Kas als Energiebron Jaarplan 2013 - Energiek2020

Kas als Energiebron
Jaarplan 2013
Voor een krachtige
klimaatneutrale glastuinbouw

Inhoud
Kas als Energiebron 3
Doelen en ambities 2020 3
Wat is Kas als Energiebron 3
Wat doet Kas als Energiebron 4
Resultaten tot nu toe 4
Energiebesparing teelt 5
Doen in 2013 5
Spin-off in de praktijk 6
Duurzame energie in de praktijk 8
Doen in 2013 8
Spin-off in de praktijk 9
Efficiëntere fossiele energie in de praktijk 12
Doen in 2013 12
Spin-off in de praktijk 13
Instrumenten 14
Contact 15
2 Kas als Energiebron Jaarplan 2013

Over Kas als
Energiebron
Energiebesparing
teelt
Duurzame
energie
Efficiëntere
fossiele energie
Instrumenten
Kas als Energiebron
Kas als Energiebron bekijken
Op energiegebied presteert de glastuinbouwsector al twintig jaar
goed. De behaalde resultaten zijn niet vanzelf tot stand gekomen,
maar via een goede coördinatie en geld van de overheid en de sector.
Het programma Kas als Energiebron heeft veel van de innovaties in
gang gezet die de tuinbouw hebben geholpen.
Waarom duurzame energie
Om klimaatneutraal te produceren, ligt er nog een forse uitdaging
voor de sector. Wil de glastuinbouw dat werkelijk realiseren,
dan zijn ook in de toekomst coördinatie, kennisontwikkeling en
-uitwisseling en investeringen nodig.
Waarom duurzaam energiegebruik
De activiteiten in het jaarplan 2013 brengen de glastuinbouw een
stap dichter bij het doel voor 2020.
Doelen en ambities 2020
De glastuinbouw heeft afgesproken in 2020 de CO2-uitstoot
beperkt te hebben tot maximaal 6,2 Mton; door energiebesparing
te combineren met een groter deel duurzame energie in plaats van
fossiele brandstof. Dit komt neer op een vermindering van de CO2-
uitstoot met circa 3 procent per jaar.
Fossiele energie wordt schaarser en duurder en de
consument wil duurzaam geteelde producten. Ook
de klimaatverandering eist stappen. Daarom streeft
de glastuinbouw naar minder energiegebruik en naar
een groter aandeel van duurzame energiebronnen.
De activiteiten in het jaarplan 2013 brengen de
glastuinbouw een stap dichter bij het doel voor 2020.
De glastuinbouw wil in 2020:
• in nieuwe kassen klimaatneutraal kunnen telen, op een
rendabele manier;
• voor bestaande kassen teeltconcepten en technieken hebben
ontwikkeld waarmee op een rendabele manier met de helft van
de hoeveelheid fossiele brandstof geproduceerd kan worden
(ten opzichte van 2010).
Wat is Kas als Energiebron
Kas als Energiebron is een innovatie- en actieprogramma om de
doelen van deze sector voor energiebesparing en minder CO2-
uitstoot te halen. Kas als Energiebron maakt deel uit van Topsector
Tuinbouw & Uitgangsmateriaal. In het programma werken
glastuinders, toeleveranciers, onderzoekers, brancheorganisaties
en de overheid samen.
Financiering
Financiering Kas als Energiebron 2013
€ 3 miljoen Glastuinbouwsector via PT
€ 3 miljoen Ministerie van EZ voor programma
Kas als Energiebron
€ 11 miljoen Ministerie van EZ via MEI- en IREsubsidie
3 Kas als Energiebron Jaarplan 2013

Over Kas als
Energiebron
Energiebesparing
teelt
Duurzame
energie
Efficiëntere
fossiele energie
Instrumenten
Wat doet Kas als
Energiebron
Kas als Energiebron ontwikkelt kennis en (teelt)technieken om in
kassen energie te besparen, om meer duurzame energie zoals
bio-energie, zonlicht en warmte uit de bodem te gebruiken en om
energie efficiënter in te zetten.
Combineren leidt tot meer
Het programma stimuleert innovaties die een omslag
teweeg brengen. Om duurzame investeringen te stimuleren,
zijn er specifieke instrumenten voor ondernemers, zoals
subsidieregelingen en kennisuitwisselingsprojecten.
Kas als Energiebron bekijken
Meer over Kas als Energiebron
Combineren leidt tot meer
Kas als Energiebron draagt verschillende opties aan
voor de energietransitie van glastuinbouwbedrijven.
Die opties zijn goed te combineren. Door combinaties
ontstaan mogelijkheden om de energietransitie van
bedrijven completer en rendabeler maken.
Voorbeelden van combinaties:
• Het Nieuwe Telen (HNT) (met minder CO 2
-
behoefte) + diffuus kasdek. Optimalisatie:
betere benutting natuurlijk licht.
• Aardwarmte/bio-energie + HNT (met minder
CO 2
-behoefte). Optimalisatie: beter gebruik van
duurzame aardwarmte zonder problemen door
een tekort aan CO 2
.
Resultaten tot nu toe
• De glastuinbouw gebruikte eind 2011 gemiddeld per eenheid
product 52 procent minder fossiele energie dan in 1990.
• De CO2-emissie door de teelt daalt: in 2011 lag die 18 procent
lager dan in 1990.
• Het aandeel duurzame energie stijgt langzaam en ligt in de
glastuinbouw op 1,8 procent.
• Er zijn voor de glastuinbouw teeltconcepten ontwikkeld met in
potentie 30 tot 40 procent energiebesparing. Die worden nu in
de praktijk opgepakt en gerealiseerd.
• Er zijn diverse aardwarmteprojecten bijgekomen, waarmee al
kassen duurzaam verwarmd worden.
Alle resultaten zien
Energiemonitor Glastuinbouw
4 Kas als Energiebron Jaarplan 2013

Over Kas als
Energiebron
Energiebesparing
teelt
Duurzame
energie
Efficiëntere
fossiele energie
Instrumenten
Energiebesparing teelt
Het Nieuwe Telen
Alle informatie over HNT
Energiezuinig telen en tegelijk een optimale productie halen,
dat is Het Nieuwe Telen (HNT). HNT bestaat uit een mix van
teeltaanpassingen in onder meer temperatuur, vocht, CO2-
dosering, licht en schermen.
De Perfecte Roos
HNT gaat een volgende fase in; door optimalisering van
teeltconcepten bij onbelichte teelten, moet een extra
energiebesparing van 20 tot 40 procent mogelijk zijn, bovenop de
besparing van 30 procent ten opzichte van de gangbare teelt die
nu al haalbaar is met HNT. Voor belichte teelten wordt gewerkt
aan teeltconcepten met een besparing van 30 tot 50 procent ten
opzichte van de huidige praktijk.
Doen in 2013
Belichte teelten
• Teeltconcepten voor belichte teelten met tot 40 procent
besparing onderzoeken en demonstreren, in tomaat Het
Nieuwe Belichten in tomaat), roos (De Perfecte Roos), chrysant
en potplanten (Het Nieuwe Telen bij potplanten).
De Perfecte Roos
Een teeltconcept voor roos, ontwikkeld en
gedemonstreerd op 1.000 m2. Doel: uiteindelijk
20 procent besparen op elektriciteit, 40 procent
op energie voor verwarming en 50 procent op de
CO2-behoefte ten opzichte van een standaardteelt.
Daarbij een perfecte roos produceren.
Het Nieuwe Telen bij potplanten
Meer grip op licht
Het Nieuwe Belichten in Tomaat
Het Nieuwe Belichten in Tomaat
Een teeltconcept voor belichte tomaat onderzoeken
en demonstreren. Doel: 40 procent minder energie
gebruiken met fors minder gebruik van CO2. Met
onder meer: diffuus glas, tussenbelichting met led
en alleen belichten als de plant daar echt behoefte
aan heeft.
film over diffuus licht
Het Nieuwe Belichten
Door meer licht toe te laten in de potplantenteelt
kan flink op energie bespaard worden. Meer licht
is mogelijk door het zonlicht diffuus te maken;
dit wordt onderzocht in proefkassen. Door ook
plantmonitoring te ontwikkelen moet de praktijk een
tool hebben om te kunnen bepalen hoeveel meer
licht toegelaten kan worden.
• Kansen in kaart brengen voor energiebesparing met stuurlicht.
5 Kas als Energiebron Jaarplan 2013

Over Kas als
Energiebron
Energiebesparing
teelt
Duurzame
energie
Efficiëntere
fossiele energie
Instrumenten
Alle teelten
• Een teeltconcept onderzoeken en demonstreren voor
onbelichte teelten, met 70 procent besparing ten opzichte van
de gangbare teelt. De demonstraties van de VenlowEnergyKas,
de Next Generation Semi-gesloten Kas (Next Generation)
op het Innovatie en Demonstratie Centrum (IDC) laten deze
besparing al zien.
VenlowEnergyKas
VenlowEnergyKas
Next Generation
Next Generation
De Next Generation Semi-gesloten Kas is gebaseerd
op maximale isolatie met beweegbare schermen,
gecombineerd met mechanische ontvochtiging
met een luchtbehandelingskast (LBK) en een
warmtepomp.
• Onderzoek verdamping uitvoeren
Verdamping: balans tussen noodzaak en overmaat
• Kennis over efficiëntere inzet van CO2 in de kas ontwikkelen
en demonstreren.
• Kennis uitwisselen om innovaties bij ondernemers te
begeleiden en monitoren.
• Cursussen Het Nieuwe Telen.
De VenlowEnergyKas is uitgerust met dubbel glas
dat licht diffuus maakt en het Air+Energy-systeem
voor ontvochtiging van de kaslucht, met warmte
terugwinning door warmtewisselaars.
film over diffuus licht
Verdamping: balans tussen noodzaak en overmaat
In dit project onderzoeken we hoeveel verdamping
van water planten minimaal nodig hebben voor
een gezonde groei. Het verdampen van water door
planten kost energie op momenten dat de zon
niet schijnt. Niet alle verdamping is nodig voor de
opname van nutriënten.
Spin-off in de praktijk
Ledbelichting
• Telersvereniging Van Nature en Trostomatenkwekerij Jami uit
Bergschenhoek hebben samen geïnvesteerd in ledbelichting
op 3 hectare. Resultaten uit proeven van Kas als Energiebron
waren daar onder meer aanleiding voor.
• Bij chrysantenbedrijf Beyond Chrysanten wordt het effect op
energiebesparing en op productie onderzocht van ledbelichting,
in aanvulling op de huidige SON-T-belichting.
Resultaten Lichtkleurenonderzoek Demokwekerij
6 Kas als Energiebron Jaarplan 2013

Over Kas als
Energiebron
Energiebesparing
teelt
Duurzame
energie
Efficiëntere
fossiele energie
Instrumenten
Het Nieuwe Telen
• Drie gerberatelers, Holstein Flowers (De Lier), Het Brakels
Bos (Brakel) en Mans Flowers (Brakel) hebben op hun bedrijf
geïnvesteerd in technieken om Het Nieuwe Telen toe te passen.
Zij konden dit doen dankzij MEI-subsidies en met de kennis uit
het driejarige onderzoekstraject HNT gerbera.
• Leveranciers blijven samen met onderzoekers en telers
nieuwe slimmere technieken bedenken om het kasklimaat
energiezuinig te kunnen ontvochtigen. Recente introducties
zijn de Ventilation Jet, V-flow, de AIR+Energy, de Vertifan en de
Evenda+. De vindingen zijn vaak geïnspireerd op onderzoek- of
ontwikkeltrajecten van Kas als Energiebron.
Diffuus licht in onderzoek en praktijk
Efficiëntere inzet CO 2
Het Nieuwe Telen met de helft CO 2
Door minder gebruik van aardgas en door gebruik
van aardwarmte is er in de toekomst minder CO2
beschikbaar. In de proef ‘Het Nieuwe Telen met de
helft van de CO2‘ is gebleken dat het gewas ook
goed kan groeien en produceren met minder CO2-
dosering. De plant past zich aan en neemt daardoor
efficiënter CO2 op. Een bijkomend voordeel lijkt
te zijn dat het gewas minder gevoelig wordt voor
schimmelaantastingen.
7 Kas als Energiebron Jaarplan 2013

Over Kas als
Energiebron
Energiebesparing
teelt
Duurzame
energie
Efficiëntere
fossiele energie
Instrumenten
Duurzame energie
in de praktijk
Project Green Well Westland
Zon, aardwarmte en biomassa zijn binnen Kas als Energiebron
ontwikkeld als alternatieve energiebron voor verwarming.
Optimaliseren en meer praktijkervaring opdoen is de komende
jaren het credo. Voor biomassa verschuift het accent van verbranden
naar vergassen en vergisten.
Duurzame energie voor elektriciteit krijgt meer aandacht. Het
elektriciteitsverbruik in de sector neemt toe. Daarom onderzoekt
Kas als Energiebron hoe het elektriciteitsverbruik kan verminderen
en welke (duurzame) alternatieven er zijn om elektriciteit op te
wekken.
DaglichtKas
Doen in 2013
Zonne-energie
• Ondergrondse opslagsystemen, waarin zomerse zonneenergie
op hogere temperatuur wordt opgeslagen, in de
praktijk begeleiden.
• Energieprestaties van de elektriciteitsleverende DaglichtKas
monitoren.
DaglichtKas
Door direct zonlicht met fresnel-lenzen te
concentreren op zonnecellen kan elektriciteit en
warmte geoogst worden. Dit wordt gedemonstreerd
en onderzocht in een proefkas van 500 m 2 .
Meer over zonne-energie in de glastuinbouw
8 Kas als Energiebron Jaarplan 2013

Over Kas als
Energiebron
Energiebesparing
teelt
Duurzame
energie
Efficiëntere
fossiele energie
Instrumenten
Aardwarmte
• Garantieregeling aardwarmte van Ministerie van EZ
openstellen.
• Onderzoek uitvoeren naar de verbetering van de injectie van
retourwater bij toepassing van aardwarmte.
• De eerste versie van het handboek Veiligheids- en
gezondheidszorgsysteem aardwarmte beschikbaar maken en
het handboek verder verbeteren.
• Kennisbijeenkomsten aardwarmte organiseren.
• Stappenplan aardwarmte updaten met de nieuwste inzichten
uit de recente glastuinbouwprojecten.
Spin-off in de praktijk
Meer over aardwarmte in de glastuinbouw
Bio-energie
• De toepassing van biogas- en houtstookinstallaties stimuleren.
• Kennisbijeenkomsten bio-energie organiseren.
• Toekomstvisie op bio-energie updaten; opnieuw de kansen en
knelpunten voor het toepassen van bio-energie bepalen.
• Regionale afstemming stimuleren tussen aanbod biomassa/
bio-energie en glastuinbouw.
• Vergroening WKK via combinatie met mestvergisting
realiseren.
• De huidige studiegroep bio-energie voortzetten, voor
kennisinteractie en om knelpunten, onderzoeksvragen en
beleidsaandachtspunten te formuleren. De studiegroep
verkent ook regionale matches voor aanbieders van bio-energie
en tuinders. Het accent zal vooral liggen op vergassingen en
vergisting.
Zonne-energie
• Op een praktijkbedrijf wordt een pilot georganiseerd met
midden- tot hogeretemperatuuropslag.
Seizoenopslag aquifers hogere temperaturen
Seizoenopslag aquifers hogere temperaturen
Meer over bio-energie en glastuinbouw
Bij de pilot is het de bedoeling om in de zomer
warmte op te slaan in een aquifer en deze warmte in
winter te gebruiken. Het is nog de vraag hoe efficiënt
dit kan en wat de effecten op de bodem zijn.
9 Kas als Energiebron Jaarplan 2013

Over Kas als
Energiebron
Energiebesparing
teelt
Duurzame
energie
Efficiëntere
fossiele energie
Instrumenten
Aardwarmte
• In 2012 gerealiseerde aardwarmteprojecten:
Green Well Westland
Green Well Westland
Greenhouse Geo Power
Aardwarmte Koekoekspolder
Green Well Westland is een samenwerkingsverband
van vijf tuinbouwondernemingen. Deze ondernemers
hebben in 2012 op een diepte van 2,8 kilometer
succesvol aardwarmte aangeboord. De vijf bedrijven,
plus nog drie nabij gelegen bedrijven (samen bijna
30 hectare) benutten inmiddels deze duurzame
aardwarmte. Het is momenteel het grootste cluster
en de diepste boring in Nederland.
Het project realiseert een vermogen van circa 10 MW
en bespaart daarmee jaarlijks ongeveer 7 miljoen
m3 gas. De CO2-emissie vermindert met ongeveer
12,6 kton. Het project is op 1 februari 2013 geopend.
Drie afzonderlijke glastuinbouwbedrijven in de
Koekoekspolder in Overijssel, met samen 17,5
hectare, hebben als eerste in Nederland gezamenlijk
een eigen energiebedrijf opgericht, Greenhouse Geo
Power.
De initiatiefnemers werken mee aan het Handboek
Aardwarmte en aan open kennisuitwisseling. Bij dit
project is onder andere ervaring opgedaan met een
zogenaamd ‘dayratecontract’ met de boorfirma. De
MEI- en garantieregeling zijn benut.
Aardwarmte in het Westland
De bron levert per uur circa 150m³ water van 73
°C, dat via een nieuw aangelegd leidingennetwerk
tussen de drie bedrijven verdeeld wordt. De bedrijven
produceren tomaten en komkommers. Er zal jaarlijks
ongeveer 5 miljoen m3 gas bespaard worden.
In december 2012 is de eerste teelt geplant die
grotendeels door aardwarmte verwarmd is, waarmee
het aardgasverbruik op de bedrijven al met 70 tot 80
procent is afgenomen.
De initiatiefnemers werken mee aan het Handboek
Aardwarmte en aan open kennisuitwisseling. Bij dit
project is onder andere ervaring opgedaan met het
meten van extra geologische gegevens. De MEI- en
garantieregeling zijn benut.
Aardwarmte in de Koekoekspolder
Greenhouse Geo Power
10 Kas als Energiebron Jaarplan 2013

Over Kas als
Energiebron
Energiebesparing
teelt
Duurzame
energie
Efficiëntere
fossiele energie
Instrumenten
• In 2012 oplossing gevonden voor bijvangst problematiek:
Oplossing Bijvangstproblematiek
Oplossing Bijvangstproblematiek
De projecten bij Ammerlaan en Duijvestijn in
Pijnacker waren in 2011 stilgelegd vanwege de
onverwachte aanwezigheid van olie en/of gas in het
opgepompte water. Voordat zij weer konden beginnen
met warmtewinning moesten een aantal installaties
aangepast worden. Met financiële ondersteuning
vanuit het programma Kas als Energiebron zijn
in overleg met Staatstoezicht op de Mijnen (SodM)
nieuwe bronkoppen ontwikkeld en zijn de locaties
aangepast. De eerste toepassers van de nieuwe
bronkoppen zijn ondersteund met MEI-subsidie.
Doel van het onderzoek was ook om harde normen
voor de wellhead en locatie op papier te krijgen die
door toekomstige projecten gebruikt kunnen worden.
Dat is niet gelukt , want SoDM wil elk toekomstig
project opnieuw afzonderlijk kunnen beoordelen.
De door SoDM bij Ammerlaan en Duijvestijn
geaccepteerde oplossingen staan uitgewerkt in het
onderzoeksverslag.
Onderzoeksverslag aardwarmte bij
Ammerlaan en Duijvestijn
Bio-energie
• In 2012 zijn het Stappenplan houtstook en de Rekentool
houtstook gerealiseerd:
Stappenplan houtstook
Stappenplan houtstook
Voor tuinders is een stappenplan voor houtstook
gemaakt, met een overzicht van de belangrijkste
informatie en aandachtspunten. Dit betreft
bijvoorbeeld een houtcontract, kostenbesparing,
houtleveranciers en normen.
Rekentool houtstook
Rekentool houtstook
Daarnaast is er een rekentool houtstook
ontwikkeld waarmee kosten en baten op een rij
kunnen worden gezet.
11 Kas als Energiebron Jaarplan 2013

Over Kas als
Energiebron
Energiebesparing
teelt
Duurzame
energie
Efficiëntere
fossiele energie
Instrumenten
Efficiëntere fossiele energie
in de praktijk
WKK Barometer 2013 (maart)
Fossiele energie zo efficiënt mogelijk inzetten, levert
energiebesparing op. Warmtekrachtkoppeling (WKK) is de
standaard op tweederde van de glastuinbouwbedrijven. De WKKexploitatie
wordt steeds moeilijker, maar er liggen kansen op de
elektriciteitsmarkt in het leveren van flexibiliteit. De behoefte
daaraan stijgt door toenemende inzet van wind- en zonne-energie.
Daarnaast zoekt Kas als Energiebron uit hoe er energiesystemen
met partijen buiten de sector kunnen worden ontwikkeld, zoals
voor (rest)warmte. Ook is Kas als Energiebron actief om meer CO 2
-
bronnen van derden te kunnen benutten, zoals uit de Europoort.
Doen in 2013
Elektriciteit en restwarmte
• WKK-barometer halfjaarlijks updaten.
WKK Barometer 2013 (maart)
• Pilot uitvoeren met nieuwe rookgasreiniger die metaanslip
vermindert.
• Zicht krijgen op nieuwe ontwikkelingen, onder meer bij
warmtepompen en brandstofcellen.
De barometer geeft een indicatie van de marktpositie
(nu en over 3 resp. 6 jaar) en de daarmee
samenhangende rentabiliteit van bestaande WKK
installaties en voor nieuwe WKK. De stand van de
barometer en de onderbouwing daarvan in een
rapport geeft informatie aan tuinders met WKK over
de marktpositie en de marktbewegingen. Ook vormt
de barometer een basis voor een benchmark ten
opzichte van andere duurzame opties.
De barometer is een instrument dat is ontwikkeld
door Energy Matters in samenwerking met PT en
LTO Glaskracht en waarvan 2x per jaar een update
wordt gemaakt.
12 Kas als Energiebron Jaarplan 2013

Over Kas als
Energiebron
Energiebesparing
teelt
Duurzame
energie
Efficiëntere
fossiele energie
Instrumenten
CO 2
• Toepassing van meer externe CO2-bronnen stimuleren en
onderzoeken.
• De haalbaarheid bepalen van CO2-afvangst met membranen
CO 2
-afvangst met membranen
• Analyse elektriciteitsgebruik
Analyse Elektriciteitsgebruik
CO 2
-afvangst met membranen
In dit project wordt de haalbaarheid onderzocht
van CO2-afvangst uit rookgassen met behulp van
membranen. Het energieverbruik, zuiverheid
van de CO2 en de economische haalbaarheid zijn
belangrijke aspecten.
Analyse Elektriciteitsgebruik
• Besparing gelijkspanning
Besparing door gelijkspanning
Besparing door gelijkspanning
Door in kassen gelijkspanning toe te passen voor
belichting kan 3 tot 5 procent op energie bespaard
worden met 15 procent minder investering in
installaties. Door gelijkspanning toe te passen in
de hele infrastructuur van de kas kan dit oplopen
tot in totaal 10 procent energiebesparing. Dit ten
opzichte van de huidige situatie waar wisselspanning
toegepast wordt. Doel van dit project is dit in kleine
stappen aan tonen en toe te werken naar een
demonstratie in de praktijk.
Spin-off in de praktijk
Begin 2013 heeft het LEI een analyse van het
elektragebruik in de glastuinbouw opgeleverd.
Tachtig procent is gerelateerd aan belichting.
Daarom zet het programma Kas als Energiebron ook
volop in op reductie van de behoefte aan elektra voor
assimilatielicht.
Analyse Elektriciteitsgebruik
• Besparing met WKK in de glastuinbouw
Glastuinbouwbedrijven produceerden in 2012 12 miljard kWh;
dat is circa 10 procent van het Nederlandse stroomgebruik.
De WKK is een belangrijke techniek voor de glastuinbouw;
goed voor ruim een derde van de 52 procent verbetering van
de energie-efficiëntie sinds 1990. Vanuit Kas als Energiebron
wordt WKK ondersteund door de barometer en een helpdesk.
Meer over WKK
Meer over de rentabiliteit van WKK
Met een WK-installatie wordt zowel warmte als
stroom opgewekt. Dat bespaart veel gas ten opzichte
van het gescheiden opwekken van warmte met een
ketel en stroom inkopen van de centrales (waar de
warmte veel minder of niet wordt benut). Eind 2011
stond in de glastuinbouw bijna 3000 Mwe opgesteld
aan WKK.
13 Kas als Energiebron Jaarplan 2013

Over Kas als
Energiebron
Energiebesparing
teelt
Duurzame
energie
Efficiëntere
fossiele energie
Instrumenten
Instrumenten
De instrumenten van Kas als Energiebron helpen ondernemers te
innoveren op energiegebied, om daarmee de CO2-uitstoot en het
energiegebruik terug te brengen. Het gaat om:
• Kennisuitwisseling, vooral op bijeenkomsten voor telers en
adviseurs/toeleveranciers zoals het Energiek2020 Event.
• Kennisuitwisseling via praktijknetwerken, regionale
bijeenkomsten, de studiegroep bio-energie en via cursussen.
• Kennisuitwisseling en communicatie via de website
www.energiek2020.nu.
• Green Deals
• Financiële steun regelen en politieke belemmeringen uit de
weg ruimen. De MEI- en IRE-subsidieregelingen worden in
2013 voortgezet. Ook de Garantieregeling Aardwarmte wordt
in 2013 weer opengesteld.
Energiek2020 Event 2013 - De teler aan ’t woord
Energiebesparing is noodzaak. Daarover was
iedereen het eens tijdens de zesde editie van
het Energiek2020 Event in april 2013 dat werd
georganiseerd door GreenQ Improvement Centre,
Wageningen UR Glastuinbouw en het programma
Kas als Energiebron. Zo’n 150 belangstellenden
waren naar Bleiswijk gekomen om meer te weten te
komen over onderzoek en praktijkervaringen.
Tijdens de bijeenkomst vertelden onderzoekers
en telers waarmee zij bezig zijn op het gebied van
energiebesparende maatregelen. Er is steeds meer
bekend over maatregelen die telers kunnen nemen
zonder dat daar grote investeringen voor nodig zijn.
Energiek2020 Event
Film Energiek2020 Event
Meer over de inhoud van deze dag
MEI- en IRE-subsidieregelingen
MEI- en IRE-subsidieregelingen
Budget van het Ministerie van EZ: MEI-subsidie 9
miljoen euro en IRE 2.225 miljoen euro in 2013
MEI- en IRE-subsidieregelingen
14 Kas als Energiebron Jaarplan 2013

Over Kas als
Energiebron
Energiebesparing
teelt
Duurzame
energie
Efficiëntere
fossiele energie
Instrumenten
Contact
Kas als Energiebron is het innovatie- en actieprogramma voor
een krachtige klimaatneutrale glastuinbouw. Het Productschap
Tuinbouw (PT), het Ministerie van Economische Zaken (EZ) en LTO
Glaskracht Nederland stimuleren en financieren dit programma.
Piet Broekharst
Productschap Tuinbouw
p.broekharst@tuinbouw.nl
070-3470426
Jolanda Mourits
Ministerie van Economische Zaken
j.a.m.mourits@minez.nl
070-3784470
Annemie Hermans
LTO Glaskracht Nederland
ahermans@lltb.nl
0475-381829
15 Kas als Energiebron Jaarplan 2013