NJB-1426

NEDERLANDS JURISTENBLAD
JAN VRANKEN
OVER ZIJN
ALGEMEEN DEEL
Naar een pluriforme rechtswetenschap
Versnelling doorlooptijden rechtspraak:
Realistisch of Haagse bluf
Veranderingen in het procesrecht
P. 1727-1812 JAARGANG 89 4 JULI 2014
26
10304678

Ingezonden Mededeling
Personen- en familierecht. Dé specialisten.
Op deze plaats een overzicht van advocaten en
partners/kantoren die gespecialiseerd zijn in personen- en familierecht.
KemmersRoet Advocaten
Mr. Mieke Kemmers, advocaat
oplossingsgerichte advocaat met oog
voor haar cliënt. Zij procedeert en
bemiddelt tegen een faire tarief.
Durdu cs Advocaten
advocaat
Van Gestel & Van der Schraaf Familierecht
Rotterdam
Mr. Sabine van Gestel, familierechtadvocaat/mediator
echtscheiding naar het geheel blijven
kijken en niet verdwalen in details of
mensen uit de media bij.
Van Gestel & Van der Schraaf Familierecht
Mr. Eveline van der Schraaf, familierecht- en erfrechtspecialist
Eveline is een ervaren advocaat en
mediator, die oplossingsgericht werkt
en to the point is. Zij biedt persoonlijke
aandacht en maatwerk, ook op het
gebied van het erfrecht.
Direct naar kantoor/specialist
Bezoek www.mr-online.nl/specialisme

Inhoud
Vooraf 1270 1727
Prof. mr. T. Hartlief
Beperkte kring van gerechtigden
onder vuur
Wetenschap 1271 1728
Prof. mr. J.B.M. Vranken
‘Wij weten wel wat wij doen’
Over juridisch-dogmatisch
onderzoek in het privaatrecht,
maar wel een slag anders
Essay 1272 1738
Prof. dr. M.A. Loth
Hoe raar zijn die
juristen eigenlijk
Naar een pluriforme
rechtswetenschap in een
transnationale context
Dit VOORSTEL neemt de
beperkte KRING van
gerechtigden terecht
ONDER VUUR maar
haalt alleen de
EINDSTREEP als het
wordt VERDUIDELIJKT
en AANGESCHERPT
Pagina 1727
10304678
NEDERLANDS JURISTENBLAD
JAN VRANKEN
OVER ZIJN
ALGEMEEN DEEL
Naar een pluriforme rechtswetenschap
Versnelling doorlooptijden rechtspraak:
Realistisch of Haagse bluf
Veranderingen in het procesrecht
26
P. 1727-1812 JAARGANG 89 4 JULI 2014
Wetenschap 1273 1742
Prof. mr. M.J.A.M. Ahsmann
Mr. H.F.M. Hofhuis
Versnelling van de doorlooptijden
van rechtszaken met 40%
Realistisch of Haagse bluf
Focus 1274 1750
Jhr. mr. J.L.R.A. Huydecoper
Veranderingen in het procesrecht
Nieuw, verbeterd!
Reacties 1274 1755
Mr. H.Th van der Meer
Drs. R.P. van der Laan MC MPA
Reactie op het artikel van
Ahsmann c.s.
Naschrift
Prof. mr. M.J.A.M. Ahsmann
Mr. H.F.M. Hofhuis
Rubrieken
1275-1301 Rechtspraak 1756
1302 Boeken 1782
1303-1315 Tijdschriften 1783
1316-1325 Wetgeving 1794
1326-1331 Nieuws 1805
1332 Universitair nieuws 1809
1333 Personalia 1810
1334 Agenda 1811
In juli en augustus verschijnt het
NJB DRIEWEKELIJKS. Afl. 27
verschijnt op 25 juli. Afl. 28 komt
uit op 15 augustus. Vanaf afl. 29
(5 september) wordt de wekelijkse
frequentie weer hervat.
JURIDISCH-DOGMATISCH
onderzoek kan veel MEER zijn
dan PRAKTIJKKUNDE of
hofleverancier van
ARGUMENTEN voor de
rechtspraak
Pagina 1729
RECHTSWETENSCHAPPELIJK
onderzoek wordt onder invloed
van de SOCIALE WETEN-
SCHAPPEN in toenemende
mate methodologisch
GEDISCIPLINEERD
Pagina 1738
De recente PUBLICATIES van
de Rechtspraak die als
taakstelling een BEKORTING
van de DOORLOOPTIJDEN
met (ten minste) 40 %
bevatten, vermelden NIET
welke BEREKENINGEN of
plannen daaraan ten
GRONDSLAG liggen
Pagina 1745
Een TERMIJNSTELSEL dat
in alle gevallen mikt op
AFRONDING in de
ALLERKORTSTE tijd die
maar mogelijk is, roept allicht de
VRAAG op of men niet in de
andere richting is
‘DOORGESCHOTEN’
Pagina 1751
Het is GEEN ‘BLUF’ om de
koers in de VERKORTING
van doorlooptijden op 40 % te
stellen: BESTUURDERS zijn
aangesteld om te BESTUREN,
met de AMBITIE om een
heldere KOERS uit te
zetten Pagina 1755
Niemand is gebaat bij LOZE
BELOFTEN, en al helemaal
niet van rechters of van
GERECHTSBESTUURDERS
Pagina 1755
Omslag: Tarot: the teacher - Russell Cobb ©
Ikon Images / Alamy

NEDERLANDS JURISTENBLAD
Opgericht in 1925 Eerste redacteur J.C. van Oven
Erevoorzitter J.M. Polak
Redacteuren Tom Barkhuysen, Ybo Buruma, Coen Drion,
Ton Hartlief, Corien (J.E.J.) Prins (vz.), Taru Spronken,
Peter J. Wattel
Medewerkers Barend Barentsen, sociaal recht (socialezekerheidsrecht),
Stefaan Van den Bogaert, Europees recht,
Alex F.M. Brenninkmeijer, alternatieve geschillen -
beslechting, Wibren van der Burg, rechtsfilosofie en
rechtstheorie, G.J.M. Corstens, Europees strafrecht,
Remy Chavannes, technologie en recht, Eric Daalder,
bestuursrecht, Caroline Forder, personen-, familie- en
jeugdrecht, Janneke H. Gerards, rechten van de mens,
Ivo Giesen, burgerlijke rechtsvordering en rechts pleging,
Aart Hendriks, gezondheidsrecht, Marc Hertogh, rechtssociologie,
P.F. van der Heijden, internationaal arbeidsrecht,
C.J.H. Jansen, rechtsgeschiedenis, Piet Hein van Kempen,
straf(proces)recht, Harm-Jan de Kluiver, ondernemingsrecht,
Willemien den Ouden, bestuursrecht, Stefan Sagel,
arbeidsrecht, Nico J. Schrijver, volkenrecht en het recht der
intern. organisaties, Ben Schueler, omgevingsrecht,
Thomas Spijkerboer, migratierecht, T.F.E. Tjong Tjin Tai,
verbintenissenrecht, F.M.J. Verstijlen, zakenrecht,
Dirk J.G. Visser, auteursrecht en intellectuele eigendom,
Inge C. van der Vlies, kunst en recht, Rein Wesseling,
mededingingsrecht, Reinout Wibier, financieel recht,
Willem J. Witteveen, staatsrecht
Auteursaanwijzingen Zie www.njb.nl. Het al dan niet op
verzoek van de redactie aanbieden van artikelen impliceert
toestemming voor openbaarmaking en ver veelvoudiging
t.b.v. de elektronische ontsluiting van het NJB.
Logo Artikelen met dit logo zijn door externe peer
reviewers beoordeeld.
Citeerwijze NJB 2014/[publicatienr.], [afl.], [pag.]
Redactiebureau Bezoekadres: Lange Voorhout 84,
Den Haag, postadres: Postbus 30104, 2500 GC Den Haag,
tel. (0172) 466399, e-mail njb@kluwer.nl
Internet www.njb.nl en www.kluwer.nl
Secretaris, nieuws- en informatie-redacteur Else Lohman
Adjunct-secretaris Berber Goris
Secretariaat Nel Andrea-Lemmers
Vormgeving Colorscan bv, Voorhout, www.colorscan.nl.
Uitgever Simon van der Linde
Uitgeverij Kluwer, Postbus 23, 7400 GA Deventer.
Op alle uitgaven van Kluwer zijn de algemene leveringsvoorwaarden
van toepassing, zie www.kluwer.nl.
Abonnementenadministratie, productinformatie Kluwer
Afdeling Klantcontacten, www.kluwer.nl/klantenservice,
tel. (0570) 673 555.
Abonnementsprijs (per jaar) Tijdschrift: € 310 (incl. btw.).
NJB Online: Licentieprijs incl. eerste gebruiker € 340 (excl.
btw), extra gebruiker € 100 (excl. btw). Combinatieabonnement:
Licentieprijs incl. eerste gebruiker € 340 (excl.
btw). Prijs ieder volgende gebruiker € 100 (excl. btw). Bij
dit abonnement ontvangt u 1 tijdschrift gratis en krijgt u
toegang tot NJB Online. Zie voor details: www.njb.nl (bij
abonneren). Studenten 50% korting. Losse nummers
€ 7,50. Abonnementen kunnen op elk gewenst moment
worden aangegaan voor de duur van minimaal één jaar
vanaf de eerste levering, vooraf gefactureerd voor de volledige
periode. Abonnementen kunnen schriftelijk tot drie
maanden voor de aanvang van het nieuwe abonnementsjaar
worden opgezegd; bij niet-tijdige opzegging wordt het
abonnement automatisch met een jaar verlengd.
Gebruik persoonsgegevens Kluwer BV legt de gegevens
van abonnees vast voor de uitvoering van de (abonnements-)over
eenkomst . De gegevens kunnen door Kluwer,
of zorgvuldig geselecteerde derden, worden gebruikt om u te
informeren over relevante producten en diensten. Indien u
hier bezwaar tegen heeft, kunt u contact met ons opnemen.
Media advies/advertentiedeelname Maarten Schuttél
Capital Media Services
Staringstraat 11, 6521 AE Nijmegen
Tel. 024 - 360 77 10, mail@capitalmediaservices.nl
ISSN 0165-0483 NJB verschijnt iedere vrijdag, in juli en
augustus driewekelijks. Hoewel aan de totstandkoming van
deze uitgave de uiterste zorg is besteed, aanvaarden de
auteur(s), redacteur(en) en uitgever(s) geen aansprakelijkheid
voor eventuele fouten en onvolkomenheden, noch
voor gevolgen hiervan. Voor zover het maken van kopieën
uit deze uitgave is toegestaan op grond van art. 16h t/m
16m Auteurswet j°. Besluit van 29 december 2008, Stb.
2008, 583, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde
vergoeding te voldoen aan de Stichting Reprorecht te
Hoofd dorp (Postbus 3051, 2130 KB).

Vooraf
1270
Beperkte kring van gerechtigden onder vuur
26
Een drietal jongeren blijkt in hun jeugd veelvuldig
misbruikt, thuis en door een direct familielid.
Strafrechtelijke veroordeling volgt net als
schadevergoeding. Behalve om smartengeld gaat het om
vergoeding vanwege studievertraging. Ook de ouders
spreken de ontuchtpleger aan. Hun vordering betreft ook
smartengeld, een door de vader misgelopen commissariaat
en vakantiedagen ingezet om er, nadat alles aan het
licht kwam, voor de kinderen te zijn. De ouders stuiten
echter op de beperkte kring van gerechtigden bij letsel- en
overlijdensschade. Enkel de direct getroffene heeft recht
op vergoeding van letselschade. Derden, naasten en werkgever
bijvoorbeeld, hebben geen recht op vergoeding van
schade die zij door het letsel lijden, behoudens een specifieke
grondslag. Voor de werkgever biedt art. 6:107a zo
recht op vergoeding van doorbetaald loon en reïntegratiekosten.
Naasten moeten hun heil zoeken in art. 6:107
(verplaatste schade). Bij overlijden hebben enkel de nabestaanden
genoemd in art. 6:108 recht op vergoeding van
specifiek aangeduide schadeposten. Eén van de consequenties
van het systeem is dat naasten geen recht op
vergoeding van affectieschade hebben. Claimen op basis
van een rechtstreeks jegens de naaste gepleegde onrechtmatige
daad helpt niet. Méér dan art. 6:107, 107a en 108
al geven krijgt men niet althans niet voor zover het gaat
om schade die is terug te voeren op letsel of overlijden
van een ander. Pogingen om de grenzen van het systeem
te verkennen leren dat het introduceren van smartengeld
voor naasten buiten de rechtsvormende taak van de rechter
valt (NJ 2002, 240 Kindertaxi) maar dat naasten ex art.
6:107 (verplaatste schade) vergoeding kunnen vorderen
van vrije tijd, vakantiedagen of gederfde inkomsten in
verband met verzorging, verpleging of hulp van de benadeelde
mits het inschakelen van professionele hulp normaal
en gebruikelijk zou zijn. In dat geval krijgt men
maximaal de aldus bespaarde kosten (NJ 1999, 564 Johanna
Kruidhof en NJ 2009, 387 Rijnstate/Reuvers).
De ouders uit ons voorbeeld krijgen nul op het
rekest: recht op smartengeld hebben zij niet (affectieschade),
het gemiste commissariaat is geen naar de vader verplaatste
schade van de kinderen en de vakantiedagen die
zij hebben ingezet om hun kinderen extra aandacht te
geven worden niet vergoed, omdat het niet normaal en
gebruikelijk is hiervoor professionele hulp in te schakelen
(Rb. Midden-Nederland JA 2014, 64).
Gaat de wetgever naasten als deze ouders wellicht
heil brengen Op 28 mei jl. is het wetsvoorstel ‘Verruiming
vergoeding van schade door letsel en overlijden’
openbaar gemaakt. Ter verbetering van de positie van
slachtoffers en hun naasten wordt behalve een recht op
vergoeding van affectieschade ook een regeling ter zake
van verzorgingskosten ingevoerd en, mede naar aanleiding
van de affaire Robert M., de mogelijkheid voor naasten
zich te voegen in de strafrechtelijke procedure.
Wat betreft het smartengeld voor naasten doet de
regering een nieuwe poging nadat het wetsvoorstel affectieschade
in 2010 strandde in de Senaat. De kern is onaangetast:
zowel bij ernstig blijvend letsel als bij overlijden is
de aansprakelijke persoon ook smartengeld verschuldigd
aan bepaalde naasten (uitbreiding art. 6:107 en 6:108). Zo
wordt hen erkenning en genoegdoening geboden. Bij de
bij AMvB vast te leggen bedragen denkt de regering niet
langer aan € 10 000 maar aan bedragen variërend van
€ 12 500 tot 20 000. Differentiatie vindt langs drie lijnen
plaats. Overlijden levert, cru gezegd, € 2500 meer op dan
ernstig blijvend letsel. Ook de aard van de relatie is van
belang (thuiswonend kind, minder- of meerderjarig, levert
€ 2500 meer op dan uitwonend meerderjarig kind), net als
de aard van de gebeurtenis: een geweldsmisdrijf levert €
2500 meer op dan andere gevallen (verkeersongeval,
medische fout).
Nieuw is een regeling van de verzorgingskosten in
art. 6:96 lid 2 letter d dat de gekwetste recht geeft op
redelijke kosten gemaakt voor een redelijke verzorging,
verpleging, begeleiding en huishoudelijke hulp. Hoewel de
tekst anders suggereert, blijkt uit de MvT dat hier geen
recht op ‘adequate’ zorg wordt bedoeld, integendeel. De
benadeelde mag niet langer, zoals nu niet valt uit te sluiten,
om financiële redenen (schadebeperking) worden
gedwongen om zich buiten zijn gezin bijvoorbeeld in een
verpleeghuis door professionele krachten te laten verzorgen.
Hij mag kiezen voor verzorging in de eigen omgeving
door naaste familie die daarvoor eventueel minder moet
gaan werken. Ook hier wil de MvT helderheid verschaffen:
waar naasten in het huidige recht, of ze nu vrije tijd,
vakantiedagen of inkomen inleveren voor de verzorging
van een dierbare, ex art. 6:107 nooit meer ontvangen dan
de bespaarde kosten van een professional, komt nu ook
een eventueel hoger inkomensverlies voor vergoeding in
aanmerking. Beslissend is steeds de redelijkheid, niet langer
of inschakelen van een professional normaal en
gebruikelijk is.
Het is goed dat het regime van de beperkte kring van
gerechtigden wordt aangepakt, maar the proof of the pudding
is in the eating. Het helaas niet uitzonderlijke geval
van kindermisbruik doet diverse vragen rijzen. Zo is voor
vergoeding van affectieschade vereist dat sprake is van ernstig
blijvend letsel bij de kinderen. Is daarvan sprake De
MvT wijst eerder in andere richting. Mocht deze hobbel
toch genomen kunnen worden dan zou de vervolgvraag
zijn of misbruik een geweldsmisdrijf is dat aanleiding geeft
tot verhoging van het smartengeld voor de ouders. Dat zou
men wel verwachten, maar zijn we zeker Dat die verhoging
vervolgens slechts € 2500 bedraagt, lijkt onhoudbaar.
Bij de extra aandacht voor de kinderen die de ouders
vakantiedagen of inkomsten kost is hoogst twijfelachtig of
dit wel valt onder de noemer van de in art. 6:96 lid 2d
genoemde verzorging, verpleging of begeleiding.
Dit voorstel neemt de beperkte kring van gerechtigden
terecht onder vuur, maar haalt alleen de eindstreep
als het, zowel op het punt van verzorgingskosten als van
affectieschade, wordt verduidelijkt en aangescherpt. 1
Ton Hartlief
1. Vergelijkbare kritiek bij Verheij, VR 2014, p. 218 e.v.
Reageer op NJBlog.nl op het Vooraf
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26 1727

1271
Wetenschap
‘Wij weten wel wat wij
doen’
Over juridisch-dogmatisch onderzoek in het privaatrecht,
maar wel een slag anders
Jan Vranken 1
Juridisch-dogmatisch onderzoek kan veel meer zijn dan praktijkkunde of hofleverancier van argumenten
voor de rechtspraak. Het hoeft, als het om inhoudelijke kwaliteit gaat, in niets onder te doen voor het
hooggeprezen multidisciplinaire, internationale, rechtsvergelijkende of empirisch juridische onderzoek. In
het Algemeen Deel 2014 probeert Vranken dit aan te tonen voor wat betreft dissertaties, tijdschriftartikelen
en annotaties. Tegelijk berust hij niet in de huidige status quo, maar geef aan dat, waar en waarom
verbeteringen wenselijk en ook mogelijk zijn.
Kenschets
Het net verschenen derde Algemeen Deel 2014, met als
ondertitel Een synthese, is het sluitstuk van de trilogie die
begon met het Algemeen Deel van 1995 en werd voortgezet
met het Algemeen Deel van 2005. In het derde deel
staat centraal een analyse van de meest gebruikelijke
manier waarop civilisten met het privaatrecht omgaan.
Tot voor kort werd deze manier vrijwel onomstreden en
zonder negatieve bijklank als ‘juridisch-dogmatisch’
bestempeld.
Met juridisch-dogmatisch doel ik, voor zover hier
van belang 2 op een combinatie van twee elementen: bronnen
en aanpak. Uitgangspunt in de juridische dogmatiek
is het nationale geldende privaatrecht zoals dat is neergelegd
in, vooral, drie bronnen: wet- en regelgeving, rechtspraak
en daarop betrekking hebbende literatuur. Tot de
nationale wet- en regelgeving behoren meer en meer
regels van Europese en internationale herkomst, en tot de
rechtspraak ook de uitspraken van het EU Hof van Justitie
en het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. Daarnaast
kunnen niet-juridisch bindende regelingen van
belang zijn, zoals gedragscodes, soft law, protocollen of leidraden,
maar dat is tot nu toe een betrekkelijke uitzondering.
Wat betreft de literatuur: die was en is overwegend
nationaal, zij het tegenwoordig wel met meer aandacht
voor rechtsvergelijking, vooral in dissertaties en in contractonderzoek.
Civilisten gaan met de drie bronnen van het geldende,
positieve recht aan het werk. Hoe doen ze dat Deels
hangt dit natuurlijk af van wat van hen gevraagd wordt
en van wat hun taak is. Bedrijfsjuristen, notarissen, advocaten,
rechtswetenschappelijke onderzoekers en rechters
zullen soms iets anders moeten doen. Gemeenschappelijk
is echter 1. dat zij allemaal de antwoorden op hun vragen
afleiden uit hetzelfde materiaal, de drie bronnen van het
geldende recht, en 2. dat zij daarbij ook nog eens volgens
dezelfde regels van de kunst te werk gaan. In de kern zoeken
zij met behulp van vooral tekstanalytische methoden,
praktische argumenten en redeneerwijzen naar oplossingen
voor rechtsvragen die in bestaande of verzonnen
situaties rijzen of zouden kunnen rijzen en, in het laatste
geval, beter voorkomen kunnen worden door het vooraf
goed te regelen. Een enkele keer worden empirische gegevens
dan wel inzichten of benaderingen uit andere disciplines
erbij betrokken, maar dat gebeurt sporadisch en
heel voorzichtig, vaak in de vorm van vooral achtergrondkennis.
De meeste civilisten opereren op een heel concreet
niveau; anderen, met name onderzoekers, zijn
algemener, bijvoorbeeld in dissertaties en monografieën.
Kritiek
Tot voor kort zat de juridische dogmatiek nagenoeg
onomstreden op de troon. Zeker en vanzelfsprekend is dit
nog steeds zo in de rechtspraktijk van onder meer advocaten,
rechters, notarissen en bedrijfsjuristen. De hoofdmoot
van hun werk is naar zijn aard juridisch-dogmatisch
in de hiervoor beschreven zin. Anders is dit in het onderzoek.
Juridisch-dogmatisch onderzoek, het prototype van
rechtswetenschappelijk onderzoek, is de laatste jaren
onder stevige kritiek komen te staan, ook in de kring van
1728 NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26

echtswetenschappelijke onderzoekers zelf. Typeringen als
‘black letter law’, ‘case law journalism’ of ‘praktijkkunde’
geven de verminderde waardering aan. 3 Zelfs het ‘doctrinal
legal research is dead’ is al gehoord. 4 In het nieuwe
Algemeen Deel neem ik de handschoen op tegen degenen
die juridisch-dogmatisch onderzoek over de rand van de
tafel willen duwen, omdat het stoffig, achterhaald, af zou
zijn, en zich alleen nog maar met details zou kunnen
inlaten. Meestal wordt, bij wege van contrast, in dezelfde
adem de loftrompet bezongen van internationaal, Europees,
rechtsvergelijkend, empirisch of multidisciplinairjuridisch
onderzoek, liefst in het Engels geschreven en
gepubliceerd in buitenlandse tijdschriften met peer
review, een A-ranking en een hoge impactfactor. 5
Inhoudelijke kwaliteit van publicaties als
maatstaf
Voor mij geldt niet het soort onderzoek als onderscheidend,
maar de kwaliteit ervan, waarbij ik met kwaliteit
doel op de inhoud van publicaties. Van de legio soorten
publicaties, die onderzoekers ter beschikking staan,
Tot voor kort zat de juridische
dogmatiek nagenoeg
onomstreden op de troon
variërend van boeken tot essays, opinies, preadviezen, kronieken,
verzuchtingen, redactionele voorafjes en losbladige
commentaren, beperk ik mij in het Algemeen Deel tot
drie: dissertaties, tijdschriftartikelen die meer doen dan
vooral commentaar geven op rechtspraak, en annotaties.
De inhoudelijke kwaliteit van deze publicaties wordt niet
bepaald door het soort onderzoek dat zij bevatten, waarbij
dan bijvoorbeeld rechtsvergelijkend of multidisciplinair
onderzoek op zichzelf al een streepje voor zou hebben op
juridisch-dogmatisch onderzoek. Ik vind dit, kort en goed,
onzin. Het ene soort onderzoek is niet intrinsiek beter
dan het andere. Het enige dat telt is kwaliteit en dat kan
bij alle soorten onderzoek uiteenlopen van heel slecht tot
excellent. Iets anders is dat het ene onderzoek meer kan
opleveren, verrassender, relevanter, breder, spannender,
origineler of diepgaander kan zijn dan het andere, maar
dat geldt voor al het onderzoek of, beter, voor alles wat
mensen doen. Daarom is de stelling van de hierboven
genoemde critici dat juridisch-dogmatisch onderzoek per
definitie weinig voorstelt, absurd. Juridisch-dogmatisch
onderzoek kan veel meer zijn dan praktijkkunde of hofleverancier
van argumenten voor de rechtspraak. Het hoeft,
als het om inhoudelijke kwaliteit gaat, in niets onder te
doen voor het hooggeprezen multidisciplinaire, internationale,
rechtsvergelijkende of empirisch-juridische onderzoek.
In het Algemeen Deel probeer ik dit voor de drie
genoemde publicatievormen aan te tonen. Tegelijk echter
berust ik niet in de huidige status quo, maar geef aan dat,
waar en waarom verbeteringen wenselijk en ook mogelijk
zijn. Die zijn niet voor alle drie publicatievormen identiek,
maar dat spreekt voor zich, neem ik aan. 6
Aanpak: op zoek naar eisen, spelregels en
conventies voor juridisch-dogmatisch
onderzoek
Het voorgaande betekent dat ik in het Algemeen Deel op
zoek ga naar inhoudelijke kwaliteitsmaatstaven voor juridisch-dogmatisch
onderzoek in dissertaties, tijdschriftartikelen
en annotaties. Ik had dat kunnen doen in de vorm
van algemene beschouwingen over aspecten van kwaliteit,
zoals kennis, creativiteit, gedegenheid, betrouwbaarheid,
openheid, vakmanschap, onafhankelijkheid, intuïtie, praktische
wijsheid en inzicht, maar ik heb er de voorkeur aan
gegeven preciezer te zijn. Ik analyseer stap voor stap, fase
voor fase, de dagelijkse gang van zaken van een juridischdogmatische
onderzoeker en ga na aan welke eisen, spelregels
en conventies hij in iedere fase van zijn onderzoek
moet voldoen om voor het forum van zijn collega-onderzoekers
inhoudelijk kwalitatief aan de maat te zijn. 7
Omdat het aantal fasen waarin een onderzoek kan worden
opgeknipt tamelijk groot is, kan ik niet volledig zijn.
Ik beperk mij daarom tot drie: onderzoeksvraag, feitenvaststelling
en bronnenverantwoording. Welke eisen, spelregels
en conventies gelden hierbij
Voor een klein deel zijn ze al wel bekend, bijvoorbeeld
dat wetsbepalingen of rechterlijke uitspraken niet
eindeloos gemasseerd en opgerekt mogen worden, en ook
dat men rechtsvergelijkende gegevens niet één op één
mag overplanten in het eigen rechtstelsel. Iedereen kent
en erkent deze en andere ‘regels’ als vanzelfsprekend. 8
Alleen: hoe luiden ze precies en waar liggen de grenzen
Welke zijn er nog meer en hoe verhouden ze zich tot
elkaar Daarover bestaat minder duidelijkheid. Dat komt
onder meer omdat de meeste eisen, spelregels en conventies
voor juridisch-dogmatisch onderzoek niet alleen
ongeschreven zijn, maar ook nog eens impliciet. Het is
Auteur
ment, omdat er ook puur theoretisch juridisch-dogmatisch
onderzoek kan zijn.
3. Onder meer P. Schlag, ‘Spam Jurisprudence’,
Georgetown Law Journal 2009.
(nog te verschijnen). Mogelijk dat het nieuwe
VSNU-protocol over de visitatie van
onderzoek op deze punten een kentering
laat zien.
6. Over annotaties zal ik wegens gebrek
aan ruimte niet veel zeggen in dit artikel.
Zie het Algemeen Deel 2014, nr. 58-61 en
nr. 139-144 jo. nr. 187 en nr. 194. Zie ook
G. van Dijck, Kwaliteit van de juridische
annotatie. Een empirische studie naar kenmerken
en kwaliteitsindicatoren 2011.
7. Mijn insteek is dus de legitimatie, niet de
heuristiek van het onderzoek.
8. Ook de rapporten van de Commissie
Voorbereiding Onderzoeksbeoordeling
Rechtsgeleerdheid 2005, de Commissie
Prestatie-Indicatoren en Ranking 2007 en
de Evaluatiecommissie Rechtswetenschappelijk
Onderzoek 2009 bevestigen dit
steeds opnieuw.
1. Prof. mr. J.B.M. Vranken is emeritus
hoogleraar methodologie van het privaatrecht
aan de Universiteit van Tilburg en
advocaat bij de afdeling cassatie van
Linssen-Advocaten, Tilburg.
4. E. Posner op het Congres Towards a
European Legal Methodology, Tilburg 10
juni 2008. Zijn lezing is niet gepubliceerd.
5. Kritisch hierover onder meer R. van
Gestel, ‘Sense and Non-Sense of a European
Ranking of Law Schools and Law Journals’,
Oxford Journal of Legal Studies 2014
Noten
2. Er is meer, zoals de praktijkoriëntatie van
veel juridisch-dogmatisch onderzoek, maar
dat is een keuze en niet een wezenlijk ele-
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26 1729

Wetenschap
wel genoemd wordt 10 het expliciteren
van de eisen, spelregels en conventies
die in de dagelijkse praktijk
van juridisch-dogmatisch onderzoek
daadwerkelijk worden gehanteerd.
De veronderstelde impliciete
‘regels’ zijn er voor een deel gewoon
nog niet.
een hele klus om ze, voor de verschillende typen publicaties,
op te sporen en te formuleren, ook al omdat juridisch-dogmatisch
onderzoek niet, zoals enkele andere
wetenschappen, 9 specifieke codes of leidraden voor onderzoek
kent. Evenmin kent zij daarop betrekking hebbende
literatuur waaruit men kan afleiden over welke kwesties
men het op zeker ogenblik min of meer eens is, en wat
omstreden is. Er zal dus meer moeten gebeuren dan wat
Vergelijking met
rechtspraak
Sommige juridisch-dogmatische
onderzoekers 11 beschouwen het als
een teken van zwakte als een discipline
zich meent te moeten buigen
over de eisen, spelregels en conventies
van haar werkwijze. Het is ook
niet nodig, voegen zij toe, want juridisch-dogmatische
onderzoekers
weten van elkaar wel wat zij doen.
Olifantenpaden 12 hoeven niet nog
eens te worden opgetekend. De te
verwachten repliek hierop is
natuurlijk dat het goed is zich af en
toe te bezinnen op wat men aan het
doen is. Dat gebeurt gelukkig ook.
Paul Scholten, een onverdachte
bron, maar helaas op dit punt helemaal
vergeten, bepleitte het al in
1931. Voor hem was de behoefte
aan bezinning zelfs de reden om
zijn Algemeen Deel te schrijven. 13
Hij vond dat wetenschappers te weinig
reflecteerden. Dat geldt nog
steeds. Juridisch-dogmatisch onderzoek
is geen onderwerp van veel
reflectie, noch in onderwijs noch in
onderzoek.
Anders is dit met rechtspraak.
Over de eisen, spelregels en conventies
waaraan rechters zich te houden
hebben, is al heel veel bekend.
Ze zijn grotendeels gereglementeerd
in de wetgeving, rechtspraak
en literatuur over het civiele procesrecht,
en daarnaast in de vele
geschriften over rechtsvinding. De
rechtsvindingsliteratuur staat bol
van beschouwingen over de wijze
waarop de rechter interpretatiemethoden,
praktische argumenten, en
redeneerwijzen dient te hanteren
en hoe hij zijn beslissing dient te
motiveren. Bij elkaar opgeteld,
levert dit een lijst op van honderden, zo niet duizenden
regels en regeltjes. De lijst wordt bijna wekelijks aangevuld
of opgepoetst met nieuwe rechtspraak en commentaren
daarop. Als vergelijkingsmateriaal voor juridisch-dogmatisch
onderzoek is dit interessant en leerzaam. Het heeft
mij ertoe gebracht in het Algemeen Deel de dagelijkse
praktijk van juridisch-dogmatisch onderzoek vanaf het
begin te bestuderen in vergelijking met die van de recht-
1730 NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26

De grootste moeilijkheid blijkt steeds te zijn hoe een onderwerp
te verdichten tot een behapbare onderzoeksvraag
spraak. Helaas kan ik hiervan in dit artikel niet volledig
verslag doen, omdat het dan te omvangrijk zou worden. Ik
beperk mij tot enkele essentiële punten die van belang
zijn bij de drie fasen van juridisch-dogmatisch onderzoek
waarop ik mij richt.
Vooraf nog dit. Zoals de regels en regeltjes voor de
rechterlijke motivering zeker niet altijd strak en scherp
gesneden zijn, maar mede afhangen van de concrete situatie,
zo geldt ook voor de eisen, spelregels en conventies
van juridisch-dogmatisch onderzoek dat ze niet gegoten
kunnen worden in stellige beweringen en zeker niet in zo
iets vreselijks als een spoorboekje, dwangbuis of afvinklijstje.
Er moet gewogen, gekozen en gedifferentieerd worden,
met alle verschil van mening dat daarbij hoort.
Onderzoeksvraag
Het begin is heel eenvoudig, triviaal bijna. Een rechter
krijgt van een partij of partijen een vordering of een
verzoek voorgelegd. Een verzoek tot echtscheiding, een
vordering tot schadevergoeding enz. Daarover moet hij
beslissen. Niet meer en niet minder. Hij kan niet tegen
een partij zeggen: u had beter iets anders kunnen vorderen
of verzoeken. Een onderzoeker daarentegen krijgt niet
een vordering of verzoek van anderen, 14 maar moet in
beginsel zelf bepalen wat hij wil onderzoeken.
Hoe triviaal ook, het verschil heeft enorme consequenties.
Vergeleken met de rechter die maar één spoor
kan volgen, namelijk een hem voorgelegde casus beslissen
op basis van het geldende recht, kan en mag een onderzoeker
veel meer. Dat doet hij ook. Hij verkent, beschrijft,
vergelijkt, analyseert, evalueert, verklaart, draagt nieuwe
benaderingswijzen aan of zet argumenten op een rij zonder
één ervan te kiezen. Daarnaast systematiseert hij,
schetst de stand van zaken, ontwerpt of toetst theorieën,
doet normatieve uitspraken over wenselijk recht, levert
kritiek op wetgeving, rechtspraak en literatuur, spoort
vooronderstellingen op, legt patronen bloot, of brengt het
probleem in kaart.
Met dit alles blijft de onderzoeker binnen de kenschets
van de juridische dogmatiek die ik hiervoor heb
aangegeven. Over vrijwel ieder onderwerp zijn zonder veel
moeite wel twintig of dertig verschillende juridisch-dogmatische
vragen of benaderingswijzen te bedenken. De
enorme perspectievenrijkdom van de onderzoeker 15 appelleert
aan zijn vrijheid en creativiteit. Hij kan zich voor zijn
onderzoeksvraag laten inspireren door alles wat op zijn
weg komt, door wat hem boeit in andere disciplines, door
discussies in het eigen vakgebied, door eerder onderzoek
van zichzelf of van anderen, door zijn intuïtie, kennis en
ervaring, door wat hij belangrijk of interessant vindt, dan
wel (en dat gebeurt vaak) door onvrede over het geldende
recht. Een goede onderzoeker heeft een uitgebreide
geheugenbank en een groot vermogen om te associëren,
aldus Clevers. 16 Hij is volkomen vrij te bedenken wat hij
wil, zowel qua thematiek als qua benadering. 17 Niets moet,
(vrijwel) alles kan.
De eisen, spelregels en conventies komen pas aan
de orde in de fase dat de creativiteit begint uit te monden
in een onderzoeksvraag. Dan moet de onderzoeker
keuzen maken en die verantwoorden. De grootste
moeilijkheid blijkt steeds te zijn hoe een onderwerp te
verdichten tot een behapbare onderzoeksvraag. De neiging
bij juridisch-dogmatische onderzoekers is om heel
breed te zijn. Bijvoorbeeld: de positie van verwanten die
zich als borg garant hebben gesteld, of: recente ontwikkelingen
in de kwalitatieve aansprakelijkheid. Als onderwerpen
zijn ze beide interessant, maar het zijn nog geen
onderzoeksvragen. Daarvoor is een toespitsing nodig en
die lukt meestal pas als de onderzoeker zich eerst in het
onderwerp verdiept. Een vooronderzoek dus om zich van
de stand van zaken op de hoogte te stellen. Wat weten
wij al en wat nog niet De ‘state of the art’ hoeft men
niet opnieuw te onderzoeken, tenzij in kritische zin dan
wel in een handboek of overzichtsstudie. De onderzoeker
moet iets nieuws toevoegen aan wat er al is. ‘Increasing
the body of academic knowledge’, zoals de commissie
Ten Kate het noemde. 18 Dat is het wetenschappelijk
belang van onderzoek. Het geldt algemeen, onomstreden
in alle disciplines. Bij de eis van nieuwheid hoeft men
niet te denken aan copernicaanse revoluties of kuhnsiaanse
paradigmawisselingen, want dan kan men lang
wachten, niet alleen in het recht. Het nieuwe kan ook
bescheiden zijn, bijvoorbeeld een nieuwe interpretatie of
een nieuw inzicht in een lopende discussie dan wel zoeken
naar een verklaring waar tot dan toe vooral de systematisering
aan bod is geweest. Alle hierboven geschetste
9. P.J.D. Drenth, Wetenschappelijke integriteit
2010, p. 15 spreekt overigens van een
nationale en internationale lappendeken
van codes en regels die dringend vraagt om
afstemming en harmonisatie.
10. Onder meer H.E.B. Tijssen, De juridische
dissertatie onder de loep. De verantwoording
van methodologische keuzen in
juridische dissertaties 2009.
I. Wendt, ‘De opgekomen methodenvrees
in het rechtswetenschappelijke debat in
Nederland. Een voorstel’, NJB 2009/643,
afl. 13, p. 782-789.
12. H.E.B. Tijssen, a.w. (nt. 10), p. 152-161.
13. Vergelijk het voorwoord van Asser-
Scholten 1931, p. VII: Juristen moeten leren
‘zich rekenschap te geven van de methode,
die de wetenschap van het privaatrecht
volgt, zich duidelijk te maken waaróm hij
zoo en niet anders beslist, en wat de factoren
zijn, welke die beslissing bepalen’. (cursief
toegevoegd).
14. Behalve vaak bij contractonderzoek,
maar dat is niet altijd zonder risico voor de
onafhankelijkheid van de onderzoeker.
15. En met het voorgaande niet eens uitgeput,
want hij kan, als gezegd, ook nog
kiezen voor andere typen juridisch onderzoek,
zoals historisch, rechtsvergelijkend,
internationaal, multidisciplinair, empirisch,
of mengvormen in alle gewenste maten en
soorten.
16. H. Clevers, Wetenschap op gevoel,
jaarrede president KNAW 2013.
17. Als ook qua publicatievorm. Zie hierboven
in de paragraaf Inhoudelijke kwaliteit.
18. Commissie Rechtsgeleerdheid, Onderzoeksbeoordeling
rechtsgeleerdheid 1995-
2000, 2002.
11. Onder meer H. Nieuwenhuis in een
interview in AA 2007, p. 920-925. Zie ook
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26 1731

Wetenschap
perspectieven waaruit de juridisch-dogmatische onderzoeker
kan kiezen, kunnen leiden tot nieuwe kennis. De
‘state of the art’ geeft aan wat er al is. Wat de onderzoeker
daaraan toevoegt, klein of groot, kan hij daar tegen
afzetten. In een tijdschriftartikel zijn vaak een paar
regels voldoende, in een omvangrijkere studie als een
dissertatie, zal hij op dit punt vaak meer moeten of willen
uitleggen. Zelfs een annotatie moet volgens civilisten
iets nieuws inhouden. Niemand zit te wachten op een
herschrijven van de uitspraak, met alleen hier en daar
een tussenzinnetje ter verduidelijking, zo blijkt uit een
onderzoek van Van Dijck. 19
Met de eis iets nieuws toe te
voegen aan de bestaande kennis
en inzichten, onderscheidt de
onderzoeker zich van de rechter
Met de eis iets nieuws toe te voegen aan de
bestaande kennis en inzichten, onderscheidt de onderzoeker
zich van de rechter. Aan de rechter wordt in het
algemeen niet gevraagd het geldende recht op een
bepaald punt te vernieuwen, maar juist integendeel om
op basis van het geldende recht uitspraak te doen.
Beoogd wordt dus vooral herhaling, bevestiging of toepassing
van het bestaande, geldende recht. Rechtsvorming,
het creëren van nieuw recht, wordt zelden bewust
door partijen nagestreefd en is ook overigens een betrekkelijke
uitzondering. Alleen bij de Hoge Raad is dit
anders. De Hoge Raad heeft een relatief hoge score aan
rechtsvormende, vernieuwende uitspraken.
Enkele andere eisen, spelregels en conventies voor
onderzoeksvragen, die ik hier alleen kort noem, zijn even
vanzelfsprekend als dat ze desondanks vaak niet in praktijk
worden gebracht, vooral vanwege de neiging om
breed te zijn. Een onderzoeksvraag moet zodanig zijn
afgebakend dat zij een haalbaar onderzoek binnen de
beschikbare tijd en middelen mogelijk maakt. Onder
meer betekent dit dat de onderzoeker de beperkingen
moet laten zien, bijvoorbeeld dat de studie zich alleen
baseert op de rechtspraak van de hoogste instanties of
alleen het consumentenperspectief voor ogen heeft.
Belangrijk is voorts een zo precies mogelijke omschrijving
van begrippen die worden gebruikt. Zo zal men in
een onderzoek naar de plaats van informatieplichten op
het snijvlak van partijautonomie en paternalisme de drie
cursief gedrukte begrippen moeten omschrijven, omdat
ze zoveel verschillende betekenissen kunnen hebben dat
zonder nadere concretisering iedereen er iets anders
onder kan verstaan. Wil de onderzoeker het bestaande
recht verbeteren – en dat is in juridisch-dogmatisch
onderzoek bijna altijd het streven – dan zal hij criteria,
vergelijkingspunten of een toetsingskader moeten ontwikkelen
om de verbetering te kunnen vaststellen, maar
daaraan ontbreekt het vaak.
Feitenvaststelling
Voor de rechter is de vaststelling van de relevante feiten
cruciaal en volgens sommigen het belangrijkste wat hij
moet doen. Ik herinner aan wat H. Drion het rechtsvindingssyndroom
heeft genoemd: ‘In de grote meerderheid
van de geschillen die voor de rechter worden gebracht,
gaat het om juridisch niet interessante gevallen over wat
er gebeurd is’. 20 Ik wijs ook op het rapport van de commissie
kwaliteitstoets civiele vonnissen waarin drie van de
vijf eisen op de feitenvaststelling betrekking hebben. 21
De rechter moet beslissen op een vordering/verzoek
van partijen, heb ik gezegd. Hij moet dit doen in
een concreet geschil op basis van concrete feiten. Wat
het geschil is en welke de concrete feiten zijn, leggen
partijen aan hem voor. De rechter is daaraan gebonden.
Hij moet de voor zijn beslissing relevante feiten uit het
debat tussen partijen halen, en hij moet dat doen binnen
het strak gereguleerde kader van het civiele procesrecht.
Dat levert vrijwel zeker altijd een onvolledig beeld
op. Bovendien moet hij soms om procesrechtelijke redenen
van onjuiste feiten uitgaan, bijvoorbeeld omdat ze
niet voldoende weersproken zijn. De rechter heeft een
zekere vrijheid om met inachtneming van de eisen en
spelregels van het civiele procesrecht op een enkel punt
door te vragen, en ook om getuigen te horen en deskundigen
te benoemen, maar hij mag niet zelf op onderzoek
uitgaan.
Partijen schetsen het geschil ieder vanuit hun eigen
beleving, geven er hun eigen kleur aan. De rechter moet
dan vaststellen welke lezing van de feiten hem het meest
overtuigend voorkomt. Als de feiten onduidelijk of onvolledig
zijn en blijven, moet hij er toch op de een of andere
manier een verhaal van maken, de brokstukken aan elkaar
lijmen tot iets dat ‘loopt’. Dat gebeurt niet op basis van
een wetenschappelijke bewijsvoering, maar het is in hoge
mate een kwestie van overtuiging. Artikel 21.2 van de ALI/
Unidroit Principles of Transnational Civil Procedure zegt
het kort en krachtig: ‘Facts are considered proven when
the court is reasonably convinced of their truth’.
Voor de onderzoeker ligt dit alles volledig anders.
Om te beginnen moet hij nu juist wél zelf op onderzoek
uitgaan om de gegevens op te sporen die hij denkt
nodig te hebben voor zijn onderzoek. Er is niemand die
dit voor hem doet. Bij zijn onderzoek is hij uiteraard
niet gebonden aan het strak gereguleerde procesrechtelijk
kader zoals dat voor de rechter geldt. Voorts zal hij
vaak (ook) andere feiten nodig hebben, onder meer wanneer
zijn onderzoek algemener is dan de concrete zaak
die de rechter beslist of wanneer hij in zijn onderzoeksvraag
een ander perspectief heeft gekozen dan het rechterlijke.
Stel het van kleur verschieten van buitengerechtelijke
kosten zodra een procedure is gestart. De
buitengerechtelijke kosten worden dan niet meer afzonderlijk
vergoed, maar onder de proceskostenveroordeling
gebracht. Men kan onderzoeken of de kosten van een
procedure die in een gedragscode is voorzien daar onder
vallen. Dan zijn gegevens nodig die ook een rechter
nodig heeft in een zaak waarin die kwestie aan de orde
is. Maar als het onderzoek de vraag betreft of de buitengerechtelijke
kostenregeling bijdraagt aan het bevorderen
van de geschilbeslechting buiten rechte, krijgt de
kwestie een andere lading en zal de onderzoeker ander-
1732 NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26

soortige gegevens moeten zien op te sporen om de
vraag te kunnen beantwoorden. Dit opsporen en vaststellen
van relevante feiten kan niet hap snap gebeuren,
en mag zeker niet (vooral) steunen op de overtuiging
van de onderzoeker hoe iets in elkaar steekt. Hij kan
niet zo maar zeggen dat de regeling van de buitengerechtelijke
kosten wel of niet bijdraagt aan geschilbeslechting
buiten rechte, maar hij zal dat op andere
manieren, met andere feiten aannemelijk moeten
maken. Daarbij gelden andere eisen, spelregels en conventies
dan die van een contradictoir debat tussen partijen
met allerlei procesrechtelijke regels en beperkingen.
In onderzoek moeten de selectie en vaststelling van
de feiten in onderzoek dus in beginsel wél op een
wetenschappelijke bewijsvoering berusten, en juist niet,
zoals bij de rechter, op een overtuigingsoordeel.
In het gemiddelde juridisch-dogmatisch onderzoek
in het privaatrecht is feitenonderzoek van de laatste
soort een ondergeschoven kindje. Men houdt zich nauwelijks
bezig met het zoeken naar dergelijke feiten. Dat
begint al met de probleemanalyse die vaak ontbreekt.
Veelvuldig treft men in dissertaties onderzoeksvragen
aan in de trant van: hoe is de positie van verwanten als
borg geregeld en hoe kan hun positie verbeterd worden
Is verplichte hulp aan jongvolwassenen die dreigen te
ontsporen wegens psychische problemen, juridisch toelaatbaar
Waar liggen naar geldend Nederlands recht de
grenzen van (…) en welke aanbevelingen kunnen worden
geformuleerd met het oog op het aanscherpen, verruimen
dan wel verengen van die grenzen Een voorafgaande
analyse óf er wel een probleem is dat verbeterd moet
worden en indien dit zo is, wat het probleem precies is
en voor wie, blijft meestal uit. Men snelt bij voorkeur
meteen door naar oplossingen en verbeteringen zonder
te weten of die wel een antwoord vormen op wat men
denkt dat het probleem is. Een toetsingskader, hierboven
al genoemd, zou de onderzoeker op dit punt tot meer
precisie dwingen.
Een ander terrein waar de feitelijke grondslag het
vaak laat afweten, is wanneer de juridisch-dogmatisch
onderzoeker argumenten gebruikt met een empirische
connotatie. Voorbeelden zijn een redelijke, op de praktijk
gerichte uitleg, praktische hanteerbaarheid, efficiënt,
beter recht, effectieve rechtsbescherming, de onderlinge
verhouding van partijen, de aard van de rechtsbetrekking,
de zwakkere partij, preventieve werking, de behoefte van
de samenleving of van partijen. Hetzelfde geldt voor
beweringen over de gevolgen van bepaalde standpunten.
Leidt aansprakelijkheid tot defensief gedrag bij rechters,
artsen en toezichthouders Is het werkelijk zo dat bij een
andere beslissing gevreesd moet worden voor een vloedgolf
aan claims waardoor het financieel de spuigaten uitloopt
In het Algemeen Deel 2014 pleit ik voor een standaard
feitencheck in juridisch-dogmatisch onderzoek. Iets
daarvan gebeurt nu al. Zo proberen met name promovendi
via interviews, enquêtes of expert meetings zicht te
krijgen op de feitelijke problematiek of praktijk (wat is het
probleem nu eigenlijk) of op de kracht van bepaalde
argumenten of op de effecten van een bepaald voorstel
(zal het werken in de praktijk). Ook in contractonderzoek
treft men regelmatig empirische gegevens over dit soort
vragen aan.
Ik ben hiervan al heel lang, en in het Algemeen Deel
2014 opnieuw, een enthousiast pleitbezorger. Wat mij
betreft mag het ook een tandje meer gedaan worden. Ik
zeg dit echter in het volle besef dat het zeker niet altijd
kan of hoeft. Juridische onderzoekers zijn niet opgeleid
in het doen van empirisch onderzoek en missen daardoor
meestal de vereiste deskundigheid. Soms is het ook
niet nodig. Er hoeft in juridisch-dogmatisch onderzoek
niet altijd sprake te zijn van een probleem waarvoor feitelijke
gegevens nodig zijn om te weten wat aan de hand
is. De onderzoeksvraag kan ook louter theoretisch zijn of
betrekking hebben op een systematische plaatsbepaling
van een leerstuk, uitspraak of verschijnsel. Daarnaast
komt het voor dat er geen of te weinig empirische gegevens
bestaan en ook niet binnen een kort tijdsbestek of
met een verantwoorde inspanning bijeengebracht kunnen
worden. Met name geldt dit voor de gevolgen van
bepaalde standpunten Een ex ante evaluatie is moeilijk.
Niet minder relevant, tot slot, is dat in juridisch-dogmatisch
onderzoek altijd (morele) waarden, beginselen en
Verantwoording voorkomt
gemakzucht en dwingt onderzoekers
niet te blijven hangen in oude,
comfortabele patronen
overtuigingen spelen. Die zijn naar hun aard meestal
niet, en vrijwel nooit helemaal, in feitelijke categorieën
onder te brengen.
Kortom, ik verdedig voor juridisch-dogmatisch
onderzoek een bredere feitencheck dan tot nu toe.
Onderzoekers zouden standaard moeten nagaan wat op
dit vlak mogelijk is en dat dan toelichten, ook als het
negatief uitpakt. Daarmee zou wel eens meer bereikt
kunnen worden dan wij nu intuïtief vermoeden, omdat
verantwoording gemakzucht voorkomt en onderzoekers
dwingt niet te blijven hangen in oude, comfortabele
patronen. Het is aan het rechtswetenschappelijke forum
hierin positie te kiezen, maar de keuze is ook voor de
rechterlijke praktijk van belang, want er is onmiskenbaar
behoefte aan dit soort gegevens. 22
19. Van Dijck a.w. (nt. 5), onder meer p.
32.
20. Tijdens een bijeenkomst ter gelegenheid
van de 60e verjaardag van de NJ in 1973.
Gepubliceerd in H. Drion, Geschriften 1982,
p. 377-378.
van de beslissing. Zie het rapport van R.H.
de Bock en L.R. Harinxma thoe Slooten,
Pilot Kwaliteitstoetsing civiele vonnissen
2012.
22. Ik tekende dit op in een bijeenkomst
van Hoge Raad, parket en cassatiebalie in
mei 2014, hoewel ieder lid van Hoge Raad
en parket op persoonlijke titel sprak.
21. De vijf betreffen achtereenvolgens de
vaststelling van de relevante feiten, de
bewijslevering, de comparitie na antwoord,
de juridische beoordeling en de motivering
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26 1733

Wetenschap
De idee dat niet één uitspraak de juiste is, maar mede afhangt van de
insteek, taakopvatting of waardering van de rechters, is in het recht
volkomen geaccepteerd en vanzelfsprekend
Bronnenverantwoording
Ik heb vastgesteld dat de verantwoordingslast van de
onderzoeker voor zijn onderzoeksvraag geen pendant
kent voor de rechter die een vordering of verzoek moet
beoordelen. Omgekeerd heeft de rechter een grote motiveringslast
waar het gaat om de selectie en vaststelling van
feiten die in het partijdebat zijn aangedragen. De onderzoeker
kan zich hierop niet baseren, maar moet juist op
andere wijze de relevante feiten proberen te achterhalen
en dit vervolgens op een met de rechter niet te vergelijken
manier verantwoorden. Het boek over hoe dat moet
gebeuren, is nog niet geschreven.
Naast deze twee – de verantwoording van de onderzoeksvraag
en van de feitenvaststelling – staat de verantwoording
van de bronnen. Er zijn veel vergelijkbaarheden
voor rechter en juridisch-dogmatische onderzoeker
op dit punt. Ik noem er vier. a. De functies van de bronnenverantwoording
zijn voor beiden legitimatie en openheid
voor kritiek en controle, met als derde functie: aanjager
voor veranderingen. 23 b. Beiden zijn gebonden aan
nagenoeg dezelfde kernwaarden van onafhankelijkheid,
onpartijdigheid, zorgvuldigheid. c. In beginsel gebruiken
beiden dezelfde drie bronnen. Ik heb ze in het begin
genoemd: Europese en nationale wet- en regelgeving,
waaronder soms zelfregulering, rechtspraak en literatuur.
d. Ook bij de interpretatie van deze bronnen zijn er
volgens mij geen grote verschillen tussen beiden. De
rechtsvindingsliteratuur die zich vooral op dit onderwerp
toelegt, heeft tot nu toe uitsluitend betrekking op
de rechter, maar veel van wat daarin gezegd wordt, kan
worden doorgetrokken naar de juridisch-dogmatische
onderzoeker. Zo zijn de soort tekstanalytische interpretatiemethoden,
de typische redeneerwijzen en de praktische
argumenten die de juridisch-dogmatische onderzoeker
gebruikt, niet fundamenteel anders dan die van
de rechter. Een onderzoeker zal, als de onderzoeksvraag
dat nodig maakt, net als een rechter in de wetsgeschiedenis
duiken, het systeem voor ogen houden, en meer
dan eens geconfronteerd worden met de vraag of bijvoorbeeld
een uitleg naar de strekking (teleologische uitleg)
voorrang moet krijgen boven letterknechterij. Evenmin
als de rechter zal hij hierbij kunnen terugvallen op
een algemeen gedeelde, sluitende rangorde van interpretatiemethoden
of redeneerwijzen, want zo’n rangorde
bestaat niet. Wel zal hij bijvoorbeeld, als de constitutionalisering
van het privaatrecht of Europa in het spel zijn,
in voorkomend geval richtlijnconform, EVRM-conform,
Europavriendelijk, communautair, constitutioneel of
autonoom moeten (niet mogen) interpreteren. Evenzeer
zal hij bij de uitleg van de uitspraken van Europese
hoven rekening houden met hun gedeeltelijk eigen
benadering, opbouw van uitspraken en wijze van motiveren.
Ook die eigenheden bepalen immers de betekenis
die men er aan mag hechten. 24
Verschil is er wel als men kijkt naar het doel van de
interpretatie. Dat vloeit voort uit het verschil in taak en
positie van rechtspraak en onderzoek. Een rechter moet
een concreet geval beslissen. 25 Hij moet de feiten en
omstandigheden op basis van het geldende, positieve
recht beoordelen en een knoop doorhakken. Niet zomaar,
want de rechtsvindingsliteratuur heeft geleerd dat beslissen
meer is dan het simpel toepassen van regels op de
vastgestelde feiten. Er is sprake van discursiviteit en circulariteit,
maar dat werk ik hier niet verder uit. 26 Belangrijker
voor mijn betoog is dat rechterlijke beslissingen
aan een maatstaf moeten voldoen. De uiteindelijke
beslissing moet redelijk zijn, maatschappelijk aanvaardbaar
worden gevonden, ‘just, fair and reasonable’, welzijnsbevorderend
e tutti quanti, uiteraard binnen de
grenzen van de feiten en van het materiële recht en het
procesrecht, maar die grenzen zijn zeker niet in steen
gebeiteld. In continentaal Europa hanteren wij meestal
de maatschappelijke aanvaardbaarheid als maatstaf. 27
Die maatstaf is vaag en heel ruim, want omvat zowel
hooggestemde ideeën over rechtvaardigheid en menselijk
waardigheid, als heel aardse gezichtspunten als praktisch,
hanteerbaar, nuttig, en efficiënt. Aanvaardbaarheid
is voorts breder dan alleen de beslissing. Het omvat ook
tijdigheid, hoor en wederhoor, bejegening en dergelijke.
Het zou goed zijn hierop meer greep te krijgen, maar ook
dan blijven twee kenmerken bestaan:
a. Een rechter is resultaatsgericht, speelt resultaatsvoetbal
en is uitkomstgeoriënteerd. Het is zijn taak om te
streven naar een redelijke, maatschappelijk aanvaardbare
uitkomst in het concrete geval, binnen zekere, meestal
flexibele grenzen. Dat vereist soms een zeker duw- en trekwerk
van argumenten en interpretatie van het materiaal
(feiten en rechtsregels) in de richting van wat maatschappelijk
aanvaardbaar is en, heel soms, zelfs het creëren van
nieuw recht. Dat is niet verboden, maar juist geboden. Dat
is wat rechtspraak zo boeiend maakt en tegelijk zo moeilijk,
want hoe kan de rechter op voorhand weten wat
maatschappelijk aanvaardbaar is en of zijn beslissing
geen onverwachte negatieve gevolgen heeft Hij moet op
die punten altijd beslissen in grote onzekerheid. Het vergt
veel creativiteit, intuïtie, vakmanschap, diepe kennis, brede
visie, weten wat er in de samenleving speelt, gevoel
voor verhoudingen, ervaring e.d. om dat goed te kunnen
doen. En wat hij beslist, moet er in beginsel over tien jaar
ook nog staan.
Natuurlijk is er altijd een discussie over grenzen. Niet
alles kan, en over wat wel kan, wordt vaak verschillend
gedacht. De ene rechter is actiever, aanpakkeriger, heeft
meer durf om de grenzen op te zoeken dan de ander die
voorzichtiger wil opereren en een terughoudender taakopvatting
heeft. Het is van alle tijden. De Hoge Raad en ook
andere hoogste colleges in Europa krijgen regelmatig het
verwijt te activistisch te zijn of juist te terughoudend. 28
1734 NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26

. Het tweede kenmerk volgt hieruit onmiddellijk: de
persoon van de rechter is onlosmakelijk verbonden met
rechtspraak. Bij de feitenvaststelling heb ik dit al geconstateerd
(overtuigingsoordeel), en nu opnieuw. Hoe ver hij
wil duwen en trekken of bereid is de grenzen op te zoeken,
als ook zijn overtuiging van wat binnen de aangegeven
grenzen een maatschappelijk aanvaardbare beslissing
kan opleveren, zijn van groot belang. Het kan ertoe leiden
dat hij feiten anders waardeert, bepaalde interpretaties en
argumenten minder zwaar laat wegen of juist voorrang
geeft, dan wel meent dat alleen rechtsvorming uitkomst
biedt. De idee dat niet één uitspraak de juiste is, maar
mede afhangt van de insteek, taakopvatting of waardering
van de rechters, is in het recht volkomen geaccepteerd en
vanzelfsprekend. Het is inmiddels zelfs een apart veld van
onderzoek aan het worden in Europa. 29 In de Verenigde
Staten bestaat die aandacht al veel langer, vanaf het
rechtsrealisme van rond 1900, en zij duurt onverminderd
voort in wat nu het nieuwe rechtsrealisme heet. 30 In
Nederland is het thema door de toenemende unusrechtspraak
in eerste aanleg en door de prestatieafspraken
alleen maar urgenter geworden.
Het streven naar waarheid
is dominant in juridischdogmatisch
onderzoek,
maar niet in rechtspraak
Voor de onderzoeker geldt het voorgaande niet. Kern
van het verschil met de rechter is dat de onderzoeker niet
hoeft te beslissen. Daardoor is hij niet zoals de rechter
uitkomst(beslissings)georiënteerd en mag hij zijn materiaal
– feiten en geldend recht, in onderlinge wisselwerking
– niet duwen en trekken in de richting van een volgens
hem maatschappelijk aanvaardbaar resultaat. Een
onderzoeker die dit wel doet, zal spoedig van wetenschappelijke
fraude beticht worden. Voor een onderzoeker is de
onderzoeksvraag leidend. Hij is vraaggestuurd. Het antwoord
dat hij geeft, de conclusie waartoe hij komt, moet
steunen op het materiaal dat hij op basis van de onderzoeksvraag
verzameld, geselecteerd en geïnterpreteerd
heeft. Wat eruit komt, komt eruit. Als bijvoorbeeld de uitleg
van een wettelijke bepaling of van eerdere rechtspraak
geen maatschappelijk aanvaardbaar of wenselijk resultaat
oplevert, dan is dat jammer, maar het is niet anders, al is
de praktijk vaak iets minder onbaatzuchtig dan ik hier
schets, en is er bovendien vrijwel altijd een zekere interpretatieruimte.
Kortom: de achtergrond van het verschil in het doel
van de interpretatie van de drie juridisch-dogmatische
bronnen voor rechter en onderzoeker is dat het streven
naar waarheid 31 dominant is in juridisch-dogmatisch
onderzoek, maar niet in rechtspraak.
Acht krijtlijnen
Het voorgaande leidt tot veel, en soms aanzienlijke,
verschillen in de inhoud en omvang van de bronnenverantwoording
van rechter en juridisch-dogmatische
onderzoeker. De in de vorige paragraaf genoemde vergelijkbaarheden
a.-d. doen hieraan niet af. In het Algemeen
Deel toets ik de verantwoordingslast van beiden binnen
acht krijtlijnen. Dat levert opnieuw 32 geen harde eisen,
spelregels of conventies op, maar wel veel casuïstiek met
daaraan gekoppeld discussiepunten, scepsis, vragen, twijfel,
kritiek, onzekerheden, of mogelijkheden. Het hoofdstuk
over dit onderwerp beslaat ruim 60 bladzijden. Ze
lenen zich niet voor een korte samenvatting. Ik beperk mij
tot enkele punten. Het belangrijkste is dat voor de onderzoeker
de onderzoeksvraag in hoge mate bepalend is voor
de eisen, spelregels en conventies die aan de bronnenverantwoording
worden of kunnen worden gesteld. Daarnaast
zijn enkele eisen, spelregels en conventies te onderscheiden
die daar los(ser) van staan, zoals tegendenken,
betrouwbaarheid, repliceerbaarheid, leesbaarheid en
synthese, maar voor de uitwerking daarvan verwijs ik
naar het boek. 33
Als eerste element ter illustratie van het belang van
de onderzoeksvraag voor de bronnenverantwoording herinner
ik aan de eis van nieuwheid. Die brengt mee dat de
onderzoeker zijn studie moet plaatsen in het geheel van
de literatuur die al verschenen is. Hij moet oog moet hebben
voor nieuwe theorieën en voor grondslagendiscussies,
omdat die tot de bestaande literatuur behoren. Een rechter
hoeft niet de nieuwste ontwikkelingen in de literatuur
te kennen. Pas als de praktische betekenis van een nieuwe
theorie of grondslagendiscussie aan hem wordt voorgehouden,
krijgt hij er mee te maken. Het kan tot een
omslag, aanscherping of uitbreiding in de rechtspraak leiden.
Voorts geldt als regel dat een onderzoeker in een dissertatie
34 zijn bronnen uitvoeriger moet verantwoorden
dan in een tijdschriftartikel. Maar voortbouwen op wat
23. Voor voorbeelden hierna in de paragraaf
Afronding.
24. Onder meer de bijdragen van Gerards
en De Waele in L.E. De Groot-Van Leeuwen
en J.D.A den Tonkelaar, Rechtsvinding op
veertien terreinen 2012, p. 9-51 respectievelijk
p. 53-66. De Waele schrijft bijvoorbeeld
dat ook volgens insiders het HvJ EU
hoofdzakelijk dezelfde interpretatiemethoden
hanteert als de nationale rechter, zij het
dat de context meergelaagd en pluralistisch
is (p. 54).
25. Ik had dit als de achtste vooronderstelling
van het civiele denken moeten toevoegen
aan de zeven die ik in het Algemeen
Deel van 2005 heb onderscheiden.
ECJ An Empirical Analysis of Activism at
the Court’, European Law Journal 2011, p.
764-784.
29. Voor Nederland de civilologiebeweging,
met als trekkers Van Boom, Giesen en Verheij.
Zie onder meer het boek onder hun
redactie, getiteld: Capita civilologie. Handboek
empirie en privaatrecht 2013.
32. Ook bij de eisen, spelregels en conventies
met betrekking tot de onderzoeksvraag
en de feitenvaststelling was dit het geval.
Zie ook hierboven het slot van de paragraaf
Vergelijking met rechtspraak, waarin ik dit
in algemene zin heb vooropgesteld.
33. Algemeen Deel 2014, hoofdstuk 5, par.
2.5, 2.6 en 2.7.
34. Van Dijck a.w. (nt. 6), p. 54 heeft berekend
dat van de 104 dissertaties die hij
bestudeerd heeft 89% wetgeving en 77%
rechtspraak vermelden.
26. Zie het Algemeen Deel van 1995 en dat
van 2005.
27. Zie ook HR 4 juni 1993, NJ 1993/659
(Vredo vs. Veenhuis) over de motivering,
waarin als eisen onder meer genoemd worden
controleren en aanvaardbaar maken.
28. Onder meer over het betoogde activisme
van het HvJ EU, I. Solanke, ‘Stop the
30. Meer hierover in het Algemeen Deel
2014, nr. 77-82.
31. Overigens met alle discussie die men
over het begrip waarheid kan hebben.
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26 1735

Wetenschap
anderen al gedaan hebben, mag ook. Misschien moet het
zelfs vaker dan nu geschiedt. Voortbouwen voorkomt veel
nutteloze herhaling en dwingt de auteur om scherper het
punt te markeren dat hij wil maken. Anderzijds kan het
soms goed zijn nog eens alle bronnen opnieuw te bestuderen,
omdat dit tot andere inzichten kan leiden of omdat
daardoor gangbare beelden als misvatting kunnen worden
ontmaskerd.
Ten tweede. Ook bij de uitvoering van het onderzoek
zijn literatuurverwijzingen onontbeerlijk. Hoe ver hij
daarin moet gaan, hangt opnieuw sterk af van de onderzoeksvraag.
Degene die de heersende leer over de klachtplicht
bij wanprestatie bestrijdt, zal vollediger moeten zijn
dan iemand die een enkel facet wil belichten. De algemene
leidraad is dat een onderzoeker de literatuur waarop
hij zich baseert, zodanig moet verantwoorden dat zichtbaar
wordt waarop hij zijn redeneringen, argumenten,
interpretaties en resultaten baseert, alsook welke betekenis,
gezag of waarde hij aan de verschillende standpunten
van anderen toekent, en waarom hij dit doet. Collega’s en
anderen kunnen aan de hand daarvan nagaan of wat hij
doet en beweert, wel ‘klopt’. Onderzoekers zijn naar hun
aard sceptisch en kritisch, althans behoren dat te zijn.
Vragen, twijfel, niet overtuigd zijn, en bezwaren zijn
gebruikelijke ingrediënten in reacties op onderzoek van
anderen. Alleen maar lof of instemming komt nauwelijks
voor. Men kan het ook zo formuleren dat het zich openstellen
voor scepsis, kritiek en debat een grondregel is van
wetenschap. Wetenschap ís openheid, scepsis, kritiek en
debat. Rechtspraak is ook kritiek en debat, maar in Nederland
wordt geaccepteerd dat rechters, van hoog tot laag,
niet of nauwelijks naar literatuur verwijzen. Dat is niet
vanzelfsprekend.
Ten derde. Ook ten aanzien van de vermelding van
rechtspraak (en regelgeving) verschilt de onderzoeker
sterk van de rechter. Van de rechter wordt zonder meer
verlangd dat hij op de hoogte is van de nieuwste regelgeving
en rechtspraak. Hij moet die gewoon kennen en toepassen,
soms ook ambtshalve. Met name voor zover deze
afkomstig is uit Europa is dat op dit ogenblik niet altijd
even gemakkelijk, maar als de rechter hierin tekort
schiet, wacht aansprakelijkheid. 35 Voor de onderzoeker
geldt dat de onderzoeksvraag bepaalt hoe actueel en uitgebreid
hij moet zijn met de vermelding van (Europese)
regelgeving en rechtspraak. Hij hoeft zeker niet altijd op
detailniveau de nieuwste jurisprudentie te verantwoorden.
Maar wat hij gebruikt, moet hij wel noemen, en dat
hoeft in Nederland de rechter weer niet te doen. Van de
rechter in Nederland wordt geaccepteerd dat hij niet
alleen bijna nooit naar literatuur verwijst, maar ook
slechts mondjesmaat naar rechtspraak. Uitzondering is
alleen de Hoge Raad die sinds de jaren tachtig van de
vorige eeuw wel naar zijn eerdere rechtspraak verwijst,
en vrijwel altijd naar de Europese rechtspraak. Voor de
lagere rechter heeft de Hoge Raad het zo geformuleerd
dat een motivering van een rechterlijke uitspraak inzicht
moet geven in de aan de beslissing ten grondslag liggende
gedachtegang, zodat zij voor partijen, de hogere rechter
en anderen controleerbaar en aanvaardbaar wordt. 36
In de praktijk betekent dit vooral dat de motivering
begrijpelijk en consistent moet zijn, geen relevante informatie
mag missen en niet mag voorbijgaan aan essentiële
stellingen en verweren van partijen. Hierover zijn veel
detailregels geformuleerd. Over bronnenverantwoording
zegt de Hoge Raad niets. Ook de kwaliteitscommissie
civiele vonnissen doet dit niet. 37
Ten vierde. Voor de onderzoeker geldt, als gezegd, dat
niet de uitkomst, zoals bij de rechter, maar juist het begin,
de onderzoeksvraag, de interpretatie en betekenis van
rechtsregels, rechterlijke uitspraken en literatuur mede
bepaalt. Dezelfde bronnen kunnen afhankelijk van het
perspectief – en dat kunnen er voor de onderzoeker vele
zijn – heel verschillend worden geïnterpreteerd. Zo zal het
Taxibus-arrest in een concrete zaak voor de rechter anders
geïnterpreteerd worden dan in een studie over de grenzen
van rechterlijke rechtsvinding of in een onderzoek naar
de wenselijkheid van een omvattende en sluitende regeling
voor schadevergoeding bij letsel of overlijden van
naasten. Nog een voorbeeld: literatuur en rechtspraak
over informatieplichten zullen andere accenten krijgen
wanneer ze gebruikt worden in een concreet geschil voor
de rechter dan wanneer ze onderwerp zijn van een studie
naar de ontwikkeling van het leerstuk van de gevaarzetting,
of van een verkennende zoektocht naar paternalistische
tendensen in het privaatrecht, of van een dieptevergelijking
van verschillende soorten informatieplichten in
het nationale recht die niet of wel steunen op Europese
richtlijnen.
Wetenschap ís openheid,
scepsis, kritiek en debat
Ten vijfde. De onderzoeksvraag bepaalt ook mede de
diepgang en grondigheid van het onderzoek en daarmee
de inhoud en omvang van de bronnenverantwoording.
Voor bijna alle onderzoeksvragen geldt dat zij meer of
minder fundamenteel kunnen worden aangepakt. Uit de
vraagstelling kan men vaak al het niveau afleiden waarop
de onderzoeker te werk wil gaan. Wie op zoek gaat
naar, zeg, de vijf basisbeginselen van ons goederenrecht
weet dat snelle conclusies niet mogelijk zijn en dat hij
diep zal moeten spitten en meer zal moeten verantwoorden
dan degene die bijvoorbeeld uit de bestaande (Europese)
regelgeving en rechtspraak criteria wil afleiden
voor samenhangende verhoudingen. Een ander voorbeeld
is dat wanneer iemand in zijn onderzoek heel
breed de relevante aspecten van een problematiek in
kaart wil brengen, hij eerder het verwijt kan krijgen
bepaalde aspecten en daarbij behorende (kritische) bronnen
ten onrechte terzijde te hebben gelaten dan in een
proefschrift of tijdschriftartikel dat deze pretentie niet
heeft. Een minder ambitieuze aanpak hoeft overigens
ook niet zonder consequenties te blijven, alleen worden
die op een ander vlak getrokken: de publicatie kan als
minder diepgaand en minder grondig worden aangemerkt.
Maar ook weer niet altijd. Zeker als de publicatie
vol creatieve nieuwe ideeën staat, is een uitvoerige kritische
confrontatie met de gepolijste opvattingen van
anderen misschien eerder contraproductief. Hier concur-
1736 NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26

eren diepgang en grondigheid met originaliteit, ook in
de bronnenverantwoording.
Afronding
Ik kan zo doorgaan en in het Algemeen Deel doe ik dat
ook. Hier concludeer ik dat in de huidige Nederlandse
praktijk de bronnenverantwoording door de rechter aanmerkelijk
lichter is dan die voor de juridisch-dogmatische
onderzoeker. Dat is opvallend, want het spreekt
allerminst voor zich. Het omgekeerde zou eerder voor de
hand liggen, omdat een rechterlijke beslissing betrokkenen
tot iets verplicht dat zo nodig met behulp van de
overheid afgedwongen kan worden, terwijl een onderzoeker
nog zo veel kan vinden en concluderen, maar hij kan
het nooit aan iemand bindend opleggen. Het is aan het
rechterlijke forum zich over de huidige motiveringspraktijk
te buigen en na te gaan of die nog beantwoordt aan
de eisen van de tijd. 38
In het juridisch-dogmatisch onderzoek is het de
taak van het forum van onderzoekers om eisen, spelregels
en conventies te formuleren die aan dit type onderzoek
gesteld worden of zouden kunnen worden. Voor een
deel kan men hierbij aansluiten bij algemene debatten
in de wetenschap, bijvoorbeeld recent over autoplagiaat
waarover de KNAW richtlijnen heeft uitgevaardigd. 39
Deels zijn ze echter disciplinespecifiek en dan zal men
zelf het initiatief moeten nemen. Hierbij gaat het niet
alleen om het optekenen of expliciteren van wat al in de
dagelijkse praktijk gedaan wordt, maar men kan ook sturen
en proberen de kwaliteit van het onderzoek te verhogen
door eisen, spelregels of conventies als waardevol of
als discussiepunten aan het forum voor te houden. Dat
is wat ik genoemd heb de aanjagende functie van de verantwoording.
Een voorbeeld is de gedachte om standaard
een toetsingskader te ontwikkelen in onderzoek dat het
geldende recht wil verbeteren, zoals in het meeste juridisch-dogmatisch
onderzoek wordt nagestreefd. 40 Een
ander voorbeeld is een standaardtoets voor de feitelijke
grondslag die ik hierboven heb genoemd bij de feitenvaststelling.
Denk verder aan een standaardtoets naar de
invloed van Europa op het onderzoeksthema of aan de
vraag of in deze tijd van globalisering en Europeanisering
rechtsvergelijking niet veel vaker dan nu zinvol of
geboden is. Ook al vallen de antwoorden negatief uit, het
kan een debat aanzwengelen dat in de toekomst het
onderzoek ten goede komt. En als het wel lukt, kan het
de praktijk van rechters, advocaten, notarissen en
bedrijfsjuristen enorm helpen, want zij hebben meestal
geen tijd om deze kennis zelf op te sporen, maar als die
beschikbaar is, kunnen ze die wel goed gebruiken. 41
Tot slot. Men hoeft over eisen, spelregels en conventies
van juridisch-dogmatisch onderzoek niet moeilijker
te doen dan nodig is. Voor een deel zijn ze vanzelfsprekend
en hebben ze een hoog common sense gehalte, maar
zoals Scholten in 1931 al bepleitte, 42 is het desondanks
goed er expliciet aandacht voor te hebben, want ook vanzelfsprekendheden
worden niet altijd gevolgd of zijn
moeilijker dan gedacht. Vergelijk wat ik hierover schreef
in de paragraaf over de onderzoeksvraag. Op zichzelf
spreekt de keuzevrijheid die een onderzoeker heeft voor
zich, maar om die vrijheid volledig te ervaren en te doorgronden
is veel oefening nodig en veel voorbeelden ter
illustratie. Alleen proefondervindelijk leren dat en hoe het
ook anders kan, werkt, is mijn ervaring met de bespreking
van honderden onderzoeksvoorstellen. Dit is geen aantasting
of beperking van de onderzoeksvrijheid, zoals wel
gevreesd wordt, maar het maakt juist los van gevestigde
ankers en gangbare benaderingen. Vervolgens moet de
uitwerking van de gekozen invalshoek en de bronnen,
interpretaties en argumenten die hij daarbij gebruikt,
genadeloos op de snijtafel van de controle gelegd worden.
Dat is, naast de keuzevrijheid, de tweede ‘vanzelfsprekendheid’
die nadenken over eisen, spelregels en conventies
scherp onder de aandacht brengt en die laat zien dat de
verantwoording van onderzoek in concrete situaties vaak
toch allemaal (net iets) ingewikkelder en minder duidelijk
is dan op het eerste oog lijkt.
Studenten zouden vanaf het begin van hun studie
in de perspectievenrijkdom van juridisch-dogmatische
vraagstellingen en in het ontwikkelen van systematische
achterdocht in de omgang met bronnen, interpretaties
en argumenten opgeleid dienen te worden. Niets moet
zijn zoals het is. Het kan ook anders. Denken in mogelijkheden
en onzekerheden als kern van het curriculum, en
daarna de rigoureuze, kritische (zelf)controle. Het
behoort tot de ethiek van het vak, maar aan juridische
faculteiten wordt het nog steeds niet standaard in de
bachelor gedoceerd.
35. Onder meer HvJ EU 30 september
2003, NJ 2004/160 (Köbler), m. nt. MRM.
37. Zie de publicatie vermeld in noot 21.
KNAW, april 2014.
bleek de behoefte hieraan overduidelijk.
38. Ik doe enkele voorstellen in het Algemeen
Deel 2014, nr. 191 en 192.
40. Hierboven in de paragraaf over de
Onderzoeksvraag.
41. In het in noot 22 genoemde overleg
42. Zie het citaat in noot 13.
36. Voor het eerst in HR 4 juni 1993, NJ
1993/659 (Vredo vs. Veenhuis)
39. KNAW, Correct citeren, Briefadvies
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26 1737

1272
Essay
Hoe raar zijn die
juristen eigenlijk
Naar een pluriforme rechtswetenschap in een
transnationale context
Marc Loth 1
De NJB-salon ‘Rare jongens die juristen’, die op 24 april jl. plaatsvond, is een goede aanleiding om de stand van
de rechtswetenschap op te nemen. De ontwikkelingen volgen elkaar snel op maar vertonen – van een grotere
afstand bezien – herkenbare patronen. Terugkerende elementen daarin zijn de relatie van de
rechtswetenschap tot de praktijk, tot de (andere) maatschappij- en geesteswetenschappen, en natuurlijk tot
zijn object: het recht (hoe dan ook gepercipieerd). Dan rijst de vraag: zijn die juristen eigenlijk wel zulke rare
jongens Anders gezegd, neemt de rechtswetenschap in het spectrum van disciplines een eigen positie in, of
is zij vergelijkbaar met (andere) geestes- of maatschappijwetenschappen In dit essay worden vanuit een
comparatief en historisch perspectief enkele grote lijnen getrokken, omdat je soms van veraf meer ziet.
1. Inleiding
Daartoe zal ik in de eerste plaats enkele recente ontwikkelingen
schetsen in het denken over de rechtswetenschap
in Europa en in de Verenigde Staten (VS). Die ontwikkelingen
blijken spiegelbeeldig te zijn, dat wil zeggen dat zij
convergeren (par. 2). Vervolgens zal ik die ontwikkelingen
in historisch perspectief plaatsen, ten einde ze te verklaren.
De keuze van de methode bij de bestudering van het
recht blijkt in sterke mate verbonden te zijn met de context
waarin het recht wordt bestudeerd (par. 3). Ten slotte
wil ik ingaan op de vraag wat dat betekent voor de toekomst
van het rechtswetenschappelijk onderzoek. De
bestudering van het recht in een transnationale context
vergt de inzet van doctrinaire, rechtsvergelijkende, en
interdisciplinaire methoden (par. 4). Daarom zou ik een
lans willen breken voor een methodenpluralisme in de
rechtswetenschap, niet als een teken van zwakte, maar als
De rechtswetenschap is het slagveld
geworden van uiteenlopende
methodologische oriëntaties of zelfs
paradigma’s
een teken van kracht. Juristen zijn misschien wel een
beetje raar, maar eigenlijk toch zo gek nog niet.
2. Recente ontwikkelingen
De rechtswetenschap in Europa is momenteel sterk in
ontwikkeling, er wordt gesproken van een ‘discipline in
transitie’. Drie ontwikkelingen bepalen het beeld. In de
eerste plaats ontwikkelt het rechtswetenschappelijk
onderzoek zich van monodisciplinair, dogmatisch onderzoek
naar multidisciplinair en empirisch onderzoek. De
ontwikkeling van het rechtswetenschappelijk onderzoek
aan de Europese universiteiten en instituten toont een
groeiende belangstelling voor een niet-doctrinaire
bestudering van het recht. Voorts is er sprake van een
ontwikkeling van een nationale oriëntatie naar een internationale
of zelfs globale oriëntatie op het recht. Steeds
vaker is het recht van niet-nationale of zelfs van niet-statelijke
oorsprong en steeds meer rechtswetenschappelijk
onderzoek geeft daarvan blijk. Ten slotte is er een ontwikkeling
van een onderzoekscultuur van ‘laissez faire’ naar
meer ‘managerial control, rankings and research programming’.
Het rechtswetenschappelijk onderzoek wordt onder
invloed van de sociale wetenschappen in toenemende
mate methodologisch gedisciplineerd. 2
Deze ontwikkelingen zijn het resultaat van de groeiende
kritiek op de gangbare dogmatische bestudering van
het recht. Aan de bron van die kritiek ligt enerzijds de toe-
1738 NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26

nemende behoefte aan andere dan rechtsdogmatische
expertise in de rechtspraktijk, en anderzijds de wetenschappelijke
status van de rechtsdogmatiek in het licht
van het wetenschappelijk succes van de economie, de
psychologie, en de andere empirische maatschappijwetenschappen.
De kritiek trekt de wetenschappelijke statuur
van de rechtsdogmatiek in twijfel. Zijn haar wetenschappelijke
geloofsbrieven nog wel in orde De rechtswetenschap
is het slagveld geworden van uiteenlopende methodologische
oriëntaties of zelfs paradigma’s. Naast de rechtsdogmatische
bestudering van het recht zijn er rechtswetenschappers
die zich oriënteren op de geesteswetenschappen
(de filosofie, de geschiedenis, de literatuur), of op de maatschappijwetenschappen
(de economie, de sociologie, de
psychologie). Een eenduidige methodologische oriëntatie
is ver te zoeken. Rechtswetenschappers van naam spreken
zelfs van een crisis van de rechtswetenschap. 3
De traditionele rechtsdogmatische of doctrinaire
benadering staat dan ook voor belangrijke uitdagingen.
Het richt zich van oudsher op het geldende recht (als
object), op de oplossing van hard cases en de ordening
van het systeem (als doelstelling), en op hermeneutische
methoden van tekstuitleg (als methode). 4 Daarmee vallen
vele interessante domeinen van onderzoek naar het recht
buiten haar blikveld. Onderzoek naar de empirische context
van het recht (als object), de systematische verwerving
van kennis en de ontwikkeling van theorievorming
(als doelstelling) door het gebruik van empirische methoden
(als methode), zijn in beginsel buitengesloten. Daarvoor
wordt verwezen naar de hulpdisciplines, zoals de
rechtssociologie, de rechtseconomie of de rechtspsychologie.
Mede door het eclatante succes van de rechtseconomie
staat de rechtsdogmatiek onder toenemende druk om
haar wetenschappelijke statuur te legitimeren. Dat levert
een dilemma op tussen ‘rigor’ en ‘relevance’; moet zij
kiezen voor wetenschappelijke rigiditeit, of voor maatschappelijke
relevantie
Het is opmerkelijk dat in de VS in zekere zin een
omgekeerde ontwikkeling is waar te nemen. Het wetenschappelijke
debat in de law journals wordt gekenmerkt
door een verscheidenheid aan externe perspectieven op
het recht, zoals de economische, de sociologische, of de
psychologische bestudering van het recht (waarvan de
eerste de meest invloedrijke is). Wat verder ook de onderlinge
verschillen zijn, die benaderingen hebben gemeenschappelijk
dat zij het recht niet als autonoom zien, maar
veeleer als een instrument om politieke doeleinden te
realiseren, dan wel als een institutionele factor in een
maatschappelijk krachtenveld. 5 Het recht is in feite
publiekrecht en het privaatrecht is niets anders dan een
ander middel om politieke doeleinden te realiseren. Aan
deze opvatting heeft ook bijgedragen de ideologische
kritiek op de vanzelfsprekendheid waarmee de rechtsdogmatiek
zich lijkt te committeren aan het geldende recht.
De ‘critical legal studies’ richten zich op het ontmaskeren
van het ideologische karakter van het recht door de
deconstructie van juridische teksten. Daardoor heeft zich
een variëteit aan ideologische perspectieven ontwikkeld,
zoals ‘women’s rights’, ‘gay’s rights’, enz. Deze ontwikkelingen
hebben ertoe bijgedragen dat de rechtswetenschap
voor de praktijk van het recht van weinig betekenis is. 6 De
kloof tussen de ‘law schools’ en de ‘law firms’ is nog nooit
zo groot geweest. De Amerikaanse law schools hebben
voor wetenschappelijke rigiditeit gekozen boven maatschappelijke
relevantie. Voor veel onderzoekers aan
Europese universiteiten — critici van het traditionele dogmatische
onderzoek — is dit een wenkend perspectief.
Niettemin tekenen zich ook in de VS nieuwe ontwikkelingen
af. Allereerst heeft sinds de jaren tachtig van de
vorige eeuw een kleine minderheid van schrijvers, tegen
de stroom in, gepleit voor een ‘rights based theory’ van
bijvoorbeeld het contractenrecht (onder anderen Charles
Fried), of van het aansprakelijkheidsrecht (onder anderen
Jules Coleman en Ernest Weinrib). Sinds 2010 is daar een
nieuw wetenschappelijk programma bijgekomen (‘new
private law’), dat een herstel van de (relatieve) autonomie
van het privaatrecht voorstaat. Het nieuwe privaatrecht
wordt gekenmerkt door conceptualisme (de ontwikkeling
en analyse van rechtsbegrippen), het streven naar coherentie
(het brengen van ordening), en de bereidheid om
doctrinair onderzoek op een constructieve grondslag te
beoefenen. Privaatrecht is geen tak van publiekrecht,
maar een poging om de normatieve dimensie van private
interacties te begrijpen. Rechtsnormen spelen daarin een
rol die weliswaar verweven is met sociale normen en
morele opvattingen, maar daarmee niet samenvalt. Het
privaatrecht moet daarom serieus worden genomen, al
kan bij zijn bestudering wel gebruik worden gemaakt van
andere disciplines, de filosofie, economie, geschiedenis en
cognitieve wetenschappen inbegrepen. 7
3. Historische achtergronden
De geschetste ontwikkelingen vertonen een merkwaardig
spiegelbeeld. Terwijl de universiteiten in Europa zich richten
naar het voorbeeld van de VS, dient zich daar een
nieuwe benadering aan die beantwoordt aan de rechtswetenschap
naar Europees model. Het nieuwe privaatrecht
— met zijn nadruk op de conceptualiteit, de complexe
coherentie, en de (relatieve) autonomie van het recht — is
natuurlijk helemaal niet nieuw, maar veeleer een eigentijd-
Auteur
Noten
2. Zie R. van Gestel, H.-W. Micklitz en M.
Poiares Maduro, Methodology in the new
legal world, EUI Working Papers, law
2012/13.
3. Zie J.B.M. Vranken, Algemeen Deel, een
synthese, Deventer: Kluwer 2014 , nr. 7; J.
Smits, Omstreden rechtswetenschap, over
aard, methode en organisatie van de juridische
discipline, Den Haag 2009, p. 15.
4. Deze typering is misschien wat schetsmatig,
maar in hoofdlijnen toch het standaardbeeld
van de rechtsdogmatiek. Zie recentelijk
de typering van J.B.M. Vranken,
Algemeen Deel, een synthese, Deventer:
Kluwer 2014, nr. 8-12, en traditioneel, K.
Larenz, Methodenlehre der Rechtswissenschaft,
Berlin 1979.
Harvard Law Review 1990, p. 761-781.
1. Prof. dr. M.A. Loth is hoogleraar Privaatrecht
bij Tilburg Law School. Hij dankt Gijs
van Dijck, Rob van Gestel, Eric Tjong Tjin
Tai, en Jan Vranken voor hun opmerkingen
naar aanleiding van een eerdere versie van
deze tekst.
6. E. Götz Hosemann, ‘“The new private
law”: die neue amerikanische Privatrechtswissenschaft
in historischer und vergleichender
Perspektive’, in: Rabels Zeitung
2014/78, p. 37-70.
7. J.C.P. Goldberg, ‘Introduction: pragmatism
and private law’, in: Harvard Law
Review 2010, p. 1640-1663.
5. Zie R. Posner, ‘The decline of law as
autonomous discipline: 1962-1987’, in:
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26 1739

Essay
se herformulering van het programma van doctrinair
onderzoek. Wat er eigentijds aan is, is een ruimhartiger of
in ieder geval meer expliciete erkenning van de betekenis
van de context, zowel in de zin van de relatie van het recht
tot andere domeinen (de politiek, de moraal), als in de zin
van de relatie van het juridische perspectief tot andere perspectieven
(het economische, het sociologische, en het psychologische
perspectief). Omdat de rechtsdogmatiek zich in
Europa natuurlijk ook heeft vernieuwd, zal het programma
van ‘new private law’ hier op weinig tegenstand stuiten. De
Europese en de Amerikaanse traditie convergeren in een
genuanceerde ‘law in context’-benadering, die het denken
over het recht op beide continenten beheerst.
Om deze ontwikkelingen te verklaren, is inzicht in
enkele historische achtergronden nodig. Hoe is het zo gekomen
Uitgangspunt is de stelling van Helmut Coing dat de
rechtswetenschap vanaf haar ontstaan tot aan de opkomst
van de nationale staten een Europese rechtswetenschap is
geweest, gewijd aan de analyse en bewerking van het ius
commune. 8 Eerst met en door de opkomst van de moderne
nationale staten vanaf de 17e eeuw — elk met hun eigen
codificaties — viel ‘die Ursprüngliche Einheit der europäischen
Rechtswissenschaft’ uiteen in een verscheidenheid
aan nationale disciplines voor de bestudering van het
eigen recht. Met uitzondering van Pruisen — waar het
Romeinse recht van kracht bleef en de grondslag vormde
voor de Pandektenwetenschap — veranderde het codificatiestreven
het beeld van de rechtswetenschap volledig. Het
dogmatische karakter en de binding aan het geldende
recht maakten van de rechtswetenschap in de nieuwe politieke
context een nationale dogmatiek, die hooguit in een
afzonderlijke discipline rechtsvergelijking nog belang stelde
in de ontwikkelingen over de grenzen. Onder invloed
van de globalisering van de economie en het recht is deze
ontwikkeling omgeslagen in haar tegendeel. Het Europese
recht is vergelijkbaar met het oude ‘ius commune’ en het
grensoverschrijdende verkeer van personen en goederen
heeft een transnationaal recht opgeleverd (‘global law’), dat
nieuwe uitdagingen stelt aan de rechtswetenschap.
Daarnaast heeft de rechtswetenschap in methodologisch
opzicht een interessante ontwikkeling doorgemaakt
die minder bekend is. De rechtsdogmatiek zoals wij haar
kennen, is het resultaat van een differentiatie van de (overige)
maatschappijwetenschappen die de rechtswetenschap
enigszins verweesd hebben achtergelaten als een
dogmatiek van het recht. De pioniers van de empirische
maatschappijwetenschappen waren juristen die zich concentreerden
op bepaalde aspecten van het recht. Bij Adam
Smith en Karl Marx waren dat de economische aspecten
van het recht, bij Henry Maine de culturele aspecten, en
bij Durkheim en Weber de maatschappelijke context van
de institutie van het recht. Tegelijkertijd waren zij de
‘founding fathers’ van respectievelijk de economie, de culturele
antropologie, en de sociologie. Deze ‘Ausdifferenzierung’
heeft nooit veel aandacht gekregen, waarschijnlijk
omdat wij de huidige disciplinaire grenzen als een gegeven
beschouwen. 9 Aan de nieuwe domeinafbakening zijn
evidente voordelen verbonden. Met het ontstaan en de
ontwikkeling van de empirische maatschappijwetenschappen
was de groei van gespecialiseerde kennis gediend.
Niettemin is er ook een keerzijde: de aangebrachte schotten
leiden gemakkelijk tot verkokering en tunnelvisie,
waardoor de samenhang uit beeld verdwijnt. 10 De
af splitsing en de ontwikkeling van de empirische
maatschap pijwetenschappen hebben het recht als het
ware van zijn context beroofd. De rechtsdogmatiek is
sedertdien immers gericht geweest op het geldende recht
— de oplossing van hard cases en de ordening van het
systeem — door de hantering van hermeneutische methoden;
de context, de theorievorming en empirische methoden
zijn aan andere disciplines overgelaten (zie par. 2).
In de loop van de 20e eeuw is het gat dat is ontstaan
door de differentiatie van de empirische maatschappijwetenschappen
opgevuld door de opkomst van brugdisciplines
als de rechtssociologie, de rechtsantropologie, de
rechtspsychologie en de rechtseconomie. Deze (nieuwe)
wending naar de samenleving heeft zich niet beperkt tot
de bestudering van het recht, maar strekte zich uit tot de
rechtspraktijk. De kritiek van de vrije rechtsleer op het
legisme, 11 van de ‘Interessenjurisprudenz’ op de ‘Begriffsjurisprudenz’,
12 en van het ‘legal realism’ op het ‘legal formalism’,
13 geven blijk van die wending naar de samenleving in
de rechtspraktijk. Wanneer het recht van zijn context
wordt beroofd, heeft de rechtsbeoefening de neiging zich
te ontwikkelen tot formalisme, en roept zij telkens weer
een tegenkracht op in de vorm van een meer realistische
rechtsopvatting. Kennelijk bestaat er een kritische spanning
tussen recht en samenleving, die zowel kan omslaan
in formalisme als in realisme. Het Europese rechtsdenken
is gevoeliger gebleken voor het risico van formalisme; in
het Amerikaanse denken is tot op de dag van vandaag het
realisme de dominante stroming geweest. Het is mede
daarom dat het idee van het privaatrecht als een manier
om publieke doeleinden te realiseren tot aan de opkomst
van ‘new private law’ in de VS zo’n hardnekkig leven heeft
geleid. 14 Dat brengt ons weer terug bij het heden.
4. Hoe verder
Vooruitgang in de rechtswetenschap vindt plaats door een
verandering van paradigma of perspectief. Dat is niet
altijd een kwestie van keuze, maar ook een kwestie van
(anders) zien (een ‘Gestaltswitch’). Vernieuwende juristen
zijn zij die erin slagen om, in weerwil van het dominante
programma, van perspectief te wisselen, en daarmee een
nieuwe horizon voor kennis te openen. Dat is in de rechtswetenschap
niet anders dan in andere disciplines, waar de
paradigmatische vernieuwingen worden afgewisseld met
perioden van normaal-wetenschappelijk onderzoek. 15 Zo’n
paradigmatische vernieuwing is bijvoorbeeld de wending
naar de samenleving in een tijd van formalisme. Waarin
de rechtswetenschap wél verschilt van andere disciplines
is dat zo’n paradigmaverschuiving zich meestal niet
beperkt tot de rechtswetenschap, maar zich uitstrekt tot
de rechtspraktijk (vergelijk het werk van rechters als Holmes,
Cardozo, of Learned Hand). In het licht van het nieuwe
paradigma worden dezelfde gevallen niet alleen anders
gezien, maar ook anders behandeld (vergelijk de arresten
van de Zutphense waterjuffer en Lindenbaum vs. Cohen).
Paradigmatische vernieuwingen hebben in het recht niet
alleen theoretische, maar ook praktische consequenties.
Verschillende paradigma’s leiden tot uiteenlopende
methoden. Vanuit een meer formalistisch perspectief zal
men het recht zien als een systeem van normen (vergelijk
de rechtsdogmatiek). In een realistische benadering zal
1740 NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26

men het recht veeleer problematiseren als een maatschappelijke
praktijk (vergelijk de rechtseconomie, -sociologie,
en -psychologie). In een geesteswetenschappelijk
perspectief zal men het recht zien als een geestelijke,
intellectuele en morele activiteit (vergelijk de rechtsgeschiedenis
of -filosofie). Bij de verschillende perspectieven
op het recht passen verschillende methoden van respectievelijk
doctrinaire, maatschappijwetenschappelijke, en
geesteswetenschappelijke aard. De methode volgt het
object, zouden we kunnen zeggen, maar het omgekeerde
is ook waar: verschillende manieren van zien bepalen uiteenlopende
wijzen van zijn. 16 Op voorhand is er niet één
methode die de voorkeur geniet, wat niet wil zeggen dat
rechtswetenschappelijk onderzoek niet goed of minder
goed kan zijn. De kwaliteit van rechtswetenschappelijk
onderzoek is evenwel niet afhankelijk van de gehanteerde
methode; er is goed en slecht doctrinair onderzoek, zoals
er goed en slecht interdisciplinair onderzoek bestaat. Dat
gegeven lijkt mij niet zonder betekenis in een tijd waarin
aan de Europese universiteiten het doctrinaire onderzoek
dreigt te worden onderschat (zoals de ontwikkelingen aan
de Amerikaanse universiteiten laten zien).
Intussen is het speelveld ingrijpend gewijzigd. De
rechtswetenschap staat daardoor weer voor nieuwe uitdagingen.
De rechtsorde moet zich aanpassen aan een
nieuwe, transnationale context, waarin traditionele onderscheidingen
tussen nationaal en internationaal recht,
publiekrecht en privaatrecht, en recht en zelfregulering,
min of meer obsoleet zijn geworden. Bij het onderzoek
naar dat nieuwe transnationale recht (‘global law’) gaat
het niet om het vinden van uniforme regels en beginselen,
noch om de eindeloze variëteit van lokaal recht, maar
vooral om de verhouding tussen het globale en het lokale
recht. Dat vraagt soms om nieuwe methoden. Als voorbeeld
noem ik het onderscheid tussen rechtsvergelijking
van de eerste orde en van de tweede orde. 17 Bij de laatste
gaat het niet louter om de vergelijking van leerstukken,
maar om de vraag hoe rechtsvormende actoren op elkaar
reageren. Denk bijvoorbeeld aan de reconstructie van
transnationale rechterlijke dialogen over terrorismebestrijding,
de vluchtelingenproblematiek, of milieubescherming.
18 Hoe hebben de deelnemers in die dialoog op
elkaars uitspraken gereageerd Hoe heeft die dialoog zich
ontwikkeld De beantwoording van deze vragen vergt
onderzoek naar regulering en clusters van uitspraken van
rechtsvormende actoren over de hele wereld. Dat onderzoek
zal zowel van doctrinaire, rechtsvergelijkende als
interdisciplinaire aard moeten zijn, willen wij het ontstaan
en de ontwikkeling van die dialoog in beeld krijgen.
Rechtswetenschap in een transnationale context kan niet
anders dan pluriform zijn.
Dit methodenpluralisme heeft niet alleen gevolgen
voor het wetenschappelijk onderzoek, maar ook voor het
onderwijs. Vanuit didactisch oogpunt verdient het de
voorkeur om de studenten allereerst bekend te maken
met doctrinaire methoden. Dat is de harde kern van hun
vak en daarin dienen zij vaardig te zijn. Maar dat sluit
niet uit dat het verrijkend is om de studie van het recht in
de loop van de opleiding te verbreden tot de context waarin
het toepassing vindt; ‘to broaden the study of law from
within’, zoals William Twining dat treffend omschreef. 19
Die verbreding dient zowel betrekking te hebben op de
comparatieve dimensie van het recht als op de interdisciplinaire
dimensie. Het aansprakelijkheidsrecht biedt een
goed voorbeeld. Wat de comparatieve dimensie betreft, is
niet alleen rechtsvergelijking van de eerste orde de moeite
waard, maar ook rechtsvergelijking van de tweede orde (in
de hiervoor aangehaalde zin). Ik denk bijvoorbeeld aan de
bestudering van de rechterlijke dialoog die zich wereldwijd
ontwikkelt rond de aansprakelijkheid voor de gevolgen
van klimaatverandering. 20 Wat de interdisciplinaire
dimensie betreft, leent de studie van het aansprakelijkheidsrecht
zich in ieder geval voor het problematiseren
van economische aspecten (de afwenteling van schade),
psychologische aspecten (genoegdoening), en morele
aspecten (zorgplichten). Vanuit de harde kern van het doctrinaire
onderwijs worden de studenten aldus geleidelijk
bekend gemaakt met rechtsvergelijkende en interdisciplinaire
benaderingen van het recht om uiteindelijk weer
terug te keren naar het probleem of de casus waarmee zij
begonnen. In de rechtenstudie dient zowel aan de verbreding
van het perspectief als aan de verankering in het
concrete juridische vraagstuk, voldoende aandacht te worden
gegeven. De verbreding van het perspectief is van
belang om vertrouwd te raken met andere manieren van
denken en aldus tevens de grenzen van het eigen denken
te ontdekken. De verankering in de juristerij is van belang
om de student houvast te bieden bij zijn intellectuele
omzwervingen en om hem bewust te maken van zijn
eigen vak. Aldus wordt de student vertrouwd gemaakt
met de mogelijkheden én de beperkingen van zijn eigen
vak. Rare jongens, die juristen, maar misschien toch zo
gek nog niet.
8. H. Coing, Die Ursprüngliche Einheit der
europäischen Rechtswissenschaft, Wiesbaden
1968. Zie ook H.J. Berman, Law and
revolution, the formation of Western legal
tradition, Cambridge (Mass.) 1983.
9. Zie D.R. Kelley, The human measure,
social thought in the Western legal tradition,
Cambridge (Mass.)/London 1990.
12. Zie R. von Jhering, ‘Im juristischen
Begriffshimmel. Ein Phantasiebild’, in:
Schertz und Ernst in der Jurisprudenz, Leipzig
1909.
13. O. Wendell Holmes, The Common Law,
1881.
14. Zie Götz Hosemann, a.w., p. 46, 47.
15. Th. Kuhn, The structure of scientific
revolutions, Chicago 1962.
17. Zie D. Nelken, ‘The changing roles of
social indicators: from explanation to governance’,
in: P. Alldridge, L. Cheliotis and V.
Mitsilegas eds., Globalisation, criminal law
and criminal justice: theoretical, comparative
and translational perspectives, Oxford:
Hart 2014.
18. Zie hierover E. Benvenesti, ‘Reclaiming
democracy: the strategic uses of foreign
and international law by national courts’, in:
The American Journal of International Law,
vol. 102, p. 241-274.
19. W. Twining, Law in context, enlarging a
discipline, Oxford 1997. Zie in deze lijn het
onderwijsboek M.A. Loth en A.M.P.
Gaakeer, Meesterlijk recht; over recht,
rechtswetenschap en juristerij, Den Haag:
BJu, derde druk 2005, p. 18-19.
20. Vergelijk J. Spier, Shaping the law for
global crises, thoughts about the role the
law could play to come to grips with the
major challenges of our time, Den Haag:
Eleven International Publishing 2012; E.H.P.
Brans e.a., Naar aansprakelijkheid voor (de
gevolgen van) klimaatverandering, Den
Haag: BJu 2012.
10. S. Toulmin, Return to reason, Cambridge
(Mass.) 2001, hfdst. 9 (‘The trouble
with disciplines’).
11. Zie P.C. Kop, Legisme en privaatrechtwetenschap,
Deventer: Kluwer 1992.
16. Zie A.C. Zijderveld, ‘Twee dilemma’s,
vier denkvormen; poging tot een typologische
ordening van de sociologische theorie’,
in: Sociale wetenschappen 1974, p. 49-65.
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26 1741

1273
Wetenschap
Versnelling van de
doorlooptijden van
rechtszaken met 40%
Realistisch of Haagse bluf
Margreet Ahsmann en Hans Hofhuis 1
De waardering voor de rechtspraak in Nederland is groot. Dit betreft vooral het rechterlijke functioneren.
Maar ook qua doorlooptijden doet Nederland het internationaal goed. Toch wil de Rechtspraak sneller gaan
werken. Daartoe is eind 2012 het programma KEI (Kwaliteit en Innovatie) gelanceerd. In het verlengde
daarvan beschrijft de (concept) Agenda van de Rechtspraak 2015-2018 de koers voor de komende jaren. Aan
deze Agenda zijn hoge versnellingspercentages gekoppeld. De eerste doelstelling is dat in 2018 de duur van
rechtszaken 40% korter zal zijn dan in 2013. Maar dit bekortingspercentage berust op een ondeugdelijk
fundament. Eerst zou systematisch moeten worden bezien waar ruimte bestaat voor versnelling. Het
rapport waarop een en ander is gebaseerd biedt slechts min of meer kale cijfers, terwijl een deugdelijke
programmatheorie ontbreekt. De Rechtspraak zou er goed aan doen om geen verwachtingen te wekken die
zij zeer waarschijnlijk niet kan waarmaken.
De rechtspraak is een van de drie pilaren van de
democratische rechtsstaat. De rechtsstaat waarborgt
fundamentele rechten, waaronder het recht
op een eerlijk en onpartijdig proces binnen een redelijke
termijn. Voor een gezond economisch bestel is het goed
functioneren van het gerechtelijke apparaat absoluut
nodig. Bij schaarse middelen zijn kosteneffectiviteit en
een effectieve geschilbeslechting noodzakelijk om de jaarlijkse
zaakstroom van (in 2013) bijna 1,8 miljoen zaken te
kunnen blijven afwikkelen. Langdurige gerechtelijke procedures
ondermijnen het vertrouwen in de rechtspraak en
kosten de samenleving geld. Een huurder, een slachtoffer
of een ondernemer in financiële problemen kan niet te
lang in onzekerheid blijven. De Rechtspraak 2 wil daarom
sneller en toegankelijker (door vereenvoudiging en
digitalisering) gaan werken. Daartoe is eind 2012 het programma
KEI (Kwaliteit en Innovatie) gelanceerd. In het
verlengde daarvan beschrijft de (concept) Agenda van de
Rechtspraak 2015-2018 de koers voor de komende jaren.
Hieraan zijn hoge versnellingspercentages gekoppeld. De
eerste doelstelling van de Agenda is dat in 2018 de duur
van rechtszaken 40% korter zal zijn dan in 2013. Het Jaarplan
van de Rechtspraak 2014 is nog ambitieuzer. Hierin
is sprake van een bekorting van de gemiddelde doorlooptijd
vanaf 2018 met ‘ten minste 40%’. 3 Het is een ‘mooi en
daadkrachtig plan’, volgens het hoofdredactionele commentaar
van NRC Handelsblad van 5 maart 2014. ‘Maar is
er goed over nagedacht’, was de vraag waarmee het commentaar
afsloot.
In deze bijdrage onderzoeken wij niet de wenselijkheid
van deze taakstelling. Het belang van korte doorlooptijden
is immers evident. Wij onderzoeken het fundament
en het realiteitsgehalte van dat percentage. In het verleden
zijn vaker beleidsmaatregelen genomen om de doorlooptijden
aanmerkelijk te bekorten. Die waren niet altijd
effectief. Mislukt is bijvoorbeeld het streven van het
‘Versneld regime’ in de jaren negentig om eenvoudige
civiele zaken (met één eiser en een belang van maximaal
f 50 000) binnen acht maanden af te ronden. 4 De vraag is
daarom of, en zo ja hoe, het doel van ruim 40% versnelling
kan worden bereikt. Wij concentreren ons op zaken
op het gebied van het civiele recht in eerste aanleg.
1. Doorlooptijden in het civiele proces
Doorlooptijd is de totale tijd (in dagen) die verstrijkt tussen
het moment waarop een zaak voor de rechter wordt
aangebracht (de eerste roldag, in strafzaken de eerste zittingsdag)
en het tijdstip van de eindafdoening in dezelfde
1742 NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26

aanleg. De voorgenomen bekorting betreft alle rechtsgebieden:
bestuursrecht (inclusief belasting- en vreemdelingenzaken),
civiel recht 5 en strafrecht.
Harde kennis over en gedetailleerd statistisch onderzoek
naar doorlooptijden zijn tamelijk schaars. Een conceptueel
kader en een body of knowledge ontbreken. Onderzoeken
spreken elkaar geregeld tegen, ook omdat er een
grote variëteit is aan geschillen, uitgangspunten en manieren
waarop aan waarheidsvinding wordt gedaan. Voor
Nederland heeft alleen Eshuis empirisch onderzoek verricht
naar effecten van doorlooptijd-bekortende maatregelen.
6 Zijn studie richtte zich op de zaken waarover al sinds
lang (ook internationaal) de meeste klachten bestaan: de
contradictoire bodemzaken. Verzoekschriften en kantonzaken
werden over het algemeen weinig problematisch
geacht. Uit het onderzoek van Eshuis blijkt dat concentratie
en intensivering van de voorprocedure (voorafgaand aan
de mondelinge behandeling), zoals in 2002 in het Wetboek
van Burgerlijke Rechtsvordering vastgelegd, de belangrijkste
factoren zijn om versnelling te realiseren. Ook de zaaksvoorraad
is van groot belang voor de doorloopsnelheid:
bekorting van doorlooptijden en voorraadvermindering
hangen nauw samen. Het voorraadniveau is volgens Eshuis
zelfs het beste referentiepunt voor de ontwikkeling van
doorlooptijden. Programma’s ter bekorting van doorlooptijden
die niet tevens voorzien in een strategie om de voorraad
lopende zaken te verkleinen, leiden niet tot duurzame
resultaten. Datzelfde geldt voor programma’s die geen werk
maken van gedragsverandering bij de betrokken professionals.
Zo leidt strenge procesbewaking door de (rol)rechter
slechts tot verplaatsing van wachtrijen, als niet tevens,
mogelijk tijdelijk, extra capaciteit beschikbaar is om de
sneller doorstromende zaken af te handelen.
Diverse interventies in de civiele rechtspleging sinds 1
december 1989 – wettelijke invoering van de comparitie na
antwoord, aanpassingen van werkprocessen, inzet van de
Vliegende Brigade en de wetswijzigingen in 2002 – hebben
geleid tot een duidelijke bekorting van de doorlooptijden:
het percentage handelszaken met verweer dat binnen één
jaar wordt afgedaan, is gestegen van 34% in 1995 tot 49%
in 2003 en uiteindelijk tot 63% in 2010, 7 terwijl in die periode
het aantal zaken meer dan verdubbeld is. Het bekorten
van doorlooptijden vergt dus een lange adem.
Harde kennis over en gedetailleerd
statistisch onderzoek naar
doorlooptijden zijn tamelijk schaars.
Een conceptueel kader en een body
of knowledge ontbreken
Betrouwbare gegevens over de duur van gerechtelijke
procedures zijn pas sinds krap een decennium beschikbaar.
De tweejaarlijkse publicatie Rechtspleging Civiel en Bestuur
geeft statistische informatie over civiele en bestuursrechtelijke
rechtszaken: in- en uitstroomgegevens, gemiddelde
doorlooptijden, gegevens omtrent het soort geschil en het
financiële belang. 8 Tussen rechtbanken onderling en tussen
de proceduretypen bestaan grote verschillen in doorlooptijden.
9 De rechtbanken hebben daarom de afgelopen jaren
de doorlooptijden van 32 proceduretypen genormeerd,
waarbij de derde en de vierde best presterende rechtbank
het referentiepunt vormen. 10 De normen zijn, na evaluatie,
voor 2012 deels aangescherpt. Elke gemiddelde doorlooptijd
biedt een algemeen beeld van de snelheid van afdoening,
maar niet van de duur van een doorsneezaak. 11 Het
aantal zaken met een kortere doorlooptijd dan de gemiddelde
is immers veel groter dan het aantal zaken met de
gemiddelde of een langere doorlooptijd. Echtscheidingszaken
duren gemiddeld zestien weken, maar de helft van die
zaken wordt binnen zes weken afgedaan. De norm biedt
echter wel een indicatie voor de richting waarin doorlooptijden
zich ontwikkelen.
2. Tevredenheid en kwaliteit
Internationaal bezien scoort de rechtspraak hoog. In het
bijzonder het civiele recht scoort uitstekend, ook al zijn er
verschillen tussen diverse onderzoeken. Volgens de Rule of
Law Index staat Nederland, gemeten op zeven aspecten,
Auteurs
www.rechtspraak.nl.
164-170. De studie van Eshuis is ook in
zoverre uniek dat in de ons omringende
landen zelfs basale meting van doorlooptijden
niet op orde is.
7. R.J.J. Eshuis, 2007, p. 157, en Jaarverslag
Rechtspraak 2011, p. 24.
retypen onderscheiden: dagvaardingszaken
met en zonder verweer, handelsrekesten,
kort gedingen en beëindigde faillissementen.
In familiezaken worden zes proceduretypen
benoemd en bij kantonzaken acht.
Voor familie- en kantonzaken gelden andere
normen. Deze zijn door de gemiddeld
genomen geringere complexiteit stringenter
dan die in handelszaken.
10. De Rechtspraak, Kengetallen 2012 (te
raadplegen via www.rechtspraak.nl), p. 15
en 40. Van 29 proceduretypen zijn de doorlooptijden
gemeten.
11. Er bestaat veel kritiek op het gebruik
van deze statistieken; zie Rechtspleging
Civiel en Bestuur 2012, p. 99 en 202.
1. Prof. mr. M.J.A.M. Ahsmann is bijzonder
hoogleraar Rechtspleging in Leiden. Mr.
H.F.M. Hofhuis is rechter-plaatsvervanger in
(en oud-president van) die rechtbank. Bij de
totstandkoming van dit artikel hebben zij
dankbaar gebruikgemaakt van de deskundige
en waardevolle inbreng van dr. R.J.J.
Eshuis (WODC), dr. B.C.J. van Velthoven en
dr. P. van Wijck (beiden Universiteit Leiden).
4. R.J.J. Eshuis, Een kwestie van tijd. Onderzoek
naar de doorlooptijd in handelszaken
(WODC, Onderzoek en Beleid, 171), Den
Haag 1998, p. 65-66; R.J.J. Eshuis, ’Het kan
echt sneller’, Trema 1999, p. 59-63.
5. Dit verzamelbegrip omvat de civiele
kanton- en familiezaken en de overige
civiele zaken (met een inadequate term ook
‘handelszaken’ genoemd).
6. R.J.J. Eshuis, Het recht in betere tijden,
Over de werking van interventies ter versnelling
van civiele procedures (WODC,
Onderzoek en Beleid, 254) 2007, p. 13-17
en p. 281-289; R.J.J. Eshuis, ‘Kortere procedures:
wat werkt’, Executief 2008, p.
8. N.E. de Heer-de Lange, B.J. Diephuis en
R.J.J. Eshuis (red.), Rechtspleging Civiel en
Bestuur 2012 (Justitie in statistiek, 3), Den
Haag 2013. Ook te downloaden via de
websites van het WODC (www.wodc.nl),
de Raad voor de rechtspraak (www.rechtspraak.nl)
en het CBS (www.cbs.nl). Jaarlijks
worden de tabellen bijgewerkt en via de
websites gepubliceerd.
9. Voor handelszaken worden vijf procedu-
Noten
2. Dit organisatorische begrip omvat niet de
Hoge Raad en de Afdeling bestuursrechtspraak
van de Raad van State.
3. Agenda en Jaarplan zijn te raadplegen via
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26 1743

Wetenschap
Leaping between time - Jordan Adams © ImageZoo / Alamy
vergeleken met zestien andere West-Europese landen en
de Verenigde Staten op de tweede plaats. Noorwegen staat
bovenaan, maar Noorwegen scoort qua snelheid minder
dan Nederland, dat voor deze groep van landen het snelste
is. 12 Wereldwijd liggen de percentages iets anders. Ook
volgens The Flash Barometer 385, die de doorlooptijden
van 28 Europese landen met elkaar vergelijkt, scoort
Nederland heel goed, zij het dat Nederland niet op de eerste
plaats staat. 13 Dat is Denemarken, althans in de categorie
Civil, commercial, administrative and other cases. In de
categorie Litigious civil and commercial cases staat
Denemarken echter op de vijfde plaats; van Nederland
ontbreken de gegevens. Betekent dat misschien dat de
Nederlandse gegevens in één categorie zijn ondergebracht
omdat wij dit onderscheid niet maken Het laat zien hoe
lastig indicatoren met elkaar te vergelijken zijn, doordat
gemeenschappelijke definities ontbreken. Illustratief is in
dit verband ten slotte het aantal klachten wegens overschrijding
van de redelijke-termijneis, vastgesteld door het
Europees Hof voor de Rechten van de Mens. 14 Nederland
1744 NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26

Tevredenheid is een resultante van (impliciete of expliciete)
verwachtingen en discrepantie met de ervaren werkelijkheid
springt daar positief uit. In de periode 1959-2013 werden
over de lengte van procedures in Frankrijk, Duitsland en
België respectievelijk 281, 102 en 56 gehonoreerde klachten
geuit; tegen Nederland, evenals tegen Denemarken,
slechts acht.
Uit periodieke klanttevredenheidsonderzoeken blijkt dat
een ruime meerderheid van rechtzoekenden en professionals
al sinds vele jaren (zeer) tevreden is over het rechterlijke
functioneren bij rechtbanken (86% in 2011 en 77% in
de jaren 2005-2008). Ontevredenheid bestaat vooral over
doorlooptijden in familie- en bestuursrechtelijke zaken
(met inbegrip van belastingzaken); over die in civiel-handel
en kantonzaken bestaat méér tevredenheid (62 en
61%). 15 Een negatieve beslissing van de rechter had
overigens effect op de klantwaardering.
Zoeken naar wegen tot verbetering van doorlooptijden
is dus zinvol. Uit onderzoek blijkt echter dat sterke
sturing op een bepaald aspect ook contraproductief kan
zijn. 16 Maatregelen die bij de ene groep leiden tot een
versterking van vertrouwen, kunnen bij een andere
groep juist afbreuk aan vertrouwen doen, omdat het gaat
om groepen met uiteenlopende waardeoriëntaties. De
ene groep burgers heeft vooral behoefte aan goede bejegening
en een andere groep vooral aan een effectief en
efficiënt systeem. Het is dus welhaast onmogelijk om
aan beide tegelijk tegemoet te komen. Eén voorbeeld ter
adstructie van een discrepantie tussen objectief gemeten
prestaties en gemeten tevredenheid: de Rechtbank Den
Haag scoorde in 2011 en 2012 relatief laag in de waardering,
maar had in 2012 landelijk bezien vrijwel de hoogste
score in de streefcijfers én is beschreven als de meest
efficiënte rechtbank in financieel opzicht. Niettemin is
als tweede doelstelling in de (concept) Agenda van de
Rechtspraak geformuleerd dat in 2018 ten minste 70%
van de Nederlanders tevreden is over toegankelijkheid
van de rechtspraak, en wel op twee punten waarover
gebruikers nu minder tevreden zijn: doorlooptijd en digitale
toegankelijkheid. Tevredenheid is een resultante van
(impliciete of expliciete) verwachtingen en discrepantie
met de ervaren werkelijkheid. De belofte van (KEI en) de
nieuwe wetgeving, namelijk dat mensen straks eenvoudig
en snel digitaal kunnen procederen, schept nieuwe
verwachtingen. De gerechtvaardigdheid van die verwachtingen
komt hierna aan de orde.
3. De nieuwe wetgeving
Er is wetgeving in de maak om een eenvoudige, uniforme
en flexibele rechtsgang te bieden in het civiele en het
bestuursrecht. 17 Alle werkprocessen zullen daartoe worden
gedigitaliseerd. De procesinnovatie moet de volgende
veranderingen bieden: één stuk dat het proces inleidt
(waarbij de verplichting tot betekening van de dagvaarding
vervalt), strakke, in de wet geregelde termijnen, een
mondelinge behandeling met meer regie van de rechter
en maatwerk indien nodig, en ten slotte het digitaal
indienen van processtukken. De geschetste vereenvoudigde
basisprocedure betreft een groot aantal, inhoudelijk
zeer verschillende, soorten procedures in het bestuursrecht
en het civiele recht. Voor civiele zaken sluit deze
procedure inhoudelijk volledig aan bij hetgeen al sinds
2002 het uitgangspunt van de wetgever is (afgezien van
het plan van één inleidend processtuk). Ook de beschrijving
van de mondelinge behandeling voegt in feite weinig
nieuws toe. 18
Het belang van goed doordachte wetgeving is groot,
juist ook omdat bijna twee derde (65,5%) van alle rechtszaken
civielrechtelijk van aard zijn. Mede gelet op de uitkomsten
van het onder 1 genoemde onderzoek van Eshuis
lijkt de betekenis van de nieuwe wetgeving voor verbetering
van de doorlooptijden in het civiele recht beperkt te
zijn. Als het accent sterk op uniformiteit ligt, worden binnen
het civiele recht juist de probleemgevallen waarin
doorlooptijd-verkortende maatregelen het dringendst
nodig zijn – de handelszaken met verweer – niet bereikt.
4. De 40%-taakstelling
De recente publicaties van de Rechtspraak die als taakstelling
een bekorting van de doorlooptijden met (ten minste)
40% bevatten, vermelden niet welke berekeningen of
plannen daaraan ten grondslag liggen. Navraag bij de
Raad voor de rechtspraak heeft uitgewezen dat het percentage
is ontleend aan een zogeheten business case.
Deze is uitgewerkt in een rapport van The Boston Consulting
Group (BCG) van 25 juni 2013, met de titel Programma
Kwaliteit en Innovatie – Eindrapportage Validatie en
Advies. 19 Een welomschreven opdracht of vraagstelling
ontbreekt. Het is gebaseerd op gegevens van één jaar,
2011. De toelichting op het percentage van 40% is heel
summier. Dit bemoeilijkt het maken van een deugdelijke
analyse van deze bevinding.
12. World Justice Project: Rule of Law
Index 2012-2013. De cijfers zijn gebaseerd
op de Rechtbanken Amsterdam, Rotterdam
en Den Haag.
13. The 2014 EU Justice Scoreboard, figuren
1 en 2 (p. 8).
14. European Court of Human Rights, Statistics,
www.echr.coe.int/Documents/Stats
violation 1959 2013 ENG.pdf.
15. Rechtspleging Civiel en Bestuur 2012,
p. 175-179, en p. 262-264 (tabellen 8.12-
8.14). In Kengetallen 2012, p. 10-14 en
48-49, de gescoorde tevredenheid per
rechtbank (maar niet per rechtsgebied).
16. B. Niemeijer en P. van Wijck, ‘Verschillen
tussen burgers in vertrouwen in de
rechtspraak’, Recht der werkelijkheid,
2013/34, p. 61-75.
17. Concept MvT http://www.rijksoverheid.nl/documenten-en-publicaties/kamerstukken/2013/10/24/memorie-van-toelichting-vereenvoudiging-en-digitalisering-procesrecht.html.
Het wetsvoorstel ligt thans
bij de Raad van State.
18. Het is nu al mogelijk om (mits na een
mondeling uitgesproken tussenvonnis)
tijdens een comparitie getuigen te horen.
Nieuw is de mogelijkheid van een mondeling
uitgesproken eindvonnis ter zitting. Dit
laat onverlet dat in het proces-verbaal een
beknopt ‘uitgeschreven’ vonnis moet worden
opgenomen.
19. Het rapport staat op de intro-site van
de Rechtspraak. Het telt 192 pagina’s
(inclusief 97 pagina’s bijlagen), met vele
tabellen.
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26 1745

Wetenschap
De beschreven bekorting van de doorlooptijden voor
alle zes door BCG onderscheiden (rechts)gebieden met
‘(ten minste) 40%’ heeft twee pijlers. De eerste, en veruit
belangrijkste, is dat een versnelling bij de ‘trage’ gerechten
tot het niveau van de ‘snelle’ gerechten leidt tot een
gemiddelde afname van de doorlooptijden voor alle zes
door BCG onderscheiden (rechts)gebieden van 34%. Dit
gemiddelde is aldus opgebouwd dat per door BCG
benoemd (rechts)gebied de reductie van doorlooptijd is
berekend als alle gerechten het niveau van het ‘beste
kwartiel’ 20 bereiken. Hoe de berekeningen zijn uitgevoerd,
blijkt niet. Wel is voor alle (rechts)gebieden de doorlooptijd
vóór en na KEI opgenomen. De winst is niet voor elk
(rechts)gebied gelijk: in afnemende volgorde bedraagt die
voor kantonzaken 45%, voor strafzaken 38%, voor
bestuursrechtelijke zaken (exclusief belasting- en vreemdelingenzaken)
27%, voor vreemdelingenzaken 23%, voor
‘civiel’ 22% en voor belastingzaken 18%. Onduidelijk is tot
welk rechtsgebied de familiezaken horen: civiel of kanton.
Opmerkelijk is dat juist bij de rechtsgebieden waarbij de
doorlooptijden volgens het rapport veruit het langste zijn
– bestuursrecht (gemiddeld 205 dagen) en belastingzaken
(gemiddeld 229 dagen) – de taakstelling relatief bescheiden
is en dat precies bij de categorie waar de gemiddelde
doorlooptijd het kortst is – kanton (41 dagen) – de taakstelling
het hoogste is. 21
De normatieve keuze voor de doorlooptijden van de
25% snelste gerechten (per (rechts)gebied) leidt ertoe dat
de versnelling die de overige 75% moeten bereiken, over
het geheel genomen méér dan de opgegeven 34% moet
bedragen. Anders gezegd: de traagste rechtbank moet aanzienlijk
meer versnellen. Die 34% geldt immers over de
hele linie, terwijl het percentage moet worden gehaald
door een aanpassing bij 75% van de gerechten, telkens
weer per (rechts)gebied bezien. Van deze gerechten wordt
dus in feite een gemiddelde versnelling met 4/3 x 34%,
ofwel ruim 45%, verwacht. Voor de deelcategorie ‘civiel’
betekent dit dus ruim 29% (in plaats van 22%), voor ‘kanton’
bijna 59% (in plaats van 45%). Dit maakt de taakstelling
dus navenant groter.
De tweede pijler wordt gevormd door de winst die
daarbovenop in alle gerechten zou zijn te behalen door
KEI-innovaties. Deze winst leidt volgens het rapport voor
alle (rechts)gebieden samen tot een gemiddelde afname
met nog eens 6 à 11%. De winst ontstaat door bekorting
van de ‘wachttijden’ binnen de gerechten, vooral door digitalisering.
De toelichting vermeldt het volgende. Een vermindering
van de poststromen levert één à twee dagen
winst op, de mogelijkheid van het gelijktijdig werken aan
een dossier door meer personen een halve dag tot één
dag, het effectiever handhaven van termijnen nog eens
één à twee dagen en (niet nader toegelichte) ‘overige innovaties’
eveneens één à twee dagen. In totaal levert dit een
versnelling met 3,5 à zeven dagen op, hetgeen bij een
gemiddelde doorlooptijd van 61 dagen voor alle zaaksoorten
tezamen het percentage van 6 tot 11 verklaart.
De percentages van 34 respectievelijk 6 à 11 zijn bij
elkaar opgeteld en afgerond naar 40%. Dit gemiddelde
percentage omvat dus proceduretypen van zeer ongelijke
aard en betekenis.
De taakstelling wordt sterk beïnvloed door het gegeven
dat het aantal kantonzaken veruit het grootst is.
Indien de taakstelling in kantonzaken niet haalbaar blijkt,
dreigt die voor de andere rechtsgebieden min of meer te
verdubbelen.
5. Commentaar op de taakstelling
In het rapport ontbreken een theoretisch fundament en
gegevens over systematisch onderzoek van de oorzaak en
gevolgen van vertraging. De basisgedachte van de beoogde
versnelling met 34% is op het eerste gezicht realistisch:
als een korte doorlooptijd bij 25% van de gerechten
bestaat, moet die ook elders haalbaar zijn. Een eenvoudige
oplossing voor een – mede gelet op hetgeen bekend is
over de effectiviteit van maatregelen – complex probleem.
Het is moeilijk voorstelbaar dat alle gerechten,
voor alle proceduretypen, over alle jaren heen, even snel
zullen presteren als de snelste 25%, ook weer per proceduretype
bezien. Er is geen aandacht voor de zogeheten
‘regressie naar het gemiddelde’, een statistisch fenomeen
dat betekent dat opeenvolgende metingen in een populatie
naar het gemiddelde zullen neigen. 22 Het rapport
bespreekt ook niet de vraag of de generieke versnelling
nog mogelijk is voor de snelst werkende gerechten. Mogelijk
hebben deze gerechten hun werkproces voor de diverse
proceduretypen al sterk geoptimaliseerd. Bovendien
gaat het rapport er kennelijk van uit dat de zwaarte en de
samenstelling van instromende zaken in elke rechtbank,
gemiddeld genomen, gelijk zijn. Uit onderzoek blijkt dat
dit niet evident is; alle onderscheiden zaakskenmerken
hebben een significante relatie met de voortgang. 23 Het
BCG-rapport gaat nauwelijks in op de vraag waar ruimte
voor de versnelling bestaat, terwijl algemene ervaringsfeiten
in het BCG-rapport niet zijn verdisconteerd. Eén voorbeeld:
een gemiddeld groter aantal zittingen per zaak 24
kan het gevolg zijn van een inefficiënte organisatie van
het werkproces of van gebrekkige besluitvaardigheid van
de rechter, maar ook van een hoge mate van zorgvuldigheid
en diepgang die in een bepaalde zaak nodig is (‘de
onderste steen moet boven komen’) of zelfs juist van een
efficiënte wijze van werken (zie het succes van de comparitie
na antwoord).
Hoe de berekeningen zijn
uitgevoerd, blijkt niet
Ook de gegeven voorbeelden voor de extra versnelling
met 6-11% roepen vragen op. Alle voorbeelden, met elk overigens
maar een beperkte betekenis, gaan uit van de veronderstelling
dat de afdoening thans vertraging ondervindt
doordat papierstromen er enige tijd over doen om van de
ene plaats naar de andere te komen of diverse personen
niet tegelijk aan een en dezelfde zaak kunnen werken. Voor
veel werksoorten gaat deze veronderstelling echter niet op.
Een rechter zit maar hoogst zelden te ‘wachten’ op de aankomst
van een bepaald dossier of processtuk. En als dat al
het geval is, kan hij in de tussentijd andere dingen doen,
die ook moeten gebeuren. Zelfs dan is er per saldo geen
tijdwinst, in elk geval niet in deze zin dat een vonnisdatum
1746 NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26

op een kortere termijn mogelijk is. Er zal veeleer een vergelijkbaar
effect ontstaan als bij de strenge (rol)rechter (vergelijk
onder 1). De zogeheten Bottleneck-theorie van Goldratt
waarschuwt tegen het richten van innovatie-inspanningen
op de niet-cruciale processen in een keten. Versnelling is
slechts mogelijk door het aanpakken van de doorstroming
in de zwakste schakel. Anders gezegd: echte innovatie
begint met het identificeren van de bottleneck(s).
Een focus op de gevallen waar de doorlooptijden echt
als probleem kunnen worden aangemerkt ontbreekt dus
en is evenmin te ontlenen aan KEI of aan het voorontwerp
van wet (vergelijk onder 3). Weliswaar hebben binnen
het programma KEI twee rechtbanken deelgenomen
aan experimenten (‘pilots’) in het kader van het project
Civiele Procesinnovatie, 25 maar ook daarbij ontbrak een
heldere probleemdefinitie. 26 De beoogde versnelling zou
vooral moeten worden gerealiseerd door aanscherping
van het procesreglement: in de Rechtbank Den Haag voor
een bepaald type (daartoe vooraf geselecteerde) zaken en
in de Rechtbank Arnhem (thans Gelderland) voor alle dagvaardingszaken.
27
Het BCG-rapport is sterk ‘technisch’ gedreven. Veranderingsprocessen
en -kosten bij de gerechten komen
amper aan de orde. De beoogde nieuwe wetgeving voor
het digitaliseren en vereenvoudigen van het civiele en het
bestuursproces, zal – zoveel is duidelijk – zelf al zeer
ingrijpende gevolgen hebben. De lopende parlementaire
enquête naar grote ICT-operaties bij de overheid wijst op
een gering slagingspercentage van minder dan 10%, ook
bij Justitie, met alle gevolgen van dien. De keuze van BCG
om eerst te digitaliseren en dan verdergaand te besparen,
roept vraagtekens op. Indien werkelijk het belang van de
rechtzoekende centraal zou staan, zou de winst behaald
door uniformeren en standaardiseren van werkprocessen
voorop hebben gestaan. Digitalisering heeft meer kans
van slagen als de beroepsgroep het in grote lijnen eens is
over de interne werkwijzen, ook om te voorkomen dat er
twee keer een ICT-slag moet worden gemaakt. Gezien (de
complexiteit van) het grote aantal proceduretypes en het
beperkte begrote bedrag voor de ICT-investeringen is ook
hier de vraag of wel een reële schatting is gemaakt.
De bijdrage van de nieuwe wetgeving is op zijn best
nihil, mogelijk echter contraproductief. Processuele nova,
die in elk geval in het voorontwerp van oktober 2013 in
ruime mate voorkomen, zullen enige tijd nodig hebben
Indien de taakstelling in kanton
niet haalbaar blijkt, dreigt die voor
de andere rechtsgebieden min of
meer te verdubbelen
om tot een algemeen aanvaarde en toepasbare uitleg te
leiden. Relatief zeer kleine veranderingen, zoals de recente
wijziging van het griffierecht, hebben al tot diverse
procedures en daarmee tot een periode van onzekerheid
geleid. Een zwaardere rol voor de rechter als procesregisseur
kan ook meebrengen dat er meer rechterlijke aandacht
in de fase vóór de comparitie en voor de behandeling
en afdoening van een bepaalde zaak nodig is dan
thans het geval is. 28 In elk geval zal een dergelijke rolopvatting
tot gevolg kunnen hebben dat de rechter zich
vaker met een dossier moet bezighouden. Het is zeer de
vraag of de tijdwinst die met een strakkere regierol te
behalen zal zijn, daartegen opweegt.
6. De winst in civiele zaken
De rechtbanken behandelden in 2012 ruim 820 000 kantonzaken
(waarvan 72% verstekvonnissen), bijna 260 000
overige civiele zaken en 70 000 bestuursrechtelijke zaken
(exclusief vreemdelingenzaken). De totale civiele instroom
omvat 75% kantonzaken, 21% civiele verzoekschriftprocedures
(vooral familiezaken en insolventies) en 4% overige
civiele zaken (waarvan slechts 1% handelszaken met verweer).
29 De vraag rijst of, en zo ja hoe, de taakstelling voor
de civiele zaken is te realiseren. Het in het BCG-rapport
vermelde verzamelgebied ‘civiel’ sluit niet aan bij de
gebruikelijke onderscheiding in rechtsgebieden ‘handel’
en familie. Daarom bespreken wij niet afzonderlijk de
mogelijkheid van substantiële bekorting in familiezaken;
deze zaken maken onderdeel uit van zowel civiel als kanton.
Dan resteert de vraag hoe in kanton 45% en in ‘civiel’
22% (en eigenlijk dus 59% respectievelijk 29%) 30 bekorting
kan worden bereikt.
20. In het rapport is op enkele plaatsen (p.
45 en 46) ook sprake van de beste 10%.
Niet duidelijk is hoe deze percentages zich
tot elkaar verhouden.
21. Hoe BCG de gemiddelde doorlooptijd in
dagen heeft berekend, is niet duidelijk. De
Jaarverslagen van de Rechtspraak vermelden
de gemiddelde doorlooptijden van
procedures steeds in weken. Het BCG-rapport
(p. 46) baseert zich op cijfers van het
Landelijk Dienstencentrum voor de Rechtspraak
die kennelijk anders zijn. Zo bedroeg
volgens het Jaarverslag 2011 de doorlooptijd
voor vreemdelingenzaken 22 weken,
dus 154 dagen, en voor belastingzaken 52
weken, ofwel 364 dagen. Het BCG-rapport
gaat uit van 106 respectievelijk 229 dagen.
22. Met dank aan dr. F. Alkemade, die ons
hierop wees.
23. B.C.J. van Velthoven, Civiele rechtspraak
in eerste aanleg 2005, Een eerste
stap op weg naar kwantificering van de
maatschappelijke betekenis van de rechtspraak,
Research Memoranda 2007.
treinvaart, Evaluatierapport van de Haagse
pilot Procesinnovatie (2013), p. 18 e.v.,
https://openaccess.leidenuniv.nl/handle/1887/22878.
Evaluatie van de pilot in de
Rechtbank Gelderland ontbreekt. Zie voor
het belang van evalueren Rechtstreeks
2013, afl. 4, (onder meer met een artikel
van F. van Dijk).
27. De pilot in de rechtbank Den Haag
leidde weliswaar tot de beoogde versnelling
bij de daarvoor geselecteerde zaken, maar
de resultaten hebben geen algemene gelding.
Zo waren alle omstandigheden geoptimaliseerd
en bestaat onduidelijkheid over
het gevolg voor de overall snelheid. In de
rechtbank Arnhem werd in de pilot daarenboven
het aantal pagina’s van in te dienen
processtukken begrensd. J. Ekelmans, ‘Eerste
aanleg’, TCR 2013, p. 137-144.
28. Vergelijk in deze aflevering het artikel
van J.L.R.A. Huydecoper, ‘Veranderingen in
het procesrecht – Nieuw, verbeterd!’, NJB
2014/1274, afl. 26, p. 1750-1754.
29. Rechtspleging Civiel en Bestuur 2012,
p. 85, 104-106 en 228-229 (tabel 4.2-4.3).
30. Met inachtneming van de innovatiewinst
zelfs 62 respectievelijk 32% als we
aannemen dat de ‘winst’ moet worden
geboekt bij 75% van de gerechten.
24. Vergelijk p. 17 BCG-rapport, met verwijzing
naar rechtspraakbrede cijfers.
25. www.rechtspraak.nl/Organisatie/Rechtbanken/DenHaag/RegelsEnProcedures/
Pages/Projectcivieleprocesinnovatie.
26. M.J.A.M. Ahsmann en J. Oud, In snel-
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26 1747

Wetenschap
Kantonzaken
Kantonzaken voldoen, landelijk bezien, al vele jaren
vrijwel geheel aan de doorlooptijdnormen. 31 Alleen de
‘handelsrekesten niet arbeidszaken’ (huurzaken bijvoorbeeld)
voldoen niet aan de norm van 95% af te handelen
binnen zes maanden; in 2012 was dit 88%. Van de handelszaken
met verweer dient 75% binnen zes maanden te
zijn afgehandeld; gerealiseerd wordt 80%. Ook het aantal
binnen één jaar af te handelen handelszaken met verweer
(norm 90%) wordt volledig gehaald (95%). Volgens de berekeningen
van het BCG-rapport zullen de gemiddelde doorlooptijden
bijna halveren, van 41 naar 22 dagen. Het is
zeer kwestieus of deze vermindering haalbaar is. De
gemiddelde doorlooptijd in bijvoorbeeld verstekzaken, die
het leeuwendeel van de kantonprocedures vormen,
bedraagt thans bijna twee weken (twaalf dagen). 32 Het rapport
besteedt geen aandacht aan het belangrijke gegeven
dat de rechter in steeds meer zaken – ook verstekzaken –
ambtshalve moet toetsen aan regels van Europese komaf.
Dit gegeven leidt ‘vaak tot tussenbeslissingen’. 33 Bovendien
wordt de in het voorontwerp voorziene procedure
voor dit segment zaken ingewikkelder en daarmee zeer
waarschijnlijk ook trager. De nieuwe procesinleiding met
afschaffing van de rol van de deurwaarder leidt tot nieuwe
problemen aan de voorzijde en een extra werklast voor de
griffie, die niet worden opgelost door digitalisering. 34
Overige civiele zaken
Deze categorie omvat vijf proceduretypen (vergelijk noot
9). De doorlooptijdnormen voor handelszaken met verweer
– 70% van de handelszaken binnen één jaar af te
handelen en 90% binnen twee jaren – worden landelijk
niet gehaald. 35 Na jaren van daling (verbetering dus) verslechteren
de doorlooptijdcijfers weer: in 2011 was 62%
van de zaken binnen één jaar afgedaan en in 2012 slechts
54%. Dit is hoogst waarschijnlijk een gevolg van de verhoging
van de competentiegrens voor de kantonzaken per 1
juli 2011. De norm van 70% is daaraan niet aangepast en
de bij ‘handel’ achtergebleven zaken zijn gemiddeld genomen
complexer geworden. Het is aannemelijk dat de
Het is zeer kwestieus of deze
vermindering haalbaar is
verhoging ook heeft geleid tot een geringer aantal schikkingen;
het percentage daarvan daalde van 55% in 2002
naar 38% in 2012. Ook dit gegeven beïnvloedt de gemiddelde
doorlooptijden voor dit proceduretype. Enige versnelling
is wellicht nog mogelijk, maar hoe de versnelling
gerealiseerd zou kunnen worden, is niet op voorhand te
zeggen (tenzij de doelstelling zou zijn minder tussenvonnissen
te wijzen, waarop de toelichting op het voorontwerp
lijkt te duiden). 36
Een lichte verbetering vertoont het aantal afgehandelde
zaken binnen twee jaar, hoewel de norm (90%) nog niet
wordt gehaald: in 2011 84% en in 2012 87%. Bij dit type
zaken zal veelal eerst een ‘inhoudelijk’ tussenvonnis zijn
gewezen. De ervaring leert dat daardoor aanzienlijke vertraging
ontstaat en dat zaken die eenmaal vertraging hebben
opgelopen, zeer gevoelig zijn voor verdere vertraging.
Hier valt naar verwachting zeker winst te behalen, maar
daarvoor zal eerst een analyse van de bottleneck(s) moeten
worden gemaakt.
Bij de kort gedingen, in aantallen niet te verwaarlozen,
37 heeft het begrip doorlooptijd een andere betekenis
dan bij de handelszaken. Er zijn goede redenen om een
behandeling van een kort geding op een tijdstip dat vier à
vijf weken na het aanbrengen van de zaak ligt, als optimaal
te beschouwen, mits een reële mogelijkheid bestaat
om in zeer spoedeisende zaken, bijvoorbeeld na een knellende
beslaglegging, op (veel) kortere termijn toegang tot
de rechter te hebben. De ervaring leert dat enkele tientallen
procenten van de kort gedingen vóór de behandeldatum
worden ingetrokken. Voor het daaraan voorafgegane
overleg is enige tijd nodig. Het kort geding ontleent zijn
maatschappelijke betekenis mede aan deze mogelijkheid
van aanbrengen en vervolgens intrekken. Verschillen in
gemiddelde doorlooptijden tussen de gerechten bij de
kort gedingen, en dus ook de mogelijkheid van versnelling
daarin, moeten in deze context worden bezien. De norm
voor doorlooptijden bij de kort gedingen is eindafdoening
binnen drie maanden bij 95% van de zaken. In 2012 was
het percentage 93%. Aanzienlijke verdere bekorting lijkt
nodig noch mogelijk. Aan langere doorlooptijden bij kort
gedingen ligt bijna steeds een gezamenlijk verzoek van
partijen ten grondslag, bijvoorbeeld wegens schikkingsonderhandelingen.
De categorie ‘presidentsrekesten’ (verzoekschriften
aan de voorzieningenrechter) leent zich ook maar heel
beperkt voor een majeure versnelling. Bij deze zaken overheersen
de verzoekschriften tot conservatoire beslaglegging,
die veelal op de dag van binnenkomst of hooguit
één dag later worden afgedaan. Het ging in 2012 om
21 280 zaken, die overigens geen aparte doorlooptijdnormering
kennen. 38
Ook de verzoekschriften tot faillietverklaring (of toepassing
van de Wet schuldsanering natuurlijke personen)
kennen al een korte doorlooptijd. De norm voor alle verzoekschriftprocedures
bij ‘handel’ is afdoening binnen
drie maanden bij 90% van de zaken. Zowel in 2011 als in
2012 bedroeg het realisatiepercentage 83%. Dit waren
jaren met uitzonderlijk grote aantallen verzoeken van
deze aard.
Voor insolventiezaken, waaronder faillissementen,
heeft de ‘afdoening’ (van de insolventie zelf) een heel andere
inhoud dan bij geschilbeslechting in eigenlijke zin. De
huidige norm is dat 90% van de faillissementen binnen
drie jaar moet zijn beëindigd. Hier verdient het onderzoek
naar faillissementsfraude de aandacht. Het is aannemelijk
dat in veel gefailleerde bedrijven sprake is geweest van
fraude. 39 Het (maatschappelijk zeer gewenste) onderzoek
naar faillissementsfraude zal de doorlooptijd van een faillissement
aanzienlijk doen toenemen. Omgekeerd zal een
snelle opheffing erop wijzen dat dergelijk onderzoek, hoe
gewenst mogelijk ook, achterwege is gebleven.
Er is nog een punt van belang. Blijkens de cijfers is sprake
van een afname van de werkvoorraad (alle aanhangig
1748 NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26

gemaakte zaken die nog niet zijn afgedaan). 40 Dit betekent
in beginsel een afname van doorlooptijd. Daarbij passen
echter wel enige kanttekeningen. De logica gaat op bij
constante instroom, ‘flowproductie’, zaak behandeling op
volgorde van binnenkomst, enz. Naarmate de werkelijkheid
daarvan meer afwijkt, wijkt de theoretische berekening
ook meer af van die werkelijkheid. Civiele procedures
op tegenspraak wijken sterk af van flowproductie; de
zaken volgen verschillende trajecten in de afdoening en er
is een aanzienlijke variatie in proceshandelingen en doorlooptijd.
De conclusie dringt zich op dat de Rechtspraak zich
De Rechtspraak rekent zich
rijk met een substantiële
doorlooptijdverkorting die
niet door wetgeving en
digitalisering te
verwezenlijken is
rijk rekent met een substantiële doorlooptijdverkorting die
niet door wetgeving en digitalisering te verwezenlijken is.
Dit betekent dus ook dat het niet evident is dat de operatie
per saldo maatschappelijke baten of een bezuiniging oplevert,
zoals het BCG-rapport berekent. Desalniettemin gaat
de Rechtspraak ervan uit tussen 2016 en 2020 € 120 miljoen
te kunnen bezuinigen en het te kunnen stellen met
7% minder juridische en 43% minder administratieve
medewerkers. Dit heeft als gevolg dat nog meer werk op de
schouders van de rechter zal komen te rusten, met hoogst
waarschijnlijk nadelige effecten voor de doorlooptijden.
7. Conclusie
Het bekortingspercentage van ruim 40% berust naar onze
bevindingen op een ondeugdelijk fundament. Het BCGrapport
biedt min of meer kale cijfers, terwijl een deugdelijke
programmatheorie ontbreekt. Dit geldt zowel voor de
34%, die los staat van de beoogde wetgeving, als voor het
restant (6 à 11%). De nieuwe wetgeving biedt naar onze
mening geen mogelijkheden tot substantiële versnelling
waarin de huidige wetgeving niet al voorziet. Voortijdige
digitalisering vraagt om moeilijkheden als tevoren niet de
werkprocessen zijn geüniformeerd. De Rechtspraak heeft
een eigen signatuur en zou haar doelstellingen op zorgvuldig
uitgevoerd onderzoek moeten funderen. 41
De waardering voor de rechtspraak is in Nederland
groot. Dit betreft vooral het rechterlijke functioneren. Maar
ook qua doorlooptijden doet Nederland het internationaal
goed, al zal altijd moeten worden gestreefd naar verbetering.
Daartoe moet echter systematisch worden bezien
waar ruimte bestaat voor versnelling. 42 Een sterke sturing
op bekorting van de doorlooptijden laat de waardering voor
de rechtspraak in algemene zin niet als vanzelf onaangeroerd.
Het is beter om versnelling daar te realiseren waar
de echte pijn zit en de traagheid van procedures het ‘recht
doen’ ondermijnt. De rechtspleging moet niet eenzijdig
worden geoptimaliseerd naar snelheid.
Het zou voor alle betrokkenen – de partijen en hun
vertegenwoordigers, de samenleving als geheel, degenen
die werkzaam zijn in de rechtspraak – heel mooi zijn als
de taakstelling wordt bereikt, maar de kans van slagen
daarop is zeer gering. Het niet, of lang niet, halen van dergelijke
doeleinden kan een negatief effect hebben op de
betrouwbaarheid van de rechtspraak, en daarmee op het
vertrouwen in de rechter. De Rechtspraak doet er goed
aan om geen verwachtingen te wekken die zij zeer waarschijnlijk
niet kan waarmaken.
Onze conclusie is dat de gepresenteerde taakstelling
niet realistisch en wishful thinking is. Dus: ‘Haagse bluf’
31. Kengetallen 2012, p. 17 en 53 (tabel
6a).
32. Rechtspleging Civiel en Bestuur 2012,
p. 99.
33. Aldus het Eindrapport Kwaliteitsnormen
2012 van de Raad voor de rechtspraak.
Daaraan is nog toegevoegd: ‘De ambtshalve
toetsing levert kwaliteit op, maar kost
tijd. Anders geformuleerd: in die zaken is
een langere doorlooptijd positief in plaats
van negatief te waarderen’.
34. En wel volgens O.J. Boeder, ‘De procesinleiding
volgens KEI ontleed’, te verschijnen
in Tijdschrift voor de Procespraktijk
2014, afl. 3 tot een vertraging,
afhankelijk van de gekozen wijze van
oproeping, van twee tot acht weken. Vergelijk
voor de implicaties van het wetsvoorstel
ook X.E. Kramer e.a., ‘De verstekprocedure
getoetst: een empirisch onderzoek
naar de verstekprocedure in het licht van
het KEI-programma’, TCR 2014, p. 1-11.
90-95% van de zaken’ na de mondelinge
behandeling een uitspraak kan volgen.
Daarmee wordt, gelet op de context, kennelijk
gedoeld op een eindvonnis.
37. Aantal in 2012 (exclusief 700 voorlopige
voorzieningen schuldsanering) 12 234
zaken. Precieze cijfers ontbreken voor de
insolventiezaken; zie Rechtspleging Civiel
en Bestuur 2012, p. 89-90 en 228 (tabel
4.1).
38. Vergelijk noot 10.
39. A.M. Hilverda, De bestrijding van faillissementsfraude:
waar een wil is, … (oratie
Nijmegen), Deventer: Kluwer 2012, p. 5,
met verwijzing naar CBS-onderzoek uit
2011.
40. Kengetallen 2012, p. 30.
41. Vergelijk M. Ahsmann, Over meesters
in de rechten en priesters van het recht,
Feit en fictie in hun opleiding (oratie Leiden),
Den Haag 2012, p. 155.
42. Vergelijk voor het strafrecht A.M.G. Zuiderwijk
e.a., Doorlooptijden in de strafrechtsketen:
Ketenlange doorlooptijden en
doorlooptijden per ketenpartner voor verschillende
typen zaken (WODC-Cahier
2012-1), p. 79-80.
35. In 2012 werden 15 500 dagvaardingen
ingediend. Zie voor alle hierna besproken
doorlooptijden Kengetallen 2012, p. 49
(tabel 2a).
36. Vergelijk MvT op art. 77t Rv: ‘de verwachting
vanuit de Rechtspraak is dat in
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26 1749

1274
Focus
Veranderingen in het
procesrecht
Nieuw, verbeterd!
Toon Huydecoper 1
De ophanden zijnde modernisering en vernieuwing van de rechtspraak baren de auteur zorgen. De voornemens
richten zich op sneller en efficiënter procederen, met name door digitalisering van diverse stappen
van de gerechtelijke procedures. De vraag is of met deze beklemtoning van snelheid en efficiëntie niet te veel
afbreuk wordt gedaan aan de ruimte voor zorgvuldigheid en deugdelijke onderbouwing.
1. Al weer geruime tijd krijgt de rechtspraktijk berichten
over voorgenomen vernieuwing, verbetering en versnelling
van het procederen bij de rechter, in het bijzonder als
het gaat om burgerlijk procesrecht en bestuursprocesrecht.
Men is, zo te horen, heel wat van plan. De beoefenaars
van de rechtspraktijk doen er dus goed aan, zich op
de hoogte te stellen van wat de plannen inhouden. Daarbij
zal dit stukje ze overigens niet behulpzaam zijn – ik
verwijs daarvoor naar de website van de Rechtspraak, bijvoorbeeld
bij de themadossiers ‘Modernisering van de
rechtspraak’. 2
Wie in de genoemde bronnen grasduint, bemerkt
meteen dat de voornemens zich richten op sneller en efficiënter
procederen, met een sterke nadruk op het gegeven
dat de procedure geheel uit digitale stappen zal bestaan
(behalve, natuurlijk, de mondelinge behandeling).
2. Sneller en efficiënter – dat klinkt bepaald aantrekkelijk.
En toch, bij de lezer die voor dit stukje verantwoordelijk is,
dringt zich op dat de voorstellen snelheid en efficiëntie
een hogere prioriteit geven dan die verdienen. Procedures
moeten vanzelfsprekend niet onnodig of onaanvaardbaar
voortslepen, en voor inefficiëntie valt natuurlijk niets te
zeggen. Maar procedures moeten wel zorgvuldig verlopen.
Daarbij is van groot belang dat er voldoende ruimte voor
de betrokkenen is om hun standpunten deugdelijk en
goed voorbereid, en ook goed onderbouwd, te (kunnen)
voordragen. Tussen snel en efficiënt aan de ene kant en
zorgvuldig en deugdelijk onderbouwd aan de andere kant,
bestaat van nature spanning. Deugdelijk voorbereiden en
onderbouwen kost nu eenmaal tijd; en deugdelijk onderzoeken
van iets dat goed is voorbereid en goed wordt
onderbouwd zal vaak méér inspanning en tijd van de
rechter vergen, dan beoordeling van gebrekkig of (te)
summier onderbouwde stellingen. Het ene gaat ten koste
van het andere. De vraag is dan, of met forse beklemtoning
van snelheid en efficiëntie niet te veel afbreuk wordt
gedaan aan de ruimte voor zorgvuldigheid en deugdelijke
onderbouwing. Over die vraag gaan de beschouwingen in
de volgende drie hoofdstukken. (Wees gerust: het zijn korte
hoofdstukken.)
Termijnen, algemeen
3. Procederen – dat geldt voor iedere procedure, al zal het
hierna vooral over de civiele contentieuze procedure
gaan – kost tijd. Elke noodzakelijke proceshandeling vergt
een zekere minimale voorbereidingstijd. Eerlijk procederen
vergt dat alle partijen een faire kans krijgen om hun
standpunt te presenteren – inclusief een faire kans om op
de standpunten van anderen 3 te reageren. Dat impliceert
ook een redelijk minimum aan tijd om zijn reactie en de
onderbouwing daarvan, voor te bereiden.
Iets dergelijks geldt voor het doen van uitspraak. De
rechter heeft daarvoor een bepaalde minimale tijd nodig;
en zoals al even ter sprake kwam: naarmate de partijstandpunten
zorgvuldiger zijn geformuleerd en onderbouwd,
zal de rechter gewoonlijk méér tijd voor de beoordeling
en voor de motivering van zijn oordeel nodig
hebben.
Aan de hier bedoelde minima valt niet te tornen.
Sneller procederen dan met die minima verenigbaar is, is
eenvoudigweg niet (behoorlijk, ‘eerlijk’) te verwezenlijken.
En een open deur intrappend: digitalisering verandert
hier (natuurlijk) niets aan. Of men bij de voorbereiding
van zijn reactie of zijn uitspraak nu een kroontjespen of
een ‘tablet’ gebruikt, men is in beide gevallen (vrijwel)
dezelfde tijd kwijt.
4. Als het gaat om de partij-uitingen, is bijvoorbeeld met
het volgende rekening te houden:
een uiting die reageert op een uiting van een andere
partij vergt op z’n minst de tijd om de volgende stappen
1750 NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26

te (kunnen) nemen: kennisneming/bestudering van de
uiting in kwestie; mededeling van de uitkomsten van deze
kennisneming aan de betrokkenen (‘waar moeten we op
reageren’); raadpleging van degenen die van de desbetreffende
feiten/gegevens op de hoogte zijn; gunnen van enige
tijd aan dezen, om relevante gegevens en bewijselementen
op te sporen en ter beschikking te krijgen;
opstellen/formuleren van de reactie; voorleggen van de
concept-reactie aan de betrokkenen voor commentaar; en
tenslotte: formuleren/opstellen/indienen van de uiteindelijke
versie van de reactie.
5. Zoals bekend, geldt thans in de contentieuze civiele procedure
in het algemeen een termijn van zes weken voor
het nemen van de conclusie van antwoord. In die termijn
zal het gewoonlijk wel mogelijk zijn om de zo-even opgesomde
stappen alle te nemen – maar gevallen waarin dat
niet mogelijk is, zullen geen hoge uitzondering zijn.
Ook in de gevallen waarin het op zichzelf wél mogelijk
was, laat zich denken dat een van de opgesomde stappen
niet ‘glad’ verloopt (een om informatie gevraagde
betrokkene blijkt niet dadelijk beschikbaar, heeft de vraag
niet goed begrepen, stuurt de verkeerde stukken, enz.), en
dat het tijdschema daardoor onder spanning komt te
staan. Trouwens, haperingen kunnen ook heel goed bij
méér dan een van de opgesomde stappen intreden.
Voorzien de geldende procesregelingen in deze moeilijkheid
Eigenlijk niet. De rechter kan nader uitstel toestaan,
maar of dat gebeurt is onzeker. De kans dat gereageerd
moet worden terwijl de voorbereidingstijd niet
voldoende was, is daardoor verre van denkbeeldig. Dat
geldt voor de conclusie van antwoord, maar dat geldt in
versterkte mate voor sommige reacties die in latere stadia
van de procedure verwacht worden – zie bijvoorbeeld
punt 6 en punten 8-10.
6. In het geldende civiele procesmodel volgt op het schriftelijke
antwoord een comparitie. De mogelijkheid van een
reconventionele eis/verzoek geldt onverkort, maar de ruimte
voor een antwoord hierop is, doordat de comparitie niet
te lang op zich mag laten wachten, in de nodige gevallen
onaanvaardbaar bekort. Dat geldt a fortiori voor de mogelijkheid
van de reconventionele eiser om – bij de comparitie
– adequaat op het reconventionele verweer van de andere
partij te reageren, laat staan om de onderbouwing voor
de reactie tijdig vóór de comparitie aan te leveren.
Voorziet de procesgang in dit probleem Het antwoord
is simpelweg: nee.
7. Het thans geldende procesmodel gaat dus uit van termijnen
die in heel wat gevallen niet adequaat zijn. Voor
de innovatieplannen is dat in versterkte mate het geval,
want die gaan uit van nog kortere termijnen.
De maatschappelijke werkelijkheid
is dat het debat in een rechtsgeschil
zich ontwikkelt
Dat gebeurt met het oog op gewenste versnelling
– maar in feite is het zo dat de termijnen erop zijn
bemeten dat elke procedure in de kortst denkbare termijn
wordt afgedaan (voor elke stap wordt niet meer dan de
minimaal benodigde tijd ingeruimd). Ik heb er natuurlijk
begrip voor dat men onnodige en onevenredige vertraging
wil tegengaan; maar een termijnenstelsel dat in alle
gevallen mikt op afronding in de allerkortste tijd die maar
mogelijk is, roept allicht de vraag op of men niet in de
andere richting is ‘doorgeschoten’ – en ook een bevestigend
antwoord op die vraag.
De mondelinge behandeling
8. Na de schriftelijke standpuntuitwisseling in twee (of, bij
reconventionele vorderingen en verzoeken: in telkens
twee) ronden, volgt dus in beginsel een comparitie. Het
belang en de heilzaamheid daarvan krijgen veel nadruk.
Wat er thans bekend is van innovatieplannen voor de
civiele en bestuursrechtelijke procedure, laat dan ook zien
dat méér nadruk op de comparitie wordt gelegd. In dat
verband volgen onder a. t/m c. hierna drie opmerkingen,
die alle zijn ingegeven door de gedachte dat óók voor de
comparitie de beginselen van ‘fair trial’ (moeten) gelden,
en dat de partijen dus de kans moeten krijgen om hun
standpunten te verdedigen op een manier die zowel eerlijk
als adequaat is.
a. Comparities worden vaak slecht voorbereid. De
partijen weten dan niet, of hoogstens zeer globaal, wat er
bij de comparitie ter sprake zal komen en wat de rechter
van hun verwacht. In een recent in Den Haag gehouden
‘pilot’ die onderdeel uitmaakte van het vernieuwingsproject,
was zelfs als richtsnoer aanvaard dat de comparitie
niet wordt voorbereid, in die zin dat er (tijdig) aan partijen
wordt meegedeeld wat er ter sprake zal komen en welke
inbreng (in elk geval) van hen verwacht wordt.
Dat dit bezwaarlijk is, dringt zich enigszins op. Als de
rechter zich slecht voorbereidt (voor de goede verstaanders:
dat was dus in de Haagse ‘pilot’ niet aan de orde,
maar het niet goed voorbereiden van de partijen wel), en
als de partijen geen deugdelijke houvast krijgen om zich
goed voor te bereiden, is de kans dat de comparitie als
onderdeel van de procedure nuttige resultaten oplevert, 4
relatief klein. 5
Auteur
aan op de uitwerking in nog nader te produceren
regelgeving (waaronder: de procesreglementen
van de rechterlijke instanties).
3. Zie bijvoorbeeld HR 15 april 2011,
ECLI:NL:HR:2011:BP5612, r.o. 3.6.2.
4. Comparities leiden vaak tot schikkingen.
In dat geval is minder relevant, welke bijdrage
de comparitie aan de instructie van
de zaak heeft geleverd. Mijn betoog ziet
dan ook vooral op de gevallen waarin de
comparitie wel als hoofdstap in de instructie
van de zaak dient. Intussen: goede voorbereiding
van de comparitie kan er ook toe
bijdragen dat de zaak geschikt wordt – wat
dat betreft heeft dit middel dus in breder
verband zijn nut.
5. Ik ben er uiteraard mee vertrouwd dat er
heel wat zaken zijn waarin de conflictstof
dusdanig overzichtelijk is, dat voorbereiding
voor een comparitie niet werkelijk nodig is.
De besproken praktijk ruimt echter (ook)
geen tijd in voor de rechter om te beoordelen
of dit geval zich voordoet – laat staan
om, in de gevallen waarin dat niet zo is,
tijdig de stappen te nemen die in die gevallen
wél nodig zijn.
1. Jhr. mr. J.L.R.A. Huydecoper is advocaatgeneraal
bij de Hoge Raad, civiele sectie.
Noten
2. Op www. rechtstpraak.nl. kan men ook
de concept-wetsvoorstellen inzien die
inmiddels openbaar zijn gemaakt. Die zijn
overigens niet zo veelzeggend – het komt,
als men de verdere stukken bekijkt, vooral
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26 1751

Focus
Contemplation – Cargo © ImageZoo / Alamy
9. En een tweede bezwaar: de genoemde gegevens brengen
mee dat er een aanzienlijke kans bestaat dat een partij
bij de comparitie wordt ‘overvallen’ door stellingen/vragen
van de kant van andere partijen of van de rechter,
waarop men zich niet goed heeft geprepareerd. 6 Van een
dergelijke partij verwachten dat die wél ter plekke adequaat
reageert levert in praktisch opzicht een onredelijke
overschatting op van wat de doorsnee procesdeelnemer
kan presteren. Er zijn mensen die het gegeven is, onvoorbereid
perfecte reacties te formuleren; maar er zijn veel
Er zijn mensen die het gegeven is,
onvoorbereid perfecte reacties te
formuleren; maar er zijn veel méér
mensen die dat niet kunnen
méér mensen (inclusief professionele rechtsbijstandsverleners),
die dat niet kunnen. Principieel komt dit bovendien
neer op miskenning van de regel dat elke partij recht
heeft op adequate ruimte om te reageren. Die adequate
ruimte wordt in het hier veronderstelde geval gewoon niet
geboden. 7
Overigens: ‘overvallen worden’ kan ook gebeuren als
een comparitie wél deugdelijk is voorbereid, al is de kans
dan beduidend kleiner. Ook daar zou de comparitie-regeling
rekening mee moeten houden.
10. b. In het verlengde van het zojuist besprokene: wanneer
inderdaad bij een comparitie iets ter sprake komt
waarvan tenminste één partij op plausibele gronden kan
stellen dat zij daarop niet voldoende voorbereid was (en
niet: kon zijn, zie voetnoot 6), behoort aan de partijen (ook
de andere partijen) een gelegenheid te worden gegeven
om alsnog op dat punt in te gaan. Voor die gelegenheid
moet een adequate tijd ter beschikking staan, zie punten
3-6 hiervóór. Het huidige comparitie-model houdt met
deze mogelijkheid niet of niet voldoende rekening. Voor
1752 NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26

wat er tot dusverre bekend is over innovatieplannen, geldt
dat weer in versterkte mate.
11. c. Weer in het verlengde van de beide eerdere opmerkingen:
wil er adequaat op het ter comparitie besprokene
gereageerd kunnen worden, dan moet er een behoorlijke
vastlegging van dat besprokene zijn én moeten de betrokkenen
daarover kunnen beschikken als zij hun nadere
reactie voorbereiden. Ook op dit vereiste is het huidige
comparitie-model in het geheel niet toegesneden. Ook
hier geldt precies hetzelfde voor wat er bekend is over de
innovatieplannen.
Uit het zojuist besprokene vloeit overigens ook voort
dat de rechter geen recht zou mogen doen op stellingen
die mogelijk wél bij de comparitie zijn aangedragen, maar
die niet in de vastlegging van de comparitie terug zijn te
vinden. Op zulke stellingen kon immers, naar in de rede
ligt, niet werkelijk adequaat worden gereageerd. Ook dit
strookt niet met de huidige gang van zaken: de rechter
kan vaststellen dat iets wat niet uit het proces-verbaal
blijkt, wél op de zitting is gezegd (of: onweersproken is
gebleven, een voor de praktijk nog ‘gevaarlijker’ variant);
en hij kan daaraan ook consequenties verbinden. Ook in
dit opzicht is er, vrees ik, sprake van een gang van zaken
die onvoldoende aan de beginselen van een eerlijke procesgang
recht doet wedervaren. 8, 9
Laattijdig ingebrachte stellingen en bewijzen
12. Het huidige procesmodel is er sterk op gefocust dat de
partijen alle relevante gegevens in het vroegste stadium
van de procedure naar voren brengen en, voor zover
mogelijk, (met bewijsmateriaal) onderbouwen. 10
Dat dat inderdaad bevorderlijk is, zal niemand
betwisten. De maatschappelijke werkelijkheid is echter,
dat het debat in een rechtsgeschil zich ontwikkelt. De
reacties op de standpunten van de ene partij werpen
nieuw licht op gegevens die daarvóór niet, of alleen in
ander verband relevant waren. Dat roept dus – soms –
nieuwe argumenten op, en nieuwe onderbouwende gegevens
voor die argumenten. En naarmate men langer in
een zaak ‘zit’ komt men op ideeën die men aanvankelijk
niet had – ‘voortschrijdend inzicht’ voor wie positief
gestemd is, ‘esprit d’escalier’ voor wie dat wat minder is.
13. Ik ken de nodige bronnen die ervan uitgaan dat het
aan partijen eigen is om gegevens achter de hand te houden
en om ‘kruit droog te houden’. Ik vermoed dat die
gedachte mede ten grondslag ligt aan de eisen die erop
gericht zijn dat partijen meteen met alles wat ter zake
doet voor de dag moeten komen. In mijn eigen, toegegeven:
beperkte, ervaring is het zo dat partijen zelden of
nooit gegevens achter de hand houden en kruit droog
houden (integendeel, zij overladen hun proceshelper en
de rechter met zo veel mogelijk argumenten en ondersteunende
gegevens – soms relevant, vaak niet). Dat
wezenlijke aspecten van een zaak pas later aan het licht
komen is bepaald geen uitzondering; maar dat wordt,
denk ik, veel vaker veroorzaakt doordat het debat zich
ontwikkelt en verdiept en doordat bij de betrokkenen
‘voortschrijdend inzicht’ optreedt, dan doordat opzettelijk
zaken worden achtergehouden.
14. In het licht van het zojuist besprokene ben ik een uitgesproken
tegenstander van gedachten die ertoe strekken
dat partijen beperkt moeten worden in de mogelijkheid
om in een vervolgstadium van de procedure nieuwe stellingen
te betrekken en/of nieuwe materialen in te brengen.
Voor zover die gedachten steunen op het vermoeden
dat partijen anders (vaak) opzettelijk gegevens zouden
achterhouden, missen zij deugdelijke grondslag – die neiging
is er in werkelijkheid niet, of niet in relevante mate.
15. Belangrijker lijkt mij echter dit: de procedure – ook dit
geldt niet alleen voor de civiele procedure, al zal ik mij
daar wel toe beperken – is er op gericht dat de rechter een
oordeel geeft aan de hand van de werkelijke rechtsverhouding
van de betrokkenen, met inachtneming van de feiten
en omstandigheden die werkelijk voor die rechtsverhouding
bepalend zijn.
Alle regels die ertoe strekken dat de rechter materiaal
dat hem in dit verband wordt voorgelegd, buiten
beschouwing laat omdat dat eerder had kunnen/moeten
worden ingebracht, doen aan dit vrij fundamentele uitgangspunt
afbreuk: de rechter laat dan dus met opzet een
deel van de hem voorgelegde gegevens buiten beschouwing,
en neemt op de koop toe dat hij dus zou kunnen
oordelen aan de hand van een onvolledig beeld van de
werkelijkheid.
16. Wil dat gerechtvaardigd zijn, dan moet er volgens mij
heel wat méér aan de hand zijn dan dat een partij een eer-
6. Ik zeg met opzet niet ‘niet heeft kunnen
prepareren’. Wie over onbeperkt inzicht
beschikt, kan zich vermoedelijk op alles
prepareren. De procesgang moet er echter
op zijn ingericht, dat de meeste deelnemers
niet over onbeperkt inzicht beschikken.
Voor procesmodellen die rekening moeten
houden met partijen die zonder professionele
rechtsbijstand procederen – wat inmiddels
bij de grote meerderheid van zaken
regel is – geldt dat natuurlijk eens te meer.
7. In een systeem dat veel waarde hecht
aan de comparitie, ligt besloten dat er bij
die gelegenheid niet slechts een herhaling
van eerdere zetten plaats vindt, maar dat
het alleszins mogelijk is dat er nieuwe gegevens
ter tafel komen. Naarmate de schriftelijke
vóórfase van de procedure beperkter is,
neemt de kans dat (pas) bij de comparitie
belangrijke gegevens aan de orde komen,
allicht (aanmerkelijk) toe; zie overigens ook
punten 12-14.
8. De klemmende behoefte aan behoorlijke
vastlegging doet zich vooral voelen bij
zaken waar inderdaad met recht aanspraak
kan worden gemaakt op een nadere reactie
op ter comparitie aangevoerde ‘nieuwe
punten’ (of andere materie die een nadere
reactie kan rechtvaardigen – zoals in een
aantal varianten denkbaar is). In veel gevallen
is die behoefte er niet, of is die niet
gerechtvaardigd. Dan zou een zorgvuldige
vastlegging van het besprokene in zoverre
kunnen worden gemist. Ook dan blijft
echter gelden dat het ongelukkig is dat de
rechter mag beslissen aan de hand van
gegevens die niet uit processtukken blijken
(zoals: niet genotuleerde uitlatingen of
volgens de rechter plaatsgevonden ‘nietweersprekingen’
ter comparitie). Zie ook de
volgende voetnoot.
De last van goede vastlegging kan vermoedelijk
worden verlicht door het gebruik van
moderne opnameapparatuur. De opnames
moeten dan worden ‘uitgewerkt’ als blijkt
dat er inderdaad met de vastlegging verder
moet worden gewerkt – en anders niet.
9. Een bijkomend, maar relevant voordeel
van een behoorlijke vastlegging van wat ter
comparitie gebeurt, betreft de behandeling
van de zaak in verdere instanties. Nu is het
maar al te vaak zo dat een uitspraak in
eerste aanleg of in appel gewicht blijkt toe
te kennen aan ‘iets’ dat bij een mondelinge
behandeling zou zijn gebeurd, terwijl de
appel- of cassatierechter geen houvast
wordt geboden om na te gaan wat er dan
gebeurd zou zijn, en of dat inderdaad het
daaraan toegekende gewicht rechtvaardigt
(zie voor een illustratie HR 7 juni 2002,
ECLI:NL:PHR:2002:AE0651, NJ 2002/394).
Dat dat een onbevredigende situatie is,
dringt zich nogal op.
10. Ook hier: voor de procesmodellen
waarvan in de stukken over innoverend
beleid sprake is, geldt dat eerder sterker dan
in verminderde mate.
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26 1753

Focus
dere gelegenheid om de desbetreffende gegevens naar
voren te brengen, heeft laten passeren. Waar de grens precies
moet liggen – bij aperte kwade trouw van de partij
die gegevens achterhield of bij een wat mindere mate van
verwijtbaarheid – wil ik nu niet onderzoeken; maar het
lijkt mij duidelijk dat regels die ertoe strekken dat het
enkele overschrijden van een vrij kort bemeten termijn al
rechtvaardigt dat de rechter relevant materiaal van zijn
beoordeling uitsluit, helemaal verkeerd zijn.
Uiteraard betekent het accepteren van laattijdig
ingebrachte gegevens wel, dat er ruimte moet zijn voor de
andere betrokkenen om te reageren – en, zoals ik hiervóór
heb bepleit: voldoende en adequate ruimte. Dat levert
alweer spanning op als het erom gaat, procedures te
bespoedigen en te simplificeren. Dat zie ik natuurlijk ook
wel in. Maar de eerder besproken argumenten zijn dusdanig
zwaarwegend, dat de hang naar snelheid en efficiëntie
daarvoor plaats zal moeten maken. Een pleister op de
wonde is misschien, dat het probleem van laattijdig ingebrachte
– relevante – materie van vrij beperkte omvang is:
gevallen waarin dit werkelijk een rol speelde hebben zich
althans in de zaken waarvan ik kennis heb gedragen,
maar bij vrij hoge uitzondering voorgedaan.
Consequenties voor het innovatiebeleid
17. Dit slothoofdstuk begint met de stelling dat er relatief
veel zaken, zeker in de civiele en bestuurssector, zijn die
het niveau van de eenvoudige routinezaak overstijgen. Dat
lijkt mij ook logisch: verreweg de meeste justitiabelen zijn
geen sufferds, en vrijwel alle justitiabelen zien tegen het
entameren van een procedure erg op. Beide gegevens tezamen
bewerkstelligen, dat men niet zo gauw met een eenvoudig
probleem bij de rechter aankomt: men lost dat zelf
op, of men vindt de barrière om voor zoiets naar de rechter
te gaan te hoog. Wat de rechter wél bereikt, heeft daardoor
van nature een zekere mate van ingewikkeldheid.
18. Als het eerder besprokene misschien de indruk heeft
opgeroepen dat ik een tegenstander ben van het huidige
procesmodel, wil ik die indruk graag wegnemen. Een
model dat uitgaat van één schriftelijke ronde (met voldoende
égards voor adequate voorbereiding, óók in de
reconventie), in beginsel gevolgd door een comparitie, is
als basis goed. In dat model past ook goed een regel die
partijen ertoe aanzet, in het vroegst mogelijke stadium
alle relevante stellingen en gegevens aan de rechter voor
te leggen – dat is op zichzelf natuurlijk alleen maar positief
te waarderen.
Mijn bezwaren betreffen dus niet deze uitgangspunten.
Zij betreffen een aantal aspecten van de uitwerking
daarvan in de praktijk (en in de voorstellen voor innovatie,
voor zover wij die kennen). In elk van die aspecten
meen ik te signaleren dat er onevenredige prioriteit wordt
gegeven 11 aan snelheid en efficiëntie, en dat daardoor
onaanvaardbaar tekort wordt gedaan aan een adequate,
evenwichtige en eerlijke procesgang. 12
Wat de rechter wél bereikt,
heeft daardoor van nature
een zekere mate van
ingewikkeldheid
19. Ik vat de bezwaren nog eens kort samen:
– her en der in het systeem wordt onvoldoende voorzien
in een redelijke ruimte om op gegevens (van de kant
van anderen) te reageren. Dat geldt in sommige (maar
niet weinige) zaken als het gaat om de vaste termijnen
voor antwoord en antwoord in reconventie. Het geldt in
veel zaken voor de ruimte om op het antwoord in reconventie
te reageren; en het geldt heel vaak als het gaat om
reacties op (nieuwe) gegevens die ter comparitie (of bij
pleidooi) aan de orde komen.
– zowel als het gaat om de voorbereiding en vastlegging
van de comparitie als wat betreft de ruimte voor
weerwoord daarna, is de thans geldende procesgang (en
ook wat bij wege van innovatie wordt aangekondigd) in
uitgesproken mate gebrekkig.
Hierin voorzien, zal overigens extra lasten voor de
rechterlijke macht (bij de voorbereiding van de comparitie
en bij de vastlegging van het ter comparitie besprokene)
vergen; en het betekent verlenging van de procesduur,
zeker als er gelegenheid moet worden gegeven voor reactie
na de comparitie. Aan beide valt echter volgens mij
niet te ontkomen.
– verlangen dat partijen zo vroeg mogelijk alle relevante
stellingen en gegevens voordragen is goed. Daaraan
sancties verbinden die ertoe strekken dat de rechter aan
gegevens die ‘te laat’ worden gepresenteerd voorbij gaat, is
verkeerd – althans wanneer die sanctie niet door bijzondere
omstandigheden (gewoonlijk: laakbaar procesgedrag
aan de kant van de desbetreffende partij) wordt gerechtvaardigd.
20. Ieder van de hiervóór besproken aspecten brengt een
grotere last voor de rechterlijke macht – de ene wat meer,
de andere wat minder – met zich mee; en ieder van die
aspecten zal, als daaraan tegemoet wordt gekomen,
(meestal) tot verlenging van de procesduur leiden. Maar
daar is niets op aan te merken. Efficiëntie (wat bij het
bestuur en ‘de politiek’ vaak hetzelfde is als: goedkoper
werken) verdient uiteraard aanbeveling, maar daaraan
mogen geen wezenlijke aspecten van het eerlijke proces
worden opgeofferd; en voor de procesduur geldt precies
hetzelfde. Die twee krijgen al geruime tijd alle aandacht
en prioriteit. Zij verdienen zeker aandacht – maar niet tot
elke prijs. De prijs die daar nu voor wordt betaald of dreigt
te worden betaald, is – dat zal de lezer niet verrassen –
wat mij betreft te hoog.
11. Zoals ik al een aantal keren terloops
aangaf, geldt dit telkens voor de plannen
voor innovatie in dezelfde, of in versterkte
mate.
12. Wie mij wil tegenwerpen dat sommige
van de door mij besproken gebreken in de
rechtspraak van het EHRM wel geaccepteerd
zijn (zie overigens EHRM 14 januari
2014, nr. 47315/13), antwoord ik dat het
enkele feit dat aan de minima van art. 6
EVRM wordt voldaan, nog niet betekent
dat men een procesmodel heeft dat werkelijk
aan de desiderata voor een goed en
eerlijk model beantwoordt – het betekent
inderdaad alleen dat men de minimumnorm
heeft ‘gehaald’.
1754 NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26

Reacties
1275
Reactie op het artikel van Ahsmann c.s.
H.Th. van der Meer en R.P. van der Laan 1
De Rechtspraak heeft haar doelstellingen
voor de komende
jaren scherp geformuleerd in
de Agenda van de Rechtspraak 2015-
2018. Snelle, toegankelijke en deskundige
rechtspraak. Dat zijn de speerpunten
die alle 60 bestuurders van de
Rechtspraak gezamenlijk hebben
benoemd. Er is dus niets ‘Haags’ aan
deze landelijke ambitie. En het is
tevens geen ‘bluf’ om de koers in de
verkorting van doorlooptijden op 40%
te stellen: bestuurders zijn aangesteld
om te besturen, met de ambitie om
een heldere koers uit te zetten. Een
koers die recht doet aan de veranderende
eisen die de samenleving aan de
Rechtspraak stelt.
Waarom deze ambitie Het antwoord
daarop is eenvoudig: omdat de
samenleving steeds hogere eisen stelt
aan de kwaliteit van rechtspraak; kwaliteit
die zowel snelheid, toegankelijkheid
als deskundigheid omvat.
Een belangrijke drijfveer voor
deze ambities zijn de daarmee te bereiken
maatschappelijke baten. Een
recente studie 2 laat substantiële maatschappelijke
baten zien die zijn gerealiseerd
door de verkorting van doorlooptijden
in de afgelopen vijftien
jaar. 3 De feitelijke verkorting bedroeg
circa zes maanden voor civiele zaken
op tegenspraak boven de kantongrens.
Eenzelfde verlaging ligt in het verschiet
bij bestuurszaken, onder meer
als gevolg van de ‘nieuwe zaakbehandeling’.
Het is reëel te verwachten dat
verdere verkorting de baten evenredig
zal doen toenemen en dat is juist in
een tijd van weinig economische groei
van groot belang. Ook blijkt dat versnelling
gelijk op is gegaan met betere
prestaties in andere dimensies van
kwaliteit, zoals begrijpelijkheid en
rechtseenheid.
Is 40% verkorting van doorlooptijden
realistisch Het definitieve antwoord
daarop is pas in 2018 te geven.
De omvang van de op stapel staande
organisatorische veranderingen is echter
ongekend en dus voorspellen resultaten
uit het verleden geenszins de nabije
toekomst. De bestuurders van de Rechtspraak
realiseren zich dat alles op alles
moet worden gezet om de gestelde doelen
te halen, maar zien het als een realistische
koers. Het is ook daarom dat binnen
de Rechtspraak een grootschalig
veranderprogramma KEI is ingezet, in
nauwe betrokkenheid met bestuurders
en professionals. Om de beoogde verkorting
te behalen dient er veel te veranderen:
er worden nieuwe werkprocessen
ontworpen, met nieuwe systemen en
technieken en bovenal dient aandacht
te worden besteed aan een andere wijze
van werken door de professionals. In het
artikel van Ahsmann c.s. wordt niet
ingegaan op het vele werk dat hiervoor
door honderden professionals in de
Rechtspraak wordt verzet. De suggestie
wordt gewekt dat KEI louter technisch
gedreven is. Dat is een miskenning van
de werkelijkheid. Vanuit het theoretische
perspectief van de schrijvers is die
insteek niet onbegrijpelijk, daar het artikel
voornamelijk gebaseerd is op de initiële
kosten-baten analyse. Deze analyse
is begin 2013 opgesteld in opdracht van
de Raad voor de rechtspraak en is
gebruikt als nulmeting aan de start van
KEI. De planvorming heeft zich sedertdien
op vele terreinen verder ontwikkeld,
maar is door de schrijvers niet
meegenomen in hun analyse. Binnen
KEI wordt veel aandacht besteed aan
draagvlak, cultuur en werkwijzen (regie,
zaaksturing en -differentiatie).
De bestuurlijke conclusie is dat
niets doen geen optie is. De benadering
van Ahsmann c.s. is ons te defaitistisch.
Als zij gelijk hebben met hun stelling
dat het op basis van eerdere ervaringen
simpelweg niet 40% sneller kan, dan
heeft het geen zin lang bij dat verleden
stil te staan. Als het – tot nu toe – niet
kon, moeten we al onze energie en
denkkracht steken in de vraag, wat er
moet gebeuren om het wel te laten lukken,
of om in ieder geval daarin zo ver
mogelijk te komen. Op die gedachte is
KEI, dat uitgaat van een ‘holistische’
aanpak die niet eerder in de Rechtspraak
is vertoond, gebaseerd. De koers
voor de komende jaren is vastgelegd, de
prioriteiten zijn gesteld. Een ding is
daarbij zeker: onder rechters en hun
medewerkers schuilt een fenomenale
denkkracht, energie en loyaliteit. Dat
blijkt onder meer uit de overal oppoppende
experimenten, ook op het gebied
van het terugdringen van de doorlooptijden.
Daarbij worden verbluffende
resultaten gesignaleerd, met verkortingen
in de doorlooptijd van gemiddeld
60%, zoals gebleken is in de zaken die
vallen onder de pilot procesversnelling
in hoger beroep bij het Gerechtshof
Amsterdam. Hoezo niet realistisch
Auteurs
1. Mr. H.Th van der Meer en drs. R.P. van der Laan MC MPA
zijn respectievelijk voorzitter en lid van de begeleidingsgroep
Agenda van de Rechtspraak 2015-2018. Zij zijn werkzaam
als respectievelijk president van het Gerechtshof Amsterdam
en adviseur bij het bureau van de Raad voor de rechtspraak.
Noten
2. Frans van Dijk (2014), Improved Performance Of The
Netherlands Judiciary: Assessment Of The Gains For Society,
International Journal for Court Administration,
URN:NBN:NL:UI:10-1-115612.
3. De baten van verkorting worden geschat op jaarlijks
0,13% van het BBP. Dat betreft dus ongeveer € 800 miljoen
op jaarbasis. N.B.: de totale kosten van de Rechtspraak
bedragen ongeveer € 1 miljard per jaar.
Naschrift
Het grote maatschappelijke belang van
bekorting van doorlooptijden is onomstreden.
Uiteraard kunnen bestuurders
daarvoor innovatieve ideeën en ambitieuze
doelstellingen formuleren. Die zullen
vervolgens wel uitwerking moeten
krijgen in een concreet uitvoeringsplan,
met vermelding van de middelen die
nodig zijn om te verzekeren dat de doelstellingen
ook werkelijk worden
gehaald. Bij navraag halverwege april jl.
bleek ons dat het percentage van 40 uitsluitend
berust op het BCG-rapport. Van
der Meer en Van der Laan spreken over
‘latere planvorming’, maar lichten die
niet toe. Daarmee verband houdende
stukken zijn ons onbekend. Wij hebben
ons geconcentreerd op de vraag of de
onderbouwing in het enige beschikbare
rapport deugdelijk is. Deze vraag hebben
wij, met onze ervaring in de rechtspraktijk
en na onderzoek van de feiten,
ontkennend beantwoord. Als wij de
reactie goed begrijpen, is het de
gerechtsbestuurders echter niet zozeer
om feiten te doen. In plaats daarvan
kiezen zij voor een vernieuwende, ‘holistische’
aanpak. Zij noemen één ongedocumenteerd
voorbeeld: de versnelling
met 60% in pilotzaken bij het Gerechtshof
Amsterdam. Of deze resultaten
geflatteerd zijn, is niet te controleren
(vgl. onze noot 27 over de Haagse pilot).
In ons artikel hebben wij ons, evenals
het BCG-rapport, beperkt tot zaken in
eerste aanleg. Niemand is gebaat bij
loze beloften, en al helemaal niet van
rechters of van gerechtsbestuurders.
Zoals rechterlijke beslissingen ter discussie
dienen te kunnen staan, moeten
ook uitingen van gerechtsbestuurders
zich lenen voor onderzoek. Als analyse
van de feiten niet meer het vertrekpunt
vormt, lopen onze wegen uiteen.
Margreet Ahsmann en Hans Hofhuis
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26 1755

Rechtspraak
Aanbevolen citeerwijze:
NJB 2014/ … (nummer uitspraak)
Hof van Justitie EU 1756
Hoge Raad (civiele kamer) 1757
Hoge Raad (strafkamer) 1761
Hoge Raad (belastingkamer) 1771
Afd. Bestuursrechtspraak RvS 1774
Centrale Raad van Beroep 1776
Hof van Justitie van de
Europese Unie
Deze rubriek is verzorgd door M. Bulterman,
medewerker van de Directie Juridische Zaken,
Afdeling Europees Recht van het Ministerie
van Buitenlandse Zaken. De volledige uitspraken
van het EU-Hof zijn beschikbaar via
www.curia.europa.eu.
1276
Arrest van 12 juni 2014, gevoegde zaken nr.
C-39/13, nr. C-40/13 en nr. C-41/13
(Tweede kamer: R. Silva de Lapuerta, kamerpresident,
J. L.da Cruz Vilaça, G. Arestis, J.-C.
Bonichot (rapporteur) en A. Arabadjiev,
rechters)
Vrijheid van vestiging. Vennootschapsbelasting.
Fiscale eenheid van vennootschappen
van zelfde groep. Verzoek. Gronden voor weigering.
Ligging van de zetel van een of meer
tussenvennootschappen of van de moedervennootschap
in een andere lidstaat. Geen
vaste inrichting in de heffingsstaat.
(Wet VPB 1969 art. 15; VWEU art. 49, 54)
Inspecteur van de Belastingdienst/Noord/
kantoor Groningen vs. SCA Group Holding BV,
X AG e.a. vs. inspecteur van de Belastingdienst
Amsterdam en inspecteur van de
Belastingdienst Holland-Noord/kantoor Zaandam
vs. MSA International Holding BV e.a.
Feiten en nationale procedure
SCA en MSA zijn in Nederland gevestigde
vennootschappen. Zij bezitten in Duitsland
gevestigde vennootschappen, hetzij rechtstreeks,
hetzij indirect via andere vennootschappen
die ook in Duitsland zijn gevestigd.
Laatstbedoelde vennootschappen bezitten op
hun beurt in Nederland gevestigde vennootschappen.
SCA en MSA alsmede hun respectieve
in Nederland gevestigde dochterondernemingen
hebben verzocht om als twee
fiscale eenheden in de zin van artikel 15 van
de Wet op de vennootschapsbelasting 1969 te
worden aangemerkt. Deze verzoeken worden
door de Inspecteur van de Belastingdienst
afgewezen op grond dat de tussenliggende
vennootschappen niet in Nederland waren
gevestigd en aldaar evenmin over een vaste
inrichting beschikten.
X is een in Duitsland gevestigde vennootschap
en bezit rechtstreeks of indirect drie
vennootschappen die in Nederland zijn
gevestigd. Deze Nederlandse vennootschappen
hebben gezamenlijk verzocht om in een
fiscale eenheid te worden opgenomen. De
inspecteur van de Belastingdienst wijst dit
verzoek af op grond dat hun gemeenschappelijke
moedervennootschap, X, niet in
Nederland was gevestigd en evenmin aldaar
over een vaste inrichting beschikte.
In de procedures voor de Nederlandse rechter
wordt aangevoerd dat het onthouden van
de mogelijkheid een fiscale eenheid te vormen
een schending van de vrijheid van vestiging
oplevert. Het Gerechtshof Amsterdam
stelt hierover vragen aan het Hof van Justitie.
Prejudiciële vragen
In zaken nr. C-39/13 en nr. C-41/13 legt de
verwijzende rechter de vraag voor of de artikelen
49 VWEU en 54 VWEU zich verzetten
tegen een wettelijke regeling van een lidstaat
volgens welke een ingezeten moedervennootschap
een fiscale eenheid met een ingezeten
kleindochteronderneming kan vormen
wanneer zij deze kleindochter bezit via een
of meer ingezeten vennootschappen, doch
niet wanneer zij deze kleindochter bezit via
niet-ingezeten vennootschappen zonder vaste
inrichting in deze lidstaat. In zaak nr.
C-40/13 staat de vraag centraal of de artikelen
49 VWEU en 54 VWEU zich verzetten
tegen een wettelijke regeling van een lidstaat
volgens welke toepassing van de regeling van
de fiscale eenheid wordt toegekend aan een
ingezeten moedervennootschap met ingezeten
dochterondernemingen, maar toepassing
van deze regeling wordt onthouden aan ingezeten
zustervennootschappen waarvan de
gemeenschappelijke moedervennootschap
niet in deze lidstaat is gevestigd en aldaar
niet over een vaste inrichting beschikt.
De uitspraak van het Hof
In antwoord op de vraag in de zaken nr.
C-39/13 en nr. C-41/13 onderzoekt het Hof
eerst of de Nederlandse regeling een belemmering
oplevert van de door artikel 49 VWEU
aan de onderdanen van de Unie toegekende
vrijheid van vestiging. Het Hof merkt op dat
de mogelijkheid die het Nederlandse recht
aan ingezeten moedervennootschappen en
hun ingezeten dochterondernemingen biedt
om te worden belast alsof er één belastingplichtige
is, voor de betrokken vennootschappen
een cashflowvoordeel vormt. Ook ingezeten
moedervennootschappen kunnen met
hun ingezeten kleindochterondernemingen
een fiscale eenheid vormen, mits de tussenliggende
dochterondernemingen zelf ingezetenen
van Nederland zijn of aldaar over een
vaste inrichting beschikken. Deze voorwaarde
komt er volgens het Hof op neer dat ingezeten
moedervennootschappen die ingezeten
kleindochterondernemingen bezitten via
ingezeten tussenliggende dochterondernemingen,
anders worden behandeld dan ingezeten
moedervennootschappen die ingezeten
kleindochterondernemingen bezitten via
niet-ingezeten dochterondernemingen. Het is
in dat verband niet van belang dat zelfs in
een zuiver binnenlandse situatie een moedervennootschap
geen fiscale eenheid met
haar kleindochterondernemingen kan vormen
zonder ook de tussenliggende dochteronderneming
in deze eenheid op te nemen.
De mogelijkheid van fiscale integratie staat
voor een Nederlandse moedervennootschap
die Nederlandse kleindochterondernemingen
bezit via een ingezeten dochteronderneming
immers wel open. Het Hof constateert aldus
dat sprake is van een beperking van de vrijheid
van vestiging.
Vervolgens merkt het Hof op dat een verschil
in behandeling slechts verenigbaar is met de
vrijheid van vestiging indien het betrekking
heeft op situaties die niet objectief vergelijkbaar
zijn, of wordt gerechtvaardigd door een
dwingende reden van algemeen belang
(arrest Felixstowe Dock and Railway Company
e.a., zaak nr. C-80/12, punt 25). Volgens het
Hof is de situatie van een in een lidstaat ingezeten
moedervennootschap die ingezeten
kleindochtervennootschappen via een eveneens
ingezeten dochtervennootschap houdt,
objectief vergelijkbaar met de situatie van
een in diezelfde lidstaat ingezeten moedervennootschap
die daar eveneens ingezeten
kleindochtervennootschappen houdt, maar
via een in een andere lidstaat gevestigde
dochtervennootschap (arrest Papillon, nr.
C-418/07, punt 29). In beide gevallen is de
bedoeling voor het geheel van de moedervennootschap
en de kleindochterondernemingen
de voordelen van de regeling van de fiscale
eenheid te verkrijgen. De beperking kan volgens
het Hof niet worden gerechtvaardigd
door de dwingende reden van algemeen
belang die verband houdt met de samenhang
van het Nederlandse belastingstelsel, daaronder
begrepen de voorkoming van dubbele
verliesverrekening. Om op deze rechtvaardigingsgrond
een beroep te kunnen doen, moet
er een rechtstreeks verband bestaan tussen
de toekenning van het betrokken belastingvoordeel
en de compensatie van dat voordeel
door een bepaalde belastingheffing. Aan deze
voorwaarde is volgens het Hof van Justitie
1756 NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26

Rechtspraak
niet voldaan. Het Hof onderscheidt de Nederlandse
regeling met het rechtskader van het
precedent van het arrest Papillon. Het Hof
merkt op dat de Nederlandse regeling door
middel van een algemene vrijstellingsregel,
en niet via bijzondere bepalingen tot neutralisatie
van bepaalde transacties als aan de
orde in Papillon, dubbele verliesverrekening
binnen een fiscale eenheid beoogt te voorkomen.
Ook een beroep op het gevaar voor
belastingontwijking als rechtvaardigingsgrond
slaagt niet. Dat kan alleen als deze verband
houdt met het specifieke doel, gedragingen
te verhinderen die erin bestaan volstrekt
kunstmatige constructies op te zetten die
geen verband houden met de economische
realiteit en bedoeld zijn om de normaal verschuldigde
belasting te ontwijken. Dat is niet
de doelstelling van deze in de regeling van de
fiscale eenheid vervatte beperking. De beperking
kan bijgevolg ook op deze grond niet
worden gerechtvaardigd.
In antwoord op de vraag in zaak nr. C-40/13
merkt het Hof op dat de Nederlandse regeling
inzake de fiscale eenheid een verschil in
behandeling in het leven roept tussen, enerzijds,
moedervennootschappen met zetel in
Nederland die dankzij de regeling van de
fiscale eenheid bij de bepaling van hun
belastbare winst met name onmiddellijk het
verlies van hun verliesgevende dochterondernemingen
kunnen verrekenen met de winst
van hun winstgevende dochterondernemingen,
en, anderzijds, moedervennootschappen
die tevens dochterondernemingen in Nederland
bezitten maar in een andere lidstaat
gevestigd zijn en in Nederland niet over een
vaste inrichting beschikken, en die van de
regeling van de fiscale eenheid en dus van
het daaruit voortvloeiende cashflowvoordeel
zijn uitgesloten.
Wederom is volgens het Hof sprake van situaties
die objectief gezien niet van elkaar verschillen.
Evenmin wordt het verschil in
behandeling gerechtvaardigd door de doelstelling
de samenhang van het belastingstelsel
te waarborgen. Volgens het Hof blijkt uit
niets dat de toekenning van het voordeel van
de fiscale eenheid aan zustervennootschappen
deze doelstelling zou ondermijnen.
Conclusie
In de zaken nr. C-39/13 en nr. C-41/13 moeten
de artikelen 49 VWEU en 54 VWEU aldus
worden uitgelegd dat zij zich verzetten tegen
een wettelijke regeling van een lidstaat volgens
welke een ingezeten moedervennootschap
een fiscale eenheid met een ingezeten
kleindochteronderneming kan vormen wanneer
zij deze kleindochter bezit via een of
meer ingezeten vennootschappen, doch niet
wanneer zij deze kleindochter bezit via nietingezeten
vennootschappen zonder vaste
inrichting in deze lidstaat.
In zaak nr. C-40/13 moeten de artikelen 49
VWEU en 54 VWEU aldus worden uitgelegd
dat zij zich verzetten tegen een wettelijke
regeling van een lidstaat volgens welke toepassing
van de regeling van de fiscale eenheid
wordt toegekend aan een ingezeten
moedervennootschap met ingezeten dochterondernemingen,
maar toepassing van deze
regeling wordt onthouden aan ingezeten zustervennootschappen
waarvan de gemeenschappelijke
moedervennootschap niet in
deze lidstaat is gevestigd en aldaar niet over
een vaste inrichting beschikt.
Hoge Raad (civiele kamer)
Deze rubriek wordt verzorgd door mr. G.C.C.
Lewin, lid van het Gemeenschappelijk Hof
van Justitie van het Caribische deel van het
Koninkrijk. De uitspraken zijn integraal in te
zien op www.rechtspraak.nl.
1277
20 juni 2014, nr. 13/01857
(Mrs. F.B. Bakels, C.A. Streefkerk, A.H.T.
Heisterkamp, C.E. Drion, M.V. Polak;
plv. P-G mr. C.L. de Vries Lentsch-Kostense)
ECLI:NL:HR:2014:1489
Nalatenschap. Stilzwijgende aanvaarding.
VGZ heeft onverschuldigd voorschotten ter
zake van een persoonsgebonden budget
betaald aan een verzekerde. Na het overlijden
van de verzekerde vordert VGZ de
betaalde voorschotten terug van de erfgenamen.
Een erfgenaam voert verweer waaruit
het hof afleidt dat hij in zijn hoedanigheid
van erfgenaam als heer en meester
wenst te (blijven) beschikken over de door
VGZ betaalde bedragen, en dat hij dus de
nalatenschap stilzwijgend heeft aanvaard.
HR: Het oordeel van het hof geeft geen blijk
van een onjuiste rechtsopvatting en is niet
onbegrijpelijk gemotiveerd.
(BW art. 4:190 lid 1 en 4, 4:191 lid 1, 4:192 lid 1)
X, adv. mr. H.J.W. Alt, vs. VGZ, adv. mr. L. van
den Eshof.
Feiten en procesverloop
In 2008 heeft VGZ een persoonsgebonden
budget (PGB) toegekend aan de vader van X
en voorschotten betaald ten bedrage van in
totaal € 64 370. Op 9 juni 2008 is de vader
overleden. Bij beschikking van 17 december
2008 heeft VGZ het recht van de vader op
PGB over 2008 vastgesteld op nihil.
In dit geding heeft VGZ gevorderd dat de
moeder van X, de zuster van X en X zelf als
wettelijke erfgenamen van de vader hoofdelijk
worden veroordeeld tot terugbetaling van
de voorschotten. De rechtbank heeft de vordering
bij verstek toegewezen. De moeder, de
zuster en X zijn in verzet gekomen. De rechtbank
heeft het verstekvonnis bekrachtigd. X
en zijn zuster hebben hoger beroep ingesteld.
Het hof heeft X en zijn zuster veroordeeld
tot betaling naar rato van hun erfdeel.
Het hof heeft daarbij overwogen dat het door
X en zijn zuster in eerste aanleg gevoerde
verweer het standpunt impliceert dat zij als
erfgenamen aanspraak kunnen maken op de
door VGZ betaalde voorschotten en dat dit
dient te worden opgevat als een daad van
stilzwijgende aanvaarding van de nalatenschap
van hun vader.
Hoge Raad
Het volgende wordt vooropgesteld. Een erfgenaam
kan een nalatenschap aanvaarden of
verwerpen. Een aanvaarding kan zuiver
geschieden of onder voorrecht van boedelbeschrijving
(art. 4:190 lid 1 BW). Een eenmaal
gedane keuze is onherroepelijk en werkt
terug tot het ogenblik van het openvallen
van de nalatenschap (art. 4:190 lid 4 BW).
Zuivere aanvaarding van een nalatenschap
kan niet alleen uitdrukkelijk geschieden (art.
4:191 lid 1 BW), maar ook stilzwijgend (art.
4:192 lid 1 BW), dat laatste doordat een erfgenaam
zich ondubbelzinnig en zonder voorbehoud
gedraagt als een erfgenaam die zuiver
heeft aanvaard, tenzij hij zijn keuze reeds
eerder heeft gedaan (volgen verwijzingen
naar de T.M. en de MvA II bij art. 4:192 BW,
Parl. Gesch. Vaststellingswet Boek 4 BW, p.
932-934). Opmerking verdient dat de enkele
omstandigheid dat een erfgenaam ten
behoeve van de nalatenschap optreedt in een
procedure, niet zonder meer meebrengt dat
hij zich ondubbelzinnig en zonder voorbehoud
als een zuiver aanvaard hebbende erfgenaam
gedraagt (art. 4:192 lid 2 BW). Dat
optreden kan immers ook als een daad van
beheer worden uitgelegd. Het hangt van de
omstandigheden af, of door dat optreden de
erfgenaam zich ondubbelzinnig en zonder
voorbehoud als een zuiver aanvaard hebbende
erfgenaam heeft gedragen. Het oordeel
van het hof dat onder meer X de nalatenschap
van de vader stilzwijgend heeft aanvaard,
is klaarblijkelijk gebaseerd op de in
samenhang beoordeelde feiten en omstandigheden
1. dat VGZ X in zijn hoedanigheid
van erfgenaam van de vader heeft aangesproken
tot terugbetaling van de voorschotbetalingen,
2. dat X, toen nog samen met zijn
moeder en zuster, met bijstand van een advocaat
in verzet is gekomen tegen het verstek-
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26 1757

Rechtspraak
vonnis van de rechtbank, 3. dat de verzetdagvaarding
de door de Hoge Raad weergegeven
passages bevatte, 4. dat X ter comparitie het
door de Hoge Raad weergegeven verweer
heeft gevoerd, en 5. dat klaarblijkelijk mede
door of namens X ter comparitie het verzoek
is gedaan om bij akte nog bewijzen van de
(juiste) besteding van het PGB in het geding
te mogen brengen. Dit oordeel geeft geen
blijk van een onjuiste rechtsopvatting. Daarbij
verdient opmerking dat, anders dan de
onderdelen aanvoeren, niet pas kan worden
geoordeeld dat een erfgenaam de erfenis
ondubbelzinnig en zonder voorbehoud heeft
aanvaard als daarover bij de wederpartij geen
enkele twijfel heeft bestaan (zie HR 26 april
1968, ECLI:NL:HR:1968:AC4853, NJ 1969/322
(Leumann vs. Van Randwijk)). Het oordeel
van het hof is voorts niet onbegrijpelijk
gemotiveerd. Uit de hiervoor aangehaalde
feiten en omstandigheden, in samenhang
beoordeeld, kon het hof afleiden dat ook X in
zijn hoedanigheid van erfgenaam van de
vader als heer en meester wenste te (blijven)
beschikken over de door VGZ - naar inmiddels
vaststaat: onverschuldigd - aan de vader
betaalde bedragen. Uit het verweer van de
erfgenamen volgt immers dat zij zelf nauw
betrokken zijn geweest bij de besteding van
de voorschotbedragen, terwijl bovendien een
deel van de betalingen is verricht na het
overlijden van de vader.
Volgt verwerping, overeenkomstig de conclusie
van de plv. P-G.
De plv. P-G geeft onder 10 en 11 voorbeelden
uit de feitenrechtspraak van stilzwijgende
zuivere aanvaarding van een nalatenschap.
1278
20 juni 2014, nr. 13/01861
(Mrs. A.M.J. van Buchem-Spapens, A.H.T.
Heisterkamp, G. Snijders, G. de Groot, T.H.
Tanja-van den Broek; A-G mr. M.H. Wissink)
ECLI:NL:HR:2014:1490
Ontbinding. Contractuele ontbindingsbevoegdheid.
Wettelijke ontbindingsbevoegdheid.
Tussen een perceeleigenaar en een
ontwikkelaar van landgoederen wordt een
overeenkomst gesloten met een uitkoopbeding,
volgens welke de perceeleigenaar de
overeenkomst kan ontbinden tegen betaling
van € 200 000 wegens gederfde projectwinst.
De perceeleigenaar maakt gebruik
van zijn wettelijke ontbindingsbevoegdheid
wegens een tekortkoming van de landgoedontwikkelaar.
Het hof oordeelt dat de ontstane
situatie ‘materieel niet verschilt’ van
de situatie waarin de perceeleigenaar
gebruik zou hebben gemaakt van zijn contractuele
ontbindingsbevoegdheid. HR: Het
oordeel van het hof is onbegrijpelijk.
(BW art. 6:265, 6:272 lid 1)
A, adv. mr. J.H.M. van Swaaij, vs. Habitura,
adv. mr. G.R. den Dekker.
Feiten en procesverloop
A is eigenaar geweest van een woonboerderij
en percelen cultuurgrond. Habitura houdt
zich bezig met het ontwikkelen van percelen
tot landgoederen. In 2005 hebben partijen
een overeenkomst gesloten op grond waarvan
Habitura een hypothecaire schuld van A
zou aflossen, waartegenover Habitura de
mogelijkheid kreeg het registergoed als landgoed
te ontwikkelen. In de overeenkomst is
onder meer bepaald:
‘Als Habitura van mening is dat het project
niet interessant is, heeft Habitura de mogelijkheid
om het pand onderhands te verkopen.
Indien nodig geeft u daarvoor nu al een
onherroepelijke volmacht voor dat geval. Bij
verkoop wordt opnieuw de opbrengst boven
€ 750 000 verdeeld tussen Habitura en u, waarbij
eerst wordt uitgekeerd hetgeen Habitura
aan kosten, rente enz. heeft betaald. Indien u
in deze twee jaar zelf een herfinanciering
vindt of een andere oplossing waarbij u Habitura
niet meer nodig heeft, kunt u de overeenkomst
ontbinden onder voorwaarde dat u de
lening van Habitura aflost, aan Habitura vergoedt
de kosten die Habitura heeft gemaakt
plus € 200 000 gederfde projectwinst.’
In 2006 heeft Habitura het registergoed met
gebruikmaking van de volmacht van A voor
€ 1 500 000 verkocht aan B, onder de ontbindende
voorwaarde dat A gebruik zou maken
van zijn bevoegdheid tot ontbinding krachtens
het uitkoopbeding. In 2006-2007 heeft
Habitura met A onderhandeld over de verkoop
van het registergoed door A aan Habitura.
Daarbij heeft Habitura koopsommen
geboden van € 875 000 en € 975 000. A heeft
deze biedingen niet aanvaard. Bij brief van 9
november 2007 heeft A aan Habitura medegedeeld
dat A gebruik maakt van zijn
bevoegdheid tot ontbinding krachtens het
uitkoopbeding. Daarop is namens Habitura
mededeling gedaan van de verkoop aan B. Bij
brief van 13 november 2007 heeft A aan
Habitura medegedeeld dat, voor zover de
overeenkomst niet reeds is ontbonden, A de
overeenkomst ontbindt wegens tekortkoming
door Habitura. Op 31 januari 2008
heeft A het registergoed voor € 1 545 000
verkocht aan C.
In dit geding heeft A gevorderd dat de rechter
de overeenkomst van 2005 ontbonden zal
verklaren, althans zal ontbinden. Habitura
heeft in reconventie betaling gevorderd van
€ 464 783. De rechtbank heeft in conventie
de overeenkomst ontbonden verklaard en in
reconventie € 162 431 aan Habitura toegewezen.
Het hof heeft de beslissing in conventie
bekrachtigd. In reconventie heeft het hof in
aanvulling op het reeds door de rechtbank
toegewezen bedrag € 200 000 toegewezen.
Hoge Raad
In het principale beroep: hetgeen het hof
heeft overwogen, kan niet anders worden verstaan
dan dat het hof, uitgaande van de ontbinding
van de overeenkomst, met toepassing
van art. 6:272 lid 1 BW de door Habitura
gestelde prestatie, bestaande in het mogelijk
maken van landgoedontwikkeling, heeft
gewaardeerd op € 200 000. Het middel slaagt
voor zover het klaagt over onbegrijpelijkheid
van dit oordeel. Daarbij dient tot uitgangspunt
dat het hof heeft vastgesteld en geoordeeld
1. dat A, zonder op de hoogte te zijn van
de verkoop door Habitura van het registergoed
aan B, zijn positie niet goed kon bepalen
en niet kon beoordelen of en wanneer hij van
zijn contractuele ontbindingsbevoegdheid
gebruik zou maken, 2. dat Habitura deze
informatie niet alleen heeft achtergehouden,
maar A actief een verkeerd beeld heeft voorgeschoteld
en 3. dat A, zo hij dat al kon, niet
gehouden was van zijn contractuele ontbindingsbevoegdheid
gebruik te maken, zodat 4.
A gerechtigd was de overeenkomst wegens
een tekortkoming van Habitura te ontbinden.
In het licht van deze vaststellingen en oordelen
valt niet in te zien op welke grond de situatie
die is ontstaan na de ontbinding van de
overeenkomst door A op de voet van art.
6:265 BW ‘materieel niet verschilt’ van de situatie
waarin A gebruik zou hebben gemaakt
van zijn bevoegdheid tot ontbinding krachtens
het uitkoopbeding. In die laatste situatie
is het immers A die Habitura haar kans op
winst ontneemt en voor dat geval hebben
partijen voorzien in een op € 200 000
gefixeerde vergoeding voor het verlies van het
positief contractsbelang van Habitura.
In het incidentele beroep: het middel klaagt
dat het hof de door Habitura gevorderde wettelijke
rente over € 200 000 eerst vanaf 25
februari 2009 heeft toegewezen, terwijl die
verschuldigd was vanaf 7 mei 2008, de datum
waarop Habitura de eis in reconventie heeft
ingesteld. Het middel klaagt terecht over de
kennelijk door het hof aangelegde maatstaf
dat wettelijke rente is verschuldigd vanaf het
tijdstip waarop die rente wordt gevorderd. De
ingangsdatum van de verschuldigdheid van
wettelijke rente is immers het moment waarop
de schuldenaar ter zake van de nakoming
van de verbintenis in verzuim is (art. 6:119 lid
1 in verbinding met 6:81 e.v. BW).
Volgt in het principale beroep en in het inci-
1758 NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26

Rechtspraak
dentele beroep vernietiging en verwijzing.
De A-G concludeert in het principale beroep
tot vernietiging en verwijzing en in het incidentele
beroep tot verwerping. Hij licht onder
3.8 het verschil toe tussen de situatie na de
ontbinding op de voet van art. 6:265 BW en
de situatie na ontbinding krachtens het uitkoopbeding.
Zijn conclusie tot verwerping van
het incidentele beroep berust op de overweging
dat niet vaststaat dat de door het hof
aangenomen plicht tot betaling van
€ 200 000 standhoudt (4.2).
1279
20 juni 2014, nr. 13/03230
(Mrs. C.A. Streefkerk, G. Snijders, T.H. Tanjavan
den Broek;
A-G mr. E.B. Rank-Berenschot)
ECLI:NL:HR:2014:1491
Curaçao. Verdeling huwelijksgoederengemeenschap.
Pensioenverrekening. HR:
Anders dan het hof tot uitgangspunt
neemt, heeft de vrouw weersproken dat zij
geen baten heeft om een overbedelingsuitkering
te kunnen voldoen. In het licht van
de stellingen van de vrouw is het oordeel
van het hof onbegrijpelijk.
(RO art. 79 lid 1)
De vrouw, adv. mr. M.B.A. Alkema, vs. de
man, niet verschenen.
Feiten en procesverloop
Partijen zijn in 1976 op Curaçao in algehele
gemeenschap van goederen gehuwd en in
2001 gescheiden. Het Algemeen Pensioenfonds
van de Nederlandse Antillen (APNA)
heeft medegedeeld dat de contante waarde
van de in de huwelijkse periode opgebouwde
pensioenaanspraken van de man per 20 juni
2001 NAf 83 678 bedraagt en dat partijen
kunnen kiezen uit twee verrekenmethoden:
1. een eenmalige uitkering van NAf 26 825,
te verrekenen bij de scheiding en deling van
de boedel, of 2. een pensioendeling bij helfte
na ingang van het pensioen, neerkomend op
een bedrag van NAf 895 per maand. In
november 2009 is het pensioen ingegaan.
In dit geding hebben partijen vorderingen
ingediend ter zake van de verdeling van de
huwelijksgoederengemeenschap, waaronder
de tijdens het huwelijk opgebouwde pensioenaanspraken
van de man. Het gerecht
heeft bepaald dat wordt uitgegaan van verrekenmethode
2, derhalve een pensioenverrekening
bij helfte na ingang van het pensioen.
Het hof heeft alsnog bepaald dat verrekenmethode
1 toegepast moet worden, zijnde
een eenmalige uitkering. Het hof heeft daartoe
overwogen dat de man onweersproken
heeft gesteld dat de vrouw geen baten heeft
om de overbedeling te kunnen voldoen bij
toepassing van verrekenmethode 2.
Hoge Raad
Anders dan het hof tot uitgangspunt neemt,
heeft de vrouw weersproken dat zij geen
baten heeft om een overbedelingsuitkering te
kunnen voldoen. Zij heeft immers aangevoerd
dat zij, bij een verrekening van de pensioenaanspraken
van de man overeenkomstig verrekenmethode
2, een vordering op de man
verkrijgt wegens de aan hem in november
2009-april 2012 gedane pensioenbetalingen.
Deze vordering beloopt een bedrag van (30
maanden à NAf 895 derhalve) NAf 26 850,
waarmee zij door middel van verrekening de
overbedelingsvordering van de man van
NAf 14 654 ruimschoots kan voldoen. De
vrouw heeft voorts aangevoerd dat gelet op
dit een en ander geen sprake zal zijn van executieproblemen
zoals door de man gesteld. In
het licht van deze stellingen van de vrouw is
het oordeel van het hof onbegrijpelijk.
Volgen vernietiging en terugwijzing, overeenkomstig
de conclusie van de A-G.
De A-G vermeldt onder 2.4 dat naar het recht
van Curaçao de maatstaven gelden van HR
27 november 1981, ECLI:NL:HR:1981:AG4271,
NJ 1982/503 (Boon vs. Van Loon).
1280
20 juni 2014, nr. 13/03651
(Mrs. E.J. Numann, G. Snijders, G. de Groot,
M.V. Polak, T.H. Tanja-van den Broek;
A-G mr. L.A.D. Keus)
ECLI:NL:HR:2014:1492
Verjaring. Een in 1988 meerderjarig geworden
dochter vordert van haar vader, toenmalig
voogd, betaling van na afloop van het
voogdijbewind door hem verzwegen, aan
haar toekomende vermogensbestanddelen
die ermee verband houden dat haar moeder
in 1977 om het leven is gekomen bij de
vliegramp op Tenerife. HR: 1. Verjaringstermijn.
Verlenging. Overgangsrecht. De verjaringstermijn
van de vorderingen van de
dochter is niet krachtens art. 3:321 lid 1,
aanhef en onder b en c, BW verlengd. 2.
Devolutieve werking. Op grond van de devolutieve
werking van het hoger beroep was
het hof gehouden te beslissen op het beroep
van de dochter op art. 3:321 lid 1, aanhef en
onder f, BW. 3. Redelijkheid en billijkheid. De
enkele omstandigheid dat het huidige stelsel
van verjaring betrekkelijk kort geleden,
na afweging van de voor- en nadelen daarvan
tot stand is gekomen, kan niet de verwerping
dragen van het betoog dat de redelijkheid
en billijkheid aan een beroep op
verjaring in de weg staan.
(BW art. 1:377, 3:321 lid 1, aanhef en onder b,
c en f, 3:321 lid 2, 6:2 lid 2; BW (oud) art.
1:377, 2024; Ow NBW art. 68a, 73 lid 1 en 2,
121 lid 2)
De dochter, adv. mr. R.L. Bakels, vs. de vader,
niet verschenen.
Feiten en procesverloop
Van 1965 tot 1974 is de vader gehuwd
geweest met de moeder. Uit dit huwelijk zijn
in 1966 en in 1969 dochters geboren. Op 27
maart 1977 is de moeder om het leven gekomen
bij de vliegramp op Tenerife. Vervolgens
is de vader benoemd tot voogd over de dochters.
In 1978 heeft hij in verband met het
overlijden van de moeder namens de dochters
een schikking met o.a. de KLM getroffen
voor een bedrag van US$ 210 000 (hierna: de
KLM-uitkering).
In dit geding heeft de tweede dochter gevorderd
dat de vader wordt veroordeeld tot
betaling van haar aandeel in de nalatenschap
van de moeder, in de uitkering van
een reisverzekering en in de KLM-uitkering.
De rechtbank heeft de vordering toegewezen.
Het hof heeft de vordering alsnog afgewezen
wegens verjaring.
Hoge Raad
Onderdeel 1.1 voert aan dat de hier toepasselijke
verjaringstermijn van art. 1:377 BW
krachtens art. 3:321 lid 1, aanhef en onder b
en c, BW is verlengd en dat die verlenging,
gelet op art. 3:321 lid 2 BW, nog altijd voortduurt.
Het onderdeel faalt. Vast staat dat de
dochter op 1 januari 1988 meerderjarig is
geworden en dat met ingang van die dag aan
de door de vader uitgeoefende voogdij over
de dochter een einde is gekomen. Hieruit
vloeit voort dat de verjaringstermijn van art.
1:377 (oud) BW, welke bepaling inhield dat
elke rechtsvordering op grond van het
gevoerde voogdijbewind - zowel van de zijde
van de minderjarige als van die van de
voogd - verjaart door verloop van tien jaren
na de dag, waarop de voogdij is geëindigd, in
het onderhavige geval op 2 januari 1988 is
aangevangen. Tevens vloeit hieruit voort dat
de schorsingsgrond van art. 2024 (oud) BW,
die inhield dat de verjaring niet tegen minderjarigen
loopt, in het onderhavige geval in
de periode gelegen na 1 januari 1988 niet
toepasselijk was en dat de verjaringstermijn
van art. 1:377 (oud) BW derhalve niet op die
grond werd geschorst. Door de Invoeringswet
Boeken 3, 5 en 6 NBW, die op 1 januari 1992
in werking is getreden, is de lengte van de
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26 1759

Rechtspraak
verjaringstermijn van art. 1:377 BW teruggebracht
van tien naar vijf jaren. Op grond van
art. 68a Ow NBW heeft het nieuwe recht
onmiddellijke werking, met dien verstande
dat uit art. 73 lid 1 Ow NBW voortvloeit dat
de (vóór 1 januari 1992 aangevangen) verjaringstermijn
van vijf jaren van art. 1:377 BW
uitgestelde werking heeft tot 1 januari 1993,
terwijl art. 73 lid 2 Ow NBW bepaalt dat deze
nieuwe verjaringstermijn wordt geacht niet
vóór 1 januari 1993 te zijn voltooid. Een en
ander brengt in het onderhavige geval mee
dat de op 2 januari 1988 aangevangen verjaringstermijn
van art. 1:377 BW in beginsel op
2 januari 1993 was voltooid. Voorts zijn op
grond van de Invoeringswet Boeken 3, 5 en 6
NBW op 1 januari 1992 de art. 3:320-321 BW
met betrekking tot verlenging van de verjaring
in werking getreden. Op grond van art.
68a Ow NBW hebben deze bepalingen eveneens
onmiddellijke werking. In het onderhavige
geval bestonden op of na 1 januari 1992
echter niet de gronden voor verlenging als
bedoeld in art. 3:321 lid 1, aanhef en onder b
en c, BW, omdat de vader en de dochter zich
niet (meer) tot elkaar verhielden als ‘een wettelijk
vertegenwoordiger en de onbekwame
die hij vertegenwoordigt’ (de verlengingsgrond
onder b) respectievelijk ‘een bewindvoerder
en de rechthebbende voor wie hij het
bewind voert’ (de verlengingsgrond onder c).
Verlenging van de verjaring op deze gronden
vond op of na 1 januari 1992 derhalve niet
plaats. Hetgeen art. 3:321 lid 2 BW bepaalt
omtrent het voortduren van de gronden voor
verlenging van art. 3:321 lid 1, aanhef en
onder b en c, BW ‘totdat de eindrekening van
de wettelijke vertegenwoordiger of de
bewindvoerder is gesloten’, brengt hierin
geen verandering, nu genoemd lid 2 veronderstelt
dat een van de daarin genoemde
gronden voor verlenging van de verjaring
bestaat, en zulks in het onderhavige geval op
of na 1 januari 1992 niet het geval was. Ten
slotte verdient opmerking dat zich in het
onderhavige geval niet een van de gevallen
voordoet waarop art. 121 lid 2 Ow NBW ziet,
omdat de schorsingsgrond van art. 2024 BW
(oud) op 1 januari 1992 niet toepasselijk was.
Uit het vorenstaande vloeit voort dat de verjaringstermijn
van de vorderingen van de
dochter niet krachtens art. 3:321 lid 1, aanhef
en onder b en c, BW is verlengd, en dat art.
3:321 lid 2 BW om die reden toepassing mist.
Onderdeel 1.2 klaagt dat het hof heeft verzuimd
het beroep van de dochter op de verlengingsgrond
van art. 3:321 lid 1, aanhef en
onder f, BW kenbaar in zijn oordeel te betrekken.
De klacht slaagt. De dochter heeft zich in
eerste aanleg op deze verlengingsgrond beroepen.
De rechtbank heeft het beroep van de
vader op verjaring verworpen en daarbij in
het midden gelaten of sprake is van de hier
bedoelde verlengingsgrond. Op grond van de
devolutieve werking van het hoger beroep was
het hof dan ook gehouden om op het beroep
van de dochter op deze verlengingsgrond te
beslissen, nog daargelaten dat de dochter bij
memorie van antwoord wederom een beroep
heeft gedaan op deze verlengingsgrond.
Onderdeel 2 klaagt over het oordeel van het
hof over de redelijkheid en billijkheid. Deze
klacht slaagt eveneens. Toepassing van een
objectieve verjaringstermijn kan naar maatstaven
van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar
zijn. Gelet op de belangen die een
dergelijke termijn beoogt te dienen, waaronder
in het bijzonder het belang van de
rechtszekerheid, zal van onaanvaardbaarheid
als in art. 6:2 lid 2 BW bedoeld slechts in uitzonderlijke
gevallen sprake kunnen zijn. De
vraag of toepassing van een objectieve verjaringstermijn
naar maatstaven van redelijkheid
en billijkheid onaanvaardbaar is, dient
te worden beantwoord met inachtneming
van alle omstandigheden van het concrete
geval (vgl. HR 28 april 2000,
ECLI:NL:HR:2000:AA5635, NJ 2000/430 (Van
Hese vs. De Schelde)). Gelet op dit laatste kan
de enkele door het hof in aanmerking genomen
omstandigheid dat het huidige stelsel
van verjaring betrekkelijk kort geleden, na
zorgvuldige en herhaalde afweging van de
voor- en nadelen daarvan tot stand is gekomen,
zijn verwerping van het betoog dat de
redelijkheid en billijkheid aan een beroep op
verjaring in de weg staan, niet dragen.
Volgt vernietiging en verwijzing, overeenkomstig
de conclusie van de A-G.
De A-G meent dat de door de dochter aangevoerde
omstandigheden niet een voldoende
grondslag kunnen bieden voor het oordeel
dat het beroep van de vader op verjaring
naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid
onaanvaardbaar is (2.16).
1281
20 juni 2014, nr. 14/01163
(Mrs. A.M.J. van Buchem-Spapens, C.E.
Drion, G. Snijders, M.V. Polak, T.H. Tanja-van
den Broek; A-G mr. F.F. Langemeijer)
ECLI:NL:HR:2014:1495
Wet Bopz. 1. Hoor en wederhoor. Niet blijkt
dat betrokkene in de gelegenheid is gesteld
om kennis te nemen van de aan de rechtbank
toegezonden informatie en om zich
hierover uit te laten. 2. Tolk. Een betrokkene
in de zin van de Wet Bopz heeft recht op
kosteloze bijstand van een tolk ter zitting,
indien hij of zij de taal waarin de mondelinge
behandeling wordt gehouden, niet of
onvoldoende beheerst. De rechter dient zijn
afwijzing van een dergelijk verzoek om bijstand
van een tolk te motiveren.
(EVRM art. 5, 6; Rv art. 19; Wet Bopz art. 2)
Betrokkene, adv. mr. G.E.M. Later, vs. de officier
van justitie, niet verschenen.
Procesverloop
In dit geding heeft de officier van justitie een
voorlopige machtiging verzocht om betrokkene
in een psychiatrisch ziekenhuis te doen
opnemen en te doen verblijven. Op 5 december
2013 heeft de rechtbank betrokkene en
haar advocaat gehoord. De advocaat heeft verzocht
om bijstand van een tolk. De rechtbank
heeft de verzochte machtiging verleend voor
de duur van zes maanden en daarbij overwogen
dat uit het dossier onvoldoende duidelijk
werd of betrokkene gevaar veroorzaakte, dat
de rechtbank daarom de zaak heeft aangehouden
en dat de rechtbank op 10 december 2013
verschillende stukken, waaronder politiemutaties,
heeft ontvangen die duidelijk maken dat
betrokkene als gevolg van haar geestesstoornis
ernstige overlast veroorzaakt.
Hoge Raad
Onderdeel II klaagt dat betrokkene niet in de
gelegenheid is gesteld zich uit te laten over
de op 10 december 2013 door de rechtbank
ontvangen stukken. De klacht slaagt. Op
grond van art. 19 Rv - dat het fundamentele
beginsel van hoor en wederhoor behelst -
dient de rechter zijn oordeel ten nadele van
een der partijen niet te baseren op bescheiden
of andere gegevens waarover die partij
zich niet voldoende heeft kunnen uitlaten.
Uit de beschikking van de rechtbank noch
uit het proces-verbaal van de mondelinge
behandeling blijkt dat betrokkene in de gelegenheid
is gesteld om kennis te nemen van
de aan de rechtbank op haar verzoek toegezonden
informatie en om zich hierover uit te
laten. De bestreden beschikking geeft dan
ook blijk van een onjuiste rechtsopvatting.
Onderdeel IV klaagt dat betrokkene niet is
bijgestaan door een tolk. De klacht is terecht
voorgedragen. Uit de art. 5 en 6 EVRM volgt
dat eenieder die betrokken wordt in een procedure
die ertoe kan leiden dat hij onvrijwillig
van zijn vrijheid zal worden beroofd, recht
heeft op kosteloze bijstand van een tolk ter
zitting, indien hij of zij de taal waarin de zitting
wordt gehouden, niet of onvoldoende
beheerst. Art. 5 EVRM heeft mede betrekking
op vrijheidsbeneming op grond van de Wet
Bopz (vgl. EHRM 19 februari 2009, 3455/05,
EHRC 2009/50, en EHRM 27 maart 2008,
44009/05, BJ 2008/41). Daarom heeft de desbetreffende
betrokkene in de zin van de Wet
1760 NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26

Rechtspraak
Bopz recht op kosteloze bijstand van een tolk
ter zitting, indien hij of zij de taal waarin de
mondelinge behandeling wordt gehouden,
niet of onvoldoende beheerst. De genoemde
bepalingen brengen voorts mee dat de rechter
zijn afwijzing van een dergelijk verzoek
om bijstand van een tolk dient te motiveren.
Volgt vernietiging en terugwijzing, overeenkomstig
de conclusie van de A-G.
De A-G bespreekt de vraag onder welke
omstandigheden een procesdeelnemer recht
heeft op kosteloze bijstand van een tolk onder
2.9-2.17.
Hoge Raad (strafkamer)
Deze rubriek wordt verzorgd door prof. mr.
P.H.P.H.M.C. van Kempen, hoogleraar
straf(proces)recht Radboud Universiteit
Nijmegen.
1282
10 juni 2014, nr. 12/05113
(Mrs. W.A.M. van Schendel, B.C. de Savornin
Lohman, H.A.G. Splinter-van Kan)
(Na conclusie van A-G mr. A.E. Harteveld,
strekkende tot vernietiging en tot terugwijzing;
adv. mr. B.P. de Boer en mr. D.N. de
Jonge, beiden Amsterdam)
ECLI:NL:HR:2014:1364
Noodweer(exces), art. 41 Sr: verwerping
beroep op noodweer(exces) nu geen feiten
of omstandigheden naar voren zijn gekomen
waaruit kan worden afgeleid dat zich
een situatie heeft voorgedaan waarin de
verdachte zich redelijkerwijs bedreigd kon
voelen.
Vordering benadeelde partij, art. 361 Sv: toewijzing
van de vordering in casu onvoldoende
gemotiveerd, nu de door de benadeelde
partij geleden schade reeds door
verdachte was vergoed, zodat de grondslag
aan de vordering in zoverre was komen te
ontvallen.
(Sr art. 41; Sv art. 361)
Inleiding:
Verdachte is veroordeeld omdat hij – kort
gezegd – [slachtoffer] opzettelijk zwaar lichamelijk
letsel (een blijvend litteken in het
gezicht), heeft toegebracht, door deze opzettelijk
een (bier)glas in/tegen het gezicht/
hoofd te slaan en éénmaal (met kracht) in/
tegen het gezicht/hoofd te slaan/stompen.
Verdachte is hiervoor veroordeeld tot een
taakstraf van 120 uur, subsidiair 60 dagen
hechtenis met aftrek van voorarrest. Voorts
heeft het hof de vordering van de benadeelde
partij geheel toegewezen en een schadevergoedingsmaatregel
opgelegd. Hieronder
draait het om twee cassatiemiddelen: het
tweede middel betreft de verwerping van het
beroep op noodweer(exces) en het derde
middel de beslissing op de vordering van de
benadeelde partij.
Inleiding tweede middel:
Namens verdachte is een beroep gedaan op
noodweer(exces). Verdachte heeft zich
bedreigd gevoeld als gevolg van een ogenblikkelijke
wederrechtelijke aanranding door
[slachtoffer]. Verdachtes reactie is een gevolg
geweest van de hevige gemoedsbeweging, ontstaan
door die ogenblikkelijke wederrechtelijke
aanranding jegens verdachte, aldus de raadsvrouw.
Voorts is aangevoerd dat de handelswijze
van verdachte, voor zover deze als disproportioneel
moet worden beschouwd, in de
gegeven omstandigheden niet verwijtbaar is.
Het hof overweegt omtrent dit verweer onder
meer het volgende: ‘Verdachte en aangever
[slachtoffer] bevonden zich in Café [A]. Zij
hebben in het café over en weer oogcontact
gehad. Verdachte heeft hierover verklaard dat
het “vervelend oogcontact” betrof. [slachtoffer]
is op een gegeven moment in de richting
van verdachte en diens vriend [betrokkene 2]
gelopen en in de buurt van hem, verdachte,
gaan staan. Kort hierna heeft het incident
plaatsgevonden.
Uit de stukken en het verhandelde ter zitting,
daaronder begrepen de bij verschillende
gelegenheden door verdachte afgelegde verklaringen,
is niet gebleken dat verdachte zich
bedreigd voelde als gevolg van dit oogcontact.
Voorts volgt uit de stukken en het verhandelde
ter zitting niet dat [slachtoffer]
zich ook overigens zodanig gedroeg dat verdachte
zich daardoor redelijkerwijs bedreigd
kon voelen.
In dit verband neemt het hof mede in aanmerking
dat verdachte - bij herhaling daarnaar
gevraagd - ter terechtzitting heeft verklaard
dat hij zich met betrekking tot de
aanleiding voor het slaan van aangever door
hem, verdachte, niet meer kan herinneren
dan dat aangever [slachtoffer] voor hem
stond en zich breed maakte.
Dat aangever daarbij op enig moment ook
nog een (rare) beweging heeft gemaakt - zoals
verdachte eerder heeft verklaard tegenover de
politie - kan verdachte zich niet heugen.
Op grond van het voorgaande is niet aannemelijk
geworden dat er sprake is geweest van
(de dreiging van) een ogenblikkelijke wederrechtelijke
aanranding waartegen verdachte
zich moest verdedigen. Derhalve wordt het
beroep op noodweer verworpen. Nu geen
sprake is geweest van een noodweersituatie,
faalt het subsidiaire beroep op noodweerexces
evenzeer.’
Het middel klaagt over de verwerping door
het hof van het beroep op noodweer(exces).
Hoge Raad, tweede middel
onder meer:
4.3. Het hof heeft vastgesteld dat de verdachte
[slachtoffer] met een bierglas in het
gezicht heeft geslagen en hem daarna met
zijn tot vuist gebalde hand heeft geslagen.
Het hof heeft ter weerlegging van het noodweerverweer
geoordeeld dat uit de stukken,
daaronder begrepen de bij verschillende gelegenheden
door de verdachte afgelegde verklaringen,
en het verhandelde ter terechtzitting,
geen feiten of omstandigheden naar
voren zijn gekomen waaruit kan worden
afgeleid dat zich een situatie heeft voorgedaan
waarin de verdachte redelijkerwijs zich
bedreigd kon voelen. Dat oordeel is niet
onbegrijpelijk. De verwerping van het verweer
is aldus, in het licht van hetgeen door
en namens de verdachte te dezer zake is aangevoerd,
toereikend gemotiveerd.
4.4. Het middel is tevergeefs voorgesteld.
Inleiding derde middel:
Ter zake van de vordering van de benadeelde
partij voert de raadsvrouw overeenkomstig
haar overgelegde pleitnota aan dat zij voorafgaand
aan de zitting heeft vernomen dat een
civiele vordering van € 983 is ingediend door
[slachtoffer]. De raadvrouw stelt dat haar client
dit bedrag al heeft betaald. Ook om deze
reden verzoekt zij de benadeelde partij nietontvankelijk
in de vordering te verklaren. De
raadsvrouw merkt nog op dat zij daarvan op
dit moment geen schriftelijk bewijs heeft,
maar dat zij dit bewijs wel kan tonen aan de
hand van een e-mail op de gsm indien het
hof het op prijs stelt.
Het hof heeft de vordering van de benadeelde
partij [slachtoffer] toegewezen tot een
bedrag van € 910 en aan de verdachte voor
hetzelfde bedrag een schadevergoedingsmaatregel
opgelegd ten behoeve van de
benadeelde partij. Het hof heeft daaraan de
volgende overwegingen ten grondslag gelegd:
‘Uit het onderzoek ter zitting van het hof is
gebleken dat de benadeelde partij zich in het
geding in eerste aanleg heeft gevoegd en dat
de vordering geheel is toegewezen. Derhalve
duurt de voeging ter zake van de gehele vordering
tot schadevergoeding in het geding in
hoger beroep voort. Uit het onderzoek ter
terechtzitting is voldoende gebleken dat de
benadeelde partij als gevolg van het onder 1
primair bewezenverklaarde handelen van
verdachte rechtstreeks schade heeft geleden.
De vordering is van de zijde van verdachte
niet voldoende weersproken. Verdachte is
derhalve tot vergoeding van de schade
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26 1761

Rechtspraak
gehouden, zodat de vordering zal worden
toegewezen. Om te bevorderen dat de schade
door verdachte wordt vergoed, zal het hof de
maatregel van artikel 36f [Sr] opleggen op de
hierna te noemen wijze.’
Het middel klaagt dat het hof de beslissing
op de vordering van de benadeelde partij
[slachtoffer], in het licht van het ter terechtzitting
gevoerde verweer, ontoereikend heeft
gemotiveerd.
Hoge Raad, derde middel
onder meer:
5.4. Het onder 5.2 weergegeven verweer kan
bezwaarlijk anders worden verstaan dan dat
het ertoe strekt dat de door de benadeelde
partij geleden schade reeds is vergoed, zodat
de grondslag aan de vordering in zoverre is
komen te ontvallen. Het hof had derhalve
zijn beslissing tot toewijzing van de vordering
nader moeten motiveren. Het middel is
terecht voorgesteld.
Beslissing: de Hoge Raad vernietigt de bestreden
uitspraak maar uitsluitend wat betreft
de beslissing op de vordering van de benadeelde
partij en de beslissing tot oplegging
van de schadevergoedingsmaatregel, wijst de
zaak in zoverre terug en verwerpt het beroep
voor het overige.
1283
10 juni 2014, nr. 12/05141
(Mrs. A.J.A. van Dorst, J. De Hullu, N. Jörg)
(Na conclusie van A-G mr. P.C. Vegter, strekkende
tot vernietiging en tot terugwijzing
dan wel verwijzing; adv. mr. E.G.C. Groenendaal,
Amsterdam)
ECLI:NL:HR:2014:1368
Begunstiging van de dader, art. 189 lid 1
onder 1°Sr: deze bepaling strekt ertoe te
voorkomen dat politie of justitie worden
tegengewerkt bij het opsporen en aanhouden
van de dader van een misdrijf. Onjuist is
de rechtsopvatting dat de verdachte door bij
de politie een valse verklaring af te leggen
ten behoeve van de dader, die ten tijde van
het afleggen van die verklaring reeds was
aangehouden en ten aanzien van wie in dat
verband reeds een strafrechtelijk onderzoek
liep, heeft getracht die dader ‘behulpzaam te
zijn in het ontkomen aan de nasporing van
ambtenaren van de justitie of politie’ in de
zin van art. 189 lid 1 onder 1° Sr.
(Sr art. 189)
Inleiding:
Verdachte is veroordeeld ter zake van – kort
gezegd - medeplegen van poging opzettelijk
iemand verdacht van enig misdrijf, behulpzaam
zijn in het ontkomen aan de nasporing
van de ambtenaren van justitie of politie.
Het hof overweegt ten aanzien van de begunstiging
onder meer: ‘Het hof stelt vast dat als
poging om behulpzaam te zijn om te ontkomen
aan de nasporing van de ambtenaren
van politie en justitie kan worden aangemerkt
het doen van een mededeling die ertoe strekt
en ertoe kan leiden dat van een opsporingsonderzoek
wordt afgezien (HR 28 januari 2003,
ECLI:NL:PHR:2003:AE9671). Het hof heeft vastgesteld
dat op het moment van het afleggen
van de valse verklaring het onderzoek nog
gaande was. Die valse verklaring had er toe
kunnen leiden dat het opsporingsonderzoek
belemmerd zou worden. Gelet daarop acht het
hof wettig en overtuigend bewezen dat de
verdachte heeft getracht [betrokkene] behulpzaam
te zijn in het ontkomen aan de nasporing
van ambtenaren van de justitie of politie,
door [betrokkene] te voorzien van een vals
alibi. Daaraan doet niet af dat deze [betrokkene]
op het moment dat de verdachte hem een
vals alibi verschafte, reeds was aangehouden.
Nu opsporingsambtenaren hebben achterhaald
dat het door de verdachte aan [betrokkene]
verschafte alibi vals was, is het misdrijf
niet voltooid.’
Het middel behelst de klacht dat het hof het
verschaffen van een vals alibi heeft gekwalificeerd
als begunstiging zoals strafbaar
gesteld in art. 189 lid 1 onder 1° Sr.
Hoge Raad, onder meer:
2.4. Mede gelet op de geschiedenis van de
totstandkoming van art. 189 Sr, zoals weergegeven
in de conclusie van de advocaat-generaal
onder 8, moet worden aangenomen dat
deze bepaling ertoe strekt te voorkomen dat
politie of justitie worden tegengewerkt bij
het opsporen en aanhouden van de dader
van een misdrijf. ’s Hofs oordeel dat de verdachte
door bij de politie een valse verklaring
af te leggen ten behoeve van [betrokkene],
die ten tijde van het afleggen van die
verklaring reeds was aangehouden en ten
aanzien van wie in dat verband reeds een
strafrechtelijk onderzoek liep, heeft getracht
[betrokkene] ‘behulpzaam te zijn in het ontkomen
aan de nasporing van ambtenaren
van de justitie of politie’ in de zin van art.
189, eerste lid onder 1°, Sr, getuigt derhalve
van een onjuiste rechtsopvatting.
2.5. Het middel is terecht voorgesteld.
2.6. De Hoge Raad zal om doelmatigheidsredenen
zelf de zaak afdoen en de verdachte van
het hem subsidiair tenlastegelegde vrijspreken.
A-G Vegter, onder meer:
8. De strekking van artikel 189 Sr is heel algemeen
gezegd dat het recht niet in zijn loop
wordt belemmerd. Voor de afbakening van de
bepaling valt allereerst te wijzen op de
geschiedenis van de totstandkoming van de
bepaling. In de memorie van toelichting valt
in dat verband te lezen: ‘Hij die de justitie
tegenwerkt door buiten haar bereik te stellen
(…) een verdacht persoon (…) pleegt een misdrijf
tegen het openbaar gezag’. Een minderheid
van de Commissie der Rapporteurs l ichtte
destijds haar mening dat het artikel 189, eerste
lid, onder 1°, Sr beter kon worden
geschrapt, als volgt toe: ‘Waar de vervolging
en de nasporing van misdrijven aan bepaalde
personen, de ambtenaren van justitie of politie
is toevertrouwd, bestaat geen enkele zedelijke
pligt voor den burger om ook zelf in ieder concreet
geval ten koste van zijnen medeburger
het Staatsbelang te bevorderen’ In de memorie
van antwoord wordt handhaving van de bepaling
bepleit: ‘Weglating van art. 208 (thans art.
189; PV), 1°. ware hoogst ontraden. Er bestaat
geen plicht om iemand, wien ook, te verraden,
maar wél om zich te onthouden van tegenwerking
van de justitie’. Tijdens de behandeling
van het wetsontwerp in de Tweede Kamer
heeft de toenmalige Minister van Justitie Modderman
over de strekking van het artikel nog
opgemerkt: ‘(…) het grootste kwaad, waartegen
dit artikel waakt, is juist de tegenwerking der
justitie bij den aanvang van het onderzoek.
Juist wanneer zij zoo al niet de hulp, dan toch
minstens de neutraliteit van het publiek meest
nodig heeft, wordt zij soms bij het opsporen
van misdrijf of van den dader tegengewerkt’. 3
3. Zie Smidt II (1881), p. 186-190.
1284
10 juni 2014, nr. 12/04924
(Mrs. W.A.M. van Schendel, B.C. de Savornin
Lohman, Y. Buruma)
(Na conclusie van A-G mr. P.C. Vegter, strekkende
tot verlaging van de opgelegde straf
en tot verwerping beroep voor het overige;
adv. mr. J. Boksem, Leeuwarden)
ECLI:NL:HR:2014:1359
Afbeelding van expliciet seksuele aard van
jeugdige, art. 240b Sr: in casu sprake van
zodanige afbeelding, onder meer omdat de
verdachte de focus van de camera, (nagenoeg)
op de hoogte van de geslachtsdelen
van de minderjarige jongen heeft afgesteld,
hij de jongen vervolgens heeft opgedragen
zich te gaan douchen waarbij filmopnames
zijn gemaakt van de ontblote geslachtsdelen
van de jongen en hij de filmpjes vervolgens
op zijn computer heeft overgebracht
en bekeken. Voor de toepassing van art.
240b Sr is niet noodzakelijk dat vaststaat
1762 NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26

Rechtspraak
dat de jeugdige is geschaad.
(Sr art. 240b)
Inleiding:
Verdachte is veroordeeld wegens – kort
gezegd – (1. primair) een afbeelding en een
gegevensdrager bevattende een afbeelding
van een seksuele gedraging, waarbij iemand
die kennelijk de leeftijd van achttien jaar nog
niet heeft bereikt, is betrokken of schijnbaar
is betrokken, vervaardigen en in bezit hebben,
meermalen gepleegd.
De verdediging heeft bepleit dat de verdachte
zal worden vrijgesproken van het onder 1.
primair tenlastegelegde, omdat het strafrechtelijk
verwijtbare karakter van de afbeeldingen
ontbreekt. Daartoe is aangevoerd dat de
afbeeldingen geen ‘seksuele gedraging’ in de
zin van art. 240b lid 1 Sr bevatten. Volgens de
verdediging is geen sprake van een onnatuurlijke
context of ambiance, en ligt de
nadruk van de afbeeldingen niet op de
geslachtsdelen van de minderjarige.
Het hof verwerpt het verweer van de verdediging.
Het middel klaagt dat het hof ten onrechte,
althans op onbegrijpelijke gronden, heeft
geoordeeld dat sprake is van afbeeldingen
van een seksuele gedraging als bedoeld in
art. 240b Sr.
Hoge Raad, onder meer:
3.4. Vooropgesteld moet worden dat art. 240b
Sr vooreerst ziet op een afbeelding van een
gedraging van expliciet seksuele aard, zoals
die aan de hand van de afbeelding zelf kan
worden vastgesteld, waaronder begrepen het
op zinnenprikkelende wijze tonen van de
geslachtsdelen of de schaamstreek. Het gaat
hierbij om een gedraging die reeds door haar
karakter strekt tot het opwekken van seksuele
prikkeling. Voorts ziet art. 240b Sr op een
afbeelding die weliswaar niet een gedraging
van expliciet seksuele aard in de hiervoor
aangegeven zin toont, maar die, gelet op de
wijze waarop zij is totstandgekomen eveneens
strekt tot het opwekken van seksuele
prikkeling. Hierbij kan het gaan om een
afbeelding van iemand in een houding of
omgeving die weliswaar op zichzelf of in
andere omstandigheden ‘onschuldig’ zouden
kunnen zijn, maar die in het concrete geval
een onmiskenbaar seksuele strekking heeft
(vgl. HR 7 december 2010,
ECLI:NL:HR:2010:BO6446, NJ 2011/81).
3.5. Het hof heeft - in lijn met hetgeen hiervoor
onder 3.4 is vooropgesteld - geoordeeld
dat de in de tenlastelegging genoemde afbeeldingen
van de geslachtsdelen van de minderjarige
jongen, mede gelet op de wijze waarop
zij zijn totstandgekomen – naar in zijn overwegingen
besloten ligt – onmiskenbaar strekken
tot het opwekken van seksuele prikkeling.
Dat oordeel geeft niet blijk van een onjuiste
rechtsopvatting en is ook niet onbegrijpelijk.
Daarbij wordt in aanmerking genomen dat
het hof uit de gebezigde bewijsmiddelen heeft
kunnen afleiden dat de verdachte de focus
van de camera, waarmee de afbeeldingen zijn
vervaardigd, (nagenoeg) op de hoogte van de
geslachtsdelen van de minderjarige jongen
heeft afgesteld, hij de jongen vervolgens heeft
opgedragen zich te gaan douchen waarbij
filmopnames zijn gemaakt van de ontblote
geslachtsdelen van de jongen en hij de filmpjes
vervolgens op zijn computer heeft overgebracht
en bekeken. Gelet hierop is evenmin
onbegrijpelijk
’s hofs kennelijke oordeel dat de verdachte
gebruik heeft gemaakt van de pose waarin de
jongen in de gegeven omstandigheden voor
de camera heeft gestaan. Opmerking verdient
ten slotte dat, anders dan het middel wil, voor
de toepassing van art. 240b Sr niet noodzakelijk
is dat vaststaat dat de jeugdige is geschaad
(vgl. HR 7 december 2010,
ECLI:NL:HR:2010:BO6446, NJ 2011/81, r.o. 3.4).
3.6. Het middel faalt.
1285
10 juni 2014, nr. 12/04390
(Mrs. A.J.A. van Dorst, J. de Hullu, N. Jörg)
(Na conclusie van A-G mr. P.C. Vegter, strekkende
tot vernietiging en terugwijzing voor
zover het betreft de beslissingen van het
hof inzake feit 2 (zaak A) en tot verwerping
voor het overige; adv. mr. B.P. de Boer,
Amsterdam)
ECLI:NL:HR:2014:1366
Samenweefsel van verdichtsels, art. 326 Sr:
het komt aan op alle omstandigheden van
het geval of uit door een verdachte gebezigde
leugenachtige mededelingen kan worden
afgeleid dat het slachtoffer door een
samenweefsel van verdichtsels werd bewogen
tot bijvoorbeeld afgifte van een goed.
Tot die omstandigheden behoren de vertrouwenwekkende
aard, het aantal en de
indringendheid van de (geheel of gedeeltelijk)
onware mededelingen in hun onderlinge
samenhang, de mate waarin de in het
algemeen in het maatschappelijk verkeer
vereiste omzichtigheid degene tot wie de
mededelingen zijn gericht aanleiding had
moeten geven de onwaarheid te onderkennen
of zich daardoor niet te laten bedriegen
en de persoonlijkheid van het slachtoffer.
In casu tekortschietende motivering.
(Sr art. 326)
Inleiding:
Verdachte is veroordeeld wegens – kort
gezegd – (zaak A onder 1 primair) ‘een
beroep of gewoonte maken van het kopen
van goederen met het oogmerk om zonder
volledige betaling zich of een ander de
beschikking over die goederen te verzekeren’,
(zaak A onder 2) oplichting, (zaak A onder 3)
poging tot oplichting en (zaak B) handelen in
strijd met artikel 13 lid 1 Wet wapens en
munitie, meermalen gepleegd.
Het eerste middel komt op tegen ’s hofs
bewezenverklaring van het tweede feit van
zaak A met de klacht dat de bewezenverklaring
niet kan worden gekwalificeerd als
oplichting, althans niet als een ‘samenweefsel
van verdichtsels’ zoals bedoeld in art. 326 Sr.
Hoge Raad, onder meer:
2.3. Voor het antwoord op de vraag of uit
door een verdachte gebezigde leugenachtige
mededelingen kan worden afgeleid dat het
slachtoffer door een samenweefsel van verdichtsels
werd bewogen tot afgifte van een
goed, tot het verlenen van een dienst, tot het
ter beschikking stellen van gegevens, tot het
aangaan van een schuld of tot het teniet
doen van een inschuld als bedoeld in art. 326
Sr, komt het aan op alle omstandigheden van
het geval. Tot die omstandigheden behoren
de vertrouwenwekkende aard, het aantal en
de indringendheid van de (geheel of gedeeltelijk)
onware mededelingen in hun onderlinge
samenhang, de mate waarin de in het
algemeen in het maatschappelijk verkeer vereiste
omzichtigheid degene tot wie de mededelingen
zijn gericht aanleiding had moeten
geven de onwaarheid te onderkennen of zich
daardoor niet te laten bedriegen en de persoonlijkheid
van het slachtoffer.
2.4. De bewezenverklaring van het in zaak A
onder 2 tenlastegelegde, voor zover inhoudende
dat de verdachte [betrokkene 2] door
een samenweefsel van verdichtsels, te weten
dat hij bedrieglijk in strijd met de waarheid
zich heeft voorgedaan als rechtmatige eigenaar
van een personenauto (Mercedes E280
CDI) en deze personenauto ter verkoop heeft
aangeboden en een tenaamstelling van de
personenauto heeft overhandigd, heeft bewogen
tot afgifte van geld kan gelet op hetgeen
hiervoor onder 2.3 is overwogen niet uit ’s
hofs bewijsvoering worden afgeleid. In zoverre
is de bestreden uitspraak niet naar de eis
der wet met redenen omkleed.
2.5. In zoverre is het middel terecht voorgesteld.
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26 1763

Rechtspraak
1286
10 juni 2014, nr. 12/04944
(Mrs. A.J.A. van Dorst, B.C. de Savornin
Lohman, J. de Hullu, Y. Buruma, V. van den
Brink)
(Na conclusie van A-G mr. P.C. Vegter, strekkende
tot verwerping; adv. mr. J.S. Nan,
Dordrecht)
ECLI:NL:HR:2014:1354
Unus testis, nullus testis, art. 342 lid 2 Sv:
géén schending in ontuchtzaak van deze
bepaling nu de verklaring van aangeefster
voldoende steun vindt in het overige gebezigde
bewijsmateriaal, in het bijzonder de
verklaring van de verdachte over het oppassen
op aangeefster.
(Sv art. 342 lid 2)
Inleiding:
Verdachte is veroordeeld wegens – kort
gezegd – (feit 2. Subsidiair) de eendaadse
samenloop van ontucht plegen met een aan
zijn zorg toevertrouwde minderjarige, meermalen
gepleegd, en met iemand beneden de
leeftijd van zestien jaar buiten echt ontuchtige
handelingen plegen, meermalen gepleegd.
Verdachte is een oom van aangeefster.
Het cassatiemiddel klaagt dat het hof de
bewezenverklaring uitsluitend heeft doen
steunen op de verklaring van één getuige,
namelijk de aangeefster.
Het hof heeft over de betrouwbaarheid van
de verklaringen van aangeefster onder meer
overwogen:
‘Het hof heeft acht geslagen op het oordeel
van de deskundigen dat geen van de scenario’s
die door hen wordt geschetst door hen wordt
uitgesloten. Voorts heeft het hof in aanmerking
genomen dat gedurende een lange periode
steeds meer bronnen over het gestelde
misbruik zijn ontstaan, die alle terug te voeren
zijn op verklaringen van de aangeefster,
waarbij echter wel het beschreven misbruik
steeds ernstiger wordt van karakter.
Aangezien de aangeefster blijkens de na te
noemen getuigenverklaringen al enkele jaren
na het gestelde misbruik, toen zij nog een
kind was, aan leeftijdsgenoten heeft verteld
dat zij is misbruikt door de verdachte en zij
ook al in een vroeg stadium hierover in haar
dagboek heeft geschreven, acht het hof wel
wettig en overtuigend bewezen dat er sprake
is geweest van die vorm van misbruik die de
aangeefster toen heeft beschreven. Het hof
kan zich echter ook verenigen met de stelling
die is ingenomen in de hiervoor
genoemde rapporten dat de kans reëel is dat
er sprake is geweest van een sneeuwbaleffect,
waarbij het misbruik in de beleving van de
aangeefster steeds heftiger is geworden.
Gelet hierop zal het hof bij zijn beslissing
over de bewezenverklaring alleen gebruik
maken van bronnen die dateren uit een zo
vroeg mogelijk stadium na het misbruik.
Het hof is gezien het voorgaande van oordeel
dat, mede gelet op inhoud van de bovenstaande
rapporten, de verklaringen van aangeefster
met betrekking tot de vorm van het
misbruik die zij heeft ondergaan als betrouwbaar
dienen te worden aangemerkt, voor
zover deze door de hierna weergegeven ‘vroege
bronnen’ worden bevestigd.
De desbetreffende verklaringen zijn in zoverre
consistent en vinden bovendien ook steun
in de verklaringen van de verdachte over het
oppassen op de aangeefster in de ten laste
gelegde periode en over de aanwezigheid van
pornografische literatuur in de woning van
de ouders van de aangeefster.
Doordat het hof ter bevestiging van de
betrouwbaarheid van de aangifte zich heeft
gebaseerd op deze “vroege bronnen”, wordt
tevens het risico, waar de rapporterende deskundigen
gewag van maken, vermeden dat er
sprake zou kunnen zijn van zogenaamde
“hervonden herinneringen” als gevolg van
een therapie die aangeefster heeft gevolgd,
aangezien over die therapie bekend is dat die
omstreeks het jaar 2003 heeft plaats gehad.
Het hof merkt voorts nog het volgende op
met betrekking tot het verweer dat de aangeefster
tijdens haar verhoor als getuige ter
terechtzitting in hoger beroep op 29 juni
2012 niet de in de (...) pleitnota gestelde kenmerken
van het geslachtsorgaan van de verdachte
heeft benoemd. Ook wanneer de - niet
door de verdediging onderbouwde - stellingen
betreffende deze kenmerken juist zouden
zijn, maakt dit de verklaringen van de
aangeefster niet onbetrouwbaar aangezien
de aangeefster blijkens het proces-verbaal
van de desbetreffende zitting wel heeft verklaard
dat de vlekken op de huid van de verdachte
ook te zien zijn wanneer de verdachte
zijn onderbroek nog aan heeft. De door de
verdediging genoemde brandwonden zijn
haar dus niet ontgaan.’
Voor het bewijs heeft het hof naast de verklaringen
en het dagboek van aangeefster
gebruik gemaakt van de ter terechtzitting in
hoger door de verdachte afgelegde verklaring,
welke onder meer inhoudt: ‘Vanaf ongeveer
mijn tiende levensjaar was ik elk weekeinde
bij [betrokkene 4], mijn zus. Ik heb vaak
opgepast op haar kinderen. Het klopt dat ik
een relatie heb gehad met [betrokkene 3]. De
relatie is geëindigd in de periode tussen mijn
achttiende verjaardag en kerst. Dat zou dan
in het jaar 1991 zijn geweest. De kast van
mijn zus lag vol met pornoromans. Ik heb
gezien dat [slachtoffer] die romans ook las.
Seksboekjes lagen boven in de slaapkamer op
een kast in een tas.’
Hoge Raad, onder meer:
3.2. Volgens het tweede lid van art. 342 Sv
- dat de tenlastelegging in haar geheel betreft
en niet een onderdeel daarvan - kan het
bewijs dat de verdachte het tenlastegelegde
feit heeft begaan, door de rechter niet uitsluitend
worden aangenomen op de verklaring
van één getuige. Deze bepaling strekt
ter waarborging van de deugdelijkheid van
de bewijsbeslissing, in die zin dat zij de rechter
verbiedt tot een bewezenverklaring te
komen ingeval de door één getuige gereleveerde
feiten en omstandigheden op zichzelf
staan en onvoldoende steun vinden in ander
bewijsmateriaal. De vraag of aan het bewijsminimum
van art. 342, tweede lid, Sv is voldaan,
laat zich niet in algemene zin beantwoorden,
maar vergt een beoordeling van het
concrete geval. Opmerking verdient nog dat
het bij de in cassatie aan te leggen toets of
aan het bewijsminimum van art. 342, tweede
lid, Sv is voldaan, van belang kan zijn of de
feitenrechter zijn oordeel dat dat het geval is,
nader heeft gemotiveerd (vgl. HR 13 juli
2010, ECLI:NL:HR:2010:BM2452, NJ 2010/515).
3.3. In het onderhavige geval kan niet worden
gezegd dat de tot het bewijs gebezigde verklaringen
van aangeefster [slachtoffer] onvoldoende
steun vinden in het overige gebezigde
bewijsmateriaal, in het bijzonder gelet op
de verklaring van de verdachte over het
oppassen. Anders dan in het middel wordt
betoogd, is dus van schending van art. 342,
tweede lid, Sv geen sprake.
3.4. Het middel faalt.
1287
10 juni 2014, nr. 12/03285
(Mrs. W.A.M. van Schendel, B.C. de Savornin
Lohman, J. de Hullu, H.A.G. Splinter-van
Kan, E.S.G.N.A.I. van de Griend)
(Na conclusie van A-G mr. T.N.B.M.
Spronken, strekkende tot vernietiging wat
betreft het onder 2 tenlastegelegde feit en
de strafoplegging en in zoverre tot terugwijzing;
adv. mr. B.P. de Boer, Amsterdam)
ECLI:NL:HR:2014:1365
Onderzoek aan de kleding, art. 9 lid 2 Ow:
niet begrijpelijk oordeel dat het door verbalisant
met zijn hand in de onderbroek gaan
van verdachte kan worden aangemerkt als
onderzoek aan de kleding en dus niet aan
het lichaam.
(Opiumwet art. 9)
1764 NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26

Rechtspraak
Inleiding:
Verdachte is veroordeeld omdat hij – kort
gezegd – (feit 2) ‘op 15 juni 2010 te Amsterdam,
opzettelijk aanwezig heeft gehad 1,27
gram, dertien bolletjes, van een materiaal
bevattende cocaïne’. De bewezenverklaring
steunt onder op het volgende: ‘In een klein
geel etui in de onderbroek van verdachte
worden 13 bolletjes aangetroffen. De 13 bolletjes
met 1,27 gram wit poeder blijken cocaïne
te bevatten’.
In hoger beroep voert de raadsvrouwe van de
verdachte conform de pleitnota als verweer:
‘Indien en voor zover uw hof aanneemt dat
in werkelijkheid een fouillering ex art. 9 lid 2
Opiumwet heeft plaatsgevonden, dan geldt
dat de toevoeging dat deze fouillering “na
toestemming van de Hulpofficier van Justitie”
(nu dit immers geldt voor het onderzoek
aan het lichaam ex art. 56 Sv) vragen oproept
en bovendien dat door de verdediging
betwist wordt dat het onderhavige onderzoek
zich tot onderzoek aan de kleding beperkt
heeft (...). Daarbij blijkt ook niet dat de politie
is nagegaan of aan de andere (strenge) voorwaarden
voor toepassing van de fouillering
op grond van de Opiumwet is voldaan. […] In
het licht van al het voorgaande is wat betreft
de verdediging sprake van een vormverzuim,
bestaande uit een schending van de verbaliseringsplicht
als ook een schending van de
bepalingen welke betrekking hebben op de
bevoegdheid die de politie stelt te hebben
toegepast. De verdediging is, anders dan de
rechtbank, van oordeel dat cliënt daarmee
onherstelbaar in zijn belangen is geschaad,
welk zulks in het licht van art. 359a Sv en
hetgeen de Hoge Raad stelde in het standaardarrest
NJ 2004/376 enkel kan leiden tot
uitsluiting van de vrucht van de onrechtmatigheid,
zijnde het proces-verbaal van
inbeslagneming en het proces-verbaal inhoudende
onderzoek aan hetgeen is inbeslaggenomen.
Nu er overigens onvoldoende bewijsmateriaal
overblijft, zou in deze een
vrijspraak moeten volgen’.
Het hof heeft het in het verweer onder meer
als volgt verworpen: ‘Het hof acht aannemelijk
dat de verdachte op grond van artikel 9,
tweede lid van de Opiumwet is onderzocht
aan zijn kleding, gelet op het proces-verbaal
van 15 juni 2010 (dossierpagina’s 6 en 7)
opgemaakt door [verbalisant 1] en [verbalisant
2]. [...] Ten aanzien van de vraag of het
zich laten ontkleden van de verdachte tot
aan zijn onderbroek en het pakken door de
verbalisant - volgens de verdachte - van het
etui uit die onderbroek door zijn hand in die
onderbroek te doen, verder gaat dan een
“onderzoek aan de kleding”, geldt het volgende.
Onderzoek aan de kleding in de zin van
artikel 9, tweede lid van de Opiumwet mag
grondig zijn indien ernstige bezwaren
bestaan en zulks nodig is voor het onderzoek,
met inachtneming van de beginselen
van proportionaliteit en subsidiariteit. Het is
goed voorstelbaar dat het onder omstandigheden
voor een dergelijk onderzoek nodig is
dat de verdachte zich van zijn kleding ontdoet.
In het onderhavige geval bestonden er
ernstige bezwaren tegen de verdachte van
overtreding van de Opiumwet - naar aanleiding
van onder meer de observatie van verbalisant
[verbalisant 3], de aanhouding van
de veronderstelde koper [betrokkene] en het
vinden van enkele korrels vermoedelijke
cocaïne in diens pijp (proces-verbaal van 15
juni 2010, dossierpagina’s 14 en 15). Het zich
moeten ontkleden tot aan de onderbroek is
in dat geval niet disproportioneel. Dat geldt
evenzeer voor het uit de onderbroek pakken
door de verbalisant van het etui, waarbij het
hof overweegt dat de vorm van het etui in de
onderbroek ook uitwendig zichtbaar moet
zijn geweest’.
Het middel klaagt onder meer over de verwerping
door het hof van het verweer dat art.
9, tweede lid, Opiumwet niet de bevoegdheid
geeft tot onderzoek in de op het moment
van onderzoek door de verdachte gedragen
onderbroek.
Hoge Raad, onder meer:
2.6. Het hof heeft vastgesteld dat de verdachte,
tegen wie ernstige bezwaren bestonden
ter zake van overtreding van de Opiumwet,
zich niet alleen heeft moeten ontkleden tot
aan zijn onderbroek, maar ook dat de verbalisant
vervolgens door met zijn hand in die
onderbroek te gaan, daaruit een etui heeft
gepakt. Het oordeel van het hof dat dat laatste
onderzoek kan worden aangemerkt als
onderzoek aan de kleding – en dus niet aan
het lichaam - is niet zonder meer begrijpelijk.
Het hof heeft in dat verband niet meer overwogen
dan dat ‘de vorm van het etui in de
onderbroek ook uitwendig zichtbaar moet
zijn geweest’. Daarbij heeft het hof echter in
het midden gelaten op welke plaats in de
onderbroek dat etui zichtbaar moet zijn
geweest en hoe het onderzoek met de hand
in de onderbroek is verricht. Overigens is
evenmin zonder meer begrijpelijk het oordeel
van het hof dat het onderzoek ‘niet disproportioneel
is’, nu uit niets blijkt waarom
dat etui niet op een minder ingrijpende
manier kon worden verkregen.
2.7. Het middel slaagt.
Volgen vernietiging uitsluitend wat betreft de
beslissingen ter zake van het onder 2 tenlastegelegde
en de strafoplegging, in zoverre terugwijzing,
en verwerping voor het overige.
1288
17 juni 2014, nr. 13/04388
(Mrs. A.J.A. van Dorst, B.C. de Savornin
Lohman, H.A.G. Splinter-van Kan, N. Jörg,
V. van den Brink)
(Na conclusie van A-G mr. A.E. Harteveld,
strekkende tot vernietiging wat betreft de
beslissing op de vordering van de benadeelde
partij en de opgelegde schadevergoedingsmaatregel,
in zoverre tot terugwijzing
en tot verwerping voor het overige;
adv. mr. R.J. Baumgardt, Spijkenisse)
ECLI:NL:HR:2014:1448
Geen recht op horen getuigen omtrent vordering
benadeelde partij: nu het de benadeelde
partij ingevolge art. 334 lid 1 Sv niet
is toegestaan ter onderbouwing van haar
vordering getuigen aan te brengen, staat in
het bijzonder het vereiste van equality of
arms uit art. 6 EVRM eraan in de weg dat
wel aan de verdachte de bevoegdheid zou
toekomen omtrent deze vordering getuigen
aan te brengen (13 december 2011,
ECLI:NL:HR:2011:BQ0834, NJ 2012/11). Dat
geldt ook indien het verzoek van verdachte
betrekking heeft op het horen van de benadeelde
partij zelf over haar vordering.
(Sv art. 334)
Inleiding:
Verdachte is veroordeeld wegens – kort
gezegd – (feit 1 subsidiair) verduistering en
(feit 2) diefstal. Het hof heeft de vordering
van de benadeelde partij tot een bedrag van
€ 601,92 ter vergoeding van de door beide
bewezenverklaarde feiten geleden materiële
schade toegewezen en verdachte in zoverre
een schadevergoedingsmaatregel opgelegd.
Tijdens het onderzoek ter terechtzitting deelt
de voorzitter mede dat de benadeelde partij
zich heeft gevoegd in hoger beroep ter hoogte
van haar oorspronkelijke vordering. De
verdachte reageert hierop als volgt: ‘Ik heb
haar de spullen teruggegeven. Waarom zou ik
haar nog een schadevergoeding moeten betalen’
De raadsman deelt daarop mede: ‘Indien
het hof besluit de vordering van de benadeelde
partij toe te wijzen, verzoek ik het hof de
benadeelde partij als getuige nader op de
vordering te horen ten aanzien van de vraag
of de verdachte haar inmiddels haar camera’s
en mobiele telefoon heeft teruggegeven’.
Het hof overweegt hierover als volgt: ‘Nu het
de benadeelde partij ingevolge artikel 334,
eerste lid, [Sv] niet is toegestaan ter onderbouwing
van haar vordering getuigen aan te
brengen, staan de eisen van een eerlijk proces
als bedoeld in art. 6 EVRM, in het bijzonder
de equality of arms, eraan in de weg dat
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26 1765

Rechtspraak
wel aan de verdachte de bevoegdheid zou
toekomen met betrekking tot deze vordering
getuigen aan te brengen (zie HR 13 december
2011, NJ 2012/11). Het hof wijst derhalve
het verzoek van de verdediging tot het horen
van de aangeefster af’.
Het middel klaagt dat het hof de afwijzing
van het verzoek de benadeelde partij als
getuige te horen onvoldoende met redenen
heeft omkleed.
Hoge Raad, onder meer:
2.3. In voormeld arrest van 13 december
2011, ECLI:NL:HR:2011:BQ0834, NJ 2012/11,
heeft de Hoge Raad geoordeeld dat - nu het
de benadeelde partij ingevolge art. 334, eerst
lid, Sv niet is toegestaan ter onderbouwing
van haar vordering getuigen aan te brengen -
de eisen van een eerlijk proces als bedoeld in
art. 6 EVRM, in het bijzonder de equality of
arms, eraan in de weg staan dat wel aan de
verdachte de bevoegdheid zou toekomen met
betrekking tot deze vordering getuigen aan
te brengen.
Het hof heeft derhalve met juistheid geoordeeld
dat het namens de verdachte gedane
verzoek tot het horen van een getuige over de
vordering van de benadeelde partij moet worden
afgewezen. Dat dit verzoek betrekking
had op het horen van de - niet ter terechtzitting
in hoger beroep aanwezige - benadeelde
partij zelf met betrekking tot haar vordering,
leidt niet tot een ander oordeel.
Kennelijk heeft het hof het niet noodzakelijk
geoordeeld gebruik te maken van zijn eigen
bevoegdheid de benadeelde partij als zodanig
te horen ter nadere toelichting van haar vordering.
Dat oordeel is, gelet op het namens de
verdachte aangevoerde, niet onbegrijpelijk. De
enkele niet nader onderbouwde stelling van
de verdachte dat hij de benadeelde partij haar
spullen had teruggegeven noopte het hof
evenmin tot nadere motivering van zijn
beslissingen omtrent de vordering.
2.4. Het middel faalt.
1289
17 juni 2014, nr. 13/03453
(Mrs. W.A.M. van Schendel, H.A.G. Splintervan
Kan, Y. Buruma)
(Na conclusie van A-G mr. A.E. Harteveld,
strekkende tot verwerping; adv. mr. A.P.
Stipdonk, Leiden)
ECLI:NL:HR:2014:1446
Verhoor getuige die de Nederlandse taal
niet (voldoende) beheerst: art. 28 (oud) Wet
beëdigde tolken en vertalers staat niet
eraan in de weg dat het verhoor van zodanige
persoon niet steeds plaats vindt met
bijstand van - in beginsel - een in het register
voor tolken ingeschreven tolk. Het verhoor
kan plaatsvinden in een taal die de te
horen persoon en de verbalisant in voldoende
mate beheersen. In casu verhoor
van aangeefster zonder een beëdigde tolk
in de Marokkaanse taal door verbalisanten
van wie één de Marokkaanse taal beheerst
toelaatbaar.
(Wet beëdigde tolken en vertalers art. 28)
Inleiding:
Verdachte is veroordeeld wegens – kort
gezegd – ‘mishandeling, begaan tegen zijn
moeder’.
De raadsman heeft ter terechtzitting in
hoger beroep vrijspraak bepleit. Hij heeft
daartoe onder meer aangedragen dat de verklaring
van aangeefster dient te worden uitgesloten
van het bewijs, nu het verhoor blijkens
het proces-verbaal van aangifte heeft
plaatsgevonden zonder de aanwezigheid van
een tolk.
Het hof heeft vastgesteld: dat uit het dossier
blijkt dat aangeefster zonder beëdigde tolk is
gehoord in de Marokkaanse taal en dat het
proces-verbaal is opgemaakt in de Nederlandse
taal; dat een van de verhorende verbalisanten
heeft gerelateerd de Marokkaanse
taal te spreken; en dat het verhoor van aangeefster
aanving vijf minuten na de aanhouding
op heterdaad van de verdachte.
Het hof overweegt onder meer: ‘Ofschoon
daarvan in het proces-verbaal niet uitdrukkelijk
verantwoording wordt afgelegd, acht het
hof in de gegeven omstandigheden niet
onbegrijpelijk dat de politie kennelijk van
oordeel is geweest dat het opnemen van de
aangifte niet duldde dat het optreden van
een beëdigde tolk werd afgewacht. Het hof
neemt verder in aanmerking dat de verdediging
niet concreet heeft onderbouwd in welk
opzicht en/of om welke reden er onjuistheden
in het proces-verbaal van aangifte voorkomen,
die te wijten zijn aan het feit dat aangeefster
niet met behulp van een tolk is
gehoord. Daar de verklaring van aangeefster
voorts bevestiging vindt in het bij aangeefster
geconstateerde letsel, alsmede in het
gegeven dat de verdachte ter plaatse door de
politie werd aangetroffen met een staaf in
zijn hand, is het hof in de onderhavige situatie
van oordeel dat er niet zodanige redenen
zijn om te twijfelen aan de weergave van de
verklaring van aangeefster in het proces-verbaal
dat om die reden niet op de inhoud van
dit stuk tegen de achtergrond van de overige
inhoud van het dossier mag worden afgegaan.
Het hof acht de uit dit proces-verbaal
kenbare verklaring van aangeefster dan ook
betrouwbaar en bruikbaar voor het bewijs.
Het arrest dat de raadsman naar voren heeft
gebracht ter zitting
(ECLI:NL:GHARN:2012:BW2561) doet hieraan
niet af, omdat het daarbij om een andere
specifieke situatie ging, te weten het verhoor
van een verdachte, bij welk verhoor diens
schoonmoeder als tolk optrad. Het hof verwerpt
het verweer.’
Het middel behelst de klacht dat het hof het
verweer strekkende tot bewijsuitsluiting ten
onrechte althans onvoldoende gemotiveerd
heeft verworpen.
Hoge Raad, onder meer:
2.5. Anders dan het middel betoogt, staat art.
28 (oud) van de Wet beëdigde tolken en vertalers
niet eraan in de weg dat het verhoor
van een persoon die de Nederlandse taal niet
(voldoende) beheerst, niet steeds plaats vindt
met bijstand van - in beginsel - een in het
register voor tolken ingeschreven tolk. Het
verhoor kan plaatsvinden in een taal die de
te horen persoon en de verbalisant in voldoende
mate beheersen. Het oordeel van het
hof dat de omstandigheid dat de aangeefster
zonder een beëdigde tolk in de Marokkaanse
taal is gehoord door verbalisanten, van wie
één de Marokkaanse taal beheerst, niet ertoe
dient te leiden dat de door haar afgelegde
verklaring van het bewijs moet worden uitgesloten,
nu er - kort gezegd – geen redenen
zijn om te twijfelen aan de juistheid van de
weergave van die verklaring in het procesverbaal
en aan de betrouwbaarheid van de
verklaring, geeft niet blijk van een onjuiste
rechtsopvatting en is niet onbegrijpelijk. Het
middel is tevergeefs voorgesteld.
Volgt verwerping van het beroep.
1290
17 juni 2014, nr. 14/00045
(Mrs. A.J.A. van Dorst, J. de Hullu, V. van den
Brink)
(Na conclusie van A-G mr. T.N.B.M.
Spronken, strekkende tot vernietiging voor
zover de uitlevering toelaatbaar is verklaard,
tot oproeping van de opgeëiste persoon
voor een zitting van de Hoge Raad
teneinde op het verzoek tot zijn uitlevering
te worden gehoord en tot verwerping voor
het overige; adv. mr. T.M.D. Buruma,
Amsterdam)
ECLI:NL:HR:2014:1442
Eis dat de uitspraak het feit vermeldt waarvoor
de uitlevering kan worden toegestaan,
art. 28 lid 3 Uitleveringswet: in casu aan
voldaan door verwijzing naar Turkse vonnissen
en naar uitleveringsverzoeken die
naar deze vonnissen verwijzen.
1766 NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26

Rechtspraak
Vereiste van dubbele strafbaarheid: Hoge
Raad zet uiteen wat dit vereiste wel en niet
vergt, en legt uit waarom in casu aan het
vereiste is voldaan.
Gaat het om een verzoek tot uitlevering ter
executie van een voor tenuitvoerlegging
vatbare veroordeling: in casu is daarvan
sprake nu het uitleveringsverzoek strekt ter
tenuitvoerlegging van een vonnis dat in
kracht van gewijsde is gegaan en ter tenuitvoerlegging
is overgedragen, terwijl uit
niets blijkt dat door de opgeëiste persoon is
aangevoerd dat de bij dit vonnis opgelegde
straf reeds (volledig) is tenuitvoergelegd.
(Uitleveringswet o.a. art. 28)
Inleiding:
Bij uitspraak van 13 december 2013 heeft
Rechtbank Den Haag de uitlevering van [de
opgeëiste persoon] aan de Republiek Turkije
toelaatbaar verklaard ‘ter fine van strafexecutie
ter zake van de feiten waarvoor zijn uitlevering
is gevraagd, zoals omschreven in de
[uitspraak] onder 2 aangeduide documenten’.
Het gaat in de onderhavige zaak om twee
uitleveringsverzoeken voor de tenuitvoerlegging
van twee (onherroepelijke) vonnissen:
- Het uitleveringsverzoek van 4 oktober 2013
dat betrekking heeft op een vonnis van 12
november 2009 - met dossiernummer
2009/147 en vonnisnummer 2009/236 - van
de Achtste Meervoudige kamer in zware
strafzaken te Izmir waarbij de opgeëiste persoon
is veroordeeld wegens het vervaardigen
of verstrekken van verdovende middelen, in
vereniging gepleegd op 20 december 2004,
tot een gevangenisstraf van twaalf jaar en
zes maanden en een geldboete van 9000
Turkse Lira te vervangen door 450 dagen
hechtenis;
- Het uitleveringsverzoek van 9 oktober 2013
dat betrekking heeft op een vonnis van 15
september 2010 van de Zesde Meervoudige
Strafkamer in zware strafzaken te Istanbul
- dossiernummer 2008/222 en vonnisnummer
2010/312 - van de Zesde Meervoudige
Strafkamer in zware strafzaken te Istanbul
waarbij de opgeëiste persoon is veroordeeld
wegens laster gepleegd op 8 juni 2008, tot
een gevangenisstraf van tien maanden.
Inleiding eerste middel:
Het middel klaagt dat de rechtbank de uitspraak
onvoldoende met redenen heeft
omkleed doordat zij heeft verzuimd de feiten
te vermelden waarvoor de uitlevering kan
worden toegestaan.
De bestreden uitspraak houdt in:
‘2. De overgelegde stukken.
Met betrekking tot dit verzoek zijn de volgende
stukken overgelegd:
I. een brief van de Minister van Veiligheid en
Justitie van 16 oktober 2013 aan het IRC te
Den Haag; hierbij is gevoegd:
1. een aanbiedingsbrief van het Ministerie
van Buitenlandse Zaken van 16 oktober 2013
aan het Ministerie van Veiligheid en Justitie;
hierbij zijn gevoegd: […]
b. het in de Turkse taal gesteld uitleveringsverzoek
van 9 oktober 2013 van het parket
van de hoofdofficier van justitie te Istanbul
betreffende de opgeëiste persoon, met daarin
vermeld het vonnis van 15 september 2010
aangaande laster; […]
e. een in de Turkse taal opgesteld vonnis van
15 september 2010 van de zesde meervoudige
kamer in zware strafzaken te Istanbul
betreffende de opgeëiste persoon; […]
i. een in de Turkse taal opgesteld uitleveringsverzoek
van 4 oktober 2013 betreffende
de opgeëiste persoon, met daarin vermeld
het vonnis van 12 november 2009 aangaande
het vervaardigen en verstrekken van verdovende
middelen;
j. een in de Turkse taal opgesteld vonnis van
12 november 2009 van de achtste meervoudige
kamer in zware strafzaken te Izmir
betreffende de opgeëiste persoon; […]
Beslissing. De rechtbank, verklaart toelaatbaar
de uitlevering aan Turkije van [de opgeëiste
persoon] voornoemd ter fine van strafexecutie
ter zake van de feiten waarvoor zijn uitlevering
is gevraagd, zoals omschreven in de
hiervoor onder 2 aangeduide documenten’.
Hoge Raad, eerste middel
onder meer:
2.3. Gelet op de aard en inhoud van de in de
bestreden uitspraak onder 2 vermelde stukken,
kan het dictum van de bestreden uitspraak
bezwaarlijk anders worden verstaan
dan dat de rechtbank daarin tot uitdrukking
heeft willen brengen dat de uitlevering van de
opgeëiste persoon toelaatbaar wordt verklaard
ter zake van de feiten die zijn omschreven in
de aldaar onder (e) en (j) vermelde vonnissen
van 15 september 2010 en 12 november 2009,
naar welke vonnissen wordt verwezen in de
onder (b) en (i) vermelde uitleveringsverzoeken.
Aldus verstaan voldoet de bestreden uitspraak
aan de in art. 28, derde lid, Uitleveringswet
gestelde eis dat de uitspraak het feit
vermeldt waarvoor de uitlevering kan worden
toegestaan (vgl. HR 28 maart 2000,
ECLI:NL:HR:2000:ZD1764, NJ 2000/491).
2.4. Het middel faalt.
Inleiding tweede middel:
Het middel richt zich tegen het oordeel van
de rechtbank dat het in het vonnis van 15
december 2010 van de zesde Meervoudige
Kamer in zware strafzaken te Istanbul
omschreven feit naar Nederlands recht is
strafbaar gesteld bij art. 225, tweede lid, Sr.
Uit het arrest van de Hoge Raad blijkt: ‘3.2.1.
Voormeld, bij het verzoek tot uitlevering
overgelegd vonnis houdt - in de Nederlandse
vertaling - het volgende in:
‘VERDACHTE [de opgeëiste persoon]: heeft
zich verweerd door te verklaren dat hij de
identiteitsgegevens van zijn broer heeft
gebruikt omdat hij werd aangehouden; dat
hij in Aksaray een identiteitskaart heeft laten
maken door een hem onbekende persoon;
dat zijn vriend genaamd [betrokkene 1] hem
op de datum van het incident belde en hem
vroeg om hem naar zijn woning te brengen;
dat [betrokkene 1] cocaïne gebruikt; dat hij
hem daarom met zijn auto heeft gebracht
naar de woning van [betrokkene 3], waarvan
hij hem het adres had gegeven; dat, zodra zij
binnenkwamen, de dienstdoende politiebeambten
hen hebben aangehouden; dat het
valse identiteitsbewijs dat hij bij zich droeg,
aan het licht kwam doordat hij dat aan de
politie toonde; dat hij beslist geen verdovende
middelen gebruikt; alsmede dat hij niet
betrokken is bij de verkoop van verdovende
middelen. (...)
Overwegende dat uit de gehele inhoud van
het dossier is vastgesteld dat verdachte [de
opgeëiste persoon] een valse identiteitskaart
bevattende de identiteitsgegevens van zijn
broer [betrokkene 2] heeft gebruikt, is overgegaan
tot bestraffing van de verdachte
wegens het strafbaar feit gebruik van aan
een ander toebehorende identiteitsgegevens
en is onderstaande uitspraak gedaan.
UITSPRAAK: Zoals hierboven uiteengezet, is
vonnis gewezen: (...)
TOT BESTRAFFING VAN VERDACHTE [de
opgeëiste persoon] MET EEN GEVANGENIS-
STRAF VAN ÉÉN JAAR wegens het strafbaar
feit laster, krachtens het op zijn bewezen
zijnde handeling van toepassing zijnde artikel
267, eerste lid, van het Turks Wetboek van
Strafrecht juncto artikel 268 van het Turks
Wetboek van Strafrecht, overwegende dat er
geen strafverhogende redenen zijn die het
noodzakelijk maken om af te wijken van de
minimale straf’.
3.2.2. De in dit vonnis genoemde Turkse
strafbepalingen luiden – in de Nederlandse
vertaling – als volgt:
‘LASTER[.] Artikel 267 - (1) Een persoon die
een ander beschuldigt van een handeling
strijdig met het recht en hiervan melding
maakt of aangifte doet bij de bevoegde
instanties dan wel via de media, in de wetenschap
dat hij deze niet heeft gepleegd, teneinde
te bewerkstelligen dat jegens hem een
opsporingsonderzoek en vervolging wordt
ingesteld dan wel een bestuurlijke sanctie
wordt toegepast, wordt bestraft met een
gevangenisstraf van een tot vier jaren. (...)
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26 1767

Rechtspraak
GEBRUIK VAN AAN EEN ANDER TOEBEHO-
RENDE IDENTITEIT OF IDENTITEITSGEGE-
VENS
Artikel 268 - (1) Hij die, vanwege een strafbaar
feit dat hij heeft gepleegd, een aan een
ander toebehorende identiteit of identiteitsgegevens
gebruikt teneinde te verhinderen
dat tegen hem opsporing of vervolging wordt
ingesteld, wordt bestraft overeenkomstig
inzake het strafbaar feit laster’.
3.2.3. De uitspraak van de rechtbank houdt
onder meer in: ‘6.3 De feiten waarop de
onder 2 genoemde stukken betrekking hebben
zijn volgens de Nederlandse wetsbepalingen
eveneens strafbaar gesteld met een vrijheidsstraf
van meer dan een jaar. Naar
Nederlands recht leveren deze feiten op:
(...) - het bij artikel 225, lid 2, van het Wetboek
van Strafrecht strafbaar gestelde misdrijf:
opzettelijk gebruik maken van een vals of
vervalst geschrift, als bedoeld in artikel 225,
eerste lid, van het Wetboek van Strafrecht, als
ware het echt en onvervalst’.
Hoge Raad, tweede middel
onder meer:
3.3. Bij de beoordeling van het middel moet
worden vooropgesteld dat het vereiste van
dubbele strafbaarheid niet vergt dat een met
de buitenlandse delictsomschrijving als
zodanig overeenstemmende Nederlandse
strafbepaling bestaat. Het materiële feit
waarvoor de uitlevering is verzocht en dat
strafbaar is naar het recht van de verzoekende
Staat, dient binnen de termen van een
Nederlandse strafbepaling te vallen. Daarbij
doet dus niet ter zake of de buitenlandse
strafbaarstelling in alle opzichten overeenstemt
met de Nederlandse. Voldoende is dat
die buitenlandse strafbaarstelling in de kern
hetzelfde rechtsgoed beschermt als de Nederlandse
strafbaarstelling. In dat geval kan worden
gezegd dat een wettelijke bepaling is aan
te wijzen op grond waarvan het materiële
feit als eenzelfde inbreuk op de Nederlandse
rechtsorde strafbaar is gesteld (vgl. HR 4
februari 2003, ECLI:NL:HR:2003:AF0451).
3.4. Het middel klaagt onder meer dat de
rechtbank ten onrechte heeft geoordeeld dat
het feit naar Nederlands recht is strafbaar
gesteld in art. 225, tweede lid, Sr (opzettelijk
gebruik maken van een vals of vervalst
geschrift als ware het echt en onvervalst), nu
uit het vonnis van 15 september 2010 niet
kan worden afgeleid dat de daarin vermelde
identiteitskaart vals of vervalst was. Deze
klacht faalt bij gebrek aan feitelijke grondslag.
Het vonnis houdt immers de vaststelling
in dat de opgeëiste persoon een valse
identiteitskaart bevattende de identiteitsgegevens
van zijn broer heeft gebruikt.
3.5. Ook voor zover het middel klaagt dat de
rechtbank heeft miskend dat de strafbaarstelling
van art. 267, eerste lid, in verbinding
met art. 268 van het Turkse Wetboek van
Strafrecht en de Nederlandse strafbaarstelling
van art. 225, tweede lid, Sr niet in de
kern hetzelfde rechtsgoed beschermen, kan
het niet tot cassatie leiden. De rechtbank
heeft vastgesteld dat de uitlevering is verzocht
met het oog op de tenuitvoerlegging
van de straf die aan de opgeëiste persoon is
opgelegd ter zake van het hiervoor onder
3.2.1 omschreven feit, kort gezegd het ten
tijde van een aanhouding tonen van een valse
identiteitskaart bevattende de identiteitsgegevens
van een ander. In aanmerking
genomen dat van gebruikmaken van een vals
of vervalst geschrift als ware het echt en
onvervalst - een en ander in de zin van art.
225, tweede lid, Sr - sprake is indien de
gebruiker het geschrift bezigt als middel tot
misleiding van hem ten aanzien van wie hij
daarvan gebruikmaakt en zich dus tegenover
deze gedraagt als ware het geschrift echt en
onvervalst (vgl. HR 6 juni 2006,
ECLI:NL:HR:2006:AW2428), is het oordeel van
de rechtbank niet onbegrijpelijk. Voor een
verdere toetsing van dit oordeel is in cassatie
geen plaats.
3.6. Het middel faalt.
Inleiding vierde middel:
Het middel klaagt dat de rechtbank ten
onrechte heeft geoordeeld dat het verzoek
tot uitlevering van 4 oktober 2013 strekt ter
executie van een voor tenuitvoerlegging vatbare
veroordeling.
Bij het verzoek tot uitlevering zijn onder
meer overgelegd:
- een vonnis van 12 november 2009 van de
achtste Meervoudige Kamer in zware strafzaken
te Izmir betreffende de opgeëiste persoon,
welk vonnis - in de Nederlandse vertaling
- inhoudt: ‘UITSPRAAK: Er is vonnis
gewezen: 1. (...) TOT HET BESTRAFFEN VAN
DE VERDACHTEN (...) [de opgeëiste persoon]
MET EEN GEVANGENISSTRAF VAN ELK
TWAALF JAAR EN ZES MAANDEN EN EEN
GERECHTELIJKE GELDBOETE VAN ELK TRY
9000, ZIJNDE HET EQUIVALENT VAN 450
DAGEN TEGEN EEN DAGTARIEF VAN TRY 20,
door de aan de verdachten opgelegde straf
krachtens artikel 62 van het Turks Wetboek
van Strafrecht met één zesde te verlagen, in
ogenschouw nemende het verleden van de
daders, hun sociale contacten, hun gedrag
tijdens het berechtingsproces na de handeling,
alsmede de mogelijke effecten van de
straf op de toekomst van de daders; tot het
niet kunnen toepassen op de verdachten van
de artikelen 50 en 51 van het Turks Wetboek
van Strafrecht, gezien de opgelegde strafmaat;
TOT ONTZEGGING aan de verdachten
van het gebruik van de in artikel 53 van het
Turks Wetboek van Strafrecht vermelde rechten,
binnen de in dit artikel vastgestelde
voorwaarden; tot verlaging van de opgelegde
straffen met de tijd die de verdachten in verzekering
en in bewaring hebben doorgebracht,
krachtens artikel 63 van het Turks
Wetboek van Strafrecht; (...) 5. TOT DEFINI-
TIEVE INVRIJHEIDSTELLING van verdachte
[de opgeëiste persoon], beoordelende de aan
hem opgelegde strafmaat en de duur die hij
in bewaring heeft doorgebracht; tot het
opstellen van een schrijven aan het Parket
van de Hoofdofficier van Justitie tot zijn
onmiddellijke vrijlating, indien hij niet
wegens een ander strafbaar feit in bewaring
is gesteld of is veroordeeld’.
- een arrest van 3 maart 2011 van het Turkse
Hof van Cassatie houdende de bekrachtiging
van de in voormeld vonnis uitgesproken veroordeling;
- een ‘proces-verbaal dossieronderzoek’, welk
proces-verbaal - in de Nederlandse vertaling -
inhoudt:
‘Bij schrijven van het Turkse Ministerie van
Binnenlandse Zaken (Directoraat-Generaal
voor de Veiligheid) d.d. 27 mei 2013 en met
kenmerk 21683469.2222.51231-1236-Y108309
is verzocht om een red notice uit te vaardigen
tegen [de opgeëiste persoon], die wordt
gezocht zijnde veroordeeld tot een GEVANGE-
NISSTRAF VAN TWAALF JAAR EN ZES MAAN-
DEN en 450 DAGEN GEVANGENISSTRAF, zijnde
de omzetting van een gerechtelijke geldboete
van TRY 9.000. Voorts is
verzocht om een proces-verbaal dossieronderzoek
op te maken met daarin vermeld de
plaats, tijd en wijze waarop en de middelen
waarmee het strafbaar feit is gepleegd, alle
gerechtelijke procedures inzake het onderwerp,
alle toegepaste wetsartikelen alsmede de
definitieve datum waarop strafverjaring van de
straf zal plaatsvinden. Na bestudering van het
dossier van de Achtste Meervoudige Kamer in
Zware Strafzaken te Izmir d.d. 12 november
2009, met rolnummer 2009/147 en vonnisnummer
2009/326, alsmede het dossier met
de nummers 2011/405 en 2011/404, zijn de
volgende zaken vastgesteld: (...) De verdachte is
veroordeeld tot een GEVANGENISSTRAF VAN
TWAALF JAAR EN ZES MAANDEN en een
GERECHTELIJKE GELDBOETE VAN TRY 9.000,
en aan hem zijn maatregelen opgelegd tot een
tijdelijk verbod op dienstverlening. Dit vonnis
is op 03 maart 2011 in kracht van gewijsde
gegaan en ter tenuitvoerlegging overgedragen.
Tegen de genoemde persoon is door het Parket
van de Hoofdofficier van Justitie te Izmir bij
beslissing d.d. 24-01-2012 en met nummer
2011/404 een aanhoudingsbevel inzake gevangenisstraf
van twaalf jaar en zes maanden, en
bij beslissing d.d. 11 december 2012 en met
1768 NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26

Rechtspraak
nummer 2011/405 een aanhoudingsbevel
inzake 450 dagen gevangenisstraf, zijnde de
omzetting van een gerechtelijke geldboete van
TRY 9.000. De genoemde persoon wordt thans
als aan te houden persoon gezocht. Krachtens
artikel 112, eerste lid, en artikel 113 van het
Turks Wetboek van Strafrecht onder nummer
765 zal de VERJARINGSTERMIJN VAN DE
STRAF NA VIJFTIEN JAAR zijn verlopen op 03
maart 2026. Het onderzoek is beëindigd en
het proces-verbaal is door de aanwezigen
ondertekend. 26 juni 2013’.
Hoge Raad, vierde middel
onder meer:
4.3. Het oordeel van de rechtbank dat het vonnis
van 12 november 2009 van de achtste
Meervoudige Kamer in zware strafzaken te
Izmir voor tenuitvoerlegging vatbaar is, in
welk oordeel besloten ligt dat de overweging
in dit vonnis over ‘definitieve invrijheidstelling’
kennelijk betrekking heeft op de noodzaak
van het voortduren van de voorlopige
hechtenis, kan in cassatie slechts op zijn
begrijpelijkheid worden onderzocht. Onbegrijpelijk
is dit oordeel niet, in aanmerking genomen
dat de hiervoor weergegeven stukken
onder meer inhouden dat het vonnis op 3
maart 2011 in kracht van gewijsde is gegaan
en ter tenuitvoerlegging is overgedragen, terwijl
het onderhavige uitleveringsverzoek
strekt ter tenuitvoerlegging van dit vonnis.
Voorts neemt de Hoge Raad in aanmerking
dat uit niets blijkt dat voor of bij de behandeling
van het uitleveringsverzoek door de
rechtbank door of namens de opgeëiste persoon
is aangevoerd dat de bij dit vonnis opgelegde
straf reeds (volledig) is tenuitvoergelegd.
4.4. Het middel faalt.
1291
17 juni 2014, nr. 14/00090
(Mrs. A.J.A. van Dorst, B.C. de Savornin
Lohman, J. de Hullu)
(Na conclusie van A-G mr. D.J.C. Aben, strekkende
tot verwerping; adv. mr. T.M.D.
Buruma en mr. G.K. Sluiter, beiden Amsterdam)
ECLI:NL:HR:2014:1441
Tussen Rwanda en Nederland bestaat een
voor de uitlevering van de opgeëiste persoon
toereikende verdragsrelatie voor wat
betreft het Genocideverdrag.
Waarborg dat opgeëiste persoon een eerlijk
proces zal krijgen: in casu kon rechtbank
oordelen dat de in het uitleveringsverzoek
gegeven garanties een voldoende waarborg
bieden.
Vertrouwensbeginsel bij uitlevering: de
enkele omstandigheid dat het recht op een
eerlijk proces niet is vastgelegd in een uitleveringsverdrag,
stelt het vertrouwensbeginsel
niet zonder meer buiten werking.
Bevoegdheidsverdeling tussen de rechter en
de minister: deze bevoegdheidsverdeling
brengt mee dat de rechter op grond van zijn
toetsing aan art. 6 EVRM de uitlevering
slechts ontoelaatbaar kan verklaren indien
blijkt dat de opgeëiste persoon door zijn uitlevering
zou worden blootgesteld aan een
zodanig risico van een flagrante inbreuk op
enig hem ingevolge art. 6 EVRM toekomend
recht, dat de verplichting om dat recht te
verzekeren, in de weg staat aan de uit het
toepasselijke verdrag voortvloeiende verplichting
tot uitlevering. De enkele omstandigheid
dat het in casu toepasselijke Genocideverdrag
niet een ‘uitleveringsverdrag’ is,
dwingt niet tot een andere bevoegdheidsverdeling.
Dit laat onverlet dat de uitleveringsrechter
de minister kan adviseren omtrent
de vraag of de uitlevering ook daadwerkelijk
zou moeten worden toegestaan.
(EVRM art. 1 en 6; Genocideverdrag; Uitleveringswet)
Inleiding:
De Rechtbank Den Haag heeft op 20 december
2013 de uitlevering van de opgeëiste persoon
aan Rwanda toelaatbaar verklaard ter
fine van strafvervolging ter zake van de feiten
waarvoor zijn uitlevering is gevraagd,
zoals omschreven in de in de uitspraak onder
2 aangeduide documenten.
Inleiding eerste middel:
Het middel klaagt dat de rechtbank ten
onrechte althans ontoereikend gemotiveerd
heeft geoordeeld dat tussen Rwanda en
Nederland een voor de uitlevering van de
opgeëiste persoon toereikende verdragsrelatie
bestaat.
Hoge Raad, eerste middel
onder meer:
2.2. Op de gronden die zijn vermeld in de
conclusie van de advocaat-generaal onder 6
tot en met 10, kan het middel niet tot cassatie
leiden.
A-G Aben, eerste middel onder
meer:
6. Voor zover het middel klaagt dat de rechtbank
gehouden was te responderen op het in
het middel bedoelde verweer faalt het echter,
aangezien art. 359 Sv op de uitleveringsprocedure
niet van overeenkomstige toepassing is
verklaard. Artikel 28 Uw voorziet uitsluitend
in de eis dat de uitspraak omtrent het verzoek
tot uitlevering met redenen is omkleed.
7. Het middel kan overigens niet tot cassatie
leiden. De republiek Rwanda is op 16 april
1975 toegetreden tot het Genocideverdrag. 1
Daarbij heeft Rwanda een voorbehoud
gemaakt bij artikel IX van dat verdrag. Dit
artikel bepaalt dat geschillen tussen de verdragsluitende
partijen op verzoek van een
der bij het geschil betrokken partijen kunnen
worden voorgelegd aan het Internationale
Gerechtshof. Nederland heeft bij verklaring
van 23 februari 1996 een reeds eerder
gemaakt bezwaar tegen een dergelijk voorbehoud
als volgt bevestigd:
‘As concerns the first reservation, the Government
of the Kingdom of the Netherlands
recalls its declaration, made on 20 June 1966
on the occasion of the accession of the Kingdom
of the Netherlands to the Convention
[...] stating that in its opinion the reservations
in respect of article IX of the Convention,
made at that time by a number of states,
were incompatible with the object and purpose
of the Convention, and that the Government
of the Kingdom of the Netherlands did
not consider states making such reservations
parties to the Convention. Accordingly, the
Government of the Kingdom of the Netherlands
does not consider the United States of
America a party to the Convention. Similarly,
the Government of the Kingdom of the
Netherlands does not consider parties to the
Convention other states which have made
such reservations, i.e., in addition to the
states mentioned in the aforementioned
declaration, (…), Rwanda, (…), on the other
hand, the Government of the Kingdom of the
Netherlands does consider parties to the Convention
those states that have since withdrawn
their reservations, i.e., (…)’. 2
Als gevolg van de hier bedoelde verklaringen
verhinderde het aldus geformuleerde
bezwaar tegen het bedoelde voorbehoud ten
aanzien van artikel IX de inwerkingtreding
van het Genocideverdrag tussen Nederland
en Rwanda. 3
8. Rwanda heeft het voorbehoud bij art. IX
van het Genocideverdrag op 15 december
2008 ingetrokken en de Secretaris-Generaal
van de Verenigde Naties daarvan op de hoogte
gesteld. De Secretaris-Generaal van de Verenigde
Naties heeft die kennisgeving vervolgens
op 22 december 2008 aan de andere
verdragspartijen – waaronder Nederland –
overgebracht. 4
9. Als gevolg hiervan zijn de bepalingen van
het Genocideverdrag tussen Rwanda en
Nederland van rechtswege onverkort in werking
getreden. Dat Nederland het bezwaar
tegen het Rwandese voorbehoud niet uitdrukkelijk
heeft ingetrokken doet daaraan
niet af. De reden van het bezwaar is immers
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26 1769

Rechtspraak
komen te vervallen, waardoor het bezwaar
krachteloos is geworden. 5
10. Het oordeel van de rechtbank dat zowel
Nederland als Rwanda zijn gebonden aan de
bepalingen van het Genocideverdrag is dus
juist. Het middel faalt.
1. Zie de databank van de Verenigde Naties onder ‘treaties.
un.org’.
2. Zie de vorige voetnoot.
3. Zie artikel 20, vierde en vijfde lid, van het Verdrag van
Wenen inzake het verdragenrecht, Trb. 1985, 79, waarbij
zowel Nederland als Rwanda partij zijn.
4. Zie artikel 22, derde lid van het in de vorige voetnoot
genoemde verdrag.
5. Zie ook ‘the Genocide Opinion’ van 28 mei 1951 van het
Internationaal Gerechtshof, ICJ Reports 1951, 15, waarin is
geadviseerd dat indien een van de verdragspartijen van oordeel
is dat een voorbehoud niet verenigbaar is met ‘the
object and purpose’ van het verdrag, deze staat bevoegd is
de staat die het voorbehoud heeft gemaakt aan te merken
als niet te zijn toegetreden tot het verdrag. Hieruit vloeit m.i.
voort dat deze bevoegdheid vervalt indien het voorbehoud
wordt ingetrokken. Zie ook de brief van het Ministerie van
Buitenlandse Zaken van 26 november 2013, die zich onder
de stukken bevindt.
Inleiding tweede en vierde
middel:
Het tweede middel klaagt over de verwerping
door de rechtbank van het verweer ‘dat vanwege
het ontbreken van een uitleveringsverdrag
tussen Nederland en Rwanda niet mag
worden uitgegaan van de gelding van het
vertrouwensbeginsel in de onderhavige uitleveringsprocedure’.
Het vierde middel klaagt over de verwerping
van het verweer dat de opgeëiste persoon
door zijn uitlevering aan Rwanda het risico
loopt te worden blootgesteld aan een (flagrante)
schending van enig hem ingevolge
art. 6 EVRM toekomend recht.
De bestreden uitspraak van de Rechtbank
houdt – voor zover voor de beoordeling van
het middel van belang – het volgende in:
‘6.7. Namens de opgeëiste persoon is aan het
ontbreken van een uitleveringsverdrag in
eigenlijke zin tussen Rwanda en Nederland
tevens de conclusie verbonden dat niet zou
mogen worden uitgegaan van de gelding van
het vertrouwensbeginsel in de onderhavige
uitleveringsprocedure. Dit zou met zich meebrengen
dat de rechtbank ten volle moet
toetsen of de opgeëiste persoon in Rwanda
een eerlijk proces zal krijgen. De rechtbank
volgt de verdediging hierin niet. De Republiek
Rwanda en het Koninkrijk der Nederlanden
hebben door het Genocideverdrag
een verdragsrelatie met elkaar. Artikel 26 van
het Verdrag van Wenen inzake het Verdragenrecht
verplicht beide partijen het Genocideverdrag
in goede trouw uit te voeren, waaronder
de bepaling die wederzijdse uitlevering
voor genocide mogelijk maakt. Dit heeft in
de onderhavige zaak tot gevolg dat de uitleveringsrechter
in beginsel uit moet (kunnen)
gaan van het woord van de verzoekende
staat. In het uitleveringsverzoek zijn door
Rwanda in paragraaf 50 garanties gegeven
die een eerlijk proces tegen de opgeëiste persoon
moeten waarborgen. Daarnaast is in
paragraaf 56 het recht op hoger beroep gegarandeerd.
Dat deze toezeggingen door Rwanda
betreffende het recht op een eerlijk
proces niet zijn vastgelegd in een uitleveringsverdrag
maar in het uitleveringsverzoek
zelf, stelt het vertrouwensbeginsel niet zonder
meer buiten toepassing.
6.8 Zoals hiervoor reeds opgemerkt moet de
rechtbank ervan uitgaan dat de verzoekende
staat - Rwanda - de gegeven garanties zal naleven.
Dit kan slechts anders komen te liggen
indien er ernstige redenen zijn om aan te
nemen dat de verzoekende staat de op hem
rustende verplichtingen in het onderhavige
geval niet naar behoren zal nakomen. Een
daarop gestoeld verweer moet voldoende concreet
onderbouwd zijn. De verdediging heeft
in dat kader aangevoerd dat de opgeëiste persoon
- ondanks de door Rwanda gegeven
garanties - door zijn uitlevering zal worden
blootgesteld aan een dreigende flagrante
inbreuk op de hem toekomende rechten uit
artikel 6 van het Europees Verdrag tot
Bescherming van de Rechten van de Mens en
de Fundamentele Vrijheden (EVRM). Dit risico
is onderbouwd met de argumenten dat a) de
algemene politieke situatie in Rwanda een
eerlijk proces onmogelijk maakt, b) de gacaca
procedures niet eerlijk waren, c) het proces (in
eerste aanleg) in de zaak Ingabire niet eerlijk
was, en d) het proces in de zaak [A] niet eerlijk
verloopt. Naar het oordeel van de rechtbank
is namens de opgeëiste persoon echter
onvoldoende onderbouwd op welke manier de
algemene politieke situatie in Rwanda in deze
specifieke zaak zal leiden tot een dreigende
flagrante schending van artikel 6 van het
EVRM. Hoewel de rechtbank het, gelijk de verdediging,
aannemelijk acht dat binnen de
Rwandese samenleving negatieve reacties
voorkomen ten opzichte van advocaten die
genocideverdachten verdedigen, ziet zij daarin
nog geen reden om aan te nemen dat dit
in deze concrete zaak zal leiden tot de onmogelijkheid
voor de opgeëiste persoon om zich
te laten verdedigen door een professionele
advocaat. Ook zal de opgeëiste persoon niet
in een gacaca rechtbank berecht worden. Het
proces in de zaak van [B] is voor de beoordeling
in casu niet relevant omdat op die zaak
de Transfer Law niet van toepassing is en
daarenboven de verdenking in die zaak niet
vergelijkbaar is met de verdenking in de
onderhavige zaak. Naar het oordeel van de
rechtbank kunnen de onder a, b en c genoemde
argumenten noch op zichzelf, noch in
samenhang bezien, leiden tot het oordeel dat
er sprake is van een dreigende flagrante
schending van artikel 6 van het EVRM.
De rechtbank acht het proces in de zaak [A]
wel relevant voor de beoordeling in onderhavige
zaak. De Transfer Law is in die zaak immers
ook van toepassing en de verdenking betreft
eveneens betrokkenheid bij de genocide in
1994. De rechtbank heeft in de waarnemingsrapporten
van het Mechanism for International
Criminal Tribunals voor de zaak [A] gezien
dat sprake is geweest van obstakels voor het
recht op een eerlijk proces: het recht van een
verdachte om te zwijgen lijkt bij de aanklager
niet bekend, evenals het recht van de verdachte
om belastende getuigen te ondervragen; het
recht op gefinancierde rechtsbijstand wordt
pas na lang aandringen gerespecteerd; de verdediging
heeft moeite om ontlastende getuigen
in het buitenland te identificeren en te
horen; het mechanisme voor getuigenbescherming
komt maar langzaam op gang en het
dossier is in eerste instantie niet vertaald in de
taal van de verdachte. De rechtbank heeft echter
ook gezien dat door de High Court adequaat
is gereageerd op enkele van deze obstakels:
verdedigingsgetuigen kunnen gehoord
worden door iemand die daartoe benoemd
wordt door de High Court, een vertaling van
het dossier is bevolen en de verdediging heeft
een budget toegewezen gekregen. Enkele andere
obstakels, zoals de gebrekkige getuigenbescherming,
zijn buiten de High Court om
opgelost. De knelpunten betreffende het recht
om te zwijgen en het recht om belastende
getuigen te ondervragen zijn nog niet aan de
High Court voorgelegd en uit de waarnemingsrapporten
blijkt niet wat de huidige stand van
zaken is. Indien alle rapporten gezamenlijk
worden bezien, is naar het oordeel van de
rechtbank niet op voorhand de conclusie
gerechtvaardigd dat er in de zaak [A] sprake is
van een flagrante inbreuk op het recht op een
eerlijk proces. Dit betekent dat het procesverloop
in de zaak [A] evenmin de conclusie wettigt
dat in de onderhavige zaak sprake zou zijn
van een ernstig risico op een dergelijke schending’.
Het in voormelde overwegingen genoemde
uitleveringsverzoek van 23 september 2013
houdt onder meer in:
‘K. Guarantees on human rights (...)
50. The fair trial guarantees contained in the
Law relating to the transfer of Cases to Rwanda
and the Constitution of the Republic meet
internationally accepted minimum
standards of due process and can be summarised
as follows:
a. The right to a fair and public hearing by a
1770 NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26

Rechtspraak
competent, independent and impartial court;
b the right to a presumption of innocence;
c. the right to be informed promptly and in
detail in a language which he or she understands,
of the nature and cause of the charge
against him or her;
d. the right to have adequate time and facilities
for the preparation of his or her defense,
and to communicate with counsel of his or
her own choosing;
e. the right to be tried without undue delay;
f. the right to be tried in his or her presence;
g. the right to defend himself or herself in
person or through legal assistance of his or
her own choosing; to be informed, if he or
she does not have legal assistance, of this
right, and to have legal assistance assigned to
him or her, in any case where the interests of
justice so require, and without payment by
him or her in any such case if he or she does
not have sufficient means to pay for it;
h. the right to examine, or have examined, the
witnesses against him or her and to obtain
the attendance and examination of witnesses
on his or her behalf under the same conditions
as witnesses against him or her;
i. not to be compelled to testify against himself
or herself or to confess guilt’.
Hoge Raad, tweede en vierde
middel onder meer:
3.3. De rechtbank heeft in de in het uitleveringsverzoek
gegeven garanties een voldoende
waarborg gezien dat de opgeëiste persoon
in Rwanda een eerlijk proces zal krijgen, met
inbegrip van het recht op hoger beroep. Gelet
hierop geeft haar oordeel dat de enkele
omstandigheid dat het recht op een eerlijk
proces niet is vastgelegd in een uitleveringsverdrag
het vertrouwensbeginsel niet zonder
meer buiten werking stelt, niet blijk van een
onjuiste rechtsopvatting en is het niet onbegrijpelijk.
3.4.1. De bevoegdheidsverdeling tussen de
rechter die over de toelaatbaarheid van een
verzochte uitlevering moet oordelen en de
minister die, indien de rechter de uitlevering
toelaatbaar heeft geoordeeld, uiteindelijk
beslist of en zo ja onder welke condities daadwerkelijk
tot uitlevering zal worden overgegaan,
brengt mee dat de rechter op grond van
zijn toetsing aan art. 6 EVRM de uitlevering
slechts ontoelaatbaar kan verklaren indien
blijkt dat de opgeëiste persoon door zijn uitlevering
zou worden blootgesteld aan een zodanig
risico van een flagrante inbreuk op enig
hem ingevolge art. 6 EVRM toekomend recht,
dat de ingevolge art. 1 EVRM op Nederland
rustende verplichting om dat recht te verzekeren,
in de weg staat aan de uit het toepasselijke
verdrag voortvloeiende verplichting tot
uitlevering. De enkele omstandigheid dat het
hier toepasselijke zogenoemde genocideverdrag
niet een ‘uitleveringsverdrag’ is, dwingt
niet tot een andere bevoegdheidsverdeling.
Een en ander laat onverlet dat de uitleveringsrechter
de minister kan adviseren omtrent de
vraag of de uitlevering ook daadwerkelijk zou
moeten worden toegestaan, zoals de rechtbank
ook heeft gedaan.
3.4.2. Het oordeel van de rechtbank dat niet
is gebleken van een risico als hiervoor onder
3.4.1 bedoeld, is niet onbegrijpelijk, ook niet
in licht van hetgeen door en namens de
opgeëiste persoon is aangevoerd.
3.5. De middelen falen.
Volgt verwerping van het beroep.
Hoge Raad (belastingkamer)
Deze rubriek wordt verzorgd door mr. dr.
M.R.T. Pauwels verbonden aan het Fiscaal
Instituut Tilburg van de Tilburg University
en werkzaam bij Rechtbank Zeeland-West-
Brabant.
1292
23 mei 2014, nr. 12/01827
(Mrs. Overgaauw, Van Vliet, Punt, Koopman,
Van Kalmthout)
ECLI:NL:HR:2014:1182
Vormt een controlerapport van een bij een
derde gehouden boekenonderzoek een op
de zaak betrekking hebbend stuk Hoge
Raad wijst het verwijzingshof op de in art.
8:45 Awb neergelegde bevoegdheid.
(Awb art. 8.31, 8:42 8:45)
Hoge Raad, onder meer:
‘3.1. Het hof heeft geoordeeld dat de inspecteur
niet tekort is geschoten in zijn verplichting
om de op de zaak betrekking hebbende
stukken als bedoeld in artikel 8:42 Awb over
te leggen.
Wat betreft een controlerapport van een bij
[B] BV (hierna: [B]) verricht boekenonderzoek,
gedaan door de inspecteur van de
Belastingdienst/[Q], heeft het hof overwogen
dat de inspecteur, zijnde inspecteur van
Belastingdienst/[P], niet over dat controlerapport
beschikt en een inspecteur niet is
gehouden stukken over te leggen die niet in
zijn bezit zijn.
Met betrekking tot het strafdossier en de desbetreffende
cd-rom heeft het hof overwogen
dat partijen kennelijk van oordeel waren dat
de informatie op de cd-rom en het strafdossier
slechts ten dele tot de op de zaak betrekking
hebbende stukken behoorden, dat belanghebbende
niet reeds voor de rechtbank heeft
gesteld dat de inspecteur niet alle op de zaak
betrekking hebbende stukken heeft overgelegd,
en dat belanghebbende evenmin de
rechtbank heeft verzocht om overlegging door
de Inspecteur van bepaalde stukken.
3.2. De middelen IV en V richten zich met
rechtsklachten en motiveringsklachten tegen
de hiervoor in 3.1 omschreven oordelen van
het hof.
3.3.1. Op grond van artikel 8:42, lid 1, Awb
dient een inspecteur in beginsel alle stukken
die hem ter beschikking staan en een rol
hebben gespeeld bij zijn besluitvorming aan
de belanghebbende en aan de rechter over te
leggen. Die verplichting gaat in het algemeen
niet zo ver dat een inspecteur gehouden is
bewijsstukken in te brengen die ten grondslag
liggen aan een onderzoeksrapport dat
bij zijn besluitvorming een rol heeft
gespeeld, maar die hem niet ter beschikking
hebben gestaan (vgl. HR 12 juli 2013, nr.
11/04625, ECLI:NL:HR:2013:29, BNB
2013/226).
3.3.2. Het onderhavige aanslagbiljet vermeldt:
“Uit onderzoek van de Belastingdienst/[Q],
notitie met bijlagen d.d. 9 september 2005, is
gebleken dat u voor de intracommunautaire
verwerving in 2004 van een pleziervaartuig
uit Italië, merk (…), geen omzetbelasting
(BTW) heeft betaald”.
Het hof heeft geoordeeld dat de stukken van
het geding geen gegevens of aanwijzingen
bevatten waaruit kan worden afgeleid dat de
inspecteur wel zou beschikken over het door
de Belastingdienst/ [Q] opgemaakte controlerapport
van het bij [B] verrichte boekenonderzoek.
Reeds omdat de inspecteur niet
gehouden is stukken over te leggen die niet
in zijn bezit zijn, vormt naar het oordeel van
het hof het desbetreffende controlerapport
niet een op de zaak betrekking hebbend stuk
betreft in de zin van artikel 8:42, lid 1, Awb.
Dit oordeel geeft blijk van een onjuiste
rechtsopvatting, aangezien het hof niet
mocht volstaan met de vaststelling dat de
inspecteur het desbetreffende controlerapport
niet in bezit heeft. Die vaststelling laat
open de mogelijkheid dat het controlerapport
de inspecteur wel ter beschikking stond
toen hij de aanslag regelde. Zoals uit het
hiervoor in 3.3.1 overwogene volgt, behoort
een aan de inspecteur ter beschikking staand
dan wel ter beschikking gestaan hebbend
controlerapport, waarop hij zijn beslissing tot
het opleggen van een belastingaanslag
(mede) heeft gebaseerd, tot de stukken die de
inspecteur in het geding moet brengen. Van
een zodanig op de zaak betrekking hebbend
stuk is mede sprake indien, zoals voor het
hof gesteld, een rapport als het onderhavige
is opgesteld door een ambtenaar die behoort
tot een ander organisatieonderdeel van de
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26 1771

Rechtspraak
belastingdienst dan dat van de inspecteur.
Middel IV slaagt derhalve.
3.3.3. Middel V betoogt dat het hof ten
onrechte heeft geoordeeld dat de inspecteur
niet is tekortgeschoten in zijn verplichting
om de op zaak betrekking hebbende stukken
over te leggen door niet de hiervoor in 3.1
vermelde, in zijn bezit zijnde cd-rom en
delen van het strafdossier over te leggen.
Dienaangaande heeft het volgende te gelden.
De verplichting ingevolge artikel 8:42 Awb
om de op de zaak betrekking hebbende stukken
over te leggen geldt ongeacht of de
belanghebbende gebaat is bij het overleggen
van de desbetreffende stukken of dat de
belanghebbende is geschaad in zijn belangen
indien deze stukken niet worden overgelegd.
Evenmin is van belang of de belanghebbende
bij de rechtbank heeft verzocht om overlegging
van die stukken. Het staat een belanghebbende
vrij zich in hoger beroep alsnog op
het bepaalde in artikel 8:42 Awb te beroepen.
Het hiervoor in 3.1, derde alinea, omschreven
oordeel van het hof berust derhalve op een
onjuiste rechtsopvatting. Middel V slaagt in
zoverre.
3.4. Gelet op hetgeen hiervoor in 3.3.2 en
3.3.3 is overwogen, kan ’s hofs uitspraak niet
in stand blijven. De middelen I tot en met III
en middel V voor het overige behoeven geen
behandeling. Verwijzing moet volgen voor
een onderzoek in volle omvang.
Opmerking verdient dat indien het verwijzingshof
tot het oordeel komt dat het controlerapport
dat is opgemaakt van het bij [B]
verrichte boekenonderzoek niet op grond
van artikel 8:42, lid 1, Awb moet worden overgelegd,
het verwijzingshof overeenkomstig
het bepaalde in artikel 8:45 Awb de bevoegdheid
heeft degene onder wie dit rapport
berust, te verzoeken dit in te zenden.
Indien het verwijzingshof tot het oordeel
komt dat de inspecteur de hiervoor in 3.3.2
en/of in 3.3.3 vermelde stukken alsnog dient
over te leggen, staat het aan dat hof om aan
de eventuele niet-nakoming van deze verplichting
na afweging van alle belangen met
toepassing van artikel 8:31 Awb de gevolgen
te verbinden die het passend oordeelt.’
1293
23 mei 2014, nr. 12/04575
(Mrs. Overgaauw, Lourens, Bavinck,
Koopman, Van Kalmthout; na conclusie
Wattel tot gegrondverklaring van het
beroep in cassatie)
ECLI:NL:HR:2014:1181
Fraus legis. Rechtsvinding. Handel in HIRlichaam.
Ontgaan van wetsartikel dat
beoogt handel in vennootschappen met
een herinvesteringsreserve tegen te gaan.
Bewoordingen van het wetsartikel verzetten
zich tegen de ruimere op de ratio van
de bepaling geïnspireerde uitleg door het
hof, maar wel sprake van fraus legis.
(Wet VPB 1969 art. 15e)
Cassatieberoep belanghebbende
Hoge Raad, onder meer:
‘3.1.1. In 1998 heeft [B] alle aandelen in
belanghebbende overgedragen aan zijn drie
kinderen (hierna gezamenlijk: de kinderen
[van B]) en aan Stichting [F] (hierna: de Stichting).
Sindsdien hielden de kinderen [van B]
ieder 33,07 percent en de Stichting 0,77 percent
van de aandelen in belanghebbende.
3.1.2. Bij notariële akte van 27 september
2006 heeft belanghebbende winkel- en woonobjecten
in [Q] en [R] geleverd aan de kinderen
[van B].
3.1.3. Bij notariële akte van 28 september
2006, om 8.50 uur, heeft belanghebbende een
kantoorpand te [S] gekocht van [G] NV (hierna:
[G] NV). In deze akte is onder meer het
volgende bepaald:
“Deze overeenkomst is van rechtswege ontbonden
indien verkoper dan wel een aan verkoper
gelieerde onderneming op 28 september
2006 niet alle geplaatste aandelen in het
kapitaal van [belanghebbende] in eigendom
heeft.”
3.1.4. Bij notariële akte van 28 september
2006, om 9.05 uur, is een overeenkomst van
verkoop en koop gesloten waarbij alle aandelen
in belanghebbende zijn verkocht aan [K]
BV (hierna: Holding BV), een vennootschap
die aan [G] NV gelieerd is. In de koopovereenkomst
is voorzien in de mogelijkheid van
ontbinding indien de levering van het hiervoor
in 3.1.3 vermelde kantoorpand aan
belanghebbende niet uiterlijk op 29 september
2006 tot stand komt.
3.1.5. Bij notariële akte van 28 september
2006, om 9.20 uur, zijn de aandelen in
belanghebbende geleverd aan Holding BV.
3.1.6. Bij notariële akte van 29 september
2006, om 9.00 uur, is het hiervoor in 3.1.3
vermelde kantoorpand door [G] NV aan
belanghebbende geleverd.
3.2. Voor het hof was in geschil of belanghebbende
de boekwinst die is behaald bij de vervreemding
van de hiervoor in 3.1.2 vermelde
objecten in mindering mag brengen op de
aanschaffingskosten van het hiervoor in 3.1.3
vermelde kantoorpand door toepassing van
artikel 8, lid 1, van de Wet op de vennootschapsbelasting
1969 (tekst 2006; hierna: de
Wet) in verbinding met artikel 3.54 van de
Wet IB 2001, (…).
3.2.1. (…)
3.2.2. Het hof heeft (…) de primaire stelling
van de inspecteur dat een herinvesteringsvoornemen
zoals bedoeld in artikel 3.54 van
de Wet IB 2001 ontbreekt, onbehandeld gelaten,
door veronderstellenderwijs ervan uit te
gaan dat is voldaan aan de voorwaarden voor
vorming van een dergelijke reserve en alleen
te beoordelen of deze op grond van het
bepaalde in artikel 15e van de Wet aan de
winst moet worden toegevoegd. Het hof
heeft die vraag bevestigend beantwoord.
Het heeft daartoe in de eerste plaats verworpen
het betoog van belanghebbende dat artikel
15e van de Wet nimmer van toepassing is
ingeval de in artikel 3.54, lid 1, van de Wet IB
2001 bedoelde vervreemding en herinvestering
in hetzelfde jaar plaatsvinden.
Het hof heeft voorts – in cassatie onbestreden
- geoordeeld dat Holding BV niet reeds
voorafgaand aan de verwerving van het kantoorpand
door belanghebbende rechthebbende
in economische zin van de aandelen in
belanghebbende was en dat de overdracht
van de aandelen in belanghebbende in juridische
zin plaatsvond na de verwerving van
het kantoorpand door belanghebbende, hetgeen
volgens het hof meebrengt dat artikel
15e van de Wet naar de letterlijke bewoordingen
bezien, geen toepassing vindt. Naar het
oordeel van het hof moet echter artikel 15e
van de Wet, gelet op de daaraan ten grondslag
liggende gedachte, worden geacht zich
mede uit te strekken tot gevallen waarin weliswaar
op het onmiddellijk aan de belangwijziging
voorafgaande moment geen sprake
meer is van een herinvesteringsreserve, maar
sprake is van een rechtstreeks verband tussen
de aan die aandelenoverdracht voorafgaande
herinvestering die tot aanwending
van de herinvesteringsreserve leidt en de
belangwijziging, zodanig dat weliswaar formeel
sprake is van benutting van de herinvesteringsreserve
“door de oorspronkelijke
aandeelhouder(s)”, maar materieel sprake is
van benutting van die reserve door “de nieuwe
aandeelhouders”. Volgens het hof is in het
onderhavige geval, gelet op de ontbindende
voorwaarde in de hiervoor in 3.1.4 vermelde
koopovereenkomst, sprake van een rechtstreekse
samenhang tussen de herinvestering,
leidende tot benutting van de herinvesteringsreserve,
en de aandelenoverdracht en
moet worden geoordeeld dat de herinvesteringsreserve
vanuit materieel oogpunt door
‘de nieuwe aandeelhouder’ van belanghebbende
is benut. Toepassing van artikel 15e
van de Wet leidt ertoe dat die herinvesteringsreserve
aan de winst van belanghebbende
moet worden toegevoegd, aldus het hof.
3.3. (…)
3.5.1. Middel II strekt (…) ten betoge dat de
1772 NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26

Rechtspraak
duidelijke tekst van artikel 15e van de Wet,
anders dan het hof geoordeeld heeft, niet
opzij kan worden gezet met een beroep op
een ruimere ratio van deze bepaling.
3.5.2. Het middel slaagt in zoverre. Met de
invoering van artikel 15e van de Wet heeft
de wetgever beoogd handel in vennootschappen
met een herinvesteringsreserve
tegen te gaan (zie onderdeel 1.6 van de bijlage
bij de conclusie van de advocaat-generaal).
Artikel 15e van de Wet bepaalt met het oog
daarop in essentie, voor zover hier van
belang, dat indien aannemelijk is dat op
enig tijdstip het uiteindelijke belang in de
belastingplichtige in belangrijke mate is
gewijzigd, een ten tijde van die wijziging
reeds gevormde herinvesteringsreserve
direct voorafgaand aan die wijziging aan de
winst wordt toegevoegd. Op grond van de
bewoordingen van artikel 15e van de Wet
vindt ingeval wordt geïnvesteerd in een
bedrijfsmiddel deze bepaling, voor zover hier
van belang, in beginsel slechts toepassing
indien de herinvestering plaatsvindt op een
later tijdstip dan het moment van de in artikel
15e van de Wet bedoelde belangwijziging.
3.5.3. Het middel kan evenwel niet tot cassatie
leiden. In het onderhavige geval heeft de
Inspecteur voor de rechtbank onder meer
aangevoerd dat hier sprake is van een
samenstel van rechtshandelingen dat vanaf
het begin was gericht op de verkoop van de
aandelen in belanghebbende, dat de achtergrond
van de rechtshandelingen is gelegen
in de wens om de fiscale claim met betrekking
tot de boekwinst op de door belanghebbende
verkochte panden zo voordelig mogelijk
af te schudden, dat belanghebbende zich
slechts beschikbaar heeft gehouden om te
dienen als vehikel voor de investeringsplannen
van derden, alsmede dat het in overeenstemming
met doel en strekking van artikel
15e van de Wet is deze bepaling ook toe te
passen indien de herinvestering zich heeft
voorgedaan direct voor de belangwijziging,
mits – zoals in het onderhavige geval – sprake
is van een directe samenhang. In deze
stellingen van de Inspecteur – die in hoger
beroep niet zijn prijsgegeven – liggen besloten
de elementen voor het op grond van
fraus legis aan het samenstel van (rechts)
handelingen ontzeggen van het beoogde
rechtsgevolg, te weten dat vrijval van de herinvesteringsreserve
wordt voorkomen. De
– in cassatie niet bestreden – oordelen van
het hof sluiten bij de stellingen aan en houden
in dat in het onderhavige geval sprake is
van een rechtstreekse samenhang tussen de
herinvestering, leidende tot benutting van de
herinvesteringsreserve, en de aandelenoverdracht,
dat de herinvesteringsreserve vanuit
materieel oogpunt door de ‘nieuwe aandeelhouder’
van belanghebbende is benut en dat
vanuit economisch oogpunt geen relevant
verschil bestaat tussen het onderhavige feitencomplex
en dat waarbij de aandelenoverdracht
zou zijn voorafgegaan aan de op
dezelfde dag plaatsvindende aankoop van
het kantoorpand. In die oordelen ligt besloten
dat de doorslaggevende beweegreden
voor de keuze van de volgorde waarin die
samenhangende (rechts)handelingen hebben
plaatsgevonden was gelegen in de wens om
de heffing van vennootschapsbelasting te
verijdelen. Onder deze omstandigheden moet
worden geoordeeld dat doel en strekking van
artikel 15e van de Wet op onaanvaardbare
wijze zouden worden doorkruist indien niet
de herinvesteringsreserve aan de winst van
belanghebbende wordt toegevoegd.’
Volgt ongegrondverklaring van het cassatieberoep.
1294
23 mei 2014, nr. 12/05526
(Mrs. Overgaauw, Bavinck, Van Loon,
Koopman, Van Kalmthout)
ECLI:NL:HR:2014:1194
Procesrecht. Voorwaardelijk getuigenaanbod.
Verzoek om getuigen op te roepen.
(Awb art. 8:60 en 8:63)
Hoge Raad, onder meer:
‘3.2. Het hof is voorbijgegaan aan het tijdens
de tweede zitting voor het hof van 12 september
2012 door belanghebbende gedane
voorwaardelijke aanbod bewijs te leveren
door middel van het horen van getuigen. Het
heeft daartoe geoordeeld dat het een herhaling
betreft van een reeds in eerste aanleg
gedaan aanbod en dat belanghebbende voor
beide zittingen in hoger beroep een uitnodiging
heeft ontvangen waarin de mogelijkheid
is geboden getuigen mee te brengen of
op te roepen.
Hiertegen keert zich middel V.
3.3.1. Het zojuist bedoelde voorwaardelijke
bewijsaanbod is neergelegd in de pleitaantekeningen
van belanghebbende voor de zitting
van het hof van 12 september 2012.
Aldaar is vermeld dat belanghebbende haar
voorwaardelijke bewijsaanbod, zoals ook al in
eerste aanleg is gedaan, herhaalt, en dat dit
aanbod nadrukkelijk ook betrekking heeft op
[AA] en [BB]. Voor de rechtbank heeft belanghebbende
bij herhaling laatstgenoemden zelf
opgeroepen, maar zij zijn niet verschenen.
Vervolgens heeft belanghebbende de rechtbank
verzocht deze getuigen op de voet van
artikel 8:63, lid 3, Awb op te roepen. De rechtbank
heeft dit verzoek afgewezen.
3.3.2. In de tot de gedingstukken behorende
uitnodigingen voor beide zittingen voor het
hof is belanghebbende gewezen op de mogelijkheid
getuigen mee te brengen of bij aangetekende
brief of deurwaardersexploit op te
roepen. Het hof heeft, in cassatie onbestreden,
geoordeeld dat belanghebbende van die
mogelijkheid geen gebruik heeft gemaakt.
3.3.3. In het hiervoor in 3.3.1 bedoelde
bewijsaanbod kan een verzoek worden gelezen
aan het hof om aanhouding van het
onderzoek ter zitting teneinde belanghebbende
in de gelegenheid te stellen nader
bewijs te leveren door middel van door haar
mee te brengen of op te roepen getuigen.
Het aanbod zou ook kunnen worden opgevat
als een herhaling van het voor de rechtbank
gedane verzoek om getuigen op te roepen op
de voet van artikel 8:63, lid 3, Awb.
3.3.4. Ten aanzien van het bewijsaanbod,
opgevat als een verzoek om aanhouding van
het onderzoek ter zitting, heeft het volgende
te gelden. Indien een (voorwaardelijk) bewijsaanbod
is gedaan, kan de rechter volstaan
met de mededeling dat hij gelegenheid biedt
tot uitvoering van dat aanbod (zie HR 17
december 2004, nr. 38831,
ECLI:NL:HR:2004:AR7741, BNB 2005/152). In
het onderhavige geval heeft het hof door
middel van de hiervoor in 3.3.2 bedoelde uitnodigingen
voor de zittingen van 29 mei
2012 en van 12 september 2012, belanghebbende
gewezen op de mogelijkheid getuigen
mee te brengen of bij aangetekende brief of
deurwaardersexploit op te roepen. In het
algemeen voldoet een uitnodiging met een
zodanige mededeling aan de zojuist bedoelde
eis dat gelegenheid wordt geboden tot uitvoering
van een bewijsaanbod. Een zodanige
mededeling volstaat niet in gevallen waarin
de desbetreffende partij in redelijkheid niet
kan worden tegengeworpen dat hij van die
mogelijkheid geen gebruik heeft gemaakt.
Een zodanig geval doet zich bijvoorbeeld
voor als ter zitting nieuw licht valt op de
noodzaak tot het leveren van bewijs. In het
onderhavige geval blijkt uit de stukken van
het geding niet van omstandigheden waaruit
zou kunnen volgen dat aan belanghebbende
in redelijkheid niet kan worden tegengeworpen
dat zij heeft nagelaten getuigen mee te
nemen of op te roepen of het bewijsaanbod
niet eerder heeft gedaan. In cassatie is ook
niet gesteld dat dergelijke omstandigheden
voor het hof zijn aangevoerd. Tegen deze achtergrond
kan niet worden gezegd dat het hof
het vorenoverwogene heeft miskend met zijn
verwerping van het verzoek om aanhouding
op de grond dat belanghebbende geen
gebruik heeft gemaakt van de mogelijkheid
getuigen mee te brengen of op te roepen. ’s
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26 1773

Rechtspraak
Hofs oordeel is ook niet ontoereikend gemotiveerd.
In zoverre faalt het middel derhalve.
3.3.5. Voor zover het hiervoor in 3.3.1 bedoelde
aanbod moet worden opgevat als een verzoek
aan het hof om getuigen op te roepen
op de voet van artikel 8:63, lid 3, Awb, heeft
het volgende te gelden. Het staat de rechter
vrij alleen dan (zelf) een getuige op te roepen
indien hem dit in het kader van de op
hem rustende taak zinvol voorkomt (zie HR
13 maart 2009, nr. 43313,
ECLI:NL:HR:2009:BH5559, BNB 2010/4). Bij de
beoordeling van het verzoek mag de rechter
laten meewegen dat de desbetreffende partij
zelf geen pogingen heeft ondernomen om
ervoor te zorgen dat de getuige ter zitting
aanwezig is. Met zijn door het middel bestreden
oordeel heeft het hof dit een en ander
niet miskend. ’s Hofs oordeel is ook niet
ontoereikend gemotiveerd. Middel V faalt
derhalve voor het overige eveneens.’
Raad van State
Deze rubriek wordt verzorgd door mr. B.
Klein Nulent en mr. drs. J. de Vries werkzaam
bij de directie bestuursrechtspraak van de
Raad van State. Volledige versies van deze
uitspraken zijn te vinden op www.raadvanstate.nl.
1295
4 juni 2014, nr. 201400716/1/A4
(Mrs. Van Kreveld, Simons-Vinckx, Timmerman-Buck)
ECLI:NL:RVS:2014:2046
Bij schending art. 11 Besluit uitvoering Crisis-
en herstelwet kan een belanghebbende
niet worden tegengeworpen dat hij de gronden
van het beroep niet binnen de beroepstermijn
heeft aangevoerd, tenzij aannemelijk
is dat de belanghebbende anderszins
wel wist of kon weten dat na afloop van de
termijn voor het instellen van beroep geen
gronden kunnen worden aangevoerd.
Beroep ten onrechte niet-ontvankelijk verklaard.
(Awb art. 6:5, 6:6; Crisis- en herstelwet art. 1.6,
lid 2; Besluit uitvoering Crisis- en herstelwet
art. 11)
Uitspraak op het hoger beroep van: [appellant
A] en [appellant B] (hierna tezamen en
in enkelvoud: [appellant]), wonend te
Amstelhoek, gemeente De Ronde Venen, vs.
de uitspraak van Rechtbank Amsterdam van
11 december 2013 in zaak nr. 13/6202 in het
geding tussen: [appellant] enhet dagelijks
bestuur van het Hoogheemraadschap
Amstel, Gooi en Vecht.
Procesverloop
Bij besluit van 27 augustus 2013 heeft het
dagelijks bestuur het dijkverbeteringsplan
Amstelkade vastgesteld.
Bij uitspraak van 11 december 2013 heeft de
rechtbank het door [appellant] daartegen
ingestelde beroep niet-ontvankelijk verklaard.
Deze uitspraak is aangehecht. (…)
Tegen deze uitspraak heeft [appellant] hoger
beroep ingesteld.
(…)
Overwegingen
1. Het dijkverbeteringsplan is een projectplan
in de zin van artikel 5.4 van de Waterwet.
Ingevolge artikel 1.1, eerste lid, aanhef
en onder a, gelezen in samenhang met categorie
7.3 van bijlage 1, van de Crisis- en herstelwet
(hierna: de Chw) is hierop de Chw van
toepassing.
2. [appellant] betoogt dat de rechtbank zijn
beroep ten onrechte niet-ontvankelijk heeft
verklaard. Daartoe voert hij aan dat in de
rechtsmiddelenverwijzing onder het besluit
van 27 augustus 2013 niet was opgenomen
dat de Chw van toepassing was, zodat niet
duidelijk was dat de beroepsgronden voor het
einde van de beroepstermijn moesten zijn
ingediend. Een verwijzing naar de Chw in het
besluit zelf is volgens hem onvoldoende.
[appellant] betoogt voorts dat de rechtbank
ten onrechte heeft overwogen dat van zijn
gemachtigde mocht worden verwacht dat hij
bekend was met de inhoud en de strekking
van de Chw. Ter motivering van dit standpunt
stelt [appellant] dat zelfs de griffie van de
rechtbank niet bekend is met de inhoud van
de Chw, omdat hij van de griffie bij brief van
11 november 2013 een nadere termijn voor
het indienen van de beroepsgronden heeft
gekregen en dat in een telefoongesprek met
de griffie is bevestigd dat het instellen van
beroep op nader in te dienen gronden mogelijk
was. De bij brief van 11 november 2013
gegeven verlenging van de termijn is vervolgens
op 19 november 2013 ingetrokken, volgens
[appellant] ten onrechte. [appellant]
betoogt voorts dat de rechtbank de schending
van artikel 1 van het Besluit uitvoering Crisisen
herstelwet ten onrechte heeft gepasseerd
met toepassing van artikel 1.5, eerste lid, van
de Chw, hoewel deze bepaling reeds per 1
januari 2013 was vervallen.
2.1. Ingevolge artikel 6:5, eerste lid, aanhef en
onder d, van de Algemene wet bestuursrecht
(hierna: de Awb) bevat het beroepschrift ten
minste de gronden van het beroep.
Ingevolge artikel 6:6, aanhef en onder a, kan
het beroep, indien niet is voldaan aan artikel
6:5, eerste lid, aanhef en onder d, slechts nietontvankelijk
worden verklaard als de indiener
de gelegenheid heeft gehad het verzuim
binnen een hem daartoe gestelde termijn te
herstellen.
Ingevolge artikel 1.6, tweede lid, van de Chw
is in afwijking van artikel 6:6 van de Awb het
beroep niet-ontvankelijk indien het beroepschrift
niet de gronden van het beroep bevat
zoals bepaald in artikel 6:5, eerste lid, aanhef
en onder d, van de Awb.
Ingevolge artikel 11, eerste lid, van het
Besluit uitvoering Crisis- en herstelwet (hierna:
het Besluit) wordt, indien afdeling 2 van
hoofdstuk 1 van de wet op een besluit van
toepassing is, dit bij het besluit en bij de
bekendmaking of mededeling van het besluit
vermeld.
Ingevolge het tweede lid wordt, indien tegen
het besluit beroep openstaat, bij het besluit
en bij de bekendmaking van het besluit
voorts vermeld dat:
a. de beroepsgronden in het beroepschrift
worden opgenomen;
b. het beroep niet-ontvankelijk wordt verklaard,
indien binnen de beroepstermijn
geen gronden zijn ingediend, en
c. deze na afloop van de beroepstermijn niet
meer kunnen worden aangevuld.
2.2. In het besluit van 27 augustus 2013 zelf,
noch in de rechtsmiddelenverwijzing, noch
bij de bekendmaking van het besluit, is vermeld
dat de beroepsgronden in het beroepschrift
moeten zijn opgenomen. Evenmin is
daarin vermeld dat het beroep niet-ontvankelijk
wordt verklaard indien binnen de
beroepstermijn geen gronden zijn ingediend
en dat de beroepsgronden na afloop van de
beroepstermijn niet meer kunnen worden
aangevuld. Aldus heeft het dagelijks bestuur
in strijd met artikel 11 van het Besluit gehandeld,
zoals het ook heeft erkend.
Nu de Chw afwijkt van het stelsel neergelegd
in de artikelen 6:5 en 6:6 van de Awb, kan bij
een dergelijke schending van artikel 11 van
het Besluit een belanghebbende in beginsel
niet worden tegengeworpen dat hij de gronden
van het beroep niet binnen de beroepstermijn
heeft aangevoerd. Dit is slechts anders
indien aannemelijk is dat de belanghebbende
anderszins wel wist of kon weten dat na
afloop van de termijn voor het instellen van
beroep geen gronden kunnen worden aangevoerd.
In dit geval is niet aannemelijk geworden
dat de belanghebbende dit wel wist of
kon weten. Het enkele feit dat in dit geval is
vermeld dat op het besluit de Chw van toepassing
is en dat dit onder meer betekent dat bij
het instellen van beroep de gronden van het
beroep vóór het einde van de beroepstermijn
moeten zijn ingediend leidt niet tot een ander
oordeel. Immers ook in artikel 6:5 van de Awb
1774 NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26

Rechtspraak
is bepaald dat het beroepschrift de gronden
van het beroep moet bevatten. Uit de enkele
vermelding dat de Chw van toepassing is,
hoefde [appellant] niet af te leiden dat de in
artikel 6:6 van de Awb neergelegde herstelmogelijkheid
in deze zaak niet bestond. Ook de
omstandigheid dat [appellant] door een professionele
rechtsbijstandverlener werd bijgestaan,
maakt niet dat hij ondanks de tekortschietende
rechtsmiddelenverwijzing had
moeten begrijpen dat de herstelmogelijkheid
van artikel 6:6 van de Awb niet van toepassing
was. Gelet op het vorenstaande heeft de rechtbank
ten onrechte niet verschoonbaar geacht
dat de beroepsgronden niet voor het einde
van de beroepstermijn zijn ingediend en
voorts [appellant] ten onrechte niet in de
gelegenheid gesteld om alsnog de gronden
van het beroep aan te voeren en het beroep
ten onrechte niet-ontvankelijk verklaard.
Het betoog slaagt.
3. Het hoger beroep is gegrond. De aangevallen
uitspraak dient te worden vernietigd.
(…)
1296
11 juni 2014, nr. 201210757/1/A3
(Mrs. Slump, Hammerstein, Wissels)
ECLI:NL:RVS:2014:2052
Verplichting tot deelname aan alcoholslotprogramma
onevenredig geacht voor zover
dat tot gevolg heeft dat appellant meer dan
twee jaar zijn beroep als vrachtwagenchauffeur
niet kan uitoefenen.
(EVRM art. 6; Wegenverkeerswet 1994; Reglement
rijbewijzen; Regeling maatregelen rijvaardigheid
en geschiktheid 2011)
Uitspraak op het hoger beroep van: [appellant],
vs. de uitspraak van Rechtbank ’s-Hertogenbosch
van 8 oktober 2012 in zaak nr.
12/1985 in het geding tussen: [appellant] en
[het CBR].
Bij besluit van 26 januari 2012 heeft het CBR
het aan [appellant] afgegeven rijbewijs ongeldig
verklaard en hem verplicht aan een alcoholslotprogramma
(hierna: asp) deel te
nemen.
(…)
2. Het CBR heeft het in bezwaar gehandhaafde
besluit genomen naar aanleiding van een
mededeling van de regiopolitie Brabant-
Noord van 16 januari 2012, als bedoeld in
artikel 130, eerste lid, van de WVW 1994. Volgens
die mededeling is bij [appellant] op 14
januari 2012 een ademalcoholgehalte van
585 μg/l geconstateerd.
De Afdeling leest het in bezwaar gehandhaafde
besluit aldus, dat daarin mede is vervat
dat ten behoeve van [appellant] gedurende
een periode van ten hoogste vijf jaren geen
verklaring van geschiktheid wordt geregistreerd
zolang hij niet aan de verplichting tot
deelname aan het asp heeft voldaan.
(…)
3.2. In het geval van [appellant] heeft het in
bezwaar gehandhaafde besluit onder meer
tot gevolg dat zijn rijbewijs voor motorrijtuigen
van de categorie C, waarvan hij voor zijn
inkomen afhankelijk is, voor ten minste vierentwintig
maanden ongeldig is verklaard.
Zoals volgt uit eerdere uitspraken van de
Afdeling (onder meer de uitspraak van 23
oktober 2013 in zaak nr. nr. 201301126/1/A3),
moet de aan [appellant] opgelegde maatregel
om die reden (…) vanwege de zwaarte ervan
als een maatregel gebaseerd op een ‘criminal
charge’, als bedoeld in artikel 6, eerste lid,
van het EVRM worden aangemerkt.
Dat brengt met zich dat de bestuursrechter
de evenredigheid van de maatregel indringend
dient te toetsen, indien in rechte een
beroep op dat beginsel is gedaan.
(…)
3.4. Uit de parlementaire geschiedenis
(Kamerstukken II 2008/09, 31896, 4, p. 4 en
7-8) blijkt dat de aan het asp verbonden kosten
voorshands zijn geschat op € 1500 tot
€ 2250. Naar aanleiding van het advies van
de Raad van State, inhoudende dat die kosten
mogelijk tot gevolg hebben dat de deelnamegraad
aan het asp laag zal zijn, waardoor de
doelstelling van de maatregel niet wordt
bereikt, heeft de minister gesteld dat de
raming voor deze kosten in ieder geval op
dat moment was bijgesteld naar € 1300 tot
€ 2000 en dat werd onderzocht of een verdere
verlaging van de kosten mogelijk was.
Voorts heeft de minister opgemerkt: ‘Het is
genoegzaam en algemeen bekend dat rijden
onder invloed van alcohol gevaar oplevert
voor de verkeersveiligheid en daarom absoluut
ongewenst is. Ook is genoegzaam
bekend dat de regering al enige tijd bezig is
dit verschijnsel hard aan te pakken. Desondanks
heeft de betrokkene een motorrijtuig
bestuurd onder invloed van een behoorlijk
hoog promillage (voor de “first offender” is
dat 1,3%; voor de recidivist 1,0%). Hem wordt
nu door deel te nemen aan het asp toch een
laatste gelegenheid geboden om ondanks
zijn foute gedrag mobiel te blijven. Het is
niet onredelijk dat hij de daaraan verbonden
kosten zelf draagt. Hij zal dus voor zichzelf
de afweging moeten maken of het mobiel
blijven opweegt tegen de kosten’.
Zoals volgt uit de uitspraak van de Afdeling
van 23 oktober 2013 in zaak nr. 201301126/1/
A3, is het gerechtvaardigd te achten dat de
minister op basis van artikel 132c, zesde lid
en zevende lid, aanhef en onder a, van de
WVW 1994 is gekomen tot de vaststelling
van de in artikel 21, eerste lid, van de Regeling
opgenomen kosten. Gesteld noch gebleken
is dat deze kosten de werkelijke kosten
met betrekking tot het opleggen en de uitvoering
van het asp te boven gaan.
Ter zitting bij de Afdeling heeft het CBR evenwel
desgevraagd bevestigd dat de kosten van
deelname aan het asp in totaal € 4000 tot
€ 5000 bedragen. Veruit het grootste deel
hiervan wordt uitgemaakt door de in artikel
132c, zevende lid, aanhef en onder b, van de
WVW 1994 bedoelde kosten van het huren of
kopen, de inbouw, het uitlezen, het testen,
het kalibreren, het onderhoud en de uitbouw
van het alcoholslot. De hoogte van die kosten
wordt door de leverancier en de installateur
van het alcoholslot bepaald. Gelet op de totale
kosten van het asp, die aanzienlijk hoger
zijn dan door de wetgever voorafgaand aan
de invoering van de maatregel geraamd, kan
niet worden gesteld dat een ieder de reële
mogelijkheid heeft deze kosten te voldoen en
voormelde afweging te maken.
Met hetgeen [appellant] heeft aangevoerd,
acht de Afdeling aannemelijk gemaakt dat
hij onvoldoende financiële draagkracht heeft
om de kosten van het asp te kunnen betalen.
Hierdoor kan hij gedurende een periode van
ten hoogste vijf jaar zijn beroep als vrachtwagenchauffeur
niet uitoefenen. Voorts is aannemelijk
dat [appellant], in ieder geval mede
doordat hij sinds het in bezwaar gehandhaafde
besluit niet als vrachtwagenchauffeur
heeft kunnen werken, problematische schulden
heeft en, bij voortduring van deze situatie,
in de schuldsanering terecht zal komen
en zijn woning gedwongen zal worden verkocht.
De Afdeling acht deze gevolgen van
het in bezwaar gehandhaafde besluit van 26
januari 2012 onevenredig zwaar in verhouding
tot de met de maatregel te dienen - educatieve
- doelen en ziet hierin aanleiding te
bepalen dat de toepassing van artikel 97, vijfde
lid, van het Reglement rijbewijzen in dit
geval onevenredig is voor zover de daarin
opgenomen termijn van vijf jaren, gerekend
vanaf de ongeldigverklaring van het rijbewijs
van [appellant], de in artikel 132c, vierde lid,
van de WVW 1994 vermelde duur van het asp
van twee jaar overschrijdt.
4. Het hoger beroep is gegrond. De aangevallen
uitspraak dient te worden vernietigd.
Doende hetgeen de rechtbank zou behoren
te doen, zal de Afdeling het beroep tegen het
besluit van 31 mei 2012 alsnog gegrond verklaren
en dat besluit vernietigen, voor zover
daaruit volgt dat ten behoeve van [appellant]
gedurende een periode van ten hoogste vijf
jaren na de ongeldigverklaring van zijn rijbe-
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26 1775

Rechtspraak
wijs geen verklaring van geschiktheid wordt
geregistreerd zolang hij niet heeft voldaan
aan de verplichting zich aan het asp te
onderwerpen. Uit het voorgaande volgt dat
in plaats daarvan een periode van ten hoogste
twee jaar heeft te gelden. Het besluit van
26 januari 2012 zal in zoverre worden herroepen.
De Afdeling zal bepalen dat deze uitspraak
in zoverre in de plaats treedt van het
vernietigde besluit.
(…)
Centrale Raad van Beroep
Deze rubriek wordt verzorgd door mr. A.B.J.
van der Ham, vice-president van de Centrale
Raad van Beroep, en mr. J.E. Jansen, hoofd
Wetenschappelijk bureau van de Centrale
Raad van Beroep.
1297
23 mei 2014, nr.11/3386 WW
(Mrs. De Vries, Simon, Lenos)
ECLI:NL:CRVB:2014:1820
Nu zowel de IND, namens – thans - de
Minister van Veiligheid en Justitie, als de
Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid
tot de slotsom zijn gekomen dat
betrokkene in of omstreeks 1984 een verblijfsrecht
heeft verkregen op grond van
art. 7 Besluit 1/80 dat nadien niet verloren
is gegaan, moet geconcludeerd worden dat
betrokkene ten tijde van zijn werkzaamheden
in dienst van de BV werknemer was in
de zin van de WW. Het enkele feit dat
betrokkene in 1985 ongewenst is verklaard,
welk besluit na bezwaar en beroep in stand
is gebleven, kan hieraan niet afdoen nu de
bevoegde instanties ten aanzien van de
beoordeling van het verblijfsrecht en
tewerkstellingsvergunningen inmiddels tot
de conclusie zijn gekomen dat de ongewenstverklaring
niet op communautair
juiste gronden was gebaseerd.
(Besluit 1/80 art. 7)
(…)
Overwegingen
1.1. Betrokkene is geboren [in] 1960 en bezit
de Turkse nationaliteit. Op 31 maart 1976 is
hij in het kader van gezinshereniging naar
Nederland gekomen en daarna is hij in het
bezit gesteld van vergunningen tot verblijf
regulier gedurende de tijdvakken van 31
augustus 1977 tot 23 oktober 1979, van 31
oktober 1979 tot 15 oktober 1981 en van 17
januari 1983 tot 17 januari 1984. Een vervolgens
ingediende aanvraag om verlenging van
de geldigheidsduur van de vergunning tot
verblijf is afgewezen en bij besluit van 31
oktober 1985 is betrokkene ongewenst verklaard.
Het namens betrokkene tegen de ongewenstverklaring
gemaakte bezwaar en beroep
heeft niet geleid tot een andere beslissing.
Betrokkene is op 6 juli 1990 uitgezet naar Turkije,
waarna hij op 7 november 1991 Nederland
weer is ingereisd. Bij besluit van 2
november 1995 is de ongewenstverklaring
van betrokkene opgeheven. Op diverse verzoeken
van betrokkene om een vergunning tot
verblijf is vervolgens afwijzend beslist.
1.2. Betrokkene is op 15 oktober 2007 in vaste
dienst getreden bij [naam BV] te [vestigingsplaats]
([naam BV]) in de functie van
handsloper. Bij brief van 1 oktober 2008
heeft [naam BV] aan betrokkene bericht dat
de dienstbetrekking per 1 januari 2009 wordt
beëindigd, omdat er discussie is ontstaan
over de vraag of betrokkene gerechtigd is in
Nederland te werken en [naam BV] niet het
risico wil lopen een boete opgelegd te krijgen.
De Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid
(Minister) heeft op 20 mei 2009
aan [naam BV] een boete ter hoogte van
€ 8000 opgelegd, omdat betrokkene in 2006
en 2007 zonder tewerkstellingsvergunning
heeft gewerkt bij [naam BV].
1.3. Vervolgens heeft betrokkene een aanvraag
om een uitkering ingevolge de Werkloosheidswet
(WW) ingediend bij het UWV.
Bij besluit van 15 mei 2009 heeft het UWV
afwijzend op deze aanvraag beslist, omdat
betrokkene niet beschikte over een tewerkstellingsvergunning.
1.4. Bij beslissing op bezwaar van 17 september
2009 (bestreden besluit) heeft het UWV
het bezwaar van betrokkene tegen het besluit
van 15 mei 2009 ongegrond verklaard. Daartoe
is overwogen dat betrokkene wel rechtsgeldig
in Nederland verblijft in de zin van
artikel 8, onder f tot en met k, van de Vreemdelingenwet
2000 (Vw 2000), maar dat hij op
grond van artikel 4c van het Besluit uitbreiding
en beperking kring verzekerden werknemersverzekeringen
1990 (Besluit) niet als
werknemer in de zin van de WW kan worden
beschouwd, omdat hij niet beschikt over een
tewerkstellingsvergunning.
2. De rechtbank heeft het beroep tegen het
bestreden besluit gegrond verklaard, dat
besluit vernietigd en het UWV de opdracht
gegeven een nieuwe beslissing op bezwaar
te nemen met inachtneming van de aangevallen
uitspraak. Tevens is het UWV veroordeeld
in de proceskosten en tot vergoeding
van het griffierecht. De rechtbank heeft
overwogen dat betrokkene op grond van
artikel 7, aanhef en tweede liggend streepje,
van Besluit 1/80 van de Associatieraad EG
Turkije van 19 september 1980 (Besluit
1/80) vrije toegang heeft tot arbeid in loondienst
en dus niet hoeft te beschikken over
een tewerkstellingsvergunning. In dit artikellid
is bepaald dat gezinsleden van een tot
de legale arbeidsmarkt van een lidstaat
behorende Turkse werknemer, die toestemming
hebben gekregen zich bij hem te voegen,
vrije toegang hebben tot iedere arbeid
in loondienst wanneer zij ten minste vijf
jaar aldaar legaal wonen. De rechtbank heeft
vastgesteld dat betrokkene aan deze voorwaarde
voldoet nu hij in de periode van 30
juni 1977 tot 17 januari 1984 meer dan vijf
jaar rechtmatig in Nederland heeft verbleven.
Verder heeft de rechtbank overwogen
dat ingevolge vaste rechtspraak van het Hof
van Justitie van de EU een Turkse werknemer
de rechten die artikel 7 van Besluit 1/80
verleent slechts kan kwijtraken als de aanwezigheid
van de Turkse migrant op het
grondgebied van de lidstaat van ontvangst
wegens zijn persoonlijk gedrag een reële en
ernstige bedreiging vormt voor de openbare
orde, de openbare veiligheid of de volksgezondheid
of wanneer de betrokkene gedurende
langere tijd zonder gegronde redenen
het grondgebied heeft verlaten. Deze situaties
zijn volgens de rechtbank in het geval
van betrokkene niet aan de orde.
3.1. Het UWV heeft in hoger beroep aangevoerd
dat de rechtbank er ten onrechte van
uit is gegaan dat betrokkene zich kan beroepen
op eventuele rechten opgebouwd voor
zijn ongewenstverklaring in 1985. Bij zijn
terugkeer in Nederland in 1991 beschikte
betrokkene volgens het UWV niet meer over
deze eventuele rechten, omdat de ongewenstverklaring
inmiddels formele rechtskracht
had. Dit betekent dat betrokkene een tewerkstellingsvergunning
nodig had om te mogen
werken. Nu betrokkene gedurende de werkzaamheden
bij [naam BV] niet beschikte over
een dergelijke vergunning was hij geen werknemer
in de zin van de WW en heeft hij geen
recht op een uitkering ingevolge die wet.
3.2. Namens betrokkene is in hoger beroep
aangevoerd dat door de IND bij besluit van
23 mei 2011 aan betrokkene een verblijfsvergunning
regulier ‘voortgezet verblijf’ met
vrije toegang tot de arbeidsmarkt is toegekend.
Dit besluit bevestigt volgens betrokkene
zijn stelling dat hij rechten ontleent aan
Besluit 1/80. Daarbij heeft hij erop gewezen
dat niet is gebleken dat bij de besluitvorming
rond de ongewenstverklaring in 1985 rekening
is gehouden met de beschermende werking
van het communautaire recht. Nadat
daarop namens betrokkene een beroep was
gedaan, heeft de IND in 1995 de ongewenstverklaring
opgeheven.
3.3. In de door de IND bij brief van 5 juli 2013
1776 NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26

Rechtspraak
verstrekte informatie is onder meer het volgende
vermeld:
‘Na rijp beraad tot de conclusie gekomen dat
betrokkene rechten kan ontlenen aan het
ass. Verdrag artikel 7. Betrokkene heeft in
ieder geval nadat hij sinds 1977 3 jaar legaal
in Nederland had verbleven, recht tot verblijf
opgebouwd conform de eerste alinea van
artikel 7. Deze rechten kunnen alleen verloren
gaan (en dan nog bij beschikking) bij langere
afwezigheid uit Nederland zonder
gegronde redenen.
Het is nog maar de vraag of (-) aldus tot OV
verklaard had kunnen worden. O.O. is
immers geen reden om het verblijfsrecht
verloren te doen gaan. Hoewel betrokkene
destijds ruim een jaar weg is geweest uit
Nederland, is hem dit niet toe te rekenen,
deze afwezigheid was het gevolg van de OVverklaring
en de uitzetting.
Betrokkene heeft aldus vrije toegang tot iedere
arbeid van zijn keuze en daarbij natuurlijk
verblijf in Nederland om dat recht te kunnen
uitoefenen.’
3.4. Namens betrokkene is een nieuwe beslissing
op bezwaar van de minister van 21
november 2013 in het geding gebracht in
een geschil tussen de minister en [naam BV]
over de in 2009 aan [naam BV] opgelegde
boete ter hoogte van € 8000, omdat betrokkene
in 2006 en 2007 zonder tewerkstellingsvergunning
heeft gewerkt bij [naam BV]. De
minister is nader van oordeel dat [naam BV]
niet in het bezit van een tewerkstellingsvergunning
voor betrokkene hoefde te zijn,
zodat [naam BV] artikel 2, eerste lid, van de
Wet arbeid vreemdelingen (Wav) niet heeft
overtreden en ten onrechte een boete is
opgelegd aan [naam BV].
3.5. Het UWV heeft na kennisneming van de
informatie van de IND en het nadere standpunt
van de minister zijn standpunt gehandhaafd
dat betrokkene in ieder geval op het
moment van zijn verwijdering uit Nederland
op 6 juli 1990 zijn op grond van artikel 7 van
Besluit 1/80 opgebouwde rechten heeft verloren.
Daarbij heeft het UWV erop gewezen dat
het standpunt van de IND - dat in het verleden
niet het correcte communautaire openbare
orde begrip is toegepast - haaks staat op
de besluitvorming in het verleden en de
beoordeling daarvan in het verleden in
bezwaar en beroep.
4. De Raad komt tot de volgende beoordeling.
4.1. Voorop moet worden gesteld dat tussen
partijen niet in geschil is dat betrokkene op 1
januari 2009 - en al een geruime periode vóór
die datum - rechtmatig verblijf had in Nederland
ingevolge artikel 8, aanhef en onder f,
van de Vw 2000, aangezien hij in afwachting
was van de behandeling van zijn bezwaarschrift
tegen de afwijzing van zijn verzoek om
verblijf wegens medische redenen. Hij voldeed
daarmee aan het eerste vereiste van artikel 4c
van het Besluit. In dit artikel is bepaald dat als
werknemer in de zin van de WW wordt
beschouwd de vreemdeling die rechtmatig
verblijf in Nederland houdt in de zin van artikel
8, onder f tot en met k, van de Vw 2000,
indien hij in overeenstemming met de Wav
arbeid in dienstbetrekking verricht.
4.2. Het geschil tussen partijen spitst zich in
hoger beroep toe op de vraag of de rechtbank
terecht heeft geoordeeld dat betrokkene ten
tijde van zijn werkzaamheden in dienst van
[naam BV] niet hoefde te beschikken over
een tewerkstellingsvergunning, zodat hij
toen in overeenstemming met de Wav arbeid
heeft verricht in de zin van artikel 4c van het
Besluit.
4.3. Ten aanzien van dit geschilpunt moet
allereerst vastgesteld worden dat de minister,
die op grond van de Wav bevoegd is tot het
verlenen of intrekken van tewerkstellingsvergunningen,
bij het hiervoor onder 3.4
genoemde besluit van 21 november 2013
heeft bepaald dat voor betrokkene op grond
van artikel 7 van Besluit 1/80 geen tewerkstellingsvergunning
vereist was. De aan
[naam BV] opgelegde boete, omdat hij
betrokkene zonder tewerkstellingsvergunning
had laten werken in zijn dienst, is volgens
de minister ten onrechte opgelegd.
Reeds uit deze vaststelling van de daartoe
bevoegde minister vloeit voort dat de aangevallen
uitspraak bevestigd dient te worden.
4.4. Voorts moet vastgesteld worden dat ook
de IND inmiddels van oordeel is dat betrokkene
op grond van artikel 7 van Besluit 1/80
recht heeft op voortgezet verblijf in Nederland.
De hiervoor onder 3.3 weergegeven
passage uit de door de IND overgelegde stukken
toont aan dat sprake is geweest van een
weloverwogen beslissing van de IND met
betrekking tot het verblijfsrecht van betrokkene
op grond van Besluit 1/80, waarbij
expliciet aandacht is besteed aan de betekenis
van het besluit uit 1985 waarbij betrokkene
ongewenst is verklaard. Naar aanleiding
van vragen van het UWV heeft de IND
nog nadere inlichtingen verstrekt. Daaruit
blijkt dat de IND gemotiveerd tot de conclusie
is gekomen dat betrokkene op grond van
artikel 7 van Besluit 1/80 een verblijfsrecht
heeft verkregen dat niet verloren is gegaan.
De IND heeft daarbij tevens beoordeeld of
het rechtmatig verblijf wellicht door toepassing
van het communautaire openbare orde
begrip is beëindigd, maar is tot de slotsom
gekomen dat daarvoor geen aanwijzingen
zijn te vinden.
4.5. Nu zowel de IND, namens - thans - de
Minister van Veiligheid en Justitie, als de
Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid
tot de slotsom zijn gekomen dat betrokkene
in of omstreeks 1984 een verblijfsrecht
heeft verkregen op grond van artikel 7 van
Besluit 1/80 dat nadien niet verloren is
gegaan, moet geconcludeerd worden dat
betrokkene ten tijde van zijn werkzaamheden
in dienst van [naam BV] werknemer was
in de zin van de WW. Het enkele feit dat
betrokkene in 1985 ongewenst is verklaard,
welk besluit na bezwaar en beroep in stand
is gebleven, kan hieraan niet afdoen nu de
bevoegde instanties ten aanzien van de
beoordeling van het verblijfsrecht en tewerkstellingsvergunningen
inmiddels tot de conclusie
zijn gekomen dat de ongewenstverklaring
niet op communautair juiste gronden
was gebaseerd. Daarbij wordt er nog op gewezen
dat al eerder is overwogen dat het beginsel
van Unietrouw, zoals verwoord in artikel
4, derde lid, van het Verdrag betreffende de
Europese Unie (voorheen artikel 10 van het
EG-Verdrag), met zich meebrengt dat de autoriteiten
van de lidstaten onderling, maar ook
binnen de lidstaat met elkaar in overleg treden
met het oog op een nuttige en uniforme
toepassing van het Unierecht. Het ligt dan
niet voor de hand dat verschillende nationale
bestuursorganen, na een dergelijk overleg,
verschillende standpunten blijven hanteren.
Dit te minder wanneer, zoals in dit geval, de
twee nationale autoriteiten die bevoegd zijn
ter zake van de beoordeling van het verblijfsrecht
en tewerkstellingsvergunningen een
eenduidig standpunt hebben ingenomen.
Vergelijk in dit verband de uitspraken van de
Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad
van State van 14 november 2007
(ECLI:NL:RVS:2007:BB7789) en van de Raad
van 17 december 2012
(ECLI:NL:CRVB:2012:BY5173).
4.6. Uit hetgeen hiervoor onder 4.1 tot en
met 4.5 is overwogen vloeit voort dat de aangevallen
uitspraak bevestigd dient te worden,
zij het op enigszins andere gronden. Voor het
doen van een tussenuitspraak ziet de Raad
geen ruimte. Een opdracht aan het UWV op
grond van artikel 21, zesde lid, van de
Beroepswet verdraagt zich niet met het
rechtsmiddel van beroep in cassatie dat
openstaat tegen de toepassing door de Raad
van bepalingen inzake het begrip verzekerde.
(…)
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26 1777

Rechtspraak
1298
4 juni 2014, nr. 11/6669 WMO
(Mrs. De Mooij, De Vries, Van Male)
ECLI:NL:CRVB:2014:1995
Maatschappelijke opvang van staatloze
vreemdeling, voorliggende voorziening,
precisering jurisprudentie naar aanleiding
van uitspraken van de Afdeling bestuursrechtspraak
van de Raad van State.
(Wmo art. 2)
(…)
Overwegingen
5.1. Zoals de Raad in zijn uitspraak van 22
december 2008, ECLI:NL:CRVB:2008:BG8776,
heeft overwogen, merkt het Europese Hof
voor de Rechten van de Mens (EHRM) respect
voor menselijke waardigheid en menselijke
vrijheid als ‘the very essence’ van het EVRM
aan. Daarbij hebben kinderen en andere
kwetsbare personen in het bijzonder recht op
bescherming. Indien sprake is van omstandigheden
die tot gevolg hebben dat de normale
ontwikkeling van het privé- en gezinsleven
onmogelijk wordt gemaakt (EHRM 3 mei
2001, Domenech Pardo vs. Spanje, nr.
55996/00) kan er sprake zijn van een zodanige
aantasting van de ‘very essence’ van artikel
8 van het EVRM dat er een positieve verplichting
op de staat berust de situatie in
overeenstemming te brengen met de in artikel
8 van het EVRM opgenomen waarborg.
Daarbij is wel van belang dat bij de besteding
van publieke middelen aan de Staat een
extra ruime ‘margin of appreciation’ toekomt.
5.2. De Raad heeft reeds meermalen geoordeeld
dat indien er ten aanzien van vreemdelingen
een positieve verplichting bestaat
recht te doen aan artikel 8 van het EVRM,
deze primair berust op het bestuursorgaan
dat belast is, of de bestuursorganen die
belast zijn met de uitvoering van wettelijk
geregelde voorzieningen voor vreemdelingen.
Dit uitgangspunt is onder meer neergelegd
in de uitspraken van de Raad van 19
april 2010, ECLI:NL:CRVB:2010:BM0956, en
van 22 november 2011
ECLI:NL:CRVB:2011:BU6844. Uit de laatstgenoemde
uitspraak volgt tevens dat een dergelijke
positieve verplichting niet met toepassing
van de WWB gestalte kan worden
gegeven. Onder bepaalde omstandigheden
dient echter met voorbijgaan aan artikel 10,
eerste lid, van de Vreemdelingenwet 2000
(Vw 2000) wel maatschappelijke opvang te
worden geboden op grond van de Wmo.
5.3.1. Naar aanleiding van de uitspraken van
de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad
van State (Afdeling) van 22 november 2013,
ECLI:NL:RVS:2013:2099, 10 januari 2014,
ECLI:NL:RVS:2014:86 en van 24 februari 2014,
ECLI:NL:RVS:2014:722, ziet de Raad aanleiding
zijn rechtspraak nader te preciseren. In voornoemde
uitspraak van de Raad van 19 april
2010 is de Raad uitgegaan van de door de
Afdeling in zijn uitspraak van 28 maart 2007,
ECLI:NL:RVS:2007:BA4652, gegeven uitleg van
artikel 3, eerste en tweede lid, van de Wet Centraal
Orgaan opvang asielzoekers (hierna: Wet
COA). Op grond van deze uitleg heeft het Centraal
Orgaan opvang asielzoekers (COA) de
publiekrechtelijke bevoegdheid- “en gehoudenheid”
- om in zeer bijzondere omstandigheden
buiten de in de Rva 2005 voorziene
gevallen opvang te bieden.
5.3.2. In haar uitspraak van 22 november
2013 heeft de Afdeling onder verwijzing naar
de uitspraak van de Raad van 19 april 2010
onder meer het volgende overwogen:
‘Evenals de CRvB in voormelde uitspraak
heeft overwogen, kan uit de jurisprudentie
van het EHRM echter wel worden afgeleid
dat het in artikel 8 van het EVRM besloten
liggende recht op respect voor het privéleven
- “dat mede de fysieke en psychische integriteit
van een persoon omvat” - onder omstandigheden
verplichtingen voor de Staat meebrengt
om dat recht te waarborgen. Derhalve
kan in een voorkomend geval het recht op
respect voor het privéleven van een al dan
niet rechtmatig in Nederland verblijvende
vreemdeling relevant zijn voor de vraag of op
de Staat een verplichting rust om die vreemdeling
opvang te verlenen. Voor zover die
verplichting voortvloeit uit de medische situatie
van een hier te lande verblijvende
vreemdeling, voldoet de Staat daar aan door
de voorzieningen die het COA biedt ingevolge
artikel 3, derde lid, aanhef en onder f, g en
n, van de Rva 2005 en de feitelijke opvang
door het COA in geval van een acute medische
noodsituatie’.
5.3.3. In haar uitspraak van 10 januari 2014
heeft de Afdeling ten aanzien van de
bevoegdheid van het COA het volgende overwogen:
‘Het COA is een zelfstandig bestuursorgaan in
de zin van de Kaderwet zelfstandige bestuursorganen,
een bestuursorgaan van de centrale
overheid met openbaar gezag bekleed dat niet
hiërarchisch ondergeschikt is aan een minister.
Aan het COA zijn specifieke taken en
bevoegdheden opgedragen met betrekking tot
de materiële en immateriële opvang van asielzoekers
en met betrekking tot andere categorieën
vreemdelingen. Bij de Rva 2005 zijn
regels gesteld met betrekking tot de verstrekkingen
aan asielzoekers en andere categorieën
vreemdelingen. Aan het COA zijn derhalve
niet in algemene zin de taak en bevoegdheid
opgedragen vreemdelingen die zulks behoeven,
opvang te verlenen. Uitsluitend in de
gevallen voorzien in de Rva 2005 kunnen
asielzoekers en andere categorieën vreemdelingen
jegens het COA aanspraak maken op
verstrekkingen, waaronder opvang. Uit het
vorenstaande volgt dat een op de Staat rustende
verdragsrechtelijke verplichting om in
bepaalde gevallen ook aan andere vreemdelingen
buiten de reikwijdte van de Rva 2005
opvang te bieden niet met zich brengt dat
deze verplichting op het COA rust. Behoudens
een bijzondere omstandigheid in de zin van
een acute medische noodsituatie (vergelijk de
uitspraak van de Afdeling van 22 november
2013 in zaak nr. 201112327/1/V1), welke
omstandigheid aansluit bij de omstandigheden
vermeld in artikel 3, derde lid, aanhef en
onder f, g en n, van de Rva 2005 en derhalve
direct gerelateerd is aan de aan het COA uitdrukkelijk
toegekende bevoegdheid, kan het
COA dan ook niet gehouden worden tot het
verlenen van opvang in situaties die niet zijn
voorzien in de Rva 2005’.
5.3.4. In haar uitspraak van 24 februari 2014
heeft de Afdeling aan de uitspraak van 10
januari 2014 het volgende toegevoegd: ‘Meer
in het algemeen betekent dit dat de onrechtmatig
in Nederland verblijvende vreemdeling
die geen aanspraak heeft op voorzieningen
vanwege het COA en die meent op grond van
een op de Staat rustende verdragsrechtelijke
verplichting aanspraak te hebben op opvang,
zich dient te wenden tot de staatssecretaris’.
5.4. Uit de rechtspraak van de Raad volgt
onder meer dat indien naar objectief medische
maatstaf wordt vastgesteld dat de fysieke
en psychische gezondheid van de vreemdeling
substantieel wordt bedreigd wanneer hij
verstoken blijft van opvang hij behoort tot de
categorie van kwetsbare personen die gezien
artikel 8 van het EVRM in het bijzonder recht
op bescherming van hun privé- en gezinsleven
hebben. Onder bepaalde omstandigheden
kan op grond daarvan ook aanspraak bestaan
op maatschappelijke opvang op grond van de
Wmo. De uitspraken van de Afdeling roepen
de vraag op in welke situaties nog ruimte is
voor maatschappelijke opvang van niet rechtmatig
in Nederland verblijvende vreemdelingen
op grond van de Wmo.
5.5.1. Daarvoor is van belang hetgeen is
bepaald in 3, derde lid, aanhef en onder f, g en
n, van de Rva 2005 en hetgeen wordt begrepen
onder een acute medische noodsituatie.
5.5.2. In artikel 3 van de Rva 2005 is bepaald
aan welke categorieën asielzoekers of daarmee
gelijk te stellen categorieën vreemdelingen
het COA opvang biedt. Ingevolge artikel
3, derde lid, aanhef en onder f, g en n van de
Rva 2005, stelt het COA aan de in het tweede
lid vermelde categorieën asielzoekers gelijk;
1778 NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26

Rechtspraak
- “een vreemdeling van wie uitzetting krachtens
artikel 64 van de VW 2000 achterwege
blijft;”
- “een vreemdeling met rechtmatig verblijf
als bedoeld in artikel 8, aanhef en onder f of
h, van de VW 2000, die zich naar het oordeel
van de staatssecretaris feitelijk bevindt in
dezelfde situatie als bedoeld in artikel 64 van
de VW 2000, alsmede;”
- “een uitgeprocedeerde asielzoeker met
rechtmatig verblijf als bedoeld in artikel 8,
aanhef en onder h, van de VW 2000, die voorafgaand
aan de aanvraag om verblijf op
medische gronden zijn complete en actuele
medische gegevens heeft overgelegd.”
5.5.3. Ingevolge artikel 64 van de VW 2000
blijft uitzetting achterwege zolang het gelet
op de gezondheidstoestand van de vreemdeling
of die van een van zijn gezinsleden niet
verantwoord is om te reizen. Volgens paragraaf
B8/11 van de Vreemdelingencirculaire
2000, zoals deze luidde ten tijde van belang
en voor zover thans van belang, blijft uitzetting
krachtens voormeld artikel 64 achterwege
indien:
- “het Bureau Medische Advisering te kennen
geeft dat het vanwege de gezondheidstoestand
van een vreemdeling of van een van
zijn gezinsleden niet verantwoord is om te
reizen; of “
- “de stopzetting van de medische behandeling
een medische noodsituatie zal doen ontstaan
en de medische behandeling van de
desbetreffende medische klachten niet kan
plaatsvinden in het land van herkomst of
ander land waarheen betrokkene zich kan
verwijderen en de medische behandeling ter
voorkoming van het ontstaan van deze noodsituatie
naar verwachting één jaar of korter
zal duren.”
5.5.4. Uit de uitspraken van de Afdeling van
22 november 2013 en 10 januari 2014 blijkt
verder dat het COA op grond van artikel 3
van de wet COA gehouden is de opvang die
hij verleent krachtens artikel 3, derde lid,
aanhef en onder f, g en n, van de Rva 2005
uitsluitend nog aan te vullen met opvang in
geval van een acute medische noodsituatie.
Ter beantwoording van de vraag of zodanige
situatie zich voordoet, beoordeelt het COA of
een vreemdeling lijdt aan een stoornis, waarvan
op basis van de huidige medisch-wetenschappelijke
inzichten vaststaat dat het achterwege
blijven van onmiddellijke
behandeling in deze fase van de stoornis zal
leiden tot overlijden, invaliditeit of een andere
vorm van ernstige geestelijke dan wel
lichamelijke schade. Maar ook als die situatie
zich voordoet kan het COA afzien van het
bieden van opvang in het geval de vreemdeling
aanspraak maakt op medische zorg als
bedoeld in artikel 10, tweede lid, van de VW
2000, waarmee het intreden van de gevolgen
van het achterwege laten van medische
behandeling wordt voorkomen.
5.6. Ingevolge artikel 2 van de Wmo bestaat
geen aanspraak op maatschappelijke ondersteuning
voor zover met betrekking tot de
problematiek die in het gegeven geval aanleiding
geeft voor de noodzaak tot ondersteuning,
een voorziening op grond van een
andere wettelijke bepaling bestaat. Indien
het verzoek tot maatschappelijke opvang van
de vreemdeling uitsluitend is gebaseerd op
zijn medische situatie is de Raad, met inachtneming
van hetgeen de Afdeling heeft overwogen
in r.o. 3.1, laatste volzin, van de uitspraak
van 22 november 2013, van oordeel
dat met de hiervoor onder 5.5.1 tot en met
5.5.4 weergegeven regeling sprake is van een
voorziening op grond van een andere wettelijke
bepaling. Artikel 2 van de Wmo staat
derhalve aan toewijzing van een dergelijk
verzoek in de weg.
5.7. De Afdeling heeft verder geoordeeld dat
de niet rechtmatig in Nederland verblijvende
vreemdeling die geen aanspraak heeft op
voorzieningen vanwege het COA en die
meent op grond van een op de Staat rustende
verdragsrechtelijke verplichting aanspraak
te hebben op opvang zich moet wenden tot
de Staatssecretaris van Veiligheid en Justitie
(de staatssecretaris). Van enig wettelijk voorschrift
op grond waarvan de staatssecretaris
deze bevoegdheid uitoefent is de Raad
- “vooralsnog” - niet gebleken. Artikel 2 van
de Wmo staat derhalve niet aan toewijzing
van het verzoek tot toelating tot de maatschappelijke
opvang in de weg staat, zolang
het verzoek niet uitsluitend is gegrond op de
medische situatie van de vreemdeling. Overigens
is het volgens vaste rechtspraak van de
Raad zo, dat aanspraak op maatschappelijke
opvang ook niet bestaat als de noodzaak
daartoe ontbreekt omdat de vreemdeling
gebruik kan maken van een specifieke feitelijke
voorziening zoals opvang in een gezinsopvanglocatie
(zie onder meer de uitspraak
van de Raad van 6 februari 2013,
ECLI:NL:CRVB:2013:BZ0917) of opvang in een
vrijheidsbeperkende locatie (zie onder meer
de uitspraak van de Raad van 20 juni 2012,
ECLI:NL:CRVB:2013:BW8957).
5.8. Betrokkene heeft zijn verzoek om toelating
tot de maatschappelijke opvang niet uitsluitend
gebaseerd op zijn medische situatie.
Hij heeft daarnaast aangevoerd dat zijn situatie
volstrekt uitzichtloos is door de combinatie
van zijn medische situatie, de ongewenstverklaring,
het feit dat hij staatloos is
en dat geen enkele staat bereid is gebleken
om hem toe te laten, zodat hij niet uit Nederland
kan vertrekken.
5.9.1. De Raad oordeelt op grond van de stukken
en het verhandelde op de zitting dat de
rechtbank met juistheid heeft geconcludeerd
dat betrokkene op grond van een combinatie
van factoren behoort tot de categorie van
kwetsbare personen die gezien artikel 8 van
het EVRM in het bijzonder recht hebben op
bescherming van hun privéleven. De rechtbank
heeft met juistheid gewezen op de brief
van 24 juni 2010 waarin A. van Peppel, psychiater
verbonden aan Altrecht Willem
Arntsz, heeft vermeld dat betrokkene een
ernstige depressieve stoornis zonder psychotische
kenmerken, een posttraumatische
stressstoornis (PTSS), diabetes mellites en
hypertensie heeft. Van Peppel heeft aangegeven
dat voor de therapie van betrokkene,
zowel op somatisch als op psychisch gebied,
een stabiele leefomgeving noodzakelijk is.
5.9.2. De Raad stelt verder vast dat zich onder
de door betrokkene op 26 maart 2013 overgelegde
stukken de omvangrijke correspondentie
tussen de advocaat, die voor betrokkene
optreedt in de vreemdelingenrechtelijke procedures
en de Dienst Terugkeer en Vertrek
(DT&V) en de Vreemdelingenpolitie Utrecht,
bevindt. Ook is overgelegd het Vertrekplan
van DT&V. In dit plan is de langdurige geschiedenis
van vruchteloze pogingen tot vertrek
(Palestijnse gebieden, Koeweit, Cyprus, Duitsland,
Egypte), die samenhangt met de staatloosheid
van betrokkene, beschreven.
5.9.3. De Raad oordeelt dat onder deze combinatie
van omstandigheden niet in redelijkheid
kan worden volgehouden dat de weigering
van toelating tot maatschappelijke
opvang blijk geeft van een ‘fair balance’ tussen
de publieke belangen die betrokken zijn
bij de weigering van die toegang en de particuliere
belangen van betrokkene om wel toegelaten
te worden.
5.10. Appellant heeft ten slotte als beroepsgrond
naar voren gebracht dat de rechtbank
heeft miskend dat de maatschappelijke
opvang als bedoeld in de Wmo naar zijn aard
slechts tijdelijk kan zijn. De Raad is van oordeel
dat de wijze waarop de rechtbank zelf in
de zaak heeft voorzien op geen enkele wijze
uitsluit dat de getroffen voorziening weer kan
worden beëindigd. Daarvan zou onder meer
sprake kunnen zijn bij een wijziging van de
medische situatie van betrokkene en/of ontwikkelingen
in zijn vreemdelingrechtelijke
status of in de inspanningen van betrokkene
om Nederland te verlaten. Verder mag van
betrokkene worden verlangd zich met zijn verzoek
nu ook tot de staatssecretaris te wenden.
6. Uit het voorgaande volgt dat het hoger
beroep niet slaagt. De aangevallen uitspraak
dient te worden bevestigd.
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26 1779

Rechtspraak
1299
4 juni 2014, nr. 13/3680 WMO
(Mrs. Van Male, Bel, De Vries)
ECLI:NL:CRVB:2014:1884
Afwijzing verzoek om maatschappelijke
opvang omdat appellante niet beschikt over
rechtmatig verblijf. De rechtbank heeft ten
onrechte geoordeeld dat appellante geen
procesbelang heeft bij een inhoudelijke
beoordeling van het bestreden besluit,
omdat zij per 23 april 2013 opvang had in
een AZC.
(…)
Overwegingen
1. De Raad gaat uit van de volgende feiten en
omstandigheden.
1.1. Appellante, geboren [in] 1986, is afkomstig
uit China (Tibet). Zij verblijft sinds 20
oktober 2009 in Nederland en beschikt niet
over een geldige verblijfstitel.
1.2. Appellante heeft op 22 december 2011
het college verzocht om hulp in de vorm van
bijstand ingevolge de Wet werk en bijstand
(WWB) en van maatschappelijke opvang ingevolge
de Wet maatschappelijke ondersteuning
(Wmo). Bij besluit van 1 maart 2012
heeft het college het verzoek om maatschappelijke
opvang ingevolge de Wmo afgewezen
op de grond dat appellante niet beschikt over
rechtmatig verblijf. Voorts is niet gebleken
van een noodsituatie op basis waarvan appellante
dient te worden toegelaten tot de crisisopvang.
Appellante wordt gewezen op de
mogelijkheid om door de GGD te laten beoordelen
of het noodzakelijk is dat zij in de
noodopvang wordt opgenomen.
1.3. Bij besluit van 6 juli 2012 (bestreden
besluit) heeft het college het bezwaar tegen
het besluit van 1 maart 2012 ongegrond verklaard.
Het college heeft zich op het standpunt
gesteld dat appellante zich niet tot de
GGD heeft gewend. Niet kan worden vastgesteld
of appellante behoort tot de categorie
van kwetsbare personen die in het kader van
artikel 8 van het Europees Verdrag tot
bescherming van de rechten van de mens en
de fundamentele vrijheden (EVRM) recht
hebben op bescherming van hun privé- en
gezinsleven en waarvoor een positieve verplichting
geldt om opvang te bieden. Daar
komt bij dat appellante heeft verklaard dat
zij wisselend bij kennissen verblijft. Onder
deze omstandigheden kan volgens het college
niet worden aangenomen dat de weigering
van toelating tot de maatschappelijke
opvang geen blijk geeft van een ‘fair balance’
tussen de publieke belangen die betrokken
zijn bij weigering van de toegang tot de
maatschappelijke opvang en de particuliere
belangen van appellante om wel tot deze
opvang te worden toegelaten. Ook het beroep
van appellante op artikel 3 van het EVRM
kan niet leiden tot de verplichting appellante
toe te laten tot de maatschappelijke opvang.
2. Bij de aangevallen uitspraak heeft de rechtbank
het beroep van appellante tegen het
bestreden besluit niet-ontvankelijk verklaard.
Appellante wordt namelijk, in verband met
een nieuwe asielaanvraag, met ingang van 23
april 2013 opgevangen in een asielzoekerscentrum
(AZC). Hieruit volgt dat het beroep
ziet op de toekenning van opvang gedurende
een reeds verstreken periode. De rechtbank
heeft hierbij geoordeeld dat de situatie van
appellante niet te vergelijken is met de situatie
in de uitspraak van de Raad van 9 februari
2011 (ECLI:NL:CRVB:2011:BP3990), waarin
een toekomstig procesbelang werd aangenomen.
De rechtbank is ten slotte niet gebleken
van een actueel en reëel belang bij een
inhoudelijke beoordeling van de rechtmatigheid
van het bestreden besluit.
3. Appellante heeft zich in hoger beroep
tegen de aangevallen uitspraak gekeerd. Ter
ondersteuning van haar standpunt dat zij
wel belang heeft bij een inhoudelijke beoordeling
van haar beroep, heeft appellante naar
voren gebracht dat de rechtbank uitsluitend
naar de periode tussen de aanvraag en het
primaire besluit had moeten kijken. Daarnaast
is het, overeenkomstig de situatie in de
door appellante aangehaalde uitspraak van
de Raad, voor appellante onzeker wat er in de
toekomst gaat gebeuren. Bovendien heeft
appellante, naast feitelijke opvang, ook verzocht
om leefgeld ter voorkoming van dakloosheid.
Hieraan is de rechtbank ten onrechte
voorbij gegaan. Appellante wijst ten slotte
op het ingediende schadeverzoek, hetgeen
eveneens procesbelang oplevert.
4. De Raad komt tot de volgende beoordeling.
4.1.De Raad is van oordeel dat de rechtbank
ten onrechte heeft geoordeeld dat appellante
geen procesbelang heeft bij een inhoudelijke
beoordeling van het bestreden besluit, omdat
zij per 23 april 2013 opvang had in een AZC.
De Raad volgt de rechtbank hierin niet. Bij
maatschappelijke opvang loopt de te beoordelen
periode van de datum van de aanvraag,
in dit geval 22 december 2011, tot die van de
beslissing op bezwaar, in dit geval 6 juli 2012.
Door de beoordeling te beperken tot de veel
latere datum 23 april 2013 is de rechtbank
ten onrechte voorbijgegaan aan een beoordeling
van de gestelde aanspraak van appellante
om feitelijke opvang en leefgeld om dakloosheid
te voorkomen in de periode in
geding. De Raad ziet geen reden om aan te
nemen dat appellante met een beoordeling
van die gestelde aanspraken na de periode in
geding niets meer zou kunnen bereiken. Dit
betekent dat de aangevallen uitspraak dient
te worden vernietigd.
1300
5 juni 2014, nr. 12/3748 MAW
(Mrs. Heijs, Bangma, Barentsen)
ECLI:NL:CRVB:2014:1917
Met het bezwaarschrift van 18 januari 2011
heeft appellant bezwaar gemaakt tegen
zowel het besluit van 25 oktober 2010 als
het besluit van 23 november 2010. De
minister diende aldus twee beschikkingen
op bezwaar te nemen. Nu de minister deze
beschikkingen op bezwaar niet tijdig heeft
gegeven en van appellant voor beide besluiten
een schriftelijke ingebrekestelling heeft
ontvangen, verbeurt de minister twee maal
een dwangsom.
(Awb art. 4:17 lid 1)
(…)
Overwegingen
4.4. Ten aanzien van de dwangsom dient
slechts de vraag te worden beantwoord of de
minister één dan wel twee maal het maximumbedrag
van € 1260 is verschuldigd.
4.5. De rechtbank heeft, met de minister, overwogen
dat sprake is van één bezwaarschrift
dat weliswaar is gericht tegen twee afzonderlijke
besluiten, maar waarop slechts één
beschikking is gegeven, zodat slechts eenmaal
het maximumbedrag is verschuldigd.
4.6. Appellant stelt zich op het standpunt dat
het hier om twee bezwaren gaat tegen twee
afzonderlijke besluiten en dat twee ingebrekestellingen
zijn gevolgd, zodat twee maal het
maximumbedrag is verschuldigd. Dat hij om
proceseconomische redenen heeft gekozen
voor één bezwaarschrift en dat de bezwaren
tegen beide besluiten in één geschrift zijn
afgedaan, maakt dit volgens hem niet anders.
4.7. Ingevolge artikel 4:17, eerste lid, van de
Awb in verbinding met artikel 7:14 van de
Awb verbeurt het bestuursorgaan een dwangsom
indien een beschikking op bezwaar niet
tijdig wordt gegeven. Onder beschikking
wordt ingevolge artikel 1:3, tweede lid, van de
Awb verstaan een besluit dat niet van algemene
strekking is, met inbegrip van de afwijzing
van een aanvraag daarvan. Onder
besluit wordt ingevolge artikel 1:3, eerste lid,
van de Awb verstaan een schriftelijke beslissing
van een bestuursorgaan inhoudende
een publiekrechtelijke rechtshandeling.
4.8. Met het bezwaarschrift van 18 januari
2011 heeft appellant bezwaar gemaakt tegen
1780 NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26

Rechtspraak
zowel het besluit van 25 oktober 2010 als het
besluit van 23 november 2010. De minister
diende aldus twee beschikkingen op bezwaar
te nemen. Nu de minister deze beschikkingen
op bezwaar niet tijdig heeft gegeven en
van appellant voor beide besluiten een
schriftelijke ingebrekestelling heeft ontvangen,
verbeurt de minister twee maal een
dwangsom. Het feit dat de bezwaren in dit
geval zijn gemaakt in één bezwaarschrift,
maakt dit niet anders. Hetzelfde geldt voor
het feit dat de minister uiteindelijk in één
geschrift op beide bezwaren heeft beslist. De
verschuldigdheid van de dwangsommen
vloeit immers voort uit het niet tijdig geven
van de beschikkingen op bezwaar en de ontvangst
van de schriftelijke ingebrekestellingen.
Of de bezwaren uiteindelijk worden
afgedaan in twee afzonderlijke geschriften of
in één gezamenlijk geschrift, is niet relevant.
Anders dan de rechtbank veronderstelt, dient
de term beschikking in artikel 4:17, eerste
lid, van de Awb niet te worden opgevat als
geschrift, maar als besluit in de zin van artikel
1:3 van de Awb. Het ‘bestreden besluit’
bevat twee beschikkingen op bezwaar.
4.9. De conclusie is dat de minister twee
maal het maximumbedrag van € 1260 is verschuldigd.
1301
18 juni 2014, nr. 13/6776 AW
(Mrs. Lubberdink, Borman, Van der Spoel)
ECLI:NL:CRVB:2014:2085
De Raad ziet voldoende grond om zich
bevoegd te achten op het beroep van appellante
(gerechtsauditeur) te beslissen.
(Bijlage 2 Awb art. 3)
(…)
Overwegingen
2. Ambtshalve overweegt de Raad het volgende.
2.1. Tot de inwerkingtreding van de Wet aanpassing
bestuursprocesrecht op 1 januari
2013 (Stb. 2012, 682) was de Raad op grond
van artikel 47 van de Wet rechtspositie rechterlijke
ambtenaren (Wrra) bevoegd om in
eerste aanleg te oordelen op beroepen tegen
besluiten of andere handelingen waarbij een
rechterlijk ambtenaar als zodanig belanghebbende
was. Dit gold ook voor gerechtsauditeurs
bij de Raad, omdat de Wrra (behoudens
artikel 5b) ingevolge artikel 4, tweede lid, van
de Beroepswet op hen van overeenkomstige
toepassing is verklaard.
2.2. Bij de Wet aanpassing bestuursprocesrecht
is de bevoegdheid van de Raad als bijzondere
bestuursrechter in eerste aanleg
vastgelegd in Bijlage 2 bij de Algemene wet
bestuursrecht (Awb). In artikel 3 van Bijlage 2
worden onder meer besluiten ingevolge de
Wrra, waarbij een rechterlijk ambtenaar als
zodanig belanghebbende is, genoemd.
2.3. Nu gerechtsauditeurs bij de Raad geen
rechterlijk ambtenaar als bedoeld in de Wrra
zijn en de Wrra op hen slechts van overeenkomstige
toepassing is verklaard, kunnen zij
naar de letterlijke tekst niet onder het bereik
van artikel 3 van Bijlage 2 bij de Awb worden
gebracht. In aanmerking genomen echter, dat
in de wetsgeschiedenis bij de totstandkoming
van de Wet aanpassing bestuursprocesrecht
geen aanwijzing te vinden is voor een
oogmerk tot wijziging van de tot 1 januari
2013 geldende regeling en door het Ministerie
van Veiligheid en Justitie inmiddels stappen
worden gezet om de (onder meer voor
gerechtsauditeurs bij de Raad) onbedoelde
verandering van de geldende rechtsgang te
herstellen, ziet de Raad voldoende grond om
zich bevoegd te achten op het beroep van
appellante te beslissen.
AANWIJZINGEN VOOR AUTEURS
Het verdient aanbeveling vóór het inzenden van artikelen contact
op te nemen met het redactiebureau; dit kan dubbel of vergeefs werk
voorkomen.
Het NJB kent verschillende soorten hoofdartikelen. Voor alle artikelen
geldt dat de auteur in de eerste alinea’s duidelijk maakt aan de NJBlezers
waarom dit artikel interessant is om verder te lezen.
Wetenschappelijke artikelen: omvang inclusief notenapparaat
3 000 tot maximaal 5 000 woorden. Uitgebreidere versies kunnen
op de NJB-site worden geplaatst. Deze artikelen voldoen aan de
maatstaven van het wetenschappelijk forum. Zij vermeerderen de
bestaande kennis met relevante nieuwe inzichten die methodisch
worden verantwoord.
Auteurs van wetenschappelijke artikelen kunnen de redactie verzoeken
hun artikel aan peer review te laten onderwerpen. Meer informatie
op www.njb.nl onder Voor Auteurs
Lessen voor de praktijk: indicatie van de omvang inclusief notenapparaat
2 500 woorden. Dit is een analyse van een expert met als
doel de praktijk te informeren over ‘best practices’.
Focus: indicatie van de omvang inclusief notenapparaat 2500 woorden.
Deze artikelen geven een schets en ordening van interessante
actuele ontwikkelingen in een deelgebied.
Essays: indicatie van de omvang 3 000 woorden. Dit is een prikkelende
beschouwing over een breder onderwerp. Verwijzingen staan
bij voorkeur in de tekst zelf.
Opinies zijn in beginsel gebonden aan de omvang van één pagina.
Dit is 800 woorden.
O&M omvatten maximaal 1200 woorden.
Reacties blijven binnen de 600 woorden
en een naschrift binnen de 300 woorden.
- Noten kunnen alleen bij artikelen worden geplaatst; daarin geen
meningen, toelichtingen of andere uitweidingen, maar alleen
vindplaatsen.
- Meestal ontvangt de auteur binnen 1 maand bericht of de inzending
zal worden geplaatst.
- Artikelen of andere bijdragen die elders in dezelfde of vrijwel dezelfde
vorm zijn of worden gepubliceerd worden niet aanvaard.
Bij inzending dient vermeld te worden of en waar het artikel of de
andere bijdrage eveneens ter plaatsing is aangeboden.
- Auteurs die bij een zaak of onderwerp waarover zij in het NJB willen
schrijven, betrokken zijn of zijn geweest, dienen dat in een voetnoot te
vermelden met een korte uitleg van de aard van hun betrokkenheid.
- Het al dan niet op verzoek van de redactie aanbieden van artikelen
aan het NJB impliceert toestemming voor openbaarmaking en verveelvoudiging
t.b.v. de elektronische ontsluiting van het NJB.
Een uitgebreide toelichting op het bovenstaande is te lezen in de
brochure Schrijven voor het NJB, te vinden op www.njb.nl onder
Voor Auteurs
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26 1781

1302
Boeken
Unlikely couples
Regulating mixed sex and marriage
from the Dutch colonies to European
migration law
How has law been
used in the past to
try to prevent ‘racially’
and ethnically’
mixed marriages
How is this still relevant
for migration
law today These are
the central questions addressed in
this contribution by Betty de Hart,
based on her inaugural speech of 13
June 2014 held at the University of
Amsterdam. Interracial marriage prohibitions
make us think in the first
place of the United States and slavery.
But the Netherlands has also had
interracial marriage prohibitions, in
the colonies of Surinam and the
Dutch East Indies. Mixed marriages
between Jews and Non-Jews were not
only prohibited during the Second
World War, but also in the period of
the Dutch Republic, although with
very different motives. Furthermore,
other forms of legal regulation have
been used to try to prevent mixed
sex and marriages: spatiallegal segregation,
regulating legal consequences,
marriage counseling and migration
law. De Hart discusses these
forms of regulation of sex, relationships
and marriages between groups
that were considered ‘racially’ or ‘ethnically’
mixed. She provides historical
examples, such as the measures
against ‘Negrocabarets’ and against
Dutch-Chinese marriages, both in
the 1930’s. The state tried to prevent
mixed sex and marriages for various
reasons: protection of the nation,
economic interests, and the monogamous
marriage model. De Hart
argues that present-day migration
law is still informed by notions of
mixed relationships as ‘unlikely couples’.
Betty de Hart
Wolf Legal publishers 2014, 59 p., € 11,00
ISBN 978 94 6240 123 5
Soevereiniteit en pluralisme
Leven we in Europa in een nieuw constitutioneel
tijdperk Steeds meer
juristen beantwoorden deze vraag
bevestigend. In de wijze waarop de
Europese Unie zich ontwikkelt zien zij
het einde van de Westfaalse doctrine
- het paradigma dat de soevereiniteit
van staten als uitgangspunt neemt en
rechtsrelaties vooral benadert in termen
van hiërarchie. Dit boek zet
vraagtekens bij deze zienswijze. Aan
de hand van een historische en filosofische
anatomie van het leerstuk van
soevereiniteit neemt het stelling
tegen een theorie die vandaag een
populair alternatief vormt voor Westfalen:
constitutioneel pluralisme. Volgens
de theorie van constitutioneel
pluralisme heeft hiërarchie in de
Europese Unie plaatsgemaakt voor
heterarchie. Democratische legitimiteit
en rechtsstatelijkheid zouden niet
langer meer ontspringen aan één constitutionele
bron, maar inmiddels
samenkomen in een meerlagige
rechtsorde, waarin de kracht van
regelgeving geen eenduidige verklaring
behoeft. Valt een dergelijke voorstelling
van zaken echter wel te construeren
in een seculiere, moderne
wereld Kunnen vrijheid en democratie,
de grondwaarden van het Europese
integratieproces, uiteindelijk wel
zonder rechtseenheid en een antwoord
op de vraag waarom normen
gelden Deze studie gaat uitgebreid
in op beide vragen. Een terugkerend
punt in het boek is dat constituerende
macht en geconstitueerde macht,
de bouwstenen van het fenomeen
soevereiniteit, elkaar veronderstellen.
Als gevolg van deze paradox wordt
het mogelijk om de Europese Unie
door een Westfaalse bril te blijven
bezien, zonder tegelijkertijd af te stevenen
op het statische wereldbeeld
waarin veel soevereiniteitsvertogen
verstrikt raken.
mr. J.W.C. van Rossum
Uitgeverij Kluwer B.V. 2014, 516 p., € 45,00
ISBN 978 90 1312 534 4
Key Developments in
Constitutionalism and
Constitutional Law
Democracy and the Rule of Law (4)
This book brings together the papers
presented at the round table, held in
Belgrade in May 2012, to commemorate
the 30th anniversary of the
International Association of Constitutional
Law (IACL). The essays explore
the key developments of constitutionalism
and constitutional law
since the foundation of the IACL in
Belgrade, then Yugoslavia, in 1981.
Leading scholars in the field analyse
a wide range of issues making obvious
that a modern statist constitutionalism
is going beyond its foundational
principles: constitutional
democracy challenged by globalisation
and multiculturalism; constitutional
aspects of democratic transition
and consolidation in Latin America,
Central and South-Eastern Europe,
and the SADC states; internationalization
of constitutionalism and constitutionalization
of international
law. New constitutional law topics
and their impact on teaching constitutional
law are also included. The
volume concludes with the contributions
giving account of the foundation
of the IACL and its developing
contexts.
Lidija Basta Fleiner, Tanasije
Marinković (eds.)
Eleven International Publishing 2014, 245 p., € 65,00
ISBN 978 94 6274 014 3
Vrouwen achter tralies
Er zitten ruim zevenhonderd
vrouwen in
Nederlandse gevangenissen
(tegenover
twaalfduizend mannen).
Sommigen zijn tot meer
dan tien jaar gevangenisstraf
veroordeeld,
anderen zitten voor de zoveelste keer
opgesloten. Wat zijn dat voor vrouwen
Wat voor misdrijven plegen
vrouwen eigenlijk Wat zijn hun achtergronden
Zitten ze in het criminele
circuit of zijn het gelegenheidsmisdadigers
Wie zorgt er voor hun
kinderen Hoe gaan de veroordeelde
vrouwen met elkaar om Wat doen
gevangenissen om de vrouwen weer
op het rechte pad te krijgen Werkt
dat ook Maar ook: waarom word je
penitentiair inrichtingswerker Hoe
ga je als mannelijke piw’er met die
vrouwen om Waarin verschillen
vrouwen in de gevangenis van mannen
Vrouwen achter tralies is een
aangrijpend, ontroerend en soms ook
geestig portret van een wereld van
verslaafde dievegges, Caraïbische
drugskoeriersters, chauffeuses bij
overvallen en inbraken, coketransporteurs
en een enkele moordenares in
familiekring. Maar ook medewerkers
in de gevangenissen komen uitgebreid
aan het woord.
Hugo Arlman, John Peters
Uitgeverij Promotheus, 160 p., € 19,95
ISBN 978 90 351 4219 0
1782 NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26

Tijdschriften
1303
Burgerlijk (proces)recht
Advocatenblad
94e jrg. nr. 7, juli 2014
P. Louwerse
Foute facturen
– Zonder morren betalen, is minder
vanzelfsprekend. Wie twijfelt aan de
nota kan terecht bij juristen die zijn
gespecialiseerd in het screenen van
de advocatenfactuur. Wat gaat er volgens
deze factuurcheckers mis
Advocatenblad Kronieken
94e jrg. nr. 2, juli 2014
R. Hendrikse, L. Rammeloo, M. Valk,
H. Vestjens
Kroniek Burgerlijk Procesrecht
– Deze kroniek
bevat een selectie
van uitspraken die
in 2013 zijn gewezen
en van oudere
uitspraken die niet
in vorige kronieken
zijn vermeld.
A. Briejer, E. Glerum-van Aalst,
G-J. de Jager, E. Luten, J. Tetelepta,
T. Verhoeff, N. el Yousfi,
S. Wierenga-Heintz
Kroniek Aansprakelijkheidsrecht
– In deze kroniek wordt onder andere
stilgestaan bij de verschillende
soorten aansprakelijkheid: bestuurdersaansprakelijkheid,
beroepsaansprakelijkheid,
wetgeversaansprakelijkheid
en overheidsaansprakelijkheid.
ANWB Verkeersrecht
62e jrg. nr. 6, juni 2014
Prof. mr. A.J. Verheij
Wetsvoorstel zorg- en affectieschade.
Een evenwichtsoefening tussen
hanteerbaarheid en individuele
rechtsvaardigheid
– Na verwerping
door de Eerste
Kamer van het wetsvoorstel
vergoeding
affectieschade in
2010 komt de
Staatssecretaris
voor Veiligheid en
Justitie met een nieuw wetsvoorstel
dat nu openbaar is gemaakt voor
consultatie. Het heeft een bredere
strekking dan het eerdere wetsvoorstel
omdat het niet alleen beoogt een
regeling voor vergoeding van affectieschade
te geven, maar ook voor
drie andere onderwerpen veranderingen
voorstelt: vergoeding van zorgkosten
bij letsel, de mogelijkheid
voor naasten of nabestaanden om
zich in een strafproces te voegen en
beslag en overgang van de vordering
tot smartengeld. In dit artikel worden
al deze vier onderwerpen besproken,
waarbij de meeste aandacht uitgaat
naar vergoeding van zorgkosten
en affectieschade, omdat deze onderwerpen
het meest ingewikkeld zijn.
Tijdschrift voor de
Procespraktijk
Nr. 3, juni 2014
C.M.D.S. Pavillon
Het Heesakkers/Voets-arrest en
de twee stadia van de ambtshalve
oneerlijkheidstoets
– Het veelbesproken Heesakkers/
Voets-arrest heeft een belangrijke
waarde voor het ambtshalve toetsen
door de rechter van algemene voorwaarden.
In deze bijdrage wordt het
arrest behandeld aan de hand van
een op de rechtspraktijk gebaseerd
model voor de ambtshalve toetsing
van algemene voorwaarden waarbij
twee stadia worden onderscheiden
wat betreft de noodzakelijke gegevens
voor de rechter: het instapmoment
ofwel het vermoeden van toepasselijkheid
en oneerlijkheid, en de
ambtshalve vaststelling van toepasselijkheid
en oneerlijkheid.
1304
Europees recht
SEW Tijdschrift voor
Europees en economisch
recht
Nr. 6, juni 2014
A. van den Brink
De begrenzing van de bevoegdheden
van de Europese Unie als een
gedeelde constitutionele opdracht
– De behoefte aan duidelijker grenzen
aan de bevoegdheden van de
Europese Unie wordt steeds groter.
Zowel in recht en politiek als op nationale
en Europese niveaus krijgt die
begrenzing vorm. De toegevoegde
waarde (maar ook het gebrek aan
onderlinge verbinding) wordt besproken
van de waarborgen uit het Verdrag
van Lissabon, de beginselen van
bevoegdheidstoedeling en subsidiariteit
en verder de Britse ‘Review of the
Balance of Competences’ en de
Nederlandse subsidiariteitsexercitie.
M. Chamon
Eerste toepassingen van de
subsidiariteitstoets
– Een van de vernieuwingen van het
Verdrag van Lissabon was de subsidiariteitstoets
die het aan de nationale
parlementen mogelijk maakt bezwaren
te uiten aangaande voorstellen
tot EU-wetgeving. Een kleine vijf jaar
na de inwerkingtreding van het Verdrag
zijn intussen twee gele kaarten
door de nationale parlementen onder
de subsidiariteitstoets getrokken.
Deze twee gevalstudies bieden een
eerste antwoord op de vraag wat de
toegevoegde waarde van deze vernieuwing
door het Verdrag van Lissabon
is.
1305
Fiscaal recht
Weekblad Fiscaal Recht
143e jrg. nr. 7054, 19 juni 2014
E. Sparidis MSc, M.D.C. Gomes Vale
Viga MSc, WFR 2014/818
De BTW-aangifte: een Gordiaanse
knoop
– De Hoge Raad heeft beslist dat een
verzoek om teruggaaf van voorbelasting
geen BTW-aangifte is. Daarmee
rijst de vraag of de indiening van een
teruggaafverzoek door een ondernemer
aan wie nog geen aangifte is uitgereikt,
begrensd is door een fatale
termijn. Om de ontstane Gordiaanse
knoop rondom de indieningstermijnen
van teruggaafverzoeken te ontwarren,
bespreken schrs. in dit artikel
de relevante aspecten van de
BTW-aangifte.
M.M. Schaap MSc, mr. T.H.P. van
Straaten, WFR 2014/824
De bezitseis getoetst bij onderling
afwijkende economische rechten
van commandieten in een open CV
– In deze bijdrage gaan schrs. in op
bepaalde onduidelijkheden die
bestaan omtrent de toepassing van
de deelnemingsvrijstelling op zowel
het niveau van de open commanditaire
vennootschap (CV) zelf, als op
het niveau van de commanditaire
vennoten in de open CV. Hierbij
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26 1783

Tijdschriften
wordt specifiek ingegaan op de situatie
waarbij de commandieten in de
open CV onderling afwijkende economische
rechten ten opzichte van hun
ingebrachte kapitaal zijn overeengekomen.
Weekblad Fiscaal Recht
143e jrg. nr. 7055, 26 juni 2014
Mr. L.P. Cats, mr. B. Suvaal,
WFR 2014/846
Compartimenteren maakt creatief
– Bij brief van 27 mei 2014 heeft
staatssecretaris Wiebes de nota naar
aanleiding van het nader verslag en
een tweede nota van wijziging bij het
wetsvoorstel Wet compartimenteringsreserve
aan de Tweede Kamer
aangeboden. Hierbij is de staatssecretaris
ook ingegaan op een aantal van
de door schrs. in WFR 2014/180
beschreven vraagpunten, alsmede op
het aanvullende commentaar van de
Nederlandse Orde van Belastingadviseurs
en enkele andere vragen van de
Tweede Kamer. In deze vervolgbijdrage
reageren schrs. op genoemde
nota’s. Zij zijn verheugd dat verschillende
onduidelijkheden zijn opgehelderd.
Via de tweede nota van wijziging
zijn bovendien — soms zeer
materiële — wijzigingen doorgevoerd,
waardoor het wetsvoorstel in meer
situaties dan voorheen beantwoordt
aan de bedoeling van het wetsvoorstel
en, niet minder belangrijk, recht doet
aan de praktijk. Toch plaatsen schrs.
nog steeds belangrijke kanttekeningen
bij het wetsvoorstel en blijft naar
hun mening sprake van een complexe
regeling. Zij spreken de hoop uit dat
de parlementaire behandeling kritisch
wordt voortgezet.
1306
Handels- & economisch recht
European Company Law
11e jrg. nr. 3, juni 2014
A.F. Verdam
The obligation of Dutch company
directors to be guided by ‘the
interests of the company’ compared
to the concept of ‘enlightened
shareholders value’ in the English
Companies Act
– Under Dutch law, company directors
are under an obligation to be
guided by ‘the interests of the company’.
The content
and interpretation of
this norm of ‘company
interest’ remains a
topic of discussion.
Partly, this can be
explained by the character
of the norm
and by the diversity of situations in
which the matter of concrete application
of the norm has been raised
over the years. In the discussion surrounding
this topic reference has
been made to the English guideline
of ‘enlightened shareholder value’ as
enacted in the Companies Act 2006,
which is part of ‘the duty to promote
the success of the company’.
E. Werlauff
Can national company law require
a branch of a foreign company to
have an independent name
– With a basis in long-standing
Danish company law but also drawing
on European legal arguments
valid for all EU and EEA countries,
this contribution considers the question
of whether a host country can
legally require a foreign company to
think up an independent name for
its branch in the host country in
addition to the demand that the
branch name must repeat the company’s
name, its nationality, and
include the designation ‘branch’.
R. Mellenbergh
MiFID II: new governance rules in
relation to investment firms
– The European Parliament and the
European Committee proposed a
new ‘Markets in Financial Instruments
Directive’ (MiFID II) in order
to replace the Directive 2004/39/EG
(the MiFID framework directive
(MiFID I)) recently. The EP and EC
also proposed a new MiFID II-Regulation.
MiFID II stipulates rules with
respect to providing services in
financial instruments by banks and
investment firms, as well as the operation
of regulated markets by market
operators.
K. Engsig Sørensen
Company law as a restriction to free
movement: examination of the
notion of ‘restriction’ using company
law as the frame of reference
– Focusing on recent judgments
from the Court of Justice of the European
Union, this article investigates
how the notion of ‘restriction’ - which
is the first step in examining
whether there is an infringement of
the free movement rights - is used in
cases involving company law measures.
There is evidence that non-discriminatory
obstacles to free movement
found in company law can be restrictions.
However, recent cases show
that the Court may be willing to
apply a more restrictive approach
where only non-discriminatory measures
that have a qualified deterrent
effect may constitute restrictions.
Markt & Mededinging
17e jrg. nr. 3, juni 2014
Drs. M. Visser, dr. J.K. Winters
Apple’s APPA. Nieuwe wijn in oude
zakken of oude wijn in nieuwe zakken
Een economisch commentaar
– Bij online transacties
is vaak sprake van
platforms die transactiekosten
tussen aanbieders
en vragers van
producten verlagen.
Om investeringen in
platforms tegen free
riding te beschermen, kunnen platforms
met de aanbieders die actief
zijn op het platform een across-platforms
parities agreement (APPA)
afspreken: aanbieders beloven hun
producten of diensten niet voor een
lagere prijs aan te bieden via een
ander platform/distributiekanaal.
Mededingingsautoriteiten zien
APPAs’ nogal eens als mededingingsbelemmerend.
De Amazon-Applecasus
illustreert juist hoe toetreding
mogelijk kan worden door middel
van een APPA. Onze conclusie is dat
(verticale) afspraken een beoordeling
van een concrete casusspecifieke theory
of harm vereisen.
Prof. dr. J. Boone, dr. R. Halbersma,
prof. mr. W. Sauter
Risicoverevening en staatssteun in
het Nederlandse zorgstelsel
– Risicoverevening is een belangrijk
thema in de regulering van zorgmarkten
waar sprake is van particuliere
zorgverzekeraars. Het kan zelfs
als noodzakelijke voorwaarde voor
het functioneren van een dergelijk
verzekeringssysteem worden gezien.
Dat geldt zeker voor het Nederlandse
zorgstelsel dat in 2006 werd ingevoerd.
Tegelijk is risicoverevening
mogelijk problematisch in de Europeesrechtelijke
context, in het bijzonder
met betrekking tot de regels over
staatssteun. Deze bijdrage wil econo-
1784 NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26

Tijdschriften
mische argumenten en het Europese
juridische kader ten aanzien van
risicoverevening combineren.
Nederlands tijdschrift voor
Europees recht
20e jrg. nr. 5, juni 2014
Mr. drs. N.M. Giphart
De Richtlijn woningkredietovereenkomsten:
een Europese oplossing
voor de crisis op de woningmarkt
Oriënteren moet je leren
– Op 4 februari 2014 is de Richtlijn
woningkredietovereenkomsten vastgesteld.
Deze richtlijn geeft een
nieuw kader voor verschillende
aspecten rondom het adviseren en
het verstrekken van hypotheken en
andere woningkredietovereenkomsten.
Hoewel de hypotheekmarkt in
Nederland al vrij gereguleerd is, leidt
de richtlijn op bepaalde onderdelen
tot wijziging van de regels. Een en
ander hangt ook af van de keuzes die
de wetgever op tal van onderwerpen
moet maken. In deze bijdrage komen
eerst enkele algemene onderwerpen
uit de richtlijn aan de orde, zoals achtergrond,
doelstelling en reikwijdte.
Daarna komen inhoudelijke onderwerpen
aan bod, waarbij wat langer
wordt stilgestaan bij onderwerpen
die voor de praktijk de meeste gevolgen
hebben. Hierna volgt een korte
conclusie waarbij wordt gekeken in
hoeverre deze richtlijn bijdraagt aan
het oplossen van de crisis op de
woningmarkt in Nederland.
Mr. M.J.J.M. Essers, mr. R.S. Damsma,
mr. C.G. van Blaaderen
De nieuwe aanbestedingsrichtlijnen:
werk aan de winkel of kan de
wetgever op zijn lauweren rusten
– Minder dan een jaar na de inwerkingtreding
van de Aanbestedingswet
2012 wordt de nationale wetgever
– niet geheel onverwacht –
geconfronteerd met drie nieuwe aanbestedingsrichtlijnen.
Op 21 december
2011 had de Europese Commissie
al een eerste aanzet gedaan door een
drietal voorstellen te publiceren. Het
wetgevingstraject is na de gebruikelijke
rondjes langs de diverse Europese
(advies) instellingen op 26 februari
2014 uitgemond in de ondertekening
van een drietal definitieve teksten.
Deze teksten zijn op 28 maart
2014 in het Publicatieblad van de
Europese Unie bekend gemaakt. Nationale
wetgevers hebben tot en met
18 april 2016 de tijd om de richtlijnen
in de Aanbestedingswet te
implementeren. Vanzelfsprekend
worden de ‘huidige’ aanbestedingsrichtlijnen
met de komst van de
nieuwe richtlijnen ingetrokken. In dit
artikel bespreken schrs. alleen de
‘highlights’ van de nieuwe Richtlijn.
SEW Tijdschrift voor
Europees en economisch
recht
Nr. 6, juni 2014
P. Glazener, C. Ruers, J. Krings, E. Troll
Kroniek – Toepassing van de Mededingingswet
door de ACM in 2013
– In deze kroniek wordt de toepassing
van de Mededingingswet (Mw)
door de Autoriteit Consument en
Markt (ACM) in 2013 besproken. Voor
zover schrs. hebben kunnen nagaan
heeft de ACM in 2013 acht onderzoeken
uitgevoerd inzake mogelijke
overtredingen van de Mw. In één
zaak heeft de ACM in 2013 een rapport
uitgebracht. In drie zaken heeft
de ACM boetes opgelegd, voor een
totaalbedrag van € 12,6 miljoen
(tegen ruim € 27 miljoen in 2012).
De ACM rondde in totaal tien
bezwaarzaken af tegen mededingingsbesluiten.
Verder heeft de ACM
91 meldingen van fusies, overnames
en joint ventures ontvangen, waarvan
er acht zijn ingetrokken. Op de
resterende meldingen heeft de ACM
80 besluiten in de meldingsfase
genomen, en twee besluiten in de
vergunningsfase. Ten slotte heeft de
ACM vijf informele zienswijzen gegeven,
waarvan drie op het gebied van
concentratiecontrole.
TvC Tijdschrift voor
Consumentenrecht &
handelspraktijken
Mr. M.Y. Schaub
Van Consumentenautoriteit naar
Autoriteit Consument & Markt
– Per 1 april 2013 zijn
de OPTA, de CA en de
NMa gefuseerd in de
Autoriteit Consument
& Markt. De Stroomlijningswet
waarin de
wettelijke procedures
en bevoegdheden van
de nieuwe toezichthouder worden
geregeld, is nog altijd niet gereed.
Deze bijdrage gaat in op de taken en
de bevoegdheden van de ACM met
betrekking tot de handhaving van
consumentenrechten op grond van
de voorgestelde wetgeving.
S.S. van Kampen LLM
De Europese Richtlijn voor consumentenrechten,
een onzeker resultaat
De implementatie van de
richtlijn in Nederland, België en het
Verenigd Koninkrijk nader bekeken
– Met het verstrijken van de implementatietermijn
op 13 december
2013 en de inwerkingtreding van de
nationale implementatiewetgeving
op 13 juni 2014 is een nieuwe fase
aangebroken voor de Richtlijn consumentenrechten.
Dit artikel neemt de
omzetting van de Richtlijn consumentenrechten
in Nederland, België
en het Verenigd Koninkrijk onder de
loep. Bekeken wordt met welk instrument
de drie lidstaten de richtlijn
omzetten, in hoeverre zij het toepassingsbereik
van de richtlijn uitbreiden
en of ze gebruik maken van de
optionele mogelijkheden die de richtlijn
via de zogenaamde ‘kan-bepalingen’
biedt. Het blijkt dat met name
het gebruik van de optionele mogelijkheden
in de drie lidstaten verschilt,
waardoor verschillen in het
niveau van de consumentenbescherming
op bepaalde punten blijven
bestaan.
Dr. C.A.N.M.Y. Cauffman
Consumentenkoop 2012-2013
– Veel geschillen worden minnelijk
geregeld tussen de verkoper en de
consument. Echter, ook indien dit niet
lukt, wordt vaak geen juridische procedure
opgestart omdat de kosten en
lasten daarvan gezien de waarde van
de verkochte zaak niet opwegen tegen
het voordeel dat zo’n procedure kan
opleveren. Het is dan ook niet verwonderlijk
dat de bestaande jurisprudentie
betrekking heeft op dure zaken
zoals auto’s, schepen en bepaalde dieren.
Eenvoudiger en minder duur dan
een rechtszaak is een beroep op een
geschillencommissie die een op redelijkheid
en billijkheid gesteunde
oplossing kan opleggen. Aangezien de
beslissingen van de geschillencommissie
niet worden gepubliceerd en
het ook anderszins moeilijk bleek om
deze beslissingen te bemachtigen, is
het dit overzicht in feite een overzicht
van de jurisprudentie inzake consumentenkoop
in de betreffende periode
en wordt slechts aan het einde van
de bijdrage een tweetal beslissingen
van de geschillencommissie aan de
orde gesteld.
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26 1785

Tijdschriften
TvOB Tijdschrift voor
vennootschapsrecht,
rechtspersonenrecht en
ondernemingsbestuur
Nr. 3, juni 2014
Mr. G.C. van Eck, mr. E.R. Roelofs
Het ambtelijk voorontwerp
grensoverschrijdende omzetting
van vennootschappen
– Grensoverschrijdende omzetting is
een aantrekkelijke vorm van herstructurering.
Grensoverschrijdende
omzetting heeft veel voordelen,
waarvan het behoud van rechtspersoonlijkheid
van de om te zetten
entiteit een zeer belangrijke is. Met
het ter openbare consultatie aanbieden
van een ambtelijk voorontwerp
omtrent grensoverschrijdende
omzetting heeft de Nederlandse wetgever
een stap in de goede richting
gezet om te komen tot een wettelijke
regeling omtrent grensoverschrijdende
omzetting.
Prof. mr. M.J.G.C. Raaijmakers,
mr. dr. G.J.H. van der Sangen
Enquêterecht en beursvennootschappen:
een anomalie
– In deze bijdrage onderzoeken de
schrijvers of de toepasselijkheid van
het enquêterecht op in Nederland
gevestigde beurs-N.V.’s wel past binnen
de systematiek van effectenrechtelijke
bescherming van beleggers en
de daaruit voortvloeiende disclosureverplichtingen
richting de kapitaalmarkt.
Schrijvers concluderen dat er
gezien de ingrijpende gevolgen die
de toepasselijkheid van het internationaal
unieke enquêterecht op Nederlandse
beursvennootschappen heeft,
er alle reden bestaat de vraag te stellen
of beurs-N.V.’s niet moeten worden
uitgesloten van toepassing van
het enquêterecht. De doelstellingen
en toepassing van het enquêterecht
op de beursvennootschap strijden op
belangrijke onderdelen met de doelstellingen
van het in de Wet op het
financieel toezicht geïmplementeerde
Europese effectenrecht.
Mr. dr. E.R. Helder
Maatschappelijke onderneming en
social enterprise
– Eind 2013 verschenen enkele
publicaties die laten zien dat de discussie
rond de maatschappelijke
onderneming springlevend is,
ondanks dat het wetsvoorstel voor
een specifieke rechtsvorm is ingetrokken.
Elementen uit het wetsvoorstel
spelen weer op ten aanzien van
de semipublieke sector. Ondertussen
komt uit een andere hoek de roep
om een eigen rechtsvorm voor
ondernemingsactiviteiten met een
maatschappelijk doel. Dreigt hier
niet op twee fronten dezelfde discussie
te worden gevoerd
1307
Intellectuele eigendom,
mediarecht & informatierecht
IER
30e jrg. nr. 3, juli 2014
Mr. drs. T. Westenbroek, IER 2014/29
Non cogito ergo sum. Onmiddellijk
en zonder verder nadenken
onbedoeld het grootste misverstand
in het Europese merkenrecht
– Een significant deel
van rechtsprekend
Europa meent dat een
merk pas als beschrijvend
kan worden
gekwalificeerd, wanneer
het in aanmerking
komend publiek
‘onmiddellijk en zonder verder
nadenken een directe en concrete
link’ legt tussen het teken en de
waren en/of diensten waarvoor het
wordt gedeponeerd. Dit criterium
lijkt volledig in tegenspraak met de
door het Europees Hof van Justitie
ontwikkelde jurisprudentie voor de
beoordeling van beschrijvende merken
door de toetsende instanties in
de Europese Unie.
Met Chiemsee, Postkantoor/Biomild
en Doublemint werden door het Hof
duidelijke handvatten aangereikt.
Maar door de daaruit voortvloeiende
criteria, zoals het ‘nu en in de toekomst
kunnen dienen’, te combineren
met het pre-Postkantoor-criterium
‘onmiddellijk en zonder verder
nadenken’, ontstaat een schijnbare
discrepantie tussen de door het Hof
ontwikkelde gereedschapskist en de
toepassing daarvan door het Gerecht
van de Europese Unie en nationale
rechters. Dagelijks worden arresten
gewezen waarin het bewuste criterium
als meetlat wordt gebruikt om te
bepalen of een teken beschrijvend is
of niet. Meer dan voldoende reden
om uit te zoeken waar dit ‘zonder
verder nadenken’ criterium vandaan
komt In welke context is het ontwikkeld
En waarom verhoudt het
zich niet met het ‘kunnen dienen’-
criterium
Nederlands tijdschrift voor
Europees recht
20e jrg. nr. 5, juni 2014
Mr. J.J. Allen, mr. E.A. de Groot
Kanttekeningen bij het voorstel
voor de Richtlijn bescherming
bedrijfsgeheimen: wat brengt het
ons (en wat niet)
– Voorstel voor een Richtlijn van het
Europees Parlement en de Raad
betreffende de bescherming van nietopenbaar
gemaakte knowhow en
bedrijfsinformatie (bedrijfsgeheimen)
tegen het onrechtmatig verkrijgen,
gebruiken en openbaar maken
daarvan. Een kritische beschouwing
vanuit de Nederlandse praktijk.
1308
Internationaal privaatrecht
Nederlands tijdschrift voor
Europees recht
20e jrg. nr. 5, juni 2014
Prof. mr. H.C.F.J.A. de Waele
Horizontale werking van het EU-
Grondrechtenhandvest: de kogel
lijkt door de kerk
– Kunnen bepalingen uit het EU-
Handvest van de Grondrechten worden
ingeroepen in horizontale verhoudingen,
dat wil zeggen in
gedingen waarin twee private partijen
tegenover elkaar staan In het
arrest Association de médiation sociale
lijkt het Hof van Justitie deze
principevraag bevestigend te beantwoorden.
Daarbij onderstreept het
bovendien de vitaliteit van de Mangold/Kücükdeveci-rechtspraak,
waarin
al eerder werd uitgemaakt dat
richtlijnbepalingen die een uitwerking
vormen van een algemeen
beginsel van EU-recht, onder omstandigheden
eveneens als zodanig in
gedingen tussen particulieren kunnen
worden toegepast. Tegelijkertijd
houdt het Hof van Justitie zich echter
op de vlakte en krijgen de theoretische
mogelijkheden geen praktisch
vervolg, omdat er in casu een beroep
werd gedaan op een onvoldoende
concrete Handvestbepaling. Ogenschijnlijk
heeft het hiermee niettemin
een beslissende stap gezet, en is
1786 NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26

Tijdschriften
voor toekomstige gevallen de kogel
door de kerk.
Tijdschrift Vervoer & Recht
Nr. 3, juni 2014
Mr. P. Verguts
CMR+: toelichting bij enige
vorderingen – Deel 2
– In dit tweede deel geeft schr. een
schets van de laatste ontwikkelingen
binnen de rechtspraak over CMR+vorderingen
die vallen onder hoofdstuk
VI van het CMR-verdrag. Schr.
bespreekt de aansprakelijkheid van
de rechthebbende. De rechthebbende
is naar gelang het geval de afzender,
de geadresseerde of de contractspartij
van de vervoerder. Ten aanzien
van de aansprakelijkheid van de
rechthebbende bespreekt schr. enkele
in het oog springende uitspraken,
voornamelijk van de Belgische rechter.
Deze uitspraken betreffen sancties
op de vermeldingen op de
vrachtbrief, een gebrekkige verpakking,
zorg voor douane- en vervoerformaliteiten,
gevaarlijke goederen,
schade aan niet vervoerde goederen
en fiscale heffingen.
Mr. R.L. Latten, mr. A. van Hal
In ontvangstneming van de
goederen als (opvolgend)
vervoerder op het spoor
– In deze reactie op ‘Internationaal
spoorvervoer, nationaal recht: opvolgend
vervoerder of hulppersoon
Grenzen aan het toepassingsbereik
van de CIM’ door Süto en Hagdorn
(TVR 2013, afl. 3) wordt ingegaan op
de vraag of de COIF-CIM 1999 het
juridisch kader vormt voor treinritten
die zijn uitgevallen. De conclusie
is dat indien de te vervoeren goederen
niet zijn aangenomen ten vervoer
de vervoerdersaansprakelijkheid
onder de COTIF-CIM 1999 géén aanvang
neemt. De ten opzichte van de
wederpartij bestaande verplichtingen
uit de vervoersovereenkomst blijven
echter wél op de vervoerder rusten.
Een en ander moet worden beoordeeld
aan de hand van het op de vervoersovereenkomst
van toepassing
zijnde nationale recht; de vervoerder
kan geen beroep doen op de aansprakelijkheidslimieten
onder de COTIF-
CIM 1999. Het pleidooi van Süto en
Hagdorn om de aansprakelijkheid
van de spoorgoederenvervoerder te
laten regeren door de COTIF-CIM
gaat volgens schrs. dus niet op. Daarnaast
is, anders dan Süto en Hagdorn
betogen, de partij die door de hoofdcontractant
wordt ingeschakeld te
kwalificeren als hulppersoon in de
zin van artikel 6:76 BW.
1309
Mediation, herstelrecht
en alternatieve
geschillen beslechting
Tijdschrift Conflicthantering
9e jrg. nr. 3, juni 2014
C. Bos
De narratieve methode: een ander
verhaal over mediation
– Schr. maakt gebruik
van de narratieve
mediationmethode,
die bij uitstek geschikt
is voor doorlopende
relaties. Hij scheidt
het dominante, veelal
negatieve verhaal van
het alternatieve, positievere verhaal.
Dat alternatieve verhaal maakt hij
samen met de partijen groter. Bijvoorbeeld
door de vragen: zijn er
momenten geweest dat je wel een
positieve ervaring met de ander had
1310
Rechtshulp
Advocatenblad
94e jrg. nr. 7, juli 2014
T. Sillevis Smitt
De klachten van 2013
– Er werd meer geklaagd over advocaten
bij de raden van discipline,
maar minder klachten bleken
gegrond. In dit artikel wordt het
tuchtjaar besproken in cijfers.
Redactie
Dossier kleine kantoren. Het kan
beter
– Wat kunnen kleine kantoren doen
om zich te onderscheiden De
experts van netwerkorganisatie
Law4ce komen regelmatig over de
vloer bij advocatenkantoren. Op basis
van hun ervaringen geven zij in deze
bijdrage tips. De strekking: zorg voor
klanten, lever kwalitatief goed werk
en zorg ervoor dat u wordt betaald.
1311
Rechtspleging & procesrecht
Advocatenblad
94e jrg. nr. 7, juli 2014
S. Droogleever Fortuyn
Kiezen, kiezen en nog eens kiezen
– De opkomst van de rechter ‘nieuwe
stijl, de uitbreiding van mediation,
de landelijke ZSM-aanpak en de
bezuinigingen van het Ministerie
van Veiligheid en Justitie; een beroep
op alternatieven voor traditionele
rechtspraak ligt steeds meer voor de
hand. Is dat erg En weet een rechtzoekende
nog wel waar hij het zoeken
moet
Expertise en Recht
Nr. 3, juni 2014
Mr. D.J.C. Aben
Bewijsvoorschriften als waarborg
tegen rechterlijke dwalingen
– Ook in de negentiende
eeuw had de
wetgever aandacht
voor het fenomeen
van de rechterlijke
dwaling. De geschiedenis
van de totstandkoming
van ons huidige
bewijsrecht wijst uit dat de barrières
die ons wettelijke bewijsstelsel
opwerpt voor een veroordeling, geen
ander doel dienen dan het waarborgen
van de deugdelijkheid van de
bewijsbeslissing. Het debat over de
vraag of die barrières de hun toebedeelde
rol adequaat vervullen en, in
het algemeen, of een wettelijke
bewijsregeling meer geschikt is als
waarborg dan een vrij bewijsstelsel,
werd in de negentiende eeuw al
gevoerd en duurt voort.
Prof. dr. dr. R.W.M. Giard
Dwalende deskundigen: over
de persoon achter het
deskundigenonderzoek
– Voor het juist kunnen beslissen
van civiel-, bestuurs- of strafrechtelijke
rechtszaken is de inbreng van een
of meer deskundigen vaak onontbeerlijk.
Hoe realiseer je de situatie
dat een al dan niet partijgebonden
deskundige een optimale bijdrage
levert aan de oplossing van een juridische
kwestie Dat vraagt het formuleren
van de juiste vraagstelling
en het toepassen van de juiste onderzoeksmethodologie,
maar dat moet
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26 1787

Tijdschriften
vanzelfsprekend door de voor die
taak meest geschikte deskundige(n)
worden uitgevoerd. Maar aan welke
juridische, beroepsinhoudelijke en
ethische maatstaven dient zo’n
expert dan te voldoen Daarvoor
bestaan wettelijke kaders, er zijn
inmiddels certificerende instanties
voor deskundigen en ook beroepsorganisaties
waaruit de deskundigen
voortkomen dragen verantwoordelijkheid.
De zwakste schakel blijkt
echter steeds de persoon van de deskundige:
diens ijdelheid tast de waarheid
aan. Een minder vrijblijvende
context waarbinnen deskundigen
mogen opereren en meer verantwoordingsplicht
zijn noodzakelijk.
Mr. W.A. Faas, dr. A.J.M. Schellart,
prof. mr. A.J. Akkermans,
prof. mr. W.H.A.C.M. Bouwens
De inzet van medisch deskundigen
in arbeidsongeschiktheidsgeschillen:
een kwantitatieve analyse over
de periode 1992-2010
– Hoe vaak wordt er door de
bestuursrechter in arbeidsongeschiktheidsgeschillen
een medisch
deskundige ingeschakeld Zijn er
trends te ontdekken en zijn er verschillen
tussen rechtbanken Welke
invloed heeft inschakeling van een
deskundige op de uitkomst van het
geschil Is er een relatie tussen
inschakeling van een deskundige en
het al dan niet in hoger beroep
gaan Aan welke deskundige heeft de
rechter vooral behoefte Wat is het
effect op de doorlooptijd Deze en
andere kwesties komen aan de orde
in dit artikel, waarin schrs. verslag
doen van een onderzoek naar de herkomst
(welke wet), de aantallen, het
beloop, uitkomsten en doorlooptijden
van bestuursrechtelijke arbeidsongeschiktheidsgeschillen
met en
zonder inschakeling van een
medisch deskundige. Het onderzoek
is gebaseerd op een analyse van de
databestanden van rechtbanken en
van de Centrale Raad van Beroep
over de periode vanaf 1992 respectievelijk
1996 tot en met 2010.
Rechtsgeleerd Magazijn
Themis
Nr. 3, juli 2014
Prof. mr. A.W. Jongbloed
I. Een miskend initiatief om de
kosten voor procederende burgers
acceptabel te houden
– In januari 2010 werd e-Court
gelanceerd. E-Court is een scheidsgerecht
(arbitrage) in de zin van artikel
1020 e.v. Wetboek van Burgerlijke
Rechtsvordering (Rv). In de bijdrage I
en II geven schrs. hun visie op
e-court. In deze bijdrage bespreekt
schr. de houding van de overheid
tegenover dit initiatief en betoogt
dat e-Court de overheid in beweging
heeft gezet om de processuele mogelijkheden
voor burgers te verbeteren.
Volgens schr. is er voor e-Court in de
toekomst dan ook zeker plaats als op
bepaalde punten aanpassingen
plaatsvinden.
Mr. R.C. Hartendorp
II. E-Court een goed initiatief dat
zich op de verkeerde punten
onderscheidt
– Schr. bespreekt de kritiekpunten
en voor- en nadelen van e-Court en
betoogt dat e-Court door de jaren
een eigen positie naast overheidsrechtspraak
heeft verworven en de
mogelijkheden van geschilbeslechting
heeft verrijkt.
Mr. T. Koopmans
De toekomst van de nationale staat
– De nationale staat is een post middeleeuws
verschijnsel. Schr. onderzoekt
aan de hand van drie typen
theorieën of er een toekomst is voor
de nationale staat. Deze theorieën
hebben gemeen dat zij een ongehinderd
voortbestaan van de nationale
staat ter discussie stellen. De eerste
theorie gaat uit van het als gevolg
van maatschappelijke ontwikkelingen
langzaam afsterven van de nationale
staat (marxisme). De tweede
theorie staat voor de gedachte dat de
nationale staat gevaren in zich bergt
en derhalve moet worden vervangen
door bovenregionale instellingen
(Europees integratie proces). De derde
theorie gaat er vanuit dat de nationale
staat zijn monopolie voor
rechtsvorming en veiligheidsgarantie
verliest en dat daarvoor verschillende
organisaties en instellingen in de
plaats treden (pluralisme). De conclusie
is dat de theorie over het afsterven
van de nationale staat niet meer
wordt aangehangen en het Europees
integratieproces zich nog (te) ver van
ons af bevindt, alleen het pluralisme
is reëel aanwezig. Volgens schr. vereist
dit gegeven een doordenken van
die (pluralistische) werkelijkheid
waarbij zeker het staatsrecht een rol
heeft. Dit om een andere houding
mogelijk te maken, want de concepten
waarmee de huidige stand van
zaken wordt bezien, deugen niet
meer.
J. Lindeboom
Retorica in rechterlijke interpretatie
– Rechters hebben een bepaalde
mate van vrijheid bij het interpreteren
van de wet. Schr. bespreekt hoe
deze rechterlijke interpretatievrijheid
kan worden beoordeeld met behulp
van de retorica. Eerst bespreekt schr.
aan de hand van het debat over rechterlijke
interpretatievrijheid tussen
Dworkin (rechtsfilosoof) en Fish (literatuurwetenschapper)
de vraag of de
rechterlijke interpretatievrijheid aan
nadere regels moet worden gebonden.
Daarna wordt ingegaan op het
werk van de Belgische logicus en
jurist Perelman die een beschrijving
probeerde te geven van de kunst van
het overtuigen. Uit het werk van
Perelman is met name de notie ‘universeel
publiek’ van belang bij de
beoordeling van rechterlijke interpretaties.
De retorica als leidraad kan de
rechter leren dat iedere rechterlijke
interpretatie ‘slechts’ één interpretatie
is. Er is géén interpretatieregulerende
theorie die de rechter naar dé
juiste interpretatie leidt. Hierdoor
wordt de rechter teruggeworpen op
zijn overtuigingskracht. Volgens
Perelman heeft de rechter geen
inhoudelijke leidraad nodig omdat
de overtuiging van het universele
publiek zijn enige doel hoeft te zijn.
Hierbij mag de rechter naar believen
associatie- en dissociatietechnieken
toepassen.
Tijdschrift voor Arbitrage
Nr. 2, juni 2014
Mr. B. van Zelst, TvA 2014/23
Gedragsrecht en (internationale)
arbitrage – een verkenning
– De vraag welke
gedragsrechtelijke
normen in een arbitrage
van toepassing
zijn, moet worden
onderscheiden van de
vraag hoe het scheidsgerecht
moet of kan
omgaan met schending van die normen.
Deze (meer procedurele) aspecten
hebben in de Nederlandse literatuur
tot op heden beperkt aandacht
gekregen. Deze bijdrage beoogt deze
leemte te vullen. In dat kader komt
met name aan de orde op welke wijze
het scheidsgerecht moet omgaan
1788 NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26

Tijdschriften
met schendingen van gedragsrechtelijke
aard.Schending van het gedragsrecht
kan direct binnen de arbitrage
aan de orde zijn. Gedragsrechtelijke
discussies kunnen ook aan de arbitrage
extern zijn.
Mr. E.J.M. van Beukering- Rosmuller,
TvA 2014/24
Art. 96 Rv in de belangstelling.
In het bijzonder de beslechting
van juridische deelgeschillen in
mediation
– De praktijk laat met enige regelmaat
zien dat partijen in een mediation
het over veel zaken onderling
eens kunnen worden, maar dat er
één of meer geschilpunten zijn waarover
zij de beslissing van een derde
wensen. De beslechting van juridische
deelgeschillen in mediation
heeft ook de aandacht in het initiatiefwetsvoorstel
mediation van VVD-
Tweede Kamerlid Van der Steur, dat
uit drie samenhangende wetsvoorstellenbestaat.
Het in deze bijdrage
centraal staande voorstel van Van
der Steur om de rechter (langs elektronische
weg) in een snelle en eenvoudige
procedure op deelgeschillen
te kunnen laten beslissen kent duidelijk
bijval. De uitwerking ervan in
het wetsvoorstel bevordering van
mediation in het burgerlijk recht is
terug te vinden in een wijziging van
art. 96 Wetboek van Burgerlijke
rechtsvordering (Rv) en een nieuw
art. 292 Rv, welk laatste artikel een
specifieke procedure creëert die
slechts door een registermediator
kan worden geïnitieerd. Vooral bij dit
laatste artikel zijn echter toch kanttekeningen
te plaatsen. Alvorens de
voorstellen van Van der Steur (in de
huidige stand van zaken) nader te
bezien, besteedt schr. eerst aandacht
aan het huidige art. 96 Rv, het door
de regering in het concept-wetsvoorstel
vereenvoudiging en digitalisering
van het procesrecht voorgestelde
nieuwe tweede lid van art. 96 Rv
(welk voorstel een geheel andere
strekking heeft dan de door Van der
Steur voorgestelde wetswijziging van
art. 96 Rv) en de rol die art. 96 Rv
thans speelt bij vernieuwingen in de
rechtspraak. Daarbij wordt aandacht
besteed aan vanuit de rechtspraak
nieuw geïntroduceerde pilots, waarbij
art. 96 Rv fungeert als basis voor
een digitale procedure. Kunnen deze
ontwikkelingen ook ten goede
komen aan mediation
Tijdschrift voor de
Procespraktijk
Nr. 3, juni 2014
E.A. van de Kuilen
Open kaart spelen
– De uit art. 21 Wetboek van Burgerlijke
Rechtsvordering (Rv) voortvloeiende
waarheidsplicht geldt ook voor
beslagrekesten. In de afgelopen jaren
is in opheffingskortgedingen in toenemende
mate een beroep gedaan op
schending van art. 21 Rv. In dit artikel
wordt aan de hand van de jurisprudentie
geschetst welke informatie
absoluut in een rekest moet staan en
welke informatie in bepaalde omstandigheden
kan worden weggelaten.
P. Smits
À l’impossible nul n’est tenu.
Vermindering griffierecht bij
betalings-onmacht
– Wie meent dat de moraal in de fiscaliteit
geen plaats verdient en het
bij wijze van spreken de (enige) taak
is van ‘fiscaal-chirurgen’ om in een
steriele kamer de operatie naar de
letter van de wet en volgens de regelen
der kunst uit te voeren terwijl de
patiënt/belastingplichtige daarbij
desnoods zieltogend en desolaat
wordt achtergelaten, komt bedrogen
uit bij lezing van de uitgebreide
conclusie van advocaat-generaal (A-G)
IJzerman in zaak 12/03888, gepubliceerd
op 2 september 2013
(ECLI:NL:PHR:2013:642). In deze conclusie
adviseert de A-G de belastingkamer
van de Hoge Raad positief over
de vraag of het Gerechtshof in
Amsterdam een lager griffierecht in
rekening mag brengen dan de wet
voorschrijft als de belanghebbende
dit niet (meer) kan betalen. Die vraag
heeft zowel nationale als EVRM-aspecten
die uitvoerig aan de orde komen.
De conclusie van de A-G wordt besproken,
waarbij onder meer wordt bezien
of die conclusie ook in civilibus betekenis
heeft. Na afsluiting van deze bijdrage
heeft de Hoge Raad in deze
zaak arrest gewezen en de conclusie
van de A-G in zijn arrest gevolgd.
1312
Sociaal Recht
Nederlands tijdschrift voor
Europees recht
20e jrg. nr. 5, juni 2014
Mr. A.P. van der Mei
De EU-bevoegdheid betreffende de
externe coördinatie van sociale
zekerheid
– Art. 48 VWEU kent aan de EU-wetgever
de bevoegdheid toe de socialezekerheidsstelsels
van de lidstaten te
coördineren teneinde het vrij verkeer
van werknemers binnen de Europese
Unie te faciliteren. In twee door het
Verenigd Koninkrijk tegen de Raad
van de Europese Unie op grond van
art. 263 VWEU ingestelde beroepen,
diende het Hof van Justitie zich te
buigen over de vraag of de EU-wetgever
deze bevoegdheid voor ‘interne’
coördinatie ook kan aanwenden voor
een besluit gericht op de uitbreiding
van de Socialezekerheidsverordening
883/2004 tot het grondgebied en de
onderdanen van derde landen. Het
Hof van Justitie oordeelt dat de EUwetgever
dat kan: art. 48 VWEU kan
de rechtsbasis vormen voor een
besluit gericht op een dergelijke
‘externe’ coördinatie van sociale
zekerheid, indien derde staten op
basis van associatieakkoorden voor
doeleinden van socialezekerheidscoordinatie
reeds zijn gelijkgesteld aan
EU-lidstaten. Deze bijdrage analyseert
de twee arresten en beziet de
mogelijke implicaties.
Tijdschrift Arbeid &
Onderneming
3e jrg. nr. 2, juni 2014
Prof. mr. R.P. Raas
Financieelrechtelijke aspecten van
werknemersparticipatieplannen
– Werknemersparticipatieplannen
zijn een
geliefd instrument bij
werknemers en werkgevers.
Dergelijke plannen
bieden werknemers
de mogelijkheid
om een belang te verwerven
in de eigen werkgever. Doel
van dit soort plannen is doorgaans
het creëren van een parallel belang
voor de werknemer bij het succes van
de onderneming en het motiveren en
behouden van talent. Hoewel de verscheidenheid
aan plannen groot is,
hebben zij gemeen dat zij werknemers
in staat stellen aandelen of
andere financiële instrumenten uitgegeven
door de werkgever te verkrijgen.
Op een dergelijk plan kunnen
diverse financieelrechtelijke bepalingen
van toepassing zijn.
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26 1789

Tijdschriften
Prof. mr. S.S.M. Peters
Ondernemersvrijheid versus
werknemersbescherming
– Ondernemers moeten de handen
vrij hebben om te ondernemen. Zij
moeten hun economische activiteiten
kunnen uitoefenen en nieuwe
initiatieven kunnen ontplooien. Voldoende
vrijheid is vooral voor de
ontwikkeling en groei van het MKB,
en in het bijzonder het kleinbedrijf,
van cruciaal belang, zo wordt algemeen
erkend. Ondernemers kunnen
zich, ter onderstreping van die vrijheid,
beroepen op een grondrecht.
De ‘vrijheid van ondernemerschap’ is
namelijk neergelegd in art. 16 van
het Handvest van de grondrechten
van de Europese Unie. Duidelijk is
dat er een spanningsveld bestaat tussen
het grondrecht van ondernemersvrijheid
en een belangrijk deel
van het arbeidsrecht. Bescherming
van werknemers gaat immers als
regel gepaard met verplichtingen
voor werkgevers. Het grondrecht van
vrije ondernemingsvoering kan worden
ingeroepen om paal en perk te
stellen aan (te) belastende arbeidsrechtelijke
verplichtingen. Het
Europees Hof van Justitie heeft dit
grondrecht al ingezet in het Parkwood-arrest,
waarin de uitleg van art.
3 van richtlijn 2001/23 centraal
stond. Genoeg reden om het grondrecht
van vrijheid van ondernemerschap
nader te beschouwen.
Mr. C.F.J. van Tuyll van Serooskerken
Een bespreking van enkele
beloningsinitaiteven. ‘Say on pay’
of ‘less is more’
– In deze bijdrage wordt ingegaan op
enkele initiatieven in beloningsland.
Naast een inhoudelijke bespreking
geeft schr. duiding aan de beloningsvoorstellen
in het licht van bestaande
beloningsregelgeving en ideeën
over corporate governance in Nederland.
Als uitgangspunt wordt genomen
de governancestructuur van de
(grote) beursgenoteerde vennootschap.
Het gaat om ondernemingen
met een verspreid (beursgenoteerd)
aandelenbezit, waarbij de algemene
vergadering het beloningsbeleid van
het bestuur vaststelt en de Raad van
Commissarissen de individuele beloningen
toekent.
Tijdschrift voor
Pensioenvraagstukken
Nr. 3, juni 2014
Mr. W.P.M. Thijssen, TPV 2014/22
Wie betaalt de rekening voor
waardeoverdracht
– Werknemers die
deelnemen aan een
pensioenregeling hebben
het wettelijk recht
op waardeoverdracht
bij wisseling van
dienstverband. De
vraag rijst wie een
tekort moet dragen respectievelijk
aan wie een overschot toekomt. Is
dat de pensioenuitvoerder, de oude
respectievelijk de nieuwe werkgever
of degene die van het wettelijk recht
op waardeoverdracht gebruikmaakt
In dit artikel wordt deze vraag beantwoord.
Drs. Y.H. van Dorssen CPC,
K. Nauta MPLA, TPV 2014/23
Een DB-waardige DC-regeling
– Defined contribution (DC) is hot.
Bij verzekeraars is de trend richting
DC al langer waarneembaar. Maar nu
het reële contract van de baan lijkt,
wordt DC ook steeds nadrukkelijker
als oplossing ingebracht in de discussie
over de toekomst van het pensioenstelsel.
De discussie spitst zich
dan al gauw toe op defined benefit
pensioenregeling (DB) versus DC, een
polariserende zwart-wit vergelijking.
Er bestaan veel misverstanden en
vooroordelen, zowel over DB als over
DC. Maar als er nauwkeuriger naar
wordt gekeken, blijkt dat de twee systemen
in feite helemaal niet zoveel
van elkaar verschillen. In dit artikel
starten schrs. hun zoektocht vanuit
DC en zoeken ze naar de verbeterpunten
in de huidige vormgeving
daarvan.
Dr. mr. H. van Meerten, TPV 2014/24
Invaren: ten onrechte geen
aandacht voor het Handvest
– Prof. R.H. Maatman gaat in TPV
2014/17 uitgebreid in op het vraagstuk
van het zogenaamde invaren.
Maatman verstaat onder invaren de
‘transformatie van opgebouwde pensioenrechten
en -aanspraken tot
rechten met een ander, voorwaardelijk
karakter’. Toch is er één, niet te
verwaarlozen, kanttekening te
maken: Maatman (maar ook veel
andere auteurs) gaan (geheel) voorbij
aan de toepasbaarheid van het Handvest
van de Grondrechten van de
Europese Unie. In deze bijdrage licht
schr. een en ander nader toe.
J.W. de Bruin, TPV 2014/25
Van oude premieachterstanden, de
vorderingen die overgaan...
– Over de gevolgen van overgang
van onderneming op het gebied van
pensioen is nog maar weinig jurisprudentie.
Tot vorig jaar juni was er
alleen de uitspraak inzake ING/RR
Donnelley over toepassing van het
pensioenkeuzerecht. Op 12 juni 2013
wees de Rechtbank Midden-Nederland
een tweede uitspraak: een
opmerkelijke uitspraak, waarin de
kantonrechter besliste dat een
bedrijfstakpensioenfonds verhaal
kan nemen op de verkrijgend werkgever
voor de door de overdragende
werkgever onbetaald gelaten pensioenpremies
met een beroep op de
overgang van ondernemingregeling.
Ondanks de schrs. inziens verstrekkende
gevolgen is een debat over
deze uitspraak vrijwel uitgebleven.
Reden voor schr. om te trachten
langs deze weg alsnog een debat aan
de gang te krijgen. Schr. ziet in appel
goede reden voor vernietiging van
het vonnis uit eerste aanleg.
Mr. dr. R.M.J.M. de Greef, P. Kleijne,
A. Schoonhoven, TPV 2014/26
Integraal risicomanagement bij
uitbesteding
– Ieder pensioenfonds doet aan risicomanagement.
Het is onderdeel van
de dagelijkse praktijk van de pensioenfondsbestuurder.
Het langlevenrisico,
marktrisico, strategisch beleggingsbeleid
en de selectie van
dienstverleners. Het heeft allemaal te
maken met risicomanagement. Maar
dat betekent niet dat risicomanagement
al een geïntegreerd onderdeel
is van de dagelijkse aansturing. Het
blijven vaak nog aparte processen,
per thema georganiseerd in verschillende
bestuurscommissies.
1313
Staats- & Bestuursrecht
De Gemeentestem
164e jrg. nr. 7402, 16 mei 2014
Mr. R.J. Lucassen, Gst. 2014/34
Overzicht jurisprudentie
exploitatieplannen 2013
– De ‘oogst’ aan uitspraken over
exploitatieplannen was het afgelo-
1790 NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26

Tijdschriften
pen jaar aan de magere kant. Dit
heeft ongetwijfeld te maken met de
aanhoudende crisis op de vastgoedmarkt,
waardoor ruimtelijke ontwikkelingen
nog maar mondjesmaat
plaatsvinden. Daarnaast bestaat de
indruk dat de verplichte herziening
vóór 1 juli 2013 van bestemmingsplannen
daterend uit het pré-Wrotijdperk
veelal heeft geleid tot de
vaststelling van bestemmingsplannen
met een puur conserverend
karakter, hetgeen uiteraard evenmin
los staat van de misère op de vastgoedmarkt.
Niettemin zijn er voldoende
interessante uitspraken door
de Afdeling bestuursrechtspraak van
de Raad van State gedaan om deze
jaarlijkse rubriek te vullen. Dit overzicht
bestrijkt de periode februari
2013 tot en met februari 2014. In dit
overzicht bespreekt schr. aan de
hand van de jurisprudentie de volgende
onderwerpen: de plicht om
een exploitatieplan vast te stellen;
kostenverhaal anderszins verzekerd;
ontbreken anterieure overeenkomst;
exploitatieplan en wijzigingsbevoegdheid;
belanghebbendebegrip;
begrenzing exploitatiegebied; exploitatieopzet,
ramingen van kosten en
opbrengsten; kostenraming (algemeen);
inbrengwaarden; onafhankelijke
taxatie; verkeerswaarde of onteigeningswaarde;
taxatiemethode;
hertaxatie; kostentoedeling (algemeen,
proportionaliteitsbeginsel,
bovenplanse kosten, plankosten en
diverse andere kosten); fasering;
regels omtrent het uitvoeren van
werken en werkzaamheden; financiële
bijdragen aan ruimtelijke ontwikkelingen;
gevolgen vernietiging
ruimtelijk besluit voor bijbehorend
exploitatieplan.
De Gemeentestem
164e jrg. nr. 7404, 30 mei 2014
Mr. T. Grundmeijer,
mr. E.A. Minderhoud, Gst. 2014/48
Vakantieverhuur. Een nieuwe vorm
van woninggebruik die juridische
aandacht verdient
– In dit artikel streven schrs. naar
een juridische afbakening van het
begrip ‘vakantieverhuur’. Kenmerkend
voor reguliere vakantieverhuur
is volgens schrs. dat het gaat om (i)
de verhuur van een koop- of huurwoning
(ii) door een verhuurder (eigenaar
of huurder) die in die woning
zijn hoofdverblijf heeft (iii) en aan
toeristen (iv) gedurende de periode
dat de verhuurder zelf met vakantie
is. Vervolgens dragen schrs. vanuit
een omgevingsrechtelijk en volkshuisvestelijk
oogpunt mogelijkheden
aan om de problematiek, die door het
fenomeen vakantieverhuur op microen
macroniveau ontstaat, aan te pakken.
Daarna besteden zij aandacht
aan enkele problemen die zich voordoen
bij handhaving.
De Gemeentestem
164e jrg. nr. 7405, 6 juni 2014
Drs. M.H.J. Buur, Gst. 2014/55
Belastingplicht overheidsbedrijven
lijkt onafwendbaar
– Na een lange voorgeschiedenis is
het nu dan eindelijk zo ver: de staatssecretaris
heeft op 14 april jl. een
conceptwetsvoorstel met toelichting
gestuurd aan het parlement over de
modernisering van de vennootschapsbelastingplicht
van overheidsbedrijven.
Met het concept wordt
beoogd een gelijk speelveld te creëren
voor overheidsbedrijven die niet
zijn onderworpen aan vennootschapsbelasting
(Vpb) en particuliere
ondernemingen die dat wel zijn.
Voorts wordt tegemoetgekomen aan
de wens van het parlement de Vpbplicht
voor overheidsbedrijven te
moderniseren. Het concept is tevens
voor internetconsultatie beschikbaar
gemaakt en belanghebbenden worden
middels een zevental vragen uitgenodigd
hun commentaar te geven
op het concept tot uiterlijk 14 mei
2014.
Mr. drs. F.C.A. van der Meulen,
Gst. 2014/56
Mores leren in gemeenteland
nut en noodzaak van het
overdragen van de mores na
de gemeenteraadsverkiezingen
– De laatste jaren wordt er veel
geschreven en gesproken over integriteit
binnen het openbaar bestuur.
Niet in de minste plaats omdat op
grond van wetgeving normen zijn
vastgelegd en schendingen van deze
normen tot de nodige aandacht leiden.
Rondom mores in gemeentebesturen
was het betrekkelijk stil. Daar
lijkt verandering in te komen. Met
dit artikel wordt aandacht gevraagd
voor de mores in gemeenteland. De
periode rondom de gemeenteraadsverkiezingen
is een goed moment
om na te denken over de mores en
over nut en noodzaak van het overdragen
daarvan. Na bespreking van
het begrip mores wordt ingegaan op
de verhouding tussen mores,
gedragscodes en regelgeving, de verschuiving
tussen deze categorieën,
het belang van mores in het openbaar
bestuur en het nut en de noodzaak
van overdracht van mores.
1314
Straf (proces)recht,
penitentiair recht &
criminologie
Advocatenblad
94e jrg. nr. 7, juli 2014
M. Knapen
‘De advocaat moet actiever zijn’
– In deze bijdrage
een interview met
Willem van Schendel,
voorzitter van de
strafkamer, die verbaast
is dat strafrechtadvocaten
kritiek
hebben op
arresten van de Hoge Raad. Hij vindt
jurisprudentie wel degelijk richtinggevend.
En omdat er minder wordt gelet
op formaliteiten ontstaat ruimte voor
inhoudelijke verweren. Volgens Van
Schendel zitten daar juist kansen voor
de advocatuur. Maar dan zou de kwaliteit
van de cassatieadvocaten volgens
hem omhoog moeten.
Nieuw Juridisch Weekblad
13e jrg. nr. 305, 25 juni 2014
V. Franssen, E. Vandebroek
Europees openbaar ministerie
– (België) In de zomer van 2013 lanceerde
de Europese Commissie een
voorstel van verordening ter instelling
van een Europees openbaar
ministerie (EOM). Het voorstel voorziet
in de oprichting van een nieuw
gedecentraliseerd EU-orgaan voor de
vervolging van EU-fraude, maar werd
niet bepaald op wild enthousiasme
onthaald. Zowel vanuit de lidstaten
als vanuit academische hoek klinken
kritische geluiden. Deze bijdrage
schetst de krachtlijnen van het Commissievoorstel
en licht de voornaamste
pijnpunten toe met aandacht
voor de politiek-economische realiteit
waarin het voorstel tot stand
gekomen is en de lopende onderhandelingen.
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26 1791

Tijdschriften
Proces
93e jrg. nr. 3, juni 2014
Mr. dr. J.S. Nan
Naar een vervanging van de unustestisregel
van artikel 342 lid 2 Sv
– Een bewezenverklaring
mag niet uitsluitend
steunen op de
verklaring van één
getuige. Aan die regel
van art. 342, tweede
lid Wetboek van
Strafvordering (Sv)
heeft de Hoge Raad een betrekkelijke
betekenis toegekend door toe te
staan dat snel kon worden aangenomen
dat sprake was van voldoende
steunbewijs. Er is enige ontwikkeling
in de rechtspraak in dezen maar die
levert nog te weinig duidelijkheid op.
De huidige praktijk kan beter wettelijk
worden vastgelegd. De bewijsminimumregel
wordt dan afgeschaft en
vervangen door een uitgebreide
motiveringsplicht voor de rechter.
Mr. L. de Weerd, mr. L. Stapel
De speelruimte van de strafrechter.
Een pleidooi voor een meer open en
transparante opstelling
– De strafrechter voelt zich ter zitting
nog al eens beperkt om een
voorlopig oordeel te geven met het
oog op de mogelijkheid dat dit oordeel
als vooringenomenheid wordt
opgevat en leidt tot een wraking. De
eerlijkheid van het strafproces eist
echter dat de rechter waar mogelijk
inzicht geeft in zijn gedachtegang.
Een tijdelijke toename van het aantal
wrakingsverzoeken is te zien als een
acceptabele prijs voor een meer
transparant strafproces.
Mr. R. van Noort
De taptolk en de Wet beëdigde
tolken en vertalers – praktisch en
effectief
– De normen die worden gesteld
voor de inzet van tolken in de strafrechtelijke
procedure op grond van
de Wet beëdigde tolken en vertalers
zijn dusdanig dat het de vraag is wat
de gevolgen zijn voor het vertalen
van tapgesprekken. Er is een tekort
aan geregistreerde taptolken. Het is
de vraag of de opleidingseisen die
gelden voor tolken ook voor de taptolk
moeten gelden nu deze de taal
van de straat moet beheersen. Van
betekenis is de screening van de
taptolk.
F. van Rosmalen, A. van Es
Criminele bendes of hardwerkende
arbeidsmigranten Het mediadiscours
ten aanzien van Midden- en
Oost-Europeanen in Nederland
– In dit artikel wordt een weeledig
onderzoek naar de positie van Midden-
en Oost-Europese arbeidsmigranten
in Nederland besproken. In
de eerste plaats wordt een mediaanalyse
gemaakt van krantenartikelen
uit de periode 2007-2013 om het
klimaat te waarderen. In de tweede
plaats wordt aan de hand van interviews
met betrokken arbeidsmigranten
nagegaan hoe zij zelf tegen dit
klimaat aankijken. Nader onderzoek
op dit terrein is gewenst.
Dr. B.C.J. van Velthoven
Straffen in soorten en maten. De
ontwikkeling van de straftoemeting
door de rechter in de periode 1995-
2012
– De strafrechter heeft veel sancties
tot zijn beschikking die ook nog kunnen
worden gecombineerd. Dat
maakt het lastig om onderzoek te
doen naar de punitiviteit van de
strafrechter. Getracht wordt de verschillende
strafsoorten onder één
noemer te brengen om zo de vergelijkbaarheid
van sancties mogelijk te
maken. Generale conclusies over de
ontwikkelingen van de punitiviteit
zijn niet mogelijk. Nader onderzoek
is nodig waarbij ook de door het OM
opgelegde sancties moeten worden
betrokken.
Rechtskundig Weekblad
77e jrg. nr. 41, 14 juni 2014
J. Verbist
De hervorming van de
cassatieprocedure in strafzaken
– (België) Op 30 januari 2014 keurde
de Kamer van Volksvertegenwoordigers
het wetsontwerp met betrekking
tot de rechtspleging voor het Hof van
Cassatie in strafzaken goed en op 27
februari 2014 werd de wet gepubliceerd
in het Belgisch Staatsblad.
Daarmee gaven de regering en het
parlement gevolg aan de noodkreet
van het Hof van Cassatie dat in zijn
werking bedreigd werd door een toevloed
van penale cassatieberoepen.
Met een aantal belangrijke hervormingen
wil de wetgever hiertegen
een dam opwerpen en aan het cassatieberoep
in strafzaken opnieuw het
karakter geven van een buitengewoon
rechtsmiddel. De belangrijkste
aspecten van deze hervorming, waarvan
de verplichte tussenkomst van
een advocaat die houder moet zijn
van een getuigschrift van een opleiding
in cassatieprocedures in strafzaken
de meest ingrijpende is, worden
in dit artikel nader toegelicht.
Sancties
Nr. 3, juni 2014
Mr. U. van de Pol, Sancties 2014/19
Evenwicht in de rechtspositie van
gedetineerden: penitentiaire
scherpte geboden!
– De komende jaren
staan in het teken van
ingrijpende wijzigingen
in de tenuitvoerlegging
van straffen
en maatregelen.
Staatssecretaris Teeven
heeft wetsvoorstellen
en plannen ingediend om
niet alleen de capaciteit van de sectoren
jeugd, TBS en gevangeniswezen
van de Dienst Justitiële Inrichtingen
(DJI) aanzienlijk terug te brengen,
maar ook om met name voor het
gevangeniswezen een andere invulling
te geven aan het regime en het
detentietraject. De invoering van een
stelsel van promoveren/degraderen
binnen de penitentiaire inrichting
en de kwalificaties voor en invulling
van de elektronische detentie hebben
direct gevolgen voor de rechtspositie
van gedetineerden. Op 1 maart 2014
is het nieuwe stelsel in werking
getreden, waarbij het gedrag van
gedetineerden op grond van nauwkeurig
omschreven criteria wordt
geclassificeerd als groen, oranje en
rood. Afhankelijk van de uitkomst
worden zij in een basis- of plusprogramma
geplaatst.Veel meer dan
voorheen wordt inzet van gedetineerden
verwacht. Het is van belang
dat het penitentiaire veld zich voorbereidt
op de behandeling van hieruit
voortkomende geschillen. De
doorwerking van beslissingen over
het regime voor het verblijf van
gedetineerden en voor het vervolg (al
of niet elektronische detentie en de
invulling van voorwaardelijke invrijheidstelling)
is groot. Het begrip
penitentiaire scherpte wordt doorgaans
gebruikt in verband met het
veiligheidsbewustzijn in inrichtingen.
Voor de invulling van een evenwichtige
rechtspositie van gedetineerden
acht schr. een dergelijk
verscherpt bewustzijn evenzeer geboden.
En op dit terrein is nog veel
1792 NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26

Tijdschriften
(tijds)winst te behalen.
G.J. Schutte, Sancties 2014/20
De begroting Veiligheid en Justitie
– De jaarlijkse begrotingsbehandeling
is voor de bewindslieden van
Veiligheid en Justitie de gelegenheid
bij uitstek te laten zien wat hun
ambities zijn en hoe zij op de goede
weg zijn bij het bereiken van hun
doelstellingen. De traditionele rol
van de oppositie is dan de tekortkomingen
breed uit te meten. De in de
begroting te verwerken bezuinigingen
van het kabinet Rutte I en bovendien
bij de formatie van Rutte II overeengekomen
bezuinigingen laten
hun sporen onder meer achter bij
het Openbaar Ministerie (OM) en het
gevangeniswezen. Als tegelijkertijd
signalen worden afgegeven van een
(te) grote werkdruk is het moeilijk
vol te houden dat een door ieder
gewenste versterking van de strafrechtsketen
er niet door wordt
belemmerd. De minister probeerde
de Kamer gerust te stellen met de
mededeling dat hij zowel met het
OM als met de zittende magistratuur
goede afspraken had gemaakt.
Mr. dr. S. Meijer, Sancties 2014/21
Pay-to-Stay: over de eigen bijdrage
van gedetineerden aan de detentie
– Begin dit jaar heeft Staatssecretaris
Teeven van Veiligheid en Justitie
twee met elkaar samenhangende
concept-wetsvoorstellen gepresenteerd
in verband met de eigen bijdrage
voor het verblijf in een justitiële
inrichting en de eigen bijdrage van
veroordeelden aan de kosten van de
strafvordering en de slachtofferzorg.
In deze bijdrage richt schr. zich op
het eerste concept-wetsvoorstel. De
strekking van dit voorstel is dat veroordeelden
een deel van de kosten
die de overheid maakt voor een verblijf
in een penitentiaire inrichting
of een TBS-inrichting, dan wel een
deel van de kosten van de elektronische
detentie moeten gaan betalen.
Daarnaast wordt een verplichte
ouderbijdrage gevraagd van ouders
van jeugdigen die in een justitiële
jeugdinrichting verblijven. Het voorstel
is ook wel ‘een eigentijdse uit-
werking van het beginsel ‘de vervuiler
betaalt’ genoemd. Gedetineerden
moeten voortaan – letterlijk en
figuurlijk – betalen voor hun daden.
Dr. M.H. Nagtegaal, Sancties 2014/22
Herinvoering van elektronische
detentie in Nederland: oude kleren
in een nieuwe jasje
– Staatssecretaris Teeven van Veiligheid
en Justitie is van plan elektronische
detentie (ED) voor veroordeelde
delinquenten in te voeren. De meerderheid
van de Tweede Kamer heeft
onlangs voor het wetsvoorstel
gestemd, waardoor het momenteel ter
behandeling bij de Eerste Kamer ligt.
Het wetsvoorstel is onderwerp van
discussie bij de politieke partijen. Het
is niet de eerste keer dat elektronische
detentie in Nederland wordt
ingevoerd. Belangrijke vragen die
opkomen zijn dan ook: heeft deze
nieuwe poging kans van slagen Verschilt
ED, zoals nu voorzien, van eerdere
perioden van ED in Nederland
en zo ja: op welke manier Zijn er kenmerken
van de ED ‘in een nieuw jasje’
die maken dat deze succesvol kan
worden en zo ja, welke Het onderhavige
artikel gaat in op deze vragen,
waarbij verschillende onderwerpen
aan bod komen. Dit zijn achtereenvolgens
een korte beschrijving van de
geschiedenis van ED, het juridische
kader achter ED, de huidige plannen
in vergelijking met Europese ervaringen
en met eerdere Nederlandse perioden
van ED, en tot slot enkele discussiepunten
bij het wetsvoorstel.
Trema
37e jrg. nr. 6, juni 2014
Prof. mr. H.J.B. Sackers
‘Fuzzy law’rondom het alcoholslot
– Sinds 1 december 2011 is aan de
Wegenverkeerswet 1994 het alcoholslotprogramma
(ASP) toegevoegd.
Het ASP is bedoeld voor bestuurders
die zijn betrapt op het rijden onder
invloed. Het Centraal Bureau Rijvaardigheid
(CBR) moet in de in art. 17
Regeling maatregelen rijvaardigheid
en geschiktheid 2011 limitatief opgesomde
gevallen een alcoholslot een
ASP opleggen. Hierbij bestaat geen
ruimte voor een belangenafweging
en de rechtsbeschermingzoekende
burger heeft weinig mogelijkheden.
Schr. bespreekt ASP in de rechtspraak
en gaat nader in op ASP als ‘criminal
charge’ en evenredigheid. Volgens
schr. is deze op zich zinvolle maatregel
niet goed in het recht ingebed. Er
is sprake van samenloop van het
bestuursrecht en het strafrecht met
als gevolg onvoldoende rechtsbescherming
voor de rijbewijshouder.
Het is dan ook aan te bevelen om de
ASP-maatregel als ‘criminal charge’
aan te merken hetgeen volgens schr.
op grond van Europese rechtspraak
is te verdedigen.
1315
Vreemdelingenrecht
Nederlands tijdschrift voor
Europees recht
20e jrg. nr. 5, juni 2014
Mr. dr. E.R. Brouwer
Kaveh Puid, Abdullahi en de Dublin-
Verordening: uitleg bij een haperend
asielsysteem, gemiste kans
wat betreft de rechtsbescherming
– In de uitspraken
Kaveh Puid en Abdullahi
geeft het Hof van
Justitie nadere uitleg
over de toepassing
van de zogenoemde
Dublin-Verordening
inzake de vaststelling
van een voor de behandeling van een
asielverzoek verantwoordelijke lidstaat.
Hoewel het Hof van Justitie in
het Puid-arrest nog eens de verantwoordelijkheid
van de overdragende
lidstaat onderstreept om de Dublincriteria
zodanig toe te passen dat de
asielzoeker niet de dupe wordt van
eindeloze procedures, zijn beide uitspraken
teleurstellend voor wat
betreft de uitleg inzake de rechtsbescherming
van asielzoekers tegen
overdrachtsbesluiten.
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26 1793

Wetgeving
Een overzicht van aanhangige wetsvoorstellen
en gepubliceerde staatsbladen
met links naar de integrale
Kamerstukken is opgenomen op de
NJB-site www.njb.nl
Staatsblad
Werk en zekerheid
1316 - Wet tot wijziging van verschillende
wetten in verband met de
hervorming van het ontslagrecht,
wijziging van de rechtspositie van
flexwerkers en wijziging van verschillende
wetten in verband met het
aanpassen van de Werkloosheidswet,
het verruimen van de openstelling
van de Wet inkomensvoorziening
oudere werklozen en de beperking
van de toegang tot de Wet inkomensvoorziening
oudere en gedeeltelijk
arbeidsongeschikte werkloze werknemers
(Wet werk en zekerheid)
– Deze wet regelt aanpassingen in
het flexrecht, het ontslagrecht en de
WW, onder meer naar aanleiding van
het sociaal akkoord dat kabinet en
centrale werkgevers- en werknemersorganisaties
in 2013 sloten.
Flexwerkers
De wet wijzigt ten eerste de rechtspositie
van flexwerkers. Daardoor wordt
onder meer de zogenaamde ketenbepaling
gewijzigd. De ketenbepaling,
zoals geregeld in artikel 7:668a van
het Burgerlijk Wetboek (BW), regelt
op dit moment dat elkaar opvolgende
tijdelijke contracten op zeker
moment overgaan in een vast contract.
Dat is het geval bij meer dan
drie elkaar opvolgende contracten of
(bij een minder aantal) als een periode
van drie jaar wordt overschreden.
Tijdelijke contracten worden als
opeenvolgend gezien als zij elkaar
met een tussenpoos van drie maanden
of minder opvolgen. Bij collectieve
arbeidsovereenkomst (cao) kan
van de ketenbepaling worden afgeweken.
De ketenbepaling wordt op de
volgende wijze aangepast:
- afwijking bij cao van de maximale
duur en het maximale aantal contracten
wordt aan voorwaarden
gebonden;
- de tussenpoos waarbinnen contrac-
ten als opeenvolgend worden gezien,
wordt verlengd van drie naar zes
maanden. Hiervan kan niet meer bij
cao worden afgeweken;
- de maximumtermijn van de ketenbepaling
wordt teruggebracht van
drie jaar naar twee jaar.
Verder onder deze noemer aanpassingen
van de regelingen over
proeftijd, opvolgend werkgeverschap,
concurrentiebedingen, uitzend- en
oproepkrachten en aanzegtermijnen.
Ontslagrecht
Om te komen tot een eenduidig ontslagrecht
is het noodzakelijk dat het
BBA 1945 komt te vervallen en het
ontslagrecht in het BW en daarop
gebaseerde nadere regelgeving wordt
geconcentreerd. De ontslagcriteria
zoals die thans zijn opgenomen in
het op het BBA 1945 gebaseerde Ontslagbesluit
worden opgenomen in
het BW en daarop gebaseerde lagere
regelgeving zodat in één en hetzelfde
wetgevingscomplex niet alleen de
criteria voor een rechtsgeldig ontslag
worden geregeld, maar ook de opzegverboden,
de in acht te nemen opzegtermijnen,
de regels die gelden voor
een rechtsgeldig ontslag op staande
voet en de vergoedingen die verschuldigd
kunnen zijn als gevolg van
ontslag.
Preventieve toetsing
De preventieve toetsing van ontslag
blijft gehandhaafd. Die toetsing zal
worden uitgevoerd door UWV of de
kantonrechter, afhankelijk van de
ontslaggrond. Ontslagen die verband
houden met bedrijfseconomische
omstandigheden of na langdurige
arbeidsongeschiktheid zullen vooraf
worden getoetst door UWV. Voorgenomen
ontslagen vanwege vermeend
disfunctioneren, verwijtbaar handelen
of nalaten van de werknemer,
andere in de persoon van de werknemer
gelegen redenen of vanwege een
verstoorde arbeidsverhouding, zullen
worden getoetst door de kantonrechter.
Een werkgever kan dus bij eenzelfde
ontslaggrond niet langer kiezen
tussen UWV of de rechter.
De verplichting tot het vragen van
toestemming aan UWV of om de
kantonrechter te verzoeken de
arbeidsovereenkomst te ontbinden,
geldt als de werknemer niet instemt
met het ontslag. Deze voorwaarde
betekent niet dat een werkgever de
werknemer altijd eerst moet vragen
of hij instemt met zijn ontslag. Als
de werkgever die kans op voorhand
als gering inschat, kan hij – net als
nu het geval – direct aan UWV vragen
om toestemming voor opzegging
of de rechter verzoeken de
arbeidsovereenkomst te ontbinden,
zonder eerst de werknemer te consulteren.
Bij het ontbreken van een dergelijke
verklaring wordt ervan uitgegaan
dat de werknemer niet heeft
ingestemd. Als de werkgever desondanks
de arbeidsovereenkomst
opzegt dan kan de werknemer naar
de kantonrechter om het ontslag
ongedaan te laten maken/de opzegging
door de rechter laten vernietigen.
De werknemer kan zijn schriftelijke
(onvoorwaardelijke) instemming
met ontslag bovendien binnen veertien
dagen schriftelijk herroepen,
zonder opgaaf van redenen. Indien
de werkgever de werknemer niet
heeft gewezen op die mogelijkheid,
wordt die bedenktermijn verlengd
tot drie weken.
De preventieve toets zal gelden ten
aanzien van een ieder die werkzaam
is op grond van een arbeidsovereenkomst,
met uitzondering van
bestuurders van rechtspersonen,
indien herstel van de arbeidsovereenkomst
op grond van Boek 2 van
het Burgerlijk wetboek niet mogelijk
is en van de werknemer die doorgaans
op minder dan vier dagen per
week uitsluitend of nagenoeg uitsluitend
diensten verricht ten behoeve
van het huishouden van de natuurlijke
persoon tot wie hij in dienstbetrekking
staat.
Na toestemming van UWV kan de
werkgever de arbeidsovereenkomst
opzeggen. De door UWV verleende
toestemming is geldig gedurende
een periode van vier weken na de
dagtekening daarvan. Bij opzegging
van de arbeidsovereenkomst kan de
werkgever de proceduretijd bij UWV,
of bij de bij cao ingestelde commissie,
in mindering brengen op de door
hem in acht te nemen opzegtermijn
(mits minimaal één maand resteert).
Als de werknemer meent dat hij
ondanks toestemming van UWV of
de commissie ten onrechte is ontslagen
dan kan hij zich binnen twee
maanden na het eindigen van de
arbeidsovereenkomst tot de kantonrechter
wenden met het verzoek de
arbeidsovereenkomst te herstellen.
Als de werkgever binnen 26 weken
nadat een werknemer is ontslagen
1794 NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26

Wetgeving
wegens bedrijfseconomische omstandigheden
een ander in dienst neemt
voor dezelfde werkzaamheden, zonder
deze eerst aan de ontslagen werknemer
aan te bieden kan de opzegging
van de arbeidsovereenkomst
worden vernietigd, de arbeidsovereenkomst
worden hersteld, of een
billijke vergoeding aan de werknemer
worden toegekend. Dit is de
wederindiensttredingsvoorwaarde.
In de wet wordt verder voorzien in de
mogelijkheid van hoger beroep en
cassatie tegen de uitspraak van de
kantonrechter (zoals thans bij de
kennelijk onredelijk ontslagprocedure
ook het geval is). De overweging
die hieraan ten grondslag ligt, is dat
in een stelsel waar verschillende kantonrechters
oordelen over ontslag, de
mogelijkheid van hoger beroep en
cassatie tegen een beslissing van de
rechter van belang wordt geacht om
uniformiteit in de rechtspraak te
bevorderen.
Transitievergoeding
Bij het eindigen of niet voortzetten
na een einde van rechtswege van een
arbeidsovereenkomst is de werkgever
een transitievergoeding verschuldigd
als de arbeidsovereenkomst ten minste
twee jaar heeft bestaan. De vergoeding
is over de eerste tien jaar
van de arbeidsovereenkomst gelijk
aan een zesde van het maandsalaris
voor elke periode van zes maanden
dat de arbeidsovereenkomst heeft
geduurd (hetgeen overeenkomt met
een derde van het maandsalaris per
dienstjaar) en gelijk aan een kwart
van het maandsalaris over elke daaropvolgende
periode van zes maanden
(hetgeen overeenkomt met een
half maandsalaris per dienstjaar na
het tiende dienstjaar). De transitievergoeding
wordt gemaximeerd op
een bedrag van € 75.000, of op een
bedrag gelijk aan ten hoogste het
jaarsalaris van de werknemer als dat
hoger is dan € 75.000. Het recht op
deze vergoeding geldt als de arbeidsovereenkomst
op initiatief van de
werkgever is beëindigd door opzegging
na toestemming van UWV of
door ontbinding door de rechter of,
in geval van een tijdelijk contract, op
initiatief van de werkgever niet aansluitend
wordt verlengd nadat dit
van rechtswege is geëindigd. Als een
werkgever bij het eindigen van een
contract voor bepaalde tijd de werknemer
wel een (gelijkwaardig of
beter) nieuw contract aanbiedt maar
de werknemer geen gebruik maakt
van dat aanbod, is er dus geen recht
op een transitiebudget. Er is geen
recht op een transitievergoeding
bij een beëindiging van de arbeidsovereenkomst
met wederzijds
goedvinden. Voorzien wordt in de
mogelijkheid om bij collectieve
arbeidsovereenkomst of regeling
door of namens een daartoe bevoegd
bestuursorgaan af te wijken van de
wettelijke regeling voor de transitievergoeding.
Bij amendement is voorzien
in een overbruggingsregeling
voor kleine MKB werkgevers als het
gaat om de verschuldigde transitievergoeding.
Redelijke grond voor ontslag
Als algemene regel geldt dat ontslag
geoorloofd is als daar een redelijke
grond voor is. Een belangrijke doelstelling
van deze wet is om juridisering
van ontslag te voorkomen en de
rechtszekerheid te bevorderen. Daartoe
worden zo concreet mogelijke
normen in de wet (en lagere regelgeving)
opgenomen om te beoordelen
of er een redelijke grond is voor ontslag,
overeenkomstig de regels die
thans hiervoor zijn gesteld in het
Ontslagbesluit en in de daarop gebaseerde
Beleidsregels Ontslagtaak
UWV. De wet formuleert een algemene
verplichting voor de werkgever
om te werken aan herplaatsing, in
aanvulling op de eis dat bij opzegging
sprake dient te zijn van een
redelijke grond. Indien herplaatsing
niet in de rede ligt, komt de herplaatsingsverplichting
te vervallen. Bij
amendement is geregeld dat daarvan
in ieder geval sprake is in een situatie
van verwijtbaar handelen of nalaten
van de werknemer, waarbij het
voortduren van de arbeidsovereenkomst
in redelijkheid niet van de
werkgever verwacht kan worden.
Werkloosheidsregelingen
De wet past ten slotte de werkloosheidsregelingen
aan, onder andere
verkorting van de maximale duur
van de Werkloosheidswet (WW). Deze
maatregelen moeten ertoe leiden dat
werkloze werknemers eerder werk
aanvaarden (activerender maken van
werkloosheidsuitkeringen). Het
wordt mogelijk om bij collectieve
arbeidsovereenkomst (cao) te kiezen
voor een aanvulling van de Werkloosheidswet
(WW) tot de huidige maximale
duur. De Minister van Sociale
Zaken en Werkgelegenheid (SZW) zal
zulke cao’s in beginsel algemeen verbindend
verklaren.
Inwerkingtreding op een bij kb te
bepalen tijdstip, mogelijk met terugwerkende
kracht. Artikel I, onderdeel
N, van deze wet treedt in werking
met ingang van 1 juli 2015.
Wet van 14-06-2014, Stb. 2014, 216 (Kamerstukken
33 818)
Kwaliteit jeugdzorg
1317 - Wet houdende aanpassingen
van de Wet op de jeugdzorg en enkele
andere wetten ten behoeve van de
professionalisering van de jeugdzorg
– Deze wet brengt enkele wetswijzigingen
tot stand die tot doel hebben
een wettelijk stelsel voor de professionalisering
van beroepsbeoefenaren,
werkzaam in de jeugdzorg, niet
alleen te kunnen invoeren voor de
bureaus jeugdzorg, de zorgaanbieders,
bedoeld in de Wet op de jeugdzorg,
de raad voor de kinderbescherming
en de Stichting Nidos, maar
ook voor alle justitiële jeugdinrichtingen
en Bureaus Halt. Bij amvb
zullen regels worden gesteld betreffende
(de erkenning van) een kwaliteitsregister
waar de beroepsbeoefenaren
kunnen worden ingeschreven
alsmede over de verantwoordelijkheidstoedeling
van bij of voor jeugdzorgorganisaties
werkzame personen
die in dat kwaliteitsregister zijn ingeschreven,
om een verantwoorde uitvoering
van taken en verantwoorde
zorg te kunnen realiseren.
De Wet op de jeugdzorg biedt reeds
voldoende mogelijkheden om bij
amvb voor de bureaus jeugdzorg en
de zorgaanbieders, bedoeld in de Wet
op de jeugdzorg, vorenbedoelde
regels te stellen. Door de wijzigingen
van de Beginselenwet justitiële
jeugdinrichtingen en de Wet Justitiesubsidies
worden ook de jeugdinrichtingen
en Bureau Halt meegenomen
in het professionaliseringsproces.
Voorts wordt in deze wet een voorziening
getroffen om de Inspectie
Jeugdzorg de bevoegdheid te geven
om een tuchtklacht in te dienen in
het kader van het door het kwaliteitsregister
georganiseerde tuchtrecht.
Inwerkingtreding op een bij kb te
bepalen tijdstip.
Wet van 21-05-2014, Stb. 2014, 220 (Kamerstukken
33 619)
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26 1795

Wetgeving
Transgenders
Inwerkingtreding en Besluit
1318 - Besluit houdende aanwijzing
van deskundigen als bedoeld in artikel
28a van Boek 1 van het Burgerlijk
Wetboek (Besluit aanwijzing deskundigen
transgenders) en tot vaststelling
van het tijdstip van inwerkingtreding
van de Wet van 18 december
2013 tot wijziging van Boek 1 van
het Burgerlijk Wetboek en de Wet
gemeentelijke basisadministratie
persoonsgegevens in verband met
het wijzigen van de voorwaarden
voor en de bevoegdheid ter zake van
wijziging van de vermelding van het
geslacht in de akte van geboorte (Stb.
2014, 1)
– De wet, die regelt dat transgenders
makkelijker de vermelding van het
geslacht op hun geboorteakte kunnen
laten wijzigen, treedt in werking
met ingang van 1 juli 2014. Vanaf die
datum is het voldoende als een specifiek
deskundige de wilsbekwaamheid
van de betrokkene en de duurzaamheid
van de overtuiging en
diens daarop gebaseerde wens tot
wijziging van de vermelding van het
geslacht in de akte van geboorte,
vaststelt. Met een verklaring van zo’n
deskundige kan de ambtenaar van de
burgerlijke stand de vermelding van
het geslacht in de geboorteakte wijzigen,
de gang naar de rechter is daarvoor
niet meer nodig. Dit besluit, dat
ook per 1 juli 2014 in werking treedt,
wijst eveneens de deskundigen aan
die een verklaring transgenders
mogen afgeven. Als deskundigen
bedoeld in artikel 28a Boek 1 BW zijn
aangewezen de artsen en psychologen
verbonden aan de drie expertisecentra
patiëntenzorg inzake genderdysforie
die thans in ons land op dit
terrein werkzaam zijn.
Besluit van 19-06-2014, Stb. 2014, 222
Legalisatie handtekeningen
notarissen
Inwerkingtreding
1319 - Besluit tot vaststelling van het
tijdstip van inwerkingtreding van de
wet van 2 juni 2014 tot wijziging van
de Wet op het notarisambt en enkele
andere wetten in verband met onder
meer een gewijzigde regeling van de
legalisatie van handtekeningen van
notarissen (Stb. 2014, 202)
– Artikel I, onderdelen A tot met T, Tb
tot en met W, X, eerste en tweede
subonderdeel, Y en Z, en de artikelen
II tot en met V van deze wet treden
in werking op 1 juli 2014.
Besluit van 19-06-2014, Stb. 2014, 224
Wettelijke status CVOM
1320 - Wet tot wijziging van de Wet
op de rechterlijke organisatie en enige
andere wetten in verband met de
wettelijke regeling van de centrale
verwerking Openbaar Ministerie
– Deze wet kent de centrale verwerking
openbaar ministerie (CVOM)
een wettelijke status als onderdeel
van het openbaar ministerie toe. De
aard van de zaken die de CVOM
behandelt, gecombineerd met de
ingewikkelde constructies op grond
waarvan de CVOM deze zaken ten
behoeve van alle arrondissementsparketten
thans als dienstonderdeel
van het College van procureurs-generaal
behandelt, maakt dit wenselijk.
De CVOM is in 2005 ontstaan als een
landelijke serviceorganisatie ter
ondersteuning van de arrondissementsparketten
bij de verwerking
van zogeheten standaardzaken.
De ontwikkeling die de CVOM in de
afgelopen jaren heeft doorgemaakt,
maakt wettelijke positionering van
de CVOM wenselijk. Het gaat hierbij
vooral om de verandering in de aard
van de zaakstromen en de positionering
van de verantwoordelijkheid
voor de centrale sturing op de zaakstromen
(een nieuwe taak voor de
CVOM vormt onder meer het traject
Zo Snel, Slim, Selectief, Samen en
Samenlevingsgericht Mogelijk (ZSM)).
Als gevolg van de ontwikkeling van
de CVOM tot een organisatieonderdeel
met een duidelijke eigen taak,
die deels moet worden uitgevoerd
door officieren van justitie, in alle
arrondissementen, voldoet de huidige
positie als dienstonderdeel van
het parket-generaal niet meer. Door
een afzonderlijke wettelijke positionering
van de CVOM, kan de CVOM
zelf de verantwoordelijkheid nemen
voor het afdoen van zaakstromen, in
plaats van voor de arrondissementsparketten
zaakstromen af te doen.
Ook het feit dat er door wettelijke
positionering een vermindering van
werklast in het kader van de mandaatregelingen
zal zijn, het aantal
detacheringen zal worden teruggedrongen
en de CVOM zelf officieren
van justitie en juristen kan aanstellen,
maakt het wenselijk om de
CVOM als afzonderlijk onderdeel van
het Om in de wet te positioneren.
Wet van 19-06-2014, Stb. 2014, 225 (Kamerstukken
33 850)
Nieuwe
wetsvoorstellen
Correctiemechanisme
Wet Hof
1321 - Wetsvoorstel (14-06-2014) tot
aanpassing van het sanctiemechanisme
voor decentrale overheden van
de Wet houdbare overheidsfinanciën
– De Wet houdbare overheidsfinancien
(Wet Hof) bevat het benodigde
wettelijke instrumentarium voor het
bereiken en in stand houden van
houdbare overheidsfinanciën. De
kern van de wet is verankering van
de Europese begrotingsafspraken en
de bepaling dat het Rijk en de decentrale
overheden een gelijkwaardige
inspanning moeten leveren om aan
deze afspraken te voldoen. De meest
in het oog springende daarvan is het
bereiken van begrotingsevenwicht op
middellange termijn. Met deze
afspraak wordt uitdrukking gegeven
aan de noodzaak van een houdbare
EMU-schuld. De beheersing van het
EMU-saldo is een gezamenlijke verantwoordelijkheid
voor het Rijk en
de decentrale overheden. De eindverantwoordelijkheid
voor de overheidsfinanciën
als geheel ligt bij het Rijk.
Om deze verantwoordelijkheid in te
kunnen vullen, heeft het Rijk, in het
bijzonder de Minister van Financiën,
de instrumenten daartoe nodig. De
inkomsten en uitgaven van de decentrale
overheden staan niet onder de
directe invloed van het Rijk. Het huidige
artikel 6 van de Wet Hof biedt
de Minister van Financiën de mogelijkheid
om het EMU-saldo van de
decentrale overheden te beheersen
via een sanctiemechanisme. Met
deze wetswijziging wordt het sanctiemechanisme
vervangen door een
correctiemechanisme conform het
amendement van het lid Koolmees
c.s. zoals ingediend bij de behande-
1796 NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26

Wetgeving
ling van het wetsvoorstel Hof in de
Tweede Kamer (Kamerstukken II
2012/13, 33 416, nr. 23). Met het correctiemechanisme
bestaat de mogelijkheid
om het EMU-saldo van de
decentrale overheden te beheersen
bij een dreigende, meerjarige, overschrijding
van de vastgestelde norm
voor het EMU-saldo van de decentrale
overheden. Het correctiemechanisme
treedt alleen in werking als de
macronorm voor het EMU-saldo van
de decentrale overheden structureel
wordt overschreden.
Kamerstukken II 2013/14, 33 961, nrs. 1-3
Omgevingswet
1322 - Wetsvoorstel (16-06-2014)
houdende regels over het beschermen
en benutten van de fysieke leefomgeving
(Omgevingswet)
– Het huidige omgevingsrecht is verbrokkeld
en verdeeld over tientallen
wetten. Er zijn aparte wetten voor
bodem, bouwen, geluid, infrastructuur,
mijnbouw, milieu, monumentenzorg,
natuur, ruimtelijke ordening
en waterbeheer. Deze verbrokkeling
leidt tot afstemmings- en coördinatieproblemen
en verminderde kenbaarheid
en bruikbaarheid voor alle
gebruikers. Initiatiefnemers van activiteiten
worstelen met veel verschillende
wetten met elk hun eigen procedures,
planvormen en regels.
Bevoegde gezagsinstanties beoordelen
een initiatief niet in samenhang
en integraal beleid komt niet of
moeizaam tot stand. Bovendien sluit
de huidige wetgeving niet meer goed
aan op huidige en toekomstige ontwikkelingen.
Zo richten de huidige
wettelijke regels zich nog onvoldoende
op duurzame ontwikkeling en
houden ze onvoldoende rekening
met regionale verschillen, de behoefte
aan maatwerk in concrete projecten
en het belang van vroegtijdige
betrokkenheid van belanghebbenden
bij de besluitvorming over projecten.
Het huidige omgevingsrecht is kortom
te versnipperd en niet inzichtelijk
genoeg. De balans ligt te veel bij
zekerheid en te weinig bij groei die
gericht is op duurzame ontwikkeling.
Het wetsvoorstel wil een fundament
bieden voor bundeling van het omgevingsrecht
in één wet, zoals de Algemene
wet bestuursrecht (Awb) dat
heeft gedaan voor het algemene
bestuursrecht. De voorgestelde
Omgevingswet integreert de gebiedsgerichte
onderdelen van de huidige
wetten in één wet met één samenhangend
stelsel van planning,
besluitvorming en procedures. Het
wetsvoorstel zou direct moeten leiden
tot betere mogelijkheden voor
integraal beleid, tot een betere bruikbaarheid
en substantiële vereenvoudiging
van het omgevingsrecht. Plannen
en vergunningen worden zo veel
mogelijk gebundeld, procedures worden
sneller. Naar schatting 50.000
bestemmingsplannen en beheersverordeningen
worden circa 400 omgevingsplannen.
Dankzij deze bundeling
worden kosten bespaard,
onderzoekslasten beperkt en komen
er betere mogelijkheden voor digitale
vaststelling en beschikbaarheid
van plannen, besluiten en onderzoeken.
De Omgevingswet maakt deze
winst mogelijk, maar een groot deel
van de voordelen zal worden gerealiseerd
bij het opstellen van de bijbehorende
algemene maatregelen van
bestuur en ministeriële regelingen.
De maatschappelijke doelen van de
voorgestelde Omgevingswet zijn, met
het oog op duurzame ontwikkeling,
het in onderlinge samenhang: (a)
bereiken en in stand houden van een
veilige en gezonde fysieke leefomgeving
en een goede omgevingskwaliteit
en (b) doelmatig beheren, gebruiken
en ontwikkelen van de fysieke
leefomgeving ter vervulling van
maatschappelijke functies.
Met de Omgevingswet en bijbehorende
uitvoeringsregelgeving worden
vier verbeterdoelen nagestreefd:
heid,
de voorspelbaarheid en het
gebruiksgemak van het omgevingsrecht;
hangende
benadering van de fysieke
leefomgeving in beleid, besluitvorming
en regelgeving;
afwegingsruimte door een actieve en
flexibele aanpak mogelijk te maken
voor het bereiken van doelen voor de
fysieke leefomgeving;
besluitvorming over projecten in de
fysieke leefomgeving.
Het wetsvoorstel omvat grondslagen
voor omgevingswaarden, instructieregels
en instructies die randvoorwaarden
vormen voor het handelen van de
overheid, een planstelsel, grondslagen
voor algemene regels voor activiteiten
en regels voor besluitvorming over
projecten en activiteiten in de fysieke
leefomgeving.
Voorzien is dat de Omgevingswet uiteindelijk
in de plaats komt van:
ringenwet
Privaatrecht, de Crisis- en
herstelwet, de interimwet stad-enmilieubenadering,
de onteigeningswet,
de Ontgrondingenwet, de
Planwet verkeer en vervoer, de Spoedwet
wegverbreding, de Tracéwet, de
Waterstaatswet 1900, de Waterwet, de
Wegenwet, de Wet
algemene bepalingen omgevingsrecht,
de Wet ammoniak en veehouderij,
de Wet beheer rijkswaterstaatswerken,
de Wet bodembescherming,
de Wet geluidhinder, de Wet geurhinder
en veehouderij, de Wet herverdeling
wegenbeheer, de Wet hygiëne en
veiligheid badinrichtingen en
zwemgelegenheden, de Wet inrichting
landelijk gebied, de Wet inzake
de luchtverontreiniging, de Wet
natuurbescherming, de Wet milieubeheer,
de Wet ruimtelijke ordening,
de Wet voorkeursrecht gemeenten en
de Wrakkenwet;
en de Woningwet;
energie, mijnbouw, luchtvaart en
spoorwegen die een rol spelen bij
besluiten over ontwikkeling van de
fysieke leefomgeving.
Kamerstukken II 2013/14, 33 962, nrs.1-4
Beloningsbeleid banken
1323 - Wetsvoorstel (17-06-2014) tot
wijziging van de Wet op het financieel
toezicht houdende regels met
betrekking tot het beloningsbeleid
van financiële ondernemingen (Wet
beloningsbeleid financiële ondernemingen)
– Een beheerst beloningsbeleid levert
een bijdrage aan het streven naar
een duurzame en aan de burger
dienstbare financiële sector waarin
geen excessen voorkomen en kan
eveneens bijdragen aan het overbruggen
van de kloof die tussen de
maatschappij en de financiële sector
is ontstaan. Met het onderhavige
wetsvoorstel introduceert het kabinet
een pakket aan regels dat financiële
ondernemingen verplicht tot
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26 1797

Wetgeving
het voeren van een beheerst beloningsbeleid
en dat excessieve variabele
beloningen aan banden legt. Het
wetsvoorstel heeft daarnaast tot doel
de reeds bestaande beloningsregelgeving
voor financiële ondernemingen
overzichtelijk samen te brengen,
begrippen te harmoniseren en waar
nodig bestaande normen aan te
scherpen.
In het wetsvoorstel zijn de volgende
onderwerpen opgenomen:
financiële onderneming;
zien
van het beloningsbeleid;
20%;
abele
beloningen;
retentievergoedingen;
beloningen;
ring
van vertrekvergoedingen.
Kamerstukken II 2013/14, 33 964, nrs. 1-4
1324
Wet werken naar vermogen
Verslag (19-06-2014) en nota naar
aanleiding van het verslag (20-06-
2014) inzake het wetsvoorstel tot wijziging
van de Wet werk en bijstand,
de Wet sociale werkvoorziening, de
jonggehandicapten en enige andere
wetten gericht op bevordering deelname
aan de arbeidsmarkt voor
mensen met arbeidsvermogen en
harmonisatie van deze regelingen.
Kamerstukken I 2013/14, 33 161, F en G
Recidive rijden onder invloed
van drugs
Tekst van het gewijzigd wetsvoorstel
(24-06-2014) tot wijziging van de
Wegenverkeerswet 1994 in verband
te
van de recidiveregeling voor ernstige
verkeersdelicten en de verho-
Kamerstukken I 2013/14, 33 346, A
Wet Natuurbescherming
Nota van wijziging en advies Afdeling
advisering van de Raad van State
(18-06-2014) inzake het wetsvoorstel
Kamerstukken II 2013/14, 33 348, nrs. 5 en 6
Financieel-economische
criminaliteit
Tweede nota van wijziging (23-06-
2014) en verslag van een wetgevingsoverleg
(25-06-2014) inzake het wetsvoorstel
tot wijziging van het
Wetboek van Strafrecht, het Wetboek
van Strafvordering en de Wet op de
economische delicten met het oog
op het vergroten van de mogelijkheden
tot opsporing, vervolging, alsmede
het voorkomen van financieel-eco-
mogelijkheden bestrijding financieeleconomische
criminaliteit).
Kamerstukken II 2013/14, 33 685, nrs. 15 en 16
Institutionele wijzigingen
decentraal bestuur
Tekst van het gewijzigd wetsvoorstel
(10-06-2014) tot wijziging van de
Gemeentewet, de Provinciewet, de
Wet openbare lichamen Bonaire, Sint
-
Kamerstukken I 2013/14, 33 691, A
Digitale handhaving
Eindverslag (24-06-2014) over het
wetsvoorstel tot wijziging van de Wet
administratiefrechtelijke handhaving
verkeersvoorschriften, het Wetboek
van Strafvordering en de Gemeentewet
in verband met de digitalisering
van de handhaving van veelvoorkomende
overtredingen (Wet digitale
handhaving veelvoorkomende overtredingen).
Kamerstukken I 2013/14, 33 697, C
Elektronische detentie
Memorie van antwoord (25-06-2014)
bij het wetsvoorstel tot wijziging van
de Penitentiaire beginselenwet en
het Wetboek van Strafrecht in verband
met de herijking van de wijze
heidsbenemende
sancties en de
invoering van elektronische detentie.
Kamerstukken I 2013/14, 33 745, C
Verzamelwet pensioenen
2014
Tweede nader verslag (23-06-2014)
over het wetsvoorstel tot wijziging
van de Pensioenwet, de Wet verplichte
beroepspensioenregeling en enkele
andere wetten in verband met het
van toepassing worden van de Kader-
teit
Financiële Markten en in verband
met enkele andere wijzigingen.
Kamerstukken II 2013/14, 33 863, nr. 13
Nationale Bewegwijzeringsdienst
Nota n.a.v. het verslag (13-06-2014)
bij het wetsvoorstel tot wijziging van
de Wegenverkeerswet 1994 in verband
met de ontwerpen voor bewegwijzering.
Kamerstukken II 2013/14, 33 899, nr. 6
Spoor in beweging -
verblijfsverbod stations
Nota n.a.v. het verslag (19-06-2014)
bij het wetsvoorstel tot wijziging van
de Spoorwegwet en de Wet personenvervoer
2000 in verband met een
-
‘Spoor in beweging’, waaronder regels
inzake bijzondere spoorwegen en
genregime
hoofdspoorwegen, en in
verband met de invoering van een
verblijfsverbod voor voorzieningen
openbaar vervoer.
Kamerstukken II 2013/14, 33 904, nr. 6
Bestedingsvrijheid educatie
Tekst van het gewijzigd wetsvoorstel
(17-06-2014) tot wijziging van onder
inzake het invoeren van een specifie-
len
van de verplichte besteding van
dingencentra.
Kamerstukken I 2013/14, 33 911, A
Bedrijveninvesteringszones
Nota n.a.v. het verslag (17-06-2014)
voor bedrijveninvesteringszones.
Kamerstukken II 2013/14, 33 917, nr. 6
Deelfonds sociaal domein
Verslag (24-06-2014) over het wets-
gen
i.v.m. de instelling van een
deelfonds sociaal domein.
Kamerstukken II 2013/14, 33 935, nr. 5
1798 NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26

Wetgeving
1325
Nota’s,
rapporten &
verslagen
1F’ers
Brief van de Staatssecretaris van VenJ
(10-06-2014) over een aanbeveling
van de Nationale Ombudsman om
aan vreemdelingen aan wie artikel
1F van het Vluchtelingenverdrag is
tegengeworpen op verzoek tussentijdse
informatie te verstrekken over
de stand van zaken met betrekking
tot hun strafvorderlijke status.
– De Minister van VenJ heeft inmiddels
aangegeven dat hij de door de
Nationale ombudsman gedane aanbeveling
niet overneemt. De brief die
hij daarover aan de Nationale
Ombudsman stuurde is als bijlage bij
deze brief te vinden. Benadrukt
wordt dat het OM geen wettelijke
informatieplicht kent.
Kamerstukken II 2013/14, 19 637, nr. 1852
Landgebonden asielbeleid
Brief van de staatssecretaris van VenJ
(16-06-2014) met een inhoudelijke
toelichting op het landgebonden
beleid en de feitelijke beoordeling
daarvan.
– De staatssecretaris gaat in op op de
beoordeling van Somalische vreemdelingen
die hun vrees ontlenen aan
de strikte regels van Al-Shabaab en
de beoordeling van een vlucht- en
vestigingsalternatief voor vreemdelingen
uit Irak en Afghanistan.
Kamerstukken II 2013/14, 19 637, nr. 1862
Herkapitalisatie banken
Brief van de Minister van Financiën
(13-06-2014) over de uitwerking van
het ESM-instrument directe herkapitalisatie
van banken.
- In lijn met de richtsnoeren voor de
bestaande ESM-instrumenten legt dit
nieuwe ontwerprichtsnoer gedetailleerd
de procedures, toegangscriteria
en conditionaliteit voor directe herkapitalisatie
van banken door het
ESM vast. De ontwerpresolutie voor
instelling van het directe herkapitalisatie-instrument
dient met onderlinge
overeenstemming door de Raad
van gouverneurs van het ESM te worden
aangenomen. In de instellingsresolutie
voor het nieuwe instrument
van directe herkapitalisatie is vastgelegd
dat het gebruik van het instrument
een besluit in onderlinge overeenstemming
vereist van de Raad
van gouverneurs van het ESM.
Zo dient er eerst, conform deze
Nederlandse inzet, sprake te zijn van
een diepe bail-in voordat publieke
middelen kunnen worden aangewend.
Daarbij is vastgelegd dat alleen
gebruik van directe herkapitalisatie
kan worden gemaakt, indien er geen
mogelijkheden zijn voor gebruik van
het ESM-instrument voor indirecte
herkapitalisatie (waarbij een lidstaat
van het ESM leent om banken te herkapitaliseren).
Directe herkapitalisatie
kan alleen worden ingezet als
sluitstuk, indien private en andere
(nationale) publieke oplossingen uitgeput
zijn. Een ander cruciaal Nederlands
punt betreft de besluitvorming
in onderlinge overeenstemming over
individuele besluiten om het ESM te
laten participeren in een bank. Met
deze uitwerking van de mogelijkheid
van directe herkapitalisatie van banken
door het ESM kan een volgende
bouwsteen van de Bankenunie
worden gelegd. Met het oog op een
tijdige instelling van dit nieuwe ESMinstrument,
voordat het gemeenschappelijk
toezichtsmechanisme
(SSM) in november 2014 inwerking
treedt, is het streven gericht op een
formele goedkeuring door de Raad
van gouverneurs van het ESM in de
herfst van 2014. Zodra de nationale
procedures in verschillende lidstaten
zijn gefinaliseerd, kan de Raad van
gouverneurs van het ESM het nieuwe
ESM-instrument formeel vaststellen.
Kamerstukken II 2013/14, 21 501-07, nr. 1155
Oostelijk partnerschap EU
Brief van de Minister van BuZa (12-
06-2014) over de relatie tussen de
Europese Unie en haar oosterburen,
in de context van het voorkomen
van nieuwe scheidslijnen in Europa.
– Sinds de oprichting in 2009 is het
doel van het Oostelijk Partnerschap
het realiseren van politieke associatie
en economische integratie tussen
de zes landen van het Oostelijk Partnerschap
(Armenië, Azerbeidzjan,
Georgië, Moldavië, Oekraïne en Wit-
Rusland) en de Europese Unie. In de
oprichtingsverklaring van 7 mei 2009
werd nadrukkelijk gesteld dat ‘het
Oostelijk Partnerschap een duidelijke
politieke boodschap behelst over de
noodzaak de koers van hervormingen
aan te houden.’ Voor de EU was het
achterliggend doel steun bieden aan
transitieprocessen in buurlanden
zodat deze zich kunnen ontwikkelen
tot stabiele democratieën en markteconomieën
waarmee de veiligheid
en welvaart aan de buitengrenzen van
de Unie wordt bevorderd. Binnen het
Oostelijk Partnerschap zijn twee sporen
ontwikkeld: een bilateraal spoor,
waarin de EU met de afzonderlijke
partners samenwerkt en waarbij associatie-
en vrijhandelsakkoorden het
raamwerk bieden, en een multilateraal
spoor voor de zes partnerlanden
gezamenlijk. In de afgelopen vijf jaar
hebben de zes partnerlanden ieder
een eigen, uiteenlopende koers
gevolgd. Wit-Rusland neemt alleen
deel aan het multilaterale spoor van
het Oostelijk Partnerschap. Gezien de
politieke- en mensenrechtensituatie
in het land heeft de EU sancties ingesteld
en onderhoudt de EU geen contractuele
relaties met Wit-Rusland.
Azerbeidzjan heeft zich niet bijzonder
geïnteresseerd getoond in het Oostelijk
Partnerschap met uitzondering
van commerciële deelterreinen. De
kwestie Nagorno Karabach wordt als
excuus gebruikt om niet over andere
deelterreinen (democratie, mensenrechten,
corruptie) te spreken. Met
Armenië zijn de onderhandelingen
over een associatieakkoord in juli
2013 succesvol afgerond. Voordat het
akkoord zou worden geparafeerd,
heeft Armenië echter te kennen gegeven
het lidmaatschap van de Euraziatische
douaneunie na te streven.
Georgië en Moldavië zullen tijdens de
Europese Raad van 27 juni associatieakkoorden
met de EU ondertekenen
inclusief vrijhandelsverdragen. Ook
met Oekraïne zullen naar verwachting
tijdens deze Europese Raad de
resterende delen van het integrale
associatieakkoord worden getekend.
Eerder dit jaar bezegelden Oekraïne
en de EU de politieke delen van het
associatieakkoord. Een gedifferentieerde
benadering is hiermee realiteit
geworden. In de betrekkingen tussen
de EU en de zes oosterburen is geen
uniforme aanpak denkbaar. Met de
ondertekening van de associatieakkoorden
zal de toenadering van Georgië,
Moldavië en Oekraïne tot Europe-
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26 1799

Wetgeving
se normen een flinke impuls krijgen,
zonder dat een lidmaatschapsperspectief
als een vervolgstap moet worden
gezien. Maar wat betekent de stand
van de betrekkingen tussen de EU en
haar oosterburen in de context van
scheidslijnen in Europa Het Oostelijk
Partnerschap moet niet worden gereduceerd
tot een keuze tussen oost en
west. Dit is geen strijd tussen
invloedssferen en is er geen sprake
van elkaar uitsluitende belangen. Het
feit dat Georgië, Moldavië en Oekraïne
kiezen voor een associatieakkoord
met de Unie sluit niet uit dat deze
landen goede betrekkingen onderhouden
met Rusland en andere landen.
Ook sluit het feit dat Armenië
kiest voor een lidmaatschap van de
Euraziatische Unie niet uit dat het
goede betrekkingen onderhoudt met
de EU. Dit is het uitgangspunt van het
kabinet. Het kabinet constateert wel
dat de relatie tussen de EU en haar
oosterburen niet los kan worden
gezien van de relatie met Rusland en
dat Rusland een strategische partner
van de Unie is en blijft.
Kamerstukken II 2013/14, 21 501-20, nr. 882
Access Info Europe
Brief van de Minister van BuZa (28-
05-2014) over het verloop en de
uitkomst van de meest recente
bespreking in EU-verband van de uitwerking
van de Hofuitspraak inzake
Access Info Europe.
– De Hofuitspraak Access Info Europe
heeft een einde gemaakt aan de
praktijk dat de namen van lidstaten
uit interne Raadsdocumenten werden
verwijderd, voordat deze aan een
publieke partij werden vrijgegeven
(zie ook Kamerstuk 22 112, nr. 1830).
Naar aanleiding van deze uitspraak
legde het Raadssecretariaat aan lidstaten
voor hoe in het vervolg zal
worden omgegaan met het weergeven
van de namen van delegaties in
documenten, nu deze bij openbaarmaking
routinematig worden vrijgegeven.
De drie opties die aan lidstaten
werden voorgelegd waren: 1.
overgaan tot het vermelden van de
namen van de lidstaten in alle documenten
in verband met lopende wetgevingsprocedures.
2. ophouden met
het vermelden van de namen van de
lidstaten in alle documenten in verband
met lopende wetgevingsprocedures.
3. doorgaan met het vermelden
van de namen van de lidstaten
in documenten in verband met
lopende wetgevingsprocedures
indien dit passend wordt geacht.
Nederland heeft in alle fasen van de
besprekingen actief gepleit voor de
meest transparante uitkomst maar
uiteindelijk, om een minder transparante
uitkomst te voorkomen, ingestemd
met een uitgewerkte versie
van optie 3 ingestemd. Zie ook het
Verslag van een schriftelijk overleg
met de Eerste Kamer over dit onderwerp
verderop in deze rubriek:
Kamerstukken I 2013/14, 33 877, E.
Kamerstukken II 2013/14, 22 112, nr. 1861
Horecabiermarkt
Brief van de Minister van EZ (06-06-
2104) over recente ontwikkelingen in
de horecabiersector.
- De Autoriteit Consument en Markt
(ACM) ziet in een analyse betreffende
de horecabiermarkt geen aanleiding
om te veronderstellen dat de overeenkomsten
tussen brouwers en
horecaondernemers de concurrentie
beperken. Wel heeft de ACM enkele
aanbevelingen geformuleerd die er
toe strekken dat horecaondernemers
beter kennis kunnen nemen van de
precieze voorwaarden in de overeenkomsten
voordat zij deze met brouwers
sluiten (Kamerstuk 32 637, nr.
60). In de brief komt aan de orde:
bevordering van de onderlinge relatie
tussen brouwers en horecaondernemers;
verkenning door Koninklijke
Horeca Nederland van de mogelijkheden
om binnen de geldende wettelijke
kaders de informatievoorziening
aan haar leden te bevorderen over
contractonderhandelingen met brouwers
en een verduidelijking van de
voorwaarden die gelden indien een
horecaondernemer naar een andere
brouwer wil overstappen.
Kamerstukken II 2013/14, 24 036, nr. 408
Toezicht terugkeer
Brief van de Staatssecretaris van VenJ
(13-06-2014) met zijn reactie op het
jaarverslag over 2013 van de Commissie
Integraal Toezicht Terugkeer
(CITT).
– Dit is het laatste jaarverslag van de
CITT. Per 1 januari 2014 zijn de toezichthoudende
taken van de CITT
overgenomen door de Inspectie Veiligheid
en Justitie (IV&J). Het CITT
constateert dat de effectiviteit van
het terugkeerproces de afgelopen
jaren verder onder druk is komen te
staan en verwijst daarbij naar een
aantal moeilijk te beïnvloeden factoren,
zoals de medewerking van de
landen van herkomst, maar ook de
politieke besluitvorming rond het
kinderpardon en de alternatieven
voor bewaring. De commissie komt
tot het oordeel dat bij de huidige
stand van zaken het effectief uitzetten
van vreemdelingen – mede door
alle waarborgen, rechtsregels en
rechtshulp – een schier onmogelijke
opgave is geworden voor alle bij de
uitzetting betrokken medewerkers. In
reactie wordt gewezen op de terugkeercijfers
over 2013. In 2013 kwamen
minder mensen in aanmerking
voor terugkeer. De instroom in
Nederland van ‘kansrijke’ asielzoekers
uit onder andere Syrië en Somalië
was hoog en ook zijn er in 2013
minder mensen in het toezicht
aangetroffen die geen legaal verblijf
hadden. Dat heeft zijn effect op het
aantal mensen dat het terugkeerproces
instroomde en daarmee tot de
caseload van de DT&V ging behoren.
De instroom van cases daalde met
14%. Daarnaast had de uitvoering
van het kinderpardon zijn impact op
de uitstroom van cases bij de DT&V.
Daar staat tegenover dat het aandeel
aantoonbaar vertrek van de vreemdelingen
die wél moesten vertrekken,
gestegen is, van 48% in 2012 naar
51% in 2013. De stijging werd vooral
veroorzaakt door een stijging van het
aantal personen dat zelfstandig vertrekt.
Ook het aandeel aantoonbaar
vertrek van zogenaamde VRIS-ers
(Vreemdeling in de Strafrechtketen)
steeg licht, van 76% in 2012 naar
77% in 2013. De conclusie luidt dat,
hoewel het aantal mensen dat vorig
jaar uitgezet moest worden afnam,
Nederland wel beter in staat was om
de mensen die moesten vertrekken,
ook daadwerkelijk en aantoonbaar te
laten vertrekken.
Kamerstukken II 2013/14, 29 344, nr. 121
Nationale politie
Brief van de Minister van VenJ (10-
06-2014) bij de voortgangsrapportage
over de nationale politie.
- De vorming van de nationale politie
ligt, ruim een jaar na inwerkingtreding
van de Politiewet 2012 op koers.
De minister heeft ervoor gekozen om
prioriteit te geven aan de vorming
van de basisteams en de districtsrecherches,
zodat deze 1 januari 2015
1800 NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26

Wetgeving
inwerking kunnen worden gebracht.
Het gezag krijgt hierdoor tijdig zijn
aanspreekpunten, een groot deel van
de medewerkers krijgt daardoor zo
snel mogelijk duidelijkheid over hun
positie in de nieuwe organisatie, en
de continuïteit in de operationele
dienstverlening blijft gegarandeerd.
Per 1 januari 2015 kan het gezag reke-
de
teamchef met wiens aanstelling
het gezag conform art. 46 Politiewet
zoals beschreven in het Inrichtings-
ken
resultaten op basis van het veiligheidsvraagstuk
waarbij capaciteit en
resultaat op elkaar zijn afgestemd.
De Korpschef ziet de doelstelling om
de basisteams en districtsrecherches
per 1 januari 2015 en de overige
onderdelen per 2016 inwerking te
brengen als realistisch maar niet
gemakkelijk. Gelet op de capaciteit
en inspanningen die het van de politieorganisatie
vergt om e.e.a. tijdig te
bereiken, zullen de overige onderdelen
van de regionale eenheden, de
landelijke eenheid en het Politiedienstencentrum
vanaf 1 januari
2016 in werking worden gebracht. Er
zijn twee belangrijke randvoorwaarden
ten aanzien van dit tijdpad. De
bedrijfskritische (IV-)systemen voor
de basisteams en districtsrecherche
dienen tijdig klaar te zijn. Het vinden
en behouden van voldoende en
voldoende gekwalificeerd personeel
blijft daarbij een belangrijk punt van
zorg. Een tweede randvoorwaarde is
het tijdig afronden van het medezeggenschapstraject
op de personele
reorganisatie. Verder komt uit de
rapportage naar voren dat de realisatie
van het Aanvalsprogramma Informatievoorziening
Politie voor een
grotere bedrijfszekerheid van de systemen
heeft gezorgd. Voorts is er
een flinke verbeterslag gemaakt op
het gebied van governance, het
financieel management en de rapportering
over het Aanvalsprogramma.
Verder heeft het actieprogramma
‘minder regels, meer op straat’ op
alle drie hoofdlijnen – het wegnemen
van onnodige bureaucratie, het
slimmer organiseren van het politiewerk
en het versterken van het vakmanschap
– concrete resultaten
gehaald. In 2013 is een productiviteitswinst
gerealiseerd van 2430 fte.
Hiermee is het tekort dat in 2012
ontstond ingelopen.
Kamerstukken II 2013/14, 29 628, nr. 456
Herziening zorgstelsel
Brief van de Minister van VWS (10-
06-2014) waarin een overzicht wordt
gegeven van de wijzigingen in het
basispakket van de Zorgverzekeringswet
(Zvw) per 1 januari 2015.
- Vanwege de hervorming langdurige
zorg zal het basispakket met ingang
van 1 januari 2015 worden uitge-
-
jaar intramurale op behandeling
gerichte geestelijke gezondheidszorg
(ggz). Het eerste jaar verblijf – en overigens
ook alle ambulante ggz –
maakte al onderdeel uit van het
basispakket. Vanwege de inwerkingtreding
van de Jeugdwet per 1 januari
2015 is met ingang van die datum
de jeugd-ggz, waaronder de dyslexiezorg
naar de Jeugdwet overgeheveld.
Kamerstukken II 2013/14, 29 689, nr. 525
Energielabel
Brief van de Minister voor Wonen en
Rijksdienst (05-06-2014) over het
definitief energielabel van woningen.
- In het Energieakkoord voor duurzame
groei is de afspraak gemaakt dat
het energielabel vanaf 2015 beschikbaar
zal zijn. De methode voor het
vaststellen van het voorlopige label
en het definitieve energielabel is
inmiddels gereed en beschikbaar
voor marktpartijen om te gebruiken
en in te bouwen in softwareprogramma’s
op basis waarvan woningeigenaren
worden geadviseerd over de
mogelijkheden voor energiebesparing.
In januari 2015 ontvangen
woningeigenaren, die nog geen energielabel
hebben het voorlopige energielabel
voor hun woning per brief.
Met het in werking treden van de
wettelijke regeling en de daarin
beschreven verplichtingen, wordt op
1 januari 2015 de internetapplicatie
beschikbaar gesteld waarmee het
definitieve energielabel door de
woningeigenaar kan worden aangevraagd.
Het digitale dossier van een
woning kan alleen door de eigenaar
worden aangepast. Als de deskundige
een discrepantie ontdekt tussen de
ingevoerde gegevens en de aangeleverde
onderbouwing, zal hij hierover
in overleg treden met de eigenaar of
bewoner. Uiteindelijk zal er alleen
certificering plaatsvinden door de
deskundige als de ingevoerde data
overeenkomt met de bewijslast.
Om een goede handhaving te borgen
is vereist dat er een sanctie wordt
gezet op het niet voldoen aan de eis
tot overhandigen van een energielabel
op transactiemomenten. Het
meest aangewezen instrument is de
last onder dwangsom.
Kamerstukken II 2013/14, 30 196, nr. 247
Intramurale opname
Brief van de Staatssecretaris van
VWS (05-06-2014) bij de aanbieding
van een onderzoeksrapport naar het
probleem van het scheiden van echtparen
bij intramurale opname.
- Het onderzoeksrapport biedt een
landelijk representatief beeld van de
situatie omtrent partneropname in
verpleeg- en verzorgingshuizen. Uit
het rapport blijkt dat het gebrek aan
echtparenkamers niet de belangrijkste
oorzaak is dat partners niet direct
kunnen meeverhuizen. Als beide
partners een indicatie hebben, kunnen
zij vrijwel altijd in dezelfde
instelling worden opgenomen. In de
situatie waarbij de indicaties van de
partners erg uiteenlopen, blijkt gezamenlijke
plaatsing lastiger. Maar ook
dan wordt meestal een oplossing
gevonden die recht doet aan de wens
van beide partners. In situaties waarbij
een van beide partners ‘gezond’ is,
blijkt dat in ruim driekwart van de
gevallen gezamenlijke opname
mogelijk is. Dit betekent overigens
niet dat in de overige gevallen sprake
is van gedwongen scheiding. Het rapport
geeft aan dat ook dan alternatieven
worden aangeboden, als bv.
opname in een aanleunwoning. De
verwachting is dat voor die situaties
het Volledig Pakket Thuis (VPT) of
pgb ook aantrekkelijke opties zijn.
Kamerstukken II 2013/14, 30 597, nr. 452
EU Justitie Scorebord
Brief van de Minister van VenJ (04-
06-2014) over klachten over het EU
Justitie Scorebord.
– In de bij deze brief gevoegde conclusies
van de bijeenkomst van de Raad
over de civiel- en handelsrechtelijke
justitiestelsels van februari jongstleden
is aangegeven dat bij een aantal
lidstaten zorgen worden geuit over de
gehanteerde methodologie en werkwijze
met betrekking tot de ontwikke-
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26 1801

Wetgeving
ling en presentatie van het EU Justitie
Scorebord. Daarnaast is gewezen op
de vrees van duplicatie van werkzaamheden
en het belang om de
gegevens van de verschillende rechtssystemen
zoals deze in het scorebord
worden gepresenteerd in de nationale
context te plaatsen. Wanneer de tweede
versie van het EU Justitie Scorebord
(uitgebracht in maart 2014)
wordt vergeleken met de eerste, dan
kan worden vastgesteld dat er enige
verbeteringen zijn aangebracht in de
keuze van de indicatoren en in de wijze
waarop de gegevens door de lidstaten
zijn aangeleverd. Verder is in
december 2013 een netwerk van vertegenwoordigers
van de Ministeries
van justitie en rechtspraak in het
leven geroepen. Dit netwerk, beoogt
een bijdrage te leveren aan de kwaliteit
van de methodologie van het EU
Justitie Scorebord.
Kamerstukken II 2013/14, 32 317, nr. 238
Implementatie
strafrechtelijke regelgeving
Verslag van een schriftelijk overleg
(vastgesteld 16-06-2014) tussen de
vaste cie. voor VenJ en de Minister
van VenJ inzake informatievoorziening
over de implementatie van
strafrechtelijke regelgeving.
– Vanaf het moment van inwerkingtreding
van het Verdrag van Lissabon,
op 1 december 2009, tot nu zijn
op strafrechtelijk terrein tien richtlijnen
tot stand gekomen (gebaseerd
op Titel V, Hoofdstuk 4 van het
VWEU). Deze richtlijnen zijn of worden
in hoofdzaak geïmplementeerd
in het Wetboek van Strafrecht en het
Wetboek van Strafvordering, hetgeen
blijkt uit de bij elk wetsvoorstel tot
implementatie gevoegde transponeringstabel.
In bijlage is een lijst meegestuurd
van de bedoelde richtlijnen.
Het op voorhand afwijzen van voorstellen
enkel omdat deze kunnen leiden
tot wijziging van het Wetboek
van Strafvordering, acht de minister
niet gewenst. Het gaat er bij dergelijke
voorstellen immers in belangrijke
mate om of ze voldoen aan het subsidiariteitsbeginsel
en het proportionaliteitsbeginsel.
Kamerstukken II 2013/14, 32 317, nr. 239
JBZ-Raad
Brief van de Minister en Staatssecretaris
van VenJ (20-06-2014) met een
verslag van de Raad Justitie en Binnenlandse
Zaken, gehouden in
Luxemburg op 5 en 6 juni 2014.
– De belangrijkste resultaten worden
als volgt samengevat:
Binnenlandse Zaken/Immigratie en
Asiel
Taskforce Middellandse Zeegebied:
Er was brede steun voor het prioriteren
van de maatregelen. Zowel de
Commissie als vele lidstaten onderschreven
hierbij het belang van de
aanpak van mensensmokkel. Ook de
acties gericht op preventie in landen
van herkomst en transit kregen veel
steun. Daarnaast was er steun voor
de gezamenlijke brief die Nederland,
samen met Denemarken, Duitsland,
Oostenrijk en Zweden, heeft verstuurd.
Dit onderwerp blijft ook
onder Italiaans voorzitterschap hoog
op de agenda staan.
Veiligheid en Justitie
Europol/Cepol: De Raad nam een
algemene benadering aan. Er zijn
nog wel technische besprekingen
voorzien voor het aanbrengen van
coherentie op het gebied van met
name gegevensbescherming tussen
de Europol verordening en de verordeningen
voor Eurojust en het Europees
Openbaar Ministerie en het
dataprotectie pakket.
Post-Stockholm discussie: de lidstaten
gaven hun visie op de gewenste nieuwe
ontwikkelingen op JBZ-gebied. Er
is inmiddels volledige steun voor de
uitgangspunten die ook actief door
Nederland zijn opgebracht waaronder
met name consolidatie, implementatie.
Het Voorzitterschap zal
een brief met een weergave van de
discussie in de JBZ-Raad naar de
Voorzitter van de Europese Raad sturen,
die vervolgens de concept strategische
richtsnoeren zal opstellen.
Gegevensbescherming: De Raad stemde
in met een Gedeeltelijke Algemene
benadering op Hoofdstuk V van
de verordening gegevensbescherming,
inzake internationale overdrachten
naar derde landen. Het
door Nederland gewenste art. 44 lid
5a inzake de blokkaderegeling voor
nationale databanken is in de tekst
blijven staan. Voor de regeling over
de one-stop-shop is verder werk op
technisch niveau nodig is.
Richtlijn procedurele waarborgen
voor kinderen in het strafproces:
de Raad stemde in met een algemene
benadering.
Europees Openbaar Ministerie (EOM):
Veel lidstaten toonden zich in
zijn algemeenheid positief over het
raamwerk voor de structuur en de
bevoegdheid van het EOM. Veel
details moeten nog worden uitgewerkt.
Nederland heeft gerefereerd
aan het ‘position paper’ van de Tweede
Kamer. Het Italiaanse Voorzitterschap
zal prioriteit geven aan het
EOM.
Eurojust: de Raad bevestigde de keuze
voor uitwerking van een bestuursmodel
bestaande uit een combinatie
van elementen uit het voorstel van
de Commissie en de in de praktijk
gegroeide werkwijze van het College
van Eurojust ten aanzien van de
behandeling van niet-operationele
zaken.
Insolventie: de Raad stemde in met
een algemene benadering voor het
voorstel voor een verordening tot
wijziging van verordening 1346/2000
over insolventieprocedures.
Kamerstukken I 2013/14, 32 317, DU
Euthanasie en tuchtrechter
Brief van de Minister van VWS (12-
06-2014) over de vraag of de gang
naar het Regionale tuchtcollege open
staat als iemand twijfel heeft over de
toepassing van de euthanasie en of
deze open staat als iemand twijfelt
aan de toetsing door een Regionale
toetsingscommissie euthanasie.
– De toegang tot de tuchtrechter
staat ingevolge artikel 65 van de Wet
BIG open voor patiënten, naasten of
nabestaanden, werkgevers, opdrachtverstrekkers
en de Inspectie voor de
Gezondheidszorg tegen een ingeschrevene
in het BIG-register. Indien
een nabestaande of een van de andere
belanghebbenden twijfelt of het
handelen van de arts bij de behandeling
of uitvoering van een euthanasieverzoek
van de naaste van deze
nabestaande wel zorgvuldig was, kan
de belanghebbende hierover een
klacht indienen bij de betreffende
arts of diens klachtcommissie als ook
rechtstreeks bij het Regionale tuchtcollege.
Een patiënt kan dit zelf doen
indien het gaat om het afwijzen van
een euthanasieverzoek. Het Regionale
tuchtcollege kan de klacht na vooronderzoek
afdoen (omdat deze nietontvankelijk
of kennelijk ongegrond
is) of kan besluiten dat de klacht ter
terechtzitting zitting wordt behandeld.
De tuchtrechter kan de klacht
niet ontvankelijk verklaren, de klacht
1802 NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26

Wetgeving
afwijzen of een maatregel opleggen
aan de arts. Het Regionale tuchtcollege
zal steeds beoordelen of het handelen
of nalaten van de arts onder
het bereik van de tuchtnormen valt
en dus tuchtrechtelijk beoordeeld
kan worden. Als dit niet zo is en het
handelen van de arts beoordeeld
moet worden op grond van de zorgvuldigheidseisen
uit de Wet toetsing
levensbeëindiging op verzoek en
hulp bij zelfdoding, zal de tuchtrechter
de klacht niet-ontvankelijk verklaren.
Deze beoordeling is immers de
taak van de Regionale toetsingscommissie
euthanasie. De tuchtrechter
kan in een dergelijk geval dus niet
worden gezien als een hoger beroepsinstantie.
In een recente uitspraak
van het Regionale tuchtcollege te
Zwolle (232/2013) is een klacht tegen
het handelen van een arts in zijn
hoedanigheid van lid van de regionale
toetsingscommissie euthanasie
niet ontvankelijk verklaard. Het
tuchtcollege geeft hierbij als overweging
dat de praktijk van een Rte
onvoldoende weerslag heeft op de
individuele gezondheidszorg om nog
tuchtrechtelijk te kunnen worden
getoetst. Het tuchtcollege geeft vervolgens
aan dat de toetsing door een
Rte in onafhankelijkheid dient te
kunnen geschieden en dat het daarom
niet juist zou zijn als hierover in
het kader van het tuchtrecht zou
kunnen worden geklaagd. Gelet op
deze uitspraak is het niet mogelijk
om een ontvankelijke klacht in te
dienen tegen het handelen van een
arts als lid van een Rte.
Kamerstukken II 2013/14, 32 647, nr. 27
Kennis integratiedomein
Brief van de Minister van SZW (06-
06-2014) over de kennisfunctie op
het integratiedomein, in het bijzonder
de afbouw van kennisinstituut
FORUM en de opbouw van een nieuwe
kennisfunctie.
– Het ministerie is sinds vorige
zomer met de Raad van Toezicht van
FORUM in gesprek over de toekomst
van de kennisfunctie op integratieterrein.
Gegeven de snelheid en daarmee
deels ook onvoorspelbaarheid
van maatschappelijke ontwikkelingen
is er behoefte aan een kennisfunctie
met een grote mate van flexibiliteit.
Het gaat daarbij zowel om
flexibiliteit in termen van snel kunnen
reageren op vragen en behoeften,
als om flexibiliteit in de zin dat
er (snel) steeds wisselende combinaties
van kennis kunnen worden ingezet
(kennismakelaar). Het beeld dat
de minister voor ogen staat is er één
van een kwalitatief hoogwaardige,
flexibele kennismakelaar die weet
wat er in de maatschappelijke netwerken
speelt en met inschakeling
van anderen snel tot goede kennisproducten
kan komen. Een dergelijke
functie zou zich moeten richten op
uiteenlopende vraagstukken als de
aard en omvang van nieuwe migratie
en de consequenties daarvan voor de
Nederlandse samenleving, de participatie
van nieuwkomers in ons land
en sociale stabiliteit (sociale spanningen,
buitenlandse beïnvloeding,
radicalisering, discriminatie en
uitsluitingsmechanismen). De Raad
van Toezicht van FORUM heeft aangegeven
de behoefte aan een dergelijke
constellatie te delen. In juli 2013
heeft de Raad van Toezicht van
FORUM aangegeven dat er twijfels
zijn of FORUM in staat is om de transitie
richting flexibele kennismakelaar
op het domein integratiebeleid
tijdig en in voldoende mate te
maken. Naar aanleiding van dit signaal
is een ambtelijke verkenner
gevraagd uit te zoeken hoe de kennisvraag
op integratieterrein het beste
belegd kan worden. De verkenner
bevestigde dat betwijfeld mag worden
of FORUM de transitie richting
flexibele kennismakelaar tijdig en in
voldoende mate kan maken. Dit
mede op basis van beelden die externe
partijen (andere kennisinstituten,
departementen en gemeenten) over
FORUM hebben. SZW en de Raad van
Toezicht van FORUM zijn op grond
hiervan tot de conclusie gekomen
dat FORUM zich binnen de gestelde
kaders niet zal kunnen ontwikkelen
tot een kwalitatief hoogwaardige,
flexibele kennismakelaar. Factoren
die hierbij mede een rol spelen zijn
een kwalitatieve mismatch met het
gewenste profiel van een kennisfunctie-nieuwe-stijl
en de aangekondigde
korting van 46% op de subsidie van
FORUM per 1 januari 2015. Daarom
is aan de Raad van Toezicht het voornemen
kenbaar gemaakt om de subsidie
aan FORUM per 1 januari 2015
helemaal te beëindigen. Het Verwey-
Jonker instituut en MOVISIE hebben
aangegeven dat zij voor wat betreft
de onafhankelijke kennisfunctie op
integratieterrein elk een bepaald
aspect van de uit te voeren activiteiten
op zich kunnen nemen. Verwey-
Jonker zou daarbij kunnen optreden
als penvoerder voor de programmaontwikkeling
en -uitvoering. Deze
organisaties hebben beide ervaring
op het terrein van integratie. De verwachting
is dat zij op korte termijn
in staat zullen zijn om de kennisfunctie
op te zetten langs de gewenste
lijnen: kwalitatief hoogwaardig,
flexibel en in samenwerking met
anderen. De minister is dan ook
voornemens aan het Verwey-Jonker
instituut en Movisie een subsidie te
verstrekken voor de duur van thans
vier jaar voor de inrichting van de
kennisfunctie op basis van een jaarlijks
activiteitenplan. Specifieke aandacht
gaat uit naar het thema sociale
stabiliteit, inclusief het daarbij noodzakelijke
netwerk. Rond dit thema
speelt niet alleen kennis een rol,
maar zijn ook signalering op basis
van een up to date netwerk, interventies
en interactie met verschillende
(migranten) groeperingen en
sleutelfiguren essentiële instrumenten.
Inzet van dit instrumentarium is
bijvoorbeeld noodzakelijk bij oplopende
sociale spanningen of processen
van radicalisering. De minister
verwacht dat deze functie zich minder
leent voor onderbrenging bij één
van de genoemde instituten. Er is
een geschikte partij die mogelijk
bereid is dit op zich te nemen.
Kamerstukken II 2013/14, 32 824, nr. 63
Verkoop SNS REAAL
Brief van de Minister van Financiën
(06-06-2014) over zijn voornemen
om nog in de zomer een verkoopproces
te laten starten voor het verzekeringsgedeelte
van SNS REAAL N.V.
ondergebracht in Reaal N.V.
– De stichting administratiekantoor
beheer financiële instellingen (NLFI)
heeft de wettelijke taak om de Minister
van Financiën te adviseren over
de strategie tot verkoop van de aandelen
door de Staat. NLFI heeft advies
uitgebracht over de verkoop van
Reaal en onder welke voorwaarden
deze zou moeten plaatsvinden. Dit
advies is als bijlage bij deze brief te
vinden. NLFI zal een volmacht worden
verleend om het verkoopproces
van Reaal te starten. NLFI zal dan
namens de Staat de in deze brief
beschreven strategie tot verkoop van
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26 1803

Wetgeving
de aandelen van Reaal uitvoeren en
alle daarmee samenhangende werkzaamheden
verrichten zoals bedoeld
in de Wet NLFI. De voorwaarden
waaraan moet zijn voldaan voor
teruggang naar de markt van de
financiële instellingen en het door de
Eerste Kamer ontwikkelde besliskader
ten behoeve van toekomstige
besluitvorming over privatiseringen
en verzelfstandigingen worden
behandeld in hoofdstuk 1 van deze
brief. In hoofdstuk 2 en 3 komen de
Nederlandse verzekeringsmarkt en
de stabiliteit van de financiële sector
aan de orde. In hoofdstuk 4 wordt
ingegaan op de voorgenomen verkooproute
voor Reaal. In hoofdstuk 5
wordt aangegeven waarom de voorgenomen
verkooproute van ASR
wordt uitgesteld. Hoofdstuk 6 gaat in
op de rol die ASR zou kunnen spelen
in het verkoopproces van Reaal.
Hoofdstuk 7 beschrijft de consequenties
voor de Rijksbegroting en Hoofdstuk
8 gaat in op het verdere proces
richting de Kamer.
Kamerstukken II 2013/14, 33 532, nr. 36
Jaarverslag Nationale
Ombudsman
Brief van de Minister van BZK (06-06-
2014) met een reactie op het Jaarverslag
2013 van de Nationale Ombudsman.
– Op 26 maart 2014 heeft de Nationale
ombudsman zijn jaarverslag
2013 aan de Tweede Kamer overhandigd
(Kamerstuk 33 876, nrs. 1 en 2).
Het jaarverslag 2013 met als titel
‘Persoonlijk... of niet Digitaal... of
niet’ is het laatste jaarverslag van de
heer Brenninkmeijer als Nationale
Ombudsman en stelt de overheiddienstverlening
centraal. Bij het
opstellen is gebruik gemaakt van
drie onderzoeken; het TNP-NIPO rapport
naar de kwaliteit van dienstverlening,
rapport De burger gaat digitaal,
mede op basis van Tros-Radar
enquête naar (digitale) overheidsdienstverlening,
en tenslotte een
onderzoek onder de leden van de
Nederlandse vereniging voor Burgerzaken
(NVVB). Op basis van deze
onderzoeken en een analyse van de
klachten constateert de Nationale
ombudsman dat de kwaliteit van
(digitale) overheidsdienstverlening
vooruit is gegaan, maar door recente
ontwikkelingen onder druk lijkt te
staan. In het jaarverslag wordt de
zorg uitgesproken over de groep
niet-digitaal vaardigen en niet zelfredzame
burgers. In totaal worden
acht aanbevelingen aan het kabinet
gedaan. Deze kabinetsreactie richt
zich op het visiegedeelte inclusief
aanbevelingen van het jaarverslag.
Verschillende overheidsorganisaties
hebben een jaarbrief ontvangen en
zullen zelf richting de Nationale
ombudsman reageren en acties
ondernemen om de beschreven problemen
aan te pakken. Het Ministerie
van BZK heeft drie ronde tafel bijeenkomsten
georganiseerd, waarin
dienstverlenende organisaties het
jaarverslag en de aanbevelingen
bespraken, om tot een goed onderbouwde
kabinetsreactie te komen.
Kamerstukken II 2013/14, 33 876, nr. 3
Transparantie rond EUbesluitvormingsprocessen
Verslag van een schriftelijk overleg
(vastgesteld 20-06-2014) tussen de
vastie cie’s voor I&A/JBZ-raad en voor
Europese Zaken en de Minister van
BuZa over de kabinetsappreciatie van
de uitspraak van het Hof van Justitie
van de EU in de zaak Access Info
Europe van 17 oktober 2013.
– De commissies hebben de kabinetsappreciatie
kritisch ontvangen. De
commissies zijn van mening dat
Raadsdocumenten die deel uitmaken
van de wetgevingsprocedure na
verspreiding onmiddellijk beschikbaar
moeten worden gesteld aan het
publiek. Slechts in het geval de Raad
zich gemotiveerd kan beroepen op
een uitzondering zullen de documenten
of aspecten ervan voor het
brede publiek niet openbaar worden
gemaakt. Uit de kabinetsappreciatie
valt op te maken dat de besprekingen
in Coreper en de Raadswerkgroep
WPI enkel de gevolgen van de
Hofuitspraak voor de al dan niet
vermelding van lidstaatnamen in
documenten lijken te behelzen, wanneer
op verzoek van het publiek toegang
tot deze documenten wordt
verleend. Hieruit valt op te merken
dat lidstaten de onderhandelingen
die plaatsvinden in de Raad nog
steeds zien als een vorm van diplomatiek
overleg in plaats van als
onderdeel van de Europese wetgevingsprocedure.
Het kabinet geeft in
de brief aan zelf voor meer transparantie
in de Raad te pleiten, maar
ziet in de Hofuitspraak geen aanlei-
ding om de richtsnoeren voor de
behandeling van interne Raadsdocumenten
aan te passen. In beide
gevallen lijkt men voorbij te gaan
aan het aan de Hofuitspraak onderliggende
uitgangspunt dat het
publiek een zo ruim mogelijke toegang
tot Raadsdocumenten moet
worden verleend in het kader van
democratische controle. De minister
stelt dat Nederland in alle fasen van
de besprekingen actief heeft gepleit
voor de meest transparante uitkomst.
Zie hierover ook hiervoor
beschreven brief van de Minister
van BuZa over het verloop en de uitkomst
van de meest recente bespreking
in EU-verband van de uitwerking
van de Hofuitspraak inzake
Access Info Europe: Kamerstukken II
2013/14, 22 112, nr. 1861.
Kamerstukken I 2013/14, 33 877, E
Verbod producten kinderarbeid
Geleidende brief (17-06-2014) (nr. 1)
en Initiatiefnota (nr. 2) van het lid
Van Laar over het verbieden van producten
gerelateerd aan kinderarbeid.
– De initiatiefnemer van deze nota is
ervan overtuigd dat de Nederlandse
consument geen producten van kinderarbeid
wil kopen. Daarom wil hij
een verbod op de verkoop van die
producten. Deze initiatiefnota heeft
tot doel te verkennen hoe bedrijven
en hun toeleveranciers kunnen worden
aangesproken op de verkoop
van producten van kinderarbeid. In
de nota wordt de definitie van de
ILO conventies 138 en 182 artikel 3
gehanteeerd. In de ILO conventie
138 staan de minimumleeftijden
voor werk. In conventie 182 worden
de ergste vormen van kinderarbeid
gedefinieerd. Er zijn nog steeds
bedrijven actief op de Nederlandse
markt die producten van kinderarbeid
verkopen. Daarom is een verbod
op de verkoop van producten
geproduceerd door kinderarbeid
nodig. Bedrijven die aantoonbaar
geen maatregelen nemen om kinderarbeid
te voorkomen en te
bestrijden kunnen door een verbod
duidelijk worden gemaakt dat kinderarbeid
in producten die in Nederland
verkocht worden echt niet is
toegestaan.
Kamerstukken II 2013/14, 33 963, nrs. 1 en 2
1804 NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26

Nieuws
1326
Concentratie bestuursrechtspraak
Er komt een strikte scheiding tussen
de adviserende en de rechtsprekende
taken van de Raad van State.
Het aantal colleges dat in hoogste
instantie bestuurszaken behandelt
wordt teruggebracht van 3 naar 1.
Het kabinet wil hiermee de organisatie
van de bestuursrechtspraak
overzichtelijker maken en meer
eenheid aanbrengen in bestuursrechtelijke
uitspraken.
Op 26 juni j.l. stuurden de
Ministers van VenJ en BZK
een gezamenlijke brief naar
de Eerste en Tweede Kamer waarin
zij hun plannen uit de doeken doen.
Rollenscheiding
Om de advisering strikter te scheiden
van de rechtspraak komt er een
einde aan de zogeheten dubbelbenoemingen
van leden van de Raad
van State: rechters in de Raad van
State mogen niet langer tegelijkertijd
een adviserende functie uitoefenen.
Ook wordt wettelijk vastgelegd dat
de vicepresident en de Raad van State
geen bemoeienis mogen hebben
met het proces en de inhoud van de
rechtspraak. Rechtspositionele
bevoegdheden van rechters komen te
liggen bij de Afdeling bestuursrechtspraak
of de voorzitter daarvan. In de
begroting zal een uitsplitsing worden
gemaakt van de kosten van beide
taken. De scheiding tussen advisering
en rechtspraak zal ook zichtbaar
worden gemaakt in de presentatie
naar het publiek.
In 2010 was al een verregaande
scheiding doorgevoerd tussen de
adviserende en de rechtsprekende
taak van de Raad van State, toen de
taken in aparte afdelingen werden
ondergebracht en het maximale aantal
dubbelbenoemingen op 10 werd
gesteld. Deze aanvullende maatregelen
moeten de onafhankelijkheid en
onpartijdigheid van de rechtspraak
verder versterken.
Eén hoogste bestuursrechter
Het kabinet wil verder het stelsel van
de bestuursrechtspraak vereenvoudigen,
die nu in hoogste instantie is
verdeeld over drie verschillende colleges.
De Centrale Raad van Beroep
en het College van Beroep voor het
bedrijfsleven worden opgeheven.
Zaken die nu thuishoren bij de Centrale
Raad van Beroep zullen worden
behandeld door de vier gerechtshoven.
Zaken voor rekening van het
College van Beroep voor het bedrijfsleven
zullen worden behandeld door
de Afdeling bestuursrechtspraak van
de Raad van State. Bij deze keuze
hebben de aard en inhoud van de
verschillende soorten geschillen de
doorslag gegeven. Hiermee wordt het
aantal hoogste bestuursrechters
teruggebracht van drie naar een.
Het kabinet kiest er nadrukkelijk niet
voor een einde te maken aan de
rechtsprekende taak van de Raad van
State. Dit zou tot aanzienlijk hogere
maatschappelijke kosten leiden,
omdat de rechtspraak bij de Afdeling
bestuursrechtspraak van de Raad van
State zich kenmerkt door relatief korte
doorlooptijden en omdat de Afdeling
bestuursrechtspraak vertrouwd
is met de behandeling van zeer verschillende
soorten zaken.
De voorgenomen maatregelen vloeien
voort uit het regeerakkoord. De
ministers komen nog dit jaar met
een wetsvoorstel waarin deze maatregelen
zijn uitgewerkt.
De Kamerbrief is te vinden op Rijksoverheid.nl
onder Documenten
1327
Conclusie staatsraad advocaat-generaal
over het begrip ‘bestuursorgaan’
Een privaatrechtelijke rechtspersoon
waaraan geen publiekrechtelijke
bevoegdheden zijn toegekend,
is toch een bestuursorgaan wanneer
de overheid de uitoefening
van de taak van deze rechtspersoon
betaalt en bepaalt. Het criterium
van de publieke taak heeft daarbij
geen zelfstandige betekenis. Dat
staat in de conclusie die staatsraad
advocaat-generaal Widdershoven op
23 juni j.l. heeft uitgebracht.
De voorzitter van de Afdeling
bestuursrechtspraak van de
Raad van State had hem
gevraagd een conclusie te nemen in
twee zaken waarin de Afdeling
bestuursrechtspraak moet oordelen of
een bepaalde stichting als bestuursorgaan
kan worden aangemerkt. Omdat
het begrip ‘bestuursorgaan’ een van de
centrale begrippen van het bestuursrecht
is, is het van belang dat duidelijkheid
bestaat over de vraag wanneer
een privaatrechtelijke rechtspersoon,
zoals een stichting, waaraan geen
publiekrechtelijke bevoegdheden zijn
toegekend, toch moet worden aangemerkt
als een bestuursorgaan.
Conclusie
Volgens de staatsraad advocaat-generaal
is bepalend voor de vraag of een
privaatrechtelijke rechtspersoon een
bestuursorgaan is of de overheid de
uitoefening van de taak van de
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26 1805

Nieuws
rechtspersoon betaalt (financiële
band) en bepaalt (inhoudelijke band).
In zijn conclusie concludeert hij dat
voor een financiële band voldoende
is dat de overheid de taak van de privaatrechtelijke
rechtspersoon ‘in
overwegende mate’ financiert. Voor
het aannemen van een voldoende
financiële band is de frequentie van
de bijdrage geen relevante factor.
Voor het oordeel dat sprake is van
een inhoudelijke band is het voldoende
dat de overheid door een
goedkeuringsrecht of anderszins
beslissend invloed heeft op de criteria
voor de besteding van de middelen
in het algemeen. Bemoeienis op
het niveau van individuele zaken is
niet noodzakelijk.
Grote kamer
De concrete zaken in welk kader deze
conclusie is genomen, zijn op 12 mei
j.l. op een rechtszitting behandeld
door een grote kamer met vijf leden.
De grote kamer bestaat uit de voorzitter
van de Afdeling bestuursrechtspraak,
de presidenten van de Centrale
Raad van Beroep en het College
van Beroep voor het bedrijfsleven en
twee leden van de Afdeling bestuursrechtspraak
van de Raad van State.
De Afdeling bestuursrechtspraak zal
binnen enkele maanden uitspraak
doen in deze zaken.
De Conclusie is te vinden als:
ECLI:NL:RVS:2014:2260
1328
Regelgeving persoonsgegevens bij
politie en justitie aangepast
De manier waarop politie en justitie
omgaan met persoonsgegevens
wordt gemoderniseerd. Door de
verdergaande digitalisering is nieuwe
regelgeving nodig om beter te
regelen wie toegang heeft tot welke
gegevens, voor welke doelen en
gedurende welke periode. Informatie
moet niet langer worden ‘rondgepompt’
binnen de strafrechtketen
en privacywaarborgen moeten worden
ingebouwd in de voorzieningen
zelf. Dit leidt tot een effectievere
taakuitvoering van politie en justitie
en een betere bescherming van
de privacy van burgers. De minister
van VenJ schrijft dat op 24 juni in
een brief aan de Tweede Kamer.
Uitgangspunt van de nieuwe
regelgeving wordt het
gebruik van persoonsgegevens
door politie en justitie. Volgens
de minister staan in de huidige regulering
de bewaartermijnen te veel
centraal. De bewaartermijn moet volgens
de minister echter een afgeleide
zijn van de noodzaak tot gebruik van
gegevens. Voor een zwaarwegend
doel, zoals het oplossen van cold
cases bij ernstige misdrijven, moeten
gegevens lange tijd kunnen worden
gebruikt. Bij minder zwaarwegende
doelen, zoals de beoordeling van een
VOG-aanvraag, kan en moet die termijn
veel korter zijn.
De minister wil ook de verschillende
wettelijke regimes die van toepassing
zijn op politiële, justitiële en strafvorderlijke
gegevens harmoniseren. Op
dit moment gelden er verschillende
regels voor verstrekking en bewaring
van dezelfde gegevens naar gelang die
gegevens zich bevinden bij de politie,
het openbaar ministerie, de rechtbanken
of de reclassering. Dit bemoeilijkt
de samenwerking binnen de strafrechtketen.
De bewindsman overweegt
daarom de Wet politie-gegevens
en de Wet justitiële en
strafvorderlijke gegevens samen te
voegen tot een wet. Volgens de minister
kan op die manier ook de privacybescherming
verder worden versterkt.
De minister schrijft verder dat het
toezicht op het gebruik en de verstrekking
van politiële en justitiële
gegevens wordt versterkt. Dat
gebeurt onder andere bij de digitalisering
van de strafrechtsketen. Zo
moeten privacywaarborgen zo veel
mogelijk worden ingebouwd in de
informatievoorziening van politie en
justitie. Gegevens worden nu nog op
tal van plaatsen vastgelegd. Dat
bemoeilijkt een eenduidige toepassing
van de regels voor verstrekken
en bewaren. In het kader van de digitalisering
wordt toegewerkt naar een
situatie dat niet langer informatie
wordt ‘rondgepompt’. Gegevens moeten
eenmalig worden vastgelegd en
beheerd en kunnen meervoudig worden
gebruikt. Daarnaast wordt ook
het toezicht op de werkvloer, zowel
preventief als repressief, versterkt en
wordt er via opleidingen gewerkt aan
een nauwgezette naleving van de
regels.
Knelpunten
Met de maatregelen komt de minister
tegemoet aan de knelpunten die
naar voren zijn gekomen in twee
WODC-rapporten over politiële, justitiële
en strafvorderlijke gegevens. Uit
de evaluaties blijkt dat de huidige
wetgeving niet aansluit op de praktijk
waardoor politie en justitie op
onderdelen niet voldoen aan de wetgeving.
Niet altijd is precies duidelijk
welke gegevens aan wie mogen worden
verstrekt en onder welke voorwaarden
en hoe lang ze moeten worden
bewaard. Daarnaast worden
justitiële en strafvorderlijke gegevens
aan het einde van de bewaartermijn
wel ontoegankelijk gemaakt maar
niet altijd vernietigd. De betrokken
uitvoeringsorganisaties moeten nu
maatregelen nemen om de gegevens
versneld te verwijderen.
De brief is te vinden op
Rijksoverheid.nl onder Documenten
1806 NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26

Nieuws
1329
Portaal InnovatieRechtsbestel
Het ministerie van Veiligheid en
Justitie heeft eind juni het portaal
Innovatie Rechtsbestel gelanceerd.
Op www.innovatierechtsbestel.nl
bundelt VenJ bestaande initiatieven
om het rechtsbestel te vernieuwen
én nodigt juridische professionals
uit innovatieve ideeën aan te melden.
Ingediende ideeën kunnen ook
in aanmerking komen voor opname
in de innovatieagenda van de
minister. De innovatieagenda bevat
plannen en initiatieven om het
rechtsbestel te verbeteren.
Het stelsel van geschiloplossing
moet bij de tijd zijn en
inspelen op veranderende
wensen en behoeften in de samenleving.
Om dit stelsel ook in de toekomst
goed te laten functioneren, is
innovatie nodig. VenJ heeft eerder
met de innovatieagenda een impuls
willen geven aan de vernieuwing van
geschiloplossing. Deze agenda richt
zich op civielrechtelijke en bestuursrechtelijke
procedures en buitengerechtelijke
geschiloplossing. Met de
lancering van www.innovatierechtsbestel.nl
wordt een nieuw platform
geboden waarop juridische professionals
vanuit de rechtspraak, de advocatuur,
de gerechtsdeurwaarders en
andere organisaties uit het rechtsbestel
hun ideeën kunnen lanceren.
Het portaal is specifiek bedoeld om
ideeën voor innovaties te generen,
samenhang en verbinding tussen de
innovaties te stimuleren en professionals
de mogelijkheid te geven innovaties
te volgen. Er zijn drie rubrieken:
‘Gerechtelijke procedures’,
‘Buitengerechtelijke procedures’ en
‘Rechtsbestel’. Hierin zijn bestaande
initiatieven opgenomen met de actuele
stand van zaken. Daarnaast kunnen
juridische professionals zelf
actief bijdragen door eigen ideeën in
te brengen en aan te melden. Zo krijgen
alle betrokkenen een goed beeld
van de initiatieven en ontwikkelingen
die spelen op genoemde terreinen.
Alle initiatieven worden op één
plek bijeen gebracht. Dat biedt overzicht
en stimuleert onderlinge contacten
tussen partijen. Uitvoerbare
ideeën met voldoende draagvlak
kunnen aan de innovatieagenda worden
toegevoegd. Hierover wordt de
indiener van het idee door het ministerie
geïnformeerd en vervolgens
wordt gezamenlijk bekeken hoe het
idee daadwerkelijk kan worden uitgevoerd.
Verder staat op de site informatie
over hoe het ministerie bijdraagt
aan de modernisering van het
rechtsbestel.
Persbericht Ministerie VenJ
1330
Raad van State tegen cassatie in belang
der wet uitspraken RSJ
In het advies inzake de Instellingswet
Raad voor strafrechtstoepassing
en jeugdbescherming (RSJ) stelt de
Raad van State dat het merendeel
van de uitspraken van de RSJ zich
er niet voor leent om cassatie in het
belang der wet toe te passen. De
Hoge Raad zal die uitspraken
slechts terughoudend kunnen toetsen,
omdat in die uitspraken geen
rechtsvragen aan de orde zijn, maar
de feitelijke omstandigheden van
het geval gewaardeerd worden.
Het wetsvoorstel regelt in de
eerste plaats dat de RSJ
wordt gesplitst in een Afdeling
advisering en een Afdeling
rechtspraak. Het doel daarvan is de
onafhankelijke uitvoering van beide
taken van de RSJ beter zichtbaar te
maken. Over dit onderdeel van het
wetsvoorstel maakt de Afdeling advisering
geen opmerkingen. Ten tweede
regelt het wetsvoorstel dat tegen
de uitspraken van de RSJ cassatie in
het belang der wet bij de Hoge Raad
kan worden ingesteld. Ten slotte
wordt voorgesteld in de wet vast te
leggen dat de RSJ de veiligheid van
de samenleving en de belangen van
slachtoffers en nabestaanden expliciet
moet meewegen bij de beoordeling
van geschillen.
Cassatie
De introductie van cassatie in het
belang der wet tegen uitspraken van
de RSJ bevordert volgens de toelichting
bij het wetsvoorstel de rechtsvorming
en de rechtseenheid. De Afdeling
advisering merkt op dat het
merendeel van de uitspraken van de
RSJ zich er niet voor leent om cassatie
in het belang der wet toe te passen.
De Hoge Raad zal die uitspraken
slechts terughoudend kunnen toetsen,
omdat in die uitspraken geen
rechtsvragen aan de orde zijn, maar
de feitelijke omstandigheden van het
geval gewaardeerd worden. Het is volgens
de Afdeling advisering dan ook
niet te verwachten dat het instrument
‘cassatie’ erg effectief zal zijn. De
enkele – fictieve – voorbeelden die in
de toelichting op het wetsvoorstel
worden gegeven onderbouwen nog
niet dat de rechtseenheid daadwerkelijk
in het geding is. De Afdeling advisering
wijst er bovendien op dat
raadsheren in de Hoge Raad als
gevolg van het wetsvoorstel geen zitting
meer kunnen hebben in de RSJ.
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26 1807

Nieuws
Dat zal juist een negatief effect hebben
op de kwaliteit van de rechtspraak
van de RSJ en de rechtseenheid.
Samenleving en slachtoffers
Het wetsvoorstel regelt verder dat de
RSJ de veiligheid van de samenleving
en de belangen van slachtoffers en
nabestaanden uitdrukkelijk bij de
beoordeling van geschillen zal moeten
betrekken. De Afdeling advisering
merkt op dat onvoldoende
duidelijk is waarom deze toetsingsgronden
expliciet in de wet moeten
worden opgenomen, terwijl niet is
gebleken dat de RSJ momenteel zou
tekortschieten in het meewegen van
deze belangen. Uit de rechtspraak van
de RSJ blijkt juist dat hij aan deze
belangen aandacht besteedt. De Afdeling
advisering gaat er niet van uit dat
het wetsvoorstel gevolgen heeft voor
de individuele belangenafweging door
de rechter; het wetsvoorstel is hier echter
niet duidelijk over. De Afdeling
adviseert te verduidelijken waarom de
toetsingsgronden expliciet in het wetsvoorstel
zijn opgenomen en, indien de
noodzaak daarvan niet kan worden
gemotiveerd, daarvan af te zien.
www.raadvanstate.nl/adviezen
1331
Wob-verzoeken uitgezonderd van de
dwangsomregeling
Er komt een eind aan de mogelijkheid
om al te gemakkelijk grote
bedragen aan dwangsommen op te
strijken op grond van de Wet
dwangsom in het kader van Wobverzoeken.
Van de Wet dwangsom, op
grond waarvan een bestuursorgaan
moet betalen als niet
tijdig wordt beslist op een aanvraag
of bezwaarschrift, wordt op grote
schaal misbruik gemaakt in het
kader van de Wet openbaarheid van
bestuur. Iedereen kan een Wob-verzoek
indienen, waarbij geen specifiek
belang gesteld hoeft te worden,
bovendien is zo’n verzoek vormvrij.
De enige eis is dat de informatie
waarom wordt verzocht een ‘bestuurlijke
aangelegenheid betreft’ en is
neergelegd in documenten.
Bij het misbruik van de Wet dwangsom
gaat het om Wob-verzoeken die
niet ingediend worden om informatie
te verkrijgen, maar om geld te
verdienen aan de Wob door middel
van inning van een dwangsom bij
niet tijdig beslissen.
Oplossing
Het probleem kan het eenvoudigst
worden weggenomen door alle Wobverzoeken
uit te zonderen van de
dwangsomregeling. Het kabinet kiest
dan ook voor deze oplossing schrijft
minister Plasterk van BZK op 25 juni
aan de Kamer. Goedbedoelende verzoekers
die op openbaarmaking van
documenten wachten, verliezen zo
wel een instrument dat hun was aangereikt
om aan te zetten tot versnelling.
Hoewel een goede communicatie
tussen overheid en verzoeker dit
nadeel mogelijk voor een belangrijk
deel kan wegnemen, is het wenselijk
het nadelige effect van het wegvallen
van de dwangsomregeling te compenseren.
Naar het oordeel van het
kabinet voorziet de regeling in artikel
8:55b e.v. van de Algemene wet
bestuursrecht inzake het rechtstreeks
beroep dat kan worden ingesteld bij
de bestuursrechter tegen het niet tijdig
nemen van een besluit hierin.
Naast het uitzonderen van alle Wobverzoeken
van de dwangsomregeling
ziet het kabinet reden voor enkele
aanvullende maatregelen. Deze maatregelen
hebben betrekking op de
situatie waarin niet binnen de in de
Wob vastgelegde termijn op het verzoek
wordt beslist, in het bijzonder
in die gevallen waarin de omvang of
de complexiteit van het verzoek
daaraan in de weg staat.
Ingevolge artikel 4:15, tweede lid,
onder a, van de Awb kan de beslistermijn
worden opgeschort voor zover
de verzoeker daarmee instemt. Bij
omvangrijke of complexe Wob-verzoeken
ligt het dan ook primair op
de weg van het bestuursorgaan en de
verzoeker om in onderling overleg te
komen tot een bij het Wob-verzoek
passende beslistermijn, indien de
wettelijke beslistermijn te kort blijkt.
Hoewel een goede communicatie tussen
bestuursorgaan en verzoeker
veelal zal leiden tot overeenstemming,
blijft het mogelijk dat overeenstemming
uitblijft en de Wob-verzoeker
rechtstreeks beroep instelt bij de
bestuursrechter vanwege het niet tijdig
nemen van een besluit. Om
onbillijkheden te voorkomen is het
in een dergelijk geval wenselijk dat
de bestuursrechter, in afwijking van
de in artikel 8:55d, eerste lid, van de
Awb genoemde termijn van twee
weken, een op het verzoek afgestemde
termijn kan vaststellen waarbinnen
het bestuursorgaan – op straffe
van een dwangsom – op het Wob-verzoek
moet beslissen. Het bestuursorgaan
zal dan in die procedure moeten
onderbouwen hoeveel tijd het
nodig denkt te hebben om op het
Wob-verzoek te beslissen.
Is het door de verzoeker ingestelde
beroep gegrond, dan komt hij op
grond van de Awb in aanmerking voor
vergoeding van het door hem betaalde
griffierecht en van de eventueel
gemaakte proceskosten. Indien aannemelijk
is dat de opstelling van verzoeker
ertoe heeft geleid dat geen overeenstemming
is bereikt over de
opschorting van de beslistermijn, kan
het echter onbillijk zijn als hij voor die
vergoedingen in aanmerking zou
komen. Het kabinet is dan ook van
oordeel dat de bestuursrechter, de
omstandigheden van het geval in aanmerking
nemend, in afwijking van het
bepaalde in de Awb deze vergoedingen
achterwege moet kunnen laten.
1808 NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26

Universitair Nieuws 1332
Wilt u dat uw (juridische) proefschrift
of dat van iemand die u kent
aangekondigd wordt in deze rubriek
dan kunt u het proefschrift en een
samenvatting sturen naar het redactiebureau;
zie colofon.
Oraties
Op dinsdag 1 juli nam prof. dr. Jenny
Goldschmidt afscheid als hoogleraar
Mensenrechten en directeur van het
Studie- en Informatiecentrum Mensenrechten
(SIM), het expertisecentrum
voor onderzoek en onderwijs
op het gebied van mensenrechten
van de Universiteit Utrecht.
Tijdens haar afscheidscollege ging ze,
aan de hand van persoonlijke voorbeelden,
in op enkele aspecten van
mensenrechten in een pluriforme en
internationale samenleving. In die
samenleving wordt onze identiteit
samengesteld vanuit verschillende
gemeenschappen waar we deel van
uit maken. De kenmerken ervan worden
niet alleen bepaald door wat wij
zelf zijn en vinden, maar ook door
het perspectief van anderen daarop.
Zo worden vaak stereotypen bevestigd
en ontstaat kwetsbaarheid. Een
gemeenschappelijke waardenpatroon
is belangrijk om ons ergens ‘thuis’ te
voelen en te kunnen binden, maar
omdat we in verschillende sociale
velden met verschillende waardenpatronen
te maken hebben, kunnen
conflicten optreden. Juist daar spelen
mensenrechten een rol, en juist daar
kunnen ze geen makkelijke antwoorden
geven. Denk aan de discussie
over het toelaten van vrouwen op de
kieslijst van de SGP, aan de discussie
over Zwarte Piet en aan de discussie
over de rol van de nationale en internationale
rechter bij het toetsen van
wetgeving. Belangrijk is de mogelijkheid
van dialoog: dat vergt een minimale
openheid in alle betrokken velden
én oog voor het perspectief van
de niet-dominante groepen in het
betreffende veld. Kennis van de verschillende
normen is van belang om
te bewerkstellingen dat mensenrechten
daadwerkelijk ‘landen’. In dit proces
spelen alle instituties in de staat
een rol, zowel binnen als buiten de
overheid (denk aan NGO’s en nationale
mensenrechteninstituten).
Maar: instituties mogen niet belangrijker
worden dan de mensen waar
het om gaat.
Promoties
juridische spagaat bij
letselschade
Een werknemer die
door een gebeurtenis
of ongeval waarvoor
een derde aansprakelijk
is, arbeidsongeschikt
is geraakt, heeft
te maken met verplichtingen
die afkomstig
zijn uit verschillende rechtsgebieden.
Op grond van het arbeids- en
socialezekerheidsrecht dient hij
strenge re-integratieverplichtingen
na te leven. Op grond van de schadebeperkingsplicht
uit het aansprakelijkheidsrecht
dient hij zijn arbeidsvermogensschade
te beperken, voor
zover dit redelijkerwijs van hem
gevergd kan worden.
Dit proefschrift van Marieke Opdam
beantwoordt de vraag wat de wederzijdse
invloed is van het civiele aansprakelijkheidsrecht
en het arbeidsen
socialezekerheidsrecht met
betrekking tot de op de werknemer
rustende verplichtingen gericht op
een terugkeer naar inkomensvormende
arbeid. Van de benadeelde
wordt vanuit beide rechtsgebieden
verlangd dat hij re-integratie-inspanningen
verricht om zo zijn restverdiencapaciteit
te benutten. De
reikwijdte van de te verlangen reintegratieverplichtingen
verschilt
echter fors. In het kader van het
arbeids- en socialezekerheidsrecht
worden verdergaande inspanningen
van de benadeelde verlangd om te
re-integreren. Een verklaring voor
dit verschil is erin gelegen dat in het
aansprakelijkheidsrecht terughoudendheid
dient te worden betracht
bij de te verlangen inspanningen.
Het is immers juist de aansprakelijke
partij die de benadeelde in de
positie heeft geplaatst waarin hij is
gehouden tot schadebeperking. Dit
heeft tot gevolg dat van het slachtoffer
geen vergaande inspanningen
worden gevergd. In het sociaal recht
wordt een dergelijke terughoudendheid
niet betracht. De zieke werknemer
dient op grond van het BW en
de WIA strenge re-integratieverplichtingen
na te leven om zo weer terug
te keren in het arbeidsproces. Daarnaast
kan een eventuele predispositie
van het slachtoffer een weerslag
hebben op de schadebeperkingsplicht.
Wanneer bij de benadeelde
een predispositie aanwezig is wordt
van hem wel verwacht dat hij zich
inspant om zijn schade te beperken.
Bij de van hem te verlangen inspanningen
wordt echter rekening
gehouden met zijn persoonlijkheidsstructuur
en privémoeilijkheden.
Het sociaal recht komt een benadeelde
niet in dezelfde mate tegemoet.
Zo zal de werknemer zich niet kunnen
beroepen op privéproblemen,
zoals een echtscheiding, om zo
onder zijn re-integratieverplichtingen
uit te komen. Op dit punt
bestaat een belangrijk verschil tussen
de besproken rechtsgebieden.
Voor de beschreven problematiek
wordt een oplossing voorgesteld in
de vorm van een ‘luxe’ re-integratietraject.
De werkgever kan de kosten
die hij maakt voor de re-integratie
van het slachtoffer verhalen op de
aansprakelijke partij. Dit heeft tot
gevolg dat de werkgever meer financiële
ruimte heeft voor de re-integratie
van het slachtoffer. Door middel
van een luxe traject kan het re-integratietraject
bij de werkgever worden
afgestemd op de slachtoffervriendelijke
uitgangspunten van het aansprakelijkheidsrecht.
Zo kan bij de
invulling van het begrip ‘passende
arbeid’ bijvoorbeeld meer ruimte
worden gelaten voor de wensen en
behoeften van het slachtoffer. Verder
kan het door duurdere aanpassingen
wellicht mogelijk zijn om de benadeelde
terug te laten keren naar de
eigen functie. Er is dus sprake van
een ‘luxe’ traject in vergelijking met
het gemiddelde re-integratietraject
dat de zieke werknemer doorloopt.
Opdam promoveerde op 18 maart jl.
aan de Vrije Universiteit van Amsterdam.
Haar promotoren waren prof.
mr. A.J. Akkermans en prof. dr. mr.
W.H.A.C.M. Bouwens.
Marieke Opdam
Re-integratie bij letselschade
Het proefschrift is te downloaden via: http://www.recht.
nl/nieuws/arbeidsrecht/111723/proefschrift-re-integratie-bij-letselschade/
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26 1809

Universitair Nieuws
Soevereiniteit en pluralisme
Leven we in Europa
in een nieuw constitutioneel
tijdperk
Steeds meer juristen
vinden van wel. In de
wijze waarop de Europese
Unie zich ontwikkelt
zien zij het
einde van de Westfaalse doctrine –
het paradigma dat statensoevereiniteit
als uitgangspunt neemt en
rechtsrelaties hiërarchisch benadert.
Dit onderzoek van Jan Willem Casper
van Rossem zet vraagtekens bij deze
zienswijze. Aan de hand van een anatomie
van het leerstuk van soevereiniteit
neemt het stelling tegen een
theorie die vandaag een populair
alternatief vormt voor Westfalen:
constitutioneel pluralisme. Volgens
de theorie van constitutioneel pluralisme
heeft hiërarchie in de Europese
Unie plaatsgemaakt voor heterarchie.
Democratie en rechtsstatelijkheid
zouden niet langer meer ontspringen
aan één constitutionele bron,
maar samenkomen in een meerlagige
rechtsorde, waarin regels geen
eenduidige verklaring behoeven. Valt
deze voorstelling van zaken echter
wel te construeren in een seculiere,
moderne wereld Kunnen vrijheid en
democratie, de Europese grondwaarden,
wel zonder rechtseenheid en
een antwoord op de vraag waarom
normen gelden Deze studie beantwoordt
deze vragen in beide gevallen
uiteindelijk negatief. In constitutioneel
opzicht is Europa het jaar 1648
dan ook nog steeds niet gepasseerd.
Maar een uitkomst van dit boek is
ook dat de Europese Unie door een
Westfaalse bril kan worden bezien,
zonder tegelijkertijd te worden
geconfronteerd met het statische
wereldbeeld waarin veel soevereiniteitsvertogen
verstrikt raken. Een
terugkerend punt in het boek is dat
constituerende macht en geconstitueerde
macht, de bouwstenen van het
fenomeen soevereiniteit, elkaar veronderstellen.
Als gevolg van deze
paradox kan een beeld oprijzen van
concurrerende soevereiniteitsclaims,
die elkaar conceptueel uitsluiten,
maar wel allebei in de wereld zijn.
Dat beeld vormt volgens dit proefschrift
de meest overtuigende verklaring
voor de huidige, door crisis
beheerste dynamische constitutionele
werkelijkheid in Europa. Met allerlei
constitutionele veranderingen die
op til zijn, zal de komende jaren wellicht
blijken of deze constitutionele
schemering boven Europa kan blijven
hangen.
Van Rossem promoveerde op 5 juni
jl. aan de Rijksuniversiteit Groningen.
Zijn promoteres waren prof. mr. D.J.
Elzinga en prof. mr. H.G. Hoogers.
Jan Willem Casper van Rossem
Soevereiniteit en pluralisme. Een
conceptuele zoektocht naar de constitutionele
grondslagen van de
Europese rechtsorde
Uitgeverij Kluwer B.V. 2014, € 45,00
ISBN 978 90 1312 534 4
Scripties
De redactie biedt aan studenten de
mogelijkheid om met een korte
samenvatting van hun masterscriptie
in dit tijdschrift te komen. Hiernaast
wordt de gehele versie van
het document op het blog van het
NJB geplaatst (www.njblog.nl). De
redactie wil graag een podium bieden
voor de vele mooie juridische
teksten en innovatieve opvattingen
van studenten die tot nu toe nog te
weinig onder de aandacht komen
van de vele juristen die in ons land
werkzaam zijn. Heb je belangstelling
om te worden geselecteerd
voor opname van een samenvatting
van je masterscriptie in het
NJB Stuur dan je scriptie, voorzien
van een samenvatting van maximaal
200 woorden, het eindcijfer
(minimaal een acht) dat je voor de
scriptie hebt ontvangen en ook je
afstudeerrichting en de naam van
je scriptiebegeleider, naar het
redactiebureau van het NJB, postbus
30104, 2500 GC Den Haag of
e-mail: njb@kluwer.nl.
1333
Personalia
Voor het plaatsen van berichten
in deze rubriek kunt u uw tips
en informatie sturen naar
njb@kluwer.nl.
Hoogleraar
De Rijksuniveriteit
Groningen heeft
Bert Marseille en
Heinrich Winter per
1 april 2014 benoemd
tot hoogleraar
Bestuurskunde
bij de vakgroep
Bestuursrecht en
Bestuurskunde. De
benoeming van
Marseille betreft in
het bijzonder de empirische bestudering
van het bestuursrecht, die van
Winter in het bijzonder het functioneren
van het openbaar bestuur. Het
onderzoek van Marseille richt zich
onder meer op het functioneren van
geschilbeslechtingprocedures, dat
van Winter op de organisatie van het
openbaar bestuur en de werking van
bestuursinstrumenten. Beiden houden
zich bezig met wetsevaluatie.
Recente gezamenlijke projecten
betroffen de effectiviteit van kantoncomparities
(in opdracht van de Raad
voor de rechtspraak) en de Handleiding
Professioneel behandelen van
bezwaarschriften (in opdracht van
het ministerie van BZK). Winter blijft
naast zijn hoogleraarschap directeur
van onderzoeks- en adviesbureau Pro
Facto in Groningen.
1810 NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26

Personalia
Tilburg University
heeft dr. Antony
Pemberton met
ingang van 1 juli
2014 benoemd tot
hoogleraar Victimology.
Pemberton is gespecialiseerd in
de rechten en ervaringen van slachtoffers
van misdrijven. Zijn leerstoel
is gevestigd bij INTERVICT, het
International Victimology Institute
Tilburg. Pemberton onderzoekt
instrumenten om de positie van
slachtoffers van een misdrijf in het
strafrecht te versterken, zoals het
spreek- en adviesrecht voor slachtoffers,
of alternatieven voor het strafrecht
zoals slachtoffer-daderbemiddeling
en andere vormen van
herstelrecht. Het gaat hierbij om de
vraag wat de impact en effecten van
deze instrumenten is op de beleving
van slachtoffers, maar ook om de
vraag hoe deze processen het best
bezien kunnen worden.
Daarnaast verdiept Pemberton zich
in de maatschappelijke en politieke
context van victimologische processen.
Omdat de Europese Unie een
belangrijke actor is op het gebied van
slachtoffers van een misdrijf, bestudeert
hij de verschillen en overeenkomsten
in de ontwikkeling van de
positie van slachtoffers tussen landen
en de manier waarop Europees
beleid hiermee bedoeld en onbedoeld
interacteert. Naast het onderzoek
is Pemberton ook programmaleider
van de succesvolle Master in
Victimology and Criminology Justice
van INTERVICT.
ICC
De World Council
van de International
Chamber of Commerce
(ICC) heeft
Marieke van
Hooijdonk per 1 juli
2014 benoemd tot plaatsvervangend
lid van het ICC Hof van Arbitrage in
Parijs. Hiermee verdubbelt de Nederlandse
vertegenwoordiging van ICC
haar afvaardiging in het internationale
ICC Hof van Arbitrage. Van
Hooijdonk vervult haar functie bij
het Hof samen met het zittend lid
Marnix Leijten (De BrauwBlackstone-
Westbroek). Van Hooijdonk is sinds
2003 partner bij Allen & Overy. Ze is
gespecialiseerd in (inter)nationale
arbitrage en commercial en corporate
litigation, met bijzondere aandacht
voor geschillen op het gebied
van fusies & overnames, joint ventures
en aandeelhoudersgeschillen.
Chambers geeft Van Hooijdonk de
hoogste classificatie als arbitration
counsel. Van Hooijdonk is naast
advocaat tevens raadsheer-plaatsvervanger
in het Hof Arnhem-Leeuwarden.
Advocatuur
Simmons & Simmons
heeft Marieke Driessen
benoemd tot partner
in de Financial Markets
groep in Amsterdam.
Driessen maakt
deel uit van het internationale capital
markets en structured finance team
van Simmons & Simmons. Ze heeft
ruime ervaring in het adviseren van
financiële instellingen en bedrijven
over complexe financiële transacties.
Tom de Wit is per 1
mei 2014 partner bij
Louwers IP|Technology
Advocaten.
De Wit maakte per 1
juli 2011 de overstap
naar Louwers. Hij heeft inmiddels
twintig jaar ervaring met complexe
juridische technologievraagstukken
als advocaat, bedrijfsjurist en wetenschappelijk
medewerker. Hij heeft
kennis en ervaring binnen het ITcontractenrecht,
e-commerce, privacy
en telecomrecht.
Rectificatie
In de rubriek Personalia van aflevering
24 van het Nederlands Juristenblad
zijn de foto’s verwisseld van
Simon Strik en Richard Norbruis.
Agenda
1334
19 t/m 22 08 2014
9th International Conference
on Forensic Inference and
Statistics
ICFIS2014 brengt advocaten, statistici
en forensische wetenschappers
samen om kennis uit te wisselen
over de interpretatie van forensisch
bewijs. Snelle technologische ontwikkelingen
bieden steeds meer mogelijkheden
op het gebied van forensisch
onderzoek, waardoor het belang
van forensisch bewijs in de strafrechtsketen
toeneemt.
Om welk type spoor het ook gaat,
forensisch bewijs kan alleen zinvol
worden gebruikt als het op juiste wijze
is veiliggesteld door de politie en
onderzocht, geëvalueerd en gerapporteerd
door de forensisch deskundige.
Vervolgens moet de rapportage
op de juiste wijze begrepen en geïnterpreteerd
worden door de strafrechtsketen.
Dit vereist heldere statistische
methoden en een goede
communicatie tussen de forensisch
deskundigen, wetenschappers en
juristen. De conferentie is erop
gericht om de samenwerking tussen
alle partijen die te maken hebben
met de probabilistische interpretatie
van forensisch bewijs te verbeteren.
Tijdens de conferentie komen verschillende
thema’s aan de orde. Bijvoorbeeld:
Hoe verschillend zijn de
juridische en wetenschappelijke
weging van bewijs Of: hoe verschillend
gaan juristen en forensische
wetenschappers om met het combineren
van bewijs
Tijd: dinsdag 19 tot en met vrijdag 22 augustus
Plaats: Universiteit Leiden, Kamerlingh Onnes gebouw,
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26 1811

Agenda
Steenschuur 25 te Leiden
Aanmelding: via: www.icfis2014.org
Inlichtingen: deelname kost € 425.
06 10 2014
7e Gronings
Letselschadecongres
De vakgroep Privaatrecht en Notarieel
Recht en Juridisch Contractonderwijs
van de Faculteit Rechtsgeleerdheid,
Rijksuniversiteit Groningen
organiseert het zevende Gronings
Letselschadecongres met als thema:
‘Derdenschade’. Bijzondere aandacht
wordt besteed aan het eind mei 2014
verschenen Wetsvoorstel vergoeding
zorg- en affectieschade.
Tijd: maandag 6 oktober van 10.30 tot 16.15 uur
Plaats: Rijksuniversiteit Groningen, Aula Academiegebouw,
Broerstraat 5 te Groningen
Aanmelding: via: www.rug.nl/rechten/formulier-letselschadecongres
Inlichtingen: de advocatuur en rechterlijke macht betalen
€ 295, studenten betalen € 45 en overigen € 225.
4 Nova-punten, 4 PE-uren en 20 Nivre-punten.
09 10 2014
KNMG-symposium
Arts en Recht
Veranderingen in het tucht- en
klachtrecht. Een nieuwe Jeugdwet.
Wijzigingen bij het voorschrijven op
recept. Aangescherpte patiëntenrechten
bij elektronische gegevensuitwisseling.
Het regent wetsvoorstellen als
het gaat over de gezondheidszorg.
Nooit eerder in de geschiedenis diende
een kabinet zoveel wetsvoorstellen
in bij de Tweede Kamer als het
kabinet Rutte/Asscher. Ook het Openbaar
Ministerie en de IGZ zitten niet
stil. Zij treden steeds vaker op als ze
menen dat er sprake is van normovertreding
in de zorg. Dat en andere
zaken leiden tot interessante (tucht)
rechtspraak. Wat betekent dit voor de
dagelijkse praktijk van artsen Tijdens
dit symposium spreken KNMGmedewerkers
over actuele ontwikkelingen
in het gezondheidsrecht,
vertaald naar de dagelijkse artsenpraktijk.
In een reeks van korte presentaties
komen de belangrijkste thema’s
voorbij.
Tijd: Donderdag 9 oktober van 15.30 tot 20.30 uur
Plaats: Domus Medica, Mercatorlaan 1200 te Utrecht
Aanmelding: via: www.knmg.nl/symposium/arts-en-recht
Inlichtingen: via: congresbureau@fed.knmg.nl of tel: 030-
2823203. Als u zich inschrijft vóór 1 september 2014
profiteert u van de vroegboekkorting. KNMG-leden betalen
mét korting € 195 en zonder korting € 215. Niet-
KNMG-leden betalen mét korting € 235 euro en zonder
korting € 265 euro. Studenten betalen € 120.
Agenda kort
02 t/m 04 07 2014
Jubileumconferentie IVir
NJB 2014/518, afl. 9, p. 630
03 07 2014
RIMO symposium
NJB 2014/1134 afl. 22, p. 1537
08 07 2014
Praktijkseminar Juridische aspecten
van BIM
NJB 2014/1223, afl. 24, p. 1663
19 t/m 22 08 2014
9th International Conference on
Forensic Inference and Statistics
NJB 2014/1334, afl. 26, p. 1811
15 t/m 17 09 2014
Cambridge conference on Public Law
NJB 2014/864, afl. 16, p. 1169
26 09 2014
Neurowetenschap en de
rechtspraktijk
NJB 2014/1087, afl. 21, p. 1464
25 09 2014
Jaarcongres Independent legal
Professional 2014
NJB 2014/790, afl. 14, p. 974
25-27 09 2014
Expropriation law
NJB 2014/1171, afl. 23, p. 1595
26 09 2014
Neurowetenschap en de rechtspraktijk
NJB 2014/1087, afl. 21, p. 1464
06 10 2014
7e Gronings Letselschadecongres
NJB 2014/1334, afl. 26, p. 1812
09 10 2014
KNMG-symposium
Arts en Recht
NJB 2014/1334, afl. 26, p. 1812
17 t/m 19 11 2014
International Conference
25 Years CRC
NJB 2014/196, afl. 3, p. 246
Een uitgebreide versie van deze agenda is te raadplegen op www.njb.nl.
1812 NEDERLANDS JURISTENBLAD – 04-07-2014 – AFL. 26

Kroniek van het
strafrecht 2013
Handzaam overzicht
In de Kroniek van het strafrecht 2013 wordt een handzaam overzicht gegeven
van de belangrijkste ontwikkelingen in het straf(proces)recht, inclusief
het penitentiair recht in 2013. Zo ontbreekt in deze editie natuurlijk het tongzoenarrest
niet. Ook het arrest inzake coffeeshop Checkpoint, de mediagevoelige
grensrechterzaak, de Eindhovense kopschopzaak en de zogenaamde Post-
Vidgen-jurisprudentie worden uiteraard besproken.
De Kroniek is geschreven door leden van de vakgroep strafrecht van de Radboud
Universiteit Nijmegen. Zij worden hierbij aangevuld met specialisten van buiten.
Met behulp van deze vraagbaak zijn ontwikkelingen in het strafrecht op een
duidelijke en eenvoudige manier te traceren.
Onder redactie van: Prof. mr. H.J.B.Sackers en prof. mr.dr.
P.H.P.H.M.C. van Kempen
Druk: 1
ISBN: 9789013124309
Verschijningsdatum: 24 april 2014
Aantal pagina’s: 252
Prijs: € 25,-
www.kluwer.nl/shop
in onze shop bestelt u zonder verzendkosten

Voorzitter Centraal Tuchtcollege voor de
gezondheidszorg
De minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport zoekt
wegens vertrek van de huidige voorzitter een:
Een afschrift van de opgestelde profielschets kan worden
opgevraagd via dpbEST@minvws.nl
Voorzitter van het Centraal Tuchtcollege voor de
Gezondheidszorg (1 fte)
Het Centraal Tuchtcollege voor de Gezondheidszorg is de
hoogste instantie belast met de tuchtrechtspraak op
grond van de Wet op de beroepen in de individuele
gezondheidszorg ten aanzien van artsen, tandartsen,
apothekers, psychotherapeuten, gezondheidszorgpsychologen,
fysiotherapeuten, verloskundigen en
verpleegkundigen. Het Centraal Tuchtcollege voor de
Gezondheidszorg is gevestigd in Den Haag.
U bent jurist en beschikt over uitgebreide kennis op het
gebied van het gezondheidsrecht. Ook beschikt u over een
rechterlijke attitude.
De benoemingsprocedure is gepubliceerd in de
Staatscourant, 2012 nummer 2636.
Afhankelijk van kennis en ervaring bedraagt het salaris
vooralsnog maximaal € 7.899,67.
De resultaten van een functiewaarderingsonderzoek
worden tweede helft 2014 verwacht.
Inlichtingen over de aard en de inhoud van de functie
kunnen ingewonnen worden bij
mr. A.A.A.M. Schreuder, voorzitter van het Regionaal
Tuchtcollege voor de Gezondheidszorg Amsterdam,
telefoonnummer 020-3012516.
Selectiegesprekken worden gevoerd in de periode van 11
tot 22 augustus.
U kunt zelfstandig en autonoom rechtspreken samen met
rechtsgeleerde leden en leden-beroepsgenoten. U geeft
op een prettige en evenwichtige wijze sturing aan het
proces en kunt de zaken die u waarneemt op constructieve
wijze omzetten naar verbeteringen. Ook onder hoge
werkdruk houdt u balans tussen werktempo en kwaliteit
van de beslissing.
Voor meer informatie kunt u ook www.tuchtcollegegezondheidszorg.nl
raadplegen.
Sollicitaties dient u uiterlijk 19 juli 2014 te richten aan
Z.M. de Koning en te zenden aan de Minister van VWS,
t.a.v. de directeur Eenheid Secretariaten Tuchtcolleges en
Toetsingscommissies, Postbus 20350, 2500 EJ Den Haag.