WELKOM-2014

[FISCAAL] WETTEN EN REGELS
Prof. dr. mr. Edwin Heithuis (1966) is hoogleraar
Fiscale Economie aan de Universiteit
van Amsterdam, hoogleraar Fiscaal Recht aan
de Open Universiteit en wetenschappelijk
adviseur bij BDO.
edwin.heithuis@bdo.nl
“We letten heel goed op of er in een
wetsvoorstel dingen staan die
ondernemers schaden”
EDWIN HEITHUIS
2014 welkom
mee, want die hebben in hun fracties bijna geen
fiscalisten. Ze gebruiken onze bevindingen als
munitie in het parlementaire debat. Veel vragen
die aan de staatssecretaris worden gesteld om
over bepaalde kwesties meer duidelijkheid te
krijgen komen één op één uit ons commentaar.
Geregeld draven we ook op in Den Haag om Kamerleden
nadere tekst en uitleg te geven over
de gevolgen van wetsvoorstellen.”
Regelmatig succes
Heithuis: “De grote lijnen van een wetsvoorstel
– zoals heffingsgrondslagen en tarieven – kunnen
we meestal niet meer veranderen. Maar op
onderdelen hebben we toch regelmatig succes.
Twee jaar geleden bijvoorbeeld werd het huwelijksgoederenregime
gewijzigd. Waarschijnlijk
omdat het allemaal heel technisch was, had
niemand bij de parlementaire behandeling in
de gaten dat die verandering ook onaangename
fiscale consequenties zou kunnen hebben, zeker
voor ondernemers. We hebben ons toen – mede
op uitnodiging van Financiën – sterk gemaakt
voor een wetsreparatie. En die is er gekomen.”
Zakelijke relatie
Van Gijlswijk: “We hebben een goede, maar zakelijke
relatie met Financiën. We vertegenwoordigen
verschillende werelden, maar als belangrijke
partijen op het fiscale speelveld hebben
we elkaar ook nodig. Onze verhouding is ietwat
dualistisch. De afgelopen jaren worden we als
beroepsgroep regelmatig in een vroeg stadium
gevraagd om onze mening over voorstellen te
geven – nog voordat ze naar de Tweede Kamer
gaan. Dan zien we achteraf ook het effect van
ons advies. Recent nog, met de reparatie van het
zogenoemde Bosal-gat.”
Soms stuiten Van Gijlswijk en zijn collega’s op
een muur van terughoudendheid. “Dan laten
de ambtenaren duidelijk merken dat ze niet
op onze bijdrage zitten te wachten en dat hun
voorstel eigenlijk onaantastbaar is. In dat geval
komt er van een open discussie niets terecht.
Voorbeeld De wijzigingen in de eigenwoningregeling
en de hypotheekrenteaftrek per 1 januari
2013. Daar hebben al onze inspanningen niets
opgeleverd.”
Snel repareren
Heithuis wijst op nog een ander kenmerk van
de opstelling van Financiën. “Als ze ergens een
lek constateren, zijn ze er als de kippen bij om
“Regelmatig draven we op in Den
Haag om Kamerleden uitleg te geven
over mogelijke gevolgen”
MICHAEL VAN GIJLSWIJK
te repareren. Er zijn voorbeelden dat regelingen
binnen enkele úren zijn aangepast. Maar voor
de andere kant van de medaille hebben ze veel
minder belangstelling. Leidt een gebrekkige
wetgeving bijvoorbeeld tot dubbele heffing dan
is de reactie al gauw: dat is ons probleem niet.
Ons probleem niet Dat is natuurlijk hoogst
onredelijk. En kortzichtig, want onevenwichtige
wetgeving ondermijnt de belastingmoraal.”
Heithuis vindt dat je als wetgever niet alleen
met een budgettair oog naar belastingheffing
moet kijken. “Je moet niet eenzijdig op eigen
gewin uit zijn, maar je ook bereid tonen om de
voor burgers onwenselijke gevolgen van bepaalde
maatregelen weg te nemen. De wetgever
moet dus ook eens naar zichzelf kijken en niet
steeds de schuld bij de belastingplichtigen en
hun adviseurs leggen. Maak goede wetten en
neem daar voldoende tijd voor – dan voorkom
je een hoop ellende.”
Mijnenveld
Pratend over het wetgevingsproces komt onvermijdelijk
de complexiteit van onze fiscale weten
regelgeving aan de orde. Waarom wordt alles
zo ingewikkeld gemaakt Fiscale wetten bevatten
doorgaans een ongezonde overvloed aan
details en uitzonderingen. Van Gijlswijk: “Zonder
overdrijven: het is een mijnenveld. En hoewel
ondernemers op belastinggebied gemiddeld
veel beter op de hoogte zijn dan tien jaar
geleden is en blijft het gekkenwerk om zelf aan
de slag te gaan.” Zelfs adviseurs hebben soms
problemen. “De wetgeving is op onderdelen
zeer ingewikkeld en – nog erger – onduidelijk”,
weet Van Gijlswijk. “We willen de klant behoeden
voor misstappen, maar onduidelijkheid in
de wet kunnen ook wij niet wegnemen. Vandaar
dat we in een advies wel eens een voorbehoud
moeten maken. Dat doen we niet graag, maar
soms is het onvermijdelijk. Voor alle duidelijkheid:
belastingadviseurs zijn niet gebaat bij ingewikkelde
en onduidelijke wetgeving. We hebben
liever heldere regels.”
Vorm van uitlokking
Hier is ook Heithuis in zijn element. Hij geeft
een aansprekend voorbeeld. “In 2010 werd
de bedrijfsopvolgingsregeling – de BOF in het
“De werkelijkheid
is in negen van de
tien gevallen een
stuk gecompliceerder
dan de Haagse
scenario’s.”
jargon – in de schenk- en erfbelasting flink
verruimd. Financiën gebruikte toen bij de uitwerking
van de voorstellen maar één, nogal simplistisch
model. Daarin is sprake van een DGA,
zonder partner, met maar één kind, dat ook nog
de bedrijfsopvolger is. Daarop paste de nieuwe
wetgeving precies. Ja, zo kunnen wij het ook! De
werkelijkheid is in negen van de tien gevallen
natuurlijk een stuk gecompliceerder: er is een
echtgenote die verzorgd moet achterblijven, er
zijn meerdere kinderen en die kunnen of willen
niet allemaal de DGA opvolgen, of de opvolgers
komen van buiten de familie. Dan past de
18 19