in de keuken van tomado Paul MerTZ

Andere tijd. De postbode komt twee keer daags aan de deur, zes dagen per
week. En aan de Amsterdamse trams met het Centraal als eindbestemming
hangen rode brievenbussen. Die worden telkens geleegd. Waarna de inhoud
onverwijld bij het verdeelstation wordt afgeleverd. Ja, Tante Pos is nog volijverig.
Verder ratelt de telex, is telefoon thuis lang niet voor iedereen weggelegd, worden
er gretig telegrammen verstuurd en is de postduif de mobielste van al. En mensen
hóren ergens bij. Dat hoort gewoon zo. Kerkgenootschap, omroepvereniging,
koor, fanfare, bedrijf. In Oss zijn ooit twee, elkaar beconcurrerende, fabrieken:
Hartog en Zwanenberg. Beide in vleeswaren, worst. Op verjaardagen zit de familie
gescheiden. Hartoggers op op het ene kluitje, Zwanenbergers op het andere. De
jarige hobbelt rond. Gefeliciteerd! En zakelijk Flink wat dingen gaan traag. Het
maken van advertenties en folders, bijvoorbeeld. De tekst rolt uit de Underwood,
het ontwerp wordt met de hand vervaardigd. Aansluitend de productie: de zogeheten
werktekening, met zetsel, beeld, correcties, een proef, nog een proef, cliché’s,
stypen, matrijzen, litho’s, een laatste proef. Samen met het verzamelen van de
benodigde ja-woorden vergt een en ander veel over-en-weer-verkeer, dus tijd.
Niets is in een paar klikken klaar. Daar staat tegenover dat lijnen vaak kort zijn.
Er bestaan praktisch geen geledingen, lemen lagen, in bedrijven. En beduidend
minder, al dan niet vermeende, specialismen, specialisaties. Met als verheugend
gevolg dat er niet dagenlang wordt vergaderd, waarbij elke aanwezige driewerf
duiten in de zak moet doen. Dikwijls is de leiding ook zeer benaderbaar – in persoon.
Zo zitten mijn bazen bij reclamebureau Prad geregeld aan tafel met Albert
en Gerrit-Jan Heijn en met de top van Magazijn de Bijenkorf. Daar wordt kwiek
bedacht en besloten. Zelf neem ik ideeën voor melkadvertenties regelmatig telefonisch
door met Jan Krijnen, de reclamechef van het Nederlands Zuivelbureau.
Waarna fotograaf Peter Ruting doorgaans zonder dralen aan de slag kan. Waarbij
tevens telt dat de wereld heel wat simpeler is dan nu. Ook de reclamewereld, de
bureauwereld. Overzichtelijk, strak georganiseerd, met erkenningsexamen en
zelfs een eigen Raad van Orde en Tucht. Marketing staat nog niet in Van Dale en
het medialandschap is van een welhaast kinderlijke eenvoud. Je kunt affiches
laten plakken (billboards, mupies en abri’s zijn er nog niet), folders doen verspreiden
(per post dan wel huis-aan-huis) en adverteren. Dagbladen en tijdschriften.
De STER arriveert pas in 1967. En je mag blij zijn als je twee uitzingen per week
krijgt toegewezen op de buis. Radio = piraten.
Rechter pagina
Verpakking van een broodrooster,
164 eind jaren veertig
165