De Hoge Raad en artikel 220 van het CDW - Europese Fiscale Studies
De Hoge Raad en artikel 220 van het CDW - Europese Fiscale Studies
De Hoge Raad en artikel 220 van het CDW - Europese Fiscale Studies
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>De</strong> <strong>Hoge</strong> <strong>Raad</strong> <strong>en</strong> <strong>artikel</strong> <strong>220</strong> <strong>van</strong> <strong>het</strong> <strong>CDW</strong>:<br />
hoe vaak mag de Douane zich (nog)<br />
vergiss<strong>en</strong><br />
Door:<br />
T.J.W. Spanbroek<br />
2009/2010
Inhoudsopgave<br />
1. Inleiding<br />
2. Boeking achteraf<br />
2.1 Boeking <strong>en</strong> invordering volg<strong>en</strong>s <strong>het</strong> <strong>CDW</strong><br />
2.2 Boeking achteraf<br />
2.3 Afzi<strong>en</strong> <strong>van</strong> boeking achteraf<br />
3. Artikel <strong>220</strong> <strong>van</strong> <strong>het</strong> <strong>CDW</strong>: gewettigd vertrouw<strong>en</strong><br />
3.1 Vergissing <strong>van</strong> de bevoegde autoriteit<strong>en</strong><br />
3.2 vergissing die redelijkerwijs niet kon word<strong>en</strong><br />
ontdekt<br />
3.3 Voldaan aan alle voorschrift<strong>en</strong> <strong>van</strong> de geld<strong>en</strong>de<br />
regeling inzake de douaneaangifte<br />
4. Wanneer is er nu sprake <strong>van</strong> e<strong>en</strong> vergissing<br />
5. Het arrest <strong>van</strong> de <strong>Hoge</strong> <strong>Raad</strong><br />
5.1 <strong>De</strong> casus <strong>en</strong> <strong>het</strong> oordeel <strong>van</strong> de <strong>Hoge</strong> <strong>Raad</strong><br />
5.2 Heeft de <strong>Hoge</strong> <strong>Raad</strong> <strong>het</strong> begrip “vergissing”<br />
opgerekt<br />
5.3 Kanttek<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> bij <strong>het</strong> arrest<br />
6. Conclusie<br />
Literatuurlijst<br />
Jurisprud<strong>en</strong>tie<br />
1
Hoofdstuk 1 Inleiding<br />
Vergiss<strong>en</strong> is m<strong>en</strong>selijk, niemand zal <strong>het</strong> ontk<strong>en</strong>n<strong>en</strong>. Maar als douaneinspecteur<br />
kom je daar toch niet zo gemakkelijk mee weg. T<strong>en</strong>minste niet in<br />
de hoedanigheid <strong>van</strong> douaneautoriteit, zoals bedoeld in <strong>het</strong> <strong>CDW</strong>. 1 E<strong>en</strong><br />
vergissing in de zin <strong>van</strong> <strong>artikel</strong> <strong>220</strong> <strong>van</strong> <strong>het</strong> <strong>CDW</strong> kan immers in de weg staan<br />
aan e<strong>en</strong> navordering (ofwel, in de terminologie <strong>van</strong> <strong>artikel</strong> <strong>220</strong>, aan e<strong>en</strong><br />
boeking achteraf) 2 <strong>van</strong> recht<strong>en</strong> bij invoer die wel wettelijk zijn verschuldigd.<br />
In <strong>artikel</strong> <strong>220</strong>, tweede lid, aanhef <strong>en</strong> onder letter b, <strong>van</strong> <strong>het</strong> <strong>CDW</strong> is bepaald<br />
dat boeking achteraf achterwege moet blijv<strong>en</strong> als aan drie cumulatieve<br />
voorwaard<strong>en</strong> is voldaan:<br />
- <strong>het</strong> niet heff<strong>en</strong> <strong>van</strong> de recht<strong>en</strong> is te wijt<strong>en</strong> aan e<strong>en</strong> vergissing <strong>van</strong> de<br />
bevoegde autoriteit<strong>en</strong> zelf;<br />
- de vergissing is <strong>van</strong> di<strong>en</strong> aard dat zij door e<strong>en</strong> douaneschuld<strong>en</strong>aar die te<br />
goeder trouw is, redelijkerwijze niet kon word<strong>en</strong> ontdekt; <strong>en</strong><br />
- de douaneschuld<strong>en</strong>aar heeft aan alle voorschrift<strong>en</strong> <strong>van</strong> de geld<strong>en</strong>de<br />
regeling inzake de douaneaangifte voldaan.<br />
In de jurisprud<strong>en</strong>tie zijn deze voorwaard<strong>en</strong> veelvuldig aan de orde geweest.<br />
Daarbij is <strong>het</strong> begrip “vergissing” gaandeweg nader ingevuld. <strong>De</strong> rode draad<br />
daarbij is dat e<strong>en</strong> vergissing eerder wordt aang<strong>en</strong>om<strong>en</strong> naarmate de douane<br />
meer (actief) betrokk<strong>en</strong> is geweest bij de aangifte waarover al dan niet moet<br />
word<strong>en</strong> nagevorderd. E<strong>en</strong> actieve gedraging leidt sneller tot e<strong>en</strong> vergissing,<br />
maar ook bij e<strong>en</strong> nalat<strong>en</strong> of stilzitt<strong>en</strong> <strong>van</strong> de kant <strong>van</strong> de douane kan er<br />
sprake zijn <strong>van</strong> e<strong>en</strong> vergissing, zoals bedoeld in <strong>artikel</strong> <strong>220</strong> <strong>van</strong> <strong>het</strong> <strong>CDW</strong>.<br />
In de Nederlandse jurisprud<strong>en</strong>tie leek bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> steeds als uitgangspunt te<br />
geld<strong>en</strong> dat elke aangifte e<strong>en</strong> zelfstandig belastbaar feit vormt <strong>en</strong> ook als<br />
zodanig moet word<strong>en</strong> beoordeeld in <strong>het</strong> licht <strong>van</strong> de vraag of er kan word<strong>en</strong><br />
nagevorderd. In zijn arrest <strong>van</strong> 25 september 2009, nr. 07/10290,<br />
(LJN: BD4373), lijkt de <strong>Hoge</strong> <strong>Raad</strong> hiermee te brek<strong>en</strong>, althans op <strong>het</strong> eerste<br />
gezicht. In deze verhandeling ga ik nader in op de vraag of dit arrest<br />
inderdaad e<strong>en</strong> breuk betek<strong>en</strong>t met <strong>het</strong> verled<strong>en</strong> of dat <strong>het</strong> toch past in de lijn<br />
<strong>van</strong> eerdere jurisprud<strong>en</strong>tie. En vervolg<strong>en</strong>s komt de vraag aan de orde wat<br />
dan de betek<strong>en</strong>is <strong>van</strong> <strong>het</strong> arrest is, ook voor de praktijk. En t<strong>en</strong>slotte ga ik na<br />
of er nog op<strong>en</strong>staande vrag<strong>en</strong> zijn die in toekomstige jurisprud<strong>en</strong>tie<br />
beantwoord moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong>.<br />
Hierna zal ik eerst e<strong>en</strong> sc<strong>het</strong>s gev<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>het</strong> wettelijk kader <strong>van</strong> de boeking<br />
achteraf (hoofdstuk 2), gevolgd door e<strong>en</strong> beschrijving <strong>van</strong> de voorwaard<strong>en</strong><br />
waaronder moet word<strong>en</strong> afgezi<strong>en</strong> <strong>van</strong> boeking achteraf (hoofdstuk 3).<br />
1 Verord<strong>en</strong>ing (EEG) nr. 2913/92 <strong>van</strong> de <strong>Raad</strong> tot vaststelling <strong>het</strong> communautair<br />
douanewetboek (PB L 302).<br />
2 Ik zal hierna beide begripp<strong>en</strong> hanter<strong>en</strong>, mede afhankelijk <strong>van</strong> de context.<br />
2
Vervolg<strong>en</strong>s zal ik nader ingaan op <strong>het</strong> begrip “vergissing”, met name aan de<br />
hand <strong>van</strong> jurisprud<strong>en</strong>tie (hoofdstuk 4). In hoofdstuk 5 analyseer ik dan <strong>het</strong><br />
arrest <strong>van</strong> de <strong>Hoge</strong> <strong>Raad</strong>, waarbij ik ook <strong>en</strong>kele kanttek<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> plaats <strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
blik werp op de toekomst, zowel <strong>van</strong>uit <strong>het</strong> oogpunt <strong>van</strong> nog te beantwoord<strong>en</strong><br />
rechtsvrag<strong>en</strong> als <strong>van</strong>uit <strong>het</strong> oogpunt <strong>van</strong> de praktijk <strong>van</strong> navordering door de<br />
douane.<br />
3
Hoofdstuk 2 Boeking achteraf<br />
2.1. Boeking <strong>en</strong> invordering volg<strong>en</strong>s <strong>het</strong> <strong>CDW</strong><br />
<strong>De</strong> heffing <strong>en</strong> invordering <strong>van</strong> douanerecht<strong>en</strong> zijn in <strong>het</strong> <strong>CDW</strong> geregeld in titel<br />
VII, hoofdstuk 3. <strong>De</strong> hoofdlijn<strong>en</strong> daarbij, voor zover in dez<strong>en</strong> <strong>van</strong> belang, zijn<br />
als volgt:<br />
Boeking<br />
Artikel 217 <strong>van</strong> <strong>het</strong> <strong>CDW</strong> bepaalt dat de douaneautoriteit<strong>en</strong>, wanneer e<strong>en</strong><br />
douaneschuld bij invoer is ontstaan, zodra zij over de b<strong>en</strong>odigde gegev<strong>en</strong>s<br />
beschikk<strong>en</strong> <strong>het</strong> ter zake verschuldigde bedrag moet<strong>en</strong> berek<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
registrer<strong>en</strong> in hun boekhouding. Dit wordt aangeduid als “boeking“ (ook wel<br />
aangeduid als primaire boeking).<br />
Ingevolge <strong>artikel</strong> 218 <strong>van</strong> <strong>het</strong> <strong>CDW</strong> di<strong>en</strong>t de boeking plaats te vind<strong>en</strong> binn<strong>en</strong><br />
e<strong>en</strong> termijn <strong>van</strong> twee dag<strong>en</strong>, gerek<strong>en</strong>d <strong>van</strong>af de datum waarop <strong>het</strong> bedrag<br />
<strong>van</strong> de desbetreff<strong>en</strong>de recht<strong>en</strong> kan word<strong>en</strong> berek<strong>en</strong>d <strong>en</strong> de schuld<strong>en</strong>aar kan<br />
word<strong>en</strong> aangewez<strong>en</strong>. <strong>De</strong>ze termijn kan ingevolge <strong>artikel</strong> 219 <strong>van</strong> <strong>het</strong> <strong>CDW</strong><br />
word<strong>en</strong> verl<strong>en</strong>gd..<br />
Mededeling<br />
In <strong>artikel</strong> 221, eerste lid, <strong>van</strong> <strong>het</strong> <strong>CDW</strong> is bepaald dat de douaneautoriteit<strong>en</strong>,<br />
onmiddellijk na de boeking, <strong>het</strong> bedrag <strong>van</strong> de recht<strong>en</strong> 'op e<strong>en</strong> daartoe<br />
geëig<strong>en</strong>de wijze' moet<strong>en</strong> meedel<strong>en</strong>. In Nederland gebeurt dit ingevolge<br />
<strong>artikel</strong> 7:6, eerste lid <strong>van</strong> de Algem<strong>en</strong>e Douanewet 3 door vaststelling <strong>en</strong><br />
toez<strong>en</strong>ding <strong>van</strong> e<strong>en</strong> uitnodiging tot betaling door de inspecteur.<br />
Ingevolge <strong>artikel</strong> 221, derde lid, <strong>van</strong> <strong>het</strong> <strong>CDW</strong> moet de mededeling aan de<br />
schuld<strong>en</strong>aar plaatsvind<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> e<strong>en</strong> termijn <strong>van</strong> drie jar<strong>en</strong> te rek<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>van</strong>af<br />
de datum waarop de douaneschuld is ontstaan. Op grond <strong>van</strong> <strong>het</strong> vierde lid<br />
<strong>van</strong> deze bepaling mag de mededeling ook nog na <strong>het</strong> verstrijk<strong>en</strong> <strong>van</strong> deze<br />
termijn word<strong>en</strong> gedaan indi<strong>en</strong> de douaneschuld is ontstaan ingevolge e<strong>en</strong><br />
handeling die op <strong>het</strong> tijdstip dat zij werd verricht strafrechtelijk vervolgbaar<br />
was. In Nederland is dit nader uitgewerkt in <strong>artikel</strong> 7:7 <strong>van</strong> de Algem<strong>en</strong>e<br />
Douanewet. 4 <strong>De</strong> termijn wordt verl<strong>en</strong>gd tot vijf jar<strong>en</strong> in de gevall<strong>en</strong> waarin de<br />
douaneschuld is ontstaan ingevolge e<strong>en</strong> handeling die, indi<strong>en</strong> deze in<br />
Nederland zou zijn verricht, strafrechtelijk vervolgbaar was. <strong>De</strong>ze verl<strong>en</strong>ging<br />
is niet <strong>van</strong> toepassing t<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong> <strong>van</strong> person<strong>en</strong> wier handel<strong>en</strong> of nalat<strong>en</strong> niet<br />
was gericht op ontduiking <strong>van</strong> de recht<strong>en</strong> bij invoer.<br />
Voldo<strong>en</strong>ing<br />
Voldo<strong>en</strong>ing <strong>van</strong> <strong>het</strong> medegedeelde bedrag aan douanerecht<strong>en</strong> moet<br />
3 Tot 1 juli 2008: <strong>artikel</strong> 22a <strong>van</strong> de Algem<strong>en</strong>e wet inzake rijksbelasting<strong>en</strong>.<br />
4 Tot 1 juli 2008: <strong>artikel</strong> 22e <strong>van</strong> de Algem<strong>en</strong>e wet inzake rijksbelasting<strong>en</strong>.<br />
4
plaatsvind<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> de termijn<strong>en</strong> zoals g<strong>en</strong>oemd in de <strong>artikel</strong><strong>en</strong> 222 <strong>en</strong><br />
verder <strong>van</strong> <strong>het</strong> <strong>CDW</strong>. In Nederland zijn in de Invorderingswet 1990 met <strong>het</strong><br />
<strong>CDW</strong> vergelijkbare bepaling<strong>en</strong> opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> over de invordering <strong>van</strong><br />
uitnodiging<strong>en</strong> tot betaling.<br />
Na <strong>het</strong> ontstaan <strong>van</strong> e<strong>en</strong> douaneschuld, op regelmatige of op onregelmatige<br />
wijze, vindt boeking <strong>en</strong> invordering <strong>van</strong> de douaneschuld dus plaats in drie<br />
stapp<strong>en</strong>: eerst de boeking in de interne douaneadministratie, vervolg<strong>en</strong>s de<br />
mededeling <strong>van</strong> die boeking aan de douaneschuld<strong>en</strong>aar <strong>en</strong> t<strong>en</strong>slotte de<br />
invordering <strong>van</strong> <strong>het</strong> verschuldigde bedrag aan douanerecht<strong>en</strong>.<br />
Bij e<strong>en</strong> boeking achteraf geld<strong>en</strong> ook nog nadere bepaling<strong>en</strong> <strong>en</strong> voorwaard<strong>en</strong>,<br />
2.2. Boeking achteraf<br />
<strong>De</strong> grondslag voor de boeking achteraf is geleg<strong>en</strong> in <strong>artikel</strong> <strong>220</strong> <strong>van</strong> <strong>het</strong><br />
<strong>CDW</strong>, waar<strong>van</strong> <strong>het</strong> eerste lid als volgt luidt:<br />
“Indi<strong>en</strong> <strong>het</strong> bedrag aan recht<strong>en</strong> dat voortvloeit uit e<strong>en</strong> douaneschuld,<br />
niet is geboekt overe<strong>en</strong>komstig de <strong>artikel</strong><strong>en</strong> 218 <strong>en</strong> 219 of wanneer<br />
e<strong>en</strong> lager bedrag is geboekt dan <strong>het</strong> wettelijk verschuldigde bedrag,<br />
di<strong>en</strong>t de boeking <strong>van</strong> <strong>het</strong> in te vorder<strong>en</strong> of aanvull<strong>en</strong>d in te vorder<strong>en</strong><br />
bedrag aan recht<strong>en</strong> te geschied<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> e<strong>en</strong> termijn <strong>van</strong> twee dag<strong>en</strong><br />
te rek<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>van</strong>af de datum waarop de douaneautoriteit<strong>en</strong> deze<br />
situatie hebb<strong>en</strong> vastgesteld <strong>en</strong> <strong>het</strong> wettelijk verschuldigde bedrag<br />
kunn<strong>en</strong> berek<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>en</strong> zij de schuld<strong>en</strong>aar kunn<strong>en</strong> aanwijz<strong>en</strong> (boeking<br />
achteraf).”<br />
Wanneer er ge<strong>en</strong> dan wel te weinig douanerecht<strong>en</strong> zijn betaald, zijn de<br />
douaneautoriteit<strong>en</strong> op grond <strong>van</strong> deze bepaling dus verplicht om <strong>het</strong><br />
(aanvull<strong>en</strong>d) in te vorder<strong>en</strong> bedrag aan douanerecht<strong>en</strong> alsnog te boek<strong>en</strong>.<br />
<strong>De</strong> belangrijkste begr<strong>en</strong>zing<strong>en</strong> bij e<strong>en</strong> boeking achteraf zijn de voorschrift<strong>en</strong><br />
inzake <strong>het</strong> afzi<strong>en</strong> <strong>van</strong> boeking achteraf (waarop ik hierna zal ingaan) <strong>en</strong> de<br />
termijn waarbinn<strong>en</strong> boeking moet plaatsvind<strong>en</strong>.<br />
Zoals hiervoor beschrev<strong>en</strong>, moet e<strong>en</strong> mededeling <strong>van</strong> e<strong>en</strong> boeking<br />
plaatsvind<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> e<strong>en</strong> termijn <strong>van</strong> drie jar<strong>en</strong> (die slechts ingeval <strong>van</strong> e<strong>en</strong><br />
strafrechtelijk vervolgbare handeling kan word<strong>en</strong> verl<strong>en</strong>gd). <strong>De</strong>ze termijn<br />
geldt in <strong>het</strong> algeme<strong>en</strong>, derhalve voor alle boeking<strong>en</strong>, maar is in de praktijk<br />
vooral <strong>van</strong> belang bij boeking<strong>en</strong> achteraf. Aangezi<strong>en</strong> de problematiek omtr<strong>en</strong>t<br />
de navorderingstermijn in <strong>het</strong> kader <strong>van</strong> deze verhandeling niet <strong>van</strong> belang is,<br />
zal ik hier verder ge<strong>en</strong> aandacht aan bested<strong>en</strong>.<br />
5
2.3. Afzi<strong>en</strong> <strong>van</strong> boeking achteraf<br />
<strong>De</strong> gevall<strong>en</strong> waarin moet word<strong>en</strong> afgezi<strong>en</strong> <strong>van</strong> boeking achteraf, zijn<br />
g<strong>en</strong>oemd in <strong>artikel</strong> <strong>220</strong>, tweede lid, <strong>van</strong> <strong>het</strong> <strong>CDW</strong>. Daarin word<strong>en</strong> drie<br />
situaties onderscheid<strong>en</strong>:<br />
a. <strong>het</strong> oorspronkelijke besluit om de recht<strong>en</strong> niet te boek<strong>en</strong> of e<strong>en</strong> lager<br />
bedrag te boek<strong>en</strong> dan <strong>het</strong> wettelijk verschuldigde bedrag is g<strong>en</strong>om<strong>en</strong><br />
op grond <strong>van</strong> algem<strong>en</strong>e bepaling<strong>en</strong> die naderhand bij e<strong>en</strong> rechterlijke<br />
uitspraak ongeldig zijn verklaard;<br />
b. er is jeg<strong>en</strong>s de belastingplichtige e<strong>en</strong> in rechte te honorer<strong>en</strong><br />
vertrouw<strong>en</strong> gewekt dat er niet (tot e<strong>en</strong> hoger bedrag) zou word<strong>en</strong><br />
geboekt;<br />
c. <strong>het</strong> betreft slechts kleine bedrag<strong>en</strong>.<br />
In <strong>het</strong> kader <strong>van</strong> deze verhandeling is slechts <strong>het</strong> tweede geval <strong>van</strong> belang.<br />
Daarop zal ik hierna dan ook verder ingaan.<br />
6
Hoofdstuk 3<br />
Artikel <strong>220</strong> <strong>van</strong> <strong>het</strong> <strong>CDW</strong>: gewettigd vertrouw<strong>en</strong><br />
Artikel <strong>220</strong>, tweede lid, aanhef <strong>en</strong> letter b, luidt als volgt, voor zover hier <strong>van</strong><br />
belang: 5<br />
“2. Behalve in de gevall<strong>en</strong> als bedoeld in <strong>artikel</strong> 217, lid 1, tweede <strong>en</strong><br />
derde alinea, wordt niet tot boeking achteraf overgegaan wanneer:<br />
a) (…);<br />
b) <strong>het</strong> wettelijk verschuldigde bedrag aan recht<strong>en</strong> niet was geboekt,<br />
t<strong>en</strong> gevolge <strong>van</strong> e<strong>en</strong> vergissing <strong>van</strong> de douaneautoriteit<strong>en</strong> zelf die de<br />
belastingschuldige redelijkerwijze niet kon ontdekk<strong>en</strong> <strong>en</strong> waarbij deze<br />
laatste zijnerzijds te goeder trouw heeft gehandeld <strong>en</strong> aan alle<br />
voorschrift<strong>en</strong> <strong>van</strong> de geld<strong>en</strong>de bepaling<strong>en</strong> inzake de douaneaangifte<br />
heeft voldaan.<br />
(…)<br />
c) (…).”<br />
Volg<strong>en</strong>s vaste jurisprud<strong>en</strong>tie <strong>van</strong> <strong>het</strong> Hof <strong>van</strong> Justitie <strong>van</strong> de EG (hierna ook:<br />
HvJ EG) beoogt <strong>artikel</strong> <strong>220</strong>, tweede lid, aanhef <strong>en</strong> letter b, <strong>van</strong> <strong>het</strong> <strong>CDW</strong> de<br />
bescherming <strong>van</strong> gewettigd vertrouw<strong>en</strong> <strong>van</strong> de douaneschuld<strong>en</strong>aar (in de<br />
juistheid <strong>van</strong> alle factor<strong>en</strong> die e<strong>en</strong> rol spel<strong>en</strong> bij <strong>het</strong> besluit om al dan niet tot<br />
navordering <strong>van</strong> douanerecht<strong>en</strong> over te gaan). Op grond <strong>van</strong> dit<br />
<strong>artikel</strong>onderdeel wordt niet overgegaan tot boeking achteraf <strong>van</strong><br />
douanerecht<strong>en</strong> indi<strong>en</strong> drie, cumulatieve, voorwaard<strong>en</strong> zijn vervuld:<br />
- <strong>het</strong> niet heff<strong>en</strong> <strong>van</strong> de recht<strong>en</strong> is te wijt<strong>en</strong> aan e<strong>en</strong> vergissing <strong>van</strong> de<br />
bevoegde autoriteit<strong>en</strong> zelf;<br />
- de vergissing is <strong>van</strong> di<strong>en</strong> aard dat zij door e<strong>en</strong> douaneschuld<strong>en</strong>aar die te<br />
goeder trouw is, redelijkerwijze niet kon word<strong>en</strong> ontdekt; <strong>en</strong><br />
- de douaneschuld<strong>en</strong>aar heeft aan alle voorschrift<strong>en</strong> <strong>van</strong> de geld<strong>en</strong>de<br />
regeling inzake de douaneaangifte voldaan.<br />
<strong>De</strong>ze bepaling codificeert naar algeme<strong>en</strong> wordt aang<strong>en</strong>om<strong>en</strong> <strong>het</strong><br />
vertrouw<strong>en</strong>sbeginsel in douanezak<strong>en</strong>, met uitsluiting <strong>van</strong> andere<br />
(communautaire) beginsel<strong>en</strong>. 6 <strong>De</strong> bepaling lijkt derhalve bedoeld als e<strong>en</strong><br />
sluit<strong>en</strong>de regeling die ge<strong>en</strong> ruimte laat voor andere toetsingsgrond<strong>en</strong>.<br />
5 Het tweede lid, letter b, bevat ook nog specifieke bepaling<strong>en</strong> inzake bewijz<strong>en</strong> <strong>van</strong><br />
prefer<strong>en</strong>tiële oorsprong. Daarop ga ik in de verhandeling niet nader in.<br />
6 Hoewel sommig<strong>en</strong> betog<strong>en</strong> dat er eerder sprake is <strong>van</strong> <strong>het</strong> rechtszekerheidsbeginsel, zoals<br />
AG Van Hilt<strong>en</strong> in haar conclusie in de zaak met rolnr. 07/10290.<br />
7
Wanneer deze cumulatieve voorwaard<strong>en</strong> zijn vervuld, heeft de<br />
belastingplichtige er ook recht op dat niet tot navordering wordt overgegaan. 7<br />
Er is dus ge<strong>en</strong> sprake <strong>van</strong> e<strong>en</strong> discretionaire bevoegdheid <strong>van</strong> de<br />
douaneautoriteit<strong>en</strong>. 8<br />
<strong>De</strong> nationale rechter gaat in e<strong>en</strong> concreet geval na of de douaneautoriteit<strong>en</strong><br />
terecht hebb<strong>en</strong> geoordeeld dat niet aan deze voorwaard<strong>en</strong> is voldaan. Het is<br />
dus niet aan <strong>het</strong> HvJ EG, maar aan de nationale rechter om uiteindelijk te<br />
beoordel<strong>en</strong> of, gelet op de omstandighed<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>het</strong> geval, aan de drie<br />
voorwaard<strong>en</strong> is voldaan. 9 Maar met inachtneming <strong>van</strong> de hem voorgelegde<br />
gegev<strong>en</strong>s is <strong>het</strong> HvJ EG vervolg<strong>en</strong>s wel bevoegd tot uitlegging <strong>van</strong> deze<br />
bepaling. 10 In e<strong>en</strong> aantal arrest<strong>en</strong> heeft <strong>het</strong> HvJ EG dan ook aanwijzing<strong>en</strong><br />
gegev<strong>en</strong> over de wijze waarop de voorwaard<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong> ingevuld. Die<br />
rechtspraak betreft veelal nog de uitlegging <strong>van</strong> <strong>artikel</strong> 5, tweede lid, <strong>van</strong> de<br />
Verord<strong>en</strong>ing navordering. Maar algeme<strong>en</strong> wordt aang<strong>en</strong>om<strong>en</strong> dat de<br />
betrokk<strong>en</strong> uitsprak<strong>en</strong> ev<strong>en</strong>zeer hebb<strong>en</strong> te geld<strong>en</strong> voor <strong>het</strong> huidige recht.<br />
Hierna zal ik de drie voorwaard<strong>en</strong> nader besprek<strong>en</strong>, met name aan de hand<br />
<strong>van</strong> de rechtspraak <strong>van</strong> <strong>het</strong> HvJ EG.<br />
3.1. Vergissing <strong>van</strong> de bevoegde autoriteit<strong>en</strong><br />
Het begrip “vergissing” is niet beperkt tot gewone rek<strong>en</strong>fout<strong>en</strong> of foutieve<br />
boeking<strong>en</strong>, maar omvat elke vergissing die <strong>het</strong> g<strong>en</strong>om<strong>en</strong> besluit onwettig<br />
maakt, zoals met name <strong>het</strong> geval is bij de onjuiste uitlegging of toepassing<br />
<strong>van</strong> de geld<strong>en</strong>de rechtsregels. 11 <strong>De</strong> oorzaak <strong>van</strong> de onjuiste uitlegging of<br />
toepassing <strong>van</strong> de betrokk<strong>en</strong> regeling moet wel ligg<strong>en</strong> bij de<br />
douaneautoriteit<strong>en</strong>. Dit is <strong>het</strong> geval wanneer de douaneaangifte alle voor de<br />
toepassing <strong>van</strong> de betrokk<strong>en</strong> regeling vereiste feitelijke gegev<strong>en</strong>s bevat, <strong>en</strong><br />
deze juist zijn, maar de douane niettemin de regels verkeerd toepast. 12<br />
Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> moet er sprake zijn <strong>van</strong> e<strong>en</strong> oorzakelijk verband tuss<strong>en</strong> de<br />
vergissing <strong>van</strong> de douaneautoriteit<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>het</strong> aan<strong>van</strong>kelijk niet of tot e<strong>en</strong> te<br />
laag bedrag boek<strong>en</strong> <strong>van</strong> de douaneschuld.<br />
<strong>De</strong> bevoegde autoriteit<strong>en</strong> zijn alle autoriteit<strong>en</strong> die in <strong>het</strong> kader <strong>van</strong> hun<br />
bevoegdhed<strong>en</strong> gegev<strong>en</strong>s verstrekk<strong>en</strong> die in aanmerking word<strong>en</strong> g<strong>en</strong>om<strong>en</strong> bij<br />
de navordering <strong>van</strong> douanerecht<strong>en</strong> <strong>en</strong> bij de belastingschuldige dus e<strong>en</strong><br />
gewettigd vertrouw<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> opwekk<strong>en</strong>. Dit zijn in de eerste plaats de<br />
7 HvJ EG 22 oktober 1987, zaak 314/85, Foto-Frost, Jurispr. blz. 4199, punt 22; HvJ EG<br />
23 mei 1989, zaak 378/87, Top Hit, Jurispr. blz. 1359, UTC 1990/7, punt 18.<br />
8 HvJ EG 27 juni 1991, zaak C-348/89, Mecanarte, Jurispr. blz. I-3277, UTC 1992/7, punt 14,<br />
zie ook noot Poss<strong>en</strong> in UTC 1994/31.<br />
9 HvJ EG 26 juni 1990, zaak C-64/89, <strong>De</strong>utsche Fernsprecher, Jurispr. blz. I-2535, UTC<br />
1992/53, punt 23.<br />
10 HvJ EG 12 december 1996, zaak C-38/95, Foods Import, Jurispr. blz. I-6543, punt 27.<br />
11 HvJ EG 27 juni 1991, zaak C-348/89, Mecanarte, Jurispr. blz. I-3277, UTC 1992/7, punt 20.<br />
12 HvJ EG 22 oktober 1987, zaak 314/85, Foto-Frost, Jurispr. blz. 4199, punt 24; HvJ EG<br />
23 mei 1989, zaak 378/87, Top Hit, Jurispr. blz. 1359, UTC 1990/7, punt 19.<br />
8
douaneautoriteit<strong>en</strong> <strong>van</strong> de lidstaat die tot navordering w<strong>en</strong>st over te gaan.<br />
Verder kunn<strong>en</strong> dit ook de douaneautoriteit<strong>en</strong> zijn <strong>van</strong> e<strong>en</strong> andere lidstaat dan<br />
die welke tot navordering bevoegd is, mits hun vergissing e<strong>en</strong> factor is<br />
waarmee de tot navordering bevoegde autoriteit rek<strong>en</strong>ing moet houd<strong>en</strong>. 13<br />
Maar ook de instanties <strong>van</strong> <strong>het</strong> land <strong>van</strong> uitvoer word<strong>en</strong> daaronder begrep<strong>en</strong>,<br />
zoals de bevoegde autoriteit<strong>en</strong> <strong>van</strong> e<strong>en</strong> derde land die met betrekking tot de<br />
oorsprong <strong>van</strong> goeder<strong>en</strong> verklaring<strong>en</strong> afgev<strong>en</strong>.<br />
3.2. Vergissing die redelijkerwijze niet kon word<strong>en</strong> ontdekt<br />
Bij de tweede voorwaarde gaat <strong>het</strong> om de vraag of de belastingschuldige kan<br />
word<strong>en</strong> geacht te goeder trouw te hebb<strong>en</strong> gehandeld, dat wil zegg<strong>en</strong> dat hij<br />
de door de bevoegde autoriteit<strong>en</strong> gemaakte vergissing niet kon ontdekk<strong>en</strong>.<br />
Daarbij moet volg<strong>en</strong>s <strong>het</strong> HvJ EG in <strong>het</strong> bijzonder met drie aspect<strong>en</strong> rek<strong>en</strong>ing<br />
word<strong>en</strong> gehoud<strong>en</strong>: de precieze aard <strong>van</strong> de vergissing, de beroepservaring<br />
<strong>van</strong> de ondernemer, <strong>en</strong> de mate <strong>van</strong> de door hem betrachte zorgvuldigheid. 14<br />
<strong>De</strong> aard <strong>van</strong> de vergissing<br />
<strong>De</strong> aard <strong>van</strong> de vergissing wordt vastgesteld aan de hand <strong>van</strong> de complexiteit<br />
<strong>van</strong> de betrokk<strong>en</strong> regelgeving. In elk afzonderlijk geval moet word<strong>en</strong><br />
nagegaan of de betrokk<strong>en</strong> regeling ingewikkeld is, of zo e<strong>en</strong>voudig dat bij<br />
onderzoek <strong>van</strong> de feit<strong>en</strong> gemakkelijk kan word<strong>en</strong> ontdekt dat e<strong>en</strong> vergissing<br />
moet zijn gemaakt.<br />
Indicaties dat e<strong>en</strong> voorschrift als ingewikkeld kan word<strong>en</strong> beschouwd, zijn:<br />
- wanneer de douaneautoriteit<strong>en</strong> hun vergissing hebb<strong>en</strong> herhaald of<br />
verl<strong>en</strong>gd, of zelfs uitdrukkelijk hebb<strong>en</strong> bevestigd; 15<br />
- wanneer de gebruikte terminologie tot verwarring kan leid<strong>en</strong> of wanneer<br />
<strong>het</strong> niet duidelijk is welk doel de voorschrift<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong>; 16<br />
- wanneer e<strong>en</strong> wijziging <strong>van</strong> de voorschrift<strong>en</strong> niet duidelijk is <strong>en</strong> de<br />
bevoegde autoriteit<strong>en</strong> zelf <strong>en</strong>ige tijd nodig hebb<strong>en</strong> om te ontdekk<strong>en</strong> dat de<br />
voorschrift<strong>en</strong> zijn gewijzigd; 17<br />
- de ernstige twijfel die ter zake kundige rechters (zowel nationale als <strong>het</strong><br />
HvJ EG) hebb<strong>en</strong> geuit t<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong> <strong>van</strong> de uitlegging <strong>van</strong> de toepasselijke<br />
regeling; 18<br />
13 HvJ EG 27 juni 1991, zaak C-348/89, Mecanarte, Jurispr. blz. I-3277, UTC 1992/7, punt<strong>en</strong><br />
22-23; HvJ EG 1 april 1993, zaak C-250/91, Hewlett Packard, Jurispr. blz. I-1819, punt 16.<br />
14 HvJ EG 26 juni 1990, zaak C-64/89, <strong>De</strong>utsche Fernsprecher, Jurispr. blz. I-2535, UTC<br />
1992/53, punt<strong>en</strong> 18-19.<br />
15 HvJ EG 26 juni 1990, zaak C-64/89, <strong>De</strong>utsche Fernsprecher, Jurispr. blz. I-2535, UTC<br />
1992/53, punt 20.<br />
16 HvJ EG 12 december 1996, zaak C-38/95, Foods Import, Jurispr. blz. I-6543, punt 30.<br />
17 HvJ EG 12 december 1996, zaak C-38/95, Foods Import, Jurispr. blz. I-6543, punt<strong>en</strong> 30 <strong>en</strong><br />
31.<br />
18 HvJ EG 22 oktober 1987, zaak 314/85, Foto-Frost, Jurispr. blz. 4199, punt 25.<br />
9
- wanneer lidstat<strong>en</strong> voorschrift<strong>en</strong> verschill<strong>en</strong>d interpreter<strong>en</strong> waardoor de<br />
Commissie <strong>het</strong> noodzakelijk acht om e<strong>en</strong> indelingsverord<strong>en</strong>ing vast te<br />
stell<strong>en</strong>. 19<br />
<strong>De</strong> beroepservaring <strong>van</strong> de ondernemer<br />
T<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong> <strong>van</strong> de beroepservaring <strong>van</strong> de ondernemer moet word<strong>en</strong><br />
onderzocht of <strong>het</strong> al dan niet gaat om e<strong>en</strong> ondernemer waar<strong>van</strong> de<br />
werkzaamhed<strong>en</strong> hoofdzakelijk bestaan uit de in- <strong>en</strong> uitvoer <strong>van</strong> goeder<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
of hij reeds e<strong>en</strong> zekere ervaring had met de handel in de betrokk<strong>en</strong> goeder<strong>en</strong>,<br />
met name indi<strong>en</strong> hij dergelijke goeder<strong>en</strong> in <strong>het</strong> verled<strong>en</strong> al had in- of<br />
uitgevoerd <strong>en</strong> de recht<strong>en</strong> correct war<strong>en</strong> berek<strong>en</strong>d. 20<br />
Als e<strong>en</strong> ondernemer gebruik maakt <strong>van</strong> bepaalde voorzi<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> die niet aan<br />
iedere<strong>en</strong> zijn toegestaan, bijvoorbeeld als hij verzamelaangift<strong>en</strong> mag do<strong>en</strong>,<br />
vormt dit ev<strong>en</strong>e<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> omstandigheid die erop kan duid<strong>en</strong> dat de betrokk<strong>en</strong><br />
importeur als deskundig <strong>en</strong> ervar<strong>en</strong> kan word<strong>en</strong> beschouwd. 21<br />
<strong>De</strong> door de belastingschuldige betrachte zorgvuldigheid<br />
Aan e<strong>en</strong> professionele marktdeelnemer word<strong>en</strong> hoge eis<strong>en</strong> gesteld. Hij wordt<br />
geacht <strong>het</strong> Publicatieblad <strong>van</strong> de EG te lez<strong>en</strong>, <strong>en</strong> kan bijvoorbeeld met<br />
betrekking tot <strong>het</strong> toe te pass<strong>en</strong> tarief ge<strong>en</strong> gewettigd vertrouw<strong>en</strong> ontl<strong>en</strong><strong>en</strong><br />
aan <strong>het</strong> bestaan <strong>van</strong> e<strong>en</strong> Commissievoorstel waarin dit tarief is vermeld, <strong>en</strong><br />
aan de opneming daar<strong>van</strong> in e<strong>en</strong> nationaal gebruikstarief. 22 Hetzelfde lijkt mij<br />
te geld<strong>en</strong> indi<strong>en</strong> er sprake is <strong>van</strong> raadpleging <strong>van</strong> de website in plaats <strong>van</strong> <strong>het</strong><br />
Publicatieblad, alle<strong>en</strong> al omdat websites standaard e<strong>en</strong> disclaimer bevatt<strong>en</strong>.<br />
Zodra e<strong>en</strong> belastingschuldige twijfel koestert over de juistheid <strong>van</strong><br />
bijvoorbeeld de berek<strong>en</strong>ing <strong>van</strong> de douanewaarde <strong>van</strong> de goeder<strong>en</strong>, moet hij<br />
zelf navraag do<strong>en</strong> <strong>en</strong> alle mogelijke opheldering zi<strong>en</strong> te verkrijg<strong>en</strong> om te<br />
controler<strong>en</strong> of zijn twijfels al dan niet gerechtvaardigd zijn. 23<br />
Indi<strong>en</strong> de douane <strong>van</strong> e<strong>en</strong> lidstaat e<strong>en</strong> inlichting omtr<strong>en</strong>t e<strong>en</strong> tariefindeling<br />
heeft verstrekt aan e<strong>en</strong> v<strong>en</strong>nootschap die tot dezelfde groep behoort als de<br />
marktdeelnemer die daarop is afgegaan, dan is deze marktdeelnemer<br />
zorgvuldig g<strong>en</strong>oeg geweest. Hij hoeft dan niet nogmaals e<strong>en</strong> indelingsadvies<br />
te vrag<strong>en</strong> of de inlichting te lat<strong>en</strong> bevestig<strong>en</strong>. 24<br />
19 HvJ EG 12 december 1996, gev. zak<strong>en</strong> C-47/95, 48/95, 49/95, 50/95, 60/95, 81/95, 92/95<br />
<strong>en</strong> 148/95, Olasagasti, Jurispr. blz. I-6579, punt 36; HvJ EG 1 april 1993, zaak C-250/91,<br />
Hewlett Packard, Jurispr. blz. I-1819, punt 23.<br />
20 HvJ EG 26 juni 1990, zaak C-64/89, <strong>De</strong>utsche Fernsprecher, Jurispr. blz. I-2535, UTC<br />
1992/53, punt 21; HvJ EG 22 oktober 1987, zaak 314/85, Foto-Frost, Jurispr. blz. 4199, punt<br />
25; arrest <strong>van</strong> 5 juni 1996 <strong>van</strong> <strong>het</strong> GEA, zaak T-75/95, Günzler, Jurispr. blz. II-497, punt 46.<br />
21 HvJ EG 28 juni 1990, zaak C-80/89, Behn, Jurispr. blz. I-2659, UTC 1992/54, punt 16.<br />
22 HvJ EG 12 juli 1989, zaak 161/88, Binder, Jurispr. blz. 2415, UTC 1992/6, punt<strong>en</strong> 19-23.<br />
23 HvJ EG 26 juni 1990, zaak C-64/89, <strong>De</strong>utsche Fernsprecher, Jurispr. blz. I-2535, UTC<br />
1992/53, punt 22.<br />
24 HvJ EG 1 april 1993, zaak C-250/91, Hewlett Packard, Jurispr. blz. I-1819, punt<strong>en</strong> 24-25.<br />
10
Volg<strong>en</strong>s <strong>het</strong> HvJ EG moet de informatieplicht die op de aangever rust,<br />
word<strong>en</strong> bezi<strong>en</strong> in <strong>het</strong> licht <strong>van</strong> <strong>het</strong> doel dat de communautaire regelgever voor<br />
og<strong>en</strong> had to<strong>en</strong> hij de regeling trof, namelijk <strong>het</strong> voorkom<strong>en</strong> <strong>van</strong> de<br />
verstoring<strong>en</strong> op de communautaire markt <strong>en</strong> de noodzaak <strong>van</strong> e<strong>en</strong><br />
e<strong>en</strong>vormige toepassing <strong>van</strong> geme<strong>en</strong>schapsrecht. 25<br />
3.3. Voldaan aan alle voorschrift<strong>en</strong> <strong>van</strong> de geld<strong>en</strong>de regeling inzake<br />
de douaneaangifte<br />
E<strong>en</strong> derde voorwaarde is dat de aangever heeft voldaan aan alle<br />
voorschrift<strong>en</strong> <strong>van</strong> de geld<strong>en</strong>de regeling inzake de douaneaangifte. Volg<strong>en</strong>s<br />
<strong>het</strong> HvJ EG houdt dit met name in dat de aangever de douaneautoriteit<strong>en</strong> alle<br />
noodzakelijke inlichting<strong>en</strong> moet verschaff<strong>en</strong> voor de gew<strong>en</strong>ste<br />
douanebehandeling <strong>van</strong> de betrokk<strong>en</strong> goeder<strong>en</strong>, die zijn voorzi<strong>en</strong> in de<br />
geme<strong>en</strong>schapsregels <strong>en</strong> ev<strong>en</strong>tueel in de tot aanvulling of uitvoering daar<strong>van</strong><br />
vastgestelde nationale voorschrift<strong>en</strong>. Kort gezegd: de douaneaangifte moet<br />
correct zijn ingevuld. 26<br />
Wordt bijvoorbeeld aanspraak gemaakt op e<strong>en</strong> vrijstelling <strong>en</strong> hangt deze<br />
vrijstelling af <strong>van</strong> de tariefindeling, dan is de aangever verplicht alle gegev<strong>en</strong>s<br />
te verstrekk<strong>en</strong> die nodig zijn om de juiste onderverdeling in <strong>het</strong><br />
Geme<strong>en</strong>schappelijk douanetarief (GDT) vast te stell<strong>en</strong>: de betrokk<strong>en</strong><br />
goeder<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> in voldo<strong>en</strong>de nauwkeurige bewoording<strong>en</strong> zijn omschrev<strong>en</strong><br />
om de douane in staat te stell<strong>en</strong>, ondubbelzinnig vast te stell<strong>en</strong> dat deze niet<br />
onder e<strong>en</strong> meer specifieke maar onder de aangegev<strong>en</strong> onderverdeling<br />
di<strong>en</strong>d<strong>en</strong> te word<strong>en</strong> ingedeeld. 27 Als de omschrijving <strong>van</strong> de aangever<br />
bijzonder vaag is, kan de voorwaarde om de geld<strong>en</strong>de regeling inzake de<br />
douaneaangifte na te lev<strong>en</strong>, niet vervuld word<strong>en</strong> geacht. 28<br />
<strong>De</strong> aangever behoort de noodzakelijke gegev<strong>en</strong>s <strong>en</strong> docum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> over te<br />
legg<strong>en</strong>. Dat die gegev<strong>en</strong>s onjuist of onvolledig war<strong>en</strong>, vormt op zichzelf ge<strong>en</strong><br />
beletsel, mits <strong>het</strong> de <strong>en</strong>ige gegev<strong>en</strong>s zijn die hij redelijkerwijze kan k<strong>en</strong>n<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
verkrijg<strong>en</strong>, <strong>en</strong> hij deze te goeder trouw heeft verstrekt. 29<br />
25 HvJ EG 26 november 1998, zaak C-370/96, Covita, Jurispr. blz. I-7711, punt 26; in<br />
verhouding tot <strong>het</strong> doel <strong>van</strong> de instelling <strong>van</strong> de comp<strong>en</strong>ser<strong>en</strong>de heffing vond <strong>het</strong> Hof e<strong>en</strong><br />
informatieplicht ge<strong>en</strong> onev<strong>en</strong>redig zware eis voor de aangever.<br />
26 HvJ EG 23 mei 1989, zaak 378/87, Top Hit, Jurispr. blz. 1359, UTC 1990/7, punt 26.<br />
27 HvJ EG 1 april 1993, zaak C-250/91, Hewlett Packard, Jurispr. blz. I-1819, punt 30.<br />
28 HvJ EG 23 mei 1989, zaak 378/87, Top Hit, Jurispr. blz. 1359, UTC 1990/7, punt<strong>en</strong> 26 <strong>en</strong><br />
29.<br />
29 HvJ EG 27 juni 1991, zaak C-348/89, Mecanarte, Jurispr. blz. I-3277, UTC 1992/7, punt 29.<br />
11
Hoofdstuk 4 Wanneer is er nu sprake <strong>van</strong> e<strong>en</strong> vergissing<br />
Hiervoor heb ik in algem<strong>en</strong>e zin stilgestaan bij de voorwaard<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>artikel</strong><br />
<strong>220</strong>, tweede lid, letter b, <strong>van</strong> <strong>het</strong> <strong>CDW</strong>, <strong>en</strong> met name ook bij de invulling die<br />
daaraan in de jurisprud<strong>en</strong>tie <strong>van</strong> <strong>het</strong> HvJ EG is gegev<strong>en</strong>. In <strong>het</strong> kader <strong>van</strong><br />
deze verhandeling <strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>het</strong> daarin c<strong>en</strong>traal staande arrest <strong>van</strong> de <strong>Hoge</strong><br />
<strong>Raad</strong> <strong>van</strong> 25 september 2009, nr. 07/10290, wil ik nu nader ingaan op <strong>het</strong><br />
begrip “vergissing”. Het begrip is niet gedefinieerd in <strong>het</strong> <strong>CDW</strong> of in de oude<br />
Verord<strong>en</strong>ing navordering. Voor e<strong>en</strong> uitleg moet<strong>en</strong> we dus vooral kijk<strong>en</strong> naar<br />
de rechtspraak <strong>van</strong> <strong>het</strong> HvJ EG. Daarbij spel<strong>en</strong> vooral de volg<strong>en</strong>de vrag<strong>en</strong><br />
e<strong>en</strong> rol:<br />
- Wanneer is er nu sprake <strong>van</strong> e<strong>en</strong> vergissing, gelet op die jurisprud<strong>en</strong>tie<br />
- Wat betek<strong>en</strong>t dat concreet voor de situaties waarin de douane wil<br />
overgaan tot navordering<br />
- Wanneer stuit de douane in dergelijke gevall<strong>en</strong> op de gevolg<strong>en</strong> <strong>van</strong> haar<br />
eig<strong>en</strong> handel<strong>en</strong>, of nalat<strong>en</strong>, in <strong>het</strong> verled<strong>en</strong><br />
- In hoeverre kan e<strong>en</strong> gemaakte vergissing doorwerk<strong>en</strong> naar andere<br />
aangift<strong>en</strong> dan die waarbij de vergissing is gemaakt<br />
<strong>De</strong> jurisprud<strong>en</strong>tie op dit punt is sterk casuïstisch. Dat wordt ook geïllustreerd<br />
in de bijlage bij de conclusie <strong>van</strong> Advocaat-G<strong>en</strong>eraal (hierna ook: A-G) Van<br />
Hilt<strong>en</strong> in deze zaak (<strong>en</strong> <strong>en</strong>kele andere zak<strong>en</strong>), die e<strong>en</strong> uitgebreid overzicht<br />
omvat <strong>van</strong> de rechtspraak <strong>van</strong> <strong>het</strong> HvJ EG. Uit die jurisprud<strong>en</strong>tie valt <strong>het</strong><br />
volg<strong>en</strong>de op te mak<strong>en</strong>.<br />
Het HvJ EG legt <strong>het</strong> begrip “vergissing” uit als elke onjuiste toepassing of<br />
uitlegging <strong>van</strong> de geld<strong>en</strong>de rechtsregels die valt toe te schrijv<strong>en</strong> aan e<strong>en</strong><br />
actieve gedraging <strong>van</strong> de bevoegde autoriteit<strong>en</strong>. 30 In deze uitleg kom<strong>en</strong> twee<br />
elem<strong>en</strong>t<strong>en</strong> voor die nadere aandacht vrag<strong>en</strong>:<br />
- de oorzaak <strong>van</strong> die onjuiste uitlegging of toepassing moet ligg<strong>en</strong> bij de<br />
bevoegde autoriteit<strong>en</strong>; <strong>en</strong><br />
- er moet sprake zijn <strong>van</strong> e<strong>en</strong> actieve gedraging.<br />
In <strong>het</strong> arrest-Hewlett Packard, punt<strong>en</strong> 19 <strong>en</strong> 20, heeft <strong>het</strong> HvJ EG vervolg<strong>en</strong>s<br />
overwog<strong>en</strong> dat sprake is <strong>van</strong> e<strong>en</strong> vergissing <strong>van</strong> de bevoegde<br />
douaneautoriteit<strong>en</strong><br />
“(…) indi<strong>en</strong> de douaneaangifte <strong>van</strong> de belastingschuldige alle voor de<br />
toepassing <strong>van</strong> de betrokk<strong>en</strong> regeling vereiste feitelijke gegev<strong>en</strong>s<br />
bevatte, zodat e<strong>en</strong> latere controle waartoe de bevoegde instanties<br />
ev<strong>en</strong>tueel zoud<strong>en</strong> overgaan, ge<strong>en</strong> nieuwe gegev<strong>en</strong>s aan <strong>het</strong> licht kan<br />
br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>.<br />
30 HvJ EG 27 juni 1991, zaak C-348/89, Mecanarte, Jurispr. blz. I-3277, UTC 1992/7, punt 32;<br />
HvJ EG 14 mei 1996, gev. zak<strong>en</strong> C-153/94 <strong>en</strong> C-204/94, Faroe Seafood e.a., Jurispr. blz. I-<br />
2465; UTC 1998/39, punt 91.<br />
12
Dit is met name <strong>het</strong> geval, wanneer alle door de belastingschuldige<br />
ingedi<strong>en</strong>de douaneaangift<strong>en</strong> volledig war<strong>en</strong> in die zin, dat zij met<br />
name, naast de aangegev<strong>en</strong> tariefpost, de beschrijving <strong>van</strong> de<br />
goeder<strong>en</strong> volg<strong>en</strong>s de specificaties <strong>van</strong> de nom<strong>en</strong>clatuur bevatt<strong>en</strong>, <strong>en</strong><br />
wanneer gedur<strong>en</strong>de e<strong>en</strong> betrekkelijk lange periode e<strong>en</strong> groter aantal<br />
import<strong>en</strong> heeft plaatsgevond<strong>en</strong>, zonder dat er met betrekking tot de<br />
tariefpost ooit bezwaar is gemaakt."<br />
Hierin valt e<strong>en</strong> nuancering te ontwar<strong>en</strong> <strong>van</strong> de voorwaarde dat er sprake<br />
moet zijn <strong>van</strong> e<strong>en</strong> actieve gedraging. Onder omstandighed<strong>en</strong> kan blijkbaar<br />
ook e<strong>en</strong> minder actieve gedraging of zelfs e<strong>en</strong> stilzitt<strong>en</strong> <strong>van</strong> de kant <strong>van</strong> de<br />
bevoegde autoriteit<strong>en</strong> als e<strong>en</strong> vergissing word<strong>en</strong> gekwalificeerd.<br />
Met deze jurisprud<strong>en</strong>tie als uitgangspunt, ga ik hierna nader in op <strong>en</strong>kele<br />
aspect<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>het</strong> begrip “vergissing”.<br />
<strong>De</strong> oorzaak moet ligg<strong>en</strong> bij de bevoegde autoriteit<strong>en</strong><br />
<strong>De</strong> bevoegde autoriteit<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> zich alle<strong>en</strong> vergiss<strong>en</strong> als zij <strong>het</strong> recht op<br />
e<strong>en</strong> onjuiste manier toepass<strong>en</strong> ondanks <strong>het</strong> feit dat zij beschikk<strong>en</strong> over alle<br />
volledige <strong>en</strong> juiste gegev<strong>en</strong>s die nodig zijn voor e<strong>en</strong> correcte toepassing <strong>van</strong><br />
de betreff<strong>en</strong>de regels of voorschrift<strong>en</strong>. Er is derhalve ge<strong>en</strong> sprake <strong>van</strong> e<strong>en</strong><br />
vergissing als de belastingschuldige onjuiste gegev<strong>en</strong>s aan de bevoegde<br />
autoriteit<strong>en</strong> heeft verstrekt, ook niet als hij dat te goeder trouw heeft gedaan,<br />
er<strong>van</strong> uitgaande dat de gegev<strong>en</strong>s wel juist war<strong>en</strong>. Gelet op de arrest<strong>en</strong>-<br />
Hewlett Packard <strong>en</strong> -Foto-Frost kunn<strong>en</strong> de in e<strong>en</strong> aangifte verstrekte<br />
gegev<strong>en</strong>s als juist <strong>en</strong> volledig word<strong>en</strong> beschouwd indi<strong>en</strong> e<strong>en</strong> latere controle<br />
ge<strong>en</strong> nieuwe gegev<strong>en</strong>s aan <strong>het</strong> licht kon br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>.<br />
Overig<strong>en</strong>s lijkt zich hier, zoals ook door ander<strong>en</strong> is geconstateerd, e<strong>en</strong><br />
overlap voor te do<strong>en</strong> met de derde voorwaarde <strong>van</strong> <strong>artikel</strong> <strong>220</strong>, tweede lid,<br />
letter b, <strong>van</strong> <strong>het</strong> <strong>CDW</strong>, die ziet op <strong>het</strong> voldo<strong>en</strong> aan alle voorschrift<strong>en</strong> <strong>van</strong> de<br />
geld<strong>en</strong>de regeling inzake de douaneaangifte. Ik kom later nog terug op de<br />
mogelijke gevolg<strong>en</strong> hier<strong>van</strong>.<br />
Er moet sprake zijn <strong>van</strong> e<strong>en</strong> actieve gedraging<br />
Om <strong>van</strong> e<strong>en</strong> vergissing te kunn<strong>en</strong> sprek<strong>en</strong>, moet er sprake zijn <strong>van</strong> e<strong>en</strong><br />
actieve gedraging <strong>van</strong> de douaneautoriteit<strong>en</strong>. Dat was, zoals ik hiervoor<br />
aangaf, <strong>het</strong> uitgangspunt in de rechtspraak <strong>van</strong> <strong>het</strong> HvJ EG. Toch heeft<br />
datzelfde HvJ EG daar in de loop der tijd wel <strong>en</strong>ige nuancering<strong>en</strong> op<br />
aangebracht.<br />
<strong>De</strong> <strong>en</strong>kele aanvaarding <strong>van</strong> e<strong>en</strong> aangifte is op zich nog ge<strong>en</strong> vergissing,<br />
ev<strong>en</strong>min als <strong>het</strong> louter volg<strong>en</strong> <strong>van</strong> e<strong>en</strong> aangifte, zonder die aan e<strong>en</strong> controle<br />
13
te onderwerp<strong>en</strong>. 31 Hier is de actieve betrokk<strong>en</strong>heid <strong>van</strong> de douane te klein om<br />
zonder meer <strong>van</strong> e<strong>en</strong> vergissing te kunn<strong>en</strong> spek<strong>en</strong>.<br />
Als de douane de aangifte aan e<strong>en</strong> inhoudelijke controle onderwerpt,<br />
bijvoorbeeld door de aangegev<strong>en</strong> goeder<strong>en</strong> daadwerkelijk op te nem<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
zelfs te bemonster<strong>en</strong>, <strong>en</strong> vervolg<strong>en</strong>s toch de aangegev<strong>en</strong> onjuiste indeling<br />
aanvaardt, dan is er uiteraard wel sprake <strong>van</strong> e<strong>en</strong> actieve gedraging, die op<br />
zich kan kwalificer<strong>en</strong> als e<strong>en</strong> vergissing.<br />
Maar ook in situaties waarin de douane niet daadwerkelijk optreedt <strong>en</strong><br />
controleert, kan zich de vraag voordo<strong>en</strong> of er sprake is <strong>van</strong> e<strong>en</strong> vergissing. In<br />
die gevall<strong>en</strong>, waarin de douane als <strong>het</strong> ware stilzit, moet ook acht word<strong>en</strong><br />
geslag<strong>en</strong> op de context, op <strong>het</strong> geheel <strong>van</strong> omstandighed<strong>en</strong> dat speelt in de<br />
aanloop naar de aangifte.<br />
Als de douane bijvoorbeeld meer heeft gedaan dan <strong>het</strong> <strong>en</strong>kele aanvaard<strong>en</strong><br />
<strong>van</strong> e<strong>en</strong> aangifte, maar niet daadwerkelijk e<strong>en</strong> controle heeft uitgevoerd die<br />
op zich als vergissing kan word<strong>en</strong> aangemerkt, dan komt de vraag op wat de<br />
douane dan wél heeft gedaan. Maar meer nog is dan <strong>van</strong> belang in hoeverre<br />
de feitelijke gegev<strong>en</strong>s in <strong>en</strong> bij de aangifte vroeg<strong>en</strong> om e<strong>en</strong> reactie, om e<strong>en</strong><br />
handel<strong>en</strong> <strong>van</strong> de kant <strong>van</strong> de douane.<br />
Uit de arrest<strong>en</strong>-Hewlett Packard <strong>en</strong> -Foto-Frost valt immers op te mak<strong>en</strong> dat<br />
naarmate de gegev<strong>en</strong>s in de aangifte vollediger <strong>en</strong> preciezer zijn, de<br />
belastingschuldige er eerder <strong>van</strong> uit kan gaan dat de douane daar naar kijkt<br />
<strong>en</strong> daar, al dan niet impliciet, e<strong>en</strong> oordeel over geeft. <strong>De</strong> kans dat e<strong>en</strong> latere<br />
controle iets nieuws aan <strong>het</strong> licht zou kunn<strong>en</strong> br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>, wordt dan immers<br />
geringer. Ook <strong>het</strong> aantal aangift<strong>en</strong> <strong>en</strong> de duur <strong>van</strong> de periode waarin zij<br />
werd<strong>en</strong> gedaan, zijn factor<strong>en</strong> die <strong>van</strong> belang kunn<strong>en</strong> zijn voor de vraag of <strong>van</strong><br />
e<strong>en</strong> vergissing kan word<strong>en</strong> gesprok<strong>en</strong>. 32<br />
Doorwerking naar andere aangift<strong>en</strong><br />
Bij de beoordeling of er sprake is <strong>van</strong> e<strong>en</strong> vergissing, gaat <strong>het</strong> in eerste<br />
instantie om de vraag of er sprake is <strong>van</strong> e<strong>en</strong> (meer of minder) actieve<br />
gedraging <strong>van</strong> de douaneautoriteit<strong>en</strong> t<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong> <strong>van</strong> de individuele aangifte<br />
die in <strong>het</strong> geding is. Maar die aangifte moet niet als volledig op zichzelf staand<br />
word<strong>en</strong> beoordeeld. Vooral bij de meer als passief te karakteriser<strong>en</strong><br />
gedraging<strong>en</strong> <strong>van</strong> de kant <strong>van</strong> de douane moet ook de hele context in acht<br />
word<strong>en</strong> g<strong>en</strong>om<strong>en</strong>, zoals ik hiervoor al aangaf. Dat betek<strong>en</strong>t dat ook de<br />
opstelling <strong>van</strong> de douaneautoriteit<strong>en</strong> t<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong> <strong>van</strong> andere aangift<strong>en</strong>, dan<br />
die ter zake waar<strong>van</strong> e<strong>en</strong> navordering wordt overwog<strong>en</strong>, e<strong>en</strong> rol speelt<br />
althans kan spel<strong>en</strong>. Het is in ieder geval niet zo dat die andere aangift<strong>en</strong> dan<br />
per definitie buit<strong>en</strong> beschouwing moet<strong>en</strong> blijv<strong>en</strong> bij de beoordeling <strong>van</strong> de<br />
vraag of de douane autoriteit<strong>en</strong> zich hebb<strong>en</strong> vergist. Uiteraard moet er dan<br />
voldo<strong>en</strong>de verband c.q. overe<strong>en</strong>komst bestaan tuss<strong>en</strong> de betreff<strong>en</strong>de<br />
31 HvJ EG 13 november 1984, gev. zak<strong>en</strong> 98/83 <strong>en</strong> 230/83, Van G<strong>en</strong>d & Loos, Jurispr. blz.<br />
3763.<br />
32 Vgl. de arrest<strong>en</strong> Hewlett Packard <strong>en</strong> - Foto-Frost.<br />
14
aangift<strong>en</strong>. Als bijvoorbeeld steeds dezelfde goeder<strong>en</strong> word<strong>en</strong> aangegev<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
de douane heeft daar fysieke controles, controles aan de hand <strong>van</strong><br />
bescheid<strong>en</strong> dan wel administratieve controles achteraf op uitgevoerd, dan<br />
kunn<strong>en</strong> die controles ook doorwerk<strong>en</strong> naar (latere) aangift<strong>en</strong> die niet in die<br />
controles zijn betrokk<strong>en</strong>. 33 Uit de jurisprud<strong>en</strong>tie valt op te mak<strong>en</strong> dat er naar<br />
<strong>het</strong> oordeel <strong>van</strong> <strong>het</strong> HvJ EG sprake is <strong>van</strong> e<strong>en</strong> vergissing als de douane bij<br />
e<strong>en</strong> controle <strong>van</strong> gelijksoortige aangift<strong>en</strong> over e<strong>en</strong> eerder tijdvak ge<strong>en</strong> op- of<br />
aanmerking<strong>en</strong> heeft gemaakt <strong>en</strong> ge<strong>en</strong> correcties heeft aangebracht. 34<br />
Conclusie<br />
Uit de jurisprud<strong>en</strong>tie <strong>van</strong> <strong>het</strong> HvJ EG kan dus <strong>het</strong> volg<strong>en</strong>de word<strong>en</strong> afgeleid<br />
voor de vraag of er sprake is <strong>van</strong> e<strong>en</strong> vergissing, indi<strong>en</strong> de douaneautoriteit<strong>en</strong><br />
in <strong>het</strong> kader <strong>van</strong> e<strong>en</strong> voorg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> navordering will<strong>en</strong> terugkom<strong>en</strong> op eerdere<br />
aangift<strong>en</strong>.<br />
- Als er sprake is geweest <strong>van</strong> e<strong>en</strong> echte actieve gedraging, in de zin <strong>van</strong><br />
e<strong>en</strong> controle die gericht was op <strong>het</strong> aspect <strong>van</strong> de aangifte waarop de<br />
voorg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> navordering betrekking heeft, dan kan word<strong>en</strong> aang<strong>en</strong>om<strong>en</strong><br />
dat er e<strong>en</strong> vergissing is gemaakt.<br />
- Als de gedraging <strong>van</strong> de douane minder actief is, of als er zelfs niet meer<br />
heeft plaatsgehad dan de <strong>en</strong>kele aanvaarding <strong>van</strong> de aangifte, dan kan er<br />
toch sprake zijn <strong>van</strong> e<strong>en</strong> vergissing. Dat kan <strong>het</strong> geval zijn als de douane<br />
over e<strong>en</strong> betrekkelijk lange periode <strong>en</strong> voor e<strong>en</strong> groter aantal aangift<strong>en</strong> 35<br />
ge<strong>en</strong> bezwaar heeft gemaakt teg<strong>en</strong> de tariefindeling (of teg<strong>en</strong> e<strong>en</strong> ander<br />
elem<strong>en</strong>t <strong>van</strong> de aangifte dat voor de navordering rele<strong>van</strong>t is).<br />
- Maar zelfs de opstelling of gedraging <strong>van</strong> de douane t<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong> <strong>van</strong><br />
andere aangift<strong>en</strong> dan de aangift<strong>en</strong> waarop de voorg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> navordering<br />
ziet, kan doorwerk<strong>en</strong> naar die laatstbedoelde aangift<strong>en</strong>. Dat kan <strong>het</strong> geval<br />
zijn als douane bij e<strong>en</strong> (eerdere) controle <strong>van</strong> gelijksoortige aangift<strong>en</strong> over<br />
e<strong>en</strong> eerder tijdvak ge<strong>en</strong> op- of aanmerking<strong>en</strong> heeft gemaakt <strong>en</strong> ge<strong>en</strong><br />
correcties heeft aangebracht.<br />
In alle gevall<strong>en</strong> is bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> <strong>van</strong> groot belang of de belastingschuldige in zijn<br />
aangift<strong>en</strong> alle voor de toepassing <strong>van</strong> de betrokk<strong>en</strong> regeling vereiste feitelijke<br />
gegev<strong>en</strong>s aan de douane heeft verstrekt. Als dit niet <strong>het</strong> geval is, zal er niet<br />
snel sprake zijn <strong>van</strong> e<strong>en</strong> vergissing <strong>van</strong> de douaneautoriteit<strong>en</strong>. Hierbij lijkt<br />
doorslaggev<strong>en</strong>d te zijn of e<strong>en</strong> latere controle waartoe de bevoegde instanties<br />
ev<strong>en</strong>tueel zoud<strong>en</strong> overgaan, ge<strong>en</strong> nieuwe gegev<strong>en</strong>s aan <strong>het</strong> licht kan<br />
br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>.<br />
33 HvJ EG 19 oktober 2000, zaak C-15/99, Hans Sommer, Jurispr. 2000, blz. I-8989,<br />
Douanerechtspraak 2002/18, m.nt. Poss<strong>en</strong>, punt 36.<br />
34 Vgl. de conclusie <strong>van</strong> A-G Van Hilt<strong>en</strong>, onderdeel 3.2.21.<br />
35 <strong>De</strong>ze formulering komt uit <strong>het</strong> arrest-Hewlett Packard. Het ligt voor de hand dat de<br />
daadwerkelijke invulling sterk afhangt <strong>van</strong> de feitelijke casus (vgl. ook A-G Van Hilt<strong>en</strong>).<br />
15
Hoofdstuk 5 Het arrest <strong>van</strong> de <strong>Hoge</strong> <strong>Raad</strong><br />
In dit hoofdstuk zal ik eerst e<strong>en</strong> beknopte weergave gev<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>het</strong> arrest <strong>van</strong><br />
de <strong>Hoge</strong> <strong>Raad</strong> <strong>van</strong> 25 september 2009, nr. 07/10290 <strong>en</strong> de daarin c<strong>en</strong>traal<br />
staande kwestie.<br />
Daarna zal ik e<strong>en</strong> analyse gev<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>het</strong> arrest, met name gericht op de<br />
vraag of de <strong>Hoge</strong> <strong>Raad</strong> hier e<strong>en</strong> uitbreiding geeft aan <strong>het</strong> begrip “vergissing”,<br />
gelet op de jurisprud<strong>en</strong>tie tot nu toe zoals ik die hiervoor heb beschrev<strong>en</strong>.<br />
Vervolg<strong>en</strong>s zal ik ingaan op de gevolgtrekking<strong>en</strong> die aan <strong>het</strong> arrest kunn<strong>en</strong><br />
word<strong>en</strong> verbond<strong>en</strong>, waarbij ook aan de orde zal kom<strong>en</strong> of de douane nu<br />
terughoud<strong>en</strong>der zal moet<strong>en</strong> zijn met navordering<strong>en</strong>.<br />
5.1 <strong>De</strong> casus <strong>en</strong> <strong>het</strong> oordeel <strong>van</strong> de <strong>Hoge</strong> <strong>Raad</strong><br />
<strong>De</strong> aanleiding<br />
In deze zaak had belanghebb<strong>en</strong>de, e<strong>en</strong> douane-expediteur, in de jar<strong>en</strong> 2001<br />
tot <strong>en</strong> met 2003, in opdracht <strong>van</strong> de importeur <strong>en</strong>kele ti<strong>en</strong>tall<strong>en</strong> aangift<strong>en</strong> voor<br />
<strong>het</strong> vrije verkeer ingedi<strong>en</strong>d voor goeder<strong>en</strong> die in de aangift<strong>en</strong> war<strong>en</strong><br />
omschrev<strong>en</strong> als “alarmtoestell<strong>en</strong>” of “alarmtoestell<strong>en</strong> teg<strong>en</strong> diefstal,<br />
brandalarmtoestell<strong>en</strong> e.d. toestell<strong>en</strong> <strong>van</strong> de soort gebruikt voor gebouw<strong>en</strong>”.<br />
<strong>De</strong> goeder<strong>en</strong> werd<strong>en</strong> steeds aangegev<strong>en</strong> onder tariefpost 8531 10 30,<br />
waarvoor e<strong>en</strong> nihiltarief aan douanerecht gold. Op de bij de aangift<strong>en</strong><br />
gevoegde factur<strong>en</strong> war<strong>en</strong> de goeder<strong>en</strong> omschrev<strong>en</strong> als “anti burglar alarm<br />
device automatic light”.<br />
In 2004 voerde de douane bij de importeur <strong>van</strong> de goeder<strong>en</strong> e<strong>en</strong> controle na<br />
invoer uit, op de voet <strong>van</strong> <strong>artikel</strong> 78 <strong>van</strong> <strong>het</strong> <strong>CDW</strong>. Naar aanleiding hier<strong>van</strong><br />
kwam de douane tot de conclusie dat de goeder<strong>en</strong> hadd<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong><br />
ingedeeld onder diverse onderverdeling<strong>en</strong> <strong>van</strong> post 9405, waarvoor tariev<strong>en</strong><br />
gold<strong>en</strong> <strong>van</strong> 2,7% tot 4,7% aan douanerecht. <strong>De</strong> douane heeft <strong>het</strong><br />
meerverschuldigde bedrag aan douanerecht<strong>en</strong> achteraf geboekt <strong>en</strong><br />
belanghebb<strong>en</strong>de uitg<strong>en</strong>odigd tot betaling daar<strong>van</strong>. <strong>De</strong> navordering zag op<br />
37 aangift<strong>en</strong>, waar<strong>van</strong> de douane er 28 direct had afgehandeld zonder e<strong>en</strong><br />
controle uit te voer<strong>en</strong> (“wit afgedaan”). Bij de overige aangift<strong>en</strong> had ge<strong>en</strong><br />
daadwerkelijke opname (of: fysieke controle) plaatsgevond<strong>en</strong>, maar slechts<br />
e<strong>en</strong> globale controle of controle aan de hand <strong>van</strong> bescheid<strong>en</strong>. In de jar<strong>en</strong><br />
voorafgaand aan de periode waarop de navordering zag, had<br />
belanghebb<strong>en</strong>de ook e<strong>en</strong> repeter<strong>en</strong>de stroom aangift<strong>en</strong> gedaan voor<br />
soortgelijke goeder<strong>en</strong>. <strong>De</strong> douane had daarbij wel, gemiddeld twee of drie<br />
keer per jaar, de goeder<strong>en</strong> daadwerkelijk opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> zonder dat dit tot<br />
correcties heeft geleid.<br />
Beroep bij de Douanekamer <strong>van</strong> <strong>het</strong> Gerechtshof Amsterdam<br />
Belanghebb<strong>en</strong>de stelde bezwaar in teg<strong>en</strong> die uitnodiging tot betaling <strong>en</strong>, na<br />
ongegrondverklaring daar<strong>van</strong>, beroep bij de Douanekamer <strong>van</strong> <strong>het</strong><br />
16
Gerechtshof Amsterdam. In geschil was primair de indeling <strong>van</strong> de<br />
betreff<strong>en</strong>de goeder<strong>en</strong> <strong>en</strong> subsidiair of <strong>artikel</strong> <strong>220</strong>, tweede lid, aanhef <strong>en</strong> onder<br />
letter b, <strong>van</strong> <strong>het</strong> <strong>CDW</strong> aan navordering in de weg stond.<br />
Het Gerechtshof oordeelde dat de goeder<strong>en</strong> moest<strong>en</strong> word<strong>en</strong> ingedeeld<br />
onder (verschill<strong>en</strong>de onderverdeling<strong>en</strong> <strong>van</strong>) post 9405, zoals de inspecteur<br />
voorstond. Inzake de boeking achteraf stelde <strong>het</strong> Gerechtshof vast dat bij<br />
ge<strong>en</strong> <strong>van</strong> de aangift<strong>en</strong> waarop de navordering zag, e<strong>en</strong> inhoudelijke <strong>en</strong><br />
diepgaande controle had plaatsgevond<strong>en</strong>. Er was daarom ge<strong>en</strong> sprake <strong>van</strong><br />
e<strong>en</strong> actieve gedraging die aan te merk<strong>en</strong> zou zijn als e<strong>en</strong> vergissing in de zin<br />
<strong>van</strong> <strong>artikel</strong> <strong>220</strong>, tweede lid, letter b, <strong>van</strong> <strong>het</strong> <strong>CDW</strong> die aan e<strong>en</strong> navordering in<br />
de weg zou staan.<br />
Het beroep <strong>van</strong> belanghebb<strong>en</strong>de op de afhandeling <strong>van</strong> in <strong>het</strong> verled<strong>en</strong><br />
gedane aangift<strong>en</strong>, waarbij post 8531 werd aanvaard, kon ge<strong>en</strong> wijziging<br />
br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> in <strong>het</strong> oordeel <strong>van</strong> <strong>het</strong> Gerechtshof dat met betrekking tot de<br />
litigieuze aangift<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> vergissing door de douaneautoriteit<strong>en</strong> was begaan.<br />
Iedere aangifte vormt immers e<strong>en</strong> zelfstandig belastbaar feit, dat op zijn eig<strong>en</strong><br />
waarde moet word<strong>en</strong> beoordeeld. Er was volg<strong>en</strong>s <strong>het</strong> Gerechtshof ge<strong>en</strong><br />
aanleiding in casu <strong>van</strong> dit beginsel af te wijk<strong>en</strong>. Daarbij overwoog <strong>het</strong><br />
Gerechtshof dat belanghebb<strong>en</strong>de heeft verklaard dat goeder<strong>en</strong> als de<br />
onderhavige in de periode 1993 tot 2002 steeds als “alarmlamp<strong>en</strong>” zijn<br />
aangegev<strong>en</strong>. Op grond daar<strong>van</strong> achtte <strong>het</strong> Gerechtshof aannemelijk “dat e<strong>en</strong><br />
vergelijking <strong>van</strong> de aangegev<strong>en</strong> tariefpost met de uitdrukkelijke aanduiding<br />
<strong>van</strong> de goeder<strong>en</strong> de onjuiste tariefindeling niet aan <strong>het</strong> licht zou hebb<strong>en</strong><br />
gebracht (vergelijk <strong>het</strong> arrest <strong>van</strong> <strong>het</strong> Hof <strong>van</strong> Justitie <strong>van</strong> 1 april 1993,<br />
Hewlett-Packard, C-250/91, Jurispr. blz. I-1819). Daaraan doet niet af dat<br />
twee- tot driemaal per jaar goeder<strong>en</strong> als de onderhavige grondig zijn<br />
opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>.”<br />
In cassatie<br />
In cassatie komt belanghebb<strong>en</strong>de op teg<strong>en</strong> <strong>het</strong> oordeel <strong>van</strong> <strong>het</strong> Gerechtshof<br />
dat zij niet met vrucht e<strong>en</strong> beroep kan do<strong>en</strong> op <strong>artikel</strong> <strong>220</strong>, tweede lid, letter b,<br />
<strong>van</strong> <strong>het</strong> <strong>CDW</strong>. Zij voert aan dat de omstandigheid dat zij jar<strong>en</strong>lang e<strong>en</strong><br />
repeter<strong>en</strong>de stroom aan aangift<strong>en</strong> <strong>van</strong> soortgelijke goeder<strong>en</strong> heeft gedaan <strong>en</strong><br />
dat de douane gemiddeld twee tot drie keer per jaar tot daadwerkelijke<br />
opname <strong>van</strong> de goeder<strong>en</strong> is overgegaan zonder dat dit tot correcties heeft<br />
geleid, in de weg staat aan boeking achteraf .<br />
<strong>De</strong> <strong>Hoge</strong> <strong>Raad</strong> wijst op de arrest<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>het</strong> HvJ EG in de zak<strong>en</strong> Top Hit 36 <strong>en</strong><br />
Hans Sommer 37 . Daaruit volgt dat de douaneautoriteit<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> afzi<strong>en</strong> <strong>van</strong><br />
navordering indi<strong>en</strong> zij bij e<strong>en</strong> controle ter plaatse <strong>van</strong> import<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> eerder<br />
tijdvak voor gelijksoortige transacties ge<strong>en</strong> bezwaar hebb<strong>en</strong> gemaakt teg<strong>en</strong><br />
de - achteraf gezi<strong>en</strong> onjuiste - vermelding <strong>van</strong> e<strong>en</strong> tariefpost in de aangifte,<br />
mits niet blijkt dat de ondernemer, die voor zijn douaneaangifte aan alle<br />
36 HvJ EG 23 mei 1989, zaak 378/87, Top Hit, Jurispr. blz. 1359, UTC 1990/7.<br />
37 HvJ EG 19 oktober 2000, zaak C-15/99, Hans Sommer, Jurispr. 2000, blz. I-8989,<br />
Douanerechtspraak 2002/18, m.nt. Poss<strong>en</strong>.<br />
17
voorschrift<strong>en</strong> <strong>van</strong> de geld<strong>en</strong>de regelgeving heeft voldaan, twijfels kon hebb<strong>en</strong><br />
over de juistheid <strong>van</strong> de resultat<strong>en</strong> <strong>van</strong> de controle.<br />
<strong>De</strong> feit<strong>en</strong> waarop belanghebb<strong>en</strong>des betoog is gestoeld, zijn ook reeds voor<br />
<strong>het</strong> Hof aangevoerd <strong>en</strong> door de Inspecteur niet weersprok<strong>en</strong>. Zij kunn<strong>en</strong> tot<br />
ge<strong>en</strong> andere conclusie leid<strong>en</strong> dan dat de onjuiste boeking<strong>en</strong>, welke op de<br />
onderhavige aangifte zijn gevolgd, <strong>het</strong> gevolg zijn geweest <strong>van</strong> e<strong>en</strong> vergissing<br />
in de zin <strong>van</strong> <strong>artikel</strong> <strong>220</strong>, tweede lid, letter b, <strong>van</strong> <strong>het</strong> <strong>CDW</strong>.<br />
Voor <strong>het</strong> Hof heeft de Inspecteur met betrekking tot de toepassing <strong>van</strong> <strong>artikel</strong><br />
<strong>220</strong>, tweede lid, letter b, <strong>van</strong> <strong>het</strong> <strong>CDW</strong> niet betwist dat aan de overige<br />
voorwaard<strong>en</strong> voor toepassing <strong>van</strong> deze bepaling is voldaan. Op grond<br />
hier<strong>van</strong> slaagt <strong>het</strong> middel <strong>en</strong> wordt <strong>het</strong> cassatieberoep gegrond verklaard. <strong>De</strong><br />
<strong>Hoge</strong> <strong>Raad</strong> vernietigt de Hofuitspraak, de uitspraak op bezwaar <strong>en</strong> de<br />
bestred<strong>en</strong> uitnodiging to betaling.<br />
5.2 Heeft de <strong>Hoge</strong> <strong>Raad</strong> <strong>het</strong> begrip “vergissing”opgerekt<br />
In eerste instantie bestond wel de indruk dat de <strong>Hoge</strong> <strong>Raad</strong> met dit arrest e<strong>en</strong><br />
nieuwe koers had gekoz<strong>en</strong>, waarin werd afgewek<strong>en</strong> <strong>van</strong> de vaste nationale<br />
rechtspraak of waarin zelfs e<strong>en</strong> uitbreiding werd gegev<strong>en</strong> aan <strong>het</strong> begrip<br />
“vergissing”.<br />
5.2.1 Iedere aangifte is e<strong>en</strong> zelfstandig belastbaar feit<br />
In de bestaande rechtspraak gold immers als uitgangspunt dat iedere<br />
aangifte e<strong>en</strong> zelfstandig belastbaar feit is, dat op zijn eig<strong>en</strong> waarde moet<br />
word<strong>en</strong> beoordeeld. Het Gerechtshof Amsterdam had dit in de bestred<strong>en</strong><br />
uitspraak ook nog met zoveel woord<strong>en</strong> opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>, al voegde <strong>het</strong> daaraan<br />
toe dat er ge<strong>en</strong> aanleiding was om “in casu <strong>van</strong> dit beginsel af te wijk<strong>en</strong>”. Uit<br />
die toevoeging kon, in ieder geval achteraf bezi<strong>en</strong>, wellicht al word<strong>en</strong> afgeleid<br />
dat (ook) <strong>het</strong> Gerechtshof uitzondering<strong>en</strong> mogelijk acht op deze regel. Maar<br />
hoe dan ook, <strong>het</strong> Gerechtshof had in dit geval ge<strong>en</strong> aanleiding gezi<strong>en</strong> om af<br />
te wijk<strong>en</strong> <strong>van</strong> de gebruikelijke lijn.<br />
5.2.2 Ge<strong>en</strong> actieve gedraging met betrekking tot de aangift<strong>en</strong> in geding<br />
Hier kwam nog bij dat niet kon word<strong>en</strong> gesteld dat de douane zich had vergist<br />
t<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong> <strong>van</strong> de aangift<strong>en</strong> waarop de navordering zag. Die aangift<strong>en</strong><br />
war<strong>en</strong> immers in <strong>het</strong> geheel niet, dan wel slechts aan e<strong>en</strong> globale controle<br />
onderworp<strong>en</strong> geweest. Het is, opnieuw, vaste rechtspraak dat er dan niet kan<br />
word<strong>en</strong> gesprok<strong>en</strong> <strong>van</strong> e<strong>en</strong> actieve gedraging <strong>van</strong> de bevoegde autoriteit<strong>en</strong><br />
18
die als vergissing kwalificeert. 38 Er leek (ook) op dit punt niet veel aan te<br />
merk<strong>en</strong> op de uitspraak <strong>van</strong> <strong>het</strong> Gerechtshof.<br />
Die indruk werd allicht nog versterkt door <strong>het</strong> feit dat A-G Van Hilt<strong>en</strong> had<br />
geconcludeerd tot ongegrondverklaring <strong>van</strong> <strong>het</strong> cassatieberoep. Zij was<br />
daarbij bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> bijzonder grondig te werk gegaan. Mede gebaseerd op e<strong>en</strong><br />
uitbereid overzicht <strong>van</strong> de jurisprud<strong>en</strong>tie inzake deze materie, had zij erop<br />
gewez<strong>en</strong> dat belanghebb<strong>en</strong>de de betreff<strong>en</strong>de goeder<strong>en</strong> in haar aangift<strong>en</strong><br />
zodanig had omschrev<strong>en</strong> dat e<strong>en</strong> vergelijking <strong>van</strong> goeder<strong>en</strong>omschrijving met<br />
de aangegev<strong>en</strong> tariefpost niet onmiddellijk de fout aan <strong>het</strong> licht had gebracht.<br />
Er was dus, anders dan in de arrest<strong>en</strong>-Foto-Frost <strong>en</strong> -Hewlett Packard, in de<br />
aangift<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> discrepantie tuss<strong>en</strong> de goeder<strong>en</strong>omschrijving <strong>en</strong> de<br />
aangegev<strong>en</strong> tariefpost. Dat betek<strong>en</strong>t volg<strong>en</strong>s A-G Van Hilt<strong>en</strong> dat áls de<br />
douaneautoriteit<strong>en</strong> zich al zoud<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> vergist, dit niet is omdat e<strong>en</strong><br />
e<strong>en</strong>voudige vergelijking <strong>van</strong> goeder<strong>en</strong>omschrijving <strong>en</strong> aangegev<strong>en</strong> tariefpost<br />
e<strong>en</strong> fout aan <strong>het</strong> licht had gebracht. In zoverre achtte zij daarom <strong>het</strong> oordeel<br />
<strong>van</strong> <strong>het</strong> Hof juist.<br />
Noch <strong>het</strong> Hof, noch A-G Van Hilt<strong>en</strong> beschouw<strong>en</strong> blijkbaar <strong>het</strong> zog<strong>en</strong>aamd “wit<br />
selecter<strong>en</strong>” <strong>van</strong> e<strong>en</strong> aangifte als e<strong>en</strong> vergissing in de zin <strong>van</strong> <strong>artikel</strong> <strong>220</strong> <strong>van</strong><br />
<strong>het</strong> <strong>CDW</strong>. 39 Dat lijkt mij terecht. Als e<strong>en</strong> aangifte niet is gecontroleerd, is er nu<br />
e<strong>en</strong>maal ge<strong>en</strong> sprake <strong>van</strong> e<strong>en</strong> actieve gedraging, ongeacht de omstandigheid<br />
die er toe heeft geleid dat er ge<strong>en</strong> controle is uitgevoerd.<br />
5.2.3 Was er e<strong>en</strong> eerdere vergissing die doorwerkte<br />
<strong>De</strong> <strong>en</strong>ige mogelijkheid om nog tot e<strong>en</strong> vergissing te concluder<strong>en</strong>, was<br />
geleg<strong>en</strong> in de vaststelling dat de douane zich in <strong>het</strong> verled<strong>en</strong> al zou hebb<strong>en</strong><br />
vergist, bij de twee à drie z<strong>en</strong>ding<strong>en</strong> per jaar die wel diepgaand war<strong>en</strong><br />
gecontroleerd, met e<strong>en</strong> daadwerkelijke opname <strong>van</strong> de goeder<strong>en</strong>.<br />
Overig<strong>en</strong>s bestaat op dit punt onduidelijkheid over de vraag of bij deze<br />
aangift<strong>en</strong> de juiste tariefpost was aangegev<strong>en</strong> of juist niet. In <strong>het</strong> eerste geval<br />
kan er immers ge<strong>en</strong> sprake zijn <strong>van</strong> e<strong>en</strong> vergissing <strong>van</strong> de douane, laat staan<br />
dat die gang <strong>van</strong> zak<strong>en</strong> in <strong>het</strong> verled<strong>en</strong> gevolg<strong>en</strong> zou kunn<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> voor de<br />
aangift<strong>en</strong> die in cassatie in <strong>het</strong> geding war<strong>en</strong>. A-G Van Hilt<strong>en</strong> kon dit niet uit<br />
de stukk<strong>en</strong> opmak<strong>en</strong> (punt<strong>en</strong> 5.2, 5.3 <strong>en</strong> 5.10 <strong>van</strong> haar conclusie). Ik b<strong>en</strong><br />
echter <strong>van</strong> m<strong>en</strong>ing dat uit de Hofuitspraak, met name uit overweging 6.2.4,<br />
valt op te mak<strong>en</strong> dat in de betreff<strong>en</strong>de aangift<strong>en</strong> de goeder<strong>en</strong> war<strong>en</strong><br />
aangegev<strong>en</strong> onder tariefpost 8531, de achteraf onjuist geblek<strong>en</strong> tariefpost<br />
derhalve.<br />
38 Vgl. Gerechtshof Amsterdam, 13 februari 2007, nr. 04/1822 DK, LJN:AZ9302,<br />
Douanerechtspraak 2007/30<br />
39 Als e<strong>en</strong> aangifte “wit” geselecteerd wordt, vindt er ge<strong>en</strong> controle plaats. <strong>De</strong> selectie is<br />
afhankelijk <strong>van</strong> vooraf vastgestelde selectieprofiel<strong>en</strong>. Overig<strong>en</strong>s is onduidelijk of dat in deze<br />
kwestie aan de orde was.<br />
19
Het Gerechtshof, dat er naar ik aanneem (ook) <strong>van</strong> uit ging dat in de oude<br />
aangift<strong>en</strong> e<strong>en</strong> onjuiste tariefpost was vermeld, was echter <strong>van</strong> m<strong>en</strong>ing dat dit<br />
niet afdeed aan zijn oordeel dat e<strong>en</strong> vergelijking <strong>van</strong> de aangegev<strong>en</strong><br />
tariefpost met de uitdrukkelijke aanduiding <strong>van</strong> de goeder<strong>en</strong> de onjuiste<br />
tariefindeling niet aan <strong>het</strong> licht zou hebb<strong>en</strong> gebracht (<strong>het</strong> Hewlett Packardcriterium).<br />
A-G Van Hilt<strong>en</strong> was <strong>van</strong> m<strong>en</strong>ing dat, ook als er<strong>van</strong> zou word<strong>en</strong> uitgegaan dat<br />
belanghebb<strong>en</strong>de in de oude aangift<strong>en</strong> de onjuiste tariefpost had vermeld, er<br />
ge<strong>en</strong> red<strong>en</strong> was voor cassatie. Dit ondanks <strong>het</strong> feit dat er dan sprake zou zijn<br />
geweest <strong>van</strong> e<strong>en</strong> vergissing <strong>van</strong> de kant <strong>van</strong> de douane, doordat die ge<strong>en</strong> opof<br />
aanmerking<strong>en</strong> had gemaakt bij de gecontroleerde (foutieve) aangift<strong>en</strong>.<br />
Volg<strong>en</strong>s A-G Van Hilt<strong>en</strong> kon e<strong>en</strong> dergelijke vergissing, gelet op <strong>het</strong> arrest-<br />
Sommer weliswaar dóórwerk<strong>en</strong> naar later ingedi<strong>en</strong>de (ev<strong>en</strong>e<strong>en</strong>s foutieve)<br />
aangift<strong>en</strong>, maar dit kon belanghebb<strong>en</strong>de in casu niet bat<strong>en</strong>, óók niet indi<strong>en</strong> er<br />
veronderstell<strong>en</strong>derwijs <strong>van</strong> uit wordt gegaan dat zij de vergissing<br />
redelijkerwijze niet kon ontdekk<strong>en</strong>. <strong>De</strong> red<strong>en</strong> hiervoor is erin geleg<strong>en</strong> dat niet<br />
is voldaan aan de derde voorwaarde <strong>van</strong> <strong>artikel</strong> <strong>220</strong>, tweede lid, letter b, <strong>van</strong><br />
<strong>het</strong> <strong>CDW</strong>. Belanghebb<strong>en</strong>de heeft immers niet voldaan aan “alle geld<strong>en</strong>de<br />
voorschrift<strong>en</strong> inzake de douaneaangifte”. Onder verwijzing naar <strong>het</strong> arrest-<br />
Top Hit wijst A-G Van Hilt<strong>en</strong> erop dat de situatie uit dat arrest zich ook hier<br />
voordoet, nu belanghebb<strong>en</strong>de in de aangift<strong>en</strong> (met inbegrip <strong>van</strong> de<br />
bijgevoegde factur<strong>en</strong> <strong>en</strong> certificat<strong>en</strong>) niet e<strong>en</strong> zodanig precieze omschrijving<br />
<strong>van</strong> de ingevoerde goeder<strong>en</strong> heeft gegev<strong>en</strong> dat gezegd kan word<strong>en</strong> dat zij<br />
aan alle geld<strong>en</strong>de bepaling<strong>en</strong> inzake de douaneaangifte heeft voldaan.<br />
A-G Van Hilt<strong>en</strong> concludeerde daarom dat <strong>het</strong> Hof terecht had geoordeeld, zij<br />
<strong>het</strong> op andere grond<strong>en</strong>, dat de omstandigheid dat de douane twee à drie<br />
z<strong>en</strong>ding<strong>en</strong> per jaar daadwerkelijk heeft opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> <strong>en</strong> dat daaruit ge<strong>en</strong><br />
correcties zijn voortgevloeid, niet met zich br<strong>en</strong>gt dat op grond <strong>van</strong> <strong>artikel</strong><br />
<strong>220</strong>, tweede lid, letter b, <strong>van</strong> <strong>het</strong> <strong>CDW</strong>, moet word<strong>en</strong> afgezi<strong>en</strong> <strong>van</strong><br />
navordering.<br />
Kortom, hoewel de red<strong>en</strong>ering <strong>van</strong> <strong>het</strong> Gerechtshof inzake de gecontroleerde<br />
aangift<strong>en</strong> in <strong>het</strong> verled<strong>en</strong> wat kort door de bocht was, leek <strong>het</strong> uiteindelijke<br />
oordeel in overe<strong>en</strong>stemming met de bestaande jurisprud<strong>en</strong>tie op dit vlak. <strong>De</strong><br />
red<strong>en</strong>ering <strong>van</strong> A-G Van Hilt<strong>en</strong> leek hiervoor e<strong>en</strong> afdo<strong>en</strong>de onderbouwing<br />
aan te drag<strong>en</strong>.<br />
5.2.4 Het oordeel <strong>van</strong> de <strong>Hoge</strong> <strong>Raad</strong><br />
Gelet op <strong>het</strong> voorgaande had <strong>het</strong> waarschijnlijk ge<strong>en</strong> bevreemding gewekt als<br />
de <strong>Hoge</strong> <strong>Raad</strong>, onder verwijzing naar de conclusie <strong>van</strong> A-G Van Hilt<strong>en</strong>, had<br />
geoordeeld dat de navordering terecht had plaatsgevond<strong>en</strong>, omdat niet was<br />
voldaan aan alle voorwaard<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>artikel</strong> <strong>220</strong>, tweede lid, letter b, <strong>van</strong> <strong>het</strong><br />
<strong>CDW</strong>.<br />
20
Ook was d<strong>en</strong>kbaar geweest dat de <strong>Hoge</strong> <strong>Raad</strong> de zaak had verwez<strong>en</strong> voor<br />
e<strong>en</strong> onderzoek naar de eerdere, gecontroleerde aangift<strong>en</strong>, gelet op de twijfels<br />
die A-G Van Hilt<strong>en</strong> aan de dag had gelegd over de vraag of die aangift<strong>en</strong> nu<br />
e<strong>en</strong> juiste tariefpost hadd<strong>en</strong> vermeld of niet.<br />
Nu de <strong>Hoge</strong> <strong>Raad</strong> de zaak niet heeft verwez<strong>en</strong>, maar zelf heeft afgedaan,<br />
moet word<strong>en</strong> aang<strong>en</strong>om<strong>en</strong> dat voor hem de feit<strong>en</strong> voldo<strong>en</strong>de vaststond<strong>en</strong>.<br />
Daarom moet er <strong>van</strong> word<strong>en</strong> uitgegaan dat in de eerdere, gecontroleerde<br />
aangift<strong>en</strong> e<strong>en</strong> onjuiste tariefpost was opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>. Door die aangift<strong>en</strong><br />
desondanks te lat<strong>en</strong> passer<strong>en</strong> zonder opmerking<strong>en</strong>, <strong>en</strong> zonder correcties,<br />
heeft de douane zich in ieder geval vergist. <strong>De</strong> vraag is dan of die vergissing<br />
doorwerkt naar de in geding zijnde, in de navordering begrep<strong>en</strong> aangift<strong>en</strong>, <strong>en</strong><br />
vooral of die vergissing vervolg<strong>en</strong>s in de weg staat aan de navordering.<br />
<strong>De</strong> <strong>Hoge</strong> <strong>Raad</strong> heeft de laatste twee vrag<strong>en</strong> bevestig<strong>en</strong>d beantwoord, onder<br />
verwijzing naar de arrest<strong>en</strong>-Sommer <strong>en</strong> -Top Hit. Hiermee wijkt de <strong>Hoge</strong><br />
<strong>Raad</strong> af <strong>van</strong> de conclusie <strong>van</strong> A-G Van Hilt<strong>en</strong>. Laatstg<strong>en</strong>oemde erk<strong>en</strong>de<br />
weliswaar dat de vergissing, gelet op <strong>het</strong> arrest-Sommer, kon doorwerk<strong>en</strong><br />
naar de later ingedi<strong>en</strong>de aangift<strong>en</strong>, maar voor haar liep de voorgestelde<br />
cassatie juist stuk op de toetsing aan <strong>het</strong> arrest-Top Hit. Belanghebb<strong>en</strong>de had<br />
immers niet voldaan aan de derde voorwaarde <strong>van</strong> <strong>artikel</strong> <strong>220</strong>, tweede lid,<br />
letter b, <strong>van</strong> <strong>het</strong> <strong>CDW</strong>, nu de omschrijving <strong>van</strong> de ingevoerde goeder<strong>en</strong> in de<br />
aangift<strong>en</strong> niet precies g<strong>en</strong>oeg was.<br />
5.2.5 Waarin schuilt <strong>het</strong> verschil tuss<strong>en</strong> Hofuitspraak, conclusie <strong>en</strong> arrest<br />
Anders dan <strong>het</strong> Gerechtshof én anders dan A-G Van Hilt<strong>en</strong> in haar conclusie,<br />
acht de <strong>Hoge</strong> <strong>Raad</strong> de opstelling <strong>en</strong> handelwijze <strong>van</strong> de douane in <strong>het</strong><br />
verled<strong>en</strong> t<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong> <strong>van</strong> de eerdere, wel gecontroleerde maar niet<br />
gecorrigeerde, foutieve aangift<strong>en</strong> doorslaggev<strong>en</strong>d voor <strong>het</strong> oordeel over de<br />
navordering.<br />
Er moet op word<strong>en</strong> gewez<strong>en</strong> dat de <strong>Hoge</strong> <strong>Raad</strong> <strong>het</strong> uitgangspunt dat iedere<br />
aangifte in op zijn eig<strong>en</strong> waarde moet word<strong>en</strong> beoordeeld, op zich niet heeft<br />
aangetast. In teg<strong>en</strong>stelling tot <strong>het</strong> Gerechtshof is de <strong>Hoge</strong> <strong>Raad</strong> echter<br />
(blijkbaar) <strong>van</strong> oordeel dat er in deze zaak wel aanleiding is om af te wijk<strong>en</strong><br />
<strong>van</strong> dat uitgangspunt. Daarbij baseert hij zich op bestaande jurisprud<strong>en</strong>tie,<br />
met name op de arrest<strong>en</strong>-Sommer <strong>en</strong> -Top Hit, waar <strong>het</strong> Gerechtshof (zij <strong>het</strong><br />
hooguit impliciet) <strong>en</strong> A-G Van Hilt<strong>en</strong> in die arrest<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> belemmering zag<strong>en</strong><br />
voor de navordering in deze zaak.<br />
Over de uitspraak <strong>van</strong> <strong>het</strong> Gerechtshof kan word<strong>en</strong> gezegd dat die wellicht te<br />
zwaar leunde op <strong>het</strong> Hewlett Packard-criterium, namelijk dat e<strong>en</strong> vergelijking<br />
<strong>van</strong> de aangegev<strong>en</strong> tariefpost met de uitdrukkelijke aanduiding <strong>van</strong> de<br />
goeder<strong>en</strong> de onjuiste tariefindeling niet aan <strong>het</strong> licht zou hebb<strong>en</strong> gebracht.<br />
Het Gerechtshof lijkt niet nadrukkelijk g<strong>en</strong>oeg te hebb<strong>en</strong> gekek<strong>en</strong> naar de<br />
mogelijke doorwerking <strong>van</strong> e<strong>en</strong> eerder gemaakte vergissing, zoals in de<br />
21
arrest<strong>en</strong>-Sommer <strong>en</strong> -Top Hit. In dat licht zou ook kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong> gezegd dat<br />
er e<strong>en</strong> motiveringsgebrek kleeft aan de Hofuitspraak.<br />
A-G Van Hilt<strong>en</strong> heeft echter wel uitdrukkelijk de bedoelde arrest<strong>en</strong> bij haar<br />
oordeel betrokk<strong>en</strong> <strong>en</strong> gemotiveerd aangegev<strong>en</strong> waarom dit niet tot cassatie<br />
<strong>van</strong> de Hofuitspraak kon leid<strong>en</strong>. Daarbij wees zij met name op de<br />
overe<strong>en</strong>komst met de zaak-Top Hit. Juist in die motivering, <strong>en</strong> met name in<br />
de vergelijking met casus <strong>van</strong> <strong>het</strong> arrest-Top Hit, lijkt de clou te zitt<strong>en</strong>. A-G<br />
Van Hilt<strong>en</strong> wijst erop dat in die zaak, waarin de vergissing <strong>van</strong> de<br />
douaneautoriteit<strong>en</strong> ook e<strong>en</strong> gegev<strong>en</strong> was, de niet-navordering afstuitte op de<br />
omstandigheid dat de aangever niet aan alle geld<strong>en</strong>de voorschrift<strong>en</strong> <strong>van</strong> de<br />
douaneaangifte had voldaan, omdat hij de omschrijving <strong>van</strong> de goeder<strong>en</strong> in<br />
de aangift<strong>en</strong> niet voldo<strong>en</strong>de nauwkeurig <strong>en</strong> volledig had opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> (punt<br />
5.13 <strong>van</strong> de conclusie). Volg<strong>en</strong>s A-G Van Hilt<strong>en</strong> was de uitkomst in de zaak-<br />
Top Hit ook <strong>van</strong> toepassing in de onderhavige zaak, waarin zich immers<br />
dezelfde gebrek<strong>en</strong> in de aangift<strong>en</strong> voorded<strong>en</strong>.<br />
Aan deze slotsom komt de <strong>Hoge</strong> <strong>Raad</strong> echter niet toe, om de e<strong>en</strong>voudige<br />
red<strong>en</strong> dat de inspecteur voor <strong>het</strong> Gerechtshof “met betrekking tot de<br />
toepassing <strong>van</strong> <strong>artikel</strong> <strong>220</strong>, tweede lid, letter b, <strong>van</strong> <strong>het</strong> <strong>CDW</strong> niet betwist dat<br />
aan de overige voorwaard<strong>en</strong> voor toepassing <strong>van</strong> deze bepaling is voldaan”<br />
(overweging 3.3.4).<br />
5.2.6 Conclusie: <strong>het</strong> cassatieberoep is terecht gegrond verklaard<br />
Gelet op die laatstg<strong>en</strong>oemde overweging moet de conclusie wel luid<strong>en</strong>, gelet<br />
op de eerdere tuss<strong>en</strong>stapp<strong>en</strong> <strong>van</strong> de <strong>Hoge</strong> <strong>Raad</strong>, dat <strong>het</strong> cassatieberoep<br />
terecht gegrond is verklaard.<br />
In <strong>het</strong> licht <strong>van</strong> de uitgebreide <strong>en</strong> doorwrochte red<strong>en</strong>ering<strong>en</strong> in de conclusie<br />
<strong>van</strong> A-G Van Hilt<strong>en</strong> is <strong>het</strong> eindoordeel <strong>van</strong> de <strong>Hoge</strong> <strong>Raad</strong> echter nogal e<strong>en</strong><br />
anticlimax. Het definitieve oordeel dat over deze kwestie had kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong><br />
geveld, met inachtneming <strong>en</strong> toetsing <strong>van</strong> alle voorwaard<strong>en</strong> voor <strong>het</strong> afzi<strong>en</strong><br />
<strong>van</strong> e<strong>en</strong> boeking achteraf, blijft hiermee immers onuitgesprok<strong>en</strong>.<br />
Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> zijn er <strong>en</strong>erzijds wel kanttek<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> te plaats<strong>en</strong> bij de motivering<br />
<strong>van</strong> <strong>het</strong> arrest, terwijl er anderzijds toch nog vrag<strong>en</strong> rester<strong>en</strong> over de materie<br />
in meer algem<strong>en</strong>e zin, <strong>en</strong> dan met name over de verhouding tuss<strong>en</strong> de eerste<br />
<strong>en</strong> de derde voorwaarde <strong>van</strong> <strong>artikel</strong> <strong>220</strong>, tweede lid, letter b, <strong>van</strong> <strong>het</strong> <strong>CDW</strong>, <strong>en</strong><br />
op de vraag of <strong>het</strong> belang <strong>van</strong> de derde voorwaarde niet wordt onderschat.<br />
Op die twee aspect<strong>en</strong> zal ik daarom hierna nog ingaan.<br />
22
5.3. Kanttek<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> bij <strong>het</strong> arrest<br />
In deze paragraaf plaats ik nog <strong>en</strong>kele kanttek<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> bij <strong>het</strong> arrest, gevolgd<br />
door e<strong>en</strong> blik op de toekomst.<br />
5.3.1 <strong>De</strong> motivering <strong>van</strong> <strong>het</strong> arrest<br />
Op de uiteindelijk afloop <strong>van</strong> de procedure valt weinig af te ding<strong>en</strong>. T<strong>en</strong>slotte<br />
had de <strong>Hoge</strong> <strong>Raad</strong>, to<strong>en</strong> hij e<strong>en</strong>maal had geconcludeerd tot e<strong>en</strong> vergissing,<br />
niet veel mogelijkhed<strong>en</strong> meer gelet op de processuele gang <strong>van</strong> zak<strong>en</strong> bij <strong>het</strong><br />
Gerechtshof. Maar ook meer inhoudelijk treedt <strong>het</strong> arrest, hoewel<br />
aan<strong>van</strong>kelijk wellicht e<strong>en</strong> andere indruk bestond, niet buit<strong>en</strong> de gebaande<br />
pad<strong>en</strong> <strong>van</strong> de bestaande jurisprud<strong>en</strong>tie. 40 T<strong>en</strong>minste, als we mog<strong>en</strong><br />
aannem<strong>en</strong> dat de <strong>en</strong>igszins gebrekkige motivering is gebaseerd op de juiste<br />
uitgangspunt<strong>en</strong>, zowel feitelijk als juridisch. Ik wil in dat opzicht toch twee<br />
kanttek<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> plaats<strong>en</strong>.<br />
<strong>De</strong> eerste is <strong>van</strong> feitelijke aard. Hiervoor heb ik al aangegev<strong>en</strong> dat er ge<strong>en</strong><br />
volstrekte duidelijkheid bestond over de vraag of in de eerdere aangift<strong>en</strong> in<br />
<strong>het</strong> verled<strong>en</strong> nu e<strong>en</strong> juiste of e<strong>en</strong> onjuiste tariefpost was vermeld. Als die<br />
aangift<strong>en</strong> destijds namelijk e<strong>en</strong> juiste tariefpost zoud<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> vermeld, dan<br />
is er t<strong>en</strong> onrechte geconcludeerd tot e<strong>en</strong> vergissing, <strong>en</strong> a fortiori tot e<strong>en</strong><br />
doorwerking <strong>van</strong> die vergissing naar de aangift<strong>en</strong> waarop de navordering zag.<br />
<strong>De</strong> navordering zou dan t<strong>en</strong> onrechte zijn geschrapt.<br />
Daarnaast wijs ik erop dat <strong>het</strong> voor e<strong>en</strong> doorwerking <strong>van</strong> e<strong>en</strong> in <strong>het</strong> verled<strong>en</strong><br />
gemaakte vergissing naar latere aangift<strong>en</strong> uiteraard ook vereist is dat <strong>het</strong> in<br />
<strong>het</strong> verled<strong>en</strong> ging om gevall<strong>en</strong> die in alle rele<strong>van</strong>te opzicht<strong>en</strong> overe<strong>en</strong>kwam<strong>en</strong><br />
met de in geding zijnde aangift<strong>en</strong>. <strong>De</strong> <strong>Hoge</strong> <strong>Raad</strong> spreekt (in overweging<br />
3.1.2) over “aangift<strong>en</strong> <strong>van</strong> soortgelijke goeder<strong>en</strong>”. Ook voor dit feitelijke<br />
aspect geldt dat, indi<strong>en</strong> <strong>het</strong> indelingstechnisch gezi<strong>en</strong> niet dezelfde goeder<strong>en</strong><br />
betreft, <strong>het</strong> niet had mog<strong>en</strong> kom<strong>en</strong> tot e<strong>en</strong> doorwerking <strong>van</strong> de gemaakte<br />
vergissing <strong>en</strong> daarmee tot <strong>het</strong> schrapp<strong>en</strong> <strong>van</strong> de navordering.<br />
<strong>De</strong> tweede kanttek<strong>en</strong>ing bij de motivering <strong>van</strong> <strong>het</strong> arrest ziet op de<br />
verwijzing<strong>en</strong> naar de jurisprud<strong>en</strong>tie <strong>van</strong> <strong>het</strong> HvJ EG, waarop <strong>het</strong> oordeel <strong>van</strong><br />
de <strong>Hoge</strong> <strong>Raad</strong> t<strong>en</strong>slotte inhoudelijk steunt. Zoals ook Van Caster<strong>en</strong> in haar<br />
annotatie in Douanerechtspraak aangeeft, 41 lijkt de verwijzing naar <strong>het</strong> arrest-<br />
Top Hit niet erg ter zake do<strong>en</strong>de. Dat is alle<strong>en</strong> al zo, los <strong>van</strong> onduidelijkheid<br />
over de feitelijke overe<strong>en</strong>komst<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> de twee zak<strong>en</strong>, omdat <strong>het</strong> in die<br />
zaak nu juist ging om de toetsing <strong>van</strong> de derde voorwaarde <strong>van</strong> <strong>artikel</strong> <strong>220</strong>,<br />
tweede lid, letter b, <strong>van</strong> <strong>het</strong> <strong>CDW</strong>. Voor A-G Van Hilt<strong>en</strong> was dat weliswaar de<br />
red<strong>en</strong> om tot ongegrondverklaring <strong>van</strong> <strong>het</strong> cassatieberoep te concluder<strong>en</strong>,<br />
40 Al is <strong>het</strong> dus jammer dat de toetsing <strong>van</strong> de drie voorwaard<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>artikel</strong> <strong>220</strong>, tweede lid,<br />
letter b, <strong>van</strong> <strong>het</strong> <strong>CDW</strong> in feite maar deels heeft plaatsgevond<strong>en</strong>.<br />
41 Douanerechtspraak 2009/79*.<br />
23
maar de <strong>Hoge</strong> <strong>Raad</strong> komt helemaal niet toe aan de derde voorwaarde. Waar<br />
<strong>het</strong> arrest-Top Hit, <strong>en</strong> dan met name de betek<strong>en</strong>is daar<strong>van</strong> voor de toetsing<br />
aan de derde voorwaarde, in de conclusie <strong>van</strong> A-G Van Hilt<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
doorslaggev<strong>en</strong>de rol speelde, is de verwijzing naar <strong>het</strong> arrest-Top Hit door de<br />
<strong>Hoge</strong> <strong>Raad</strong> in feite misplaatst. 42<br />
Uit <strong>het</strong> arrest-Sommer t<strong>en</strong>slotte, waarnaar de <strong>Hoge</strong> <strong>Raad</strong> ook verwijst, valt<br />
inderdaad op te mak<strong>en</strong> dat de douaneautoriteit<strong>en</strong> met hun gedraging<strong>en</strong> ook<br />
vertrouw<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> wekk<strong>en</strong> als die gedraging<strong>en</strong> betrekking hebb<strong>en</strong> op<br />
andere, eerder gedane aangift<strong>en</strong> dan de in geding zijnde aangift<strong>en</strong>. Zowel<br />
voor wat betreft de feit<strong>en</strong> als voor wat betreft <strong>het</strong> geschilpunt verschilde die<br />
zaak echter aanzi<strong>en</strong>lijk <strong>van</strong> de onderhavige kwestie. Nu de gang <strong>van</strong> zak<strong>en</strong><br />
bij de eerdere aangift<strong>en</strong> <strong>en</strong> controles, de voorgeschied<strong>en</strong>is derhalve, <strong>van</strong><br />
doorslaggev<strong>en</strong>d belang is in deze kwestie, is e<strong>en</strong> <strong>en</strong>kele verwijzing naar <strong>het</strong><br />
arrest, zonder <strong>en</strong>ige nadere motivering waarom <strong>het</strong> oordeel uit dat arrest ook<br />
in dit geval <strong>van</strong> toepassing zou zijn, aan de magere kant.<br />
5.3.2 <strong>De</strong> eerste <strong>en</strong> de derde voorwaarde <strong>en</strong> hun onderlinge verhouding<br />
Meest opvall<strong>en</strong>d <strong>en</strong> interessant aan deze zaak is eig<strong>en</strong>lijk dat duidelijk naar<br />
vor<strong>en</strong> is gekom<strong>en</strong>, mede door de verschill<strong>en</strong>de visies <strong>van</strong> betrokk<strong>en</strong> partij<strong>en</strong><br />
(Gerechtshof, A-G, <strong>Hoge</strong> <strong>Raad</strong>), dat er e<strong>en</strong> overlap lijkt te bestaan tuss<strong>en</strong> de<br />
eerste <strong>en</strong> de derde voorwaarde <strong>van</strong> <strong>artikel</strong> <strong>220</strong>, tweede lid, letter b, <strong>van</strong> <strong>het</strong><br />
<strong>CDW</strong>. 43 <strong>De</strong> omschrijving <strong>van</strong> de goeder<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> aangifte kan immers <strong>van</strong><br />
belang zijn bij de beoordeling of er sprake is <strong>van</strong> e<strong>en</strong> vergissing <strong>van</strong> de<br />
douaneautoriteit<strong>en</strong> (de eerste voorwaarde), maar ook bij de beoordeling of is<br />
voldaan aan alle voorschrift<strong>en</strong> <strong>van</strong> de geld<strong>en</strong>de regeling inzake de<br />
douaneaangifte (de derde voorwaarde).<br />
Dat roept de vraag op of er verschil kan zijn tuss<strong>en</strong> die twee beoordeling<strong>en</strong>.<br />
Maar ook of de derde voorwaarde niet veel belangrijker is dan vaak wordt<br />
aang<strong>en</strong>om<strong>en</strong>.<br />
Als e<strong>en</strong> belastingschuldige in zijn aangifte e<strong>en</strong> onvoldo<strong>en</strong>de precieze<br />
omschrijving <strong>van</strong> de goeder<strong>en</strong> opneemt, kan e<strong>en</strong> controle <strong>van</strong> die aangifte,<br />
<strong>van</strong> welke aard ook, alle<strong>en</strong> al daarom niet kwalificer<strong>en</strong> als vergissing <strong>van</strong> de<br />
douaneautoriteit<strong>en</strong>. <strong>De</strong> controle <strong>van</strong> die aangifte in kwestie leidt er dan niet<br />
zonder meer toe dat is voldaan aan de eerste voorwaarde. Maar als er<br />
teruggegrep<strong>en</strong> kan word<strong>en</strong> op e<strong>en</strong> vergissing uit <strong>het</strong> verled<strong>en</strong>, gemaakt t<strong>en</strong><br />
aanzi<strong>en</strong> <strong>van</strong> andere aangift<strong>en</strong> dan de aangifte in kwestie, dan is alsnog<br />
voldaan aan de eerste voorwaarde. Veronderstell<strong>en</strong>derwijs er<strong>van</strong> uitgaand<br />
dat de tweede voorwaarde ook is vervuld, dan kom<strong>en</strong> we bij de toetsing <strong>van</strong><br />
de derde voorwaarde weer terug bij de vraag of in de aangifte e<strong>en</strong> voldo<strong>en</strong>de<br />
42 T<strong>en</strong>zij de <strong>Hoge</strong> <strong>Raad</strong> er iets heel anders mee heeft bedoeld dan ik nu heb aang<strong>en</strong>om<strong>en</strong>,<br />
maar dat zou de motivering er niet duidelijker op mak<strong>en</strong>.<br />
43 Zie A-G Van Hilt<strong>en</strong> in haar conclusie, noot 32 <strong>en</strong> onderdeel 3.5.5, alsook Van Caster<strong>en</strong> in<br />
haar annotatie in Douanerechtspraak 2009/79*, punt 7.<br />
24
precieze omschrijving <strong>van</strong> de goeder<strong>en</strong> is opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>. Als dat niet zo is, dan<br />
baat <strong>het</strong> de belastingplichtige niet dat er e<strong>en</strong> vergissing uit <strong>het</strong> verled<strong>en</strong><br />
doorwerkt naar de aangifte in kwestie. <strong>De</strong> niet-navordering stuit dan<br />
weliswaar niet af op de eerste voorwaarde, maar uiteindelijk, <strong>en</strong> wel op<br />
dezelfde grond, op de derde voorwaarde. Het lijkt er dus op dat als de<br />
goeder<strong>en</strong>omschrijving in e<strong>en</strong> aangifte niet deugt, niet-navordering daar altijd<br />
op afstuit, ook als er in <strong>het</strong> verled<strong>en</strong> e<strong>en</strong> vergissing is gemaakt.<br />
Dat kan eig<strong>en</strong>lijk alle<strong>en</strong> anders zijn als de beoordeling <strong>van</strong> de juistheid <strong>en</strong><br />
volledigheid <strong>van</strong> de goeder<strong>en</strong>omschrijving in <strong>het</strong> kader <strong>van</strong> de eerste<br />
voorwaarde e<strong>en</strong> andere is dan de beoordeling in <strong>het</strong> kader <strong>van</strong> de derde<br />
voorwaarde. Met andere woord<strong>en</strong>: is <strong>het</strong> d<strong>en</strong>kbaar dat de<br />
goeder<strong>en</strong>omschrijving in e<strong>en</strong> aangifte niet nauwkeurig g<strong>en</strong>oeg is om de<br />
onjuiste tariefindeling aan <strong>het</strong> licht te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>, maar wel nauwkeurig g<strong>en</strong>oeg<br />
om te voldo<strong>en</strong> aan alle voorschrift<strong>en</strong> <strong>van</strong> de geld<strong>en</strong>de regeling inzake de<br />
douaneaangifte<br />
A-G Van Hilt<strong>en</strong> lijkt ge<strong>en</strong> ruimte te zi<strong>en</strong> voor verschill<strong>en</strong>de uitkomst<strong>en</strong> <strong>van</strong> de<br />
toetsing aan de twee voorwaard<strong>en</strong>. Ik sluit mij daar bij aan. Het lijkt<br />
interessant om te zi<strong>en</strong> hoe e<strong>en</strong> rechter daarover zou oordel<strong>en</strong> in e<strong>en</strong><br />
daarvoor in aanmerking kom<strong>en</strong>de zaak.<br />
5.3.3 T<strong>en</strong>slotte: zal de douane nu meer of minder gaan navorder<strong>en</strong><br />
Hoewel <strong>het</strong> arrest uiteindelijk minder opzi<strong>en</strong>bar<strong>en</strong>d is dan aan<strong>van</strong>kelijk wel<br />
werd gedacht, geeft <strong>het</strong> hoe dan ook stof tot nad<strong>en</strong>k<strong>en</strong>. 44<br />
Aan de <strong>en</strong>e kant ligt <strong>het</strong> voor de hand dat de douane voortaan, (nog) meer<br />
dan voorhe<strong>en</strong>, bij de beoordeling of er moet c.q. kan word<strong>en</strong> nagevorderd zal<br />
kijk<strong>en</strong> naar <strong>het</strong> verled<strong>en</strong>, met inbegrip <strong>van</strong> aangift<strong>en</strong> uit e<strong>en</strong> eerdere periode<br />
dan de periode waarop de voorg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> navordering ziet. Dat zou ertoe<br />
kunn<strong>en</strong> leid<strong>en</strong> dat vaker dan voorhe<strong>en</strong> zal word<strong>en</strong> afgezi<strong>en</strong> <strong>van</strong> navordering.<br />
Aan de andere kant zou al <strong>het</strong>ge<strong>en</strong> door de diverse betrokk<strong>en</strong><strong>en</strong> is besprok<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> overwog<strong>en</strong>, er wel e<strong>en</strong>s toe kunn<strong>en</strong> leid<strong>en</strong> dat de douane in bepaalde<br />
gevall<strong>en</strong> juist eerder tot navordering overgaat <strong>en</strong> bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> meer aangift<strong>en</strong> in<br />
die navordering betrekt. 45<br />
Het belang <strong>van</strong> de derde voorwaarde lijkt in de praktijk namelijk <strong>en</strong>igszins<br />
onderschat. Zoals ik hiervoor al aangaf, kan de conclusie word<strong>en</strong> getrokk<strong>en</strong><br />
dat e<strong>en</strong> ontoereik<strong>en</strong>de goeder<strong>en</strong>omschrijving hoe dan ook leidt tot <strong>het</strong><br />
afstuit<strong>en</strong> <strong>van</strong> niet-navordering. Zelfs als er sprake is <strong>van</strong> e<strong>en</strong> vergissing, met<br />
betrekking tot de aangifte in kwestie of met betrekking tot eerdere aangift<strong>en</strong>,<br />
44 En niet alle<strong>en</strong> omdat elke inspecteur voortaan ervoor zal wak<strong>en</strong> al zijn geld op de eerste<br />
voorwaarde te zett<strong>en</strong>.<br />
45 En dat is toch e<strong>en</strong> verrass<strong>en</strong>d aspect <strong>van</strong> deze zaak die t<strong>en</strong>slotte voor de inspecteur e<strong>en</strong><br />
wrange afloop k<strong>en</strong>t.<br />
25
dan nog loopt de niet-navordering immers stuk op de derde voorwaarde. Dat<br />
betek<strong>en</strong>t zelfs, A-G Van Hilt<strong>en</strong> zinspeelde daar al op in haar conclusie (in<br />
noot 22), dat aangift<strong>en</strong> die fysiek zijn opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> in de navordering kunn<strong>en</strong><br />
word<strong>en</strong> betrokk<strong>en</strong>. En dat terwijl die in de huidige praktijk niet word<strong>en</strong><br />
meeg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> in de navordering.<br />
Mij lijkt dat zij <strong>het</strong> hiermee bij <strong>het</strong> juiste eind heeft. Aangift<strong>en</strong> hoev<strong>en</strong> niet<br />
buit<strong>en</strong> de navordering te word<strong>en</strong> gehoud<strong>en</strong> om <strong>het</strong> <strong>en</strong>kele feit dat zij aan e<strong>en</strong><br />
fysieke opname onderworp<strong>en</strong> zijn geweest. Uiteraard zal wel <strong>van</strong> geval tot<br />
geval moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong> bekek<strong>en</strong> of de navordering ook de toetsing aan de<br />
andere voorwaard<strong>en</strong> kan doorstaan.<br />
Uiteraard zal moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong> afgewacht hoe e<strong>en</strong> <strong>en</strong> ander in de praktijk zal<br />
uitpakk<strong>en</strong> <strong>en</strong> uiteraard ook hoe de rechter daarover zal oordel<strong>en</strong>. Maar zoals<br />
gezegd, <strong>het</strong> onderhavige arrest <strong>en</strong> de hele discussie die daarover is gevoerd<br />
zou wel e<strong>en</strong>s verrass<strong>en</strong>de gevolg<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong>.<br />
26
Hoofdstuk 6 Conclusie<br />
Gelet op al <strong>het</strong> voorgaande kom ik tot de volg<strong>en</strong>de conclusies.<br />
Ge<strong>en</strong> breuk met bestaande jurisprud<strong>en</strong>tie<br />
Het arrest <strong>van</strong> de <strong>Hoge</strong> <strong>Raad</strong> <strong>van</strong> 25 september 2009, nr. 07/10290,<br />
LJN: BD4373, vormt, anders dan aan<strong>van</strong>kelijk wel werd verondersteld, ge<strong>en</strong><br />
breuk met de bestaande jurisprud<strong>en</strong>tie inzake de voorwaard<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>artikel</strong><br />
<strong>220</strong>, tweede lid, letter b, <strong>van</strong> <strong>het</strong> <strong>CDW</strong>, bij vervulling waar<strong>van</strong> kan word<strong>en</strong><br />
afgezi<strong>en</strong> <strong>van</strong> boeking achteraf <strong>van</strong> douanerecht<strong>en</strong>.<br />
<strong>De</strong> <strong>Hoge</strong> <strong>Raad</strong> heeft niet <strong>het</strong> uitgangspunt overboord gezet dat elke aangifte<br />
e<strong>en</strong> zelfstandig belastbaar feit vormt dat op zijn eig<strong>en</strong> waarde moet word<strong>en</strong><br />
beoordeeld. Hij was (blijkbaar) slechts <strong>van</strong> m<strong>en</strong>ing, anders dan <strong>het</strong><br />
Gerechtshof, dat er in dit geval aanleiding was om e<strong>en</strong> uitzondering te mak<strong>en</strong><br />
op de regel.<br />
<strong>De</strong> <strong>Hoge</strong> <strong>Raad</strong> heeft ev<strong>en</strong>min geoordeeld dat de gedraging <strong>van</strong> de douane<br />
t<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong> <strong>van</strong> de in geding zijnde aangift<strong>en</strong>, die ofwel in <strong>het</strong> geheel niet<br />
ofwel slechts globaal war<strong>en</strong> gecontroleerd, moest word<strong>en</strong> aangemerkt als<br />
e<strong>en</strong> actieve gedraging <strong>en</strong> daarom kwalificeerde als e<strong>en</strong> vergissing.<br />
<strong>De</strong> <strong>Hoge</strong> <strong>Raad</strong> heeft wel, onder verwijzing naar bestaande jurisprud<strong>en</strong>tie <strong>van</strong><br />
<strong>het</strong> HvJ EG, 46 geoordeeld dat er in casu sprake was <strong>van</strong> e<strong>en</strong> in <strong>het</strong> verled<strong>en</strong><br />
gemaakte vergissing, t<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong> <strong>van</strong> eerdere aangift<strong>en</strong> dan de in geding<br />
zijnde aangift<strong>en</strong>, die dóórwerkte naar de in geding zijnde aangift<strong>en</strong>.<br />
Het begrip “vergissing” is niet opgerekt of uitgebreid<br />
Er is ge<strong>en</strong> sprake <strong>van</strong> dat <strong>het</strong> begrip “vergissing” zou zijn opgerekt. Dit<br />
betek<strong>en</strong>t dat we nog steeds de volg<strong>en</strong>de verschijningsvorm<strong>en</strong> <strong>van</strong> de<br />
vergissing k<strong>en</strong>n<strong>en</strong>, onderscheid<strong>en</strong> naar de vorm <strong>en</strong> mate <strong>van</strong> betrokk<strong>en</strong>heid<br />
<strong>van</strong> de douaneautoriteit<strong>en</strong> bij de aangift<strong>en</strong> in kwestie:<br />
- e<strong>en</strong> actieve gedraging t<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong> <strong>van</strong> de aangifte in kwestie (meestal in<br />
de vorm <strong>van</strong> e<strong>en</strong> diepgaande controle);<br />
- e<strong>en</strong> meer passieve gedraging t<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong> <strong>van</strong> de aangift<strong>en</strong> in kwestie,<br />
zoals in <strong>het</strong> arrest-Hewlett Packard, waarin de douaneautoriteit<strong>en</strong> over<br />
e<strong>en</strong> langere periode <strong>en</strong> voor e<strong>en</strong> groot aantal aangift<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> bezwaar<br />
hebb<strong>en</strong> gemaakt teg<strong>en</strong> de tariefindeling, terwijl bij e<strong>en</strong> vergelijking <strong>van</strong> de<br />
aangegev<strong>en</strong> tariefpost met de omschrijving <strong>van</strong> de goeder<strong>en</strong> volg<strong>en</strong>s de<br />
specificaties <strong>van</strong> de nom<strong>en</strong>clatuur had moet<strong>en</strong> blijk<strong>en</strong> dat de opgegev<strong>en</strong><br />
tariefpost niet juist was;<br />
46 Met name de arrest<strong>en</strong>-Sommer <strong>en</strong> -Top Hit<br />
27
- e<strong>en</strong> vergissing uit <strong>het</strong> verled<strong>en</strong>, die dóórwerkt naar de in geding zijnde<br />
aangift<strong>en</strong>. 47<br />
Verhouding tuss<strong>en</strong> de eerste <strong>en</strong> derde voorwaarde: de rechter is aan bod<br />
<strong>De</strong> casus <strong>van</strong> <strong>het</strong> arrest heeft aan <strong>het</strong> licht gebracht dat er e<strong>en</strong> overlap<br />
bestaat tuss<strong>en</strong> de eerste <strong>en</strong> de derde voorwaarde <strong>van</strong> <strong>artikel</strong> <strong>220</strong>, tweede lid,<br />
letter b, <strong>van</strong> <strong>het</strong> <strong>CDW</strong>. Daaruit vloeit volg<strong>en</strong>s mij voort dat e<strong>en</strong> onvoldo<strong>en</strong>de<br />
precieze omschrijving <strong>van</strong> de goeder<strong>en</strong> in de aangifte altijd zal leid<strong>en</strong> tot<br />
afstuit<strong>en</strong> <strong>van</strong> niet-navordering. Ofwel langs de weg <strong>van</strong> de eerste<br />
voorwaarde, omdat er ge<strong>en</strong> sprake is <strong>van</strong> e<strong>en</strong> vergissing, ofwel, als er sprake<br />
is <strong>van</strong> e<strong>en</strong> vergissing uit <strong>het</strong> verled<strong>en</strong>, langs de weg <strong>van</strong> de derde<br />
voorwaarde, omdat niet is voldaan aan alle voorschrift<strong>en</strong> <strong>van</strong> de geld<strong>en</strong>de<br />
regeling inzake de douaneaangifte.<br />
Dat kan alle<strong>en</strong> anders zijn als de beoordeling <strong>van</strong> de juistheid <strong>en</strong> volledigheid<br />
<strong>van</strong> de goeder<strong>en</strong>omschrijving in <strong>het</strong> kader <strong>van</strong> de eerste voorwaarde e<strong>en</strong><br />
andere is dan de beoordeling in <strong>het</strong> kader <strong>van</strong> de derde voorwaarde. Ofwel: is<br />
<strong>het</strong> d<strong>en</strong>kbaar dat de goeder<strong>en</strong>omschrijving in e<strong>en</strong> aangifte niet nauwkeurig<br />
g<strong>en</strong>oeg is om de onjuiste tariefindeling aan <strong>het</strong> licht te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>, maar wel<br />
nauwkeurig g<strong>en</strong>oeg om te voldo<strong>en</strong> aan alle voorschrift<strong>en</strong> <strong>van</strong> de geld<strong>en</strong>de<br />
regeling inzake de douaneaangifte <strong>De</strong>ze vraag zal in de toekomst wellicht<br />
nog (moet<strong>en</strong>) word<strong>en</strong> beantwoord in de jurisprud<strong>en</strong>tie.<br />
Gevolg<strong>en</strong> voor de praktijk<br />
Enerzijds zal de douane terughoud<strong>en</strong>der word<strong>en</strong> bij haar navordering<strong>en</strong> in die<br />
zin dat voortaan ev<strong>en</strong>tuele vergissing<strong>en</strong> uit <strong>het</strong> verled<strong>en</strong>, t<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong> <strong>van</strong><br />
andere aangift<strong>en</strong> dan de in geding zijnde, nadrukkelijker word<strong>en</strong> betrokk<strong>en</strong> in<br />
de afweging of al dan niet moet c.q. kan word<strong>en</strong> nagevorderd.<br />
Anderzijds ligt <strong>het</strong> in de lijn der verwachting<strong>en</strong> dat de douane in bepaalde<br />
gevall<strong>en</strong> juist eerder tot navordering overgaat <strong>en</strong> bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> meer aangift<strong>en</strong> in<br />
die navordering betrekt, er<strong>van</strong> uitgaand dat e<strong>en</strong> ontoereik<strong>en</strong>de<br />
goeder<strong>en</strong>omschrijving hoe dan ook leidt tot <strong>het</strong> afstuit<strong>en</strong> <strong>van</strong> niet-navordering,<br />
ofwel op grond <strong>van</strong> de eerste ofwel op grond <strong>van</strong> de derde voorwaarde <strong>van</strong><br />
<strong>artikel</strong> <strong>220</strong>, tweede lid, letter b, <strong>van</strong> <strong>het</strong> <strong>CDW</strong>.<br />
Kortom, <strong>het</strong> zal interessant zijn om te zi<strong>en</strong> of de toekomst meer of juist minder<br />
navordering<strong>en</strong> zal br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>, nu de douane <strong>het</strong> arrest <strong>van</strong> de <strong>Hoge</strong> <strong>Raad</strong> heeft<br />
bestudeerd <strong>en</strong> de conclusies die zij daaraan verbindt zal gaan omzett<strong>en</strong> in<br />
dad<strong>en</strong>.<br />
47 Zoals in <strong>het</strong> arrest-Sommer, waaruit blijkt dat de douaneautoriteit<strong>en</strong> met hun gedraging<strong>en</strong><br />
ook vertrouw<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> wekk<strong>en</strong> als die gedraging<strong>en</strong> betrekking hebb<strong>en</strong> op andere, eerder<br />
gedane aangift<strong>en</strong> dan de in geding zijnde aangift<strong>en</strong>.<br />
28
Literatuurlijst<br />
M.J.W. <strong>van</strong> Caster<strong>en</strong>, Oorsprong niet aangetoond - <strong>De</strong> toepassing <strong>van</strong><br />
rechtsbeginsel<strong>en</strong> bij de navordering <strong>van</strong> douanerecht<strong>en</strong>,<br />
doctoraalscriptie Universiteit Utrecht 2000<br />
M.E. <strong>van</strong> Hilt<strong>en</strong>, <strong>De</strong> <strong>Europese</strong> dim<strong>en</strong>sie <strong>van</strong> door de fiscus opgewekt<br />
vertrouw<strong>en</strong> in de BTW <strong>en</strong> <strong>het</strong> douanerecht, Oratie RUL 1998<br />
E.N. Punt, D.G. <strong>van</strong> Vliet, Douanerecht<strong>en</strong>, Inleiding tot <strong>het</strong><br />
communautaire douanerecht, <strong>De</strong>v<strong>en</strong>ter, Kluwer, <strong>Fiscale</strong> Monografieën,<br />
nr. 90, 2000<br />
Witte, Zollkodex, W<strong>en</strong><strong>en</strong> 2009<br />
Informatiedocum<strong>en</strong>t over de toepassing <strong>van</strong> <strong>artikel</strong> <strong>220</strong>, lid 2, onder b<br />
<strong>en</strong> <strong>artikel</strong> 239 <strong>van</strong> <strong>het</strong> communautair douanewetboek,<br />
TAXUD/783/2002-NL – Rev. 3, Brussel 1.7.2003<br />
29
Jurisprud<strong>en</strong>tie<br />
Hof <strong>van</strong> Justitie EG <strong>en</strong> Gerecht <strong>van</strong> eerste aanleg<br />
Arrest <strong>van</strong> 13 november 1984, gev. zak<strong>en</strong> 98/83 <strong>en</strong> 230/83, Van G<strong>en</strong>d<br />
& Loos, Jurispr. blz. 3763.<br />
Arrest <strong>van</strong> 22 oktober 1987, zaak 314/85, Foto-Frost, Jurispr. blz. 4199<br />
Arrest <strong>van</strong> 23 mei 1989, zaak 378/87, Top Hit, Jurispr. blz. 1359, UTC<br />
1990/7<br />
Arrest <strong>van</strong> 12 juli 1989, zaak 161/88, Binder, Jurispr. blz. 2415, UTC<br />
1992/6<br />
Arrest <strong>van</strong> 26 juni 1990, zaak C-64/89, <strong>De</strong>utsche Fernsprecher,<br />
Jurispr. blz. I-2535, UTC 1992/53<br />
Arrest <strong>van</strong> 28 juni 1990, zaak C-80/89, Behn, Jurispr. blz. I-2659, UTC<br />
1992/54<br />
Arrest <strong>van</strong> 27 juni 1991, zaak C-348/89, Mecanarte, Jurispr. blz. I-<br />
3277, UTC 1992/7<br />
Arrest <strong>van</strong> 1 april 1993, zaak C-250/91, Hewlett Packard, Jurispr. blz. I-<br />
1819<br />
Arrest <strong>van</strong> 14 mei 1996, gev. zak<strong>en</strong> C-153/94 <strong>en</strong> C-204/94, Faroe<br />
Seafood e.a., Jurispr. blz. I-2465; UTC 1998/39<br />
Arrest <strong>van</strong> 5 juni 1996 <strong>van</strong> <strong>het</strong> GEA, zaak T-75/95, Günzler, Jurispr.<br />
blz. II-497<br />
Arrest <strong>van</strong> 12 december 1996, zaak C-38/95, Foods Import, Jurispr.<br />
blz. I-6543<br />
Arrest <strong>van</strong> 12 december 1996, gev. zak<strong>en</strong> C-47/95, 48/95, 49/95,<br />
50/95, 60/95, 81/95, 92/95 <strong>en</strong> 148/95, Olasagasti, Jurispr. blz. I-6579<br />
Arrest <strong>van</strong> 26 november 1998, zaak C-370/96, Covita, Jurispr. blz. I-<br />
7711<br />
Arrest <strong>van</strong> 19 oktober 2000, zaak C-15/99, Hans Sommer, Jurispr.<br />
2000, blz. I-8989, Douanerechtspraak 2002/18<br />
30
Andere rechtscolleges<br />
Gerechtshof Amsterdam, 13 februari 2007, nr. 04/1822 DK,<br />
LJN:AZ9302, Douanerechtspraak 2007/30<br />
<strong>Hoge</strong> <strong>Raad</strong>, 25 september 2009, nr. 07/10290, LJN: BD4373,<br />
Douanerechtspraak 2009/79*<br />
31