Beleid en planning in de wegenbouw

De onverminderde aanpak van de wegenverbetering en
-aanleg in de jaren dertig werd logischerwijze bekritiseerd. A.
van Doorninck, thesaurier-generaal van Financien, vond het
onverantwoord dat minister Van Lidth de Jeude, ondanks
een verwachte opbrengst van de Motorrijtuigenbelasting van
4,7 mln, van plan was "dien wegenaanleg in een nog sneller
tempo dan tevoren door te zetten en de daarvoor noodioe
mrddelen te vinden utt kapitaalsinkomsten . Omdat een verhoging
van de rijksbijdrage of een stijging van de belastingopbrengst
uiterst onwaarschijnlijk was, kwam Van Doorninck
lot een sombere conclusie: "Tenzij tijdig wordt ingezien dat
ook de Staat evenals ieder ander de tering naar de nering
moet zetten kan met zekerheid voorspeld worden dat het ge,
iorceerd uitvoeren van een eenmaal opgemaakt wegenplan
met geleend geld in de naaste toekomst door de weggebruikers
in den vorm van zwaarder drukkende verkeersbelastingen
betaald zal moeten worden."74
Het tweede vijfjarig werkplan liep nu dus ten einde. Reden
om de discussie over een nieuw rijkswegenplan te openen.
Minister Van Lidth de Jeude wilde nog in 1937 een nieuw
rijkswegenplan vaststellen, om een daarvan afgeleid nieuw
'urgentie-programma'
met de Verkeersfondsbegroting voor
1938 naar de Staten-Generaal te kunnen sturen. Wentholt
had echter in februari '1937 alleen nog een conceptrijkswegenplan
gereed - het samenstellen van een urgentieprogramma
en een f inancieringsprogramma kostte meer liid
dan verwacht. Want Wenlholt wrlde persoontijk de roestano
van alle wegen in ogenschouw nemen, om zich een meninq
te vormen over de de voorslellen van de HID's. Een eerst6
rondgang in Zeeland had al geleid tot forse beperkingen in
de voorgestelde uitgaven. Daar wilde Wentholt, gesteund
Gemetse/de klinkerverharding Middelweg Gouwe, 1 938.
door de minister, ook naar toe. Beide waren van menino dat
in de vorrge twee riikswegenplannen te veel wegen *lren
opgenomen. Wentholt kwam daarom met een aanzienliike
lijst van wegen die geschrapt zouden kunnen worden van
het rijkswegenplan, naast enkele aanvullingen. Hij meende
te kunnen concluderen dat "indien het R.W.olan wordt inoekrompen
als thans door m|J wordt voorgesteld, net mogeiill.
(zal) zijn een aanvaardbaar urgentieprogramma en financieringsprogramma
op te maken, waarbij alle wegen van hel
F.W.plan__'l938 over '15 jaren in goede toestand zullen verkeeren"./r
l\4inister Van Lidth de Jeude aanvaardde de plannen van
Wentholt en stuurde het nieuwe concepfrijkswegenplan ter
commentaar aan de gedeputeerde staten. "Bij de uitvoering
van het bestaande R.W.plan is als bezwaar naar voren gekomen,
dat het Rijk niet over voldoende middelen beschikt om
alle wegen van het R.W.plan binnen korten tijd te verbeteren
of aan te leggen naar de eischen, welke in het belang van
het verkeer daaraan nu ol in de naaste toekomst kunnen
worden gesteld." Dus werd steeds alleen gewerkt aan de
meest urgente wegen en werd verbetering van de andere
wegen op het rijkswegenplan uitgesteld, terwijl de verbetenng
van de nog wat minder belangrijke wegen van de orovrnciale
plannen wel gewoon plaatsvond. Om de onger, jte
prioriteiten-keuze terug te draaien, vond Van Lidth de
Jeude een beperking van het rijkswegenplan noodzakelijk,
zo schreef hij de gedepuieerde staten.76
Ook de HID'S leverden commentaar oo het conceof
r'jkswegenplan. Wentholt kon constateren dat zri allen accoord
gingen met de door hem voorgestelde beperkingen
van het plan. Maar de HID'S hadden hem wel gewezen op
de negatieve gevolgen voor de provincies. Die zouden immers
moeilijk de van het rijkswegenplan afgevoerde wegen
in hun provinciale plannen kunnen stoppen, omdat ook daar
weinig ruimte was en de provincies met de verbetering van
al dle wegen al een eind op weg waren. Een vergroting van
de budgetten van de provincies was voor de HID's dus ononlkoombaar,
maar mocht niet leiden tot een inoerkino van
hel budget van de Rijkswatersiaat. En daarnaair warjn oe
provincies natuurlijk in het geheel niet verplicht zich zorgen
te maken ov-er rijkswegen die van het rijkswegenplan waren
afgevoerd. //
De HID's hadden het goed gezien. De ingrijpende wijzigingen
In het conceptdjkswegenplan waren voor verschillende
commissarissen der koningin aanleiding om de minist en
bezoek te brengen. En de minister ging overstag. Bij het
conceplrijkswegenplan dat naar de Commissie van Overleg
werd gestuurd, schreef hijter toelichting dat het oorspronkelijk
de bedoeling was geweest het rijkswegenplan zodanig te
beperken dat het volledig gerealiseerd zou kunnen zijn in
1952, maar dan zonder een grote resterende schuldenlast.
Daarom wilde Van Lidth de Jeude eigenlijk een groot aantal
minder belangrijke routes schrappen.Ts Vooral het schrappen
van nleuw aan te teggen wegen zou een grote besparing
inhouden - zo'n 18,4 mln gulden. Vooral het schrappen
van de weg Amsterdam-Bodegraven leverde veel geld op
(geschatte aanlegkosten 11,5 mln gulden). Daarom hand,
haafde de minister deze laatste wijziging, ondanks felle protesten
van Noord- en Zuid-Holland. Anders lag het bij de
beoogde beperking van nielrijkswegen. Dat moest de mi,
nrster wel terugnemen. De provincies accepteerden de daar
uit volgende beperking van hun budgetten niet.79
In november 1937 kon het nieuwe concepfrijkswegenplan
naar de koningin, met een enigszins 'teleurgestelde' toelich
trng van de nieuwe minister dr J.A.M. van Buuren: "De ont
wikkeling van het verkeer en de nieuwere inzichten omkent
32