nr. 5, oktober-december - Vad.be

Periodiek van de Vereniging voor
Alcohol- en andere Drugproblemen vzw
VAD-berichten
Verschijnt vijf maal per jaar • Afgiftekantoor: 9000 Gent X
december 2007 • N5

AD VALVAS
VAD-vormingen
Werkwijze®
vormingsaanbod over alcohol en drugs
• Voordrachten geven over het drugthema
24 en 31 januari 2008
• Tweejarige opleiding tot hulpverlener
bij alcohol- en drugproblemen
Start 19 februari 2008 (indien minimum
12 deelnemers)
• Een lokaal alcohol- en drugbeleid:
analyse van de lokale alcohol- en
drugsituatie als vertrekpunt
26 februari 2008
• Effecten van druggebruik op het
menselijk lichaam
28 februari 2008
• Screening, intake en diagnostiek bij
problematisch middelengebruik
6 maart 2008
• Eerste Hulp Bij Drugincidenten-
Uitgaansleven (EHBD-U). Train-detrainer
7 en 21 maart 2008
Alle vormingen die VAD organiseert
gaan door in de Vanderlindenstraat 15 in
Schaarbeek, tenzij anders vermeld.
Congressen
• 3rd European Prevnet Conference
27-29 maart 2008, Brussel
www.prevnet.net/news
• Second International Conference
of the International Society for the
Study of Drug Policy
3-4 april 2008, Lissabon (Portugal)
www.issdp.org/conferences.htm
• 19th International Conference on the
Reduction of Drug Related Harm
11-15 mei 2008, Barcelona (Spanje)
www.ihra.net/Barcelona
• 8th Annual Campbell Collaboration
Colloquium
12-14 mei 2008, Vancouver (Canada)
www.campbellcolloquium.org
INHOUD
COLOFON
REDACTIONEEL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3
VAD IN ACTIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4
Keep an ‘i’ on your friends! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4
Iedereen feest! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5
Addictions information in the Google era: dealing with challenges . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6
HALLO MET DE DRUGLIJN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8
Stoppen met drank, drugs, pillen of gokken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8
FOCUS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9
Zorgtraject Jongeren Alcohol en andere Drugs Dendermonde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9
BRUSSEL-CENTRAAL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
Uitbreiding Centra Geestelijke Gezondheidszorg (CGG) met preventiewerkers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
Opvolging gezondheidsconferentie over tabak, alcohol en drugs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
Projectoproep Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid voor regionale en lokale implementatieprojecten in het kader van de
gezondheidsconferentie tabak, alcohol en drugs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11
Persconferentie over vroeginterventie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11
VOOR U GESURFT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
Dossiers online op www.vad.be . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
Geen alcohol voor kinderen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
IN DIALOOG . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
Europeers: drugpreventie voor en door jongeren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
GEWIKT EN GEWOGEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
Cannabis en psychosen: wat is het verband . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
Ginger 2006: Enkele bevindingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
HOOFDREDACTIE: F. Matthys
REDACTIE: I. Baeten
I. Bernaert
H. Heyvaert
H. Kinable
F. Laudens
K. Raskin
ILLUSTRATIES: Pokke
ABONNEMENTEN: 02 423 03 33
E-MAIL:
vad@vad.be
WEBSITE: www.vad.be
LAY-OUT & DRUK: Drukkerij EPO
03 239 61 29
BIJBLIJVEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
Conferentie van de European Society for Social Drug Research (ESSD) 2007: stuff om over na te denken . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
Alcohol- en ander druggebruik bij universiteitsstudenten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
Reitox Academy ‘Best Practices’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20
GEBOEKSTAAFD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
UITGELEZEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
Pillen, poeders, planten, paddenstoelen en partydrugs
ETALAGE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
KNIPOOG . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
JK Rowling niet blij met nieuw boek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
V.U.: dr. Frieda Matthys, Vanderlindenstraat 15, 1030 Brussel
2 VAD- BERICHTEN, 2007, 5

Redactioneel
I Love Techno is nog maar pas achter de rug en de kerstdagen staan voor de deur. Het is weer tijd om
te focussen op feesten, met alle gecontesteerde reclame, verlichting en muziek erbij. En ja, met een
verhoogde kans op roesmiddelen, al dan niet legale, volgens het milieu.
Voor veel mensen is dansen zonder drugs moeilijk voorstelbaar. Voor veel mensen is Nieuwjaar vieren
zonder alcohol te drinken (zeg maar zonder dronken te worden) onvoorstelbaar. Voor de meesten blijft
het misschien een occasionele, ongevaarlijke uitspatting, maar voor velen houdt het een groot risico in,
niet alleen op het moment zelf.
De feestdagen worden door mensen met alcohol- of drugproblemen vaak genoemd als een periode waar
ze tegen op zien, als moment van herval, maar ook als reden om voorlopig niet te stoppen, want zonder
alcohol of een jointje of een pilletje is het niet gezellig … Die idee leeft sterk en wordt door de reclame en
de media voortdurend gevoed.
Redenen te over voor VAD om precies op feesten te focussen: de uitgaande jongeren enerzijds, het brede
publiek anderzijds.
Je vindt in dit nummer ook bijdragen over onderzoek bij studenten en cijfers over preventie.
En voor wie het filmpje met de bierdrinkende kinderen op YouTube al bekeken heeft (zie p. 12): vind je het
shockerend Gelukkig maar. En toch is dit niet ongewoon: het zijn immers bestaande privéfilmpjes uit het
dagelijks leven, opgenomen omdat het grappig leek.
Ik zou dus zeggen: hou het leuk, geniet van de feesten, maar zo dat je er nadien ook een leuke herinnering
aan hebt.
Dr. Frieda Matthys
VAD- BERICHTEN, 2007, 5 3

VAD IN ACTIE
Keep an ‘i’ on your friends!
Op 10 november 2007 vond een nieuwe editie van I Love Techno plaats in Flanders
Expo te Gent. Niet zo heel bijzonder zou je denken, zij het niet dat tijdens dit mega
dance event de Partyfriendscampagne officieel werd gelanceerd. Partyfriends is het
nagelnieuwe uithangbord van het Partywise-preventieconcept over veilig en gezond
uitgaan. Vanaf 10 november wordt de Partyfriendscampagne actief gepromoot in het
Vlaamse uitgaansleven tot eind 2008.
Partywise is een preventieproject dat sinds
2003 het uitgaanscircuit (uitgaanders én
organisatoren/intermediairen) deskundiger
wil maken in het omgaan met alcohol
en illegale drugs, en dit vanuit een gezondheids-
en welzijnsperspectief. Doelstelling
is het voorkomen van problemen
als gevolg van middelengebruik. In dit
kader brengt Partyfriends de krachtige
rol van vriendschap en samenhorigheid in
beeld, zowel bij het voorkomen als het oplossen
van problemen.
Partyfriends, over uitgaan, vrienden
& drugs
De Partyfriendscampagne maakt duidelijk
dat je samen met je vrienden problemen
met drank, drugs en pillen een stapje
voor kan zijn, eenvoudigweg door zorg te
dragen voor jezelf en voor elkaar. Partyfriends
doet hiermee een appèl op ieders
verantwoordelijkheid. Dit idee zit meteen
ook in de sfeer van ‘community spirit’, die
in bepaalde subculturen en leeftijdsgroepen
heel actueel is, vooral via het internet
(MySpace, YouTube, fora, …) en in het uitgaansleven.
De campagne focust op het ondersteunen
van beschermende sociale normen en vaardigheden:
hoe je een vriend helpt, wat het
betekent om verantwoordelijkheid op te
nemen, hoe je weet wat je vriend over (bijvoorbeeld)
drugs denkt, hoe je spreekt over
een thema als (bijvoorbeeld) drugs. Daarnaast
geeft de campagne informatie over
mogelijke gezondheidsproblemen bij druggebruik.
Tot slot informeert de campagne
over problematisch druggebruik. Wie meer
wil weten over drugs en druggebruik vindt
via Partyfriends de weg naar Partywise en
naar De DrugLijn (078 15 10 20).
Partyfriends
… online, meer dan ooit
Via de portaalsite www.partywise.be vindt
de bezoeker de Partyfriends-webpagina’s.
Uitgaanders en hun vrienden vinden er
tips om samen veilig(er) door het uitgaansleven
te cruisen. De campagne focust
op zes inhoudelijke thema’s (1/ samen op
stap zijn, 2/ onderweg naar de club of het
feestje, 3/ drank & drugs bij het uitgaan, 4/
stay in touch, 5/ fout gaan door drank en
drugs en 6/ in de shit).
Partywise wil dat de campagne zoveel mogelijk
gedragen wordt door de uitgaanders
zelf. De site bevat dan ook een interactief
luik waar men een partyfoto van zichzelf en
vrienden, met een bijhorende slogan, kan
posten. Nieuw is ook dat men bij Partywise
voortaan terechtkan met persoonlijke vragen
over drank, drugs en pillen. In samenwerking
met De DrugLijn kan men online en
volledig anoniem zijn vraag doormailen.
… en dus ook op www.myspace.com/
partywisefriends
Partywise wil echt een netwerk uitbouwen
van mensen die graag veilig en gezond uitgaan.
Omdat veilig en gezond uitgaan iets
is waar je met vrienden samen aan werkt,
kan natuurlijk een MySpace niet ontbreken.
Heel wat partyheads, DJ’s, bekende
clubs, events en artiesten betuigden al hun
morele steun aan ons project door partyfriends
te worden op onze MySpace (www.
myspace.com/partywisefriends).
… en last but not least: op I Love Techno!
I Love Techno is sinds jaar en dag een gedreven
Partywisepartner, of beter: -friend.
Partywise maakt structureel deel uit van
het drugbeleid op I Love Techno. Enkele
concrete acties dit jaar: gratis waterverstrekking,
klimaatbeheersing, duidelijke
informatie voor het barpersoneel over hoe
ze kunnen inspelen op feestgangers die teveel
drank of drugs op hebben, Partywiseaffiches,
stickers met partytips, de Partyfriends-videospot,
enzovoort.
Partyfriends is gestoeld op wetenschappelijke
bevindingen over …
Groepsinvloed
Groepsinvloeden kunnen zowel positief als
negatief zijn. De vriendengroep speelt een
cruciale rol in het door geven van informatie,
het uitwis se len van tips en het elkaar
helpen. De vriendengroep is dan ook een
belangrijk referentiepunt voor jonge ren.
Ze ervaren dit ook zelf als uitermate positief.
De vriendengroep biedt de jongere
een belangrijke positie ve en noodzakelijke
onder steuning. Uit onder zoek blijkt ook
dat vrienden kun nen bijdragen tot een positieve
ontwikkeling van de jongere.
Peers
Voor de meeste jongeren is de eigen groep
een belangrijke bron van ondersteuning
4 VAD- BERICHTEN, 2007, 5

en een plaats waar waarden en normen
zich ontwikkelen. Het is dan ook niet verwonderlijk
dat leeftijdsgenoten een ondersteunende
rol voor elkaar opnemen: ze delen
immers niet alleen dezelfde ervaringen,
maar spreken ook dezelfde taal. Vooral
bij thema’s die maatschappelijk gevoelig
liggen, zoals bijvoorbeeld seksualiteit of
middelengebruik, vallen jongeren terug
op hun leeftijdsgenoten. Aangezien vrienden
in de groei naar volwassenheid steeds
belangrijker worden, betekent dit ook dat
de vriendengroep in toenemende mate het
gedrag en de keuzes van jongeren beïnvloedt.
Groepsinvloed, peers en drugs
Ook bij het experimenteren met drugs is
de invloed van vrienden heel bepalend.
Jongeren zijn heel gevoelig voor prikkels
uit hun omgeving en meer bepaald uit hun
vriendenkring. Bovendien stellen de meeste
jongeren dat ze, toen ze begonnen te
gebruiken, de meeste informatie over effecten
en risico’s bij hun vrienden haalden.
Als jongeren met een persoonlijk probleem
zitten (drugs, seks, relaties, …), zullen ze
dat meestal eerst met een vriend of vriendin
proberen te bespreken. Heel wat jongeren
maken zo’n situatie bijgevolg wel
eens mee.
De Partyfriends-doelgroep
Partyfriends richt zich tot alle uitgaanders
in het club- en eventcircuit in Vlaanderen.
Dat zijn vooral jongeren (15-25 jaar) met
een sterke interesse voor dance-muziek,
de bijbehorende lifestyle en het daaraan
gelinkte uitgaansmilieu (dancings, clubs,
events). Daarnaast richt Partyfriends zich
ook tot de bezoekers van de hippere jongeren-
en danscafés. Partyfriends is er niet
alleen voor de gebruikende of experimenterende
jongeren, maar ook voor jongeren
die in hun directe omgeving geconfronteerd
worden met druggebruik.
Kortom
Het komende jaar focust Partywise op het
belang van de vriendengroep om gezondheidsproblemen
in het uitgaansleven te
vermijden. De strategie van de voorgaande
jaren - jongeren in het uitgaansleven prikkelen
om www.partywise.be te bezoeken
- blijft behouden. Voor het nieuwe thema
Partyfriends werden een nieuwe website,
affiches, een videoclip, webbanners en
logo’s ontwikkeld. Behalve de affiches, kan
al het materiaal gratis gedownload worden
van de VAD-website (www.vad.be/
aanbod/Sectoren/uitgaan.html). Partywise
hoopt alvast op een brede bekendmaking
van de Partyfriendscampagne in het
Vlaamse uitgaansleven!
Jochen Schrooten
Iedereen feest!
Wekelijks zorgen tal van organisatoren voor een bruisend uitgaansleven. Op heel
wat plaatsen in Vlaanderen kan je terecht voor een feestje, fuif of clubavond. In
de zomer komen daar de festivals nog bij.
Voor de organisatoren is het belangrijk om de gezondheid en de veiligheid van
hun bezoekers te garanderen. VAD nam het initiatief om een publicatie ‘Veilig
feesten: alcohol- en drugpreventie in het uitgaansleven’ te schrijven en koppelde
daar voor de organisatoren een aantal handige brochures aan: de Partywise
Feestwijzer voor de horeca en de evenementensector en de Feestwijzer voor het
jeugdwerk.
Iedereen feest wel eens. Bij een deel van
deze feestgangers gaat het uitgaan samen
met het gebruik van legale en/of illegale
middelen. Uit het Partywise-onderzoek
naar trends in het druggebruik in het
uitgaansleven blijkt dat alcohol de belangrijkste
uitgaansdrug is, gevolgd door
cannabis en XTC. Recreatief gebruik van
uitgaansdrugs maakt de dag van vandaag
voor sommigen deel uit van een leefwereld
waar genieten en fun centraal staan.
Preventie in het uitgaansleven
Vaak wordt er repressief opgetreden tegen
het middelengebruik in het uitgaansleven
en daar is de organisator de dupe van.
Recent zien we het aantal drugpreventieactiviteiten
in deze sector toenemen en de
vragen naar onderbouw van en richtlijnen
voor het werken als preventiewerker
in deze sector gaan in dezelfde richting.
In de publicatie ‘Veilig feesten’ vindt de
preventiewerker (en al diegenen die zich
in dit onderwerp willen verdiepen) achtergrondinformatie
(deel 1) om met de
uitgaanssector aan de slag te gaan. Deel 2
van de publicatie bevat praktische richtlijnen.
Afhankelijk van de grootte van
het evenement en de organisator, kan je
de richtlijnen kiezen die voor het evenement
of de fuif van toepassing zijn. Voor
een evenement voor 60.000 personen
verwachten we dat er gratis water aan de
bezoekers wordt gegeven, maar niet voor
een plaatselijke Chirofuif waar honderd
jongeren komen fuiven.
Volgende topics komen - op maat herschreven
- aan bod in de Feestwijzer voor
het jeugdwerk en de Partywise Feestwijzer:
Samen staan we sterk
Basisvoorwaarde om een veilige en gezonde
uitgaansomgeving voor uitgaanders te
VAD- BERICHTEN, 2007, 5 5

verzekeren is dat organisatoren en (lokale)
overheden constructief samenwerken.
Een gezonde en veilige fuiflocatie
creëren
Een fuif of evenement start bij de keuze van
een locatie. Naast een goede inrichting van
de locatie, is het ook belangrijk preventief
te werken rond omgevingsfactoren zoals
overbevolking, uitdroging, oververhitting
en klimaatbeheersing. Zo kan de organisator,
om oververhitting te voorkomen, bijvoorbeeld
een ruim assortiment van aantrekkelijke
niet-alcoholische dranken en
een chill-out voorzien.
Preventieboodschappen
communiceren
Preventieboodschappen kunnen voor, tijdens
en na het uitgaan gecommuniceerd
worden. Zo kan de organisator op de
website van de fuif op voorhand een link
leggen naar www.partywise.be, waar uitgaanders
zich kunnen voorbereiden.
Verantwoord schenken en bewust
omgaan met alcohol
De bar is de belangrijkste bron van inkomsten.
De organisator kan hier best een duidelijk
beleid over uitstippelen en kritisch
nadenken over een happy hour of andere
promotie-acties. Een happy hour van hapjes,
een meter frisdrank, … de organisator
kan creatief zijn in de ideeën om het anders
aan te pakken.
Illegale drugs op het evenement
Dit onderdeel van de publicatie behandelt
de nieuwe drugwetgeving, maar ook de
wetgeving over bewakingsdiensten. Op
een beknopte manier worden de belangrijkste
voorwaarden en afspraken op een
rijtje gezet.
Eerste hulp en medische interventies
bij alcohol- en drugincidenten
Sommige mensen komen - ondanks alle
preventieve maatregelen - toch nog in de
problemen. Daarom is het belangrijk dat
er duidelijke afspraken zijn over de eerste
hulp bij ongevallen of drugincidenten.
… en dit alles vervat in een beleid
Als conclusie staan we stil bij het opzetten
van een lokaal alcohol- en drugbeleid en
feestbeleid. De rol van elke partner wordt
hierbij nog verder uitgediept.
Tina Van Havere
Veilig Feesten kan u bestellen met de
bestelbon op pagina 24. Bestelinfo
voor de Feestwijzer voor het jeugdwerk
vindt u in ons volgend nummer.
De Partywise Feestwijzer kan u gratis
downloaden op www.partywise.be
en www.vad.be/aanbod/Sectoren.
uitgaan.html.
Addictions information in the Google era: dealing with challenges
Brussel, 20-22 september 2007
De bibliotheek van VAD mocht in september voor een primeur zorgen: voor het eerst
organiseerde VAD een internationale conferentie. Leden van Elisad (European Association of
Libraries and Information Specialists) merkten vorig jaar ‘terloops’ op dat Brussel wel heel
centraal gelegen is als gaststad voor een Europese meeting. We zagen weinig praktische
bezwaren, temeer omdat het doenbaar leek om de bijeenkomst in onze eigen lokalen te
laten doorgaan. Bovendien willen we VAD graag nog meer op de Europese kaart zetten.
gemakkelijker gemaakt: je kunt er boeken
bestellen, grijze literatuur downloaden,
databanken doorzoeken, collega’s raadplegen,
… Niet voor niets luidde de titel van
een studiedag voor Vlaamse bibliothecarissen
vorig jaar ‘Google: concurrent of medestander’.
Via Elisad onderhoudt de bibliotheek van
VAD contacten met verwante diensten in
Europa. Een bekende realisatie is de Elisad
Gateway, een portaal voor Europese websites
over alcohol, drugs en gokken (www.
addictionsinfo.eu).
Toen de voorzitter van Elisad vroeg om een
thema voor de conferentie te bedenken,
hoefden we niet lang na te denken. Bibliothecarissen
worden er steeds meer mee
geconfronteerd dat informatiezoekers ervan
uitgaan dat alle nodige bronnen op het
internet te vinden zijn. Vaak missen ze dan
het overgrote deel van de wetenschappelijke
literatuur, zeker wanneer ze zich beperken
tot informatie die gratis beschikbaar is,
wat meestal het geval is. Bovendien kunnen
zoekmachines de rol van een professionele
informatiebemiddelaar nog altijd niet overnemen.
Anderzijds heeft het internet ook
voor bibliothecarissen het leven een stuk
Zevenendertig deelnemers uit veertien landen
namen deel aan de conferentie. Onze
lokalen bleken in de smaak te vallen bij de
deelnemers: een oud klooster met een tuin,
een mooie voormalige kapel voor plenaire
bijeenkomsten en verschillende lokalen voor
workshops, … Wat kan je meer wensen
In haar welkomstwoord stelde directeur
Marijs Geirnaert de VAD voor, met speciale
aandacht voor de internationale projecten
6 VAD- BERICHTEN, 2007, 5

De deelnemers van de Elisad-conferentie
waarin VAD participeert. Nadat ik als bibliothecaris
van VAD het thema van de conferentie
had belicht, volgde een drieluik met
sprekers uit eigen huis. Het is een traditie
dat eerst de situatie op vlak van drugproblemen
in het gastland aan bod komt. Else
De Donder schetste een beeld van de prevalentie
van alcohol- en druggebruik in
België. Nadat Tina Van Havere het Vlaamse
Uitgaansonderzoek had besproken, stelde
Jochen Schrooten de Partywisecampagne
voor. Het internationale publiek was erg
geïnteresseerd in hun bijdragen, wat ook
bleek uit het spervuur van vragen dat volgde.
Crisis in de bibliotheekwereld
Het is de gewoonte dat een aantal leden hun
organisatie voorstelt tijdens Elisad-conferenties.
Op die manier krijgen de leden een
beeld van het reilen en zeilen bij verwante
diensten in andere landen. Of in eigen land,
want Daniëlle Dombret van Prospective Jeunesse
bracht een presentatie over deze Brusselse
organisatie. Voor wie op zoek is naar
Franstalige literatuur over alcohol- en drugpreventie
is hun documentatiecentrum zeker
een bezoekje waard (www.prospectivejeunesse.be).
Terwijl sommige ‘anciens’ van
Elisad krijgen af te rekenen met bezuinigingen,
wordt bij de nieuwe leden nog volop
geïnvesteerd in de uitbouw van informatiediensten.
Dit bleek onder andere uit de presentatie
van Gabriela Trifan, die een beeld schetste
van het documentatiecentrum van het Roemeense
‘Agentia Nationala Antidrog’.
Lynne Wilkinson beschreef hoe het documentatiecentrum
van het Britse National
Collaborating Centre for Drug Prevention
(NCCDP) deze instelling ondersteunt door
evidence-basedliteratuur te verzamelen en
te ontsluiten.
Ook bij de onderzoekers van het European
Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction
(EMCDDA) groeide de nood aan een
goed uitgebouwde eigen documentatiedienst.
Vaughan Birbeck stelde deze dienst
voor.
Een heel ander verhaal kregen we te horen
van Andrea Mitchell. Zij is de voorzitter van
SALIS (Substance Abuse Librarians and Information
Specialists), de Amerikaanse tegenhanger
van Elisad. Het was vrij onthutsend
om te horen hoe de Bush-administratie
steeds meer bibliotheken van overheidsinstellingen
sluit. En het gaat hierbij niet om
de minste. Zo werd zelfs de bibliotheek van
het NIDA (National Institute on Drug Abuse)
gesloten! De collectie werd uitgedeeld via
bibliotheekverenigingen. Toen onze bibliotheek
op die manier in het bezit kwam van
enkele zeldzame tijdschriftjaargangen had
ik dan ook gemengde gevoelens.
Eén van de redenen waarom sommige overheden
het niet langer nodig vinden om
voldoende middelen te voorzien voor bibliotheken,
is ongetwijfeld de misvatting dat
er voldoende onlinealternatieven zijn. Paul
Nieuwenhuysen van de Vrije Universiteit
Brussel bracht een overzicht van de nieuwe
ontwikkelingen op het gebied van zoekmachines
en online-informatiebronnen.
Het was zonder meer indrukwekkend om te
horen wat er allemaal geboden wordt: van
geavanceerde zoekinstrumenten tot gigantische
digitale bibliotheken en ingescande
oude boeken. Maar Anne Welsh van DrugScope
legde de vinger op de wonde tijdens
haar felgesmaakte presentatie ‘Adding value
beyond Google: controlled vocabulary and
targeted information’. Wie wel eens googelt,
zal beseffen dat het soms een moeilijke
klus is om tussen de talrijke treffers het kaf
van het koren te scheiden. En zoeken op basis
van willekeurige trefwoorden, zonder een
gecontroleerde woordenschat (thesaurus),
kan zeer omslachtig en inefficiënt zijn. Veel
gegevens zijn niet opzoekbaar met zoekmachines
omdat ze in databanken zitten.
Dit wordt ‘the hidden web’ genoemd. Als je
bovendien weet dat de wetenschappelijke
Elisad-voorzitter Christine Goodair overhandigt een award aan Thomas Rouault
VAD- BERICHTEN, 2007, 5 7

literatuur slechts partiëel online beschikbaar
is, zal het duidelijk zijn dat bibliotheken nog
een rol van betekenis kunnen spelen op het
vlak van informatievoorziening.
Workshops
Donderdagnamiddag konden de deelnemers
kiezen tussen twee workshops. Een
verscheurende keuze, want beide thema’s
waren bijzonder interessant.
Tijdens een workshop ‘How information
services contribute to policy development’
werd samen met Anne Jenkins van Alcohol
Concern (UK) besproken op welke manier
informatiediensten kunnen bijdragen aan
beleidsondersteuning.
Brian Galvin van de Ierse Health Research
Board ging dieper in op een initiatief dat
hij eerder op de dag in een presentatie had
voorgesteld: het SUIL-project (Substance
Use Information and Literature Network).
Het is de bedoeling om een Europese digitale
bibliotheek uit te bouwen, waar onderzoekers
terecht kunnen om wetenschappelijke
publicaties te raadplegen en uit te
wisselen. Bij dit project is alle informatie
online beschikbaar, maar toch blijven bibliothecarissen
doen waar ze goed in denken
te zijn: betrouwbare informatie opsporen,
ontsluiten en beschikbaar stellen, en dit op
maat van een specifieke doelgroep.
Verder was er een presentatie over Swetswise,
de dienst voor toegang tot full-texttijdschriften
van tijdschriftenagent Swets.
Samen met de Ierse Health Research Board
sponsorden ze de conferentie.
Waterzooi
Na de algemene vergadering van Elisad
volgde vrijdagavond een literaire stadswandeling
door Brussel. Daarna lieten we
het internationale gezelschap van ‘home
made Belgian food’ genieten. Tussen de
Noordzeegarnalen met witlof en de Gentse
waterzooi door waren er dankwoorden van
de organisator en van voorzitter Christine
Goodair en het huldebetoon aan Thomas
Rouault, een van de pioniers en bezielers
van Elisad. Alhoewel zijn Franse organisatie
Toxibase - bekend van het uitstekende tijdschrift
‘Revue Toxibase’ - werd opgedoekt,
blijft hij zich vrijwillig inzetten voor Elisad.
Een internationale organisatie die financieel
zelfbedruipend is, kan enkel overleven
dankzij het enthousiasme van haar leden.
Ook als er niet direct door de EU gefinancierde
projecten in het vooruitzicht zijn, blijven
ze zich engageren. Dergelijke loyaliteit is
zeker in belangrijke mate te danken aan de
jaarlijkse conferenties, waar niet alleen de
vakkennis wordt bijgespijkerd, maar waar
ook intensief wordt genetwerkt.
Marc Wauters
Powerpoints van de presentaties van
deze conferentie zijn op verzoek verkrijgbaar
bij marc.wauters@vad.be.
HALLO MET DE DRUGLIJN
Stoppen met drank, drugs, pillen of gokken
In 2006 was een kwart van de mensen die De DrugLijn contacteerden via mail of
telefoon, zelf gebruiker of ex-gebruiker. Hun vragen zijn heel uiteenlopend, de situatie
waarin ze zich bevinden eveneens. Sommigen hebben vragen over veilig(er) gebruiken,
anderen over hoe ze kunnen minderen of stoppen, nog anderen hebben al verschillende
pogingen om te stoppen achter de rug en hebben vragen over herval.
Gebruikers die willen stoppen, vragen zich vaak af waaraan ze zich kunnen
verwachten, wat ze beter wel of niet doen, waar ze hulp kunnen vinden. De DrugLijn
bundelde een aantal vragen die regelmatig terugkeren in een nieuwe folder in de
intussen gekende reeks ‘Meest gestelde vragen’. De folder ‘Stoppen met drank, drugs,
pillen of gokken’ is de elfde in deze reeks en sluit aan bij de vorige folder, die focuste
op hoe je iemand kan steunen bij het stoppen (zie VAD-berichten nr. 2, 2007). Opnieuw
worden praktische handvatten gebundeld in een aantal beknopte items. Daarbij
wordt in het algemeen weergegeven wat allemaal kan helpen wanneer je wil stoppen
met drank, drugs, pillen of gokken, zonder in te zoomen op het stoppen met één of
andere welbepaalde drug.
Inzicht krijgen in het gebruik
Meestal leggen gebruikers een hele weg
af vooraleer ze besluiten te stoppen. Soms
overwegen ze eerst de optie van minderen,
om dan uiteindelijk toch concreter te
beginnen nadenken over volledig stoppen.
Ook zijn er in het begin vaak nog
twijfels: stoppen heeft ongetwijfeld heel
wat voordelen, maar verder gebruiken
ook. In heel het proces van het nemen van
een besluit kan het opmaken van een balans
een grote hulp zijn. Daarbij inventariseert
de gebruiker zowel de voor- als de
nadelen van stoppen én van verder blijven
gebruiken.
Goed geïnformeerd zijn en vooraf
plannen
Stoppen op een ‘geschikt moment’ kan
een verschil maken. Gebruikers willen vaak
graag stoppen, maar zijn tegelijk bang voor
wat er allemaal bij komt kijken. Ze weten
niet waaraan ze zich kunnen verwachten op
8 VAD- BERICHTEN, 2007, 5

lichamelijk en geestelijk vlak. Ze vragen zich
af hoelang het zal duren voor ze zich terug
beter voelen na het stoppen. Soms remt deze
angst hen af en durven ze er amper aan beginnen.
Vandaar dat het belangrijk is goed
geïnformeerd te zijn over lichamelijke en
geestelijke ontwenningsverschijnselen en
te weten wanneer je absoluut een arts moet
raadplegen.
Goed voor jezelf zorgen en tijd nemen
Net omdat stoppen knap lastig kan zijn en
dit proces een tijd kan duren, is het voor
gebruikers belangrijk om goed voor zichzelf
te zorgen. Toch is dit geen garantie dat de
drang om te gebruiken niet meer zal opkomen.
Realisme is de boodschap, niet alleen
bij de gebruiker zelf, maar ook bij zijn omgeving.
Aan de lijn horen we vaak dat mensen
denken dat stoppen het moeilijkst is. Het besef
dat ‘gestopt blijven’ minstens even lastig
is, ontbreekt soms. Na het stoppen moet er
FOCUS
meestal veel terug opgebouwd worden op
het vlak van relaties, job of opleiding, vrije
tijd en ontspanning. Dat heeft tijd nodig.
Hoe beter een gebruiker hierop voorbereid
is, hoe meer kans dat hij de klip van de ontmoediging
kan omzeilen. Terugval is helaas
niet uit te sluiten en is zeker ontgoochelend
voor de gebruiker en zijn omgeving. Maar er
valt ook veel uit te leren voor de toekomst.
Steun zoeken
Het is bijna een open deur: steun van de omgeving
helpt. Vaak willen (sommige) mensen
in de omgeving ook graag helpen, maar
weten ze niet hoe. Het is dus aan diegene die
stopt om duidelijk te maken wat hem of haar
steun zou kunnen bieden.
Volstaat dit niet, dan kan men contact opnemen
met een zelfhulpgroep of een beroep
doen op ambulante of residentiële hulp. De
laatste jaren zijn er ook heel wat mogelijkheden
om aan de slag te gaan zonder (professionele)
hulp van buitenaf. Zo bestaan
er zelfhulpboekjes en zijn er op het internet
gratis zelfhulpmodules beschikbaar. Onderzoek
geeft steeds meer aanwijzingen dat
deze voor een deel van de gebruikers efficient
kunnen zijn. Het aanbod aan hulpverleningsmogelijkheden
breidt zich alleszins uit
en dat is zeker een goeie zaak.
Hadewijch Heyvaert
U kan de folders ‘Stoppen met drank,
drugs, pillen of gokken’ en ‘Iemand
steunen bij het stoppen met drank,
drugs, pillen en gokken’ bestellen met
de bestelbon op pagina 24.
Beide folders horen thuis in de reeks
‘Meest gestelde vragen’. ‘Drugs en de
wet’ en ‘Drugs in cijfers’ - uit dezelfde
reeks - werden onlangs geactualiseerd
en kan u eveneens bestellen met
de bestelbon op pagina 24.
Zorgtraject Jongeren Alcohol en andere Drugs Dendermonde
Inspelend op de nood aan drughulpverlening in de regio Schelde-Dender, start in
Dendermonde een therapeutisch overlegproject voor jongeren tussen 12 en 21 jaar die
regelmatig middelen gebruiken en voor wie een verhoogd risico bestaat op verdere
afhankelijkheid.
Het project biedt geen rechtstreekse hulp.
Het is een overlegplatform voor jongeren
die al in de hulpverlening zitten, maar
waar de lopende zorg onvoldoende blijkt.
Ook jongeren die nog geen hulpverlening
krijgen, kunnen aangemeld worden. Met
dit initiatief wil men vroegtijdig ingrijpen
door een aangepast multidisciplinair zorgtraject
uit te stippelen.
Het initiatief wordt getrokken door twee
medewerkers van GGZ Waas en Dender, afdeling
Delta, Tineke De Breucker en Véronique
Ingels. Zij doen dit in samenspraak met
twee andere kernactoren, het algemene
ziekenhuis Sint-Blasius en Ovosit (geïntegreerde
dienst voor Thuiszorg).
Het werkingsgebied is heel Vlaanderen, met
het LOGO-regio Schelde-Dender als kern.
Iedereen die beroepshalve met de doelgroep
in aanraking komt, kan een jongere
aanmelden. Aan de ‘tafel’ vinden zorgverstrekkers
de kans tot integrale adviesvorming
en vroegtijdige zorgafstemming.
De aanmelding wordt in een eerste overleg
met de kernactoren besproken en zij beslissen
of de jongere al dan niet wordt geïncludeerd.
Indien de jongere wordt opgenomen in het
project, beslissen de betrokken actoren wie
wat doet en wanneer. Een divers totaalaanbod
zonder lacunes wordt uitgestippeld
over een bepaalde termijn. De zorgvraag is
het uitgangspunt.
De ‘overlegtafel’ bespreekt de jongere op
geregelde basis. Op deze manier wordt een
individuele follow-up voorzien.
Het basisaanbod bestaat uit een korte
screening, begeleidingsadvies en toeleiding
naar de aangewezen zorg en driemaandelijkse
besprekingen van de evolutie,
zolang als zinvol.
Het aanbod is bedoeld voor jongeren tussen
12 en 21 uit Vlaanderen (kern Dendermonde
en aangrenzende gemeenten) met alcoholen/of
drugmisbruik, die akkoord gaan dat
hun situatie met andere deskundigen bekeken
wordt of die dit door de jeugdrechter
opgelegd krijgen.
Tineke De Breucker
Véronique Ingels
Preventiewerkers
GGZ Waas en Dender
Sint-Niklaas
Meer informatie: GGZ Waas en Dender
- afdeling Delta, Grote Peperstraat 15,
9100 Sint-Niklaas (tel. 03 760 00 70, fax
03 765 00 50, e-mail: delta@ggz.be).
Wie geïnteresseerd is in een meer uitvoerige
toelichting van het initiatief,
kan bijkomende documentatie aanvragen.
Voor groepen kan ook een informatiemoment
georganiseerd worden.
VAD- BERICHTEN, 2007,5 9

BRUSSEL-CENTRAAL
Uitbreiding Centra Geestelijke Gezondheidszorg (CGG) met
preventiewerkers
Op 17 september kondigde de Vlaamse minister
van Gezondheid, Welzijn en Gezin,
Steven Vanackere aan dat hij een uitbreiding
van vijf extra regionale alcohol- en
drugpreventiewerkers in verschillende CGG
heeft toegekend. Deze aankondiging werd
voorafgegaan door een overleg op het kabinet
met alle directies van de betrokken
CGG en met VAD.
De uitbreiding kadert in het verlengde van
de gezondheidsconferentie over tabak, alcohol
en drugs, waarop voormalig minister
Vervotte besliste om vanaf 2007 extra
middelen vrij te maken om de capaciteit
te verhogen. Het gaat om een bedrag van
250.000 euro extra per jaar. Hiermee bevestigt
de nieuwe minister de cruciale rol van
de CGG in de preventieve aanpak van alcohol-
en andere drugproblemen. “Preventie
vult de drughulpverlening aan, signaleert
op tijd en probeert in een vroeg stadium al
naar oplossingen te zoeken. Dit is ook belangrijk
voor de omgeving die deze ondersteuning
goed kan gebruiken”, aldus het
persbericht van minister Vanackere.
De CGG die extra versterking krijgen zijn
VAGGA (provincie Antwerpen, 0,50 vte),
Ahasverus en CGG Vlaams-Brabant Oost
(provincie Vlaams-Brabant, respectievelijk
1,50 en 0,50 vte), Largo (provincie West-
Vlaanderen, 1 vte) en CGG VGGZ (provincie
Limburg, 1,50 vte).
Met deze verdeling wordt een elfde CGG
aan de oorspronkelijke lijst van tien centra
toegevoegd, met name Ahasverus Vilvoorde.
Dat zal de preventiewerking in de regio
Halle-Vilvoorde verder uitbouwen. De toegekende
personeelsuitbreiding moet worden
ingevuld met preventieve activiteiten
in het kader van het Vlaams alcohol- en
drugbeleid. De activiteiten en de manier
van rapporteren zullen worden uitgewerkt
en vastgelegd in een samenwerkingsprotocol
met VAD vanaf 1 januari 2008.
In Vlaanderen zijn er nu 22,3 voltijdse eenheden
(en niet 27,2 vte, zoals het persbericht
verkeerdelijk vermelde) in het kader
van alcohol- en drugpreventie in elf CGG.
Marijs Geirnaert
Opvolging gezondheidsconferentie over tabak, alcohol en drugs
Eind juni werd op initiatief van minister
Vanackere een werkgroep opgericht die de
opdracht kreeg een actieplan voor te bereiden
ter opvolging van de gezondheidsconferentie
over tabak, alcohol en drugs
van november 2006.
De werkgroep, onder voorzitterschap van
dr. Stan Ansoms, is samengesteld uit vertegenwoordigers
van het Vlaams Instituut
voor Gezondheidspromotie en VAD en een
vertegenwoordiger van de preventiewerkers
verbonden aan de CGG, van de LOGO’s
(Lokaal Gezondheidsoverleg), van de provinciale
coördinatoren drugs, van de Vereniging
van Vlaamse Steden en Gemeenten
en van het Steunpunt Algemeen Welzijnswerk/Vlastrov.
Tijdens de zomermaanden heeft de werkgroep
een aantal voorbereidende documenten
uitgewerkt:
1. een overzicht van alle preventieactoren
in Vlaanderen;
2. een visietekst op basis van de teksten
uit de gezondheidsconferentie;
10 VAD- BERICHTEN, 2007, 5

3. een overzicht van het basisaanbod voor
evidence-basedpreventie in sectoren en
op lokaal vlak, gebaseerd op de strategieën
die tijdens de gezondheidsconferentie
werden besproken. Dit overzicht
vormt het uitgangspunt van het toekomstige
Vlaams Actieplan voor tabak,
alcohol en drugs.
In een tweede fase wordt een toetsingsronde
voorzien. Alle organisaties die betrokken
zijn of mogelijks betrokken kunnen
worden bij de ontwikkeling, implementatie
en uitvoering van een Vlaams
preventiebeleid voor tabak, alcohol en
drugs zullen in deze ronde worden gehoord.
Momenteel wordt in de werkgroep
de werkwijze voor deze toetsingsronde
voorbereid. Bedoeling is het engagement
van verschillende partners in het preventielandschap
te formuleren, gekoppeld
aan de randvoorwaarden om die
opdrachten te realiseren. Ook zullen deze
betrokkenen gevraagd worden naar hun
prioriteiten en noden.
Op basis van de resultaten van de toestingsronde
zal de werkgroep een voorstel
van Vlaams Actieplan uitwerken, waarin
de visie, de preventiestructuur en het actieplan
met prioritaire actiepunten per
jaar en op lange termijn worden geconcretiseerd.
Dit voorstel wordt tegen eind
december 2007 op het kabinet van Vlaams
minister Vanackere verwacht.
Marijs Geirnaert
Projectoproep Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid voor
regionale en lokale implementatieprojecten in het kader van de
gezondheidsconferentie tabak, alcohol en drugs
Voor de zomervakantie werd door het
Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid
een projectoproep gelanceerd in navolging
van de gezondheidsconferentie over
tabak, alcohol en drugs. Minister Vanackere
trok een budget van 466.000 euro uit
voor lokale en regionale projecten gericht
op de kwaliteitsvolle implementatie van
de strategieën die op de gezondheidsconferentie
werden besproken. Er werd een
aantal criteria vooropgesteld, waaronder
de samenwerking met de LOGO’s (Lokaal
Gezondheidsoverleg), de regionale preventiewerkers
CGG of de SIT (Samenwerkingsinitiatieven
inzake Thuisverzorging).
De deadline voor het indienen van projecten
was 15 september.
Er werden een zeventigtal projecten bij het
Agentschap ingediend. De projectvoorstellen
werden beoordeeld aan de hand van
de vooropgestelde criteria. Op basis van
het advies van het Agentschap selecteerde
de minister eind november volgende projecten
met betrekking tot de alcohol- en
drugthematiek:
• ‘ECAT-project’ (Empower the Community
in response to Alcohol Threats), ingediend
door de Vereniging voor Alcohol- en andere
Drugproblemen (VAD) i.s.m. de CGGpreventiewerkers.
• ‘E-intervention voor studenten met riskant
of problematisch alcoholgebruik in
het hoger onderwijs’, ingediend door de
Universiteit Antwerpen
• ‘Viralco’ (een alcohol- en drugbeleid in
bedrijven, inclusief korte interventies),
ingediend door Securex
• ‘Een drugs- en alcoholbeleid binnen Leren
Ondernemen’ (buurtdiensten in het
kader van sociale-economieprojecten),
ingediend door Leren Ondernemen
Verder zijn nog een drietal projecten rond
tabakspreventie goedgekeurd en het project
‘Lifeskills trainingen’ (universele preventie
in basis- en middelbaar onderwijs) van De
Sleutel.
Marijs Geirnaert
Persconferentie over vroeginterventie
Naar aanleiding van een aantal initiatieven
over vroeginterventie in Vlaanderen nam
minister Vanackere het initiatief om op 20
november een persconferentie te organiseren
over vroeginterventie.
Op 18, 19 en 20 november stonden vroegdetectie
en korte interventies bij alcoholproblemen
in de eerstelijn centraal op de
internationale conferentie van INEBRIA
(International Network on Brief Interventions
for Alcohol Problems - www.inebria.
net). Op 18 november was er ruimte voor
vorming van eerstelijnshulpverleners (in
de eerste plaats huisartsen). Op 19 en 20
november werden de laatste internationale
wetenschappelijke bevindingen voorgesteld.
Domus Medica, de Vlaamse wetenschappelijke
koepelorganisatie voor huisartsen,
was voor de organisatie partner
van INEBRIA.
Op 21 november kwam het thema in een
bredere context aan bod op de VAD-studiedag.
Men besteedde aandacht aan de
vroegtijdige aanpak van alcohol- én andere
drugproblemen vanuit verschillende
settings op het continuüm van preventie
naar hulpverlening. Zowel de wetenschappelijke
onderbouw als de implementatie
van vroeginterventie op de werkvloer werden
belicht. Enkele gerenommeerde buitenlandse
sprekers kwamen een bijdrage
leveren. Daarbij werden ongeveer driehonderd
professionelen bereikt die actief
zijn in de alcohol- en drugpreventie en/of
-hulpverlening.
Op 20 november gaf de minister - samen
met VAD, Domus Medica en INEBRIA - een
persconferentie over het belang en de
plaats van deze methodiek in het Vlaamse
middelenbeleid.
Marijs Geirnaert
VAD- BERICHTEN, 2007, 5 11

VOOR U GESURFT
Dossiers online op www.vad.be
Wie regelmatig naar de VAD-site surft
op zoek naar informatie over alcohol en
drugs, heeft het misschien al gemerkt:
sinds kort zijn de VAD-dossiers ook online
beschikbaar. Het gaat op dit moment om
een vijftiental dossiers die kunnen worden
gedownload (ADHD, buprenorfine,
combigebruik, gokken, suïcide, werken
met peers, dossiers omtrent harm reduction
en dossiers met productinfo).
Wil u de dossiers graag online raadplegen
Surf dan naar www.vad.be, kies
vervolgens ‘Alcohol en andere drugs’ en
dan ‘Dossiers en onderzoek’.
Geen alcohol voor kinderen
Heel wat ouders vragen zich af vanaf welke leeftijd ze hun kinderen alcohol mogen
laten proeven of drinken. Om op deze vraag in te spelen, lanceerde De DrugLijn een
spotje voor ouders. Bedoeling is duidelijk te maken dat het gebruik van alcohol
door kinderen best zo lang mogelijk uitgesteld wordt. Het filmpje is te zien op de
DrugLijnsite, info drugs, rubriek ‘veel gevraagd’: http://www.druglijn.be/info_drugs/
veelgevraagd/proeven.html.
Proeven van alcohol, thuis en op
feestjes
De cijfers liegen er niet om: zes op tien kinderen
komen voor hun twaalfde in contact
met alcohol. En 40% van diegenen die voor
hun dertiende al alcohol dronken, ontwikkelt
later problematisch drinkgedrag.
Uiteraard wil geen enkele ouder dat zijn
kind later afhankelijk wordt van alcohol.
Toch zijn ouders wel eens geneigd om hun
kind te laten proeven van een glas alcohol.
Zeker als zoon of dochter nieuwsgierig is en
er zelf naar vraagt. Dat kan thuis gebeuren,
KNIPOOG
JK Rowling niet blij met nieuw boek
Het Canadese magazine Cannabis
Culture bracht recent een boek op de
markt, genaamd Hairy Pothead and
the Marijuana Stone. Het gaat over een
jongen die een glazen waterpijp krijgt,
meereist op de Magic Bus, verblijft in
Cannabis Castle en studeert aan de
Hempwards School of Herbcraft and
Weedery. Rowling zegt niet tegen parodieën
op internet te zijn, maar wel
als ze in boekvorm verschijnen. Ook
mogen er in een parodie op haar werk
geen ‘volwassen’ thema’s aangesneden
worden.
Bron: De Morgen, 24/09/2007
als er wijn of bier wordt gedronken bij het
eten. Maar vaker nog komt het voor op een
feestje: bij een communie, een nieuwjaarsdrink,
op een barbecue, … Alcohol lijkt er op
zulke gelegenheden bij te horen en het oogt
dan ook heel onschuldig om kinderen ermee
te laten kennismaken. Soms denken ouders
dat je kinderen zo op een verantwoorde manier
met alcohol leert omgaan.
Toch zijn er heel wat argumenten
om kinderen op
jonge leeftijd niet te laten
proeven van alcohol. Als
algemene richtlijn wordt
zelfs aangeraden dat jongeren
best geen alcohol
drinken voor de leeftijd
van zestien jaar. De voornaamste
reden is het feit
dat alcohol schadelijk is voor de lichamelijke
en geestelijke ontwikkeling.
Hoe kunnen ouders reageren
De nieuwsgierigheid (die heel normaal is)
kan een aanknopingspunt zijn om met kinderen
over alcohol te praten. Alcoholgebruik
is uiteraard geen taboe, maar ouders maken
best duidelijk dat het niet vanzelfsprekend
is en zeker niet onder de zestien.
Het eigen gedrag weegt nog veel meer door
dan wat ouders hun kinderen over alcohol
vertellen. Kinderen zien hoe hun ouders zelf
met alcohol omgaan en daaruit leren en
kopiëren ze veel. Alcohol is voor veel volwassenen
een onderdeel van het dagelijks
leven. Dat hoeft echter geen bezwaar te zijn
om kinderen te verbieden te drinken. Voor
volwassenen gelden nu eenmaal andere regels
dan voor kinderen. Het is belangrijk dat
kinderen dat beseffen.
Het kan lastig zijn om die regels ook buitenshuis
te handhaven als anderen zich met
de opvoeding gaan bemoeien. Familie of
vrienden zijn het er niet altijd mee eens, vinden
de ouders misschien veel te streng. Om
die lastige situaties te voorkomen, kunnen
ouders hun kinderen vooraf duidelijk maken
dat de regels ook gelden voor feestjes
bij anderen.
Stilstaan bij de beginleeftijd
Het filmpje wil vooral opvoeders sensibiliseren.
Het geeft aan de hand van ogenschijnlijk
ludieke ‘kinderbloopers’ - op de
muziek van ‘ça plane pour moi’ van Plastic
Bertrand - en fragmenten van volwassenen
die kinderen alcohol laten proeven een
duidelijke boodschap: hou kinderen alcoholvrij.
Het filmpje werd in eerste instantie
bekendgemaakt op verschillende blogs. Het
spotje met de bijbehorende informatiepagina
werd ondertussen al bijna 3.500 keer
bekeken.
Els Vandenberghe
12 VAD- BERICHTEN, 2007, 5

IN DIALOOG
Europeers: drugpreventie voor en door jongeren
Europeers is een drugpreventieproject waarbij de jongere letterlijk en figuurlijk
centraal staat: het project ondersteunt en stimuleert peers in het maken van
gezonde keuzes en het opnemen van hun rol als opinieleid(st)er. De CAD Limburg
startte in 1996 met het project in Noord-Limburg. Anno 2007 heeft het project zich
spontaan uitgebreid tot de hele Limburgse regio. VAD-berichten had een gesprek
met de verschillende partners in het project: projectcoördinator Carlo Baeten van
de CAD Limburg en directeur Benny Geladé van het VIIO, een school die reeds zes jaar
deelneemt aan het project. En uiteraard, volledig in de geest van het project, spraken
we ook met een jongere: Paulien Souverijns, een 17-jarige Europeer.
VAD-berichten: Peersupport als preventiestrategie.
De filosofie achter het ‘peer to
peer’ concept is ons niet onbekend. Maar
hoe krijgt een project als Europeers vorm in
de praktijk
Carlo Baeten: In Europeers zoeken we langs
en met de school naar jongeren die, via een
sociometrie, door hun klasgenoten worden
uitgekozen. We geven deze jongeren een
opleiding, zodat zij voor hun peers een orientatiepunt
kunnen zijn, een referentie waar
anderen zich aan kunnen spiegelen. Met
onmiddellijk die nuance dat, ook al vertrekt
peerwerking van de idee dat boodschappen
meer effect hebben als ze (informeel) gegeven
worden door peers, dit het bestaande
preventieaanbod binnen onderwijs niet kan
en mag vervangen, maar wel een waardevolle
aanvulling kan vormen. Vandaar dat
er ook duidelijke voorwaarden verbonden
zijn aan de deelname. Zo moet de school bijvoorbeeld
reeds actief zijn op het vlak van
een drugbeleid op school en moet de school
ook een aanspreekpunt voorzien op school
ter ondersteuning van de peers die actief in
het project instappen. Evaluatie over de jaren
heen - het project loopt nu reeds meer
dan tien jaar - leert ons dat het instellen van
dergelijke ‘drempels’ ook effect heeft: wel in
die mate dat naarmate de lat hoger gelegd
werd, het rendement voor alle betrokken
partijen groter werd.
VAD-berichten: Paulien, jij bent een Europeer.
Hoe verloopt die sociometrie en waarom
ben jij in het project gestapt
Paulien: Ik was onmiddellijk 100% gemotiveerd
om mee te doen: ik had van mezelf
al een heel sterk idee over roken, drinken
en het gebruik van drugs, maar was toch
geprikkeld om er nog meer over te weten
te komen. Bovendien ben ik een heel sociaal
iemand en vind ik het altijd interessant
om andere mensen te leren kennen. Maar
je kiest dus niet gewoon zelf, je wordt in de
eerste plaats gekozen door medeleerlingen.
Iedereen in de klas moet twee vragenlijsten
invullen, één met de vraag naast welke
klasgenoot ze zeker wel en zeker niet willen
zitten en een andere met de vraag in welke
klasgenoot zij vertrouwen hebben. Hieruit
worden dan enkele namen gekozen en met
die mensen wordt dan gekeken wie ook echt
wil meedoen. Ook de leerkracht heeft een
stem in het project: bij de klasleerkrachten
wordt nog even getoetst of de inschatting
van de medeleerlingen overeenstemt met
het idee dat zij van die bepaalde leerling
hebben. En uiteraard wordt er ook met je
ouders gesproken.
VAD-berichten: Jullie bieden de verkozen
leerlingen training aan. Hoe worden die opleidingen
georganiseerd
Carlo Baeten: Tot vorig jaar werkten we
volgens het stramien: één kennismakingsavond
per school, twee weekends - op verplaatsing
- per peergroep (van maximum
twintig jongeren) en één terugkomdag per
school. Gezien de intensiteit van dit schema
moesten we ons beperken tot maximaal vijf
groepen, dus tot honderd peers per jaar. Dit
had tot gevolg dat gemotiveerde scholen
soms niet meer konden instappen omdat we
de maximumcapaciteit hadden bereikt. Ook
het financiële plaatje van het project vormde
soms een obstakel. Vorig jaar lasten we dan
ook doelbewust een sabbatjaar in om het
project dusdanig te hertekenen dat beide
struikelblokken weggewerkt werden.
Dit heeft ertoe geleid dat we een nieuw scenario
ontwikkelden waarin de lokale inbedding
belangrijker wordt. Wat zeker geen
afbreuk doet aan het project gezien de jongeren
zelf aanstipten dat het kader waarin
ze verblijven voor hen geen meerwaarde
biedt.
We werken nu met een modulair aanbod,
bestaande uit vier modules, dat met een
groep van maximum twintig peers wordt
doorlopen: een weekend, twee afzonderlijke
dagen en een terugkomdag. Hoe deze
module ingevuld wordt, is te bekijken en te
onderhandelen met de lokale actoren (stad,
regio, scholengemeenschap,…). De verantwoordelijke
voor het project is de CADpreventiewerker
van die regio, maar voor
de logistieke organisatie van de modules
ligt er meer autonomie bij de lokale actoren.
We maken ook meer gebruik van de accommodatie
en omkadering die in de regio zelf
aanwezig is. Bovendien is die lokale verankering
ook belangrijk voor de follow-up van
het project. Voor CAD stopt Europeers na de
terugkomdag. Zij het met de afspraak dat
wij altijd bereikbaar blijven voor consultvragen
van de Europeer-jongeren. Wanneer
de lokale jeugdwerker bijvoorbeeld betrokken
is als freelancetrainer voor een weekendmodule,
kan die nadien ook zorgen voor
opvolging door contactmomenten voor de
peers te organiseren.
VAD-berichten: Wat is de ‘preventieboodschap’
die je brengt naar de peers en hoe
wordt de inbreng en de eigenheid van de
jongere zelf bewaakt
Carlo Baeten: De centrale boodschap naar
de jongeren vertaalt zich best via het verhaal
van het bootje: “De adolescentie is eigenlijk
het oversteken van de oever van het kindzijn
naar de oever van het volwassen-zijn.
Maar de oversteek is niet eenvoudig, want de
zee is woelig, vol uitdagingen. Om die oversteek
te maken, kijken jongeren wel eens om
zich heen, naar andere jongeren die ook hun
bootje naar de overkant proberen krijgen.
Vooral de bootjes die opvallen, worden bekeken.
Jouw medeleerlingen hebben gezegd
dat jij een van de bootjes bent waar anderen
zich wel eens op zouden kunnen oriënteren.
VAD- BERICHTEN, 2007, 5 13

Wij geven jou bagage om, als iemand naar
jou kijkt, daarmee in dialoog te gaan.” Tijdens
het trainingsweekend wordt er veel
aandacht besteed aan die rolverduidelijking
en -begrenzing: “Wat kan ik als peer wel en
niet zijn”. Je nuanceert de rol van de jongere
als peer een stuk en je houdt hem met zijn
beide voeten op de grond. Bijvoorbeeld door
mee te geven dat er nadien met de medeleerlingen
wel ervaringen kunnen gedeeld worden,
maar dat het niet de bedoeling is om
na een project voor de klas te gaan staan en
te vertellen ‘wat je geleerd hebt’. Een boodschap
die we ook aan de school meegeven.
VAD-berichten: Paulien, ga jij ook effectief
met anderen in gesprek
Paulien: Dat probeer ik toch te doen. Zo was
ik bijvoorbeeld in de vakantie met een hele
groep vrienden op Pukkelpop. Een ander
groepje kwam een beetje aansluiten en toen
ik merkte dat een aantal van die gasten bezig
was over gaan gebruiken, heb ik de gast
die ik het best kende aangesproken over wat
hij ging doen en dat hij toch beter even na
moest denken. Ik weet niet wat hij uiteindelijk
heeft gedaan, maar ik merkte wel dat
onze babbel hem echt wel iets deed.
VAD-berichten: Heb je dan soms niet het gevoel
dat die anderen denken “jij moet ons
niet vertellen wat we moeten doen”
Paulien: Een beetje, maar je moet ook echt
niet gaan zeggen doe zo of zo. Vooral als je
veertien, vijftien jaar bent, heb je het gevoel
“ik bepaal zelf wat ik doe”. Maar als je wat
ouder bent, heb je wel invloed op hen door
GEWIKT EN GEWOGEN
te zijn wie jij bent en daar duidelijk voor
te staan. Want je kijkt sowieso wat op naar
mensen die ouder zijn. En daarnaast blijf
ik toch gewoon proberen praten, proberen
anderen - voor zichzelf - te laten nadenken
over de gevolgen.
VAD-berichten: Uw school neemt al zes jaar
deel aan Europeers. Wat maakt dat u als
school zo sterk in het project gelooft
Dir. Benny Geladé: We voelen op school dat
Europeers een heel positieve invloed heeft
op de leerlingen. De leerlingen die deelnemen
nemen vaak ook actief een trekkersrol
op voor andere activiteiten en functies, zoals
bijvoorbeeld vertrouwensleerling of lid van
het leerlingenparlement. Het zijn echt jongeren
die een waardevol aanspreekpunt worden
voor de school én voor hun medeleerlingen.
Bovendien hebben deze leerlingen ook
een heel positieve invloed op de klassfeer.
We merken dat er sinds Europeers een andere
dynamiek in onze klassen speelt. Vroeger
hadden we vaak de ervaring dat een enkele
leerling de hele klas meetrok in negatief bravouregedrag.
Nu is het andersom. Europeers
staat voor een positief rolmodel: medeleerlingen
zien een klasleid(st)er die een heel
duidelijke mening heeft over alcohol en andere
drugs en die trekt andere jongeren ook
mee in die positieve attitude. Groepsdruk
kan in twee richtingen spelen.
VAD-berichten: Paulien, wat vond jij voor
jezelf de grootste meerwaarde
Paulien: Ik heb echt beter leren praten met
anderen: zowel leren luisteren naar iemand
Cannabis en psychosen: wat is het verband
Vijfde onderzoeksplatform middelengebruik, 8 oktober 2007
anders zijn mening als het beter overbrengen
van mijn eigen mening. Velen van ons gingen
eerst mee met de idee ‘ik ga voor het plezier,
drugs zijn bijzaak’, maar uiteindelijk heb je
dan zoveel nieuwe dingen gehoord dat het
geen ‘bijzaak’ meer was. Al heb ik natuurlijk
ook wel heel fijne mensen leren kennen.
VAD-berichten: Een kritische noot als afsluiter.
Welke valkuilen zie je voor een project
als Europeers
Carlo Baeten: Een valkuil is bijvoorbeeld
de verwachtingen en de rol van peer support
zuiver houden. Die jongeren zijn niet
verantwoordelijk voor het ‘drugvrij’ houden
of maken van hun peers. Of het feit dat er
steeds een randgroep is voor wie de peers
geen aanspreekpunt zijn. Ook al neem je niet
zomaar de ‘voorbeeldleerling van de klas’
en zorgt de sociometrie voor de grootste gemene
deler, namelijk die jongere die voor de
grootst mogelijke groep een vertrouwensfiguur
zou kunnen zijn en heel goed aanvaard
wordt door de klas. En net die groep aan de
zijlijn heeft misschien net het meeste nood
aan een referentiepunt.
VAD-berichten: Bedankt voor dit gesprek!
Europeers kadert in het Europese project
‘Euronet’. Meer informatie vind je
op www.euronetprev.org.
In oktober 2003 bracht VAD voor de eerste maal onderzoekers en praktijkwerkers samen
in een onderzoeksplatform. Het onderzoeksplatform is een informeel netwerk dat gericht
is op informatie-uitwisseling en afstemming tussen onderzoekers, praktijkwerkers en
beleid en op nationale en internationale samenwerking. Naast het jaarlijkse platform
zijn een nieuwsbrief en een nieuwsflash, onderzoeksfiches van lopend en recent
onderzoek, het regelmatig in kaart brengen van onderzoeksnoden en een meertalige
folder voor bekendmaking in het buitenland andere verwezenlijkingen van dit initiatief.
Voor de vijfde editie van het onderzoeksplatform koos VAD voor een andere aanpak, met
één thema - het verband tussen cannabis en psychosen - in de kijker: na een presentatie
over de wetenschappelijke stand van zaken over dit onderwerp stelde een aantal
panelleden pertinente vragen en kwam een interessante discussie op gang.
Een impressie.
Wat zegt de wetenschap over
het verband tussen cannabis en
psychosen
Cécile Henquet (Universiteit Maastricht)
doctoreerde vorig jaar op dit thema en
vatte op een boeiende en bevattelijke manier
haar bevindingen samen.
In de literatuur is er de laatste jaren veel
aandacht voor het verband tussen cannabis
en psychosen. Dat heeft onder meer te
14 VAD- BERICHTEN, 2007, 5

Het meeste onderzoek over dit
thema zijn observationele studies.
Het is duidelijk dat ook ander
- experimenteel - onderzoek nodig is
om meer zicht te krijgen op de relatie
tussen cannabis en psychosen.
maken met het feit dat een aantal mogelijke
acute effecten van cannabis, met name achterdocht
en hallucinaties, ook kernsymptomen
zijn van psychosen en dat mensen met
schizofrenie gevoeliger zijn voor de psychotische
effecten van cannabis.
Cannabis is vlotter verkrijgbaar
dan vroeger en mensen met schizofrenie
zijn beter geïntegreerd in de
maatschappij en komen er gemakkelijker
mee in aanraking, waardoor
ongelukkig genoeg de groep met diagnostisch
de beste vooruitzichten
hierdoor net meer risico loopt op een
slechtere prognose.
Uit verschillende longitudinale bevolkingsstudies
blijkt dat het gebruik van cannabis
het risico op het ontstaan van psychotische
symptomen en psychotische aandoeningen
met ongeveer een factor twee vergroot en
dat dit verband onafhankelijk is van het gebruik
van andere middelen en van andere
factoren (bijvoorbeeld urbaniciteit, etniciteit
en seksueel trauma of pesten tijdens de
kindertijd) die het risico op psychose vergroten.
Maar het is ook duidelijk dat cannabis geen
voldoende, noch noodzakelijke oorzaak is
voor psychose. Het lijkt een deeloorzaak
van schizofrenie te zijn, waarbij het slechts
in interactie met andere factoren een causaal
effect kan hebben op het ontstaan
Mensen met persisterende subklinische
psychotische symptomen
lopen meer risico op schizofrenie
later. Ook korte psychotische episodes
door cannabisgebruik hebben een
voorspellende waarde voor latere ontwikkeling
van schizofrenie.
Patiënten met schizofrenie krijgen
over het algemeen minder
te maken met die omgevingsfactoren
die bij gezonde personen vaak aanleiding
geven om te stoppen met gebruik
(werk, gezin, …).
van psychose. Hoe vaker men cannabis
gebruikt, hoe groter het risico is op psychotische
symptomen. Verder wijst onderzoek
erop dat vooral het vroeg beginnen
met cannabisgebruik (voor de leeftijd van
veertien jaar) het risico op psychotische
symptomen verhoogt.
Een kernvraag in het debat over het verband
tussen cannabis en psychose, is of er
sprake is van omgekeerde causaliteit: is het
misschien zo dat mensen met een kwetsbaarheid
voor psychose eerder geneigd
zijn cannabis te gebruiken Onderzoek
toont aan dat omgekeerde causaliteit het
verband niet volledig kan verklaren, maar
het is wel mogelijk dat het een birectioneel
verband is, waarbij kwetsbaarheid voor
psychose ook gepaard kan gaan met een
verhoogd risico op cannabisgebruik.
Niet iedereen die cannabis gebruikt ontwikkelt
een psychose. Dat heeft te maken
met genetische kwetsbaarheid voor psychose,
die tot uiting komt onder invloed
van bepaalde omgevingsfactoren, zoals
bijvoorbeeld cannabisgebruik.
Onderzoekers hebben recent een gen ontdekt
dat een rol kan spelen in deze verhoogde
kwetsbaarheid: het COMT-gen. Dat
komt voor in drie genotypes: Val/Val, Val/
Meth en Meth/Meth. Het Val-Val genotype
zorgt voor een groter risico op schizofrenie.
Dragers van het Val-allel zijn ook het
meest gevoelig voor de psychotogene effecten
van cannabis.
Verder toont een recente epidemiologische
studie aan dat cannabis wellicht niet alleen
interageert met genetische kwetsbaarheid,
maar ook met andere omgevingsfactoren,
zoals trauma tijdens de kindertijd of het
wonen in een verstedelijkt gebied.
I
n de hulpverlening stelt men de
laatste tijd een toename vast van
cannabiscliënten die residentieel opgenomen
worden voor hun problemen
met cannabisgebruik. Het gaat
om ongeveer 10% van de cliëntpopulatie
en vooral om twintigers die
uit eigen beweging om hulp komen
vragen.
Een belangrijke vaststelling is dat het zich
voordoen van acute psychotische ervaringen
na cannabisgebruik een indicator kan
zijn voor een verhoogde kwetsbaarheid voor
psychose, zeker wanneer zich dit meermaals
voordoet. Daarom is het belangrijk om aandachtig
te zijn voor jonge gebruikers als ze
heftig reageren op cannabis.
Samengevat, de etiologie van psychotische
aandoeningen is complex, waarbij zowel
gen-om ge vingsinteracties, maar mogelijk
ook gen-gen-omgevings-omgevingsinteracties
een rol spelen.
Paneldiscussie
Na de presentatie volgde een interessante
discussie tussen de panelleden onderling
VAD- BERICHTEN, 2007, 5 15

en met de zaal. De discussie werd gemodereerd
door Dr. Frieda Matthys (voorzitter
VAD). De experten-panelleden waren Dr.
Filip Cools (UZ Brussel, CEBAM), Prof. Dr.
Marc De Hert (UPC Kortenberg), Dr. Geert
Dom (PC Broeders Alexianen, Boechout en
VAGGA Altox, Antwerpen) en Dr. Remi Spiers
(PC Sint-Camillus, Sint-Denijs-Westrem).
We kunnen hier de hele discussie niet weergeven.
U kan enkele opmerkelijke uitspraken
uit de discussie lezen in de kaders bij
dit artikel.
Else De Donder
Hilde Kinable
Ginger 2006: Enkele bevindingen
Ginger is de naam van een geïnformatiseerd registratiesysteem waarmee
preventiewerkers hun preventieactiviteiten rond alcohol en andere drugs aan de hand
van een aantal standaardvariabelen registreren. VAD bundelt de data op Vlaams
niveau en beschrijft de resultaten in een jaarlijks monitoringrapport. In november van
dit jaar zal het monitoringrapport 2006 verschijnen. Deze bijdrage zet alvast enkele
elementen uit het rapport op een rijtje.
Enkele algemene resultaten
In 2006 namen er ongeveer evenveel registrators
deel aan de Gingerregistratie
(namelijk één registrator minder) als het
jaar ervoor. Dat betekent dat in 2006 in
Grafiek 1: aandeel
preventieactiviteiten per sector (%)
Welzijn
Vrijetijd/cultuur
Politie/justitie
Overheid
Onderwijs
Intersectoraal
Gezondheid
Arbeid
1.3
4.9
8.2
8.1
8.4
18.9
21.1
totaal 66 preventieactoren deelnamen aan
de registratie, wat goed is voor de aanlevering
van 5.312 correct geregistreerde
preventieactiviteiten. Zoals de traditie
wil, is ook dit jaar het onderwijs de sterkst
bereikte sector op het gebied van preventie
van alcohol en andere drugs (grafiek
1). In tegenstelling tot voorgaande jaren
is het de gezondheidssector die de tweede
plaats inneemt en op die manier de intersectorale
samenwerking verdringt. Waar
welzijn vorig jaar nog de 10%-drempel
kon overschrijden, valt deze sector dit
jaar een beetje terug en komt op ongeveer
dezelfde hoogte als overheid en vrijetijd/
cultuur. Het aandeel van de sectoren arbeid
en politie/justitie ligt ruim onder
deze drempel.
Er dient evenwel rekening mee gehouden
te worden dat de hierboven aangehaalde
gegevens en evoluties alleen de unisectorale
resultaten betreffen. Ze
geven met andere woorden
29.1
0 5 10 15 20 25 30
enkel weer in welke mate
één bepaalde sector apart
bereikt wordt met preventieactiviteiten.
Eén op vijf
preventieactiviteiten betreft
echter intersectorale samenwerking,
een deelname van
meerdere sectoren tegelijk
aan een activiteit. Dat betekent
dan ook dat elke sector
proportioneel meer deelneemt
aan preventieactiviteiten
dan deze unisectorale
Aantal
activiteiten
Participatiegraad
(%)
Gezondheid 717 71,3%
Overheid 603 60,0%
Welzijn 536 53,3%
Politie/justitie 421 41,9%
Onderwijs 373 37,1%
Vrijetijd en cultuur 258 25,7%
Algemene bevolking 154 15,3%
Arbeid 23 2,3%
Andere 70 7,0%
TOTAAL
(n=1.005)
Tabel 1: aantal en aandeel activiteiten in
intersectorale samenwerking per sector
cijfers aangeven. Wanneer we naar de intersectorale
activiteiten kijken, zien we dat
er drie sectoren zijn die aan de meerderheid
van alle activiteiten in het kader van
intersectorale samenwerking deelnemen:
gezondheid, overheid en welzijn (tabel 1).
Wanneer we het hele plaatje bekijken, blijft
onderwijs, met een totale participatiegraad
van 36,1% (29,1% via unisectorale samenwerking
en 7,0% via intersectorale samenwerking),
ook dit jaar de sterkst bereikte sector.
Dit percentage is evenwel het laagste sinds
1999, waardoor - als de dalende trend zich
blijft verderzetten - de onderwijssector in de
komende jaren zijn koppositie als grootste
sector dreigt te verliezen aan de gezondheidssector.
Deze laatste sector is immers
goed voor 34,6% van alle geregistreerde
preventieactiviteiten in Vlaanderen. Hiermee
heeft de gezondheidssector haar hoogste
punt bereikt sinds de start van de Gingerregistratie,
wat een goede gelegenheid vormt
om deze sector in het vervolg van deze bijdrage
eens van naderbij te bekijken.
De gezondheidssector: een steeds verder
groeiend segment
De gezondheidssector neemt in 2006 deel
aan 34,6% van alle geregistreerde preventieactiviteiten:
21,1% binnen de eigen sector
en 13,5% via intersectorale samenwerking.
Hiermee is de sector gezondheid dé belangrijkste
betrokkene in intersectorale samenwerking,
wat ook het aandeel van de
gezondheidssector in het totale aantal preventieactiviteiten
verhoogt. Toch is er over
de vier laatste jaren heen een grondige verschuiving
merkbaar in de verhouding tussen
intersectorale en unisectorale activiteiten.
Waar de intersectorale activiteiten in 2003
nog duidelijk de bovenhand hadden en er in
2004 quasi een evenwicht optrad, toont het
16 VAD- BERICHTEN, 2007, 5

eeld van 2005 en 2006 dat unisectorale activiteiten,
direct met vertegenwoordigers uit
de gezondheidssector dus, veel belangrijker
zijn geworden. Mee dankzij deze laatste
evolutie piekt het aandeel van de gezondheidssector
in 2006. Toch is er in 2006 ook
opnieuw een stijging van het aantal intersectorale
activiteiten in de gezondheidssector
waarneembaar en leveren deze een
niet onaanzienlijke bijdrage aan het globale
aandeel van deze sector.
Centra Geestelijke Gezondheidszorg als
protagonist
Zoals uit tabel 2 blijkt, zijn de Centra
voor Geestelijke Gezondheidszorg (CGG)
als vanouds veruit de meest betrokken
detailsector voor preventieactiviteiten in
de gezondheidssector. In 2006 vindt ruim
twee derde van de preventieactiviteiten
in de gezondheidssector plaats met een
CGG. Zij blijven belangrijke aanspreekpunten
en samenwerkingspartners voor
andere actoren in de alcohol- en drugpreventie.
Prominente rol voor preventiewerkers
en intermediairen
De gezondheidssector onderscheidt zich
van de andere sectoren op het vlak van
doelgroepen. Waar in de meeste andere
sectoren het merendeel van de activiteiten
uitgaat naar intermediairen, is dat in de
gezondheidssector enigszins anders. Hier
zijn het twee doelgroepen die er bovenuit
steken: preventiewerkers en intermediairen.
Ongeveer vier op tien preventieactiviteiten
gaan uit naar preventiewerkers,
ruim een derde naar intermediairen.
Overleg blijft de regel
Detailsector 2005 2006
Centra voor geestelijke gezondheidszorg (CGG) 64,7% 70,4%
Diensten voor gezins- en bejaardenhulp (DGBH) 1,1% 0,8%
Huisartsen 4,7% 2,8%
Koepels 13,6% 11,1%
LOGO 3,3% 3,8%
Medisch-sociale opvangcentra (MSOC) 1,6% 3,9%
Psychiatrische afdelingen algemene ziekenhuizen (PAAZ) 3,8% 3,9%
Psychiatrische ziekenhuizen (PZ) 3,0% 4,1%
Straathoekwerk 0,0% 0,3%
Drughulpverlening (TG, CIC, dagcentra) 2,2% 2,0%
Zelfhulporganisaties 1,0% 1,2%
Andere 12,5% 11,9%
Tabel 2: participatiegraad detailsectoren in de gezondheidssector 2005 en 2006
De gezondheidssector blijft ook in 2006
een sterk overleggeoriënteerde sector.
Ruim twee derde van de preventieactiviteiten
die in deze sector plaatsvinden, zijn
overlegactiviteiten. De meeste van deze
overlegactiviteiten omvatten uitwisseling
en afstemming (zeven op tien activiteiten).
Andere detailactiviteiten zijn duidelijk
minder aan de orde. Voorbereiding,
evaluatie en concept- en materiaalontwikkeling
komen daarin nog het meest tot
uiting.
Consult en advies is een activiteit die de
laatste jaren meer en meer voorkomt in de
gezondheidssector. In 2004 kwam deze activiteitensoort
amper boven de 5%-drempel
uit, in 2005 was dat aandeel meer dan
verdubbeld en in 2006 neemt deze activiteit
bijna één op vijf van de activiteiten in
de gezondheidssector voor zijn rekening.
Consultatie, consulting en intervisie spannen
daarin de kroon. Het is dan ook interessant
om na te gaan of deze evolutie zich
in de komende jaren doorzet.
Tot slot nog een woordje over de Gingertoekomst
waarin grootse veranderingen
op til staan. Ginger zal in de nabije
toekomst grondig herdacht en herwerkt
worden. Een nieuw registratieprogramma
moet een beter zicht geven op het bereik
van de doelgroep, de gebruikte materialen,
of er een evaluatie heeft plaatsgevonden
en dergelijke meer. Dat zijn mooie
uitdagingen, waar evenwel niet licht mag
worden overgegaan. Daarom zal dit plan
de nodige tijd vergen. In 2007 zal de huidige
versie van Ginger 9 nog gebruikt
worden, waarna - als alles volgens plan
loopt - de nieuwe versie met evaluatieluik
vanaf 2008 in gebruik kan worden
genomen.w
David Möbius
VAD- BERICHTEN, 2007, 5 17

BIJBLIJVEN
Conferentie van de European Society for Social Drug Research
(ESSD) 2007: stuff om over na te denken
10-13 oktober 2007, Krakow
Het achttiende ESSD-congres vond in 2007 plaats in Krakow, een stad met een rijk
verleden in volle economische bloei. Het jaarlijkse congres van soiaal drugonderzoekers
focuste dit jaar op cannabis en cocaïne. Het programma was zeer gevarieerd
samengesteld. Zoals de traditie het wil, bood ESSD ook dit jaar ruimte voor
constructieve discussies. Onderzoekers uit heel Europa brachten verslag uit over hun
lopende onderzoeken. Een brede waaier aan thema’s kwam aan bod: van recreationeel
gebruik, over het kweken van cannabis tot problematisch gebruik in de gevangenis.
Ook VAD droeg zijn steentje bij met een presentatie over druggebruik bij studenten. We
focussen ons in dit artikel op twee topics: zelfkwekers van cannabis en vrouwen en
drugs in gevangenissen.
Zelfkwekers
In verschillende landen wordt het fenomeen
van het stijgende aantal zelfkwekers
van cannabis onder de loep genomen.
Vroeger werd het persoonlijk gebruik van
cannabis bevoorraad door de aanvoer van
cannabis uit grootschalige kwekerijen in
bijvoorbeeld Nederland of Marokko. Recent
zien we een trend naar ‘thuiskweken’.
Verschillende motieven spelen hierin een
rol: het is vrij goedkoop, kleinschalig kweken
is geen illegale activiteit en men heeft
controle over de kwaliteit van de cannabis.
De nodige kennis voor het kweken van
cannabis is beschikbaar in landen met een
langere traditie van commerciële kwekerijen.
De drempel om zelf cannabis te kweken
is hierdoor zeer laag en onderzoek wijst uit
dat de ‘thuiskwekers’ dezelfde technieken
gebruiken om te kweken als de commerciele
kwekers.
Johan Rosiers aan het woord
Het zelfkweken haalt de aanschaf van cannabis
uit de criminele sfeer: men moet niet
meer zo nodig naar een dealer om cannabis
te verkrijgen. Maar ook hierin zit een
evolutie. De onderzoekers stellen vast dat
kwekers voor persoonlijke bevoorrading
vaker evolueren tot grootschalige, commerciële
kwekers.
We hoorden ook voor de eerste maal de
term ‘guerrillakwekers’: zij gebruiken andermans
plaatsen om hun cannabis te
kweken.
Vrouwen en drugs in de gevangenis
Een Europees project ‘Female drug users in
European prisons - best practice for relapse
prevention’ vond plaats in vijf landen:
Oostenrijk, Duitsland, Polen, Schotland
en Spanje. De onderzoekers interviewden
vrouwen na hun vrijlating en analyseerden
preventie- en hulpverleningsprogramma’s.
Zoals te verwachten ervaren deze vrouwen
gezondheids-, sociale en juridische problemen,
waaronder gevangenisspecifieke problemen.
Redelijk wat vrouwen vertelden dat
ze schrik hadden om vrijgelaten te worden.
De redenen kunnen onderverdeeld worden
in drie grote thema’s: schrik voor sociale exclusie,
sociale discriminatie en het besef dat
ze weinig sociale vaardigheden hebben.
Een ander onderdeel van deze studie analyseerde
de beschermende factoren om terugval
in druggebruik na de vrijlating te
voorkomen. Een belangrijk verschil tussen
succes- en faalverhalen is de verandering
van sociale omgeving en het verbreken van
relaties met vroegere vrienden. Het hebben
van een partner die je steunt is een andere
belangrijke factor. Maar ook de voorbereiding
op de vrijlating, nog tijdens de internering,
heeft een positief effect. Verdere
analyses toonden geen culturele verschillen
tussen de vrouwen in de vijf verschillende
landen.
Tina Van Havere
18 VAD- BERICHTEN, 2007, 5

Alcohol- en ander druggebruik bij universiteitsstudenten
Internationale EUPHA-workshop in Helsinki, Finland
Op het veertiende Europese symposium volksgezondheid in Montreux, eind 2006, werden
heel wat wetenschappelijke posters over onderzoek naar studenten en middelengebruik
gepresenteerd. Eén van die posters gaf de resultaten van het onderzoek van UA en VAD
naar alcohol- en ander druggebruik bij Antwerpse studenten weer 1 . Contacten tussen de
verschillende onderzoekers leidden tot het opzetten van een workshop op het EUPHAcongres
in Helsinki, in oktober 2007.
Professor Van Hal sprak over het cannabisgebruik
bij de Antwerpse studenten. Iets
meer dan een vijfde zijn laatstejaarsgebruikers,
wat toch dubbel zoveel is dan in
de totale Vlaamse bevolking van die leeftijd.
Zowel de prevalentie als de gebruiksfrequentie
liggen hoger bij mannelijke studenten.
Opmerkelijk is dat de frequentie
van gebruik merkelijk hoger ligt in de vakantieperiode
dan in het academiejaar en
zeker dan in de examenperiode. Eén op drie
laatstejaarsgebruikers gaf aan problemen
te ondervinden omwille van het gebruik.
Het aantal problemen dat men aangeeft,
hangt rechtstreeks samen met de frequentie
van gebruik. Dit verklaart misschien
ook waarom mannelijke studenten drie
keer meer problemen vermeldden dan hun
vrouwelijke collega’s. De conclusie van het
onderzoek is dat cannabisgebruik bij Antwerpse
studenten vrij algemeen is. Enkele
kleine groepen, zoals dagelijkse cannabisgebruikers
tijdens de examenperiodes (in
totaal enkele honderden studenten) moeten
van dichterbij worden opgevolgd. Op
basis van ons onderzoek, wordt een alcohol-
en drugbeleidsplan voor de Associatie
Universiteit en Hogescholen Antwerpen
voorbereid.
Prof. Guido Van Hal aan het woord
De ruime bekendmaking van onderzoeksresultaten
over studenten en middelengebruik
in Montreux gaf aan dat dit onderwerp
in Europa aan het opkomen is.
Na overleg tussen de verschillende onderzoekers
werd besloten om in 2007 een
workshop over het thema te organiseren.
Dat gebeurde in Helsinki, van 11 tot 13 oktober
2007, op de vijftiende uitgave van het
jaarlijkse symposium van EUPHA (European
Public Health Association).
Vier onderzoekers waren bereid om de
workshop mee uit te werken. Naast professor
Guido Van Hal (UA) waren dat Cécile
Boot (Nederland), John McAlaney (Schotland)
en Marie Dahlin (Zweden). En met
succes, de workshop werd aanvaard, wat
niet zo vanzelfsprekend is op een symposium
met een strenge selectie zoals dat van
EUPHA.
Op vrijdag 12 oktober vond de workshop
plaats. Als organisator en voorzitter van de
workshop, gaf professor Van Hal een korte
inleiding over de specifieke positie van
studenten, waardoor ze een belangrijke
doelgroep vormen voor onderzoek naar alcohol-
en ander druggebruik. Nadien kwamen
de vier presentaties aan de beurt.
Marie Dahlin van het befaamde Karolinskainstituut
in Stockholm, Zweden, hield een
spreekbeurt over alcohol- en druggebruik
bij Zweedse geneeskundestudenten en
de vergelijking met andere studentengemeenschappen
(bijvoorbeeld Argentijnse
studenten in Zweden).
Daarna sprak Cécile Boot van de Universiteit
van Amsterdam over druggebruik en
probleemperceptie bij Nederlandse universiteitsstudenten,
verbanden met gepercipieerde
gezondheid en academische
prestaties.
Tot slot kwam John McAlaney van de
London School of Tropical Medicine and
Hygiene (UK) aan de beurt. Hij had het
over ‘normative beliefs’, mispercepties en
zware episodische alcoholconsumptie in
een steekproef van studenten uit het Verenigd
Koninkrijk.
De workshop kende de nodige interesse en
discussie achteraf.
Zoals de bedoeling is bij zulke congressen,
konden ook weer nieuwe contacten worden
gelegd. Er komt alleszins een vervolg
op deze workshop, meer bepaald in de
vorm van een internationaal symposium
alcohol- en druggebruik bij studenten in
Antwerpen, gepland voor eind 2008. U
wordt zeker op de hoogte gehouden via
VAD-berichten.
Prof. Guido Van Hal
Universiteit Antwerpen
1 Van Hal, G. (red.), Rosiers, J., Bernaert, I., Hoeck, S. (2007). In hogere sferen Een onderzoek naar het middelengebruik
bij Antwerpse studenten. Antwerpen: Universiteit Antwerpen.
VAD- BERICHTEN, 2007, 5 19

Reitox Academy ‘Best Practices’
12 en 13 september 2007, Oslo
Op 12 en 13 september vond in Oslo een Reitox Academy plaats over ‘best practices’.
Een Reitox Academy is een besloten symposium voor stafleden van de National
Focal Points (NFP’s) van alle lidstaten van de Europese Unie (EU). De doelstellingen
van dit symposium waren drievoudig: de deelnemers vertrouwd maken met het
concept van ‘best practices’, informatie uitwisselen over voorbeelden van ‘best
practice’ en ten slotte de rol exploreren die de NFP’s zouden kunnen spelen in de
informatieverspreiding over ‘best practices’. Het Wetenschappelijk Instituut voor
Volksgezondheid (WIV) nodigde VAD uit om deel te nemen.
Dr. Hilde Paper, een Noorse onderzoekster,
hield een voor de aanwezige beleidsmakers
nogal confronterende toespraak over alcoholpreventie.
Ze concludeerde dat Noorse
beleidsmakers niet echt geïnteresseerd zijn
in evidentie, want de interventies die effectief
en kosteneffectief zijn (zoals verhoging
van de accijnzen, verlaging van de leeftijd
en toegankelijkheid) worden zelden uitgevoerd
en de grote middelen gaan naar interventies
die nauwelijks effectief blijken te
zijn, zoals bijvoorbeeld losstaande schoolgerichte
acties.
Martin Keane (Ierland) gaf een presentatie
over het verspreiden van informatie over
‘best practices’. Hij pleitte er sterk voor
om informatie niet enkel top-down te verspreiden,
maar ook af te stemmen op de
specifieke noden van de lokale actoren.
Door plaatselijke samenwerking en ondersteuning
van de voorzieningen verloopt
ook de gegevensverzameling vlotter: het
besef groeit bij de voorzieningen dat ze interventies
evalueren en niet het totaalpakket
van de eigen voorziening. Hij gaf toe
dat de structuur van de alcohol- en drugsector
in Ierland door de sterke lokale verankering
meer mogelijkheden biedt dan in
andere Europese landen.
De rol van de NFP’s
De tweede dag werd er in workshops gediscussieerd
over de rol die de NFP’s zouden
kunnen spelen in het faciliteren van
informatie-uitwisseling over ‘best practices’
en welke methodiek hiervoor het meest
geschikt zou zijn.
De eerste dag bestond uit uiteenzettingen
door aanwezige experten. De bedoeling
was om deelnemende stafleden vertrouwd
te maken met het concept en de terminologie
van ‘evidence based’ (EB) werken. Dat
dit geen overbodige oefening was, werd de
tweede dag duidelijk: van sommige NFP’s
in Oost-Europa bestaat de staf vooral uit
administratief personeel dat nog niet zo
vertrouwd was met dit gedachtegoed.
Kwaliteitsverbetering van onderzoek
Dr. Davoli (Cochrane Collaboration) hield
een interessant pleidooi om samen met experten
uit het werkveld richtlijnen te ontwikkelen
voor onderzoek in de alcohol- en
drugsector. Ze gaf aan dat de kwaliteit van
de meta-analyses die de Cochrane Collaboration
toegestuurd krijgt dikwijls te wensen
overlaat. Europa zou volgens haar meer
werk moeten maken van gerandomiseerde
en gecontroleerde studies (RCT’s) naar de
effectiviteit van psychosociale interventies,
want veruit het meeste onderzoek daarover
komt momenteel uit de Verenigde Staten.
Verder werd de vernieuwde website van
het Amerikaanse SAMHSA (Substance Abuse
and Mental Health Administration) voorgesteld.
Op deze database kan je EB-interventies
(zowel voor preventie als hulpverlening)
op een gebruiksvriendelijke manier
opzoeken. Een site die zeker een bezoekje
waard is!
Dr. Finkbiner (SAMHSA) haalde terecht het
probleem aan van de publication-bias in
de EB-literatuur. Hij stelde dat organisaties
als SAMHSA meer op zoek moeten gaan
naar bestaande RCT’s met negatieve resultaten,
die om die reden echter nooit gepubliceerd
worden.
Implementatie van best practices
Over één zaak waren alle NFP’s het eens: het
werkveld mag niet de indruk krijgen dat de
NFP’s voorschrijven hoe het moet. Er werden
twee manieren onderscheiden om informatie
naar het werkveld te verspreiden:
een interactieve (workshops, vergaderingen)
en een statische manier (website,
publicaties). Men was het erover eens dat
beide best gecombineerd worden, maar in
de meeste landen beschikken de NFP’s niet
over de mensen, de middelen of de legitimiteit
om werkgroepen op te richten of om
regionale workshops te organiseren (met
andere woorden de interactieve manier).
De vertegenwoordigers van de NFP’s beslisten
dat er hoe dan ook een portaal komt
op de EMCDDA-website met een overzicht
van ‘best practices’. Door de verschillende
status en lokalisatie van de NFP’s is het nog
niet mogelijk om een gemeenschappelijke
standaard af te spreken voor de rol die de
NFP’s in hun land zullen spelen in de informatieverspreiding
over ‘best practices’.
Ten slotte werd meegedeeld dat de informatie
beschikbaar zal zijn in alle EU-talen
en dat in het overzicht van ‘best practices’
zal worden gestreefd naar een evenwicht
tussen preventie en hulpverlening.
Geert Verstuyf
Vernieuwde website van de Amerikaanse
SAMHSA: www. nrepp.samhsa.gov
20 VAD- BERICHTEN, 2007, 5

GEBOEKSTAAFD
De Ruyver, B., & Surmont, T. (Red.)
(2007).Grensoverschrijdend
drugstoerisme. Nieuwe uitdagingen voor de
Euregio’s. Antwerpen: Maklu.
Grensoverschrijdende drugsfenomenen vertonen
meer dan ooit een ongekende dynamiek.
De grens die loopt door de Euregio
Scheldemond en door de Euregio Zuid-West-
Vlaanderen - Henegouwen - Nord-Pas-de-
Calais, werkt hierbij sterk faciliterend, zowel
voor de aanbod- als de vraagzijde. Om de
samenwerking en de beleidsafstemming
rond het grensoverschrijdend drugstoerisme
te optimaliseren, organiseerden de provincies
Oost- en West-Vlaanderen en Zeeland
in 2006 een symposium. Op basis van empirisch
onderzoek over coffeeshoptoeristen en
drugspanden werden de mogelijkheden en
strategieën op het vlak van bestuur, beleid,
politie, justitie en preventie/hulpverlening
behandeld. Dit boek is een neerslag van het
symposium.
van Laar, M.W., Cruts, A.A.N.,
Verdurmen, J.E.E., van Ooyen-
Houben, M.M.J., & Meijer, R.F. (Red.) (2007).
Nationale drugmonitor. Jaarbericht 2006.
Utrecht: Trimbos-instituut.
De Jaarberichten van de Nationale drugmonitor
geven een actueel overzicht over alle
beschikbare informatie over het gebruik van
drugs, alcohol en tabak in Nederland. Deze
uitgave is inmiddels de achtste in de reeks.
Muscat, R., Bjarnasson, T., Beck,
F., & Peretti-Watel, P. (2007). Risk
factors in adolescent drug use: evidence
from school surveys and application in policy.
Straatsburg: Council of Europe Publishing.
De auteurs baseerden zich op de resultaten
van de ESPAD-studie (European School Survey
Project on Alcohol and Other Drugs),
met Ijsland, Frankrijk en Malta als gevalsstudies,
voor een grondige analyse van
de risicofactoren van middelengebruik in
de adolescentie. Ze zochten ook een antwoord
op de vraag in hoeverre gegevens uit
schoolonderzoeken nuttig kunnen zijn voor
het beleid.
Bieleman, B., & Naayer, H. (2007).
Onderzoek coffeeshops Terneuzen.
Groningen: Intraval.
De gemeente Terneuzen heeft al jaren te maken
met een omvangrijk drugtoerisme in de
binnenstad. De omvang ervan en de daarmee
samenhangende vormen van overlast
zijn zodanig toegenomen dat op gegeven
ogenblik vraagtekens werden geplaatst bij
de huidige situatie van twee gedoogde verkooppunten.
Intraval voerde in opdracht
onderzoek uit om de gemeente toe te laten
om een onderbouwde beslissing te nemen
over eventuele aanpassingen van het coffeeshopbeleid.
Deze publicatie is het onderzoeksrapport.
Naast een beschrijving en
een analyse van de situatie, brengt het de
voor- en nadelen van de verschillende opties
in kaart.
O’Farrell, T.J., & Fals-Stewart, W.
(2006). Behavioral couples therapy
for alcohol and drug abuse. London:
The Guilford Press.
De lijvige publicatie is een gedetailleerde
handleiding voor de behandeling van mensen
met middelengerelateerde problemen
en hun partners. De empirisch ondersteunde
aanpak focust zich expliciet op zowel het
middelengebruik als op de relatie. Het bevat
alle benodigde materialen: voor de behandeling,
de ondersteuning van abstinentie,
het stimuleren van positieve activiteiten,
het verbeteren van de communicatie, het
verminderen van de kans op terugval en het
omgaan met specifieke behandelingssituaties.
Het bevat ook een aantal praktische
bijlagen.
UITGELEZEN
Pillen, poeders, planten, paddenstoelen en partydrugs
De diagnostiek en de behandeling van een patiënt met een intoxicatie is iedere keer weer
een uitdaging. Dat is zeker het geval zolang de oorzaak niet bekend is of de situatie
levensgevaarlijk dreigt te worden. ‘Pillen, poeders, planten, paddenstoelen en partydrugs’
beschrijft vanuit diverse invalshoeken het thema toxiciteit als gevolg van druggebruik.
Dit boek is het elfde deel in de serie Urgentiegeneeskunde en wordt uitgegeven in het
kader van de cursuscyclus Urgentiegeneeskunde van het Universitair Medisch Centrum
Amsterdam.
Gebruik, toxiciteit en verslaving
In dit deel worden de ontwikkelingen op
het gebied van druggebruik in Nederland,
de justitiële reactie op drugs en de evolutie
van de behandeling van de geïntoxiceerde
patiënt geschetst.
Op basis van waarnemingen en ervaringen
bij de Geneeskundige Dienst (GGD) Amsterdam,
die een monitoringsysteem ontwikkelde
voor fatale en niet-fatale drugongevallen,
wordt een aantal trends beschreven
in druggebruik en gezondheidsproblemen.
Bij intoxicaties is de samenwerking van de
betrokken disciplines, zowel binnen als buiten
het ziekenhuis, noodzakelijk. Als voorbeeld
halen zij het atropineverhaal van 2005
aan, waarbij een uitgebreide waarschuwing
ervoor zorgde dat het middel snel van de illegale
markt verdween. Bovendien kwam de
snelheid waarmee informatie over de intoxicatie
beschikbaar was, de behandeling ten
goede en werkte het preventief bij nieuwe
patiënten.
VAD- BERICHTEN, 2007, 5 21

Klinisch-toxicologische aspecten
Dit onderdeel geeft uitgebreide informatie
over de farmacologie, de symptomatologie
en de behandeling van de meest frequent
gebruikte drugs. Een goede kennis over farmacologie
kan immers een grote hulp zijn
om specifieke symptomen te linken aan de
oorzakelijke drugs. Achtereenvolgens komen
de intoxicaties met heroïne, cocaïne,
amfetamines, GHB, phencyclidine, ketamine,
cannabis en andere hallucinogenen
aan bod. Het laatste hoofdstuk van dit deel
behandelt de toxische effecten van smartdrugs,
smartproducts, ecodrugs en de giftige
eigenschappen van planten en dieren.
Geïnteresseerden die zich willen verdiepen
in dit thema kunnen gebruik maken van de
uitgebreide literatuurlijst.
Laboratoriumbepalingen
In de toxicologie spelen tijd en de juiste behandeling
een belangrijke rol. Hiervoor is
een multidisciplinaire aanpak noodzakelijk.
Na stabilisatie van de vitale functies vindt
een algemeen lichamelijk onderzoek plaats.
Hierbij dient de arts alert te zijn voor specifieke
symptomen die van belang zijn voor
het stellen van de juiste diagnose.
Een belangrijke bron van informatie is de
patiënt zelf en zijn omgeving: welke medicatie
werd gevonden, het beroep van de
geïntoxiceerde, … Op basis van de symptomen
en de voorlopige diagnose maakt de
ziekenhuisapotheker een inschatting van de
middelen die verantwoordelijk zouden kunnen
zijn voor de intoxicatie.
De reden waarom de arts denkt aan een
mogelijke vergiftiging, de plaats waar de
patiënt werd gevonden, zijn medische voorgeschiedenis
en het klinische beeld vormen
de basis waarop de meest geëigende laboratoriumtechniek
wordt gekozen. De auteurs
vergelijken de verschillende chromatografische
methodes en bespreken de mogelijkheden
en beperkingen van deze tests.
Dit deel behandelt ook de bepaling van
de giftige stof in het bloed en het nut van
bloedspiegelbepalingen. De beschreven casuïstiek
betreft patiënten die zich aanmeldden
in het ziekenhuis en bloedspiegelanalyses
ondergingen. Per casus formuleren de
hulpverleners een aantal beleidsvragen.
Contextinformatie voor analyse en
van behandeling
Hier wordt ingegaan op de klinische presentatie
en het belang van de context bij de
aanpak van acute intoxicaties. Soms weten
de patiënt en zijn omgeving zelf niet dat het
om een intoxicatie gaat. Dit kan bijvoorbeeld
het geval zijn bij toediening van ketamine
ter voorbereiding van een zogenaamde rape
date. Daarom is het belangrijk dat de arts
een uitgebreide anamnese afneemt van de
huidige aandoening, voorgeschiedenis en
thuismedicatie, in combinatie met een klinisch
onderzoek.
Psychiatrie en intoxicatie
Drugs kunnen psychiatrische symptomen
veroorzaken die niet te onderscheiden zijn
van een echte psychiatrische stoornis. Er zijn
steeds meer aanwijzingen dat op hersenniveau
overeenkomstige processen plaatsvinden.
Bovendien kan een combinatie van
één of meerdere drugs en een psychiatrische
stoornis met zeer uiteenlopende klinische
beelden gepresenteerd worden. In de praktijk
kan het daarom moeilijk zijn om een psychisch
toestandbeeld te duiden. Soms moet
de behandelaar gewoonweg afwachten en
kan hij de diagnose pas achteraf stellen.
Toch is het belangrijk voor een arts om in
een vroeg stadium te onderkennen of bij de
patiënt met afwijkend gedrag sprake is van
druggebruik of een psychiatrische stoornis.
De lezer krijgt enkele handvatten aangeboden
om tijdig de juiste diagnose te kunnen
stellen.
In de meeste onderzoeken naar de relatie
tussen psychiatrische beelden en middelen
is geen toxicologisch onderzoek verricht.
Hierdoor is de samenstelling van het middel
dat verantwoordelijk zou kunnen zijn voor
het klinische beeld, onbekend.
De meeste patiënten die psychiatrische
symptomen vertonen na druggebruik, gebruiken
soms ook andere drugs. Het is daarom
moeilijk een causaal verband vast te
stellen tussen het gebruik van een bepaalde
drug en psychopathologie. Wel is duidelijk
dat mensen met een psychiatrische aandoening
extra kwetsbaar zijn voor het optreden
van complicaties bij druggebruik.
Hulpverlening tijdens grootschalige
evenementen
Het boek eindigt met een hoofdstuk over
de organisatie van de geneeskundige hulpverlening
bij grootschalige evenementen
en de rol van de Geneeskundige Hulpverlening
bij Ongevallen en Rampen (GHOR). Ook
aan de gezondheidsproblemen die tijdens
grootschalige evenementen in Nederland
en in het buitenland worden waargenomen,
wordt veel aandacht besteed.
Conclusie
‘Pillen, poeders, planten, paddenstoelen
en partydrugs’ is een kwaliteitsvol handboek
boordevol praktische raadgevingen
en informatie voor iedereen die in contact
komt met geïntoxiceerde patiënten. Het is
vooral geschreven voor (toekomstige) behandelende
artsen, laboratoriumartsen en
apothekers.
21 (!) auteurs hebben elk vanuit hun eigen
achtergrond een specifieke ervaring met en
visie op de behandeling van de geïntoxiceerde
patiënt. De aandachtige lezer zal
vaststellen dat er verschillende standpunten
bestaan.
Vooral door de schat aan informatie en de
persoonlijke kijk van de deskundigen met
veel beroepservaring is dit een zeer lezenswaardig
boek.
Saskia Van Lint
Bierens, j.J.L.M., Franssen, e.J.F., & Meulenbelt
j. (Red.) (2006). Pillen, poeders,
planten, paddenstoelen en partydrugs.
Maarssen: elsevier gezondheidszorg.
Meer informatie: www.Toxicologie.Org.
22 VAD- BERICHTEN, 2007, 5

ETALAGE
VAD-catalogus
Er is een update van de VAD-catalogus beschikbaar.
De catalogus biedt een overzicht
van alle flyers, folders, brochures, affiches,
dossiers, naslagwerken, didactische pakketten,
cd-roms, gadgets,… De catalogus
is zowel bedoeld voor particulieren als voor
wie beroepshalve met alcohol en drugs te
maken krijgt.
2007, DOC, gratis
Maat in de shit | lespakket
‘Maat in de shit’ is een lespakket om met
leerlingen van de tweede graad secundair
onderwijs te werken rond cannabis. De invalshoek
‘vriendschap en relaties’ maakt
het mogelijk om een brug te slaan tussen
werken rond de cannabisthematiek enerzijds
en een bredere aanpak, gericht op het
ondersteunen van normen en vaardigheden
anderzijds. Het lespakket – bestaande
uit een leerkrachtenhandleiding, tien leerlingenbrochures,
tien flyers en twee affiches
– wordt meegegeven aan deelnemers
van de VAD-vorming ‘Maat in de shit’. Brochures
en flyers zijn ook los verkrijgbaar.
2007, brochure, ONF01, € 0,30
2007, flyer, ONF02, € 0,10
Meer info over de vorming ‘Maat in de
shit’: Ilse Bernaert, ilse.bernaert@vad.be,
T 02 423 03 37
Jongeren, alcohol en drugs
Boeken, video’s/dvd’s, spelmateriaal,
lespakketten en theatervoorstellingen
Deze inventaris - een update van de versie
die in 2005 verscheen én aangevuld met
theatervoorstellingen - geeft een overzicht
van boeken, video’s en dvd’s, spelmateriaal,
lespakketten en theatervoorstellingen.
Tot de doelgroep behoort iedereen die met
jongeren rond alcohol en drugs wil werken.
Per materiaal is er een fiche met inhoudelijke,
methodische en praktische informatie.
2007, JEB05, € 7,50
Of te downloaden van www.vad.be/aanbod/catalogus/preventie.html
en www.
drugsinbeweging.be/materiaal_downloads.html.
Dossier Vroeginterventie
Dit dossier focust op het belang van vroeginterventie bij riskant en/of problematisch middelengebruik. Het begrip
wordt scherpgesteld en basistools, zoals screening, motivatiebevordering en zelfcontrole, worden toegelicht. De wetenschappelijke
evidentie van deze interventie wordt gestaafd met een literatuuroverzicht over (kosten)effectiviteit
van vroegtijdige en kortdurende interventies in verschillende sectoren. Ten slotte brengt het dossier knelpunten en
mogelijkheden in kaart om deze methodiek in het werkveld te implementeren.
2007, PUB45, € 7,50
VAD- BERICHTEN, 2007, 5 23

BESTELBON
Naam publicatie bestelcode eenheidsprijs aantal totaal
2007, Catalogus DOC gratis
2007, Dossier vroeginterventie PUB45 € 7,50
2007, Brochure ‘Maat in de shit’ ONF01 € 0,30
2007, Flyer ‘Maat in de shit’ ONF02 € 0,10
2007, Inventaris preventiemateriaal boeken, video’s/dvd’s, spelmateriaal,
JEB05 € 7,50
lespakketten en theatervoorstellingen
2007, Partyfriends, affiche (zie artikel p. 4) DLP16 ≤ 5 ex. gratis, > 5 ex. € 1,00
2007, Dossier veilig feesten (zie artikel p. 5) PUB44 € 7,50
2007, Meest gestelde vragen. Cannabis DLF04 € 0,40
2004, Meest gestelde vragen. Cocaïne DLF16 € 0,40
2007, Meest gestelde vragen. Combigebruik DLF17 € 0,40
2007, Meest gestelde vragen. Speed DLF07 € 0,40
2002, Meest gestelde vragen. Zwangerschap en drugs DFZ01 € 0,40
2004, Meest gestelde vragen. Mijn kinderen en drugs DLF03 € 0,40
2005, Meest gestelde vragen. Drugs en urinetesting DLF13 € 0,40
2007, Meest gestelde vragen. Drugs in cijfers DLF08 € 0,40
2007, Meest gestelde vragen. Drugs en de wet DLF05 € 0,40
2007, Meest gestelde vragen. Iemand steunen bij het stoppen met DLF18 € 0,40
drank, drugs, pillen en gokken
2007, Stoppen met drank, drugs, pillen en gokken
DLF19 € 0,40
(zie artikel p. 8)
2007, In hogere sferen PUB46 € 10
Totaal
Naam:
Leveringsadres:
Facturatieadres:
Tel.:
Datum bestelling:
Handtekening:
De prijzen zijn exclusief
verzendingskosten en eventuele
verpakkingskosten.
De leveringstermijn is ongeveer twee
weken. Betaling na ontvangst van
factuur.
Terugsturen naar:
VAD,Vanderlindenstraat 15, 1030 Brussel,
fax 02 423 03 34 • e-mail vad@vad.be
24 VAD- BERICHTEN, 2007, 5