engelsen ook “The Lys” (of “Golden River”) en de Hollanders “De Lyr”. Je zal maar
durven…
Over Malfait (“Belgisch”) schilder) vernemen we dat hij “zich aansloot bij de tweede generatie
van de Latemse School”. En Piet Boyens c.s. maar blijven beweren (terecht, maar blijkbaar
vruchteloos) dat er nooit een Latemse School bestaan heeft (maar wel een eerste en een tweede
groep schilders in Latem). Albert Saverijs (“Vlaams schilder”), hier met ij gespeld zoals in zijn
geboortakte (maar als kunstenaar noemde hij zich Saverys, met y), wordt opgevoerd als schilder
“van landschapsgezichten in de Leiestreek en van stillevens (o.a. in de Musea van Antwerpen en
Brussel)”; de Musea van Deinze en Gent blijken dus onbekend en onvermeld (cfr. supra over de
noodzaak een Deinse museumkataloog ijlings op te sturen!). Saverys “maakte eveneens

illustraties” (dat zal Streuvels plezieren, maar het is in deze context volkomen irrelevant). Zijn
“werk verraadt invloed van Ensor en Van Gogh”. Saverys schilderde inderdaad midden de jaren
’20 enkele (overigens prachtige) vis-stillevens-met-rog, resp. ook zonnebloemen. Voldoende dus
om met een epigoon-etiket Ensor/Van Gogh bedacht te worden. Maar we doen moeilijk allicht…
Last but not least Raoul De Keyser (ook “Belgisch beeldend kunstenaar”, waarmee de stand
Vlaanderen-België veilig op 2:2 gebracht is): hij was “aanvankelijk sportjournalist en criticus die
o.i.v. Roger Raveel begon te schilderen”; de Spectrum-documentatie vermeldt verder feiten uit
1966 en 1969 en besluit met de mededeling dat hij “vanaf 1974 monochrome doeken maakt”.
Met een zedig zwijgen over alles wat nà 1974 gebeurde. Misschien konden ze ert ten minst aan
toevoegen dat (o.m.) het Museum van Groningen werk van Raoul bezit.
Is hiermee nu (quod non erat demonstrandum!) het bewijs geleverd dat “doorbladerend lezen”
een nuttige en leerzame bezigheid is
Maar er is natuurlijk (veel) méér dan alleen maar het Deinse aspect. Daarom nog wat
bijkomende beschouwingen over het boekje.
Eerst het goede eraan. En nadien wat kritische commentaar!
Ik heb veel respect voor de talrijke, vaak vrij uitvoerige en meestal goed gestoffeerde lemmata
over kunstperiodes (gotiek, barok, neoclassicisme…), kunstbewegingen (Nazareners, Les Nabis,
Die Brücke, rayonisme, de “Scholen” van Barbizon en van Fontainebleau, van Tervuren en van
Latem, Cobra, popart, Nieuwe Wilden, The Eight…) of over technische begrippen en vaktermen
(grisaille, petroglief, genrekunst, iconologie, graffiti, ikonen, miniatuur…). Boeiend,
verhelderend, leerzaam!
Het eigenlijke namenmateriaal omvat biografieën van zowat 2000 kunstenaars van de klassieke
oudheid (Apelles) tot heden, grotendeels uit Europa en de overzeese Nieuwe Wereld, maar
occasioneel ook uit b.v. China en Japan. Jammer evenwel dat we niets vernemen over het
principiële redactie-standpunt, welke nu precies de kwaliteitsvereisten voor selectie waren en en
op welke basis de omvang van de resp. artikelen bepaald werd. Want die omvang in
tekstkolommen of –regels is wel erg verschillend en soms nogal willekeurig, niet altijd volgens
intrinsieke betekenis of (kunsthistorisch, resp. artistiek) belang. Al valt daarover uiteraard wel te
discussieëren: was Jan van Eyck (maar) even belangrijk als J.L. David (elk zowat een
tekstkolom) en veel minder belangrijk dus dan Piet Mondriaan of Claude Monet (allebei 2
kolommen)…
Nog enkele andere voorbeelden. De renaissance b.v. kreeg 11 kolommen, de Romantiek 3 en het
impressionnisme ½ kolom, Leonardo da Vinci en Michelangelo elk 4 kolommen, Goya en Van
Gogh elke 3 1/2 , Marcel Duchamp en het futurisme elk 2 ½ kolommen, Rubens en Van Dyck elk
één (sic) kolom. Begrijpe wie kan, maar er zijn andere voorbeelden. De Gentse
expressionist/surrealist Frits van den Berghe, toch niet de eerste de beste, kreeg netto welgeteld 7
(sic) tekstregels, de piepjonge Hollanders G. Frieling (°1966), E. van Lieshout (°1968), G.K. van
der Sterren (°1969) en Carla Klein (°1970) elk een dozijn tekstregels (of meer). De Vlaamse
gebruiker van dit naslagwerk moge hiermee al enigszins gewaarschuwd zijn.
Wat verder nog het “Belgische” aandeel betreft, wordt ons met schilders gezegend land maar
stiefmoederlijk bedeeld: voor de hele 19 de en 20 ste eeuw b.v. zijn precies 105 kunstenaars van hier
opgenomen. En zoals de Deinse voorbeelden bewijzen, maakten de bewerkers er bovendien een
fameuze Belgisch-Vlaamse communautaire poespas van. César de Cock is een Belgisch en zijn
broer Xavier de Cock een Vlaams schilder. Ook E. Slingeneyer en Paul Joostens zijn (puur)
Vlaams, evenals Emile Claus, maar diens naamgenoot Hugo Claus (schrijver én schilder en
artistiek duizendpoot) is dan weer Belgisch (Vlaams): het moge hem plezieren… (Oh Verdriet

van …!). Datzelfde “gemengd” nationaliteitsetiket kregen ook schilders als H. Daeye of R.
Guiette, Ensor of P. De Troyer, maar anderzijds (puur) Belgisch zijn dan weer bv. Ed.
Agnaessens (sic), Fr. Courtens, Rik Wouters, Gust en Leon De Smet, Permeke, Burssens, Marcel
Maeyer, Landuyt, Raveel, Et. Elias, en – als allerjongste Belg – de onvermijdelijke Luc Tuymans
(°1958). Een poespas dus om elke schilder van alhier in een onoplosbare identiteitscrisis te
storten… Een buitenbeentje is dan wel de “Belgisch-Zwitserse” schilder Albert Servaes.
Misschien ligt de oplossing in nog een andere variant, zoals voor de “Zuid-Nederlandse” schilder
Matthijs van Bree (die men evengoed ook een “Romeinse Antwerpenaar zou kunnen noemen…)
Maar zonder gein nu: een “ernstige” redactie-inbreng door een deskundige Vlaamse medewerker
ware geen overbodige luxe geweest, b.v. ook om te vermijden dat we moeten lezen dat Emiel
Claus “Koeien langs de Lyr” (sic) schilderde, dat Amedee Cortier tot de Latemse School
behoorde en dat E. Langaskens decoratieve schilderijen maakte voor het stadhuis van Leau (sic,
d.i. Zoutleeuw!). Ook ontbreken enkele overlijdensdata, b.v. van Alb. Dasnoy (+1992)) of Ant.
Mortier (+1999). En over “selectie” nog dit: waarom de “Belgische” schilder Remy de Pillecijn
(met 14 tekstregels dan nog, of evenveel als Permeke!) wél vermeld wordt en b.v. niet onze
belangrijkste 19 de eeuwse portretschilders (Charles Picqué, Pieter van Hanselaer en Lieven de
Winne) noch kunstenaars als H. Leys, Adr. Heymans of Isid. Meyers, Binus van den Abeele,
Modest Huys, Maurice Sijs (die alle Hollandse en Friese wateren bevaren én geschilderd heeft!),
Maurits Niekerk (een “Amsterdams-Latemse Parijzenaar”), W. Vaes, Jos. Verdegem, Alex
Wauters of Robert Buyle, Pierre Vlerick, Paul van Gysegem, Jean Bilquin of Karel Dierickx
e.a.m., zal voor de meeste kunstliefhebbers onder ons ook wel een raadsel blijven. Hoe dan ook,
een volgende druk van “Schilders van A tot Z” mag best eens héél grondig bijgewerkt worden,
het liefst dus (“bis repetita placent”) met enige Zuid-Nederlandse, Belgische, Vlaamse of zelfs
Belgisch (-Vlaamse) assistentie. Tenzij Spectrum meent dat we voor 15 euro hiermee al aardig
bediend zijn. (*)
* Op te merken valt dat dit een van onze zeer zeldzame KGK-Contactlbad-bijdragen zonder enige voetnoot is.
We vonden het gewenst aan dit heuglijk feit de passende aandacht te besteden, al is het dan via een cryptovoetnoot.
Het bloed kruipt waar het niet gaan kan…
Paul HUYS
nr. 375
Maessprokkels
Heer van Deinze en keizer van Heilig Roomse Rijk der Duitse Natie Hendrik VII
In de “Codex Balduini Trevirensis” staat een miniatuur van keizer Hendrik VII uit het huis van
Luxemburg, die ten oorlog trekt tegen de koning van Napels. Die Codex stamt van ± 1350.
Hendrik stierf 24-8-1313 bij Siena.
Op die miniatuur staat naast de keizer een standaarddrager met een zwarte klauwende leeuw op
geel veld en daarachter een standaarddrager met een zwarte eenkoppige adelaar op geel veld.
Wat verder een rode leeuw op geel veld (halve leeuw op half veld, bovenste helft van de
standaard).
Nu zouden we een heraut nodig hebben om de betekenis van de wapenschilden, afgebeeld op die
standaarden, te verklaren.
Over de doodsoorzaak van Hendrik VII, pas 35 jaar oud, deden vele geruchten de ronde … van
moord… tot venerische ziekte…of malaria-aanval.

Van den Vivere
Van Deinze in Schiedam
In Vlaamse Stam nr. 7-8 van juli-augustus 2001 p. 332 las ik:
Op 27-3-1610
“Jan Van der Busch gehuwd hebbende Sara van der Vivere constitueerd Lijeven van Crombrugge
wonende te Gent bij de Vrijdaechsmarct, om te naasten 2 bunder land gekomen van Joos Van den
Vivere oudoom, gelegen te Deynzen onder de Vette Weye en aldaar verkocht”
Een uitgeweken Deinzenaar vernoemd in een bijdrage over uitwijking naar Schiedam
In het artikel daarvoor (p. 293) worden de tientallen gezinnen genoemd die naar Haarlem
uitweken, sedert 1578. Verwezen wordt naar het werk van Dr. J. Briels: Zuid Nederlanders in de
Republiek 1572-1630 (uitg. Danthe 1985), de man die ik in 1976 deed uitnodigen om op het
Colloquium “Eenheid en Scheiding der Nederlanden” (n.a.v. 400 jaar Pacificatie van Gent) over
dat onderwerp te spreken.
14 juli = quatorze juillet
= Nationale feestdag in Frankrijk
Men herdenkt de bestorming van de Bastille die gold als symbool van de willekeur waarmee
vorst en adel elke tegenstander met een “lettre de cachet” kon doen opsluiten.
Maar op 14 juli 1789, toen het Parijse volk dat symbool bestormde en alle gevangenen vrijliet,
zaten er amper een zevental “prisonniers”.
Wij waren toen onderdanen van de keizer(in) van Oostenrijk Maria Theresia en haar zoon (de
oudste van haar 16 kinderen) Jozef II. Deze keizer-koster werd hier vertegenwoordigd door een
stadhouder (stedehouder = plaatsvervanger) Ferdinand graaf Trautmansdorff (1749-1827) sedert
1787. Die hield zijn keizer op de hoogte van de situatie hier te lande, o.a. over de reactie van de
bevolking der Oostenrijkse Nederlanden op de gebeurtenissen in Frankrijk: er zijn wel
sympathieën met de revolutie-gedachten maar het onthoofden van mensen in Frankrijk houdt de
mensen hier wel wat stiller. In Antwerpen, waar men altijd wat fanatieker is, worden
“ongelooflijke dingen” verteld, schrijft Trautmansdorff die vreesde dat revolutionaire ideeen
zouden overwaaien. Maar we hebben alle mogelijkheden onder controle, schreef hij; hij zag
sympathie voor de revolutie groeien, vooral in Antwerpen.
P.S.
Stadhouder-stedehouder
Stad-steden
Voor WOII kon men een brief, die in eigen stad moest besteld worden, adresseren met “T.S.” =
ter stede (in deze stad) vgl Duits die Stadt meervoud Städte – (an)statt = in de plaats van
Vgl. Engels instead of = in de plaats van
Dus stad is vrouwelijk: de stad, ze is.
Maar een stad genoemd met haar naam is onzijdig
Brugge die schone (stad) maar het mooie Brugge
Gent die fiere (stad) maar het koppige Gent
Bezoek de stad Brussel met haar musea
Maar Bezoek Brussel met zijn musea
Het Brussel van 1900 was een Nederlandstalige stad
De stad Brussel, ze werd verfranst
Het verfranste Brussel, het is…
De verfranste stad Brussel, ze is…

In stede van
Oostende en zijn strand…
De stad Oostende en haar strand…
Het Oostende van 1900…
Het Parijs van 1789, het kwam in opstand
De stad Parijs van 1789, ze kwam in opstand
1886. Nogmaals de Van Risseghem-brug
Aansluitend op Maessprokkels: Maere, in Contactblad, 22 ste jg., nr 6, p. 2990.
De Vierendeelbrug: ‘De Nieuwe Brug’ of ‘Van Risseghembrug’ werd ingehuldigd op
02/08/1931. Het was een mooie slanke brug hoog boven het water. Ze vormde de schakel in een
nieuwe verbinding tussen de Gentse steenweg en de Gentpoortstraat en onsloot zo een nieuw
stadsgedeelte. Er was een bronzen gedenkplaat aangebracht op de rechterzijde van het
bruggenhoofd zijde stad.
Ik woonde met mijn ouders in de Guido Gezellelaan, nieuwe laan over de nieuwe brug, op 20
meter van die brug en liep er, meer dan tien jaar lang, acht keer per dag over om naar school te
gaan in Sint-Hendriks.
De brug werd door het Belgisch leger opgeblazen op 24/05/1940. Soldaten van de Genie hadden
vanaf september 1939 geduldig gaten gekapt in de knooppunten van de bogen. In deze gaten
werd het dynamiet geplaatst dat de breuk moest veroorzaken.
Mijn broer Hendrik-Jozef, gemobiliseerd bij het 3 de Jagers te Voet, op terugtocht van gevechten
aan de Schelde te Zingem, kroop over de bogen van de in de Leie gestorte brug, om zijn familie
even terug te zien. Maar die was naar de Oude Brugsepoort getrokken bij Joris Van de Veire.

De Duitse pontonniers bouwden 50 meter stroomafwaarts een houten noodbrug die ze bereikten
langs de houtwerf van de familie Maere naast de Rijkswachtkazerne om, eens over de brug, de
Oostmeersdreef te bereiken. Langs de Gezellelaan en de Gentpoortstraat werd de Markt
bereikbaar. De Peter Benoitlaan werd immers maar na WO II aangelegd. Deze brug bood de
enige mogelijkheid om de Leie over te komen en was voor de Belgische terugtrekkende
legervoertuigen een eindpunt. Vóór de brug, in de weiden van Jules De Clercq, werden deze
tegengehouden en moesten de chauffeurs te voet verder. De voertuigen werden deskundig
geplunderd, uitgeladen en vernield. Van een hospitaalwagen werden de instrumenten in de weide
vertrappeld tussen duizenden ampullen morfine. De blauwe zakken met het persoonlijk goed van
de soldaten werden leeggemaakt en de inhoud verdween. Na drie maanden bleef er alleen een
hoop schroot over: lampen, wielen, motoren, cabines waren gedemonteerd.
Intussen bouwden de Duitsers een tweede brug over de Leie om vanuit de Tolpoortstraat, over de
terreinen van de bloemmolens, de Leiedam te bereiken.
Om de scheepvaart te kunnen hervatten werd vlug begonnen met de bouw van de noodbrug vanaf
de bestaande bruggenhoofden. Het werd een volledig houten brug voor alle verkeer. De
brokstukken van de vernielde brug werden met kleine springladingen losgemaakt en met een
drijvende kraan op de Leiedam gelegd. Daar moesten werklozen met hamer en beitel het beton
klein kappen en het betonijzer zorgvuldig bijeen houden. Maandenlang was er zo werk! De brug
deed haar dienst, ze rammelde alleen als er een voertuig over de planken reed.
Na de invasie op D Day 06/06/1944 trachtte de weerstand de brug te saboteren. Enkel een paar
planken gingen de lucht in.
In september 1944 was de brug maar gedeeltelijk vernield en onbruikbaar voor wagens. In het
najaar werd een aanvang gemaakt om een degelijke brug te bouwen. De bruggenhoofden konden
terug gebruikt worden. Om de werklieden toe te laten om van de ene naar de andere kant te
lopen, lag een metalen ligger van 30 cm breed boven het water. Op weg naar het station en om
de omweg langs de kemelbrug te ontwijken, was dit in het pikkedonker ‘s morgens vroeg, telkens
een waagstukje waarvoor ik als 18-jarige geen schrik had. Mijn ouders hebben het nooit
geweten.
De in 1944 gebouwde brug deed dienst tot de huidige brug in voorgespannen beton gereed kwam.
Piet CASSIMAN
1887. Nog lijkschouwingen in Deinze in de 18 de eeuw (1727-1773)
Het KGK-Jaarboek 2003 bevat een uitvoerige bijdrage over doctoors en chirurgijnen in Deinze
en Petegem in de 17 de en 18 de eeuw. En van hun taken was het opstellen van een
lijkschouwingsakte bij een gewelddadig (of in ander opzicht verdacht) overlijden: doodslag,
verdrinking, dodelijk ongeval enz. In die Jaarboek-bijdrage publiceerden we o.m. een lijst van
niet minder dan 77 dergelijke lijkschouwingen (periode 1696-1795). We kunnen die (uiteraard
nog onvolledige) lijst intussen al met een zestal gevallen aanvullen.
1727 (30.01)
(Rijksarchief Gent, Deinze – Oud archief, reg. 363, f° 191v°)

Ten huize van Willemijne Roelants, weduwe van Frans Pieter Caubeke, wordt geschouwd “het
doode lichaem van Jacobus Caubeke, haeren soone”. Joannes Franciscus van Landeghem, lic.
med. (uit Nevele), en twee Deinse chrirurgijns, Jacques vander Sijpt en Jacobus Seghers, “hebben
bevonden in het hooft van denselven Jacobus Caubeke eene groote solutie inde slincke sijde van
het hooft boven de muskel temporal, (…) eene filure in het cranium, eene contusie in het occiput
(= achterhoofd) (…) gecoaguleert bloet tussen de hersens en het pia mater (= het zachte binnenste
hersenvlies)” (enz.).
M.a.w. gezegd, werd de schedel helemaal verbrijzeld; de oorzaak (ongeval, doodslag) wordt in
de akte niet vermeld. De akte is mede-ondertekend door Pieter Dordé (ook chirurgijn, én cipier
van de Deinse stadsgevangenis), maar hier dan in zijn hoedanigheid van stadsschepen.
1731 (16.05)
(Id., reg. 364, f° 81v°)
Lijkschouwing door twee Deinse chirurgijns, m.n. Frans Faulte en Pieter Dordé. Het slachtoffer
was ene Jan Cnudde, “hanghende aen eenen populier (…) op de planterije toebehoorende
Cornelis van Winghen” op Deinze-buiten. Zie uitvoeriger daarover in onze bijdrage in KOK-
Kontaktblad, IV, 1 (jan. 1984), blz. 252, nr. 285.
1734 (07.01)
(Id., reg. 465, f° 188-189).
Daags na Driekoningen 1734 heeft in de Kerkstraat in Petegem een hevige burenruzie plaats
waarbij de huisvrouw van François Vercruyssen, m.n. Michelle Kellem fa. Guillaume (°
Nazareth ± 1705), met stokslagen zwaar toegetakeld wordt door haar buurvrouw Pieternelle de
Baere, huisvrouw van Laureyns Ysebaert. Het slachtoffer (dat het er toch levend van afbrengt(!)
wordt “op een stoel” naar haar eigen huis gedragen, “alwaer sij door den chirurgien Jacobus de
Smet, zoon van Pieter, 28 jaar oud (1) , ten bijwesen vanden doctor Jacobus Franciscus van
Landeghem is vermaeckt gheworden”. Strict genomen gaat het hier dus niet om een eigenlijke
“lijkschouwing”, maar we nemen dit voorval toch op in deze bijdrage, omdat deze akte uit het
Deinse “Bouck van de enquesten” de naam oplevert van een Petegemse chirurgijn die ons nog
niet uit andere archivalia bekend was. Het is ook tot nog toe de enige ons bekende archivalische
attestatie van zijn bedrijvigheid als chirurgijn!
1764 (21.02)
(Id. reg. 367, f° 55r°)
“Liggende inden gracht nevens de calseijde van Ghendt naer Cortrijck” op Petegem-buiten wordt
het lijk aangetroffen van een onbekende vrouw; op het dode lichaam worden “ geen dislocaetiën
(= ontwrichtingen), contusien (= kneuzingen) ofte exterieure solutiën” (= bloedstortingen)
vastgesteld. De lijkschouwers – m.n. Jacobus Franciscus van Landeghem, lic. med., en Charles
Willebois, chirurgijn, beiden Deinzenaars – besluiten dat de vrouw is “versteven ofte
ghesuffocqueert”.
1764 (03.11)
(Id., reg. 367, f° 83r°)
Jacobus Franciscus van Landeghem, lic. med., en Pieter Dacket, geadmitteerde chirurgijn, allebei
van Deinze, schouwen de lijken van twee drenkelingen, m.n. Joseph Walraeve fs. Jan en Pieter
de Voldere (“gewesenen domesticq ende werckman van Joannes Vincent fs. Jan”). Hun lijken
zijn aangetroffen in een gracht “tusschen den Coeijmeersch ende het soo genaemde Walleken

competerende d’heer François van Doorne”. Beide mannen zijn enkele dagen vroeger, nl. op 31
oktober (daags voor Allerheiligen) “door de abondancie van het water versteven ende
versmoort”.
1773 (05.02)
(Id., reg. 368, f° 154r°)
Heer ende meestere Jacobus Josephus Jonckheere, lic. med., en Joseph Marichal, geadmitteerde
chirurgijn, beiden van Deinze, begeven zich “ten huijse ende herberge van Joseph de Sloovere,
om aldaar diens lijk te schouwen, “liggende in eene van sijne caemers”. Bij de autopsie hebben
zij “het cranium (= schedel) geopent en gesien tusschen hetselve cranium ende durameter (=
buitenste, harde hersenvlies) van wedersijden het sinciput (= voorhoofd) eenigh ghecoaguleert (=
gestold) bloedt, ende voorders door gheheel het encephalos (= hersenen) eene inflammatie, ende
daerenboven naer (=na) openinge van het cadaver (…) eene inflammatie van het bovenste
orificium (= uitmonding) vande maege gecauseert door den grooten impetus (=aandrang,
stuwing) van het bloedt naer het hooft”. De oorzaak van deze dodelijke kwetsuren (ongeval,
doodslag) wordt in de akte van lijkschouwing weer niet toegelicht.
1. Zie ook K.O.K.-Kontaktblad V,6 (aug. 1985), blz. 511-512, nr. 600. Jacobus de Smet werd op 31 maart 1706
geboren in het gezin van Petrus de Smet en Petronella vander Hamijden (in andere doopakten ook vander
Hameijden/Ameije/Amijen/Roemeije genoemd!); het gezin kreeg tussen 1693 en 1716 tien kinderen, alle in de
Sint-Martinuskerk gedoopt. Een van die kinderen, m.n. Petronella, kreeg op 13.11.1708 als doopmeter Jacoba
Marre, de vrouw van de Deinse baljuw (“uxor baillivi donsani”). Jacobus de Smet is waarschijnlijk niet gehuwd
en is evenmin oud geworden (reden allicht waarom we hem niet in nog andere archief-bronnen vermeld
vonden!); vermoedelijk stierf hij in Petegem in maart 1739, net geen 33 jaar oud, maar de pastoor noteerde zijn
leeftijd bij overlijden niet (Par. Reg. S. Mart. f° 1886: “19 martii 1739 obijt Jacobus de Smet aetat…munitus et
sepultus in antiqua ecclesia cum officio 6 lect.”) Hij werd dus begraven « in de oude kerk ». Maar wat hiermee
bedoeld kan zijn, is ons niet duidelijk…
Paul HUYS
nr. 376
1888. Het wapenschild van de familie DE CLERCQ (vervolg op CB2002-6, nr. 1875, p.
2982-2987 en CB2003-1, nr. 1881, p. 3005-3006)
III. Het wapenschild zelf
In de schoot van de voorlopig nog zeer bescheiden “familievereniging De Clercq” werd in januari
1998 beslist, dat het verwerven van een feitelijk vastgesteld familiewapen voor de familie
belangrijk was, en vermits een “oud wapen” in het geval van de familie DE CLERCQ weinig
waarschijnlijk was, moest er een “nieuw wapen” ontworpen worden.
Inderdaad zou op die manier tegemoet gekomen worden aan het ontstaan van een
familiesymbool, dat de grafische uiting zou zijn van de banden van het geslacht en bovendien zou
het bezitten van een familiewapen, gevoerd door de nog levende en toekomstige naamdragende
familieleden beantwoorden aan een van de belangrijkste doelstellingen van de Vlaamse
Vereniging voor Familiekunde, zoals gepropageerd door haar “Heraldisch College”.
Door allerlei vertragingen is het mij echter pas op 27 januari 2000 gelukt, de aanvraag tot het
registreren van het wapenschild DE CLERCQ bij het “Heraldisch College” van de Vlaamse
Vereniging voor Familiekunde in te dienen. Het was de bedoeling van de “familievereniging De

Clercq”, dat wapenschild minstens te laten gelden voor alle nog levende en toekomstige
naamdragende afstammelingen van Jozef-Gisleen DE CLERCQ, geboren te Ingelmunster op 8
november 1773, of, veeleer nog, voor die van Willem Gilbert DE CLERCQ, geboren te
Ingelmunster in 1734.
De procedure kende een normaal verloop tijdens het jaar 2000. In maart vervaardigde de heer
Emiel DE HERCKENRODE, heraldisch tekenaar, de nodige schetsen en tekeningen. In mei liet
de heer Edgard SEYNAEVE, secretaris van dat College, in Vlaamse Stam, 36 e jg. N°5 in een
“oppuntstelling” weten, dat het College geen wapens kon toekennen aan overleden personen, wat
trouwens absurd zou zijn. In september werden de voorstellen grondig besproken in het College
en ondergingen zij in overleg met de aanvrager, nog enkele minieme wijzigingen. In december
werd zij afgesloten met de toekenning van het registratienummer 221.
In juli-augustus 2001 verscheen de zwart/wit tekening in “Vlaamse Stam, 37 e jaargang, N°7-8 op
blz. 351, en in ocober 2001 ontving de aanvrager “als sluitstuk van een boeiende en succesvolle
onderneming” zijn afgewerkte “Wapenbrief”.
HERALDISCH COLLEGE VAN DE VLAAMSE VERENIGING VOOR FAMILIEKUNDE
WAPENBRIEF
Op aanvraag van Dr. med. René De Clercq, Gestichtstraat, 24, Gent,
werd na grondig onderzoek op heraldisch, historisch en genealogisch gebied nevenstaand nieuw
wapen geregistreerd door publicatie in VLAAMSE STAM van Juli-Aug. 2001. De beschrijving
van dit wapen luidt:
In keel, drie schuinlinks geplaatste schrijfpennen van goud in het hoofd en een liggende
rietschoof van hetzelfde in de voet; een hartschild van goud, in het hoofd beladen met een
winkelhaakvormig handmerk van keel, de kortste zijde rechts en paalsgewijze naar onder. Het
schild getopt met een helm van zilver, getralied, gehalsband en omboord van goud, gevoerd en
gehecht van keel, wrong en dekkleden van goud en keel. Helmteken: een uitkomende aanziende
man met gespreide armen, aangezicht en handen van natuurlijke kleur, muts en jas van sabel, in
de rechterhand een schrijfpen van goud en in de linker een papierrol van hetzelfde. Wapenleuze
“EX CORDE FLANDRIAE” in letters van keel op een lint van goud.
Wapenbrief afgeleverd aan Dr. med. René De Clercq.
Nummer van de registrering: 221.
Antwerpen, 20 september 2001
De voorzitter van het
de secretaris van het
Heraldisch College
Heraldisch College
(get.) R. de Forche
(get.) M. Louwette
Gezien het “Heraldisch College” geen wapens kan toekennen aan overledenen, moet de tweede
zin van de eerste paragraaf van de publicatie in “Vlaamse Stam” met de nodige omzichtigheid
gelezen worden. worden. Stricto sensu mag het wapen enkel door de nog levende en toekomstige
naamdragende afstammelingen van Jozef-Gisleen De Clercq (wat dus ook geldt voor Jean De
Clercq en Willy De Clercq) gevoerd worden nadat ook zij het wapen bij het “Heraldisch College”
zullen hebben aangevraagd en laten registreren. Maar in de praktijk is het zo, dat alle

afstammelingen van Jozef-Gisleen dit wapenschild mogen voeren, vermits dat juist de bedoeling
van de aanvraag is, en ik er mijzelf zeker niet zal tegen verzetten.
En om deze tekst te besluiten nog de beschrijving van het wapenschild in niet-heraldische taal,
met de motivering van de compositie.
Het gaat om een wapenschild van het vroeg-gotische type. Er wordt enkel gebruik gemaakt van
geel (= het metaal goud) en rood (= de kleur keel), verwijzend naar de kleuren van het
eeuwenoude wapenschild van Ingelmunster.
De kleur van de achtergrond van het schild (= het veld), is rood. Het is een eenvoudige kleur,
passend bij een burgerlijk wapen, maat van de schoonheid ervan.
In de bovenste horizontale band van het veld (= het schildhoofd) worden drie gele schrijfpennen
afgebeeld, naast elkaar en schuin van rechtsboven naar linksonder (= schuinlinks geplaatst). Zij
verwijzen enerzijds naar de etymologie van de familienaam, afgeleid uit het middelnederlandse
woord voor schrijver (= CLERC) en anderzijds naar het werktuig van de 3 opeenvolgende
schoolmeesters-kosters DE CLERCQ: Louis (of Lodewijk), Willem en Willem de jongere.
In het onderste segment van het veld (= de schildpunt of de schildvoet) wordt een gele rietschoof
afgebeeld, liggend. Zij verwijst naar het beroep van kamslager of rietmaker, uitgeoefend door
Willem Gilbert DE CLERCQ en van zijn zoon Jozef Gisleen.
Centraal van het veld komt een kleiner schild voor (= het hartschild). Dat vertoont een rood
winkelhaakvormig merkteken (= een handmerk van keel, zijnde een winkelhaak) op een gele
achtergrond.. Dat handmerk is geplaatst met de langste zijde langs de bovenboord (= in het
schildhoofd) en met de kortste zijde rechtopstaande (=paalsgewijze) langs de linkerboord (=
heraldisch rechts). Het is het merkteken van de stamvader Pieter DE CLERCQ, typisch gebruikt
bij burgerlijke wapens, eenvoudig en sprekend, en verwijzend naar een door hem gebruikt
werktuig bij het boomzagen en timmeren.
Rondom het wapenschild bevinden zich enkele heraldische versierselen (= bijstukken).
Net boven het wapen (= getopt) staat de helm, die wit (= van zilver) is, en versierd met gele
halsband, boord en traliewerk van vijf tralies. De voering is rood, alsmede de band (= hechting)
tussen helm en wapenschild.
Rondom helm en wapenschild wapperen gele en rode stukken stof (= de dekkleden), boven de
helm vastgehouden door de wrong, eveneens geel en rood gekleurd.
Helemaal bovenaan (= het helmteken) wordt een mansfiguur afgebeeld. Men ziet enkel zijn
bovenzijde (= uitkomende) en hij is naar de toeschouwer toegewend (= aanziende) met gespreide
armen. Zijn aangezicht en handen zijn van natuurlijke kleur, zijn jas en muts zijn zwart (= sabel),
zijn hemdsboord, hemdsmouwen en jasknopen zijn wit. Men herkent gemakkelijk de typische

landelijke schoolmeester-koster. Hij draagt in de rechterhand een gele schrijfpen en in de
linkerhand een gele papierrol. De schrijfpen verwijst naar de etymologie van de familienaam en
naar het werktuig van de schoolmeester-koster.
Onderaan bevindt zich een geel lint met de wapenspreuk EX CORDE FLANDRIAE in rode letters. Zij
alludeert op de merkwaardige ligging van Ingelmunster en betekent “UIT HET HERTE VAN
VLAANDEREN”, zoals door Mark VAN VAERNEWIJCK geformuleerd.in 1557. Het gebruik van
latijn in plaats van middelnederlands verwijst eens te meer naar het beroep van schoolmeesterkoster.
René DE CLERCQ
1889. Jubileumviering 50-jarig bestaan H. Barbaraconfrerie (1784)
In mei 1784 vierden “Deken ende Confreers” van de Confrerie van de Heilige Barbara in Deinze
“het verhef (= oprichting, stichting) ofte vijftigh jaerigen jubilé der selve confrerie, op mergent
23 deser gecelebreert wordende in de parochiale kercke van ons lieve vrouwe binnen deser
stede”. Omdat zij aan die viering – ook buiten de kerk – de nodige luister wilden verlenen door
“het doen van eenige publicque rejouissancen”, hadden zij bij het stadsbestuur een aanvraag
ingediend tot het bekomen van de vereiste toelating tot het “publicquelijck verrigten (van)
behoorelijcke vreugdeteekenen ende illuminatiën (= verlichting). Het Deinse schepencollege, in
zijn vergadering van 22 mei, verleende de gevraagde toestemming “voor soo verre de selve
(illuminatiën) niet tegenstrijdig en sijn aen Sijne Majesteits decreet van den 23en ougste (=
augustus) 1781, verbiedende alle soorten van veurwercken”. Het collegebesluit terzake was
ondertekend door de stadsgriffier A(ntoine) de Caigny.
We vonden dit besluit in een bundel minuten van akten en contracten, gesloten voor de
magistraat van Deinze in 1784-1785 (1) . In zo een archiefbundel is wat van alles te vinden.
Ziehier een willekeurige greep daaruit…
Een stuk, dd° 2 augustus 1784, behelst een beslissing tot oprichting van kerkhoven en
doodshuizen ingevolge het Edict van Keizer Jozef II van 26 juni 1784. Deze Deinse
collegebeslissing bevat zelfs een compleet bestek terzake. Een nadere bespreking waard!
Twee andere stukken (nrs. 53 en 62), resp. van 14 mei en van 22 december 1784, betreffen een
“huys ende erfve mette stallinge (…) competerende aen Sieur Pieter Morel (2) , hostelier ende
olieslaeger, wesende eene herberge genaemt de Sterre (3) , gestaen ende gelegen binnen Deijnse
ende bij hem actuelijck gebruijckt”.
Ook andere herbergiers worden in stukken in deze zelfde archiefbundel vermeld. In het stuk nr.
100, van 30 december 1784, is sprake van Sieur Joseph François van Ooteghem, “postmeester
van peerden”, nl. in den franschen schilt (op de Knok), en van zijn collega Carel Hauwe,
hostelier in de Fonteine in de Gentstraat op Petegem. Een ander stuk, gedateerd 31 december
1785, vermeldt de herberg den witten leeuw (4) , gelegen op Deinze-buiten en bewoond door
Geeraerd de Smet.
1. Rijksarchief Gent, Oud archief Deinze, bundel 407
2. Pieter Morel was buitenpoorter van Kortrijk. In juli 1785 werd zijn dochtertje Theresia Philippina, 2 ½ jaar
oud, door een wagen overreden en door het wiel dodelijk aan het hoofd gekwetst. De lijschouwing
gebeurde door doctoor Bernardus Hermanus vander Heeren (afkomstig van Brugge; hij was ook
schepen van Deinze) en door chirurgijn Joseph Marichal (die van Oudenaarde geboortig was). Zie ook
KGK-jaarboek 70 (2003), lijkschouwing nr. 57.

3. “De Sterre” was een eeuwenoude herberg in de Petegemse Kerkstraat (nu Kortijkstraat), achteraan palende
aan de Leie; al in het Deinse 20 e -penningcohier van 1570 vermeld (zie A. Cassiman, Gesch. Van
Deinze, blz. 163). Zie ook Noël Kerckhaert, Oude Oostvlaamse huisnamen, dl. 5 (Gent,
Provinciebestuur, 1991), blz. 126-127.
4. A. Cassiman, a.w., blz. 163, vermeldt de “witte leeuw” op de Steendam in Deinze-buiten (1785).
Paul HUYS
nr. 377
Maessprokkels
Pijp
Ik ben een pijproker.
Sigaren of sigaretten rook ik niet; nooit.
Ooit kreeg ik een fraai en geestig, goed geïllustreerd boekje over het pijproken: het
“Pijpenbrevier”.
En ook wonder: al op de eerste bladzijde tekst las ik de naam van Wilhelmus Baudertius, jawel
onze Deinzenaar, in 1566 met vader en moeder en vijf zussen utgeweken Deinzenaar. Zijn vader,
ook Willem (zoon van een Willem) was op de markt te Deinze handschoenmaker. Die vader was
reeds in 1534 prins van de Deinse rederijkerskamer (we zeggen nu: voorzitter) De Nazareene,
met kenspreuk “Doinse om een beter”.
Die vader (dus Willem II, vermits zijn vader ook Willem heette: Willem I) werd reeds vroeg door
de deken-inquisiteur uit Ronse, Pieter Tittelman, van heresie (ketterij) verdacht. Willem III
schreef in zijn “Memorijen” dat sommige groepen Remonstranten zich excessief overgaven aan
“tabaksuyghen”. Dat was dan omstreeks 1625-‘30
Tabak was omstreeks 1588 door Sir Walter Raleigh naar Europa gebracht om in pijpen gerookt te
worden (sigaren later en sigaretten pas omstreeks 1900). Het maken van pijpen werd een
industrie. In Europa rookte men vóór 1600 niet.
Maar men genoot er wel van de geur van de rook van verbrande kruiden, o.a. van het
verbrandend hoefblad of van verbrandend Cypers gras. Men waaide zich die rook toe, of zoog
hem op door lege stelen.
Reeks Plinius de Oude beweerde dat de rook van gedroegd hoefblad, dat verbrandde, opgezogen
doorheen een steel, goed was tegen kinkhoest. Voorlopers van de pijp van Walter Raleigh die de
pijp leerde kennen van de indianen.
Het hoefblad ziet eruit als een rabarberblad.
Tabaksbladen eigenlijk ook wel. Tijdens WOII werden tabaksbladeren in de eigen tuin wel
gekweekt. Werden er toen ook rabarberbladeren gerold of gesneden
Hoe heette Colombus
Colombus werd in Genua geboren en kreeg er de naam Christophoro Colombo. Zijn vader,
Domingo, was wever van beroep en kumuleerde dat beroep met de taak van poortwachter. Zij
woonden dus dicht bij een van de stadspoorten van de toen politiek en ekonomisch belangrijke
stadsstaat.
Christophoro, ons Kristoffel, betekent christus en dragen, dus de Christusdrager. Dat is ook het
beeld van de heilige Kristoffel: hij draagt het Christuskind doorheen een sterkvlietend water.

Men viert deze heilige op 25 juli als de patroon van de schippers, van de reizigers, van de
autobestuurders en van de piloten.
Maar de Amerika-ontdekker verbleef eerst in Portugal, het land van de zeevaarders, en daar
heette hij Christovao Colom. In Spanje heette hij Christobal Colon; in het Katalaans was het
Christofor Colom.
De geleerdentaal van toen, einde 15 de begin 16 de eeuw (en nog lang daarna) was het Latijn. In het
Latijn heette hij dan Christophorus Colombus. Dat tweede deel van de naam – phorus was
eigenlijk – phoros, grieks in de plaats van Latijn (verlatiniseerd grieks) en betekende “drager”.
Daarom latiniseerde Christo-phoros zijn naam soms tot Christo-Ferens (ferens is het Latijn voor
het Grieks – phoros).
Namen waren toen nog nergens officieel vastgelegd als een juridisch feit; die vast juridische
naamvastheid dateert pas uit de Franse tijd wanneer de burgerlijke stand werd ingevoerd (om
beter belastingen te kunnen innen van iedereen en om zeker iedereen vast te hebben voor de
conscriptie).
Genua is fier op zijn zoon die de nieuwe wereld ontdekte. Daarom gaf Genua aan zijn
luchthaven de naam Aeroporto Christoforo Colombo.
Colombus had vier broers: Pellegrino die als jonge man stierf, Bartholomeo en Giacomo die
beiden hun loopbaan maakten in het spoor van hun oudere broer. Ook hun zoons deden dat. De
vierde broer heette Diego en trok mee op de tweede Amerikareis. Colombus had een zoon die
ook Diego heette uit het eerste huwelijk (de eerste echtgenote overleed vroeg). Die zoon maakte
ook een zeevaartcarriere. Een zoon Ferdinand (Ferran) uit een latere verhouding werd de
toegewijde biograaf van zijn vader. Kristoffel Colombus noemde een van zijn stichtingen naar de
patroonheilige van zijn vader: San Domingo.
Was Colombus een Spanjaard
Neen, hij was geen Spanjaard ofte Spanjool, al deed hij zijn veroverende ontdekkingen in
Spaanse dienst. Hij had zijn diensten echter eerst aan de koning van Portugal aangeboden. De
Portugezen waren toen immers al zowat 150 jaar op zoek naar een zeeweg rond Afrika naar
Indië. Zij waren de sterkste zeevaarders van de veertiende en vijftiende eeuw. Maar Colombus
had geen geluk. De vorst aan wie hij zijn dienst aanbood om via het westen het Oosten te
bereiken, zag meer nut in de reconquista van zijn land op de Moren. Daarom ging Colombus zijn
diensten aanbieden in Spanje.
Colombus had een zoon die beroemd werd als Colombus-biograaf; hij had zijn gegevens uit de
eerste bron (maar subjektief). Die zoon gaf een beschrijving van de stalte van Colombus: een
flink gebouwde man, groter (langer) dan de Spanjaarden, hij kwam trouwens uit stadstaat Genua
(woonde ook enkele jaren in Savona), uit Noord-Italië dus.
Colombus had een eerder lang gezicht, had blauwe ogen en had blond haar; naar onze normen
zag hij er niet Italiaans uit. Nu, ja, hij kwam uit de streek waar de Longobarden nogal huis
gehouden hadden en zich gevestigd hadden. De streek in het noorden van Italië heet nog altijd
Lombardije. De Langobarden, lombarden, lombaarden, vormden een Germaanse stam die
Noord-Italië veroverde en in de autochtone bevolking opging in het kader der volksverhuizingen.
De Lombaarden waren in de middeleeuwen en later, bekend om hun financiële transakties o.a.
via de pandjeshuizen, de berg van barmhartigheid.
Vandaar ook de uitdrukking: iets naar de lommerd brengen, naar de lombaard brengen, naar het
pandjeshuis brengen.
Die Langobarden veroverden het land in 569. De Goten waren er ook al doorheen getrokken. In
de loop van de geschiedenis trokken Spaanse, Franse en Oostenrijkse aanspraakmakers doorheen

het land. De keizers van het heilig Roomse Rijk der Duitse natie waren ook koning van
Lombardije en droegen ten teken van die waardigheid een ijzeren Lombardische kroon.
Om de delen van Italie is een aardig stukje gevochten. Napoleon deed er ook zijn duit in het
zakje. Na zijn eerste tochten door Italië kon hij meteen de drie miljoen schulden van zijn
Josephine betalen. Lombardije werd leeggeplunderd voor de zoveelste keer. De politieke
verhouding van de grote Noorditaliaanse steden speelden eeuwen lang een grote rol: Milaan,
Genua, Venetie.
In Londen is er een wijk rond Lombardstreet: het centrum van de Londense geldhandel.
Vakantie
In de vorige eeuwen bestond er geen betaalde vakentie; voor de meesten van onze voorouders
bestond zelfs geen vakantie, en voor hun twaalf à dertienurige werkdag werden ze zelfs armzalig
betaald; eerder arm dan zalig. Diegenen die in de fabriek werkten (een “uitvinding’ van de 19 de
eeuw) mochten zelfs ’s zondags komen om de machines te kuisen, gratis, want dat onderhoud
was immers nodig om op weekdagen te kunnen werken. Want waartoe dienden werkdagen
anders dan om te werken in het zweet zijns aanschijns. Maar op die werkdagen mocht de
arbeider niet ziek zijn, want dan verdiende hij niets. Een bakker, een slager, een kapper, mag nu
ook nog niet ziek zijn of hij zit zonder inkomen, tenzij…
En toch waren er ook in de 18 de eeuw veel vrije dagen, nl. veel “heiligendagen” waarop niet
gewerkt werd: Pasen, Pinksteren, Kerstdag, O.L.Heer Hemelvaart, O.L.Vrouw Hemelvaart,
Sakramentsdag, O.L.Vrouw Lichtmis de feestdag van de patroon van de parochie (kerk-mis =
kermis), de tweede paasdag, tweede kerstdag etc. Al die dagen, samen met de 52 zondagen
vormden wel een honderdvijftig dagen waarop niet gewerkt werd.
Keizer-koster Jozef II vond dat te veel en te verscheiden (vooral die kermissen lagen zo
verschillend) en schafte een heel pak “heiligen dagen” af. Hij verbood ook dat huwelijksfeesten
te veel dagen in beslag namen (maar dat had men voor hem ook al beslist). Hij beperkte ook het
aantal vrije kermisdagen. Hij schafte ook heel wat “beschouwende orden” af. Hij gaf opdracht
het kerkhof niet langer rondom de kerk te laten liggen, maar tenminste buiten de stadsmuren aan
te leggen. Dat bevel dateerde van 1780. In de stad waar ik nu woon heeft men dat bevel, dat
door de Franse bezetter hernomen werd, in 1860 uitgevoerd. In een aangrenzende gemeente
heeft men dat bevel in 1902 uitgevoerd. En in al de andere gemeenten hier in de omtrek heeft
men de uitvoering van dat bevel vergeten. De Duitsers noemen dat Sankt Nimmerlein; de
Engelsen zenden iemand naar de Griekse kalender als de varkens vliegen. De Fransen kennen
een Saint Jamais.
In onze Dikke Van Dale staat een mooie spreuk (er staan er duizenden in) over deze verzonnen
heilige: iets uitstellen tot Sint Juttemis, als de kalveren op het ijs dansen. De spreuk over die op
het ijs dansende kalveren is, lijkt mij, iets eleganter dan die Engelse vliegende varkens. Oh! Die
volksverbeelding!
Correcties bij Contactblad 23/1 (febr. 2003)
Betreft: blz. 3004 (notitie nr. 1881) en blz. 3012 (nr. 1884).
Computerschijfjes zijn niet altijd de beste vrienden onderling: ze laten hun resp. “zetduiveltjes”
soms spelletjes over-en-weer spelen. Wat op het ene schijfje b.v. een §-teken is, wordt b.v. op
een ander schijfje als een !-teken of een %-symbool gelezen. Een tekst van onze medewerker P.
Huys werd van een dergelijke systeemfout het slachtoffer. Als de “fout” niet tot een onbegrip van
de tekst leidt, volgt hierop normaal geen “corrigendum”! Maar op blz. 3004 (notitie 1881) komt

de lezer helemaal niet te weten, hoe de resp. verdeling van de kosten voor de nieuwe Deinse
stadsklok precies werd afgesproken. I.p.v. viermaal een platte streep _ leze men viermaal ¼ (één
vierde), want dat was inderdaad de voorgestelde en aanvaarde repartitie.
De zetduiveltjes bakten Paul Huys echter nog een tweede poets. Op blz. 3012 nummerden ze zijn
bijdrage 1884 als PH/734, terwijl hij “nog maar” aan nr. 374 toe is (cfr. nr. 373 op blz. 3005)…
Huys schrijft weliswaar veel voor ons tijdschrift (én voor ons Jaarboek), maar zijn score van 374
zomaar bijna verdubbelen tot 734 – dat kan echt niet. “Trop is teveel” (volgens wijlen VDB), en
in dit geval zelfs véél te véél. Met dit alles stevent Huys toch af op zijn vierde honderdtal. 400:
het woord is rap uitgesproken, maar daarvoor moet je als auteur toch zoiets tussen de duizend à
twaalfhonderd bladzijden volschrijven. En dat is rapper gezegd dan gedaan. Huys kan het
weten.
1890. Korte verhalen uit WO I
Luitenant Norbert Carolus VERNEZ, een geboren Petegemnaar. 1
Op 17 december 1886 werd Norbert Carolus Felix Octavus
VERNEZ te Petegem geboren (akte nr. 77). Hij was de zoon van
François Alphonse Louis Joseph, geboren te Brugge in 1840
en van Augusta Maria Celadie DUTHOIT geboren in 1847 te
Kortrijk. Later huwde Norbert met Augusta ROTSAERT.
Het gezin woonde in de Stationsstraat 18 en telde drie kinderen;
Maurice Jules Théodore, geboren
te Petegem op 20 juli 1881, Gaston Augustus, geboren te Petegem
op 13 oktober 1883 en als jongste Norbert geboren in 1886.
Vader was hier al enkele jaren als stationoverste werkzaam.
Toen zoon Norbert 17 jaar was engageerde hij zich als beroepsvrijwilliger
bij het 4 e Linieregiment.
Hij werd korporaal benoemd op 16 november 1903, sergeant op
16 maart 1905 en eerste-sergeant op 16 december 1913.
Op 12 augustus 1914, de oorlog was pas begonnen, werd hij tijdens de fameuze gevechten te
Halen aan het hoofd gewond door een kogel, maar herstelde daarvan.
Zijn regiment verloor er 6 officieren en 117 manschappen.
Met het Koninklijk Besluit van 15 augustus 1914 werd hij benoemd tot ‘Hulp-Onderluitenant van
de Infanterie voor de duur van de oorlog’. Hij kreeg toen een nieuw stamnummer 3032.
Op 8 december 1916 stapte hij over naar het 24 e Linieregiment en op 30 juni 1917 werd hij tot
luitenant benoemd, steeds voor de duur van de oorlog.
Aan de IJzer werd hij voor zijn moedig gedrag verscheidene malen op de dagorde van de divisie
geplaatst en hij kreeg op 12 juni 1917 het ‘Oorlogskruis’ opgespeld.
Toen op 28 september 1918 het eindoffensief ingezet werd was het 24 e en 4 e Linie betrokken bij
de hevige gevechten die ter hoogte van de hoeve ‘Roedestekske’ geleverd werden, gevechten die
tot de inname van het bos van Houthulst leidden. Daar sneuvelde Norbert. Hij werd begraven op
het Frans Militair Kerkhof van Hoogstade. Op 27 juli 1923 werden zijn stoffelijke resten
overgebracht naar het Belgisch Militair Kerkhof van Hoogstade. Hij rust er nu in het graf nr. 234.

Norbert Vernez is een voorbeeldig en moedig militair geweest. Hij onderscheidde zich
meermaals en werd herhaaldelijk gelukgewenst door zijn oversten.
Op 14 november 1917 stond hij op de dagorde van de brigade voor ‘zijn moed, zijn
stoutmoedigheid en de wil om op 4 en op 5 november 1917 Duitse soldaten ten noorden van
Diksmuide in hun eigen loopgrachten in een hinderlaag te hebben gelokt met het doel hen
gevangen te nemen’.
Het ‘Ministère de la Défense Nationale’ kende hem postuum de volgende eretekens toe :
‘Ridder in de Orde van Leopold met Palm’. - K B 8387 van 12 november 1920.
‘Oorlogskruis met Palm en Leeuwen in verguld zilver’.
‘IJzerkruis’ - K B 20102 van 25 mei 1927.
‘Overwinningsmedaille’.
‘Herinneringmedaille aan de oorlog 1914-1918’.
Het gezin Vernez is uit Petegem vertrokken naar Petit-Enghien toen Norbert nog heel jong was.
1. Het Ministerie van Landsverdediging - Dienst Militaire Grafsteden - vroeg in 1922 aan de Stad Deinze een
uittreksel van zijn geboorteakte. In mijn bijdrage «De burgerlijke en militaire slachtoffers van Deinze in WO I »
(KGK Bijdragen LXVIII, 2001, blz 73) is het commentaar over Norbert Vernez kort omdat er mij toen weinig
informatie over bekend was.
Bronnen: De Geboorteregisters en de Bevolkingsregisters van Petegem – De Krijgsmacht Evere-Brussel –
‘Onze Helden-Gestorven voor het Vaderland - België’s Epische strijd van 1914 tot 1918’ onder leiding van
René Levy.
Romain DE BOUVER
1891. De Deinse smid Karel Leopold Marie Tuytschaever (1879-19)., ook een zevendezoon-op-rij
Op onze bijdrage nr. 1872 (in Contactblad XXII/6 van dec. 2002, blz. 2978-2979, PH/369), “Een
zevende-zoon-op-rij, in Deinze, anno 1738”, kwam een lezersreactie. Of beter: niet van een
lezer, maar van een lezeres. Mevrouw Liliane Tuytschaever liet ons – via Romain De Bouver –
weten dat haar grootvader, Karel Leopold (!) Marie Tuytschaever (° Deinze, 1879) eveneens een
zevende opeenvolgende zoon was, geboren in het gezin van haar overgrootouders, Karel Francies
Tuytschaever en Rosalie Van Haesebroeck. Na die zevende volgde trouwens nog een achtste
zoon en pas daarna nog twee dochters… Grote gezinnen waren dat toen!
Romain De Bouver was zo vriendelijk een stukje genealogie van de Tuytschaevers op te zoeken
in de Deinse bevolkingsregisters (1) . Het resultaat van zijn opzoekingen volgt hieronder:
Karel Francies Tuytschaever x Rosalie Van Haesebroeck
(°Hansbeke 9.11.1836)
(† Deinze 9.6.1888)
Vuurstoker i/d Gasfabriek
(°Nevele 29.4.1840)
(† Deinze, na 1900)
Huishoudster
Dominicus
°Nevele
10.8.1868
smidsgast
Karel
Lodewijk
° Nevele
10.8.70
smidsgast
Gustaaf
°Nevele
10.8.70
Triphon
°Gent
10.2.73
smidsgast
Camiel
°Deinze
1.5.74
bretelwever
Julius
°Deinze
8.5.77
Karel
Leopold M.
°Deinze
21.6.79
Rudolphe
Remi
°Deinze
20.4.81
Marie
Augusta
°Deinze
20.4.81
Marie
Elodie
°Deinze
14.4.85

x
Deinze
28.5.1902
Celine Marie Van Hulle
(°Petegem 2.6.1879)
Johanna
°Deinze 10.8.1903
†Gent 23.11.1953
x met
Gaston Beirnaert
Yvan Domien
°Petegem 3.8.1905
x Deinze 19.2.1927 met
Elva Maria De Cocker
°Deinze 25.11.1903
Blanche
°Deinze 26.2.1908
x 1929 met
André H. J. Billiet
°Deinze 9.3.1903
Simonne Marie
°Deinze 26.3.1913
† Deinze 5.8.1913
Liliane Celine E.A.
°Deinze 23.1.1929
x met
Etienne Andries
° Petegem 12.5.1925
Leopold Julien Alfons (= Paul)
°Deinze 4.2.1931
x 18.6.1955 met
Frida Maria Cyrilla Versele
° Gent 7.8.1931
Marianne Jeanne Leon
° Gent 29.5.1937
x 8.2.1965 met
Adolphe Paul Maes
°Zwevegem 6.12.1935
Maar nog even terug naar het stamgezin van Karel en Rosalie Tuytschaever-Van Haesebroeck.
Resp. geboren in Hansbeke en in Nevele, woonden ze eerst in Nevele (tot 1870 of 1871), daarna
kortstondig in Gent (1873), om zich ten slotte definitief in Deinze te vestigen, eerst in de
Dierenkoststraat 10 en vervolgens in de Louis Dhontstraat 4 (2) . Ze kregen tien kinderen,
waaronder tweemaal een tweeling (in augustus 1870 en in april 1881). Drie jaar na de geboorte
van zijn tiende en jongste kind stierf Karel Tuytschaever in juni 1888, nog geen 52 jaar oud…
Hun zevende zoon kreeg zijn tweede doopnaam – Karel Leopold Marie – uiteraard naar zijn
koninklijke peter, Leopold II. Leopold (Pol), en niet Karel, werd dan blijkbaar ook zijn
roepnaam. En zijn zoon Yvan Domien gaf op zijn beurt die grootvaderlijke naam door aan zijn
eigen zoon Leopold Julien Alfons Tuytschaever, die zich echter zelf Paul liet noemen…
De jongste broer van “zevende-zoon” Karel Leopold, nl. Rudolphe Remi Tuytschaever (° 1881),
vertrok op 25 mei 1907 naar Amerika. Samen met Oscar Veys en Adolf Torck trok hij naar
Moline (in de staat Illinois), waar zij zich bij Gaston Veys, Alphonse Van den Heede en Polydor
Van Keirsbilck vervoegden (3) .
1. Bevolkingsregister Deinze 1881-1890/nr. 1918 (Dierenkoststraat 10 en Louis Dhontstraatje 4); 1900-1911/nr.
584 (Kortrijkstraat 57 – vanaf 08.09.1905).
2. De winkel van Karel Leopold, die smid was en handelaar in ijzerwaren (o.a. potten en pannen), stond op de hoek
van de Tolpoortstraat en het Louis Dhontstraatje (het Gasstraatje genoemd). Later was daar de bakkerij
gevestigd van Chrétien Van Hee, daarna bakkerij Charon. Nu eigendom van Grusenmeyer. Met veel dank aan
Romain De Bouver voor zijn bemiddeling en zijn waardevolle informatie.

Zie Romain De Bouver, “Deinse landverhuizers tussen 1900 en 1914”, in het K.G.K.-Jaarboek 2000, blz 130; op de
foto op blz. 160 is Rudolphe Remi Tuytschaever de 3 de man op de 1 ste rij. De meeste Vlamingen die toen naar de
States trokken, kwamen hetzij in Detroit, hetzij in Moline terecht.
Maessprokkels
Paul HUYS
nr. 378
Beleefd (leren) zijn
In de lagere school kregen we destijds les in wellevendheid, in beleefdheid: hoe we ons moesten
gedragen om “beleefd” te zijn. Voor wie moesten we bvb de deur openhouden Onze muts
afnemen Wie moesten we laten voorgaan Hoe moesten we de “grote mensen” aanspreken
Hoe moesten we ons ook voor onszelf, gedragen in kledij en houding Wij moesten korrekt leren
omgaan met mekaar. Zo maar ergens op de grond gaan zitten – laat staan gaan liggen – was uit
den boze; slordige kledij was uit den boze. Nu, die “boze” was nogal overal aanwezig.
Wat paste wel en wat niet aan tafel bij het eten en het drinken. De meisjes leerden van al dat nog
veel meer op school dan de jongens. Ze leerden zelfs veel “complimenten”. En zo iemand zich
ergens onbehoorlijk gedroeg dan hoorde men vaak de opmerking: naar welke school gadegij wel
Of: heddeda zo op school geleerd
In de meisjesscholen (en zeker bij de nonnen) heette dat “savoir vivre”. Maar een heleboel
andere dingen van dat “vivre” leerde men op school niet. En thuis ook niet. Dat werd aan de
kinderen van vóór WOII onthouden. Dat zou wel te gepasten tijde komen, met de ooievaar of
met de stoomboot, of door savooien en bloemkool te eten.
Velen vonden die opvoedinsleugens allemaal prietpraat, flauwe kul en hypokriete komplimenten.
Vaak hadden ze gelijk. Ze smeten die riemram dan maar overboord… en vervingen het ene
uiterste door een andere uiterste (ook terecht Ook gelijkhebberij)
Van het ene uiterste naar het andere Is dat de oplossing Of ware het beter op zoek te gaan naar
de ware verhouding der dingen… naar een juiste maat
Wierp men niet te veel het kind met het badwater weg
Wie van de Griekse beschaving wat afweet, weet dat de Griekse grootheid bestond in het
bestendig zoeken naar harmonie. De harmonie der dingen is helemaal iets anders dan een
compromis, want een compromis is iets halfweg en stelt niemand tevreden.
Aristoteles sprak van de deugd die te vinden is op de gulden middenweg, de juiste weg tussen het
teveel en het teweinig van een kwaliteit. En die gulden middenweg is soms ruim, soms zeer eng.
Een bestendig aftasten van die breedte (of die smalte) neemt een heel leven in beslag. Want ook
tegenover die mensen met wie men hele dagen omgaat moet men de juiste maat van geven, van
nemen en toegeven aftasten. Tegenover hen in de eerste plaats; al denken velen dat men alleen
tegenover vreemden “beleefd” moet zijn.
En dan is er nog het verschil tussen beleefd-zijn en beleefd doen. Of is dat helemaal uit de tijd
omdat men destijds overdreef
Overdrijven is juist de gepaste maat missen.
En Vlaamse kultuur dan
Ik was een vorige zomer aan zee met vakantie om lekker te wandelen en een hele boel dingen
niet te doen; om lekker eens niets te doen. Het weer was doorgaans goed maar toch had ik de

slechtste periode getroffen, nl. de eerste week van Juli. Op een eerder mistige en koele dag zou
ik nu eens lui TV-kijken. Wat was er op onze Vlaamse, op onze Nederlandstalige TV te zien
Alleszins een ruime keuze uit een ruim aanbod van VTM en BRT samen: achtereenvolgens een
amerikaanse tv-film, daarna een tweedelige amerikaanse tv-film of een nieuwe amerikaanse
comedyserie; daarna een amerikaanse aktieserie en dan een miniserie naar een amerikaanse
bestseller. Dan een amerikaanse soapserie en tot slot een canadese speelfilm. Als sport zat er
ook heel wat op de Vlaamse TV: een live-verslag van een Grand Prix formule 1, een
finishreportage van een Tour de France-etappe en ten slotte nog live de finale van de Mondiale en
tijdens de pauze van de football het ProntoBelgio programma.
Tussendoor was er wel nog nieuws en zelfs de uitzending Kunstzaken, liefst over
tentoonstellingen in Duitsland of Frankrijk. Dus toch nog een woord Nederlands op de
Nederlandse uitzendingen van de Belgische Radio en Televisie en op de Vlaamse Televisie
Maatschappij. Wat zijn wij toch internationaal georienteerd en geboeid. Wij moeten Vlamingen
zijn om Europeeër te worden zei Vermeylen honderd jaar geleden.
Luister dan naar de radio, zei mijn vrouw. Waar veel Engels gezongen werd had ik kans een
zender van bij ons te vinden. Maar dat was dan met veel lawaai en weinig muziek. Ook al niet
goed. Dan maar geluisterd naar het eindeloze eeuwige gezang van de golven. Waarvoor was ik
trouwens anders naar zee gekomen Ja, dat hadden we nog op school geleerd: De zee, de zee
klotst voort in eindeloze deining…
De Maagdenburgse Halve Bollen
Weinig experimenten inzake fysica (natuur-kunde) zijn zo bekend geraakt als dat met de
Maagdenburgse halve bollen, een experiment van de burgemeester van Magdenburg, ooit in de
DDR, Otto von Guericke.
Otto van Guericke was in dienst van de stad Magdenburg, die zich aan het herstellen was van een
zware beschadiging door de keizerlijke-katholieke troepen in de dertigjarige oorlog (1618-1648).
Hij werd in 1602 geboren, beleefde de vernieling in 1631 en was bij de gelukkigen die de
moordpartij overleefden; er waren 20.000 slachtoffers. Het waren de troepen onder Tilly die de
stad innamen; het waren vooral de Kroaten onder het bevel van Goan Lodovico Isolano, die zelf
onder het bevel stond van de berucht-beroemde Generaal Pappenheim, die de meest gevreesde
soldaten waren bij het innemen van een stad, waarbij de bevolking en vooral de vrouwen een paar
dagen tot de oorlogsbuit behoorden.
Otto von Guericke, stadsdiplomaat, had een hobby: experimenteren met het luchtledige. Toen hij
desbetreffend reeds enige reputatie had verworven wou hij zijn theorie, praktisch, demonstreren,
eens op de Rijksdag te Regensburg en daarna met veel vertoon en show te Magdenburg zelf voor
het grote publiek.
Twee dagen bollen, diameter driekwart el (35 cm), die juist op mekaar pasten, liet hij naar eigen
voorschriften maken. Daartussen lag een lederen riem, ingesmeerd met een mengeling van was
en terpentijn. Die twee halve bollen werden op mekaar geperst en dan luchtledig gemaakt. Lucht
pompen was zijn hobby. Dan spande hij acht paarden aan de ene halve bol en acht paarden aan
de andere bol en liet dan de twee stel paarden in tegengestelde richting trekken. De 16 paarden
kregen de bollen niet van mekaar. Dat publieke experiment te Magdenburg gebeurde in 1657,
met het vertoon gepast voor een wereldpremiere (al had hij het al gedemonstreerd voor een selekt
gezelschap). Hij maakte er zich geen zorgen over dat het experiment kon mislukken, want indien
de paarden de twee bollen toch los trokken, zou dat een zo geweldige knal geven, dat zelfs
daarom het experiment als geslaagd kon gelden.

En toch was deze von Guericke jurist van opleiding (aan de universiteit van Jena). Hij was
nadien echter matematica en fysica gaan studeren te Leiden.
Later zou de stadsdiplomaat-stadsbestuurder-burgemeester met het stadsbestuur in onmin geraken
om politieke en finaciële redenen. Hij stierf te Hamburg in 1686.
Reactie op Contactblad 22 e jg. nr. 6 (december 2002), p.2979, art. 1872: “Een zevendezoon–op-rij,
Deinze, anno 1738”.
Het gaat om Carolus Augustinus Fransiscus DE COSTERE, 7 e zoon-op-een-rij van Jacob de
jonghere en van Livina DELBAERE, geboren te Deinze OLV-parochie op 29 juni 1738, en in de
OLV-kerk gedoopt op dezelfde dag, 29 juni 1738.
Zijn doopheffers waren Franciscus WYME en Maria Anna Josepha VAN DOORNE.
Maar, het standpunt: “deze namen zeggen ons weinig of niets”, lijkt mij vrij merkwaardig. Voor
wie enigszins met de geschiedenis van onze stad vertrouwd is, klinken deze namen echt “als
klokken”: de peter was stadsontvanger en greffier van de stad, en de meter was de echtgenote van
de hoogbaljuw…
Eigenlijk zou men van alle peters en meters van de 6 voorgaande zonen een lijstje moeten maken.
Meestal treft men daarin dan de grootouders, ooms en tantes van de pasgeborenen aan, soms ook
andere interessante figuren, familieleden en/of vrienden, zowel uit onze eigene stad als uit andere
parochies afkomstig. Aan de hand van het artikel is het dus niet mogelijk te weten te komen of
leden van de families WIEME (of WYEME, WYME) en VAN DOORNE aan de families DE
COSTER en DELBAERE verwant en/of bevriend waren. Die mogelijkheid lijkt echter vrij
gering. Livine DELBAERE haalde destijds het nieuws te Deinze na haar geslaagde “staer”-
operatie door de reizende operateur-oogmeester Jan Antoon THIELMAN in 1778 (of 1783), die
verricht werd in de aanwezigheid van Baljuw VAN WONTERGHEM (zie KOK-Jaarboek N°1,
p.54, gebaseerd op Het “Attestatieboek” en Contactblad, 20 e jg. n°4, p. 2939). Zo verwierf Livine
een plaatsje in de geschiedenis van Deinze. Helaas vermeldt de eigentijdse bron niet, dat zij
moeder was van 7 zonen-op-een-rij, wat eigenlijk al een even merkwaardige ( of: nog
merkwaardiger) prestatie is als het succesvol ondergaan van een staaroperatie!
De aanwezigheid van baljuw VAN WONTERGHEM bij de staaroperatie wijst waarschijnlijk niet
op het feit, dat zij “bevriend” was met de notabelen van de stad, maar veeleer op de
noodzakelijkheid van een attesterende getuige bij de ingreep.
En nu terug naar de doopheffers van haar 7 e zoon Karel Augustijn Frans in 1738.
1. Zijn peter Frans WIEME stamt uit een voorname Deinse familie (CASSIMAN,
Geschiedenis…., p.64).
Eventjes in alfabetische volgorde de merkwaardigste figuren van die familie opsommen:
Floribert WIEME, gehuwd met Juffrouw VAN HOUTTE, is amman van Deinze in 1708
(VANDEN ABEELE, Geschiedenis…, pp. 52-53; jaarboek LVIII, p.349)
Frans WIEME, naamgenoot van de peter, is een vermogend man: hij bezet in 1767 700 £ aan de
Broederschap van de H. Barbara (CASSIMAN, Geschiedenis…, p.65)
Gisleen WIEME, trouwt op 12 december 1700 met Isabella Clara DE VOS, waarbij op de
plechtigheid een bewaard gebleven bruiloftsgedicht voorgedragen wordt door Gillis ROOMAN,
is griffier van de stad (ook van Astene en Petegem) van 1707 tot 1714 (Kontaktblad, Xe jg. N°5,
p.1289). en sterft op 13 september 1714, waarbij Gillis ROOMAN een bewaard gebleven
lijkdicht voordraagt. Van hem zijn talrijke sporen in de rekeningen van onze stad terug te vinden

(zie Leiestam, 7 e jg. N°3 (juni 1999), p.275 en 7 e jg. N°4 (october 1999), p. 284). Zijn weduwe
hertrouwt in 1715 met de peter van onze 7 e zoon-op-een-rij.
Jacob WIEME senior gehuwd met Catharina DE VIJLDER, is greffier van onze stad van 1673
tot 1693 (Jaarboek XLVIII, p.207)
Jacob WIEME junior, priester gewijd in 1702, is een tijdje onderpastoor te Petegem (1709) en
Nevele (1711), waarna hij 20 jaar zieleherder van Landegem is (Jaarboek XLVI, p. 147, Jaarboek
XLVIII, pp. 107, 150 (noot 58) en 207)
Michiel WIEME, in 1681 gehuwd met Livina DE WAEGHENAERE, is in 1682 stadgreffier, in
1685 schout, in 1694 schepen en in 1699 burgemeester van onze stad, naast lid van de St.
Sebastiaans-handbooggilde en van de Broederschap van de Rozenkrans en overlijdt omstreeks
1713 (Jaarboek 2001, pp. 230-231). Merkwaardig genoeg wordt het “bedrijf” verder gezet door
zijn weduwe: zij wordt in 1714 ontvangherigghe van de Markies, betaalt de 10 e (of 15 e ) penning
en koopt op de Markt in 1714 de Herberg Leopold [in 2000: huis Damart] sticht een jaargetijde in
1727 (Jaarboek IV, p.65) en sterft op 21 september 1727 (Leiestam 7 e jg. N°2 (april 1999), p.268.
Rudolf WIEME, priester gewijd in 1725, is een tijdlang onderpastoor te Deinze OLV (1732-
1737), coadjutor te Meigem (1737-1743) en wordt dan pastoor van St. Maria Leerne tot zijn dood
in 1752 (Jaarboek XLVIII, pp. 210 en 260-261, jaarboek LVIII, p.399, noot 40),
om te eindigen met de peter van Karel Augustijn Frans DE COSTER,
Frans WIEME (WYEME, WYME), geboren omstreeks 1680, stadsontvanger en “keirel” van
Deinze in 1714-1719 (Jaarboek LVIII, p. 396, noten 15-16, Kontaktblad Xe jg. N°6, p.1307,
Leiestam, 7 e jg. N°2 (april 1999), p. 266 en Leiestam 7 e jg. n°4 (october 1999), pp.283-4),
ontvanger van de accijnzen van de stad (1714) (Leiestam 7 e jg. N°4 (october 1999), p.285),
gehuwd op 16 september 1715 met Isabella Clara DE VOS, weduwe van Gisleen WIEME
(Jaarboek LVIII, p.400, noot 49), voorschieter van 125 £ voor de aanschaf van de Deinse
brandspuit (JB IL, pp.22, 24), griffier van Deinze (1726) (Jaarboek XXX, p.110), bezitter van het
9 e , 11 e en 16 e achterleen van den Hoorenschen in 1738 (Jaarboek V, p.26) en overleden op 1
februari 1748.
2. Voor zijn meter kan men net hetzelfde doen: de familie VAN DOORNE (DELLA SPINA) is
zeker een van de allervoornaamste Deinse families geweest.
Het zou echt overdreven zijn, aan de hand van de VANDEN ABEELE en van CASSIMAN’s
“Geschiedenissen”, de Jaarboeken en de Contactbladen hier alle biografische elementen aan te
halen van:
Albert VAN DOORNE, geboren te Deinze op 14 maart 1698, zoon van Frans de jonghe en
Martine JOCHEM, priester, pastoor van Kruishoutem, aldaar overleden op 21 mei 1757.
Albert-Frans VAN DOORNE, geboren te Deinze op 2 april 1732, zoon van Ferdinand en
Rebecca HOPSOMER, priester, 2 e erfgenaam van het ontzaglijk fortuin van zijn vader in 1765,
weldoener van het weeshuis, overleden te Deinze op 13 maart 1785.
Anselm-Benedikt VAN DOORNE, geboren te Deinze op 3 augustus 1724, zoon van Ferdinand
en Rebecca HOPSOMER, priester, 1 e erfgenaam van het ontzaglijk fortuin van zijn vader in
1765, overleden te Deinze op 25 november 1780
Ferdinand VAN DOORNE, geboren te Deinze OLV op 9 april 1692, zoon van Frans de jonghe
en Joanna Martine JOCHEM, gehuwd op 2 augustus 1716 te Deinze St. Martinus met Rebecca
HOPSOMERE (zelf geboren te Deinze St. Martinus op 27 october 1698 als dochter van Jan en
van Maria JOCHEM), notabele, schepen en burgemeester van Deinze tussen 1737 en 1743,
brouwer en brandewijnstoker, vader van 11 kinderen tussen 1717 en 1741, waaronder 4 pastoors,
aankoper van 4 schilderijen op de veiling van het bezit van onderpastoor SIMOEN in 1743,

overleden te Deinze op 23 juli 1765 met nalating van een ontzaglijk fortuin….en een “eeuwig”
jaargetijde van 2000 missen.
Frans de jonghe VAN DOORNE, geboren te Olsene 1657, zoon van Frans, gehuwd Deinze St.
Mart. in 1678 met Joanna Martine JOCHEM, (zelf geboren te Deinze St. Maarten 1657 als
dochter van Noé), vader van 11 kinderen tussen 1680 en 1701, “keirel”, schepen (vanaf 1698) en
burgemeester van Deinze (in 1705-1707, 1713-1728), prachtig woonhuis aan de Leiebrug (tussen
Leie Kaandel en Brielstraat), overleden op 19 januari 1728, beschreven monumentale grafzerk
aan de buitenmuur van het koor van de OLV-kerk
Frans de jongste VAN DOORNE, geboren te Deinze St. Martinus op 18 september 1687, zoon
van Frans de jonghe en Joanna Martine JOCHEM, heer van Boelare (te Petegem) omstreeks
1710, gehuwd omstreeks 1710 met Livine Theresa VAN LOO (zelf geboren in 1684),
brandewijnstoker (vanaf 1725), vaandrig van de “Burgerwacht”, bezitter van het “Nieuwgoed” te
Petegem in 1726, lid van het college van burgemeester en schepenen (1735), waarbij hij stemt
voor het voorlopig openen van een school te Petegem door Antoon Jozef V(AND)ERVENNE, en
bezitter van talrijke stukken grond en lenen (1738).
Frans Bernard VAN DOORNE, geboren te Deinze op 27 maart 1734, zoon van Ferdinand en
Rebecca HOPSOMER, priester, 3 e erfgenaam van het ontzaglijk fortuin van zijn vader in 1765,
overleden te Deinze op 11 juni 1786.
Geraert VAN DOORNE, burgemeester van Astene in 1726
J. VAN DOORNE, adjoint au maire van Meigem 1808-1816
Jan Baptist Frans VAN DOORNE, geboren te Deinze op 11 october 1717, zoon van Ferdinand en
Rebecca HOPSOMER, priester, onderpastoor van Vinkt, aldaar overleden in 1746
Jan Frans VAN DOORNE, brouwer te Deinze in 1783,
allemaal bekende burgers van onze stad, om het te hebben over de meter van Karel-Augustijn-
Frans, namelijk:
Maria Anna Josepha VAN DOORNE, geboren te Deinze St. Maarten op 24 augustus 1682 als
dochter van Frans de jonghe en Joanna Martine JOCHEM (zij is dus een van de oudere zusters
van burgemeester Ferdinand VAN DOORNE) en gehuwd omstreeks 1720 met August Frans
VAN HULLE (zelf geboren omstreeks 1690).
Haar echtgenoot was ook niet de eerste de beste: hij was hoogbaljuw van Deinze (tussen 1734 en
1745) (VANDEN ABEELE, Geschiedenis…., p.44), uitbrenger in 1735 van een negatief advies
nopens het verzoek van Antoon Jozef V(AND)ERVENNE om in Deinze een school te openen
(Contactblad, 22 e jg. N°6 (december 2002), p.2991), opsteller van het onderzoek naar de
graanvoorraad te Deinze in 1741 (Kontaktblad, XIe jg. N°4, pp. 1442-1425) en eigenaar van 1,43
ha. bos te Petegem in 1774 (Jaarboek KGK LXVII (2000), p.377, N°37)
De namen (en de voornamen) van de doopheffers van Karel Augustijn Frans DE COSTER
zeggen dus veel, heel veel, en de gebeurtenis is zeker niet onopgemerkt voorbijgegaan aan het
stadsbestuur.
De Vorst is peter. Vandaar de eerste voornaam, die van Keizer Karel VI VON HABSBURG,
Vorst in het verre Wenen. Hij wordt in onze stad vervangen door een bekende notabele, de
stadsgreffier Frans WIEME
De echtgenote van de hoogbaljuw van Deinze, Maria Anna Josepha VAN DOORNE, dochter
(en zuster) van de burgemeester, is meter, en zij zorgt er voor, dat de 7 e -zoon-op-een-rij als 2 e en
3 e voornaam meekrijgt, de voornamen van haar man August Frans VAN HULLE …
Als dat geen fortuinlijke boreling is!

René DE CLERCQ
AANDACHT
Wie zijn lidgeld 2003 nog niet betaalde kreeg zijn laatste Contactbladnummer.
U kan uw “achterstand” of vergetelheid nog goedmaken tot uiterlijk 1mei
2003.
Wie dan nog niet in regel is krijgt dus geen volgend nummer van het
Contactblad toegestuurd.
Met onze oprechte dank voor uw begrip.
Voor uw agenda:
Tot 20 april 2003 loopt nog in ons Museum de KGK-tentoonstelling “Verleidelijk verjaard” met
onder andere een prachtige reeks foto’s van het industrieel erfgoed in Deinze en deelgemeenten,
genomen door Vic Wouters.
Op zaterdag 26 en zondag 27 april 2003 is het “Erfgoedweekend” met als thema: “Op reis”.
Van 4 mei tot 22 juni 2003 loopt in ons museum een tentoonstelling met werk van Paul Van
Gysegem. Deze kunstenaar (°Berlare 1935) werd opgeleid aan de Koninklijke Academie te Gent
en het Hoger Instituut te Antwerpen. Zelf vormde hij als docent aan de Gentse Academie een hele
generatie hedendaagse beeldhouwers.
Zijn beelden zijn nu eens monumentaal en barok, dan weer opvallend sober en meditatief. Soms
verschijnt in de verscheurde materie en het schroot een menselijke figuur. Meestal gaat het om
helden op een keerpunt, net herrezen uit de as of op de rand van het verval. Van Gysegem laaft
zich aan mythische verhalen en niet-westerse culturen. Hij uit ook regelmatig een
maatschappelijk engagement. In de tuin van het museum komt een selectie van zijn grotere
beelden. Binnenin worden de kleinere beelden, schilderkunst en grafisch werk tentoongesteld.
Er staat bij uitgeverij Snoeck-Ducaju een prachtige studie op stapel over “De Berg van
Barmhartigheid in Gent”, geschreven door specialisten: Leen Charles, stadsarchivaris; Guido
Everaert, bouwhistoricus; Marie Christine Laleman, stadsarcheoloog en Daniel Lievois,
historicus.
Het initiatief hiervoor gaat uit van Lions Club Gent, die op 18 oktober 2003 zijn 50-jarig bestaan
viert. De Gentenaars stonden overigens mee aan de wieg van Lions Club Deinze, opgericht op 27
mei 1961, met als voorzitter notaris Lucien Agneessens.
De opbrengst van de verkoop wordt integraal geschonken aan VZW Ziekenhuisclowns.
Bestellingen kunnen in voorverkoop gebeuren aan 32,50 euro (nadien 40 euro) op
Rekeningnummer 001-3870291-67 van Lions Club Gent.
Info: telefoon en fax: 09/223 57 29; Epost alain.smetryns@skynet.be